Paketa e plotë e propozimeve të LSI-së:

7/25/2019 Paketa e plot e propozimeve t LSI-s:

1/7

REFORMA, VENECIA DHE LSI

(OPINION)SPARTAK BRAHO

I. SI E LEXON LSI DRAFT OPINIONIN E KOMISIONIT T VENECIAS

N rekomandimet e tij drguar Komisionit t Posacem Parlamentar pr Reformn n

Drejtsi, prvec sugjerimeve t karakterit t thjesht teknik, n kto rekomandime ai

ndalet edhe n disa shtje parimore dhe thelbsore, q kan t bjn me 3 shtje

kryesore q duhet t udhheqin hartimin e amendamenteve Kushtetuese, t cilaqt jan:

a.Konsensusi; b.Ndrhyrje minimaliste n tekstin e Kushtetuts; c.Thjeshtimi (reduktim) i

institucioneve t reja t propozuara paraprakisht.

1. Garancit q lidhen me procesin (duke patur n konsiderat pjesn e mbetur t

tij), nnkuptojn kryesisht dhe para s gjithash vendimmarrje t nj natyre politike nga

ana e Kuvendit, duke kuptuar dhe nnkuptuar si themel t domosdoshm konsensusin

politik, q do t thot pjesmarrjen aktive t opozits n miratimin e ndryshimevekushtetuese.

Kushtetuta sht origjina e ligjshmris s nj vendi. Ajo konsiderohet si nj pakt qytetar,

sht baza e ligjshmris s shtetit, ku mishrohen n mnyr t imunizuar t drejtat dhe

detyrat e qytetarve. Kushtetuta ka rndsi jetike, pasi prbn kornizn ligjore q normon

veprimtarin e shtetit. Pr kt arsye lind domosdoshmria q jo vetm prmbajtja, por

dhe forma e saj t jen ideale. Si forma, si prmbajtja e amendamenteve t paraqitura

duhet t gjejn konsensusin e t gjith aktorve politik, duke ndikuar kshtu dhe n

besimin publik pr ndrhyrjet n Kushtetut. Pjesmarrja e t gjitha forcave sht e

domosdoshme pr t garantuar jetgjatsin e procesit.

2. Ndrhyrje minimaliste n tekstin e Kushtetuts.

1


2/7

Modeli i propozuar i ndryshimeve Kushtetuese sht ende larg qasjes s propozuar dhe

nga Komisioni i Venecias pr ndrhyrje dhe ndryshime minimaliste n tekstin e

Kushtetuts. Sigurisht q opinioni i Komisionit t Venecias, nuk duhet t saktsoj nga

pikpamja sasiore se sa duhet t jen kto ndryshime, por drafti i propozuar prej 57

nenesh, qartsisht sht larg ksaj qasjeje. Rndsia dhe impakti i procesit/ksaj reforme,natyrisht q krkojn ndryshime kushtetuese t karkaterit thelbsor, por jo sasior.

Ndrhyrja me 57 nene n nj teskt kushtetues me 183 nene, praktikisht e sjell frymn m

shum drejt nj kushtetute t re, sesa drejt ndryshimeve kushtetuese. Edhe nga pikpamja

e tekniks legjislative, nj hap i till nuk sht i rekomandueshm;

Sugjerimi yn sht t hartojme nj projekt amendamentesh t shkurtuara dhe t

natyrs parimore.

