Piştî Viyena: Revandin ji bêkariyê ber bi nakokiya çekdarî ve

Yekînya vekolînên siyasî

4 Pûşper 2016

Navenda Heremon bo Vekolînên Hemdem, saziyek bo vekolîn, çand û ragihandinên serbixwe, ne sûdmend a. mijûlî berhemkirina vekolînan derbarî herêma erabî û bi taybet derbarî rewşa Sûryayê, ku girngî dide geşepêdana çandê, û pêşxistna medyayê, û behêzkirina rola civaka sivîl, û belavkirina hişyarya dimokrasiyê û giranbhabûna diyalogê, û rêzgirtin li mafê mirovan, her wiha pêşkêşkirina rawêjdarî û fêrkarî di warê siyasî û ragihandê de bo alî û rêkxirawên.komlgeha Sûrî li ser bingehên niştimanî Sûrya yî

Navenda Heremon çalakiya xwe rêkdixe di rêya çend giropan de (Yekînya vekolînên siyasî, yekînya vekolînên civakî, yekîniya wergêrî, yekînya pêdaçûna pirtûkan, yekînya yasayî) û çend bernameyên kirdar (bernameya rawêjdar û hewldanên siyasî, bernameya xizmetguzarî û kampênên mediyayî û drustkirina raya giştî, bernameya piştgêriya diyalogê û geşepêdana çand û sivîl ê, bernamya paşroja Sûrya yê), her wiha navend dikarê çend bername û çalakiyan li gor pêdiviyên deverê û rewşa Sûrî yê saz bike. Navend di rêya çend alavan de karê.xwe li dar dixe, wek semînyaran, konfernansan, workşopan, kursên ragihandinê

Malpera me li ser tora Interenêtê: www.harmoon.orgNavnîşana me: info@harmoon.org

Telifon: +974 44885996Doha, Qeter

Navenda Heremon bo Vekolînên Hemdem

1

Naverok Veger bo Lihevhatinên Çekdarî: ............................................................................................................. 5

Opezisyon vebêjrekên xwe destnîşan dike.......................................................................................... 7

Îstratîjiyên Nakokdar, û Tonêla Reş: .................................................................................................... 10

2

Giropa Kar ya Navdewletî çend biriyar û pêşniyar derbarê Sûriya standin ku zaf

zehmeta çîbecî bibe, hat famkirin ku mebest wan bo berpalkirina çareseriya siyasî

li hember berferhkirina deverên nakokiya çekdarî.

Opezisyona Sûrî gelekî dernek nema ta ku civîna (giropa kar a navedewletî bo

pitşgîriya sûrî) ku li Viyena yê di 17ê gulanê de hatibû li darxitin bi " bêkar" û "

tevlîder" dazanîn, ji ber ku çi ermanc be dest nexistin wek ( doseya gotûbêjan û

veguhestina siyasî) ku tenê çend biriyar (pêşniyar) derbarê doseyên mirovana û

hewarçûnê û agirbestê hatin ragihandin, her wiha çi serkeftin nedît di diyarkirina

dema nûdestpêkieina gotûbêjan di navbera rejîmê û opezisyonê de di çarçoveya

Jinêva 3 yan de.

Di warê Praktîkî de, ew kesên ku li Viyena yê civiyan gihiştina dû biriyarên serke,

yekemîn biriyar, derbarê agirbestê ya ku li gelek deverên Sûriya yê ji aliyê rejîmê

ve hat binpêkirin – ziyatir ji 2 hezar caran ji dema 27ê reşmê/sibat de- biriyar bû

ku her aliyê ku berdewam bibe di têkdana agirbestê de dê tawanbarbe û dê bê par

be ji parastina ku biryara agirebestê li xwedigre- , diwamîn biriyar, derbarê mijara

(firiyahatin ê) ku rejîm rejde li ser rêgiriya derbasbûna pêdiviyan bo bajar û

deverên ku ji aliyê rejîme ve hatina dorpêçkirin, û rijdbûna rejîmê li ser ne vekirina

dorpêçê ji bajarên sûrî yên ku kesên sivîl tê hene, ku biriyar pêşniyar dike ku

pêdiviyên mirovana ser wan deverên ku rejîmê dorpêç kiriye baran bikin ager rêya

3

altirantîv nebe di gihiştina wan de pêş serê miha Pûşber de, her wiha civîn bi

serneket di diyarkirina demke nû ji nûdestpêkirina gotûbêjan di navbera dijebrên

aloziya Sûriya yê de.

