politika

e v r o p i s k a v S i r iidealuri mokavSire

kaxa gogolaSvili

saqarTvelo evropis nawilia da

is evropis kavSirSi gaerTianebisken miiswrafvis. mag­

ram viciT ki, ras niSnavs evrokavSiri da saiT mivdivarT?

damoukideblobis pirvelive wlebSi saqarTvelom gezi evrokavSirSi gawev­

rianebisken aiRo. maSin es arCevani mxolod deklaraciuli xasiaTisa iyo, radgan

aravin icoda realurad ras niSnavda evrokavSirisken svla.

martivad rom vTqvaT, saqarTvelos arCevans ori mniSvnelovani stimuli gana­

pirobebda: a) „axali hegemonis“ Zebna – 200 wlis ganmavlobaSi sxva eris mier mar­

Tul qveyanas gauWirda patronisa da mfarvelis gareSe arseboba; b) evropis mimarT

gaucnobierebeli ltolva, simpaTia da ndoba.

am ndobasa da miswrafebas ar gaaCnda kargad gamoxatuli mizezebi, romelTa ra­

cionalurad axsna SeuZlebelia. magaliTad, ruseTis an yofili sabWoTa kavSiris

sxva qveynebis moqalaqeebs xSirad ukvirdaT kidec qarTvelebis aseTi keTilgan­

wyoba evropelebis mimarT, siyvaruli da pativiscema maTi kulturuli memkvidre­

obisa, literaturisa Tu sxva. aseve niSandoblivi iyo saqarTveloSi evropuli

xelovnebis zedmiwevniT kargad codna da misi srulad gageba. es SesaZlebelia

gemovnebaTa TavsebadobiTac aixsnas. TavisTavad qristianuli tradicia da uZ­

ras niSnavs evrokavSirisken swrafva

2

velesi kavSirebi evropul civi­

lizaciasTan mniSvnelovnad uwyobda xels

am miswrafebis arsebobas, xolo TviT qarTveli xalxis

maRali suliereba dadebiTad ganawyobs mas evropuli civi­

lizaciis mier sazogadoebriv yofaSi danergili faseulobebis – ada­

mianebis uflebebis dacvis, Rirsebis pativiscemis, Tanasworuflebianobis,

solidarobis, mSvidobismoyvareobis principebis mimarT.

ra mogvitana evrokavSirTan TanamSromlobam

damoukideblobis pirvelive dRidan saqarTvelo grZnobda evrokavSiris keTil­

ganwyobas. Cven wlebis ganmavlobaSi viRebdiT upirobo daxmarebas evrokavSiridan.

es miliardobiT daxarjuli Tanxebi evrokavSirma gardamavali sistemuri cvli­

lebebis etapze myofi saqarTvelos mosaxleobis dasaxmareblad gaiRo. evrokav­

Siris daxmarebiT 1992 wlidan saqarTveloSi iwereboda kanonebi, iqmneboda saxel­

m wifo institutebi, keTdeboda gzebi, viTardeboda saerTaSoriso urTierTobebi.

mokled, Sendeboda qveyana, romelsac

safuZvlad demokratiisa da sabazro

ekonomikis principebi unda hqonoda. ev­

rokavSiri dResac saqarTvelos udide­

si donoria da qveyanas mniSvnelovan fi­

nansur da teqnikur daxmarebas uwevs.

evropis kavSiri – idealuri mokavSire

2008 wlis 12 agvisto, saqarT­

velosa da ruseTs Soris cecx­

lis Sewyvetis Sesaxeb SeTanx­

mebis pirobebis molaparakeba

saqarTvelos prezident mixe­

il saakaSvilTan. evrokavSirs

warmoadgenen evrokomisiis

prezidenti xose manuel baro­

zo, safrangeTis prezidenti

nikola sarkozi (evropuli

sabWos maSindeli prezidenti)

da xavier solana (evrokav­

Siris erTiani sagareo da us­

afrTxoebis politikis umaR­

lesi warmomadgeneli).