3. Thjeshtimi (reduktimi) i numrit t institucioneve.

Procesi konsensual, ndrhyrjet minimaliste, q lidhen m shum me formn e paraqitjes

s amendimeve dhe procesin, ka dhe nj an tjetr q do duhet konsideruar edhe sipas

opinionit t Komisionit t Venecias, ai i thjeshtimit t skems institucionale. Para krijimit

t nj skeme t re organizimi t sistemit t drejtsis, vlersojm se m par duhet t

kishte nj lidhje logjike mes zgjidhjeve t propozuara lidhur me modelimin e

institucioneve t sistemit t drejtsis dhe prfundimeve t arritura nga Analiza e

Sistemit t Drejtsis n Shqipri. Nj zgjidhje mund t ishte q bazuar mbi kt analiz,t propozoheshin ndryshime q garantojn funksionimin e institucioneve ekzistuese, duke

ndryshuar rregullat e funksionimit t tyre, bazuar n analizn funksionale t ktyre

institucioneve;

N kt kuptim, mund t ishte mjaftueshm ndryshimi n prbrjen e Kshillit t Lart t

Drejtsis, duke prfshir dhe sistemin e prokuroris brenda KLD-s dhe duke ndryshuar

raportin gjyqtar me jo gjyqtar si antar t KLD-s, pr t shmangur korporatizmin

evident t deritanishm;

Nj qasje e till shkon kah thjeshtimit t skems s institucioneve, si propozon Komisioni

i Venecias, pasi edhe nga pikpamja e parimit t unitarizmit, do ishte m e pranueshme q

n vend t dy kshillave apo dy trupave (gjyqsor dhe prokurori) t kishim nj t vetm;

2


3/7

N kt skem t re t ideuar, Tribunali i Drejtsis sht nj zgjidhje e pranueshme dhe

q nuk e ngarkon skemn ekzistuse t institucioneve, qoft dhe pr faktin se do t jet nj

organizm ad hoc, q zgjidh disa prej ngreve t krijuara nga skema aktuale e

instutucioneve t drejtsis;

Ndrkoh q inspektimi shkon kah unitetit, emrimi dhe disiplinimi ndahet. Ky lloj dyzimi

n konceptim t institucioneve shkon n drejtime t kundrta.

II. GJYKATA KUSHTETUESE

N debatin publik t zhvilluar lidhur me Gjykatn Kushtetuese, diskutimet mbi prbrjen

ndahen n dy drejtime: at t emrimit t antarve t saj me shumic t cilsuar prej

3/5, apo me shumic t cilsuar prej 2/3.

N kuptimin ton, mendojm se sugjerimi i Komisonit t Venecias, referuar rastit t

Hungaris, nuk lidhet detyrimisht me shumicn e cilsuar, por me prfshirjen e opozits

n procesin e emrimit dhe n nj vendimmarrje konsensuale.

Nj shembull i mir q ka funksionuar sa i prket vedimmarrjes konsensuale dhe q nuk

lidhet me vendimmarrjen me shumic t cilsuar, duke ruajtur balancn, sht zgjedhja e

antarve t Komisionit Qendror t Zgjedhjeve. Gjithashtu praktika e derisotme n

emrimin e gjyqtarve t gjykats Kushtetuese sipas nj marrvshje politike pr paritetndrmjet pozits dhe opozits, ka dhn rezultat. Gjykata Kushtetuese n sjelljen e saj

nuk ka krijuar shum hapsira pr kontestim publik. Ajo ka qen dhe mbetet nj gjykat jo

e kontestuar.

Lvizja Socialiste pr Integrim ka nj propozim q e zgjidh kt ngr, propozim I cili

gjendet n analizn teknike t draft amendamenteve. Ky propozim thjeshton jo vetm

procedurn, por shmang dhe ngret e mundshme n Kuvend gjat zgjedhjes s

antarve, si po ndodh rndom prej dy vitesh pr zgjedhjen e antarve t Gjykats s

Lart.

III. ROLI I MINISTRIT T DREJTSIS

Nuk ka asnj dyshim se sugjerimi i Komisionit t Venecias lidhur me prezencn e Minsitrit

t Drejtsis n Tribunalin Gjyqsor sht logjik. sht gjithashtu logjike q, prania e

3


4/7

Ministrit t Drejtsis si antar i trups q emron/shkarkon gjyqtart dhe prokurort,

sht e teprt.

