ELİTLERİN YÖNETİMİ

Geçen Hafta

Niccolo Machialvelli reel siyaset anlayışı

Siyasetin özerkliği (belirleyiciliği)

Yöneten yönetilen bölünmüşlüğü

Toplum=Siyaset= güç

Carl Schmitt: Kararcılık okulu

İstisnai durum

Egemen kim

Dost düşman ilişkisi kapsamında siyaset

Bu hafta

Elit teorisyenleri

Neden hep ufak bir azınlık çoğunluğu yönetmekte ve toplumdaki karar alma

mekanizmasını elinde tutmakta?

Bu durum değiştirilebilir mi?

Herkes yönetebilmeli mi? Hatta herkes seçme hakkını kullanmalı mı?

Tilkiler ve aslanlar

Oligarşinin tunç yasası

İktidar seçkinleri

Siyasetin doğası

Platon’dan bu yana siyasal sistemlerin zamanla bozulmaya mahkum

olduğu dile getirilmektedir.

Patriarşiden, monarşiye/aristokrasiye, aristokrasiden timokrasiye,

sonra sırasıyla oligarşi ve demokrasiye yani çoğunluğun diktasına kadar

siyasal sistemler değişiklik göstermektedir.

Elit nedir?

Elitlerin Yönetimi Siyaset biliminde elit teorisyenleri

Vilfredo Pareto

Robert Michels

Gaentano Mosca

Tıpkı Machiavelli gibi karamsar bir dünya ve siyaset görüşüne sahipler

Gerçeklik ilkesi doğrultusunda “reelpolitik” yanlısı olup güçlü bir iktidar ve sınırlı bir demokrasiyi savunmuşlardır.

Eşitsizlik toplumsal yapının değişmez bir özelliğidir (Machiavelli’yi hatırlayın)

Eşitsizlik hep olduğuna ve olacağına göre “demokrasi” adı altında karşımıza çıkan sistemlerin tamamı bir aldatmaca ve yanılsamadan ibaret.

Demokrasi erişilmesi mümkün olmayan bir idealden ibaret

Elitlerin Yönetimi

Her üç düşünürde siyasal iktidarın ufak bir azınlığın, elitlerin kitlelere

hakim olmasıyla oluştuğuna dikkat çekmektedirler.

Kitle ve seçkinler arasındaki bu ayrım toplumların değişmez bir

yasasıdır. Böyle olunca toplumsal değişim, tarih ve siyaset dediğimiz

şeyler elitlerin kendi aralarındaki iktidar mücadelesinden ibarettir

(Marks’a göre neydi???).

Özellikle Pareto ve Mosca’nın fikirleri Marks’ın gelecekte herkesin eşit

olacağı ve artık yönetilen ve yöneten arasındaki ilişkininin kalkacağı

fikrinin reddi olarak gelişmiştir.

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923)

Pareto analizlerinde türevler ve kalıntılar adını verdiği kavramlarıkullanmıştır. Türevler: siyasal sistemle ilgili ileri sürülen ideolojiler, görüşler, doktrinler

ve teorilerdir. Bunlar zaman içerisinde değişiklik gösterebilmektedir.

Kalıntılar/Tortular: İnsanların psikolojik dünyalarına ilişkin değişmezruhsal durumlarıdır: Duygu, tutku, içgüdü

Tarihin bütün değişimini kalıntılar meydana getirirler. Bunlar duygular,içgüdüler, mantık süzgecinden geçmemiş akıl dışı düşüncelerdir.Pareto’ya göre bu olgular belirli bir toplumun değişmez ve ebedikimliğini biçimlendirir.

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923)

Pareto Marksist teorinin sınıf mücadelesi tezini kabul etmez, onun

yerine elitlerin dolaşımı teorisini önerir.

Bu teoriye göre tarih belirli bir seçkinler grubunun bir diğeri tarafından

değiştirilmesinden /alt edilmesinden ibarettir.

Her toplumda bir elit tabaka ve kitle ayrımı vardır.

Elit sayı itibariyle azınlıktır, ama topluma damgasını vuran, toplumun

niteliğini oluşturan kitle değil bu elit tabaka ve seçkinler zümresidir.

Elit Sınıfa Geçiş- Pareto (1848-1923) Bu elit sınıfa giriş çoğunlukla yetenek, meziyet ve üstünlükle olur.

Bu elit grubu ikiye ayırmaktadır: Siyasal elitler ve siyaset dışı işlevler görentoplumsal elitler.

Toplum içerisindeki toplumsal hareketlilikle (sosyal mobilite) alt tabakalardabulunan bireyler yükselerek yeni elitleri oluştururlar.

