popüler kültürü anlamak

8/3/2019 popler kltr anlamak

1/28

1

1.BLM

AMERKANIN KOTLANII

Kltrel bir rn olan kot pantolonun poplerlii olduka yksektir. Bu poplerlik

sadece renciler arasnda deil, renimi olmayan farkl ya gruplar, erkek-kadn arasndada poplerdir. Kot pantolon rahat, kolay ypranmayan, kimisi ucuz ve fazla bakm

gerektirmeyen, olduka ilevselbir elbisedir. Daha ok da askeri giysilerdir. Kot pantolonlarn

ilevsellii onlarn poplerliinin nkouludur. Kot pantolonlar belli gruplara, rklara, yaa,

ulusa atfedemeyiz. Kot pantolonlarn balca iki toplumsal oda olduu ileri srlebilir.

Genler ve mavi yakallar ya da ii snf. Ama bu odaklarn sosyolojiden ok

gstergebilimsel, yani birer toplumsal kategoriden ok birer anlam merkezi olarak

grlmeleri gerekir. yle ki orta yataki bir ynetici Pazar gn stnde kot pantolonuyla

kentin banliysndeki evinin imlerini keserken baka eylerin yan sra ( orta yataki masa

ba memurun aksine) genlik enerjisi ve canll ile emein saygnln kaynatrr. Emek

sarf etmeksizin para kazananlar arasnda yaygn olmas ilgintir (Fiske, 1999: 11,12).

Kot pantolonlar gayri resmi, snfsz, cinsiyetsiz, kent ya da taraya uygun

grlyorlard; kot pantolon giymek toplumsal kategorilerin dayatt davran ve kimlik

snrlamalarndan kurtulmann gstergesiydi. Kot pantolondaki toplumsal farkszlk kiiye

kendisi olma zgrln salar. Kendisi olma arzusu kiiye herkesle ayn kyafetleri

giymesine yol amak gibi nemli bir paradoksa iaret etmektedir. Aslnda bu Amerikanideolojisindeki En ok benimsenen toplumsal deer bireyciliktir. Paradoksunun da somut

bir rneidir. Kiinin kendi olma arzusu deil, bireysel farkllklarn toplumsal dayanma

iinde ortaya koymay ifade eder. Yine toplumsal farkllklar reddeden anlamlar vardr.

Fiziksel emek, fiziksel dayankllk, fiziksel etkinlik ve fiziksellik. Kot pantolonlarn

artrd fiziksel dayankllk, orta snftan rencilerin kendilerini fiziksel emein

ikincillii ve smrlebilirliiyle deil de saygnl ve verimliliiyle kaynatrmalarna

olanak tanyordu (Fiske, 1999: 13).

Kot pantolonlarn fiziksellii ve dayankll yalnzca alma yaam iinde ele

alnmyor, ayn zamanda doallk ve cinsellik anlamlar da tayorlar. Doallk, dier

giysilerin resmiliine kar kot pantolonlar gayri resmi doa ile kltr, doal ile yapay, tara

ile kent arasnda dnmn somut bir rneidir. Beden en doal olduumuz yer olmas

nedeniyle kot pantolonlarn fiziksellii, gen beden enerjisi ve doalln evresinde bir

araya gelmitir. Bu anlamlar erkekler iin gllk, fiziksel emek ve spor performans


2/28

2

dorultusunda, kadnlar iin ise cinsellik dorultusunda deiiklie uratlabilir. Kimileri kot

pantolona diil anlamlar yklerken kimileri de eril anlamlar yklemektedir (Fiske, 1999:

13,14).

Kot pantolona verilen bu anlamalarn asl z Amerikallktr. Nasl ki vahi Batya

giden yolun almas Amerikan tarihinin esiz geri dnlemez bir an oluturduysa,

Amerikann uluslar aras moda endstrisine tek katks kot pantolonlar da esiz, tam

anlamyla bir Amerikan giysisi olarak grldler. Btn lkelerin popler kltrlerince

benimsendiler. Yerel anlamlar ne olursa olsun kot pantolonlar, Amerikallklarn izlerini

daima tarlar. rnein; kot pantolonlar Moskovada yneticiler tarafndan Batnn knn

tayclar diye grlrken, genler tarafndan da meydan okuma hareketi olarak, toplumsal

dzene kart olmalarnn bir gstergesi olarak giyilebilmektedir (Fiske, 1999: 14, 15).

Btn kot pantolonlar gnmz Amerikasnn deerlerini artryorsa, bu

demektedir ki onlarn biimini bozmak da kiinin kendisini bu deerlerden uzlatrmasnn bir

yolu haline gelmektedir. (Fiske, 1999: 15).

Popler kltr, toplumsal farkllklarmz anlaml kldmz, snf, toplumsal cinsiyet,

rk ve dier kategorilerin eksenleri boyunca iktidarn eit bir biimde datlmad

toplumlarda olduka elikilidir. Popler kltr tabiler ile gszlerin kltrdr, bu yzden

de ierisinde daima toplumsal sistemimizin merkezinde yer alan egemenlik altna alma ve tabi

klma glerinin izlerini, iktidar ilikilerinin gstergelerini tar. Popler kltr ayn zamandabu glere direnmenin, onlarda syrlmann belirtilerini gsterir: popler kltr kendi iinde

elikilidir. Birinci olarak; hem egemenlik altna almann hem de tabi klmann, hem iktidarn

hem de direniin bir arada ifade edilmesini gerektirebilir. Yani yrtk kot pantolon hem

Amerika egemenliini hem de onlara direnmeyi ifade eder. kinci olarak bu eliki,

gstergebilimsel zenginlii; ok anlamll gerekli klar. Yani kot pantolon giyenlerin hem

onlarn glerine katlmalarn hem de kendilerini bu gler oyununda kendi kltrel

karlarn bir konuma yerletirmelerini olanak tanr. Bylece kot pantolonlar hem

toplumculuk ve bireycilik hem de cinsiyetsizlik, evlilik ya da diilik anlamlarn tayabilir.Yani kot pantolonun tek bir anlam yoktur. Bunu retenler ise bunun farkndadrlar ve

reklamlarda bunu ok gzel kullanmaktadr. rnein; Levisin 501 TV reklam, kentin sala

bir arka sokanda, yoksul olduu aka belli olan bir alt snftan veya rktan genci

gsterir. Bu reklamda verilen izlenim, yaamn zorluu ve dayankl olmann paylamdr. Bu

reklam zor koullarda bile kii baarl olabilir, kendi kimliini oluturabilir, oluturmaldr;


3/28

3

kii bu zor koullara mahkm olmamaldr eklindeki yeteneklerini n plana karan

kapitalizm ideolojisinin belirgin izlerini tar. Bundan farkl bir imge olan Levis 505

reklamdr. Bu reklam, Levis yazan ekilde uan yaban kaz srsne bakan bir kz

gstermektedir. Bu reklam zgrlk ve doallk anlamlarn n plana karr ardndan da

bunlara kadn cinselliini ekler. Her iki reklamda da zgrlk, doa ile diillik yoksunluuna,kente ve erillie dorudan karttr; Levis kot pantolonlar bu kartln snrlarn

inemekle, karln her iki yanndaki anlamlar teki tarafa tamaktadr. Bylece kenar

mahalle genleri kot pantolonlar giyerek doal ve zgr olurken, gen kadn bunu kentte de

yaamaktadr. Hibir metin, hibir reklam asla kot pantolonun btn anlamalarn birden

tayamaz (Fiske, 1999: 16,17).

Kot pantolonlarnda artk ticari mallar gibi meta haline gelmitir. Birbirleriyle rekabet

eden marka adlar vardr. Toplumsal farkllama ve rn farkllamas birbirleriyle rtr

hale gelmektedir. Reklam rn farkllklar ve hedef olarak belirlenen toplumsal oluumdaki

insanlarn kendilerine seslenildiini fark etmelerini salayan anlamlar yklerler (Fiske, 1999:

17).

Markal kot pantolonlar giyinmek de bir farkllama, ortak bir dili konuma iin

toplumsal olarak konumlandrlabilir bir aksan kullanma edimidir. Markasz kot pantolonlar

snfsz, tara, toplumsal, cinsiyetsiz, alma, geleneksel deimeyen zellikleri tarken

markal kot pantolonlar st snf, kent, bireycilik, diil(nadiren eril), bo vakit, ada ve

geici imajlar yanstr (Fiske, 1999: 18).

Markal kot pantolon reklam bizlere kotlarn nasl uyacan vurgular, bireysellik

gstergesi haline gelir. Bu tr reklamlarda kadnlar hedeflemesi de nemlidir. nk ataerkil

toplumumuzda erkelerden daha fazla kadnlara toplumsal kimliklerini, zgvenlerini ve

cinselliklerini bedenlerinin grnnde sergilemeleri retilmektedir (Fiske, 1999: 19).

TCAR ve POPLER

Yrtlm kot pantolon basit dzeyde, bir metay yalnz tketmekle kalmayp onuyeniden ileyen, ona edilgin bir ekilde kabul edilecek tamamlanm bir nesne olarak deil,

kullanlacak kltrel bir kaynak olarak yaklaan bir kullanc rneidir (Fiske, 1999: 22).

Ge dnem kapitalizmin, Pazar ekonomisindeki ayrt edici zellii metalardr. Ge

dnem kapitalizmi azna kadar metalarla doludur, istesek de onlardan kaamayz (Fiske,

1999: 22).


4/28

4

Metalar ekonomik anlamda zenginliin oluumunu ve dolamn salarlar. Bunlar

temel ihtiya malzemelerinden tutun da lks tketim maddelerine dek eitlilik gsterir. Hatta

kitle iletiim arac TV, bir kadn grnmn ya da yldzn ismi gibi maddi olmayan

nesneleri de iermektedir. Ayrca, maddi ve kltrel olmak zere iki tr ilevi vardr. Kot

pantolonlarn maddi ilevi, scaklk, genel ahlaka uygunluk, rahatlk gibi gereksinmelerigidermesidir. Kltrel ilevi ise anlamalar ve deerlerle ilikilidir. Tm metalar, tketiciler

tarafndan benliin, toplumsal kimliin ve ilikilerin anlamlarn oluturmak kullanlabilirler

(Fiske, 1999: 22,23).

