Partycypacja społeczna w działaniu administracji na tle rozwiązań w ...
OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO CZYNNIK ......Partycypacja społeczna i obywatelska osób z...
Transcript of OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO CZYNNIK ......Partycypacja społeczna i obywatelska osób z...
OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE JAKO
CZYNNIK AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z OBSZARÓW
WIEJSKICH Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych
zamieszkałych na obszarach wiejskich
RAPORT III
Jarosław Żbikowski Dominik Dąbrowski
Marek Kuźmicki
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II
w Białej Podlaskiej
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Otoczenie instytucjonalne jako czynnik aktywizacji zawodowej
osób niepełnosprawnych z obszarów wiejskich
Raport III
Jarosław Żbikowski Dominik Dąbrowski
Marek Kuźmicki
Biała Podlaska 2012
Raport powstał na podstawie wyników badań w ramach projektu finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
w latach 2008-2012 jako projekt badawczy: „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych
na obszarach wiejskich”. Umowa nr 3/4/WRP/B/08 Merytoryczne opracowanie projektu badawczego DAZON Jarosław Żbikowski – (kierownik projektu) Marek Kuźmicki Dominik Dąbrowski Tomasz Grudniewski Elżbieta Szczygielska Wiesław Denisiuk Zespół redakcyjny Dominik Dąbrowski Tomasz Grudniewski Tomasz Jurkiewicz Marek Kuźmicki Elżbieta Szczygielska Jarosław Żbikowski Przygotowanie techniczne raportu Marta Pietraszuk Tomasz Grudniewski
ISBN: 978-83-61044-66-6
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej ul. Sidorska 95/97, 21-500 Biała Podlaska
http://www.pswbp.pl
Spis treści
ROZDZIAŁ I. WPROWADZENIE .......................................................................................... 5
1.1. Cel badań, hipotezy ...................................................................................................................... 8
1.2. Metodologia badania ................................................................................................................. 12
ROZDZIAŁ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ.................................................................. 15
2.1. Instytucjonalne wsparcie osób niepełnosprawnych poszukujących zatrudnienia ....................... 15
2.1.1. Miejsca zatrudniania niepełnosprawnych ............................................................................... 16
2.1.2. Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych ............................................................. 20
2.1.3. Wymogi przystosowania stanowisk pracy ............................................................................... 23
2.1.4. Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych ........................................................................ 24
2.1.5. Satysfakcja z wykonywanej pracy ............................................................................................ 26
2.1.6. Bezrobocie osób niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące .................................... 27
2.1.7. Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy ...................................................................... 43
2.1.8. Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej .......................................... 61
2.1.9. Czynniki wzmacniające szanse niepełnosprawnych na rynku pracy ........................................ 66
2.1.10. Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej ........................................................... 75
2.1.11. Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia ............................................................. 91
2.2. Ocena działań otoczenia instytucjonalnego ................................................................................ 92
2.2.2. Formy otrzymanej pomocy ...................................................................................................... 96
2.2.3. Ocena działań gminy w aktywizacji niepełnosprawnych ....................................................... 101
2.2.4. Działania sektora pozarządowego na rzecz niepełnosprawnych ........................................... 105
2.3. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach podnoszących kwalifikacje
zawodowe ................................................................................................................................ 108
2.3.1. Dokształcanie osób niepełnosprawnych w praktyce ............................................................. 109
2.3.2. Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń ..................................................... 111
2.3.3. Programy adresowane do osób niepełnosprawnych ............................................................ 112
2.3.4. Wykluczenie z działań programowych ................................................................................... 113
2.3.5. Integracja europejska w kontekście niepełnosprawności ..................................................... 114
2.4. Dyskryminacja osób niepełnosprawnych .................................................................................. 116
WNIOSKI.................................................................................................................................. 118
BIBLIOGRAFIA....................................................................................................................... 124
SPIS TABEL ............................................................................................................................. 125
SPIS WYKRESÓW .................................................................................................................. 127
A N E K S ................................................................................................................................... 128
5
ROZDZIAŁ I. Wprowadzenie
Otoczenie instytucjonalne, czyli ogół sformalizowanych podmiotów
działających w sferze publicznej (tj. administracja państwowa i samorządowa oraz
instytucje jej podlegające), prywatnej (całość działalności komercyjnej, nastawionej na
osiągnięcie zysku ekonomicznego i opierającej się na kapitale własnym) oraz
pozarządowej
(tzw. trzeci sektor – stanowiący ogół organizacji „non-profit” działający społecznie)
może pobudzać zawodowo osoby niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach
wiejskich1. Oddziałujące na niepełnosprawnych podmioty stanowią złożony system.
Funkcjonują na wielu poziomach (międzynarodowym, krajowym, centralnym,
lokalnym) i w różnych sektorach. Mają odmienny status prawny, strukturę wewnętrzną,
kompetencje, cele, środki i sposoby działania. Zakres ich aktywności jest bardzo
szeroki. Przygotowują, realizują i kontrolują wykonywanie wielu zadań; współpracują
ze sobą, ale nierzadko też konkurują (rywalizują) w prowadzeniu działań na rzecz osób
niepełnosprawnych.
Zaobserwowano niepokojącą sytuację, w której wskaźnik aktywności
zawodowej niepełnosprawnych nie przekracza 15 % (z rent utrzymuje się w Polsce
3.189 tysięcy osób, tj. 130,9 na 1000 mieszkańców, czyli 2-krotnie więcej niż w krajach
wysoko rozwiniętych; dodatkowo 163 000 osób pobiera renty socjalne). Szacuje się, że
znaczne środki przeznaczane były i są na utrzymywanie tego stanu zależności oraz na
patologiczne, nieefektywne i drogie systemy wsparcia. Kompleksowy model
wyrównywania szans osób niepełnosprawnych powinien opierać się na wsparciu
również otoczenia instytucjonalnego kierującego się m.in. zasadami pomocniczości,
solidarności, dodatkowości i proporcjonalności, gdzie stworzone zostały możliwości i
system motywacji do maksymalnej niezależności i uczestnictwa przy wykorzystaniu
potencjału osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność, nawet w przypadku trwałego
upośledzenia nie musi być przeszkodą w edukacji i zatrudnieniu2.
1 R. Szarfenberg, Zakres, definicje i konteksty polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny
M., Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 29 2 J. Gałęziak, Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych. Diagnoza obecnego
stanu i perspektywy oraz kierunki zmian w kontekście skutków dla przestrzeni Polski w perspektywie lat
2015 i 2033.
6
Problematyka aktywizacji zawodowej oraz szeroko pojętego otoczenia
instytucjonalnego była poddawana badaniu i naukowej refleksji. W 2010 roku
analizowano w tym kontekście tzw. bariery strukturalne, czyli ograniczenia wynikające
zarówno z obecnej polityki społecznej, jak i zewnętrznych ograniczeń środowiska
(otoczenia). Wówczas wskazywano, że osoby niepełnosprawne skarżą się na:
brak przepływu informacji na temat dostępnych form wsparcia oraz programów
i działań skierowanych do osób z ograniczeniami sprawności (brak informacji
o dostępnych ofertach);
trudności w załatwianiu spraw i niską jakość usług oferowanych na poziomie
gmin. Badani wskazywali na brak uwagi ze strony urzędników i świadomości
problemów osób z ograniczeniami sprawności. Mówiono o znikomej wiedzy,
zwłaszcza na poziomie gmin, co do możliwości rozwiązywania różnych
problemów tej grupy, a także oferty pomocy dostępnej w ramach programów
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON);
zwracano uwagę na brak bezpośredniego kontaktu z osobami z ograniczeniami
sprawności z własnego terenu lub nieumiejętność czy niechęć do jego
nawiązywania przez przedstawicieli instytucji (głównie na poziomie gminnym);
niedopasowanie programów i ofert kierowanych do osób z ograniczeniami
sprawności do ich rzeczywistych potrzeb;
oderwanie działań instytucji oraz organizacji pozarządowych od kontekstu
społeczności lokalnej. Zarzuty dotyczące otoczenia instytucjonalnego dotyczyły
niezorientowania w zakresie potrzeb osób z ograniczeniami sprawności, które
miały wynikać z braku kontaktu samorządów lokalnych z osobami
niepełnosprawnymi. Z jednej strony wskazywano na brak rozeznania przez
gminy, z drugiej zaś mówiono o niechęci do nawiązywania takich kontaktów
czy wręcz doprowadzania do sytuacji, kiedy nie są one możliwe3.