Por nga ana tjetr, prania e Ministrit t Drejtsis nuk duhet t vr n dyshim parimin e

kontrollit dhe balancs. Ministri duhet t jet ura lidhse mes gjyqsorit dhe ekzekutivit.

Projekti i propozuar, sugjeron me t drejt q funksioni i inspektimit dhe procedimit

disiplinor t gjyqtarve dhe prokurorve ti hiqet Kshillit t Lart t Drejtsis dhe ti

kaloj nj insititucioni t ri Kushtetutes, q sht Inspektorati i Lart i Drejtsis. Nse kjo

pranohet, s pari do krijohet nj Ministr Drejtsie paralel. Ne mendojm dhe sugjerojm

q funksioni i inspektimit n mnyr t natyrshme, si ndodh n shumicn e vendeve dhe

praktikave Europiane dhe n kushtet kur i hiqet Kshillit t Lart t Drejtsis, ti mbetet

Ministrit t Drejtsis, ndryshe, rreziku sht i lart pr krijimin e nj korporatizmi me

cikl t mbyllur.

Krijimi i nj inspektorati t pavarur t shkputur nga Kshilli i Lart i Drejtsis apo Kshilli

i Lart Gjyqsor dhe Kshilli i Lart i Prokuroris, n dukje krijon prshtypjen e nj

zgjidhjeje optimale, por rrit rrezikun e deritanishm prezent lidhur me llogaridhnien dhe

prgjegjshmrin. Prandaj, pr t vendosur balancn ndrmjet pushteteve, sugjerojm

vendosjen e Ministrit t Drejtsis n detyrn publike t iniciimit t procedimit disiplinordhe t prfaqsimit t ksaj procedur para organit vendimmarrs, ku tashm nuk sht

antar. Pra Ministri sht pal n proces dhe jo vendimmarrs. Natyrisht ligji duhet t

vendos garanci t plot q, kur kjo detyr nuk ushtrohet nga Ministri, t ket mundsi

ta ushtroj at Kryetari i Gjykats s Lart ose vet Prokurori i Prgjithshm.

Edhe n kushtet kur si opsion i pranueshm do t jet Kshilli i Lart Gjyqsor dhe Kshilli

i Lart i Prokuroris, si dy institucione t ndryshme, pr prbrjen e tyre mund t ndiqet

shembulli Kroat, q garanton pluralitet t zgjedhjes dhe prfaqsimit, sikurse

rekomandon opinioni i Komisionit t Venecias (nj shembull i mir zgjidhjeje mund t

ishte modeli kroat, sipas t cilit nj vend nga antart q zgjedh Kuvendi, i garantohet

opozits parlamentare). Kjo shmang dhe debatin bllokues t momentit, 3/5, apo 2/3, si

dhe garanton mosbllokimin e procesit n t ardhmen, si dhe do opozit e rradhs do t

ndihet e prfaqsuar nga kto institucione.

4


5/7

IV- GJYKATA E LART

Si ka evidentuar edhe analiza e br, por edhe prvoja e viteve t fundit, konfirmon q

Gjykata e Lart vetm de jure sht e till. De facto, vepron si nj Gjykat Kasacioni, pr

t mos thn q rndom kthehet dhe n nj gjykat t shkalls s tret. Prpos t qnurit

larg nj gjykat eficiente, Gjykata e Lart pr m tepr, nuk mund t realizoj funksionin

q kushtetuta aktuale i atribuon, at t unifikimit t praktiks gjyqsore. N kt kuptim,

konfirmimi tashm de jure dhe de facto i nj gjykate q garanton unfikimin e praktiks

gjyqsore dhe shmangien nga modeli de facto i nj gjykate kasacioni, do t ndikonte

pozitivisht si n terma t efektshmris apo efiiencs, ashtu edhe n terma t

prmirsimit t cilsis s dhnies s drejtsis. Kjo lloj mnyre e t kuptuarit, nnkupton

pasjen e nj gjykate t vetme t lart, me kolegje sipas juridiksioneve prkatse dhe jo

krijimin e nj sistemi paralel n hierarkin e gjykatave. Nse do t shkonim drejt ksaj t

fundit, sistemi vetm sa do t komplikohej dhe do t ishim larg skems s thjeshtuar q

krkon Komisioni i Venecias. Sipas logjiks s propozuar n draft amendament, do t

duhej t krijoheshin sisteme paralele dhe pr drejtsin penale apo civile, prpos asaj

administrative. Praktikisht do t duhej t kishim tre ose m shum gjykata t larta.