Pareto’ya göre toplumsal değişim işte bu elitlerin dolaşımıdır yani bireylerinelit kesim ile toplumun geri kalan kısmı arasındaki dolaşımıdır.

Elitlerin en büyük düşmanı karşı elitlerdir. O yüzden gücü elindebulunduran elitler genelde muhalif hareketin çıkmasını engellemeyeçalışırlar. İkna-Güç-kaynak seferberliği vb. yöntemlerle

Karşı elitler devrim gerçekleştirmiş olsalar bile değişen bir şey olmayacakyönetin yine elit bir grubun elinde olacaktır.

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923)

Elitler arası bu dolaşım kesintisizdir. Dolaşımı gerçekleştiren faktör

Pareto’nun diğer analizlerinde de merkezi önem verdiği iki psikolojik

unsur “kurnazlık ve güçtür”.

Bazı elitler kurnazlıkları bazı elitlerde güçlü olmaları sayesinde

egemenliklerini kullanmaktadırlar.

Kurnazlığı ağır basan elitler “tilkiler” gizlice yönetirler, kurnaz

yönlendirici ve diplomatiktirler (ör:Avrupa demokrasileri)

Güç kullanarak egemenliğini gösterenlerde “aslanlar” dobra, kararlı ve

acımasızdırlar (ör: askeri diktatörlükler)

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923) Bu elitler farklı kişisel nitelikler ve farklı siyasal liderlik biçimleri sergilerler: iknaya

karşı güç.

Pareto’ya göre toplumdaki temel değişimler işte bu aslanların yerini tilkilerin veyatilkilerin yerini aslanların almasıyla gerçekleşir.

Bütün elitler zamanla yıpranır, zayıflar, geriler ve çökerler. Bazı elitler yerleriniçocuklarına bırakırken bazıları toplumun alt kademelerinden “yeni kan” ararlar.

Her iki elit tipide kendini yıpratacak zayıflığı bünyesinde barındırır. Aslanlar hayalgücü ve kurnazlıktan yoksundurlar bu yüzden kendileri adına düşünecek tilkileriçalıştırırlar. Tilkiler içeri sızdıkları andan itibaren gücü ele geçirmeye başlarlarancak;

Tilkiler güç kullanma ve kesin kararlar alma yeteneğinden yoksunlardır bu yüzdenkararlı ve örgütlü bir genç aslan topluluğuna gücü kaptırmaya açıktırlar.

Demokrasi sadece tilkilerin kendi güçlerini kamufle etmek için kullanılan birideolojidir Pareto’ya göre

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923)

Elitler arası bu dönüşüm toplum için faydalıdır. Dikey hareketlilik sayesinde

toplumun yetenekli bireylerinin ortaya çıkmasına yol açar.

Elit sınıf bazen kurnazlıkla bazen de güce başvurarak toplumsal ve siyasal

iktidarını devam ettirmek isteyecektir. Ancak sistemi dolaşıma tamamen de

kapatamadığından gelişime açık olmak zorundadır.

Sistem kapalı olduğunda (ör. Fransız aristokrasisi) bu durum patlamalara yani

devrimlere yol açabilecektir.

Bu nedenle tüm yönetimler diktatörlükler dahil az da olsa bir emniyet supabı

koymakta ve alttan gelen talepleri patlama olmadan karşılama yoluna gitmek

zorundadırlar.

Elitlerin Yönetimi-Pareto (1848-1923)

Elitler arası bu dönüşüm sadece barışçıl yöntemlerle değil şiddet yoluyla da

olabilmektedir (ör: Fransız devrimi)

Dolayısıyla Pareto’ya göre şiddet her zaman kötü bir şey değil aksine toplum

için faydalıdır.

Şiddet, güçlü ve enerjik kişilerin zayıf ve alçak kişilerin yerini almasından

ibarettir.

Şiddeti yücelten bu görüşlerinden dolayı Pareto’yu faşizmin teorik alt yapısını

oluşturmakla suçlayanlarda olmuştur.

Elitlerin Yönetimi-Mosca (1858-1941)

Yöneten yönetilen ayrımına vurgu yapmıştır.

İktidar ne tek kişinin ne de genel kitlenin elinde bulundurulabilir

Genel oy hakkına karşı çıkmış ve seçkinler yönetimini savunmuştur

Siyasal iktidar her halükarda bir azınlığın elindedir. “Yönetici sınıf ” veya

“siyaset sınıfı” olarak adlandırdığı bu azınlık gruplar bir sosyal sınıf gibi birlik

oluşturmakta ve güçlerini örgütlenmiş olmalarından almaktadırlar.