Meta-tketici yaklam, gc metann reticilerinin tarafna yerletirir. reticiler,

metann imalatndan ve satnda kazan elde ederler, tketici ise reticinin olduka yksek

kar elde etme arzusu yznden rnn maddi bedelini ok aan bir cret dedii iin

smrlr. Buna gre kot pantolonlar beyaz kapitalizm ideolojisi ile ylesine derin bir

biimde doldurulmulardr ki onlarn giyen hibir kii bu ideolojiye dhil olmakla ve onu

yaymaktan da kaamaz. Kot pantolonlar giyerek bu ideoloji iindeki zne konumlarn

benimser, onu su orta haline geliriz, bylece de ona maddi bir ifade kazandrrz.

Kapitalizmi metalar araclyla yaarz ; yaarak da onu geerli klp glendiririz. (Fiske,

1999: 23).

Kot pantolon reticileri ve datclar rnleri araclyla kapitalist ideolojiyi

ilerletmeyi amalamazlar. Bilinli birer propagandac deillerdir. Kitlesel retimi ve tketimi

belirleyen ekonomik sistem kendini daha ok kendi metalarndan ideolojik olarak yeniden

retir. deolojiyi maddiletiren metadr. Bu ideoloji, tabilerin toplumdaki konumlarna ilikin

yanl bir bilin retmek iin alr. Bu bilin iki nedenden dolay yanltr. Birincisi; onlarn

burjuvazi ile proletarya arasndaki kar atmasn grmesini engelledii iin, ikincisi; alt

tabakadan ii arkadalaryla ortak karlarn grmelerini engelledii iin yanl bir bilintir.

Snf bilinci gelimenin nne geer (Fiske, 1999: 26).

Kiinin metay kendi kltr iinden yeniden oluturma hakkn ve yeteneini ortaya

koymas iin bir metann yrtlmas ya da bozulmasna gerek yoktur. Ait klma,elindekilerle, metalarla kendi kltrlerini oluturma srecidir. Bu srecin popler kltrde

merkezi bir konumu vardr nk endstri toplumunda tabilerin kendi kltrlerini

oluturabilecekleri kaynaklar yalnzca onlar tabi klanlar tarafndan salanmaktadr.

Otantik halk kltrnn alternatif bir kaynak olmas sz konusu olamaz, bu nedenle de


5/28

5

popler kltrelde ie yarar ne varsa onlarla idare etme sanatdr. Kltrel metalarnn

aratrlmas kadar kullanm biimlerinin aratrlmas da nemlidir (Fiske, 1999: 27).

Baz gruplar; kullanlan deil de kullanm biimlerine nem verir. Bu reticilerin

dhil etme ve kapsama srelerine bavurma zorunluluklarnda sonulanr. malatlar sat

ncesinde fabrikada yrtlan, ykanan ya da boyatlan kot pantolonlar reterek vakit

geirmeden yrtk kot pantolonlarn poplerliini smrdler. eski gzdelere yeniler dahil

edilir, onlarn iinde evcilleir. (Fiske, 1999: 28).

reticiler giysi gstergelerinin yalnzca doru yerde ortaya kmasn salayarak

onlar denetim altnda tutarlar, ayrca halka daha ok meta satabilmek iin de alp kendine

dhil ettii bylece de etkisiz hale getirdii bu muhalif dili kullanrlar. Yrtk pantolon moda

olarak sylemlenir. Tketimcilie direnmekten uzak olan beyazlatlm kot pantolonlarn

pejmrdelii tketimcilii yaymann, onu oalmann bir yoluna dnr. (Fiske, 1999:

28,31).

Egemen, kapitalist bir toplumdan popler kltrn oluturulmas iin gereken

karmaaya ve mcadeleye deerinin altnda bir deer bierek onlar deersizletirir. De

Certeau bu mcadeleyi aklamak iin askeri bir bak as ile yaklar. Gllerin

glerindeki zayflklarn bulunup bunlara istilac bir orduyu srekli taciz eden, saldrya

gemi gerillalar gibi saldrlmas zerine kuruludur. Gerilla taktikleri zayflarn sanatdr.

Zayflar yenilgiye davetiye kartmak olacandan gllere ak ak meydan okumazlar,ama direnilerin gllerin egemenlii altndaki toplumsal sistemin ierisinde, ona kar

srdrrler (De Certeau(1984) akt. Fiske, 1999: 31). Ecoda, gstergesel gerilla sava nn

popler kltr, onun egemen ideolojiye direnme yeteneini anlamann anahtar olduunu

syler. (Eco akt. Fiske, 1999: 31).

Popler kltr daima iktidar ilikilerinin parasdr; iktidar ile ona direnme, askeri

strateji ile gerilla taktikleri arasndaki deime izlerini tar. G dengesini deerlendirmek

gtr. Bir gerilla savann herhangi bir noktasnda kazanyor olduunu kim syleyebilir.

Popler kltrn olduu gibi gerilla savann z onu yenilmezlii oluturur. Kapitalizmin 2

yy.lk gemiine ramen alt kltrden insanlar varlklarn koruyup inatla reddediyorlar yani

kot pantolonlarn yrtmann yeni biimlerini tasarlamaya devam ediyorlar. Hangi alanda

olursa olsun sistem dzeyindeki yapsal deiiklikler ancak gndelik yaam taktikleri sistemi

andrp zayflattktan sonra meydana gelir (Fiske, 1999: 32).


6/28

6

ok yakn zamana kadar popler kltr aratrmalarnn balca iki ynelimi vardr.

Bunlardan daha az verimli olan popler kltr bir iktidar modeline oturtmakszn reten

popler kltr, ritel bir toplumsal farkllklar olarak gren uylama dayal bir modeldir.

Ayrca bu aydnlardan ok halk arasnda uyarlanan bir ynelimdir. teki ynelim ise popler

kltr bir iktidar modeline tam olarak oturtmutur ve popler kltrn var olmasn btnyle olanaksz hale getirmitir. Popler kltrn yerine gsz ve edilgen halk

gruplarna kltr endstrisi araclyla dayatlan kitle kltr konuldu. Kitle kltr

hareketsiz, edilgen bir halk kitlesi, snf bilincinden uzak, kltrel dayanmalarnn farknda

olmayan, aciz mi aciz bireyler toplamdr. nc bir ynelim daha kt. Bu ise popler

kltr bir mcadele alan olarak grr. Ama daha ok iktidar glerine direnmek zerinde

younlar. Bunun zerinden de popler ruhu ve yaratc aratrr. Bu yaklam popler

kltr gizil g olarak, ounlukla da fiilen ilerlemeci olarak grr, znde ise iyimserdir

(Fiske, 1999: 32,33).

2.BLM

METALAR ve KLTR

Halk Oluumlar

Endstri toplumlarnda kltr kendi zyle elikilidir. Halkn karlar endstrinin

karlar deildir. Popler kltre dntrlen bir metann ayn zamanda halkn karlarn da

temsil etmesi gerekir. Popler kltr tketim deildir, kltrdr. Yani toplumsal bir sistem

ierisinde anlamlar ve hazlar yaratan, onlar dolama sokan bir sretir. (Fiske, 1999: 35).

Kltr, yaayan canl bir sretir. Yalnzca kendi iinde byyp geliir. Tek tip,

dardan ithal edilen bir kltr kitlelere hazr giysi gibi satlamaz, kltr bu ekilde ilemez.

Popler kltr reten halktr, kltr endstrisi deil. Kltr endstrisi sadece eitli halk

oluumlarnn kendi popler kltrlerini yaratma srecinde kullanabilecekleri ya da

reddebilecekleri kltrel kaynaklar retme amacndadr. (Fiske, 1999: 35).

Halk basit bir grup kitlesi deildir. Halk, popler ve popler gler, btn toplumsal

snrlar ineyen, durmadan deien bir dayanma dizisidir. Gndelik yaam sorunlarn

karmak bir toplumsal yaam iinde tartma zorunluluu halk oluumlarn retti. Btn

toplumsal dayanmalar birisiyle birlikte olma duygusu yan sra birisine kar olma

duygusunu da tarlar. eitli halk oluumlar, toplumda boun emi zneler olarak deil,


7/28

7

etkin aktrler olarak dolamaktadrlar. Dayanmalar balama ve zamana bal olduklar iin

yapsal olarak retilmezler. Bu pratik bir sorundur. (Fiske, 1999: 36).

Popler kltr, halkn mevcut toplumsal durumuyla ilintili olmak zorundadr. Yani

popler bir kltre dntrlm bir metin, hem egemenlik altna alma gleri hem de

bunlara kar kma frsatlarn iermesi gerekiyor. Popler kltr, gndelik yaam ile kltr

endstrileri rnlerinin arasndaki halk tarafndan oluturulur. Popler kltr sistemin

saladklaryla idare etme sanatdr. (Fiske, 1999: 37,38).

KLTR METALARI

ki Televizyon Ekonomisi

Yapm stdyolar bir meta, program retirler ve bunu kar amacyla kablolu yayn

kurumlarna satarlar. Bu btn metalar iin bir mbadeledir. Ama i bu kadarla da kalmaznk kltrel meta maddi bir meta ile ayn ey deildir. Bir televizyon programnn

ekonomik ilevi satld anda sona ermez nk programn tketici annda deierek retici

haline gelir, rettii eyse reklamlara satlan izlerkitledir. (Fiske, 1999: 39).

Smythe, televizyon izlerken, buna bal olarak insanlarn metalatrlmasna katlrken,

meta kapitalizmi bir montaj hattndaki ii kadar ok altmz iddia eder. Ama bu kot

pantolonlarn poplerliini yalnzca salamllklar, ucuzluklar ve kolay elde edilebilirlikleri

erevesinde aklayabilmektedir, kltrel anlamlar hakknda bir ey sylememekte(Smythe: 1977 akt. Fiske, 1999: 39).

Bir tketim toplumunda btn metalarn ilevsel olmalar lsnde kltrel

deerleri vardr. Bunu sadece para olarak deil anlam ve hazzn sz konusu olduu ekilde

geniletmeye ihtiya duyarz. Bu modelde izleri bir meta olmaktan kararak bir retici ve

anlam ve haz reticisi haline gelir. (Fiske, 1999: 39).