Po części przeszkody, obecnie utrudniające zatrudnianie osób niepełnosprawnych,
należy identyfikować zarówno w samymi osobami niepełnosprawnymi (brak
wykształcenia, niska aktywność, wyuczona bezradność), postawami przedsiębiorców
(stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bezwartościowej, kłopotliwej na rynku pracy,
wygoda, brak poczucia odpowiedzialności za interes społeczny), ale także z otoczeniem
instytucjonalnym, tj. systemem (brak efektywnych mechanizmów wsparcia osób
3 D. Wiszejko-Wierzbicka, Niewykorzystana sfera. Partycypacja społeczna i obywatelska osób z
ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010, s.67-68
7
niepełnosprawnych i przedsiębiorców, stereotyp osób niepełnosprawnych, brak
informacji o możliwościach, dyskryminacja w edukacji, słabość instytucji rynków pracy
i pomocy społecznej, system orzecznictwa)4.
Osoby z ograniczeniami sprawności określały niejednokrotnie, we wcześniejszych
badaniach, że niepełnosprawność najbardziej przeszkadza w realizowaniu się
i podejmowaniu aktywności w obszarze pracy i nauki, najmniej zaś w sferze aktywności
społecznej i obywatelskiej. Niepełnosprawność i upośledzone bądź niewystarczające
działanie otoczenia instytucjonalnego nie jest także przeszkodą w rozwijaniu pasji oraz
hobby. Z analiz pogłębionych wywiadów indywidualnych opublikowanych w 2010
roku przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie wynika, że aktywność
zawodowa często zaspokaja potrzeby związane z aktywnością społeczną. Można łączyć
to z poczuciem „bycia społecznie potrzebnym” i w związku z tym – z odczuwaniem
potrzeby odwzajemniania5.
Dla osób niepełnosprawnych analizowane otoczenie instytucjonalne, jego oferta jest
swoistym pomostem łączącym codzienną rzeczywistość z udręką własnych
niedoskonałości. Otoczenie instytucjonalne nie jest w stanie zlikwidować
niepełnosprawności, ale może znacząco złagodzić jej skutki.
Dla niepełnosprawnych, szczególnie ważną sferą życia, jest aktywność zawodowa.
Do czynników, które utrwalono we wcześniejszych badaniach można zaliczyć zmienne
wspierających proces podejmowania aktywności zawodowej, przede wszystkim pomoc
ze strony przyjaciół, sąsiadów, znajomych i rodziny oraz pozytywną socjalizację
w okresie dzieciństwa i dorastania (styl wychowania polegający na nakładaniu na
dziecko drobnych obowiązków). Wszystkie te zmienne wyraźnie wpływają na
prawdopodobieństwo pozostawania aktywnym zawodowo6. Jednocześnie, co warto
zaznaczyć, badani nie wskazywali otoczenia instytucjonalnego jako znacząco
oddziałującego na ich aktywność zawodową. Prowadzone wśród niepełnosprawnych
Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności i inne potwierdzają także różne sposoby,
metody, czy formy oddziaływania otoczenia instytucjonalnego7, uświadamiają
konieczność prowadzenia dalszych analiz. Niniejszy raport jest próbą
4 Gałęziak, Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych…
5 Wiszejko-Wierzbicka, s. 57-58
6 A. Brzezińska, J. Pluta, P. Rycielski [red.], Wsparcie dla osób z ograniczeniem sprawności i ich
otoczenia, Wyniki z badań, Warszawa 2010, s. 88 7 Zob. badania GUS, Departamentu Pracy i Warunków Życia: Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski,
I Kwartał 2009, s. 191-198 oraz Raport z badań WYG International: Bariery i możliwości integracji
zawodowej osób niepełnosprawnych w województwie lubelskim, Warszawa 2009, s. 85-110
8
usystematyzowania wiedzy oraz poglądów osób niepełnosprawnych w zakresie
otoczenia instytucjonalnego. Zawarte w nim wyniki badań szczegółowo charakteryzują
zbiorowość osób niepełnosprawnych, odnoszących własne oczekiwania do sytuacji na
rynku pracy, możliwości uzyskania pomocy, czy trafności i sensowności kierowanych
do nich działań.
1.1. Cel badań, hipotezy
Celem badań, realizowanych na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych (PFRON) nt. „Determinanty aktywności zawodowej osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” (umowa nr 3/4/WPR/B/08),
było przeprowadzenie wieloaspektowej analizy uwarunkowań aktywności zawodowej
osób niepełnosprawnych (ON) zamieszkałych na obszarach wiejskich. Głównym celem
raportu i projektu współfinansowanego przez PFRON była identyfikacja oraz
charakterystyka czynników mających wpływ na podejmowanie aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne. Poza tym zrealizowano cele szczegółowe zawarte
w ogólnej koncepcji badań:
1. Scharakteryzowano sytuację społeczno – demograficzną osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich.
2. Określono stan ekonomiczny i warunki bytowe gospodarstw domowych osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich.
3. Zbadano otoczenie społeczne w odniesieniu do osób niepełnosprawnych.
4. Zidentyfikowano czynniki determinujące decyzje osób niepełnosprawnych
o ich aktywności zawodowej.
5. Zbadano rolę organizacji i instytucji działających na rzecz osób
niepełnosprawnych w aktywizacji zawodowej badanej grupy.
6. Wyodrębniono i scharakteryzowano istniejące bariery utrudniające osobom
niepełnosprawnym podejmowanie aktywności zawodowej.
7. Opracowano modelowe rozwiązania ukierunkowane na aktywizację
zawodową osób niepełnosprawnych, uwzględniające doświadczenia państw
UE, a wychodzące na przeciw potrzebom lokalnego rynku pracy.
8. Zaktywizowano środowisko naukowo-badawcze do podejmowania kolejnych
szczegółowych badań dotyczących osób niepełnosprawnych.
9
Dla ujęcia celu badania i precyzyjnego postawienia hipotez wprowadzono dwie
grupy czynników. Pierwsza grupa to czynniki (determinanty) bezpośrednio związane
z osobą niepełnosprawną (wiek, płeć, wykształcenie, stopień i rodzaj
niepełnosprawności, aktywność zawodowa oraz potrzeby i motywacje do podjęcia
pracy), druga to czynniki związane z otoczeniem osoby niepełnosprawnej (rodzina,
środowisko-społeczność lokalna, dostęp do edukacji i szkoleń, przedsiębiorstwa -
główne obszary aktywności gospodarczej, instytucje, organizacje i stowarzyszenia,
samorząd terytorialny oraz prawo).
Sformułowano następujące pytania badawcze:
1. Jaka jest struktura społeczno – demograficzna osób niepełnosprawnych na
badanym terenie?
2. Jaka jest gotowość ON do podjęcia pracy?
3. Jaki charakter aktywności zawodowej dominuje wśród respondentów?
4. Jakie czynniki mają istotny wpływ na podejmowanie oraz brak podejmowania
decyzji o wejściu na rynek pracy?
5. W jakim stopniu rodzaj i stopień niepełnosprawności ma wpływ na aktywność
zawodową ON?
6. W jakim stopniu wiek i wykształcenie mają wpływ na aktywność zawodową
respondentów?