Mijarek tenê heye ku mirov dikarê bi positîv di daxwiyaniya civînê de destnîşan

bike, ewe, dîsan bayxpêdan bi biyannameya Jinêvê ya sala 2012an de, ku tekez

dike di Tebaxa bê de, dema randevûya bo destpêkirin bi qûnaxa veguhestina li

Sûriya yê, û wek "ermanc" daku aliyên peywendî dar bighin "rêkevin li ser

çarçovekê bo veguhestinek siyasî rast ku pêk dê ji damezrandina Komîta deslatiyê

ji hemolayan pêktê, û xwedan bawerî be û ne mezhebî be digel destûrên berferh

yên cîbecîkar", daku aliyên li Herêmê û li Sûriya yê bi vî awayî mijûl bibin, her wisa

digel şend çalakî û pilanên din daku vê armancê biserxin, wek bersivdana

pêşniyarên nûnerê navdewletî (Stîvan Dî Mistora), bo pêdakirina rewşekê ji nûve

despêkirina gotûbêjan di dawiya miha (rabhûrî) de, paş wan pêşketin ku di

doseyên agirbest û pêdiviyan de hat bi dest xistin.

Ew Belavajên yên ku derbarê karên konfirnasê, diyarkirin ku valhiyek di navbera

agendiyên Amerîkî- Rûsî li hember yên Ewopî- Herêmî de heye, lê belê di navbera

agendiyên Îran, Rejîm û rûsiya yê de jî heye, her wiha ne razîbûna Ewropiya,

Tirkan û Siûdiyan derbarê siyaseta Amerikiya yaku hewl dide wan dûr bixe. van

(valahiyan) diyarkir sedema nakokiyên di navbera kesên civînê şîrovekir, û

4

sedema rêkeftina wan li ser kêmtrîn daxwaz, ku bi rengekî nediyar dê werin

cîbecîkirin.

Ew mîkanîzm bûn cihê nerxandinê ji aliyê opezisyona ve, ji aliyekî ve biriyara

barankirina pêdivîyên mirovana, bersevek nerm bû ji aliyê Amerîka derbarê

dorpêçkirina rejîmê ji nêzî yek meliyon kesên sivîl û rêgirtin ji derbasbûna

pêdiviyên mirovana bo wan, û ji aliyê din ve, civata navdewletî li xwe mukir hat ku

çi be dest tune ye ku karbê gefê li ser rejîmê bike da rêpêdanê bide pêdiviyên

mirovana bo kesên sivîl derbas bibe. Û derbarê briyara tawankirina wan aliyên ku

agirbestê binpê dikin, opezisyonê ev biriyar dît ku ew ne cidîye û ne giştî ye, û çi

mîkanîzm tune ne daku agirbestê bê çavdêrkirin, her wiha ew pîvanên ku aliyên

tawanbar bê tometkirin ne diayrin, û ya ziytir, pêwistî heye bi hejamerk zaf ji

çavêdran û alavên lojistî bo karê çavdêriyê bi rêve bibin, ku van mijaran wiha kir

ku derfetdi destê Rûs û Rejîm de hebe daku opezisyonê tawanbar bike digel

bikarnîna çekên azmanî yên ku di destê opezisyonê de tune ye, û xala herî giring û

metirsîdar awa ku mijara çavdêriya agirbestê di destê giropa navdewletî de ye û ne

jêr saya encûmena ewlehiyê de ye, ku dê rola netweyên yekgirtî kêm bike.