Birlik olup örgütlenmiş 100 kişi örgütsüz on binlerce kişiye her zaman hakim

olabilir. Azınlığın birlik ve beraberlik içerisinde olması da kitlelere göre her

zaman daha kolay olacaktır.

Elitlerin Yönetimi-Mosca (1858-1941)

İnsanlar, insanlardan ziyade soyut ilkelere itaati seçerler. Bu yüzden kurulacakherhangi ekonomik veya siyasal gücün “siyasal formül” adını verdiği birideolojiyle desteklenmesini önerir. İktidarın “tanrıdan geldiği”, “ulusa ait”,“milli irade”, “milliyetçilik”, “proletaryanın diktatörlüğü” vb meşrulaştırmaaraçları.Mosca açısından bu kavramlar tamamen içi boş hurafelerdenibarettirler.

Ör: Feodalizm sadece toprak sahipliğine değil kralların kutsal haklarıolduğuna, Fransız devrimi insan hakları ilkesine, modern demokrasiler dehukukun üstünlüğü gibi ideolojik alt yapılara dayanır.

Milletvekili adaylarının tespit edilmesi ve seçilmesi sürecini düşündüğünüzde“bu örgütlü bir azınlığın örgütlenmemiş bir çoğunluğa dayattığı karardır”

Elitlerin Yönetimi-Mosca (1858-1941)

Yönetici sınıfın becerisi toplumdaki eğilimleri tespit etmeye ve bu eğilimleri

kontrol edebilecek stratejiler geliştirmeye bağlıdır.

Politikacılar: Gücü yönlendirmede ustadırlar

Devlet adamları: toplumsal değişimin dip akıntılarını tespit edip onlara karşı yeni

ve yaratıcı alternatiflerle karşılık verme yeteneğinde olanlardır.

Siyaset sınıfını sadece hükümet olarak da düşünmeyin. Örneğin günümüzde

tüm milletvekillerini hatta üst düzey bürokratları da kapsayan bir tür “sosyal

sınıf ” tan bahsedebiliriz.Mosca ve Pareto’da elit sözcüğünün alanı bütün

toplumu kapsar. Michels daha çok örgütlerdeki elitten bahseder.

Elitlerin Yönetimi-Michels (1876-1936)

OligarşininTunçYasası,

Kitleler kendi başlarına toplumu yönetmek yeteneğine sahip değillerdir. Mekanikve teknik engeller vardır.

Örgüt her ne kadar demokrat görünürse görünsün, her zaman ve her yerde oligarşi,yani azınlığın yönetimi kaçınılmazdır.Yöneten yönetilen ayrımı

Devrimci örgütler, sendikalar, düşünce dernekleri, hatta sosyalist partiler bileamaçları ve hedefleri ne kadar radikal olursa olsun, ne kadar demokratikgörünürlerse görünsünler nihayetinde belirli bir grup tarafından yönetilmekte vetemsil ettikleri kitlelerin yerine tepedekilerin ihtiyaçları ve tutkularına hizmetedeceklerdir.

Demokrasiden söz eden esasında örgütten, örgütten söz eden de oligarşiden sözetmektedir.

Elitlerin Yönetimi-Michels (1876-1936)

Michels’in tezinin temelini kitle demokrasilerindeki örgütlenme ihtiyacı ile

büyük örgütlerin oligarşi eğilimi arasındaki çelişki düşüncesi

oluşturmaktadır.

Dolayısıyla demokrasi giderek imkansız hale gelmekte ve esas tartışılan

konunun örgütlerin yöneticilerinin menfaatleri olduğunu düşünmektedir.

Oligarşik eğilimler

Memurlar bilgi üzerindeki uzmanlıklarını ve güçlerini kararları etkilemek için

giderek daha fazla kullanmaya başlarlar

Bürokrasilerde zamanla bir kariyer yapısı gelişir ve “terfi çılgınlığı” kapsamında

üstlere itaat yeteneğin önüne geçmeye başlar. Bu şekilde bireysellik ve eleştiri

ortadan kalkar

Elitlerin Yönetimi-Michels (1876-1936)

Oligarşik eğilimler

Giderek örgütün tepesindekiler, örgütün hedefine ulaşmasından çok kendi

konum, güç ve ayrıcalıklarını korumakla ilgilenirler. Örgüt politikaları daha

tutucu hale gelir.