eduard SevardnaZe da Jak santeri, `partniorobisa da TanamSromlobis SeTanxmebis~ xel­moweris win, 1996

3

evrokavSiris politikurma mxardaWeram SegvinarCuna damoukidebloba. saqarT­

velos teritoriuli mTlianobisa da suverenitetis dacvis sakiTxi evrokavSiris

erT­erTi prioritetuli sagareo­politikuri Tema gaxda. 2008 wlis Semdeg ki,

aSS­sTan erTad, evrokavSirma ruseTis mier Cven winaaRmdeg warmoebuli agresia

SeaCera da aqtiurad ganagrZobs saqarTvelos interesebis mxardaWeras Jenevis mo­

laparakebebis formatsa Tu saerTaSoriso organizaciebSi.

evrokavSirisken miswrafeba mravali xalxis arCevania

2013 wlis noemberSi ukraineli xalxi Tavisi qveynis legitimur mmarTvels au­

janyda da daamxo kidec misi xelisufleba imis gamo, rom am ukanasknelma uari Tqva

evropasTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebis gaformebaze da ruseTTan kavSiris

gamyareba gadawyvita. qveynis yvelaze mniSvnelovan moedanze mravali dRis ganmav­

lobaSi gaismoda sityvebi: „ukraina ce evropa“ – ukraina evropaa. ra edo safuZvlad

ukraineli xalxis motivacias, rom araerTma Seswira sicocxle evropul arCevans?

2008 wels ruseTma saqarTveloSi samxedro agresia ganaxorciela da qveynis

saerTaSoriso doneze aRiarebuli teritoriis nawilis okupacia moaxdina. amis

realuri mizani aseve iyo saqarTvelos evropuli da evroatlantikuri miswrafe­

bebisaTvis xelis SeSla.

orive SemTxvevaSi, ukrainaSic da saqarTveloSic, am qveynebis xalxebma Tavgan­

wirva gamoiCines, rom maT momaval Taobebs politikurad evropaSi daemkvidre­

binaT Tavi da evropis kavSirSi ecxovraT.

politika

4

evropis kavSiri – idealuri mokavSire

rogor Seiqmna evrokavSiri

evrokavSiri samocdaxuTi welia, rac arsebobs. am xnis ganmavlobaSi man gan­

viTarebis rTuli gza ganvlo – 6 qveynis mier 1950 wels Seqmnili qvanaxSirisa da

foladis Tanamegobrobidan 28 wevri saxelmwifos kavSiramde, 500­milioniani mo­

saxleobiT. 1950 wels dasavleT evropis eqvsma saxelmwifom, meore msoflio omis

gakveTilebis gaTvaliswinebiT, TanamSromlobis iseTi formis SemuSaveba gadawyvi­

ta, romelic daZlevda saukuneebis manZilze arsebul winaaRmdegobebs da mSvido­

basa da urTierTdaxmarebis suliskveTebas samudamod daamkvidrebda maT Soris.

miuxedavad imisa, rom evropuli erTianobis idea mravali saukunis manZilze

mwifdeboda da is mravali udidesi evropeli moazrovnis nafiqralis Sedegia, pir­

veli praqtikuli nabiji, romelmac Tanamedrove evropul integracias Cauyara sa­

fuZveli, safrangeTis sagareo saqmeTa maSindeli ministris – robert Sumanis 1950

wlis 9 maiss gakeTebuli deklaracia gaxldaT.

5

deklaracia, romlis SemuSavebaSic maSindelma frangma saxel­

m wifo moxeleebma Jan monem da pol ruterma miiRes monawileoba,

mouwodebda erTiani evropuli federaciis Seqmnisken, zeerovnuli

institutebiTa da saerTo bazriT, sazRvrebisa da gamyofi bariere­

bis gareSe. midgomebi gaiziares maSindelma safrangeTis, dasavleT

germaniis, italiisa da beneluqsis (belgia, niderlandebi da luqsem­

burgis konfederacia) mTavrobebma, rasac 1951 wels foladisa

da qvanaxSiris gaerTianebis, xolo 1957 wels kidev ori – evropis

ekonomikuri gaerTianebisa da evropis atomuri gaerTianebis Seqm­

na mohyva. am SeTanxmebebis safuZvelze aRniSnulma qveynebma Seqmnes

erTmaneTTan Tavisufali savaWro sivrce da sabaJo kavSiri, xolo

mogvianebiT – saerTo bazari, sadac garantirebuli iyo saqonlis,

momsaxurebis, kapitalisa da adamianebis Tavisufali gadaadgileba.

zemoT naxsenebi sami gaerTianeba momavalSi (1967 wels) e.w. Serwymis xel­

SekrulebiT erTian instituciur struqturebSi moeqca da samives erTad evropis

gaerTianeba (evrogaerTianeba) ewoda. miuxedavad amisa, es jer kidev ar iyo evro­

kavSiri, radganac gaerTianeba mxolod ekonomikuri TanamSromlobis kompeten­

ciebs moicavda, dRevandeli evrokavSiri ki, romelic formalurad 1992 wels

maastrixtis SeTanxmebam daafuZna, wevri qveynebis mWidro TanamSromlobas da

erTobliv saqmianobas, garda savaWro-ekonomikurisa, politikisa da marTl-

msajulebis sakiTxebSic axorcielebs. evrokavSiri dRes, 1999 wlidan, aseve

ekonomikuri da monetaruli kavSiricaa, romlis komponentia evrozonis saxeliT

cnobili erTiani savaluto sivrce. evros – evrokavSiris erTian fulad erTeuls

– jerjerobiT mxolod evrokavSiris 19 wevri saxelmwifo iyenebs, magram umeteso­

ba qveynebisa emzadeba masze gadasasvlelad. erTiani fuladi erTeuli da mone­

taruli kavSiri xels uwyobs evrokavSiris sivrceSi vaWrobisa da investiciebis

Tavisuf lad da danakargebis gareSe ganxorcielebas. aRsaniSnavia, rom rigi evro­

kavSiris arawevri qveynebisa, rogoricaa san­marino, monako, montenegro, nebayof­

lobiT aRiareben evros sakuTar teritoriaze mimoqcevaSi arsebul oficialur

fulad erTeulad.

politika

robert Sumani (1886­1963)

evrokomisiis pirveli prezidentis uolter halStainis pirveli Sexvedra evrokomisiis wevrebTan

6

rogor funqcionirebs evrokavSiri

albaT bevrs smenia terminebi – evrokomisia, evroparlamenti, evrokavSiris

sabWo, evropuli sabWo. evrokavSiri ar aris federacia an erTiani saxelmwifo.

is qveynebis gardamavali saxis kavSiria, romelic erTdroulad federaluri

saxelmwifosa da samTavrobaTSoriso organizaciis niSnebs atarebs. miuxe­

davad amisa, misi marTva daaxloebiT imave saxis institutebiT xdeba, rogorc es

demokratiul saxelmwifoebs sCveviaT.

evroparlamenti, romelic strasburgSi ikribeba, sayovelTaod, proporciuli

wesiT arCeuli organoa, romelic yvela wevri qveynidan arCeuli 751 deputatisa gan

Sedgeba. igi evrokavSiris sxva institutebis funqcionirebis demokratiul kon­

trols axorcielebs. evroparlamenti aseve monawileobs sakanonmdeblo saqmia­

nobaSi da gamocemuli rezoluciebiT evrokavSirSi moqmedi politikuri Zalebis

nebas gamoxatavs kavSiris politikis yvela mniSvnelovan sakiTxze.

evropuli sabWo evrokavSiris wevri qveynebis saxelmwifos an mTavrobis

meTaurebisagan Sedgeba, romlis Sekrebebis drosac ganisazRvreba evrokavSiris

saqmianobisa da politikis ZiriTadi mimarTulebebi. mas uZRveba evropuli sabWos

prezidenti, romelsac wevri qveynebi orwlinaxevriT irCeven. evropuli sabWos

mier miRebuli mimarTulebebis realizacias evrokavSiris sabWo axdens, rome lic

evrokavSiris wevri qveynebis ministrebisgan Sedgeba. sul sabWos 10 nairsaxeo­

ba arsebobs, sadac, gansaxilveli sakiTxis specifikidan gamomdinare, Sesabamisi

dargebi (finansTa da ekonomikis, iusticiis, sagareo saqmeTa, energetikis, garemos

dacvis da sxva) monawileoben. isini iReben kanonebsa da gadawyvetilebebs, romel­

Ta Sesrulebac, evroparlamentis mier maTi damtkicebis Semdgom, savaldebuloa

evrokavSiris yvela qveyanaSi.