Endstri toplumunda yaadmz iin btn kaynaklarmz gibi, popler

kltrmzde endstriletirilmitir. Kabile ya da kavim toplumlarda insanlar kendi metalarnretemiyorlar, retmiyorlar da ama kapitalist toplumunda kitle kltrnn olup olmad ve

sahici bir halk kltrnden sz etmek mmkn deildir. Ama buna ramen insanlarn kendi

metalarn retememeleri popler kltrn var olmad anlamna gelmez. nsanlar

elindekilerle yetinmek zorundadr. Popler kltrn yaratcl metalarn retiminde deil,

endstriyel rnleri kullanmnda yatmaktadr. Halkn sanat elindekiyle yetinme sanatdr.


8/28

8

Herhangi bir rnn ne denli yeniden retilirse, bu rnn ekonomik geri dn de o denli

byk olur. Bu nedenle rn farkllklar yok sayp ortak paydalara seslenilmelidir. (Fiske,

1999: 40).

Popler kltr bir mcadele srecidir; bireyin kiilii ile toplumsal dzen arasndaki

iliki zerine ve dzenin metalar ile metinleri zerine yrtlen bir mcadeledir. Popler

kltrn bir dier zellii akkanldr. Bir kii toplumsal oluumlar arasnda orada oraya

savrulurken, farkl zamanlarda farkl gruplarla dayanmalar kurabilir. rnein; insan bir film

izlerken bulunduu konuma, dayanmaya gre farkl anlamlandrrlar. Filmde herkes

kendince bir eyler bulurken film kltrel olarak akkan ierisindedir. Popler metinlerdeki

ak ululuk toplumsal farkllklar geerli klmaktadr. rn farkllklar da toplumsal

farkllklar gerekli klmaktadr. Reklamclk, bununla toplumsal farkllklara denetim kurar.

Reklam kapitalizmin ilevini yerine getirmektedir. Reklam endstrisi, reticiler ve datclar

arasnda kendi mallarn satn almaya ikna etmede baarldr. Reklam sadece tketiciliin

kurbanlar yapmalaryla kalmaz, kendi popler kltrleri haline bile getirebilmektedir (Fiske,

1999: 43,44).

Btn reklamlar zelde bir rn satarlarken genelde de tketimcilii satmaktadrlar.

Reklamlarn halk etkilemesi olduka yksektir. (Fiske, 1999: 45).

GNDELK YAAM

nsanlarn gndelik yaam, kapitalist toplumlarn atan karlarnn rekabet iinde

bulunduu yerdir (Fiske, 1999: 46). Certeauya gre gller hatta yaratclktan yoksun,

ar rgtlenmi; zayflar ise yaratc, evik ve esnektir (Certeau:1984 akt. Fiske, 1999: 46).

Gller iktidarlarn uygulayabilecekleri meknlar ina eder. (Alveri merkezleri,

okullar, evler) zayflar bu mekn iinde kendi uzamlarn kurarlar; bu meknlar dolarken

geici olarak buralar kendi meknlar haline getirirler. Mekn; stratejini iledii yerdir.

Uzam; kullanlabilir mekndr. Gllerin stratejisi meknlar ve metalar kendi denetimleri

altnda tutmaktadr. Mlk sahipleri iinde barndmz daireleri, byk maazalar daireleridediimiz mobilyalar, kltr endstrisi ise dairede dinlenirken tkettiimiz metinleri

salar. Ama mlk sahibinin meknn iinde barndrrken, bu mekn kendi uzammz haine

getiririz; oturma pratikleri mlk sahibinin deil bizim pratiklerimizdir. Ayn ey metinlerde de

sz konusudur (Fiske, 1999: 46).


9/28

9

Gndelik yaamn taktiklerini betimleyen anahtar szckler, uyarlama, kendi amac

iin kullanma ve hilekrlktr. Gndelik yaam da bir nevi elindekiyle yetinme sanatdr.

(Fiske, 1999: 48).

Ge dnem kapitalizmin tketim toplumunda herkes bir tketicidir. Tketim ister

maddi-ilevsel(yiyecek, giyinme, ulam) isterse de gstergebilimsel bilimsel-kltrel(medya,

eitim, dil) olsun, yaam kaynaklarn ele geirmenin tek yoludur. Aslnda ikisi birbirine

gemi durumdadr. Araba yalnzca bir ulam arac deildir, ayn zamanda bir konuma

eylemidir de. Levi-Straussun deyimiyle ge dnem kapitalizmin btn metalar kendileriyle

konuulacak birer eyadr. rnlerin bazsnn paras dorudan denen(giyecekler,

yiyecekler), bedeli dolayl olarak denen(televizyon, radyo) ve grnte bedava olan

metalar(dil, jest) arasnda bir fark yoktur. Dilsel kaynaklarda ekonomik kaynaklar kadar

nemlidir. Gndelik yaam kaynaklar popler kltrn hammaddeleridir. Her tketim

faaliyeti birer kltrel retim faaliyetleridir. retken tketiciler genelde en yoksullardr. Bunu

belirleyen ey ise ne metann maliyetidir ne de satn alnabilen metalarn saysdr (Levi-

Strauss akt. Fiske, 1999: 49).

Genler alveri merkezleri gerillalardr. Mike Pressdee proletaryan alveri

terimin kullanr. Harcayacak paras olmasa bile bol vakitleri olan isiz genler metalar deil,

mekn ve imgeyi tketirler. Bu genler toplumsal kimliklerini korumak iin alveri

merkezlerini kendi uzamlar haline getirmilerdir. Genler maazann nn kapamakta ve

gerekten alveri yapanlar engellemekte ve maaza sahibini kkrtmaktaydlar. ki ierler

ve gvenlik grevlilerini kkrttr ve ikileri kk kola kutularna ya da gazeteye sararak

ierler. Bu da hilekrlktr. Bu hilekrlk da popler kltrn merkezinde yer alr. Alveri

merkezlerinde kolayca ulalabilir olmalar, ayartc bir biimde sergilenmeleri bir iktidar

stratejisidir. Alveri merkezlerinde dolaan otuz kiiden yalnzca birisi mteridir ( Mike

Pressdee:1986 akt.Fiske, 1999: 52,53).

Byk alveri merkezleri zayflarn geici olarak denetimleri altna aldklar saysz

uzama dntrlmektedir. Genler bu meknlar bulutuklar, randevulatklar, son modaysergileyip tkettikleri kendi kiisel uzamlar olarak kullanmaktalar. Dkknlar kiisel

ifadelere dntrlmeye hazr tkenmez bire imge kaynadr. Anneler, ocuklar, yallar

scak ya da souk havalarda stma ya da soutma sisteminden faydalanrlar. Kn egzersiz

alanlar haline gelirler. Bu hile yapan gezginlerden ka tanesi gerek mteri kimse bilmiyor

(Fiske, 1999: 56).


10/28

10

Alveri merkezleri stratejik gerekelerle ticaret iin dzenlenirler. Alveri

merkezlerinde zorunlu ihtiya mallarnn yannda lks tketim mallar da bulunmaktadr. Bu

maazalarda vakit geirilecek yerler, kuafrler, turizm acenteleri, sinemalar, restoranlar

bulunur. Bu meknlar arasnda ak alanlar, dinlenme blgeleri, telefon kulbeleri vardr.

Gerek meknn gerekse zamann programl kullanm ticaret stratejisidir. Postmodernzamandaki meknlar belirsizliktir. Alveri merkezlerini ina eden ve yneten sistemin

dzeni, buralar kullananlarn dzensizlie dnme riskiyle kar karyadr. Oysa ke

bandaki kk dkkn byle bir riski hi tamamtr (Fiske, 1999: 59).

POPLER TANIMLAMAK

Egemen popler kltr diye bir ey olmaz nk popler kltr daima egemenlik

altna alma glerine gsterilen tepki tarafndan biimlendirilir. Popler kltre

katlmayacaklarn iddia edenler katlabilir hatta katlmaktadrlar. Bir futbol manda,

arkadalaryla birlikte zel ofisinde elenen bir i adam popler kltre katlmamaktadr,

buna karn i adam kendi yerel takmnn formasn giyerek ma tribnde izleyerek

katlyorsa popler kltre katlyordur. adamnn beenileri bireysel deil toplumsaldr.

Bu i adamnn dayanmas toplumsal dzen olmasa, toplumsal dzen dayanmalar

zerinde denetim kurar. Ayn ekilde kitle kltr metinlerinin popler okumalar yalnzca

bundan ibaret deildir (Fiske, 1999: 60). Dallas popler gzle kapitalizmin ya da ataerkinin

bir eletirisi olarak okunabilir ama izleyicilerinin onu her izleyiinde onda popler anlamlar

ve hazlar bulaca anlamna gelmez. Kimi izleyicilerin onun kodlarn zp ondan haz

almalar mmkndr. Angn(1985) izleyicilerini kendi istekleriyle katlan izleyicilerdir,

bundan dolay kendilerini adam tipik izleyiciler olabilirdi ama bunlar Amerikallar deil

Hollandallard. Bu yzden de Dallas toplumsal retim koullarndan farkl koullarda

okuyorlard. Angn Hollandal Dallas hayranlar bundan haz bulmu olabilirler ama bu

hazzn Hollandalya gre anlam grnte benzer bir hazz deneyimlemi Amerikal bir

yuppininkinden farkldr. Amerika bunu teki toplumlar egemenlii altna alabilmek iin

kullanmtr. Bu popler kltrde iktidar oyunun izini srmektedir (Ang:1985 akt. Fiske,

1999: 60,61).

Eer bir okumann mutlaklatrlmas gerekiyorsa onun okurlarla eitlenmesi gerekir.

Okuma, taktikler ile stratejiler arasndaki bir etkileimdir, ani bir saldrdr, kltr araclyla

yrtlen bir iktidar oyunun bir parasdr. Okur bir iktidar oyunun oynand bir alandr.


11/28

11

Popler okumalar daima birbirleriyle elikilidir. Bu nedenle popler kltr ele avuca gelmez

bir kavramdr (Fiske, 1999: 61).