V-PROKURORIA

Formulimi aktual i tekstit t Kushtetuts sht mse i mjaftueshm dhe garanton

sanksionimin e parimit se organi i vetm q ka ekskluzivitetin e hetimit penal, sht

prokuroria. Nga ana tjetr, pr sa koh q Kushtetuta e lidh organizimin e prokuroris me

at t sistemit gjyqsor, do detajim i mtejshm do t ishte i teprt. Sa m sipr, n

tekstin e Kushtetuts duhen vetm saktsime minimale, pr t`i dhn rolin aktiv

prokuroris.

VI- PARIMI I KARRIERS

5


6/7

Prvoja q ka patur Shqipria deri m tani, tregon m s miri se ka ardhur koha e zbatimit

n masn 100% t parimit t karriers brenda sistemit gjyqsor. Ky sugjerim sht

evidentuar edhe n Progres Raportet e Komisionit Evropian pr Shqiprin. Ka ardhur

momenti t mbyllet mundsia e futjes s juristve nga jasht sistemit dhe rritja n

karrier brenda sistemit gjyqsor t jet zgjidhja dhe mundsia e vetme.

VII- MANDATET E INSTITUCIONEVE AKTUALE KUSHTETUESE

Mbshtesim mendimin e Komisionit t Venecias se mandati i institucioneve duhet t

ndrpritet vetm n ato raste kur institucioni, pas amendamenteve kushtetuese, nuk

ekziston m.

VIII- MBI VLERSIMIN KALIMTAR T KUALIFIKIMIT T GJYQTARVE DHE PROKURORVE

(VETTING PROESS )

N tekstin e nj Kushtetute, parashikimet e detajuara jan t teprta dhe nuk prshtaten

me natyrn q duhet t ket ligji themeltar i nj vendi. Propozimi yn sht t hartohet

nj dispozit e vetme tranzitore, ku t saktsohet n mnyr parimore procesi i Vetting.

Pr t kryer procesin e vlersimit, ne propozojme q Kushtetuta t sanksionoj krijimin e

Komisionit t Pavarur t Kualifikimit, si dhe shtjet pr t cilat do t vendos kykomision, e konkretisht:

a. Integritetin moral dhe profesional te gjyqtarve dhe prokurorve;

b. Pasurin e tyre, n raport me deklarimet e bra.

Po kshtu, pr t garantuar se procesi nuk do t bllokohet gjat fazs s implementimit,

duke u ankimuar n Gjykatn Kushtetuese, sht prfshir parashikimi se: Ligji pr

Organizimin dhe Funksionimin e Procesit t Rivlersimit, miratohet me jo m pak se 3/5 e

antarve t Kuvendit dhe sht i paankimueshm n Gjykatn Kushtetuese.

Drafti, n reflektim t Opinionit t Komisionit t Venecias, parashikon se kundr vendimit

t Komisionit t Rivlersimit, mund t bhet ankim n Tribunalin Disiplinor t Drejtsis.

Ndrkoh q, prbrja, organizimi dhe funksionimi i Komisionit t Pavarur t Kualifikimit

duhet dhe do t rregullohet me ligj, jo n tekstin e Kushtetuts.

6


7/7

DEPUTET,

ANETAR I KOMISIONIT TE POSACEM PARLAMENTAR

PER REFORMEN NE DREJTESI

7

Paketa e plotë e propozimeve të LSI-së:

Documents

Transcript of Paketa e plotë e propozimeve të LSI-së: