PIJN en

TRIGEMINUS

BLOK 112 - THK

Dr. J.A.M. van Gisbergen

OVERZICHT

wat is pijn?

berust op apart sensorisch systeem

eigen banen naar hogere centra

snelle en langzame pijn

nociceptoren

hyperalgesie en sensitisatie

foutieve localisatie van pijn

reorganisatie hersenen na amputatie en fantoompijn

poorttheorie van pijn

afdalend systeem en placebo effect

trigeminus complex

kiespijn

WAT IS PIJN?

1. onplezierige sensatie, samenhangend met (potentiële) weefselbeschadiging

2. moeilijk kwantificeerbaar, subjectief

3. essentiële functie om te overleven

• waarschuwing

• bescherming ( bijv. terugtrekreflex)

• niet te negeren

• autonome respons (zweten, hartfrequentie)

PIJN BERUST OP APART SYSTEEM

pijn is niet het gevolg van overstimulatie van tast of temperatuur sensoren, maar berust op een gespecialiseerd sensorisch systeem:

• er kan ongevoeligheid zijn voor pijn terwijl andere systemen normaal werken

• intense electrische stimulatie van tast of temperatuur axonen geeft geen pijn gevoel

nociceptor heeft hoge drempel; vuurt pas bij weefselbeschadiging

HOGE DREMPEL

nociceptor vuurt pas bij weefselbeschadiging, niet op alleen aanraken

PIJN HEEFT APARTE BAAN

SNELLE EN LANGZAME PIJN

• snelle gemyeliniseeerde A-delta vezels coderen scherpe pijn

• stuurt terugtrekreflex (schade beperken)

• langzame ongemyeliniseerde C-vezels coderen pijn vanuit diepe weefsels

• geeft zeurende pijn die later opkomt en tijd aanhoudt

• belemmert gebruik van beschadigd weefsel (herstel bevorderen)

GELEIDINGSSNELHEID VAN AXONEN

verschillen in geleidingssnelheid zijn terug te voeren op:

• vezeldiameter

• myelinisatie

EIGENSCHAPPEN NOCICEPTOREN

1. niet spontaan actief, hoge drempel (beschadiging)

2. weefsel beschadiging verhoogt gevoeligheid (sensitisatie)

3. dit kan leiden tot spontane activiteit

4. verschillende types voor chemische, mechanische en temperatuur

5. aanwezig in meeste weefsels, maar niet in de hersenen

SENSITISATIE EN AXONREFLEX

• endogene stoffen worden vrijgezet door weefselbeschadiging

• deze stoffen leiden tot activatie en sensitisatie van de nociceptoren

• activatie van nociceptoren leidt via axonreflex tot vrijzetting substantie P

• vaatverwijding en activatie mestcellen

• ontstekingsreactie leidt tot herstel

• roodheid, warmte, zwelling en pijn

HYPERALGESIE

• vrijzetten van stoffen door beschadiging maakt gebied gevoeliger

• door diffusie van deze stoffen wordt naburig, niet beschadigd gebied óók gevoeliger voor pijnstimuli

• gebruik wordt daardoor ontmoedigd en herstel krijgt een kans

HYPERALGESIE EN SENSITISATIE

• weefselbeschadiging zet stoffen vrij die C-vezels activeren

• nociceptoren kunnen daardoor spontaan actief worden

• weefsel wordt zeer gevoelig (hyperalgesie)

• zelfs al pijn zonder aanraking (allodynia)

The normal pain response is depicted by the curve at the right, where even strong stimuli are not experienced as pain.

A traumatic injury can shift the curve to the left. Then, noxious stimuli become more painful (hyperalgesia) and typically painless stimuli are experienced as pain (allodynia).

FOUTE LOKALISATIE VAN PIJN

1. GEPROJECTEERDE PIJN

electrisch knopje op elleboog

beknelde dorsale wortel (hernia)

Carpaal-tunnel syndroom: beknelling nervus medianus in pols

2. GEREFEREERDE PIJN

pijn in linker arm bij hartkwaal

3. FANTOOM PIJN

pijn in geamputeerd lichaamsdeel

GEPROJECTEERDE PIJN

• bij carpaal tunnel syndroom wordt de zenuw geexciteerd in de pols

• hersenen hebben geleerd dat signalen van de hand komen

• pijn wordt in de hand gelokaliseerd

GEREFEREERDE PIJN

• beschadiging van diepe weefsels wordt ergens anders gevoeld

• oorzaak: nociceptor banen komen samen, het brein kan niet onderscheiden en lokaliseert pijn op de huid

• misschien aangeleerde respons

REORGANISATIE HERSENEN NA AMPUTATIE

• neuronen hadden vroeger receptief veld op de hand

• enkele maanden na amputatie receptief veld op stomp of op gezicht

FANTOOM SENSATIE BIJ PATIËNT

• receptief veld vroeger op de hand, nu op de stomp

• betekenis van de activiteit is hetzelfde gebleven

VERKLARING VERSCHIJNSELEN

receptief veld meten electrisch stimuleren

POORT THEORIE VAN PIJN

pijnsignalen in C-vezels kunnen bij binnenkomst in het ruggenmerg worden tegengehouden door:

1. masseren of wrijven op de huid

2. afdalende signalen vanuit de hersenen

AFDALEND SYSTEEM CONTROLEERT PIJN

1. baansysteem van peri-acque ductale grijs (PAG) via raphe kern naar ruggenmerg

2. kan pijn onderdrukken bij extreme stress (vlucht, oorlog)

3. gebruikt morfine achtige stoffen als neurotransmitter

4. past in poort theorie

PLACEBO EFFECT

placebo effect blijft uit als afdalend systeem wordt onderdrukt met morfine antagonist naloxon

NUCLEUS TRIGEMINUS IS COMPLEX

net als bij ruggenmerg weer aparte baansystemen voor:

1. tast + proprioceptie

2. pijn + temperatuur

TAST en PROPRIOCEPTIE

tast

spierspoelen kaakspieren MN kaakspieren

PIJN EN TEMPERATUUR

nucleus interpolaris

en

nucleus caudalis

betrokken bij kiespijn

HYDRODYNAMISCHE THEORIE TANDPIJN

• vloeistofkanaaltjes in dentine normaal afgesloten door glazuur

• aan de andere kant zenuwuiteinden

• deze worden geexciteerd als kolom beweegt doordat glazuur beschadigd is (kanaal open)

TEST HYDRODYNAMISCHE THEORIE

de volgende ingrepen veroorzaken pijn doordat kolom beweegt:

• blazen met lucht

• droogzuigen met filtreerpapier

• warmte en koude stimuli

THE END