7. Czy bezpośrednie otoczenie ma wpływ na aktywność zawodową ON?
8. Czy istnieje zależność między wykształceniem i aktywnością zawodową
najbliższej rodziny (otoczenia) a gotowością do podjęcia pracy przez
ankietowanych?
9. W jakim wymiarze wielkość rodziny ma wpływ na aktywność zawodową
ON?
10. Jaki wpływ na aktywność zawodową ON mają działania samorządu
terytorialnego?
11. Czy ON korzystają z pomocy instytucji, organizacji, placówek stanowiących
bliższe i dalsze otoczenie?
12. Jak ON oceniają działania instytucji, organizacji, placówek stanowiących
bliższe i dalsze otoczenie ON?
13. Jakie możliwości stwarza ON gmina, powiat, województwo?
10
14. Czy i w jakim zakresie aktywność społeczna ON – działalność
w organizacjach, stowarzyszeniach, fundacjach na rzecz ON, ma wpływ na
ich aktywność zawodową?
15. Czy nowoczesne technologie, Internet oraz umiejętność posługiwania się nimi
zwiększają, zdaniem badanych, ich szanse na lokalnym rynku pracy?
16. Czy i gdzie ON spotykają się z przejawami dyskryminacji wobec nich?
17. Jakie organizacje, stowarzyszenia, instytucje i placówki zrzeszające osoby
niepełnosprawne istnieją na badanym terenie?
18. Jak oceniają ON regionalne oferty pracy?
19. Jaka jest ocena badanych dostępności lokalnego rynku pracy dla osób
o niepełnej sprawności?
20. Czy kursy, szkolenia zawodowe organizowane w regionie przyczyniają się,
zdaniem ankietowanych, do wzrostu aktywności zawodowej osób
niepełnosprawnych i czy w tego typu szkoleniach kiedykolwiek uczestniczyli?
21. Jaki jest stosunek lokalnych przedsiębiorców do zatrudniania osób
niepełnosprawnych?
22. Czy pracodawcy orientują się i w jakim stopniu o uwarunkowaniach
prawnych związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych?
23. Jakie są główne przyczyny niezatrudniania osób niepełnosprawnych na
lokalnym rynku pracy?
Zespół badawczy po przeanalizowaniu literatury przedmiotu, ocenie danych
statystycznych oraz raportów i opracowań na temat sytuacji osób niepełnosprawnych,
w tym ich aktywności zawodowej, postawił 9 hipotez badawczych:
1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach
wiejskich zależna jest od uwarunkowań społeczno – kulturowych regionu.
2. Poziom rozwoju społeczno – gospodarczego bezpośredniego otoczenia osób
niepełnosprawnych (gminy, wsi) ma wpływ na ich aktywność zawodową.
3. Istnienie organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających
na rzecz osób niepełnosprawnych zwiększa szanse zatrudnienia osób
niepełnosprawnych.
4. Lokalni pracodawcy, w większości, nie są zainteresowani zatrudnianiem osób
niepełnosprawnych.
11
5. Do znacznej części osób niepełnosprawnych z terenów wiejskich nie dociera
atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów podnoszących lub
zmieniających ich kwalifikacje zawodowe.
6. Niski poziom zainteresowania osób niepełnosprawnych podnoszeniem
kwalifikacji zawodowych ma również istotny wpływ na ich możliwości
zatrudnienia na lokalnym rynku pracy.
7. Wiek, płeć, wykształcenie w sposób istotny determinują aktywność
zawodową osób niepełnosprawnych.
8. Rodzina, jej status ekonomiczny (sytuacja materialna), poziom wykształcenia
członków rodziny, aktywność zawodowa, charakter pracy mają również
znaczący wpływ na podejmowanie przez osoby niepełnosprawne działań
zmierzających do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych.
9. Nowoczesne metody zatrudniania, organizacji pracy, w tym tworzenie
stanowisk dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności, wpływają
pozytywnie na podejmowanie aktywności zawodowej przez respondentów.
Raport z badania i jego dalsze analizy dotyczą szczególnie obszaru badawczego nr 3,
tj. otoczenia instytucjonalnego, jako czynnika aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich. Skoncentrowano się na
badaniu osób niepełnosprawnych poszukujących zatrudnienia, analizowano oceny
otoczenia instytucjonalnego, uczestnictwo w kursach i szkoleniach. Opisano wskazania
odnoszące się do dyskryminacji osób niepełnosprawnych.
Przedmiotem analiz zawartych w niniejszym opracowaniu jest weryfikacja
poniższych hipotez badawczych:
nr
2. Poziom rozwoju społeczno – gospodarczego bezpośredniego otoczenia osób
niepełnosprawnych (gminy, wsi) ma wpływ na ich aktywność zawodową.
3. Istnienie organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających na
rzecz osób niepełnosprawnych zwiększa szanse zatrudnienia osób
niepełnosprawnych.
12
5. Do znacznej części osób niepełnosprawnych z terenów wiejskich nie dociera
atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów podnoszących lub zmieniających
ich kwalifikacje zawodowe.
1.2. Metodologia badania
Próbę w przeprowadzonym ogólnopolskim badaniu stanowiły osoby
niepełnosprawne zamieszkałe na obszarach wiejskich. Przy doborze próby posiłkowano
się także licznymi danymi statystycznymi zawartymi w opracowaniach GUS
(Narodowy Spis Powszechny, Stan zdrowia ludności Polski za rok 2004) oraz
w opracowaniach BAEL i analizach regionalnych.
Wyboru grupy reprezentatywnej n=5000 osób dokonano przy pomocy metody
doboru losowo – warstwowego. Za warstwy uznano: województwo, powiat, gmina,
płeć, stopień niepełnosprawności oraz wiek. Do próby wybrano 2489 kobiet (tj. 49,78
% badanych) oraz 2511 mężczyzn (50,22 %), w wieku 16-65 lat, ze znacznym,
umiarkowanym oraz lekkim stopniem niepełnosprawności. Z punktu widzenia
aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach
wiejskich, do próby włączono 3392 respondentów (67,84 %) zamieszkałych na terenach
gmin wiejskich oraz 1608 respondentów (32,16% próby) rekrutowanych z gmin
o charakterze mieszanym tj. miejsko-wiejskim.
Respondenci byli losowani oddzielnie z każdej warstwy. Za operat przyjęto
(tj. podstawę doboru próby) bazy danych Wojewódzkich Zespołów ds. Orzekania
o Niepełnosprawności, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie, Warsztatów Terapii
Zajęciowej i bazy danych Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
W wyjątkowej sytuacji (tj. braku zgody na wykorzystanie baz danych lub
niekompletności wykorzystywanej bazy danych, głównie gminnej i powiatowej)
zastosowano metodę doboru kwotowego.
Materiał do analiz ogólnych gromadzono od lipca 2008 r. do grudnia 2011 r. Etap
badań właściwych – badania terenowe ilościowe (w tym badania pilotażowe)
realizowano za pomocą kwestionariusza ankiety od sierpnia 2009 r. do lutego 2011 r.
Wywiady zrealizowano we wszystkich 16 województwach na terenie kraju
13
z uwzględnieniem specyfiki społeczno – ekonomicznej regionów. Dla potrzeb badań
teren badań obejmujący obszary wiejskie 16 województw Polski, pogrupowano w 8
regionów, tj.
I – woj. lubelskie i świętokrzyskie
II – woj. podlaskie i warmińsko – mazurskie
III – woj. podkarpackie i małopolskie
IV – woj. mazowieckie i łódzkie
V – woj. śląskie i opolskie
VI – woj. wielkopolskie i kujawsko – pomorskie
VII – woj. pomorskie i zachodniopomorskie
VIII – woj. dolnośląskie i lubuskie
Pracę w każdym regionie nadzorował i badaniami kierował koordynator regionalny.
Z założenia, koordynatorami były osoby stale pracujące na rzecz i z osobami
niepełnosprawnymi, posiadające wykształcenie wyższe i doświadczenie w prowadzeniu
tego typu pracy. Nie zauważono wpływu terminu przeprowadzonego badania na
otrzymane wyniki.
Na potrzeby badania i analizy wyników niniejszego projektu stworzono dedykowaną
aplikację komputerową. Ankieterzy przeprowadzali badania (wywiady) wpisując
bezpośrednio dane i odpowiedzi do przygotowanego programu. Dane z każdego
badania przekazywano on-line bezpośrednio do działu przetwarzania danych.
Konstrukcja narzędzia: Kwestionariusz ankiety składa się z 9 części. Łącznie zawiera
126 pytań pogrupowanych w obszary badawcze, takie jak: informacje wstępne, osoba
niepełnosprawna, warunki ekonomiczno-bytowe osób niepełnosprawnych i ich
gospodarstwa domowego, dostęp do Internetu i komputera, aktywność zawodowa
niepełnosprawnych, otoczenie badanych osób niepełnosprawnych czy też zasoby
gospodarstwa rolnego.
Na początku znalazły się 3 pytania filtrujące kwalifikujące osobę niepełnosprawną do
dalszego badania wraz z czytelnymi regułami przejścia (instrukcjami) dla ankietera
(badacza).
Celem niniejszego cząstkowego raportu jest analiza danych dotyczących otoczenia
instytucjonalnego jako czynnika aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
zamieszkałych na obszarach wiejskich tj. części D i E kwestionariusza.
14
Część D – Aktywność zawodowa ON składa się z 30 pytań poświeconych wyłącznie
pracy zarobkowej, sposobowi znalezienia/poszukiwania pracy, oczekiwań w jej
znalezieniu, szans na rynku pracy oraz kursów oraz szkoleń i innych. W przeważającej
części znalazły się tu pytania zamknięte tabelaryczne, skalowanie, z rzadka pytania
otwarte lub półotwarte. Pytania D1-D3 pytania filtrujące, D4-D8 adresowane do ON
pracujących, D9-D18 skierowane do ON bezrobotnych, D19-D21 skierowane do ON
biernych zawodowo, D22-D30 do wszystkich.
Część E – otoczenie ON składa się z 12 pytań poświęconych dyskryminacji, form
otrzymanej pomocy, działalności zrzeszeń i instytucji na rzecz ON, programów
kierowanych do osób niepełnosprawnych czy sytuacji po wejściu Polski do UE. Pytania
E1, E9-filtrujące, E3-E9,E12- dla wszystkich. Większość pytań – tabelaryczna, dwa
z nich są półotwarte (tj. z alternatywą w kafeterii E4 inna pomoc, jaka ?..., E10 inne
jakie ?...)
Kwestionariusz został opracowany w wersji czarno-białej, karty formatu A4, całość
rozmieszczona na 15 ponumerowanych stronach; strona 15 zawiera Informację
o wywiadzie, Uwagi, sprawdził-podpis koordynatora, na pierwszej stronie tytuł: Projekt
„Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych zamieszkałych na
obszarach wiejskich” współfinansowany przez PFRON umowa nr 3/4/WPR/B/08” oraz
logo w lewym górnym polu wraz z podpisem: Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża
Jana Pawła II w Białej Podlaskiej, w prawym górnym polu wraz z podpisem:
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Czytelne instrukcje dla
ankietera, pola kodowe i klucze odpowiedzi.
Odsetek braków odpowiedzi – dotyczył większości pytań kwestionariusza, jednak
pojedyncze braki odpowiedzi w praktyce nie wpływały w istotny sposób na otrzymane
wskazania.
15
ROZDZIAŁ II. Analiza wyników badań
2.1. Instytucjonalne wsparcie osób niepełnosprawnych
poszukujących zatrudnienia
W codziennym funkcjonowaniu osoby niepełnosprawne, również uczestniczące
w badaniu, wchodzą w szereg zależności i powiązań, w tym powiązań
instytucjonalnych. We współczesnej polityce społecznej rysują się, co zaznaczono, trzy
sektory aktywności: publiczny – obejmujący przede wszystkim administrację
państwową, samorządową i jej agendy (jednostki pomocnicze), prywatny – złożony
z działalności komercyjnej nastawionej na zysk oraz tzw. trzeci sektor (non-profit) –
ogół organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, fundacji działających społecznie8. Tak
zróżnicowane otoczenie instytucjonalne wpływa w różnym stopniu na aktywizację
zawodową osób niepełnosprawnych i jest różnie przez nieoceniane. Respondenci
ogólnopolskiego badania diagnozującego aktywność zawodową osób
niepełnosprawnych, zamieszkałych na obszarach wiejskich, w pytaniach oznaczonych
zostali zapytani przede wszystkim o aktywność zawodową. Pytania zadano n=5000
osób z terenu wszystkich 16 województw na terenie Polski. Do tego badania 3392
respondentów zrekrutowano z terenów gmin wiejskich i 1608 z terenu gmin mieszanych
tj. miejsko-wiejskich.
Wykres 1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych
Źródło: opracowanie własne
8 G. Spytek-Bandurska, Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak
G., Szylko-Skoczny M., /red./ Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 93
1359
649
2992
pracujący bezrobotni bierni zawodowo
16
Niepełnosprawne osoby uczestniczące w badaniu w przeważającej części tj. 2992
osoby (59,84 % badanych) pozostawały bierne zawodowo. Większość respondentów
nie pracowała, nie miała pracy i jej nie poszukiwała. Biorąc pod uwagę typ gminy,
zdecydowana większość biernych zawodowo zamieszkiwała tereny gmin wiejskich
(2006 osób, tj. 59,14 % ogółu osób niepełnosprawnych włączonych do próby
zamieszkujących na terenach gmin wiejskich). Drugą kategorię stanowili, w badaniu
aktywności ekonomicznej, niepełnosprawni pracujący (1359 osób, tj. 27,18 % pobranej
próby). Pochodzili oni z terenów wiejskich – 953 osoby (tj. 28,10 % wszystkich
niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie) i z terenów miejsko wiejskich –
406 osób (tj. 25,25 % wszystkich niepełnosprawnych zamieszkujących tereny miejsko-
wiejskie). Najmniej liczną grupę stanowili niepełnosprawni bezrobotni, czyli tacy
respondenci, którzy nie byli zatrudnieni i nie wykonywali pracy zarobkowej, a byli
zdolni i gotowi do jej podjęcia lub zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo zobowiązali się do wykonywania
innej pracy zarobkowej. W przypadku osób niepełnosprawnych za zdolną i gotową do
podjęcia zatrudnienia uznaje się osobę gotową do świadczenia pracy w co najmniej
połowie wymiaru czasu pracy9. Do próby włączono 649 takich osób stanowiących przy
swej liczebności 12,98 % wszystkich badanych. W tej grupie respondentów 433 (tj.
12,77 % ogółu niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie) pochodziło z gmin
o charakterze wiejskim, a 216 pochodziło z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj.
13,43 % ogółu niepełnosprawnych zamieszkujących tereny miejsko-wiejskie).
Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie załączonym do niniejszego
raportu (tabela 1).
2.1.1. Miejsca zatrudniania niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne, które w ciągu ostatnich 30 dni od dnia badania wykonywały
pracę zarobkową, tzn. pracę przynoszącą dochód, informowały także o sposobie jej
znalezienia. W badaniu 2359 respondentów wskazało, że pracuje, 953 spośród nich
zamieszkuje tereny wiejskie, 406 pochodzi z terenów miejsko-wiejskich. Osoby
niepełnosprawne były pytane o główne oraz o dodatkowe miejsce pracy.
9 Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, art. 2 (Dz.U. z 2008 r. Nr 69 poz.415 z
późn.zm.)
17
Wykres 2. Główne miejsce pracy badanych Źródło: opracowanie własne
Po przeprowadzeniu wywiadów otrzymano następujące wskazania: w firmie sektora
państwowego zatrudnionych było 208 badanych respondentów, co stanowi 15,31 %
wszystkich zatrudnionych respondentów. W tej grupie 153 niepełnosprawnych
pochodziło z gmin wiejskich (tj. 16,05 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych
zamieszkujących na terenach wiejskich), 55 pochodziło z terenu gmin miejsko-
wiejskich (co stanowi 13,55 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych
zamieszkujących na terenach miejsko-wiejskich). W firmach prywatnych w czasie
prowadzonego badania zatrudnionych było, wg deklaracji, 458 respondentów spośród
1359 ogółu niepełnosprawnych pracujących (tj. 33,70 %). W pozyskanej do badania
grupie 308 ankietowanych zamieszkiwało na terenie gmin wiejskich, co stanowi 32,32
% wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów. Z kolei w tej kategorii
150 osób zamieszkiwało gminy miejsko-wiejskie (tj. 36,95 % zatrudnionych
niepełnosprawnych z obszaru jednostek samorządu terytorialnego o charakterze
mieszanym tzn. miejsko-wiejskim). W trakcie badania 85 niepełnosprawnych podało,
że pracuje w spółdzielczości inwalidzkiej. Stanowi to jedynie w skali kraju 6,25 %
wszystkich zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych. Pracownicy spółdzielni
inwalidzkich rekrutowali się w 55 przypadkach z gmin wiejskich (tj. 5,77 % wszystkich
zatrudnionych z tych terenów) i w 30 przypadkach z gmin miejsko-wiejskich
(odpowiednio 7,39 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów).
Zdecydowanie lepiej przedstawia się statystyka zatrudnienia osób niepełnosprawnych
w zakładach pracy chronionej (ZPCh). Zatrudnienie u takiego pracodawcy
zadeklarowało 259 badanych, czyli 19,06 %. Oznacza to, że prawie co piąta osoba
niepełnosprawna jest zawodowo związana z podmiotami posiadającymi status ZPCh.
85
259
123
84
54 55 33
0
50
100
150
200
250
300
spółdzielczośćinwalidzka
zakład pracychronionej
zakładaktywnościzawodowej
gospodarstworolne
własnadziałalność
gospodarcza
inne brak danych
18
W praktyce oznacza to, że wykorzystywane przez zatrudnionych niepełnosprawnych
wszelkie obiekty i pomieszczenia odpowiadają specyficznym wymogom i uwzględniają
potrzeby osób niepełnosprawnych. W takich zakładach zapewniana jest opieka lekarska,
poradnictwo i usługi rehabilitacyjne, tworzony jest zakładowy fundusz rehabilitacji
osób niepełnosprawnych. W 259 osobowej grupie pracowników ZPCh znaleźli się
niepełnosprawni z terenu gmin wiejskich w liczbie 166 (co stanowi 17,42 % wszystkich
zatrudnionych z takich jednostek samorządu terytorialnego) oraz 93 niepełnosprawnych
z terenu miejsko-wiejskich jednostek samorządu terytorialnego (co stanowi 22,91 %
wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z tych terenów). W zakładach aktywności
zawodowej pracowało 123 ankietowanych (9,05 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych). Z gmin wiejskich pracę taką otrzymało 114 osób, z gmin miejsko-
wiejskich zaledwie 9 (tj. odpowiednio 11,96 % i 2,22% wszystkich zatrudnionych
z danego typu gminy). W gospodarstwie rolnym ogółem pracowało 84 respondentów
(6,18 % zatrudnionych niepełnosprawnych); 68 osób pochodziło z gmin wiejskich
(stanowiły one 7,14 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z gmin wiejskich)
i 16 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj. 3,94 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych z terenu takich gmin). Ankietowani wybrali również 54 razy
wskazanie „własna działalność gospodarcza”, co stanowi 3,97 % respondentów
w badaniu określających się jako pracujący. W tej grupie znalazło się 38 osób z terenów
gmin wiejskich i 16 osób z terenów gmin miejsko-wiejskich (odpowiednio). Oznacza
to, że właściwie miejsce zamieszkania (charakter gminy) nie ma, w rozwijaniu własnej
przedsiębiorczości osób niepełnosprawnych znaczenia.
W inny sposób realizuje zatrudnienie 55 respondentów (4,05 % zatrudnionych
niepełnosprawnych). Odpowiedzi takie wskazało 35 badanych z terenu gmin wiejskich
i 20 z terenu gmin miejsko-wiejskich. Stanowili oni w badaniu odpowiednio 3,67 %
i 4,93 % wszystkich niepełnosprawnych z danego typu gminy. W trakcie badania 33
respondentów nie udzieliło informacji (brak danych); problem dotyczył 2,43 %
pracujących niepełnosprawnych. W grupie „brak danych” znalazło się 16
ankietowanych z terenu gmin wiejskich (tj. 1,68 % wszystkich niepełnosprawnych
zatrudnionych z gmin wiejskich) i 17 ankietowanych z terenu gmin miejsko-wiejskich
(tj. 4,19 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z obszaru gmin miejsko-
wiejskich).
Osoby niepełnosprawne pracujące w 118 przypadkach wskazały również dodatkowe
miejsce pracy. Stanowi to 8,68 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych
19
poddanych badaniu. W 77 przypadkach respondenci zamieszkiwali na terenie gmin
wiejskich, w 41 przypadkach na terenie gmin mieszanych tj. miejsko-wiejskich (tj.
odpowiednio 8,07 % i 10,10 % wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych z terenu
o określonym charakterze gminy).
Wykres 3. Dodatkowe miejsce pracy Źródło: opracowanie własne
Firmę sektora państwowego, jako dodatkowe miejsce pracy, wskazało 6
niepełnosprawnych, co stanowi 5,08 % osób niepełnosprawnych posiadających pracę
dodatkową. Pośród badanych osób wszystkie pochodziły z terenów wiejskich
i stanowiły łącznie 7,79 % osób niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich
posiadających dodatkową pracę. Alternatywę „firma prywatna”, jako dodatkowe
miejsce pracy, wybrały 23 osoby (19,49 % wszystkich niepełnosprawnych
posiadających dodatkowe miejsce pracy). Spośród wybierających „firmę prywatną” 11
osób zamieszkiwało na terenie gminy wiejskiej (tj. 14,29 % niepełnosprawnych z terenu
gmin wiejskich posiadających pracę dodatkową), 12 osób zamieszkiwało gminy
miejsko-wiejskie (tj. 29,27 % niepełnosprawnych z terenu gmin miejsko-wiejskich
posiadających pracę dodatkową). Dodatkową pracę w zakładzie pracy chronionej
znalazło 6 respondentów (czyli 5,08 % niepełnosprawnych „dorabiających”); w tym 4
osoby badane pochodziły z terenów wiejskich (tj. 5,19 % niepełnosprawnych z terenu
gmin wiejskich posiadających pracę dodatkową) i 2 osoby z terenu gmin miejsko-
wiejskich (tj. 4,88 % niepełnosprawnych z terenu gmin miejsko-wiejskich
posiadających pracę dodatkową). Jedna osoba przyznała (tj. 0,85 % niepełnosprawnych
posiadających dodatkową pracę), że posiada dodatkowe zatrudnienie w zakładzie
aktywności zawodowej (ZAZ). Respondent zamieszkiwał gminę wiejską, a jego
6
23
6 1
52
7
23
0
10
20
30
40
50
60
firma sektorapaństwowego
firmaprywatna
zakład pracychronionej
zakładaktywnościzawodowej
gospodarstworolne
własnadziałalność
gospodarcza
inne
20
wskazanie stanowiło 1,30 % ogółu niepełnosprawnych z tego typu gmin posiadających
dodatkową pracę. Gospodarstwo rolne, jako miejsce dodatkowej pracy, wskazało 52
respondentów (44,07 % niepełnosprawnych dodatkowo zarobkujących).