Popler kltr tabilik koullar altnda retilmektedir. Bourdieunun snf ile kltr

arasndaki karlkl etkileim bunun ipucu olabilir. Proletarya ile popler kltr belli

noktalarda kesiir ama ayns deildir. Bourdieuda nemli olan proletarya kltrne ilikin

grlerinde tabilerin kltrel dayanma pratiklerini aa karmasdr. Kadnlar, snfsal

konumlar ne olursa olsun, Bourdieunun proleter kltrn emaresidir. Kadnlar pembe

dizilere katlabilirler. Kadnlar zevkleri ile proletarya zevkleri benzerdir ama bunun nedeni

kadnlarn proleter olmas ya da proletaryann diil olmas deil, her ikisinin de

gszletirilmi snflar olmasdr. nsanlar kolayca ekil alabildikleri iin popler kltre de

kolayca uyum salarlar (Bourdieu:1984 akt. Fiske, 1999: 62,63).

3.BLM

RETKEN HAZLAR

Hazlar; hegemonyac hazlar ve popler hazlar olmak zere ikiye ayrlmaktadr.

Popler hazlar, tabi insanlarn oluturduklar toplumsal dayanmalardan doarlar, aadan

yukardrlar dolaysyla kendini disiplin altna almaya ve denetlemeye alan iktidarla

kartlk ierisindedir. Hegemonyac haz ise bakalar zerinde, zellikle kadnlar ile ocuklar

zerinde iktidar uygulayan erkein yaad bir hazdr (Fiske, 1999: 65).

Popler hazzn ileyii iki temel biimde gerekleir. Syrlma ile retkenlik. Syrlma

esi beden zerine odaklanr. Baz kuramclar(rnein; Kant ile Schopenhauer) bedeni yanl

hazzn kayna olarak gren baz kuramclar(Bakhtin ve Barthes) bedensel hazlarla olumlu

deerler bulmaya eilimlidir. Syrlmac hazlar benliin ve kiinin sonunda siyasal adan

etkin bir direnile sonulanabilecek toplumsal ilikilerin temelinde yatan enerjiyi ve glenii

retir (Fiske, 1999: 66). rnein; bir ev kadn dzenli olarak ak romanlar satn almakta ve

einin bunu onaylamasnda birtakm hazlar almaktadr. Bu roman alarak eve harcayaca

paray kendisi iin harcyor hem de kendisine ait bir kltrel mekn satn alyor. Okumaeylemi syrlmacdr. Ev kadn ideolojisinde ho grlebilir bir syrlma gereklemektedir.

Kendisine dayatlan diilik ideolojisinden syrlmasna araclk eden kitapta kendini

kaybederek (Fiske, 1999: 72).

zleyicilerin programlar ile gndelik yaam arasnda kurmay baarabildikleri

balantlarn dorudanldr. Ev ileri ile televizyonun yayn aknn birbirine kout rutinlii


12/28

12

arasnda balant kurulmaktadr. Ev ileri gibi popler metinler de ksa mrldrler, ok

abuk tketilirler. Haberleri izlemek, akam yemei hazrlama gibi skc bir ii haz alnabilir

haline getirilmesine yardm eder. Yemek piirme de bir hazdr ama rutinliinde syrlr.

Popler kltrn rutinlii gnll rutinlerdir. Seilirler, haz vericidirler. Bu nedenle bunlar ev

ii emein kout, zorunlu ve baskc rutinlere tabi olma duygusundan syrlmann aralarnsunarlar. Rutin yaamlar rutin hazlar gerektirir. Popler hazlar ile onlarn retkenlii

arasndaki srekli bir hareketler, yapmcl metin ile okuyucunun mevcut toplumsal konumu

arasnda ilinti kurmasndan ve anlamlarn retiminden maddi toplumsal ilikilerle

aklanabilen bir glenme duygusundan olumaktadr. Haz, ilinti, glenme ounlukla bir

aradadr (Fiske, 1999: 72,73).

4.BLM

SALDIRGAN BEDENLER VE KARNAVAL HAZLAR

nsanlar kltrel metalar kendilerine uygun hale getirme biimleri yannda kendi

toplumsal kimliklerini ve ilikilerini anlaml klmak iin kullanrlar. Syrlma toplumsal

denetimden kurtulu biimindeki bir direni biimleri, iktidar elinde bulunduranlarn bkp

usanmadan ben ve tekiler zerinde uygulamaya altklar disiplini atlatmadr. Denetim d

her ey her zaman potansiyel bir tehdittir; bunlar egemenlik altna almak iin ahlaki, yasal ve

estetik glere gereksinim vardr. Bu denetimden bir an kurtulma bile zgrlk duygusunu

retir. Syrlma hazlar beden zerinde odaklanrlar, kart anlamlar retmenin hazlar isezihin zerinde odaklanr (Fiske, 1999: 89).

DSPLN ALTINA ALMA STRATEJLER

Endstrileme ve kentleme snf farkllklarn gzle grlr bir biimde aa

karmtr. Egemen yani iktidar bireyin bo vaktini ve hazlarn denetim altna almaya

alt iki strateji sz konusudur. Baskc yasama stratejileri ile denetimsiz, bo vakitlerini

saygdeer hale getiren, disipline balayan sahiplenme stratejileri. Malcolmson bunu

kapsaml bir ekilde aklar. Bu popler elenceler ya kan sporlar(boa grei, horoz dv)ya da geleneksel spor karlamalar ve oyunlar gibi karnavalms festivallerdir. Burada

zerinde durulmas gereken yasama ve parlamentodan ok kltrel boyutlardr. rnein

horoz dv veya kovalama farkl kltrel boyutlar tar (Malcolmson:1982 akt. Fiske,

1999: 91).


13/28

13

1. ngiltere tarasnda sefaletin ve suun byk bir blm, birok ailenin horozdvnn etkisine balanmtr.

2. Ahlaki adan kt bir ey siyasal adan da yanltr. Aklsz yaratklara ikence edeninsan baka bir insana ikence etmede vicdan azab duymaz.

Boa Grei le Olan Grler;1. Sir Williams Pultuney, bu sporun acmasz ve insanlk d olduunu; aylak kiileri bir

araya topladn, halk rahatsz eden ve onlara zarar veren spor olduunu syler.

2. Sir Richard Hill; erkeklerin ilerini ve ailelerini ihmal ettiklerine, btn gnlerini bubarbarca gsterileri izlemekle geirdiklerine dikkat eker.

Bir insann zalimlik grntlerinden haz duymasn salayan bu tr hareketler kamu

bar ve dzenini tehlikeye sokmas bir yana genler iin ykcdr, onlarn en doal

duygularn kreltir ve kalplerini bu duygularn aksi ynde davranmalar iin

ayartr(Malcolmson,1982: 37 akt. Fiske, 1999: 91,92).

lk olarak ngiliz tarasndaki yoksulluk ekonomik sisteme bal olarak deil bo vakit

geirdiklerine balanmtr. kinci ve nc rneklerdeki yasa tanmazlk ve bozgunculuk

korkusu bireye, topluma ynelik tehditler sunmaktadr. nc ve drdnc rnekler bu

hazlarn retken emei nasl engellediini gsterirken, beinci rnek kamu hukuku ile dzeni

bozan ahlakla ilikilendirmektedir (Fiske, 1999: 92).

Fuarlar bir zamanlar toplumda kabul edilebilir davranlard nk bunlar emei

kiralama, stoklar eritme gibi ekonomik ileve hizmet ediyorlard. Ancak fuarlarn temel

ilevleri popler hazlarn retimi haline geldiinde bunun bir geerlilii kalmamtr. Futbol

da benzer denetim altna alma giriimlerini harekete geirdi. nceden futbol ak alanlarda

oynanrd, oyuncular kapal alanlara kapatmadaki popler hazlar bastrma stratejisinden ok

bu hazlar kendine mal etme ve yeniden biimlendirmenin bir parasdr. Futbola kar olanlar

daha ok futbolun dzensizlii i yaamn da etkilemitir (Fiske, 1999: 93).

Popler hazlar denetimin dnda grldkleri iin toplumsal denetimi tehdit

ediyorlard. Bu azgnlklar orta snflarca ahlakszlk, dzensizlik ve ekonomik savurganlkolarak nitelendirdi. Bunu birey zerinde konumlandrd. Bedenin hazlar ve

arlklar(sarholuk, cinsellik, aylaklk) toplumsal dzene ynelik tehditler olarak grld.

Siyasal toplulua bir tehdit oluturdu. Bunlara karlk baskc olmasa bile disipline sokucu

bir eylem nerdeyse kanlmazd (Fiske, 1999: 95, 96).


14/28

14

Orta snflar alt snflarn bo vakitlerini ele geirdikleri gibi st snflar da hedef

almtr. Daha nce st snfn tekelinde bulunan sanat ve mzik, orta snfn sahiplenme

znesi haline geldi. st snf kltrn herkese ak hale getirdi. Orta snf kendi genel ahlak

anlatlarn spora da yanstmlardr. Futbol popler kkeninden gizlice arlm, dzenli ve

saygdeer hale getirip genlerin, ulusun karakterini ina etmenin arac haline gelmitir. Artksporlarda belli bir kesime aitmi grnts vardr. Popler hazlar beden araclyla

ilediklerinden, bununla bedenin anlamlar ve davranlar zerindeki denetim balca

disipline sokucu aygt haline geldi. Bunu da televizyon ile yapmaktadr (Fiske, 1999: 100).

KARNAVALIMSI

Toplumsal dzen ile insanlarn bastrlm hazlar arasndaki farkllklar aklamak

iin Bakhtin karnaval kuramn gelitirdi. Karnaval, Bakhtine gre, kahkahayla, lszlkle,

niteliksiz zevkle, saldrganlkla, aalanmadr. Karnavalms, bu arpmann bir sonucu

olduu kadar kltrde de yer alr. Aa nn gcnde bir kantdr. Karnaval, rtbenin ya da

toplumsal hiyerarinin sz konusu olmad bir dnya brokrasinin dnda ikinci bir dnya,

ikinci bir yaam dr (Bakhtin,1968 akt. Fiske, 1999: 103).

Karnavalda yaam yalnzca kendi zgrlmzn yasalarna boyun eer. Karnaval

sporun abartlmasdr. Sunduu oyun kadar denetim alandr. Karnaval da spor gibi kurallar

dayanr ama kurallar ters yz olmak artyla (Bakhtin,1968:7 akt. Fiske, 1999: 104).