evrokomisia, romelsac prezidenti da 28 komisari marTavs, evrokavSiris aRmas­

rulebeli organoa. misi Stab­bina mdebareobs briuselSi. es mTlianad zeerovnu­

li instituti amuSavebs winadadebebs, uZRveba saerTaSoriso urTierTobebs, debs 7

xel Sekrulebebs sxva qveynebTan, afinansebs evrokavSiris programebsa da marTavs

evrokavSiris biujetis did nawils.

evrokavSirSi aseve Seqmnilia marTlmsajulebis sasamarTlo, romelic mde­

bareobs luqsemburgSi, umaRlesi uflebamosileba aqvs gaauqmos nebismieri aqti,

romelic miiRo sabWom, an qveyanas, romelic ar asrulebs evrokavSiris kanonebs,

daakisros jarima.

evrokavSiris erTian savaluto sivrces frankfurtidan marTavs evropis cent-

raluri banki. am mniSvnelovani institutebis garda, evrokavSiris programebsa

da politikas asamde saagento da ofisi marTavs, romlebic iseTi mniSvnelovani

sakiTxebiT arian dakavebuli, rogoricaa erTiani sagareo da usafrTxoebis poli­

tika, garemos dacva, regionuli politika, ekonomikuri da socialuri sakiTxebi,

standartebi da sxva.

evrokavSiris sagareo politika

evrokavSiris erTiani sagareo da usafrTxoebis politika jerjerobiT ganvi­

Tarebis fazaSia. am sferoSi gadawyvetilebebs qveynebi sagareo sakiTxTa sabWoze

iReben xolme. rogorc wesi, evrokavSiris wevri saxelmwifoebi erTiani poziciiT

gamodian gaerosa da sxva saerTaSoriso organizaciebSi, ar moqmedeben erTmaneT­

Tan SeuTanxmebelad msoflios cxel wertilebSi da erTiani ZalisxmeviT iRvwian

saerTSoriso mSvidobisa da stabilurobisTvis.

evrokavSiri did qveynebTan, rogoric aSS, ruseTi an CineTia, individualur

politikas atarebs, xolo SedarebiT mcire qveynebTan regionul midgomas iyenebs.

amisTvis is xSirad qmnis TanamSromlobis CarCos, rogoricaa, magaliTad, xmelTa­

SuazRvispireTisa da aRmosavleT evropis qveynebTan (saqarTvelos CaTvliT) er­

Tad dafuZnebuli evrokavSiris samezoblo politika. aseve yvelasTvis kargadaa

cnobili evrokavSiris aRmosavleTis partnioroba. am mravalmxrivi TanamSromlo­

bis formatSi ukraina, belarusi, moldova, saqarTvelo, azerbaijani da somxeTi

monawileoben. misi mizania evrokavSiris politikasTan progresuli daaxloeba

praqtikulad yvela sferoSi, reformebis xelSewyoba, demokratiis ganviTareba,

stabilurobis uzrunvelyofa regionuli masStabiT, vaWrobis xelSewyoba, ener­

getikis, transportisa da sxva dargebSi mniSvnelovani proeqtebis ganviTareba.