W 35 przypadkach pochodzili oni z terenów gmin wiejskich Polski (tj. 45,45 %
niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich posiadających dodatkową pracę), a w 17
przypadkach z gmin miejsko-wiejskich (tj. 41,46 % niepełnosprawnych z terenu gmin
miejsko-wiejskich posiadających dodatkową pracę). W badaniu pojawiła się także, w 7
przypadkach, odpowiedź „własna działalność gospodarcza” (tj. 5,93 % dodatkowo
zarobkujących niepełnosprawnych); 6 respondentów pochodziło z terenów wiejskich (tj.
7,79 % niepełnosprawnych z terenu gmin wiejskich posiadających dodatkową pracę)
a tylko 1 z terenów miejsko-wiejskich (co stanowi 2,44 % osób niepełnosprawnych
z terenu gmin miejsko-wiejskich posiadających dodatkową pracę). W 23 przypadkach
(19,49 % dorabiających dodatkowo niepełnosprawnych) podano alternatywę „inne”
(wyżej niesklasyfikowane), co stanowi 19,49 % zarobkujących dodatkowo
niepełnosprawnych inaczej jak wyżej opisane. Pośród tych osób 14 zamieszkiwało na
terenach wiejskich i 9 na terenach miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 18,18 % i 21,95
% niepełnosprawnych dodatkowo zarobkujących z terenu gminy o określonym
w badaniu charakterze).Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie
załączonym do niniejszego raportu (tabela 2).
Badanie pokazało, że w przypadku niepełnosprawnych zaledwie 27,18 % pracuje
zarobkowo. Najczęściej, zgodnie z deklaracjami, osoby niepełnosprawne są zatrudniane
w przedsiębiorstwach prywatnych (33,70 % pracujących niepełnosprawnych). Niewielu
z respondentów posiada dodatkową pracę. Spośród dodatkowo zarabiających
niepełnosprawnych najczęściej czerpią oni dochód z pracy w gospodarstwie rolnym
(44,07 % dodatkowo zarobkujących).
2.1.2. Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych
W dalszej części badania respondenci (pracujący niepełnosprawni) wymieniali, w jaki
sposób znaleźli pracę.
21
Wykres 4. Sposób znalezienia pracy przez badanych Źródło: opracowanie własne
Na to pytanie udzielili odpowiedzi wszyscy pracujący respondenci tj. 1359 osób (953
osoby z gmin typu wiejskiego oraz 406 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim).
Ankietowani niepełnosprawni wskazali w 113 przypadkach Powiatowy Urząd Pracy
i jego pośrednictwo w znalezieniu zatrudnienia, co stanowi 8,31 % ogółu pracujących.
Z terenu gmin o charakterze wiejskim wskazano PUP w 75 przypadkach (tj. 7,87 %
wszystkich zatrudnionych na terenach wiejskich) jako sposób na znalezienie pracy, zaś
na terenach gmin miejsko-wiejskich wskazano PUP w 38 odpowiedziach (tj. 9,36 %
wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych na terenie gmin miejsko-wiejskich).
Respondenci wskazywali także, jako sposób na znalezienie przez siebie pracy, biuro
pośrednictwa pracy i agencję doradztwa personalnego. Łącznie wskazano taki sposób
w 24 wywiadach (tj. wskazanie przez 1,77 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych), w tym w 16 przypadkach to osoby z terenu gmin wiejskich i 8
z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio dla charakterystycznego typu gminy
1,68 % i 1,97 %). W 635 (46,73 %) przypadkach respondenci znajdowali pracę pytając
o nią bezpośrednio u pracodawcy. Zaznaczono, że respondenci z terenu gmin wiejskich
uczynili tak w 438 przypadkach (tj. 45,96 % wszystkich zatrudnionych z tego typu
gmin), respondenci z terenów gmin miejsko-wiejskich wskazali taki sposób w 197
przypadkach (tj. 48,52 % wszystkich niepełnosprawnych z terenu gmin o charakterze
113
24
635
162
69 20
322
24 45
0
100
200
300
400
500
600
700
22
mieszanym). Wśród badanych grupa 162 niepełnosprawnych (11,92 %) zadeklarowała,
że szukając pracy dokonała samozatrudnienia. W ten sposób bezrobotnymi przestało
być 121 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 12,70 % wszystkich pracujących
niepełnosprawnych z takich gmin) oraz 41 respondentów z terenów gmin miejsko-
wiejskich (10,10 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych z takich gmin). Dalej
wskazywano, jako sposób na zdobycie zatrudnienia, ogłoszenia z prasy lub Internetu.
Ten sposób okazał się skuteczny w 69 przypadkach (5,08 % pytanych); z tego 47 osób
z terenów wiejskich i 22 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,93 % i 5,42 %
wszystkich niepełnosprawnych z danego typu gminy). 20 ankietowanych (1,47 %)
znalazło pracę dzięki pośrednictwu organizacji pozarządowych działających na rzecz
ON. Pracę w taki sposób otrzymało 16 mieszkańców gmin wiejskich (tj. 1,68 %
wszystkich niepełnosprawnych zatrudnionych z gmin wiejskich) i 4 mieszkańców gmin
miejsko-wiejskich (tj. 0,99 % wszystkich zatrudnionych z obszarów miejsko-wiejskich).
W zmianie swojego statusu zawodowego, w poszukiwaniu pracy 322 badanych (23,69
%) zgłosiło, że korzystali z pomocy rodziny i znajomych. Taki sposób za skuteczny
uznało 229 respondentów z terenu gmin wiejskich (tj. 24,03 % pracujących
respondentów z terenu gmin wiejskich) i 93 respondentów z terenu gmin miejsko-
wiejskich (tj. 22,91 zatrudnionych niepełnosprawnych z terenu miejsko-wiejskiego).
Zatrudnieni niepełnosprawni respondenci korzystali także z samodzielnego dawania
ogłoszenia w prasie, Internecie. W 24 przypadkach (1,77 %) taka decyzja okazała się
słuszna, a postępowanie skuteczne; w tym 22 osoby z terenów gmin wiejskich oraz 2
z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 2,31 % oraz 0,49 % zatrudnionych
niepełnosprawnych z poszczególnych typów gmin). Jeszcze inne sposoby na
znalezienie pracy wymieniło 45 respondentów (3,31 %). Mieszkańcy-respondenci
z gmin wiejskich „inaczej” ale skutecznie szukali pracy w 31 przypadkach, z gmin
miejsko-wiejskich w 14 przypadkach (tj. odpowiednio 3,25 % i 3,45 % wszystkich
znajdujących pracę z określonego typu gmin). Szczegółowe zestawienia ilościowe
zawarte są w aneksie (tabela 3).
W badaniu okazało się, że respondenci nierzadko wskazywali więcej niż jeden sposób
na znalezienie pracy. Być może skuteczność poszczególnych sposobów znajdowania
zatrudnienia przez niepełnosprawnych, ich upór i działanie wielokanałowe przyniosło
oczekiwany efekt w postaci etatu. Rozkład odpowiedzi pokazuje jednoznacznie, że
bezpośrednie poszukiwanie zatrudnienia u pracodawcy jest najskuteczniejszą metodą
23
poszukiwania zajęcia dla osób niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich i gmin
miejsko-wiejskich.
2.1.3. Wymogi przystosowania stanowisk pracy
W celu zbadania opinii respondentów na temat stanowiska pracy, zadano im
pytanie, czy stanowisko pracy wymagało specjalnego przystosowania do potrzeb osób
niepełnosprawnych?