Îndamên Komîteya Bilind ya Gotûbêjan civîna Veyina bi (herî Xirab) dan zanîn, ku

di nerînên wan de, hewl hat dan daku ew acendeyên yên girêdayî bi rêkeftina

Amerîkî- Rûsî, li ser wan bê pejrandin, û ew jî tenê dikevin berjewendiyên Rûsiya,

Îran, û rejîma Sûriya yê, û bi çi rengî berjewndiyên Miletê Sûrî nadê berçavan, ji

5

ber ku ev yek rê ji tev aliyn re dide daku pirojeyên xwe yên taybet li Sûriya yê

pêkbînin, û ew tevgera ku li ser erdê hat rûdan paş dawiya civînê, diyar kir ku ev

nerîn rast e.

Veger bo Lihevhatinên Çekdarî:

Paş civîna Veyina, bi nrbûna çavdêran, lewra rejîma Sûriya berdewam bû di

binpêkirina agirbestê de, û hêza çekdarî bi rengekî tund li gelek deveran bi kar

anîn, ber ku dizanê hîç kes tune ye li hember rawestê yan jî wî tawan bar bike.

Her wiha Îran jî xwe amade dike bo hêzkirina hebûna çekdarî di Sûriya yê de, û bi

taybet hawîrdorî bajarê Heleb, ku bingeha Liwa yê 65 (Liwayê Komên Kesek) li

gundewarên Heleb bi hêztîr dike. Û hijmara çekdarên milîsiyên mezhebî zaftir

dike, wek, Lubnanî “Hizbulah”, Iraqî “Huret alnujebaa, Asaîb ahil alheq”,

Efxanstanî “Liwayê Fatimiyon”, û Pakistanî “Liwayê zeynebiyûn” htd. Û li ser

zimaanê şend berpirsan yên çekdarî hat ragihandin, ku ew dê tola têkdana

bajarokê (Xan Toman) vegerênin, û navûdengê dîsan bilind kin, her wisa jî

Hizbulah yê lubnanî ragihand ku ew jêr çi bandore de ji Sûriya yê dernakeve di

rojevê de, û ew dê digel rejîmê de berdewam şer bike.

Her wiha jî, Turkiya, Amerîka digel hevkariya Arabî de, dest bi amadebûna (Jayiş

Alşemal- Artêşa Bakûr) kirin, yê ku ji tevahiya rêkxirawên opezisyona hêzên

çekdarî yên Sûriya yê pêk dêt, daku rûberûyî hêzên Rejîmê û Îranê li devera Heleb,

6

û di heman dem de li dijî Daişê şer bikin û ji deverên sînorê dorbixin – ku ew yek

jihê dilxweşiya Tirkiya yê e.

Lewra Tirkiya û Saûdî yê, li tirkiya yê dest bi manorên çekdarî kirin – ew gav be

bêyî razîbûna amerîka yê bû wek çavdêran anî ziman- bo herdû hevben di amade

başiyê de bin bo rewşa nû ya Sûriya yê, wek ku Wezîrê derva yê Saûdî yê Adil

Aljubeyêr anî ziman, û tekez kir ku: di rojevê de pêdiviya Sûriya yê heye bi

guhertina hêzan li ser erdê, her wiha got tenê danûstandin digel rûdawên aloziya

Sûriya yê vê pirsgirkê bi dawî nake.

Di heman dem de, wezîrê bergiriya Rûsiya yê – Sirgî Şûwîgo ragihand, ku di

dawiya Gulanê de dîsan Rûsiya dê êrîşên azmanî bikar bîne û bi awakî zafitr ji

berê. Û dê baragihên hêzên opezisyonê topbaran bike ber ku wan ne pabendbûn

bi agirbestê nekirin, her wiha Amerîka daxwaz hemahengiya opersiyonên çekdarî

digel Rûsiya yê de li Reqayê red kir û got ew dê tenê kar bike.