Bennett, lunaparklardaki makine at zerinde kalma yarlarnn, bedenin makine ile

ar karnaval ilikisini bir lde tersine evirir. Karnaval bedenlerle ilgilenir. Bireysel

bedenlerle deil, beden ilke siyle, bireysellii, tinsellii, ideolojiyi ve toplumu ncelleyen

ve bunlarn temelinde yatan yaamn maddiliiyle ilgilenir. Karnavaln kk drlmesi

herkesin bedenine indirilmesidir (Bennett,1983: 148 akt. Fiske, 1999: 104).

ROCKN WRESTLING

Rockn Wrestling(Gsteri Grei) bedenlerin, kurallar hie saymann, olaan

dln, aalanmann ve gsterinin televizyondaki karnavaldr (Fiske, 1999: 105).

Bakhtin, halk karnavalnn temel kltrel biimi olduunu ortaya koyar.

1. Trensel gsteriler2. Komik kompozisyonlar(Tersine evirmeler, alayc taklitler, aalanmalar)


15/28

15

3. Edepsiz dil kullanmn eitli trleri(beddualar, yeminler, popler svgler)(Bakhtin,1968: 5, 11akt. Fiske,1999: 106)

Grkemli gsteri, izleme hissinin abartlmasn gerektirir. Gsteri grnr olan

abartr, yzeydeki gsteriyi abartr, anlam ya da derinlii reddeder. Bunu da fiziksel duygular

zerinde deil izleyicinin bedeni zerinde iler. Rockn Wrestling deki greilerin lsz

bedenleri vardr, sergiledikleri ritellerse ar derecede fizikseldir. ( Dirsekle vurma, uua

gemi bedenlerin arpmas, art arda gelen darbeler) bu riteller, gsterili elenceyi,

kazanma da ne denli etkili olduklarn deil fiziksel gc vurgular, bir greinin yerde

ylece kalmas ac ekme gsterisidir. nk bunlar spor becerilerinden daha ok ritel

anlardr. Barthesn syledii gibi, bu greinin ilevi kazanmak ya da kaybetmek deil

kendinden beklenen hareketleri tam anlamyla yerine getirmektir. zleyicinin darmadan

bedene bakarak bundan zevk almasna olanak tanmaktadr (Barthes,1973: 20 akt. Fiske,

1999: 106).

Rockn Wrestling hakkaniyeti hie sayar. Adaletsizdir. Hi kimseye sportmence

kazanma ans tanmaz. Drst oynamaya kalkanlar avantajlarn kaybederler, bunun bedelini

de ok ar derler. Haz, karlamann adilliinde deil yalnzca kendi lsz

gstergelerinde var olan faull oyunda yatmaktadr. Adalet, grein sk sk ineyiinin

cisimlemesidir. Hak edenler-iyi olanlar kazandklarndan ok kaybederler. Televizyondaki

ou dramatik atmann aksine, galip gelen kt, adaletsiz olandr (Barthes,1973: 22 akt.

Fiske, 1999: 109).

Sporda kaybeden aalanmaz ya da kk drlmez ama Rockn Wrestlingde

yenilen ar biimde aalanr ve kk drlr. Sporda neredeyse kutsal bir dzeyde

sayg gren insan bedeni yani birey, grete aalanr, horlanr, hie saylr. Hor grlen hep

erkek bedenidir, televizyonda yaynlanmasa da kadn karlamalar da yaplmaktadr. Kadn

greilerin televizyona yansmayan, kulplerdeki be birahanelerdeki dzenlenen biimde,

bedenler slak, vck vck amurlar iinde tutularak aalanp hor grme abartldka

abartlr. (Fiske, 1999: 61).

Rockn Wrestlingi canl izleyenler arasnda genelde olduka katlma nitelikte ok

sayda kadn yer almaktadr. Rockn Wrestlingdeki greileri birbirlerine, hakeme,

izleyicilere hakaretleriyle kfrederler. zleyiciler de benzer ekilde yreklendirici lklar

atarlar, yuhalarlar, ellerindeki pankartlar sallarlar. Televizyondaki ak sakla ve kfre izin

verilmez ama pis konuma, hakaret etme sreci cokulu bir ekilde aktarlr. Kfr, grei


16/28

16

ile izleyici arasnda hibir ayrm yapmayan szl kartlk zerine kurulu katlma bir

kltrdr (Fiske, 1999: 110).

Bourdieu, orta snf ile ii snfn kltrn karlatrrken bedenin, katlmn ve

tuzakln rollerini de karlatrr. Orta snf kltrnde bedensel katlm alkla ve devamllk

gstermeyen bir daha, bir daha arlaryla snrldr. i snfnn kltrel biimleri, youn

sz ve bedensel katlm, koyu taraftarl vardr ellerinde. (Bourdieu,1984 akt. Fiske, 1999:

113).

BEDENN DENETM

Faucault, batl toplumlarn toplumsal iktidarn en dayanlmaz ekilde uyguland

konum olarak bedeni kullanma biimlerini ayrntl bir ekilde gzler nne serdi. Beden,

iktidar tayan toplumsal ve normal cinsellik tanmlarnn gerek anlamda cisimletii,

normlardan sapmann disiplin altna alnp ve cezalandrd bir merkezdir. 19.yyda

burjuvazinin proletarya bedeni ile onun popler, bedensel hazlar zerinde terr estirmesine

yol aan snf atmasna giderek daha fazla farkna varlmasyla birlikte bedenin disiplin

altna alnmas nemli hale geldi. (Faucault, 1978 akt. Fiske, 1999: 114).

Hristiyan kilisesi, geleneksel olarak bedeni ruhun saflna ve denetimine ynelik bir

tehdit olarak eytann arazisi olarak tanmlanmtr. Hukukun rutinlemesi ve bedenin

metinletirilmesi, ak bir ekilde ihlal edilse bile sadece bu alanlarda gereklemezler, bunlar

gndelik yaamda da etkindirler(Fiske, 1999: 114). Giyim, kozmetik, diyet ve sabah koular,

kurallar cisimletirmenin, bedeni metinletirmenin aralardr. Gzel beden ile irkin beden,

salkl ile salksz, temiz ile pasakl, kasl ile gbekli arasndaki iliki, kurallar ile sapmalar

dorultusunda gerekleen toplumsal ilikilerdir, beden de doallatrmay hedefleyen siyasal

ilikilerdir. Salkl olmann anlam bedensel deil toplumsaldr, gzelliin anlams estetik

deil siyasaldr. Salk da gzellik de ayn lde sosyo-politiktirler, bunda dolay da

toplumsal iktidar uygulamaya ynelik sylemlerdir (Leslie Stern,1981 akt. Fiske, 1999: 115).

Beden kanunu cisimletirmek, onu metinletirmek iin onu disiplin altna almayaynelik amalarda kullanlmasna ramen, toplumsal denetim asndan tehlikeli boyutlarda

gvensiz bir konum olmaya devam ediyor. Bu nedenle toplum bedenle baa kabilmek

amacyla gl ve kuatc aygtlar gelitirmek zorundadr (Fiske, 1999: 118).

Ac toplumsal denetimin bedende sergilendii nemli bir aratr, doru yolda

sapanlara kanuni olarak uygulanan cezadr, uyum gsterenlerse dl olarak ektikleri acdan


17/28

17

tbbi mdahale ile kurtarlrlar. Greteki ac ekme gsterisi acy adalet, tp ve ahlakn

toplumsal sistemlerinden uzaklatrarak gsterili bir bedensel deneyim haline

getirir(Allen,1987 akt. Fiske,1999:123). Temizlik dzendir; kir dzensizlik, tehdit edici ve

disiplinsizdir. Beden doal olarak kirlidir. Kir beden kategorisini tehdit ederken yan zamanda

bedenin doallatrc bir eretileme olarak tehdit eder. Bedensel ilev ve fiziksel hazzn kirlisulamasyla disiplin altna alnmas gereklidir (Fiske, 1999: 124).

Estetikletirilmi beden, toplumsal denetim ve disiplin altna alm temizlie

kesinlikle hibir medya okumada bulunmayan kirden arnm bir bedendir. Bu yzden burjuva

bedeni balenin sonunda kibarca alklarken ve bir izleyici olarak kendi toplumsal kategorisini

korurken temizdir, tehdit edici deildir. Oysa ii snfnn bedeni izleyici sralarnda

kfrlerini korurken, kendi izleyici kategorisini ortadan kaldrrken kirli ve tehdit edicidir.

Televizyondaki greler halnn bir ucunu kaldrarak, ataerkil kapitalizmin halnn altna

sprp saklad kiri grnr klmaktadr. Bastrlm ve gizlenmi olarak bir gsteri

dzenlemek, kat burjuva hijyenin bir trl kurtulamad proletarya kimini denetim altna

almak iin ok byk bir mcadele vermelidir (Fiske, 1999: 124).

5.BLM

POPLER METNLER

Kimi metinler insanlar tarafndan popler kltre dntrlmek zere seilirken

kimileri de geri evrilirler (Fiske, 1999: 129).

YAPIMCIL METN

Popler bit metnin yapmcl olmas gerekir. Barthes, yapmcl metni okurcul ve

yazarcl metin diye ikiye ayrlr. Okurcul metin; metnin nceden yaplanm anlamlarn

benimseme eiliminde olan, edilgen, hemen kabullenen, disiplinli bir okuru arr. Grece

olarak kapal, kolay okunan, okurundan zel bir istei olmayan metindir. Bunun kart ise

yazarcl metindir. Bu tr metinler okuru srekli olarak metni yeniden yazmaya, metinden

anlam karmaya zorlarlar. Barthes, okurcul metinler daha kolay eriilebilir ve daha popler

olduklarn, yazarcl metinlerin ise daha zor daha avangard(yeniliki), bundan dolay da

aznla daha bir ekici geldikleri sonucuna varr (Barthes,1975 akt. Fiske, 1999: 129).