am politikis farglebSi saqarTvelom, ukrainam da moldovam, romlebmac sxva

qveynebze meti progresi aCvenes da ufro naTlad gamoxates TavianTi evropuli

miswrafeba, evrokavSirTan gaaformes asocirebis Sesaxeb SeTanxmebebi. am SeTanx­

mebiT saqarT velo evrokavSirTan Rrma da yovlismomcvel Tavisufal savaWro

sivrces qmnis. miuxedavad imisa, rom aseTi saxis formatebi partnior qveyanas uSu­

a lod evrokavSiris wevrobas ar hpirdeba, maTi saSualebiT SesaZlebelia iseTi

reformebisa da ganviTarebis iseTi dRis wesrigis ganxorcieleba, romelic Sem­

politika

8

dgomSi qveyanas e.w. kopenhagenis kriteriumebis (ix. qveviT) dakmayofilebis

SesaZleblobas miscems da amiT evrokavSirSi sruli integraciis myar sa­

fuZvels Seqmnis.

gafarToebis talRebi da gawevrianebis procesi

evrokavSiris wevrad axali qveynebis miReba

gafarToebad aris cnobili. es termini aqtualuria dRe­

sac. dReisaTvis gafarToebis eqvs talRas hqonda adgili:

1973 – gawevriandnen gaerTianebuli samefo, irlandia da dania

1981 – saberZneTi

1986 – espaneTi da portugalia

1995 – avstria, fineTi da SvedeTi

2004­2007 – pirveli faza: ungreTi, poloneTi, slovakeTi, CexeTi, slovenia,

estoneTi, latvia, litva, kviprosi da malta; meore faza: bulgareTi da ru­

mineTi

2013 – xorvatia

evropis kavSiri – idealuri mokavSire

9

2014 wlis 27 ivniss saqarTvelos, ukra­ini sa da moldovis umaR lesma pirebma xeli moaweres evro­kavSirTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebebs.

albaT gagiCndebaT kiTxva, Tu rogor wevriandebian qveynebi evrokavSirSi?

amisaTvis ramdenime pirobaa aucilebeli:

qveyana geografiulad unda mdebareobdes evropaSi da iziarebdes da pa­

tivs scemdes demokratiul faseulobebs.

qveyanas unda undodes evrokavSirSi gawevrianeba da es unda gamoxatos

oficialuri ganacxadis SetaniT.

qveyana unda iyos sasurveli partniori evrokavSiris moqmedi wevri

qveynebisTvis, ise, rom arc erTma qveyanam ar unda uTxras mas uari amaze.

es mxolod ZiriTadi formaluri mxarea, magram amis realizacias sxva mniSv­

nelovani pirobebis dakmayofileba esaWiroeba. 1992 wels evrokavSiris maSindelma

wevrma saxelmwifoebma SeimuSaves e.w. kopenhagenis kriteriumebi, romlebic gawev­

rianebis msurvel qveyanas sami saxis kriteriumis dakmayofilebas sTxovs:

institutebis arseboba, romlebic demokratiul mmarTvelobasa da adamia­

nis uflebebis dacvas uzrunvelyofen.

funqcionaluri sabazro ekonomika.

unari itvirTos evrokavSiris mier aRebuli valdebulebebi da gauZlos kav­

Siris SigniT arsebul konkurentul wnexs.

yvelaferi amis realizacia gawevrianebis mosurne qveynisgan moiTxovs mniSv­

nelovan Zalisxmevas, reformebs sazogadoebrivi cxovrebis praqtikulad yvela

sferoSi, evrokavSiris kanonmdeblobis srul gadmonergvas (transpozicias), so­

cialur­ekonomikuri donis amaRlebasa da siRaribis daZlevas. qveynis am saxiT

transformaciis process zedmiwevniT yuradRebiT akvirdeba evrokomisia, rome­

lic amave dros finansur da teqnikur daxmarebas uwevs mas am reformebis swrafad

da efeqtianad warmarTvaSi.

politika

10

riTi gamoirCeva evrokavSiri

evrokavSiri msoflioSi yvelaze didi savaWro moTamaSe da yvelaze didi in-

vestoria.