Wykres 5. Przystosowanie stanowiska pracy Źródło: opracowanie własne
Twierdząco odpowiedziało 73 respondentów, co stanowiło 5,37 % pracujących
niepełnosprawnych. Pośród tej grupy 46 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 4,83 %
osób wszystkich niepełnosprawnych z gmin wiejskich), 27 osób zamieszkiwało gminy
miejsko-wiejskie (tj. 6,65 % wszystkich osób niepełnosprawnych z terenów gmin
miejsko-wiejskich). Respondenci w zdecydowanej większości odpowiadali, że ich
stanowisko pracy nie wymagało specjalnego dostosowania (1156 wskazań, tj. 85,06 %
pracujących niepełnosprawnych). W tej grupie 816 osób zamieszkiwało tereny wiejskie
(tj. 85,62 % wszystkich osób niepełnosprawnych z tych terenów) a 340 tereny miejsko-
wiejskie (tj. 83,74 % wszystkich osób niepełnosprawnych z takich terenów). Braki
wiedzy w tym zakresie wskazało 127 niepełnosprawnych odpowiadając „nie wiem”
(tj. 9,35 % wszystkich pracujących); 90 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 9,44 %
wszystkich pracujących z tego typu gmin) a 37 osób zamieszkiwało tereny miejsko-
tak; 73
nie; 1156
nie wiem; 127 brak danych; 3
24
wiejskie (tj. 9,11 % wszystkich pracujących z tego typu gmin). W 3 przypadkach (0,22
%) nastąpił „brak danych” (1 osoba z terenów wiejskich, tj. 0,1 % wszystkich
pracujących z takich terenów oraz 2 osoby z gmin miejsko-wiejskich, tj. 0,49 %
wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z takich gmin).
2.1.4. Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych
Pracujące niepełnosprawne osoby, uczestniczące w badaniu informowały na podstawie
jakiej umowy są zatrudnione. Spośród ogółem zatrudnionych 1359 osób najwięcej,
44,08 % tj. 599 osób było zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas
nieokreślony.
Wykres 6. Forma zatrudnienia osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
W grupie respondentów zatrudnionych na czas nieokreślony znalazło się 408
przedstawicieli z terenu gmin wiejskich (stanowili oni 42,81 % wszystkich badanych
niepełnosprawnych mieszkańców pochodzących z terenów gmin wiejskich) i 191
przedstawicieli z terenów gmin miejsko-wiejskich (stanowili 47,04 % wszystkich
badanych niepełnosprawnych mieszkańców pochodzących z terenów gmin miejsko-
wiejskich). Drugą kategorię, choć mniej liczną, stanowili pracownicy-respondenci
zatrudnieni na umowę o pracę na czas określony. Grupa ta liczyła 481 osób (35,39 %) -
599
481
14 74
46 141
4
umowa o pracę na czas nieokreślony umowa o pracę na czas określony
umowa o dzieło umowa zlecenie
umowa ustna nie dotyczy, praca na własny rachunek
brak danych
25
mieszkańcy terenów wiejskich stanowili 354 osoby (tj. 37,15 % wszystkich
zatrudnionych z terenów gmin wiejskich), a z terenów miejsko-wiejskich 127 osób
(tj. 31,28 % wszystkich zatrudnionych z terenów o specyfice mieszanej). Najmniejszą
grupę spośród pracujących stanowili niepełnosprawni umawiający się o dzieło - 14 osób
(1,03 %) pracuje na umowę o dzieło; 9 osób pochodzących z terenów wiejskich (tj. 0,94
%) i 5 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 1,23 % wszystkich pochodzących
niepełnosprawnych terenów miejsko-wiejskich). Na umowę zlecenie w badanym
okresie pracowało 74 respondentów (5,45 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych).
W tej kategorii mieszkańcy gmin wiejskich stanowili 45 osób (4,72 % badanych
z terenów wiejskich), mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich stanowili 29 osób (7,14 %
badanych z terenów miejsko-wiejskich). Część ankietowanych (46 osób, tj. 3,38 %)
wybrało odpowiedź „umowa ustna”, 30 takich osób zamieszkiwało tereny wiejskie
(3,15 % wszystkich badanych z takich terenów) i 16 tereny miejsko-wiejskie (3,94 %
wszystkich badanych z terenów gmin miejsko-wiejskich). Kolejną analizowaną grupę
(141 osób, tj. 10,38 %) stanowili respondenci którzy udzielili odpowiedzi „nie dotyczy,
praca na własny rachunek”. Statystycznie częściej odpowiadali tak mieszkańcy terenów
wiejskich (106 osób, co stanowi 10,38 % wszystkich zatrudnionych z takich gmin),
rzadziej mieszkańcy terenów miejsko-wiejskich (35 osób, co stanowi 8,62 %
wszystkich zamieszkałych w gminach mieszanych). W 4 przypadkach (0,29 %) nie
uzyskano odpowiedzi („brak danych”). W 1 przypadku respondent zamieszkiwał tereny
wiejskie (stanowił 0,1 % wszystkich zatrudnionych z terenów wiejskich), w 3
przypadkach zamieszkiwał tereny miejsko-wiejskie (0,74 % wszystkich zatrudnionych
z takich terenów). Szczegółowe zestawienia ilościowe prezentowane są w aneksie
(tabela 5).
Badania wykazały, że osoby niepełnosprawne, które znalazły zatrudnienie, były
zazwyczaj związane z pracodawcą umową o pracę (prawie 80 % wskazań) – w tym
44,08 % umową na czas nieokreślony. Co dziesiąty badany pracował też na rachunek
własny.
26
2.1.5. Satysfakcja z wykonywanej pracy
Jedno z pytań badawczych dotyczyło zadowolenia respondentów z wykonywanej przez
nie pracy. W tym celu zastosowano w ankiecie skalę, która umożliwiła badanym
odpowiedź od „zdecydowanie tak” do „zdecydowanie nie”.
Tabela 1. Sposób zadowolenia osób niepełnosprawnych z wykonywanej pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406
ZADOWOLENIE Z PRACY
zdecydowanie tak n 406 303 103
% 29,87% 31,79% 25,37%
raczej tak n 684 482 202
% 50,33% 50,58% 49,75%
ani tak, ani nie n 188 115 73
% 13,83% 12,07% 17,98%
raczej nie n 66 42 24
% 4,86% 4,41% 5,91%
zdecydowanie nie n 11 9 2
% 0,81% 0,94% 0,49%
brak danych n 4 2 2
% 0,29% 0,21% 0,49%
OCENA ZADOWOLENIA Z PRACY
ŚREDNIA (*) 4,04 4,08 3,94
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujących respondentów (wiersz nr 1)
(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 1 - zdecydowania nie, 2 - raczej nie, 3 - ani tak, ani nie, 4 - raczej tak, 5
- zdecydowanie tak
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Analiza wyników wykazała, że odpowiedź skrajną „zdecydowanie tak”, czyli
największe, zadowolenie z wykonywanych obowiązków służbowych wybrało 406 osób
(29,87 % badanych). Spośród nich 303 to mieszkańcy terenów wiejskich (31,79 %
wszystkich zatrudnionych z tych terenów) i 103 osoby mieszkające na terenach
miejsko-wiejskich (25,37 % wszystkich niepełnosprawnych pracujących z takiego typu
gmin). Najwięcej osób odpowiedziało „raczej tak” – 684, co stanowi 50,33 % badanej
grupy. W tej zbiorowości 482 niepełnosprawnych pochodziło z terenów gmin wiejskich
(tj. 50,58 % wszystkich zatrudnionych z takich gmin), 202 niepełnosprawnych
27
z terenów gmin miejsko-wiejskich (49,75 % zatrudnionych z gmin miejsko-wiejskich).
Odpowiedzi „ani tak, ani nie” udzieliło 188 badanych (13,83 %). 115 osób to
mieszkańcy gmin wiejskich (stanowiący 12,07 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych z gmin wiejskich) i 73 osoby mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich
(stanowiący 17,98 % wszystkich zatrudnionych niepełnosprawnych z gmin miejsko-
wiejskich). Nie wszystkie osoby niepełnosprawne były zadowolone z pracy.