Yapmcl metin olarak ise okurcul metin ele alnmaktadr. Yapmcl metin, yazarcl

okumas zor olmayan, okuru yaratmaya zorlamayan, hem dier metinlerden hem de gndelik


18/28

18

yaamdan farkllk yaratarak okuru etkilemeyen metindir. Bu yzden okurlar metni, metnin

terimleriyle deil kendi terimleriyle okurlar. Yapmcl metin, okurcul metnin kolay

eriebilirliine sahiptir. Yapmcl metin kendini popler retime sunar; istemeyerek de olsa

seili anlamlarnda kendi zayflklarn ve kusurlarn sergiler, denetimden kaan eksik yerleri

vardr, anlamlar disiplin altna alma gcn aar (Fiske, 1999: 130).

Popler metni zmlemek ikili bir odaklanmay gerektirmektedir. Bir yandan

metnin derin yapsna, son zamanlarda olduka etkili olan ve konunun zne indekslenmesi

kantlam ideolojik, psikoanalitik, yapsalc ya da gsterge bilimsel zmlemeler

araclyla odaklanmam olmas gerekiyor. Bu odaklanma sistemleri nasl ba ettikleri,

sistemin metinlerini nasl okuduklar, popler kltrlerini nasl yarattklar zerinedir (Fiske,

1999: 131).

DL

Popler kltr, dili yanl kullanmasndan tr eletirilmitir. Daha ok zerinde

durulan ise popler kltrn dilimizi yozlatrp yozlatramad ya da yeniden canlandrp

canlandramaddr. Boyal basn, konuma dilini yeniden retmez, eitli kltrlerin bu

basn ile kendi konuma biimleri arasnda yanklanmalar bulacaklar ve bu ikisini

ilikilendirmekten haz alacaklar bir dil biimi gelitirmilerdir. Bunu da doru dilden saparak

gerekletirmektedirler (Fiske, 1999: 133).

Sz oyununda haz iki boyutludur. Sz oyunu kabul edilmi ltlere ters den

anlamlarn daha doru, daha genel geer olanlardan ok daha gl grnmelerini salar. Sz

oyunundaki haz yalnzca toplumsal ilikiler dilbilimsel yolla minyatrletirmesinde deil, bu

ilikileri alt st etmesinde yatmaktadr. kinci haz ise retkenlik hazzdr. Kiinin kendine ait

anlamlar karmas byk bir hazz olgunlatrr. Sz oyunlar kendi elikili sylemleri

arasndaki ilikileri denetleyemezler, bunlar sarp sarmalayarak bir araya toplayarak geri

kalann okura brakrlar (Fiske, 1999: 134).

De Certeau, okuma ile ifre zm ayrm yapmtr. ifre zm, dilbilimselsistemi denetleyenler ile ayn toplumsal glerin rgtlenmi olduu artrma ve eitimi

gerekli klar. ifre zm, evrensel dil sisteminin cisimlemesi, salt kullanlr ama kar

gelinemeyen metni kullanrken kullancsn kullanan dilin bir rnei olarak gelitirir,

okurlarn sistem tarafndan kullanlacak ekilde eitir. Okuma ise dil yerine sz yap yerine


19/28

19

eylemi vurgular. Okuma, balamsall vurgular, belli dilbilimsel kullan ile belli bir

balamsal an arasndaki rgl ilikileri vurgular (De Certeau,1984 akt. Fiske, 1999: 135).

Kendine zglk ile balamsallk poplerin egemenlik alan iinde yer almaktadr.

Bunlar gndelik yaamn kltrnn uzantsdr. Yazl dil izgiseldir, balantlar

mantksaldr. Sz oyunlar armsaldr, arm ilikileri mantk ilikilerinden daha ok

zgrlk tandnda kaarlar. Sz oyunu, izgisel dnsel akn bozar (Fiske, 1999: 136).

Greenfield, ou yetikinin(zellikle iyi eitim alm olanlarn) video oyunlarnda

beceriksiz olduklarn, bu yzden de eletirdiklerini ne srerler. nk bu oyunlar oynamak,

birbirine kout ilem yapabilme, oklu enformasyon rntleri arasnda yaplanm ilikileri

zmlemekten ok, onlar alglama yeteneini gerektirmektedir. Gen bir kadnn kafas ile

plak omuzlarn gsteren sa spreyi reklamnda yer alan kafanz kullann, sanza beden

verin yazs buna kout dnme izgileriyle doldurulmutur. Kafay kullanmak ayn anda

ham aka dnmeyi hem de ekiciliini kullanmas erkek iin bir yem olarak kullanldn

anlatmaktadr. rnn yapt saa beden kazandrmaksa, okurun yapt da kendisinden

istendiinde imgelemeyle, omuzlarnn aasndaki bedeni yaratmak, byle yaparak da

kendisine bakyor durumdaki ima edilmi erkek bedenini retmektedir. Burada 3 beden

sunulur: san bedeni, kadn bedeni ve ima edilen erkein bedeni reklam okumak edebi bir

beceri deildir nk szckler ile imgelemin, szcklerdeki sz oyunlarnn ileme tabi

tutulmalarn zorunlu klar (Greenfield,1984 akt. Fiske, 1999: 137).

Pop arklarnn szleri belirgin olarak sz oyunlarn kullanrlar. Bunlar genellikle

cinseldirler; genel geer ve saygdeer anlam, sayg duyulmayan, cinsel olan tarafndan

baltalanmaktadr. Cinsel olandan alnan haz, deneti sylemin varl tarafndan

oaltlmaktadr. Denetim d anlamlarn popler olabilmeleri iin kamaya altklar

denetimin izlerini tamalar zorunludur (Fiske, 1999: 138).

Sz oyunlar zellikle de kt sz oyunlar ticari kltrde yani reklamlarda, haber

balklarnda, pop arklarnda, sloganlarda ok yaygndr. Sz oyunlar anlam okluunu

byk bir alan iine sktrrlar, bu anlamlar taarlar, denetimden kaarlar, retken okumay

gerektirirler. Sz oyunlar nemsiz olarak dnldnde doru ile aka arasndaki gerilimi

cisimletirirleri aka daima disiplinsiz, kk drc ve saldrgan olma potansiyeli tar.

Kendisini Pizza Kulesi olarak adlandran, d cephesini zgn kulenin kabataslak taklidi bir

svayla ssleyen pizza evi, rnn saladklarn aan, onlardan daha uzun sre yaayan bir

dizi popler haz sunmaktadr (Fiske, 1999: 139,140).


20/28

20

AIRICILIK VE APAIK

Popler kltr ar olmaya eilimlidir. Bu arlk ise aalayanlarn ona baya,

melodramatik, apak, yzeysel, sansasyonel ve benzeri sulamalar yneltmelerine davetiye

karr. Arlk ile apaklk yapmcl metinlerin temel zellikleridir, popler kltrn

olumasnda hammaddedir. Arlk denetim altna alnamayan anlamadr. Arlk

anlamlandrma edimindeki tamadr, arlk gstergesi egemen ideolojilerin yaptklar ii

yapan ama ardndan onu aar ve tamaya balar, ideolojik denetimden kaan fazla anlam

darda brakr, fazla anlam ise metne direnmek ya da metinden syrlmak iin istendii iin

kullanlabilir. Bir ak romann ar derecede madur edilmi olmas erkek kahramann

kendisine abartl ekilde ac ektirmesi, ataerkil bir toplum yaps iinde maduriyet ve

aclar aar (Fiske, 1999: 142,143).

Weekly World News gazetesinin(15 Mart 1988) birinci sayfas arlklarla doludur,

sansasyonel ve apaktr. Bu sayfada hibir haber suskun ya da gizlenmi deildir, burada bir

dzen, bir albeni, insana haz veren bir anlatm sz konusudur. O ve spermarket deme

noktalar renkli hale getiren onca benzeri, mutsuz insanlara seslenirler. Byk Amerikan

ryas onun vaad edilen zenginliinden yararlanamayan, yaam denetleyemeyen, baarl,

gl bireyler olma doyumunu yaayamaya milyonlarca insan iin ac dolu bir yanlsamadr.

Sayfadaki her haber olaan olann gndelik yaamn zgl anlarn aklama ve gszln

gsteren sansasyonel bir rnektir. Okuma nerdii dnya tuhaf olaand bir dnyadr.

Czaml birisiyle evlenen bir top modelin ya da 90 yandaki ayla kaan 77 yandaki

kadnn yks haz vericidir. nk bu ykler cinsel ilikileri olaan romantik eler

ideolojisine uymay bir trl baaramayanlarn kendi deneyimlerinden ok mevcut normlar

sorgulamalarn olanakl klmaktadr. Bilimin baarszlklarndan ya da yetersizliklerinden

alnan hazlar, dnyaya ilikin baat, egemen aklamalar nemsiz gryor olmann verdii

hazlardr. Sansasyonel olan, doann ar derecede baarsz oluudur, normlar kendilerine

gre uyarlar ve bunlar aan en u noktaya tar. Sansasyonel, arlk, apaklk ve

kalplam gibi nitelikler popler metnin nemli zelliklerindendir (Fiske, 1999: 143,145).

Kalplar egemen ideolojinin ortak grye dayal gndelik anlatmlardr. Dolaysyla

vakit nakittir ya da vakit harcamak deyimleri kalplamtr. nk vakit Protestan i

ahlakyla mkemmel biimde duyumlu hale getirmektedir. rnein; kadnlar duyarl,

romantik, evcil, erkeklerse evreye salyalar saan spor dknleri olarak gsteren kalplar bir

bakma ataerkil kapitalizmin ortak grdrler (Fiske, 1999: 147).


21/28

21

Kalplar ideolojik normlar tadklarndan ortak grnmn gl yapclar ve

datclardr. Ayn zamanda ideoloji ile gndelik deneyim arasndaki gedii aa

vurabilirler. iirsel kadnlar spor delisi erkek arasndaki elikiler, kadnlarn demek zorunda

olduklar bedele ilikin bir kalp retmekle kalmaz ayn zamanda bu bedelin grnr ve

aklanabilir olmasn da salar (Fiske, 1999: 149).

Kalplar kalp olarak deneyimlenirler, ancak bunlar ayn zamanda hem onlarn hem

de bizim olacak ekilde iselletirmitir. Kalp, normlar gndelik yaamn pratikleri ve

deneyimleriyle i ie gemi halde okunur. Egemen ideolojinin tekiliini aa vururlar ve

kendilerini gndelik yaamlara uyumlu hale getirebilmek iin verilmesi gereken dnlerin

kapsamn bir hayli tuhaflatrrlar (Fiske, 1999:149).