ekonomikuri ganviTarebis doniTa da adamianebis keTildReobis maCvenebliT

evrokavSiri aseve erT­erTi pirvelTagania. Tu ratom ara pirveli, amis pasu xia ev­

rokavSiris xSiri gafarToeba masSi axali wevrebis miRebis xarjze. rogorc wesi,

axali wevrebi naklebad ganviTarebuli centraluri da aRmosavleTi an sam xreT­

aRmosavleTi evropis qveynebia, romlebic sabWoTa reJimis mier kontrolirebadi

socialisturi qveynebis blokSi imyofebodnen wina saukunis 90­ian wlebamde. ev­

rokavSirSi gawevrianebam maT mniSvnelovani ekonomikuri winsvla moutana, mag­

ram maTi umetesoba evrokavSiris saSualo cxovrebis donis bevrad dabal maCvene­

belzea. es amcirebs saerTo maCveneblebs mTeli kavSiris masStabiT. miuxedavad

amisa, aRsaniSnavia, rom evrokavSiris SedarebiT axali wevrebi – poloneTi, CexeTi

Tu baltiispira qveynebi – Zalze swrafad viTardebian da uaxlovdebian evrokav­

Siris sxva qveynebSi arsebul keTildReobis dones. amas xels uwyobs evrokavSiris

e.w. gaTanabrebis politika, romlis meSveobiTac axali wevrebi iReben Zalze mniSv­

nelovan finansur daxmarebebs evrokavSiris saerTo biujetidan.

evrokavSirSi amJamad 24 oficialuri enaa. ratom 28 ara? masSi xom 28 qveyanaa

gaerTianebuli, SeiZleba ikiTxoT Tqven. imitom, rom ramdenime qveyanas erTi da

igive oficialuri ena aqvs evrokavSiris institutebSi gamoyenebuli, magaliTad,

avstriasa da germanias – germanuli, samenovan belgias – holandiuri da frangu­

11

li, aseve samenovan luqsemburgs – franguli da germanuli, xolo kviprossa da

saberZneTs – berZnuli. evrokavSiri icavs da aviTarebs enebsa da kulturul mem ­

kvidreobas, swored amitomaa misi devizi – erTianoba mravalferovnebaSi.

politika

evrokavSiris qveynebis saxelmwifosa da mTavrobis meTaurebi evropuli sabWos sxdomis Semdeg.

12

bolosityvaoba

evrokavSiri msoflioSi yvelaze mWidro da yovlismomcveli integraciis maga­

liTia. mas uzarmazari miziduloba aqvs, rasac SeiZleba rbili Zalis gravitacia

vuwodoT. sxva mxriv, evropis kavSirs aseve normatiul Zalas uwodeben, radganac is

Tavis irgvliv kanonierebasa da samarTlianobas amkvidrebs. evropis kontinentze

praqtikulad ar arsebobs qveyana, romelsac evrokavSirSi gawevrianeba an masTan

mWidro TanamSromloba ar surdes. dRes evrokavSirSi gawevrianebis msurvelTa

Soris am mizanTan yvelaze axlos dasavleT balkaneTis qveynebi arian, romelTa­

ganac montenegro, albaneTi, makedonia da serbeTi wevrobis kandidatebia. sainte­

resoa is faqti, rom evrokavSiris mravali wevri qveynis mier kosovos serbeTisgan

damoukideblobis aRiarebam ver gaanela imave serbeTis swrafva evrokavSirSi ga­

wev rianebisken.

am mokle weriliT SeuZlebelia evrokavSiris Sesaxeb amomwuravi codnis gad­

mocema. Cveni mizania TqvenSi gavaRvivoT meti interesi am unikaluri gaerTianebis

mimarT, romlis mTavari mizanic moqalaqeebis keTildReoba, sayovelTao mSvido­

ba, demokratiuli faseulobebis mxardaWera da gavrceleba, urTierTsasargeblo

TanamSromloba, mSvidoba da stabilurobaa. evrokavSirSi Tanasworuflebiania

didi da patara qveyana, mcire da didi eTnosi, uZvelesi da axali ena Tu kultura.

misi mTavari iaraRia ganaTleba da codna. swored amitom irCevs qarTveli xalxi

evrokavSirs, rogorc saboloo navsayudelsa da qolgas momavali mSvidobiani gan­

viTarebisTvis.

13