Gava herî nû, ku (Hêzên Sûriya Dîmokiratîk) yên ku piraniya wan kurdin û Partiya

Yekîtiya Dimokratî serperştiyan wan dike – yê ku sîstema Fedirlazimê li bakûrê

Sûriya ragihand û yê ku opezisyona Sûriya wî tawanbar dike bi parşekirina Sûriya

yê- di 24ê gulanê de, ku ji aliyê Amerîka ve hat binavkirin, dest bi helmeta

kontrolkirina Reqayê kir – wek paytexta Daişê tê binavkirin- , û bi piştgîriya hêzên

hevpemana navdewletî , hêzên Kurdî û bi beşdarîbûna rawêjdarên çekdarî yên

7

Amerîka dest bi şer li dijî Daişê kirin digel êrîşên balafirên azmanî yên hêzên

hevpeyman.

Diayr bû ku ev rûdawên nû, û bilezkirina tevahiya van artêşan hat wek encamp ji

Civîna Veyina yê re, ku her aliyekî dest bi hêzkirina hebûna xwe li deverê kir û tev

jî bi hinceta – her dem û kat- şer li dijî terorê û derkirina rêkxirawên wek Daişê û

hin din. Li armanca tevan hêzkirina hubûna xwe li ser erdê û nû nexşdina sînoran

di navbera hêzên dijber de, û danîna nexşek nû ji hêzan re bo qonaxa dehatî re.

Opezisyon vebêjrekên xwe destnîşan dike:

Tevahiya van tevgerên çekdarî amojgarî dan ku daxwaz hene bo parçekirina

Sûriya yê bi ser dû paran ve, parek ji bi destê kurdan yên ku peywendî wan digel

hêzên herî actîv di Sûriya yê de hene, ji rêkeftin wan digel Rejîma de dirêjahiya çar

salan de, digel girêdana wan bi Îranê ve û hevpeymanên wan digel Rûs û

Amerîkan de, û pare din rojavayê çemê Ferat e, dê di destê opezisyona ya piştgîra

ji Tirkiya yê. Digel vê parçekirina tewrê de, Îran kar dike ser hêzkirina çekdarî li

deverê û nexşa wê (sînorê Lubnanê bo naverasta Sûriya yê bo tixobên parêzhehên

Heleb û Reqayê) digel bihêzkirina hebûna hêzên rejîmê li Heleb, di rêya êrîşên

hevkar bi Rûsiya yê re, bi wêran û herfandina piraniya txên bajar û kuştina

hejmarek zaf ji welatiyan

8

Û li gor van pêkhateyan, diyare opezisyona sûrî ya çekdarê di cihê metrsiyê de ye,

ku alî û îndamên wê ji hev cûda ne çi ji aliyên îdiyolcî ve û çi ji aliyê nebûna çekên

nû û active, her wiha ew bûna armanc ji êrîşên Rûsan re, bi henceta hubûna

çekdarên Jabhut-Alnusra di nav wan de, tevlî van zehmetiya ew xwe diparêzin û

deverên ku ji dest wan derdikevin dîsan control dikin û ji dev berxwedana

bernadin. Ku ew hêvî darin havalên wê karbin di demek nêzîk de, devera Aram –

ragihênin bi taybet li bakûrê Sûriya yê daku berdewam be di şerê dijî Rûs û Îran û

Rejîmê de ji aliyek ve, û ji aliyê din ve şer li dijî Daiş û jabhutlanusa bike.

Opezisyona siyasî, ji dema rawestandina gotûbêjên Jinêvê ve, mijûlî nerxandina

rewşê bûn li gor tevlêhevbûna siyasî, ku nerazî bûne xwe derbarê vegerandin bo

gotûbêjên tora 3mîn li Jinêvê ragihand, û vegera xwe girêda bi hebûna

dilxwaziyan ji aliyê civata navdewletî bo kar kirin ji çaraseriya siyasî re, û

cîbecîkirina ew sozên ku li civîna Veyina hatin standin, çi li ser astê gihêştina

pêdiviyan yan çi li ser astê berferhirkirina deverên agirbestê û çavdêriya wê yan jî

derbarê doseya girtiyan, ji bilî actîv kirina çarseriya siyasî li ser bingeha danûstan

dine.