ELKLER VE KARMAIKLIK

Popler kltr elikilidir. Denetimden kaan elikilerle azna kadar doludur.

Metinleri okumak karmak bir itir; popler metinlerin karmakl hem bunlarn

kullanmlarnda hem de iyaplarnda yatar. Anlamn baml olduu ilikilerin sk skya

rlm dokusu metinsel olmaktan ok toplumsaldr; metin yazarn deil okurun inasdr.

Anlam, okurun toplumsal ilikilerinin metnin sylemsel yapsyla bulutuu okuma annda

ortaya kar. Dallas karmak bir metindir, nk ok sayda, ok deiik kesime noktalar

retirler (Fiske, 1999: 149,151).

Bir karakterin i duygular ve gdleri roman okurken ayrntl bir ekilde anlatlr.

Televizyon izleyicisi bunlar atk bir katan, aa dm dudaklardan ya da kalplam

laflar sylerken sesin tonuna gre karmak zorundadr. Popler metinler, sylemek yerine

gstererek, kabataslak aktararak kendilerini eitli toplumsal ilikilere aarlar. Apak olan

gstermek, yazlmayan olarak brakr, yapmcl okurun tecrbesinden yola karak

doldurulmasna braklr. Yani retkenlik yazmada deil okumadadr (Fiske, 1999: 152).

METNSEL YOKSULLUK VE METNLERARASILIK

Popler bir metin olduka ilenmi, tamamlanm, kendi kendine yeten, sayg

grmeye, korunmaya deer olmas gerektii biimindeki snanmam bir saytl yer

almaktadr ve niversiteler, mzeler, sanat galerileri byle metinlerin koruyucusudurlar.

Ancak nesne olarak metinler popler kltrde yalnzca metalardr. Bunlar gndelik yaamla

btnlemediinden yetersizdirler. Bunlar takdir edilecek nesneler deil saygszca

kullanlabilecek kaynaklardr. Popler metinler kullanlmak, tketilmek ve frlatp atlmak


22/28

22

iindirler, nk bunlar hazzn toplumda dolaan failleri ya da yoksullatrlm nesneleridir.

rnein bir moda mzesindeki kot pantolon tamamen anlamsz deildir. 21.yy Amerikas

hakknda birtakm genel anlamlar tayabilir ama yoksullatrlm bir metindir. Popler

kltr aratrmas anlamlarnn dolamnn aratrlmasdr. Popler metin bir nesne deil; bir

aktrdr, bir kaynaktr. rnein; Madonna, kimi feministler asndan ataerkil deerlerinyeniden kazanmas, kimi erkekler asndan tehirci hazzn bir nesnesi, birok kz hayranlar

asndan da g kazanma ve zgrleme aktr ilevi grr. Madonna bir metin olarak

toplumsal dolama girene dek tamamlanmamtr. Onun toplumsal cinsiyet politikas

metinselliinden deil ilevselliinden kaynaklanr. Madonna rnek bir popler metindir.

nk elikilerle doludur. Onun metinsellii hem ataerkiyi hem de ataerkiye kar kaygl,

istikrarsz bir gerilim iinde direnme biimlerini gsterir. Madonna ardr, apaktr,

cinselletirilmi kadn bedenini tm normallerini aan plak gbeiyle apakl savunur

(Fiske, 1999: 153,154).

Popler kltr metinleraras dzlemde dolar. Bunlar; birincil metin(Madonnann

kendisi ya da kot pantolon), bunlara dorudan gnderme yapan ikincil metinler(reklamlar,

basn haberleri) ve gndelik yaamda daima bulunan ncl metinler(sohbetler, ev

oturmalar, lise dans gsterilerinde Madonnaya yknme)dir. Madonnaya ilikin bu metinler

eksiktir. Madonna yalnzca kendi anlamlarnn ve hazlarnn metinleraras dolamd. (Fiske,

1999: 154).

Popler kltrdeki bireysel metin yoksulluu yalnzca metinleraras okuma

pratikleriyle deil, ayn zamanda geicilii ve tekrara dayallyla da balantldr. Bu

yoksulluk sadece kltrel metalarn yeniden retimini talep eden endstrinin deil popler

kltr glerinin de gereksinmeleridir. Dergiler haftalk ya da aylk olarak yaymlanr,

kasetler durmadan alnr, televizyon dizileri arkas yarn eklinde gsterilirler, giysiler

giyildikten sonra satlr. Hibir metin bitmi olmad iin popler kltrde tekrarlardan

oluur (Fiske, 1999: 155).

Popler metin, kapallk ile ak ululuk gleri arasndaki, okurcul ile yapmclarasndaki, anlam ile okumann ayrkl arasndaki mcadelenin metnidir (Fiske, 1999:

156).


23/28

23

6.BLM

POPLER BEEN

LNTLK

Popler kltr, kapitalizm tarafndan salanan kltrel kaynaklar ile gndelik yaam

arasnda retilir. lintilik ise merkez bir lttr. Popler beeni burjuvazinin deer verdii

estetik beeniden farkldr. Estetik yarglar popler kartdrlar. Estetik, popler sanatn gelip

geicilii doru bulmaz, toplumsal dzenin srekli deimesiyle bugnn sanatnn yarna

uygun olmayaca dncesini kabul etmez. Estetik, disipline sokucu bir sistemdir,

burjuvazinin parasal ekonomi zerinde uygulad denetimin bir benzerinin, kltrel ekonomi

zerinde uygulama giriimidir. Estetik sylemde deerli olan nsanln

tekelletirilmesinden baka bir ey deildir. (Bourdieu,1984:491 akt. Fiske,199:160). Estetik

dpedz bir hegemonyadr (Fiske, 1999: 161).

lintilik, estetikten farkldr. lintilik her okuma annn kendine zgl ile olutuu

iin estetiin tersine zaman ve mekn snrldr. linti okuyucu tarafndan kefedilir ve retilir;

kltrel ekonomideki retim an ve srecidir. Popler beeni, metin ile gndelik yaam

arasndaki ilinti noktalarnn belirlenmesi ve seimi erevesinde iler (Fiske, 1999: 161).

lintiler farkl toplumsal yaplara gre deiir. Televizyondaki bir buzdolab reklam

Milandaki bir banka veznedarnda satn alma drtsn yaratrken, ayn imge Calabriadakiisiz kylde kendisine ait olmayan, refah asnda igal edici bir nesne olarak

alglanmaktadr (Eco,1986:141 akt. Fiske, 1999: 161,162).

Popler metinler toplumsal dzeni deitirmesiyle ilerici olabilirler ama asla dzene

dorudan doruya kar kabilecek ya da onu devirebilecek denli kkten olamazlar. Popler

deneyim hep egemen yaplar iinde biimlendirilir; popler kltr bu yaplar iinde popler

alanlar retmesiyle ilgilenir. linti gereksiniminin anlam, popler kltrn ilerici ya da

saldrgan olabilecei ama asla popler olduu toplumun iktidar yapsndan kktenci olarak

zgr olamayacadr (Fiske, 1999: 164).

Popler kltrn ilintilerini aratrmada medya nemli bir aratr. Ama tek deildir.

Gnmz popler kltr iddete dayaldr. Popler kile iletiim aralar sadece alt dzey

seslenilmesi gerektiini gz ard etmitir. Yalnzca belli iddet filmleri, belli kitap ve

televizyon programlar poplerdir. Popler kltr tanmlayan tek ey iddet deildir ama


24/28

24

popler kltrn yapsal zellikleri iddeti toplumdaki iktidar dalmna dntrmektedir

(Fiske, 1999: 169).

Popler bir metnin popler olmas iin eitli toplumsal balam iindeki eitli

okurlarla ilintilerinin bulunmasndan dolay duruma gre bal olmas gerekmektedir. lintilik,

okanlamll ve grelilii gerektirir. Kapall, mutlaklklar ve evrensellikleri reddeder

(Fiske, 1999: 173).

Gereki hazclk ile kukucu maddecilik popler beeninin belirleyici deerleridir.

Popler zevk, tabilik koullar tarafndan biimlendirilir. Popler zevkin popler kld

metalar ise okurlarn koullarla ilinti deneyimleriyle hem de kendileriyle ilintili metalardr

(Fiske, 1999: 174).

POPLER RETKENLK

Nasl ki bir nesnenin ham maddeden yapm, hep ham maddenin doas ile reticinin

kltrel gereksinimleri arasnda geen bir mcadeleye dayanyorsa popler kltr de hep mali

ekonominin salad kaynaklarn ideolojik, stratejik, disipline sokucu doas ile gndelik

yaamn kltrel gereksinimleri arasnda geen mcadeleye dayanr (Fiske, 1999: 174).

ocuka, disipline edilmemi okuma yordamlar da popler yordamlardr. Bu

yordamlar metne derin bir saygszlkla yaklarlar. Metin, stn nitelikli deil, yamalanmas

ya da saldrlmas gereken kltrel bir kaynaktr. Deeri estetiinde deil, ortaya koyabildii,yaratt ilintilerde yatmaktadr. Popler metinler anlamlar bolluunun yan sra, okuma

yordamlar ve tketim biimleri bolluu da sunmaktadr. Byk alveri merkezlerini seici

bir ekilde kullanan isiz genler ve yal yurttalar yalnzca kendi ilgilerine uygun blmleri

tketirler (Fiske, 1999: 177).

Gibian, byk alveri merkezlerinin halk etkileme ve disiplin altna alma

giriimleri olduu sylemektedir. Byk alveri merkezleri, orta dnemlerinde, yry

yollar, gizli baheler ve eski kprlerle insanlar dolamalar iin kendilerine ekip ke

balarnda beklenmedik grntler salayarak dolamaya devam etmeleri iin motive ederler.

Daha ada alveri merkezleri tasarmclar mteri olanlar ile olmayanlar ar tketim

yollarna maruz kalmakszn amaszca dolaabilecekleri ak metinler yaratmak zorundadr.