Örgütteki diğer üyeler zaman içerisinde kendilerini karar alma mekanizmasından

dışlanmış bulurlar. Prosedür ve işlemlerin karmaşıklığından toplantılara

katılmayarak liderin konumunu daha da güçlendirirler. Liderler kendi başlarına

yeterli olduklarına ve kendisine yapılan övgülerin doğru olduğuna inanmaya

başlarlar.

“Parti benim” düşüncesine sahip olan liderler kendi güçlerini asla kitlelere

bırakmazlar.Yerlerini sadece bir başka yeni lidere bırakırlar.

Elitlerin Yönetimi-Michels (1876-1936)

Tezin klasik örnekleri: Fransız devrimi, Stalin dönemi Sovyet Rusya ve

Kamboçya Kızıl Kmerler yönetimi.Buralarda “halk adına” yola çıkan

demokratik ve devrimci örgütler devrimcilik bayrağı altında ve liderlerin

çıkarları için milyonlarca insanın tasfiye edildiği sistemlere dönüşmüşlerdir.

Bu oligarşik durum kitlelerin uzman kadrolara karşı edilgen tarzı sürdükçe

kaçınılmazdır. Kitlelerin yöneticiler karşısında pasif olmaları da kaçınılmaz bir

sosyolojik realitedir. Çünkü kitle uzmanlık ve beceriden yoksun bir

kalabalıktan ibarettir.

J. Schumpeter- Demokrasi “amaç mı yoksa bir araç mı?”

Demokrasi bir idealden ziyade bir yöntem dir.

Demokrasi, insan hakları, adalet, eşitlik, özgürlük gibi ideallere hizmetedebilir ama bunları demokrasiyle karıştırmamak gerekir. Demokrasi özündesiyasal liderin meşruluğunu sağlayan bir kurumsal düzenlemedir.

Demokrasi halkın yönetimi anlamına gelmez. Sadece halkın yönetenleri kabuletmek veya reddetmek fırsatına sahip olmasıdır. Demokrasi gerçektepolitikacılar ile üst derece kamu görevlilerini kapsayan siyaset sınıfınınyönetimidir.

Siyaset bir meslek olduğundan bu faaliyeti o meslekte olanlar arasında birrekabet olarak değerlendirebilirsiniz. Bu süreci de “rekabetçi elitizm” olaraktanımlar.

C. Wright Mills (1916-1962)

Mills’in geliştirdiği kavram “iktidar seçkinleri” dir.

ABD’de gelişmiş olan seçkinler grubu ordu, sanayi işletmeleri ve siyasalkurumlarda yer alan üst kademe yöneticilerdir (Ordu, Şirket, Siyaset) “iktidarüçgeni”

Bunlar, aralarındaki sıkı ilişkiler sayesinde homojen bir elit grup oluşturmakta veiktidarı paylaşmaktadırlar.

Ör: Ordu sanayi kesimine verdiği siparişlerle, bilimsel araştırmalarda üstlendiğiişlevle daha bağımsız bir hale gelerek siyaseti belirleyici bir kurum halinegelmektedir. Aynı şekilde çok uluslu şirketlerde şirket çıkarıyla toplum ve ülkeçıkarlarını özdeşleştirerek siyaseti etkilemektedir.

GM için yaralı olan ABD için de yararlıdır.

Siyasal elitler ise üst düzey bürokratlar ile politik liderlerdir. Bu üç grup arasında birbağ, çıkar birliği ve dayanışma mevcuttur.

C. Wright Mills (1916-1962)

Bu ilişkiler sisteminde siyasilerin ülke savunması için orduya ihtiyaçları vardır; ordu askeri

bütçeye gerekli mali desteği sağlamak için siyasetçilere ihtiyaç duyar, büyük şirketlerde

askeri teknolojiler ve yeni silahlar üreterek hem kar edip maliyeyi desteklerler hem de

orduyu lojistik olarak desteklerler.

Bu grup sadece menfaat birlikteliği yapmaz ayını zamanda karışık bir sosyolojik

birliktelikleri de vardır. Kendi aralarında evlenirler, ortak okullarda okurlar, aynı sosyal

çevrede yaşarlar

ABD toplumu için benzer çalışmalar yapan T. Dye’da “Amerika’yı Kim Yönetiyor?” adlı

kitabında ordu, şirket ve siyaset arenasından belirlediği 5416 kişinin başta Rockefeller ve

Kennedy aileleri olmak üzere ortak damarlardan geldiğini ortaya koymuştur.

Alınan kararlar bu seçkinler tarafından alınmaktadır, kamuoyunun sadece korku ve merak

içerisinde izlemekten başka şansı ve imkanı yoktur.