Li ev helwesta opezisyonê, dest bi hêrfandinê dibe, ku Komîta Bilind ya gotûbêjan

di dawiya gulanê de li hev civiyan bo şîrûvekirina rewşa siyasî, çekdarî, daku

biriyar bê standin derbarê vegera wan bo gotûbêjan. Li civînê mijara guhertina

keseyetên serke di şandê de hat gotûbêjkirin, ku mezinê danûstanderan Mihemed

9

Eloş, vekişandina xwe ragihand ji şandê bi sedema ( ne bi serketina gotûbêjên

aştiyê, yên ku netweyên yekgirtî hewldidan bo bi destxistina çarseriyek aştiyana,

her wiha kêmkirina gefê li ser sûriyên ku li deverên dorpêçkirî dijîn) wekû hat

ragihandin, her wiha mijara guhertina serokê şandê fermandar Ased Alzûbî, here

wiha biriyar dan dest peywendiyan bikin digel platformên Mosko û Qahira yê

daku nerîn li hev nêzîk bibin, û çêdibe ku çend keseytiyan nû li xwe bigre di şanda

gotûbêjan de -di pêş de wan ew yek redkir, ku di nerîna wan de ew kes nêzî

pêşniyarên rejîmê ne-. bawarî heya ku ev yek bi sedema gefên Rûsiya yê hatiye

rojevê, wekû tê zanîn Moskoyê her tem daxwaz dikir ku Eloş dûr bikeve ji ber ku

ew nûneriya Jayşalîslam dike, û Moskoyê dixwest wî di lista terorê de tomar bike,

û her dem dixwest kesyetên ku nêzî nerînên rejîmê tevlî şandê bike û bi taybet

serokê Partiya Dimokrat Salih Muslim û serokê Partiya Îradey Milî Qedrî Cemîl.

Di vê qûnaxê de, hewqas ziyan nakeve ûstûyê opezisyonê de, wekû têzaîn biriyara

pirsgirêka Sûriyê ne bi destê sûriya ne, û şiyana wan tune ye ku çi bandorê çêbikin,

dive li ber çav be, ew gefên ku li ser opezsiyonê tên bikaranîn paş biryara wan di

dernkirina beşdarîbûna gotûbêjên Jinêvê de, çi ji aliyê amerîka ve û çi ji aliyê çend

dewletên ewropî ve, da ku wan razî bikin bo vegerin mêzgirta gotûbêjan û carkdin

xwe venekêşe û daxwazên pêşkêş bike.

Di heman dem de, li ser ûstûyê komîta bilind ya gotûbêjan dikeve berpirseyk giran

wek hilgira daxwzên şoreşa Sûriya yê, ku ji wan tê xwestên ku nerm û hişk di

10

heman kat de, ku ji daxwazên serke dane keve, û her wiha kar bike di pêdabûna

wekheviyê de ji hêzên xwedan bandor di doza Sûrî de û ev yek ne yê wateya ku ji

dev daxwazn biqere.

Îstratîjiyên Nakokdar, û Tonêla Reş:

Bi goman nakokiyên istratîjî yên navdewletî ne tenê girêdayîne bi Sûriya yê ve, ku

Rûsiya dixwazê berjwendiyan bi dest bixe li ser astê navdewletî, û dixwazê

nerxekî giran ji Amerîka bibe bo dîtina çaraseriyê ji aloziya Sûriya re, û diyar e ku

Amerîka vê yekê red dike çi destûrêna balkêş bi destê rûsiya yê bide di mijarên

navdewletî yên hestiyar.