Gnmzde strateji, insanlarn oyalanmak isteyecekleri ortamlar retme ynndedir. Bunu

yapabilecekleri yerlerden en nemlisi ise alveri merkezlerini popler kullanm yelpazesine

amaktr (Gibian,1981akt. Fiske, 1999: 178).


25/28

25

Seilen anlamlar, metnin nerdii anlamlardr; ilintili anlamlar ise metnin retken

popler okurunun metinden yapt seimlerle retilmi anlamlardr (Fiske, 1999: 179).

Bir metnin popler olmas iin, okurlarnn sylemek istediklerini dile getirmesi ve

metnin, okurlarnn bulunduklar konumlaryla ilinti kurarken, dile getirenlerin seimlerine

okurlarn katlmalarna olanak tanmas gerekir. Dolaysyla Madonna, ataerkil toplum dzeni

iinde farkl farkl ilinti bulan gen kz hayranlaryla Playboy okuru hayranlarna olduka

farkl anlamlar aktarr (Fiske, 1999: 179).

HAYRANLAR VE RETKENLK

Hayranlar arya kaan okurlardr. Ayn zamanda hayran metinleri poplerdir.

Hayran olmak, metinle etkin, ateli, partizan, katlmc bir uray gerektirir. Bourdieu

hayranl, burjuvazinin metinler karsndaki uzak, deerlendirmeci, eletirici tutumuyla

kartlk gsteren bir proletarya kltr pratii olarak tanmlanmaktadr (Fiske, 1999: 180).

Hayranl belirleyen iki temel etkinlik sz konusudur. Bunlar beeni ve retkenlik.

nsanlar hayran olduklar ve olmadklar nesneler arasnda keskin ve hogrsz snrlar

izerler. Hayranlar retkendirler. Hayranlklar kendi metinlerini retmeleri iin onlar boyuna

tevik eder. Bu metinler genlerini yatak odalarnn duvarlar, giyinme tarzlar, sa modelleri,

makyajlar olabilir. Bunlar toplumsal dolama etken ve retken bir ekilde katlm olurlar.

rnein; Madonna hayranlar onun grn kendi zerinde eklemlemekle kalmayp, ark

sylemelerini bile taklit etmitir. Pasti kopyalarn kendileri retmilerdir (Fiske, 1999: 180).

Popler retkenlik, kapitalizmin kltrel rnlerinin yaptaklk yoluyla srekli

yeniden birletirilmesi ve yeni batan kullanlmas srecidir. Yaptaklk bilimsel olmayan bir

tr mhendisliktir, elde olanla yetinme nin en belirgin pratiklerinden birisidir. Kapitalist

toplumlarda yaptaklk, teki nin kaynaklarndan kendi kltrlerini yaratmalarnn bir

yntemidir. Madonnann bak, onlarn kaynaklarndan onun kendi anlamlarn

oluturmasn olanakl klan, hayranlarnda katlabildii bir yaptaklktr. Yaptaklk popler

metinlerin okunmasnda, fantezilerin oluturulmasnda, ayrca kitle kltryle szl kltrn,kltrel metayla gndelik yaam pratiklerinin kaynatrlmasnda da ayn lde

ilenmektedir. rnein, pop mzik hayranlarnn ulaabildikleri ticari albmlerden setikleri

paralarla albmlerini bir kasette derleme pratiidir. Bu ideolojik adan direnii olmayabilir

ama ekonomik adan verimlidir, haz vericidir. Direnii olmasa bile en azndan syrlmacdr

(Fiske, 1999: 184).


26/28

26

Popler beeni, yalnzca sunulan kltrel kaynaklar daarcndan seim yapma ve

atma sreci deildir, seilen anlamlarn, metinlerin ve gndelik yaamn anlaml bir ekilde

ilikilendirildii kltrlerle retim srecidir. Popler beeni, niteliin deerlendirmesi ii

deil, balantnn kavranmas iiyle ilgilenir. Metinin kendisinden ok metinle ne

yapabilecei ilgilenir. Bu nedenle metne kar saygszdr (Fiske, 1999: 185).

TKETM YORDAMLARI

Televizyon izlemek, mzik dinlemek ve kitap okumak yansz ya da tek bana

pratikler deil, farl zamanlarda farl anlamlarla doldurulmu, dolaysyla da trl trl hazlar

retebilen pratiklerdir. Tketim yordam, tpk kltrel bir metadan karlan anlamlar gibi

balama zgdr. Televizyon iine yaatlan metinler gibi iine girilen ve iinden karlan,

kullanlan kltrel kaynaklar olarak popler kltre dntrlmektedir. Televizyon izlemek

tek bir etkinlik deildir. ocuklar dnecek olursak, ocuklar televizyonu televizyon izleme

etkinlii gndelik yaamlaryla btnletirmek istedikleri yordama uygun olarak izlerler.

Televizyon izlemek, ok az kii ve ok snrl zamanlar boyunca tek bana yaplan bir

etkinliktir. Televizyon izlemek geni toplumsal ilikilerin bir uzantsdr. Televizyon

izlerken, dev yaplabilir ya da ene alnabilir. Kadnlar da benzer davran gsterirler.

Televizyon, kendi kullanmlarn dikte eden ve izleyicileri egemenlik altna alan kltrel bir

zorba deil, insanlarn istekleri dorultusunda kullandklar kltrel bir kaynaktr (Fiske,

1999: 185,186).

Televizyon izleme yordamlar, toplumsal cinsiyetler arasndaki i ile bo vakit

arasnda, cretli i ile ev arasndaki, eril dikkatinin belli bir noktaya odaklanm yordam ile

diil dikkatinin merkezsiz ya da baka merkezli yordam arasndaki farkllklar tanmlamak

ve bu farkllklar yaamak iin kullanlabilirler. nsanlarn gndelik yaamlarn televizyon

belirlemektedir (Fiske, 1999: 187).

Televizyon ocuklar zerinde dl ya da ceza konumunda kullanlmaktadr.

Televizyon fiziksel eriimi denetlemek, kitaplara eriimi denetlemekten daha gtr.

Televizyon ocuklara yetikinlerin kusurlarn gsterdiinden, ocuklar televizyon anda

toplumsal disipline daha az boyun eeceklerdir (Fiske, 1999: 190).

Kltr endstrilerinin metalarn popler olabilmesi iin yalnzca ok anlaml

olmalar yeterli deildir, tketim yordamlarnn da ayn ekilde ak ve esnek olan medya

tarafndan datlmalar gerekir, televizyon, kitap, dergi, gazete vb. nin popler olmasnn bir


27/28

27

nedeni de tketim yordamlarla kullanlmas olanakl olduundan. Popler beeni, metinlerin

ve metinler iindeki ilintili noktalarn seimini dna kararak, tketicinin toplumsal

konumuna ve gereksinmelerine en iyi uyan metni ve tketme yordamn salayan aracn

seimini de kapsam altna almaktadr (Fiske, 1999: 194).

7. BLM

SYASET

POPLZM ve SOL

Popler kltr yalnzca toplumsal farkllklarn srdrmekle kalmaz, ayn zamanda

bunlarn birbirine kartln, insanlarn bu kartlklara ilikin farkndalklarn da srdrr.

Popler kltr insanlar yle glendirir ki, insanlar uygun toplumsal koullarda, zellikle de

mikro siyasal dzeyde eylemde bulunabilir, bu tr eylemlerle alanlarn geniletebilir (Fiske,1999: 197).

Popler kltr devrimci deil, ilericidir. Egemenlik yaplarna kar kan ya da

bunlar grmezden gelen kktenci sanat biimleri asla popler olmazlar nk bunlar

insanlarn gndelik yaamlaryla ilinti kurma noktalarn nermezler. Popler kltr kendi

varolu koullarn retemez, elindekileriyle yetinmek zorundadr; bunlar da reten sisteme

kar kullanr. Kktenci sanat, kendi varolu koullarn retemeye, kendisini statkosunu

bamszlatrmaya alr. Kktenci sanatn burjuva olduunu, popler beeninin de snrlardnda yer aldn savunur (Fiske, 1999:197).

Sol poplizme gvenmez. Poplizme gvenmeyiinin salam temelleri vardr. En

azndan Batda en baarl poplist hareketler saa hareketler olmutur. Hitler de Mussolini

de poplist oylarla iktidara gelmilerdir. Sac poplist liderlere verilen mavi yakal oylarn

bu liderlerin eklen de olsa siyasal iktidarlarn srdrmelerinde arasal bir deeri olduu ileri

srlebilir (Fiske, 1999: 200).

POPLER, OULCULUK VE HALK

Popler kltr asla iinde toplumsal farkllklarn grlp karara baland liberal

oulcu oydam ynnde ilemez. Popler kltr iinde herkes mutludur ya da bu duruma

katlanabilmektedir. Popler kltr toplumsal koullara bakmakszn herkesin eit derecede

konuup dinlenme frsatnn olduu bir tr kltrel forum olarak tanmlayani liberal

oulculuktur (Fiske, 1999: 206).


28/28

Popler kltr boun eenlerin kltr deildir. Tabiri caizse prangalanm insanlar

gibi deildir. Endstri toplumlarnn insanlar halk deildir, her ikisi de belli zellikleri

paylamasna karn popler kltr halk kltr deildir. Halk kltr, popler kltrn

aksine, toplumsal farkllklarn atmac olmad, bunun yerine toplumsal btnlk,

egdm ierisindedir (Fiske, 1999: 207).

Popler kltr, halk kltrnn aksine siliniveren, olduka ksa mrl bir kltrdr.

Popler kltr, sanayilemi toplumlar tarafndan retilir, karmak genelde de elikili

biimlerde deneyimlenir. Popler kltr kendilerini kullanan toplumsal oluumlarca

retilmemi kltrel kaynaklardan elde edilirler. Endstri araclyla retilip datlan

metalardan oluturulmaktadr. Popler kltr, atma kltrdr (Fiske, 1999: 208).

Popler kltr ok sayda yoldan yaylr. Kaynaklarnn ve metinlerinin arada bir

uluslar aras, genelde ise ulusal dolam sz konusudur. Popler kltr, kltrel kaynaklarn

gndelik yaamlaryla bulutuu anda retilir (Fiske, 1999: 212).

LERC KUKUCULUK

popüler kültürü anlamak

Documents

Transcript of popüler kültürü anlamak