Ev nakokiyên navedewletî, û bestina derçoyên wan, me dibe çend encamgeriyan,

yên herî giring, dibêt ev qûnaxa tê bibe qûnaxa derngkirin û derbaskirina demê ji

çaraseriya siyasî re û berferhkirina mîdanên şer û bilindkirina asta tundûtûjiyê, û

çavlêkirin ji serê sersala bê re ta ku rengê rêveberiya Amerîka diayr bibe, tê

famkirin ku ji anha ve ta sersala sala bê gotina bilind gotina Çekdariyê ye di

guhertina hêzan de û wek hewlekê ye di avakirina rewşeke nû de.

Di vî warî de, opezisyona sûriya yê, gelek belgeh bi dest tune ye ji bilî

berdewamiya piştgîriya rêxrawên çekdarî, û karên diplomasî û çapemenî li dijî

11

alavên siyasî û rojnamevanî mezin yên rejîma Sûriya yê û alîgirên wê, bi taybet ku

qada manor û bijarên wê qels û kêm dibe, ku tenê belgehk bi dest heye ew jî

berdewamiya berxwedana rêkxirawên çekdarî bi alîkariya çend alîgiran, ku dikarê

dergehekî veke bo koldanê û xwegirêdan li ser daxwaz û mercên çareseriya siyasî.

Jêr saya van rewtan dergeh li ser çar ageran di vebe, girêmane opezisyon ew yek

xwendibin û amadebe bi alav û pilanên diyar daku li hember rawest e.

Yekemîn ager ew, ku Rûsiya birast derbasî şanda Komîta bilind ya gotûbêjan bibe,

ku çend alî û hêzên siyasî nêzîkî nerînên rejîme e tevalî wan bike, ku ew yek gelek

metirsîdara li ser pêkananîa daxwazên şoreşê di dema pêkanîna helmeta

veguhestina siyasî de.

Dûwemîn ager ewe ku Komîta Bilind rijd be li ser redkirina berdewamiya

gotûbêjan û bibe sedema herfandina Jinêve-3 (nebûna aliyekî ji aliyên gotûbêjer),

wateya herfandina pirojeya çareseriya siyasî yan jî bi derengkirina wî ta rewş bê

guhertin.

Sêyemîn ager ewe ku sînaroya çareserya fedrlaiszmê yan jî ya parçekirinê, yaku

Partiya Yekîtiya Dimokratik – yê piştgîr ji aliyê Amerîka û Rûsiya yê ve- li ser kar

dike ku hewlên xwe dide li ser vê şopê.

Agera dawî ew ku dibe dewletên mezin tevger bikin bi cidî û berpirsiyatî bo

gotûbêj têk neçin, û gefê li rejîma Sûriya û alîgirên bikin daku rêzgirtinê li peyama

agirbestê bikin, her wiha bi bilez pêdiviyên mirovana derbasî deverên dorpêçkirî

12

bikin, û azadkrina girtiyan û tevlîbûn bi cidî di opersiyona siyasî de, û sînor ji

destwerdana milîşeyên lubnanî, afxanî û Iraqî bê danîn, - bele demkî be- heta

diyar bibe ka encama gotûbêjan dê çi rûde.

Û da hêzên mezin xwelad bike ku sûriya bibe qada lixwegirtina terorê ji tevahiya

aliyên cihanê, û kaniya henardina teroristan û penaberan, dibe ew tevgerk bilez

bike daku ew agera dawî pêk bibe, û hêza xwe bi kar bîne bo cîbecîkirina biriyarên

peywendîdar bi biyannameya Jinêvê digel biriyarên navedewtî de 2254- 2118 , û

karkirin bo avakirina komîta destlatê ya veguhestinê bi temamiya destûran, ku

rejîm û opezisyon hevkarbin- bi mercê ku serokê rejîmê û nûnerên wî yên tawan

bar di kuştina sûriyan de- her wiha gefê li hêz û aliyên berpirs bike bo alîkarbin di

çaraseriyî yê de. Be bê van hewlan dê qada Sûriya yê cihê bûyerên metirsîdar be,

ne tenê belavbûna terorê û deslatiya tevleheviyê û tundûtûjiyê.