Niezadowolenie („raczej nie”) wyraziło 66 pracujących (4,86 %); 42 osoby z terenów
wiejskich (4,41 % wszystkich pracujących niepełnosprawnych z takich terenów) i 24
osoby z terenów miejsko-wiejskich (5,91 % wszystkich zatrudnionych
niepełnosprawnych z takich terenów). „Zdecydowanie nie” zadeklarowało 11 osób
(0,81 %), z których 9 pochodziło z terenów wiejskich (0,94 % wszystkich badanych
z takich terenów) i 2 z terenów miejsko-wiejskich (0,49 % wszystkich badanych
z takich terenów). W 4 przypadkach (0,29 %) brak było danych. Po przyporządkowaniu
wartości liczbowych określonym kategoriom (tj. zdecydowanie tak - 5, raczej tak - 4,
ani tak, ani nie - 3, raczej nie - 2, zdecydowanie nie - 1) można było ocenić stopień
zadowolenia osoby niepełnosprawnej z pracy. Średnia ocena zadowolenia wyliczona
w skali 5-stopniowej osiągnęła poziom 4,04. W gminach o charakterze wiejskim
„współczynnik zadowolenia” był nieco wyższy i wynosił 4,08. W gminach
o charakterze mieszanym (miejsko-wiejskim) zadowolenie niepełnosprawnych z pracy
oceniono na poziomie 3,94.
2.1.6. Bezrobocie osób niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące
Ogółem w badanej próbie 649 osób stanowili bezrobotni. Dane zawarte na wykresie 7
wskazują na czas pozostawania bez pracy.
28
Wykres 7. Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
Największą kategorię bezrobotnych stanowiły osoby niepełnosprawne pozostające bez
pracy „powyżej 60 miesięcy”. Takich osób było195 i stanowiły one aż 30,05 % ogółu
bezrobotnych niepełnosprawnych. W tej najliczniejszej grupie 136 osób pochodziło
z gmin wiejskich (stanowili 31,42 % wszystkich bezrobotnych z takich gmin) i 59
z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (stanowili 27,31 % wszystkich
niepełnosprawnych bezrobotnych z takich terenów).
„13-36 miesięcy” wskazało 177 niepełnosprawnych (27,27 %); 118 osób pochodziło
z terenów wiejskich (27,25 % wszystkich niepełnosprawnych z takich gmin), 59 osób
pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (27,31 % wszystkich niepełnosprawnych
z takich gmin). Dalej wskazywano „37-60 miesięcy” i łącznie tyle czasu bezrobotnymi
było 108 osób (16,64 %); 77 osób pochodziło z gmin wiejskich (tj. 17,78 % wszystkich
bezrobotnych respondentów z takich gmin), 31 osób pochodziło z terenów gmin
miejsko-wiejskich (tj. 14,35 % wszystkich bezrobotnych respondentów z takich gmin).
Biorąc pod uwagę długość okresu przez jaki pozostawali respondenci bez pracy, „do 1
miesiąca” bezrobotnymi było 12 niepełnosprawnych (tj. 1,85 % ogółu bezrobotnych
respondentów). W tej grupie 7 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 1,62 %
wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 5 gminy miejsko-
wiejskie (tj. 2,31 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin miejsko-
wiejskich). Drugą kategorię stanowili pozostający bez pracy „2-6 miesięcy”. W badaniu
ogólnopolskim 47 respondentów wybrało tę odpowiedź, co stanowiło 7,24 %
wszystkich badanych niepełnosprawnych. 29 spośród tych osób zamieszkiwało tereny
12
47
91
177
108
195
19
0
50
100
150
200
250
do 1 miesiąca 2 - 6 miesięcy 7 - 12miesięcy
13 - 36miesięcy
37 - 60miesięcy
powyżej 60miesięcy
brak danych
29
gmin wiejskich (tj. 6,70 % wszystkich bezrobotnych z takich gmin), 18 osób
zamieszkiwało tereny gmin miejsko-wiejskich (tj. 8,33 % wszystkich bezrobotnych
z takich gmin). „7-12 miesięcy” bez pracy pozostawało 91 osób (14,02 %). Tutaj 54
osoby pochodziły z gmin wiejskich (12,47 % respondentów z gmin wiejskich) i 37 %
respondentów z gmin miejsko-wiejskich (17,13 % respondentów z gmin miejsko-
wiejskich). „Brak danych” zaznaczono w 19 przypadkach (2,93 % badanych
przypadków); 12 przypadków z gmin wiejskich (2,77 % wszystkich bezrobotnych
z takich gmin) i 7 przypadków z gmin miejsko-wiejskich (3,24 % wszystkich
bezrobotnych z gmin mieszanych).
Uzyskane wyniki nie napawają optymizmem, wykazały, że 74 % bezrobotnych
niepełnosprawnych respondentów (74 %) było bezrobotnych, w chwili badania, dłużej
niż rok.
Badanie w ramach projektu „Determinanty aktywności zawodowej osób
niepełnosprawnych zamieszkałych na obszarach wiejskich” miało na celu również
zdiagnozowanie, jakie czynniki zdaniem bezrobotnych niepełnosprawnych wpłynęły na
utratę przez nich pracy. Badani informowali, czy w ciągu ostatnich 5 lat pracowali
zawodowo poza rolnictwem. Twierdząco odpowiedziały 324 osoby (49,92 %
niepełnosprawnych bezrobotnych). W tej grupie znalazło się 207 niepełnosprawnych
z terenów wiejskich (tj. 47,81 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin
o charakterze wiejskim) i 117 niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin o charakterze
mieszanym, tzn. miejsko-wiejskim (54,17 % wszystkich niepełnosprawnych
bezrobotnych z gmin o charakterze mieszanym). Podobna liczba respondentów
bezrobotnych – 317 osób (48,84 %), w przeciągu ostatnich 5 lat nie pracowało poza
rolnictwem; wśród nich 220 pochodziło z terenów wiejskich (stanowili 50,81 %
wszystkich badanych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 97 z terenów miejsko-wiejskich
(stanowili 44,91 % wszystkich badanych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich).
„Brak danych” zaznaczono w 8 przypadkach (1,23 %), 6 osób z gmin wiejskich nie
wybrało odpowiedzi (tj. 1,39 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin
o charakterze wiejskim) oraz 2 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,93 % wszystkich
niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin o charakterze miejsko-wiejskim).
30
Wykres 8. Przyczyny utraty pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
Czynniki, jakie zdaniem respondentów, wpłynęły na utratę przez nich zatrudnienia są
różne. Największy odsetek badanych (134 osoby – 41,36 %) wskazało na pogarszający
się stan zdrowia, dużą grupę (97 osób – 29,94 %) stanowiły osoby, które jako przyczynę
utraty pracy podały reorganizację/redukcję zatrudniania. Najmniej respondentów
wymieniło takie przyczyny, jak problemy ze zdobywaniem nowych kwalifikacji (7 osób
– 2,16 %), zbyt niskie kwalifikacje (12 osób – 3,70 %) i konflikty w miejscu pracy (13
– 4,01 %).
Pogarszający się stan zdrowia, czy nasilenia choroby był główną przyczyna dla 85 osób
z terenów wiejskich (tj. 41,06 % wszystkich bezrobotnych z terenów wiejskich) i dla 49
z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 41,88 % wszystkich bezrobotnych z terenów
miejsko-wiejskich). Reorganizację/redukcję zatrudnienia wskazało 66 respondentów
z gmin wiejskich (stanowili 31,88 % wszystkich respondentów z takiego typu gmin)
oraz 31 z miejsko-wiejskich (stanowili 26,50 % ogółu badanych z gmin o charakterze
mieszanym). wskazało 9 mieszkańców gmin wiejskich i 3 mieszkańców gmin miejsko-
wiejskich (tj. odpowiednio 4,35 % i 2,56 % ogółu niepełnosprawnych bezrobotnych
z danego typu gminy). Badane osoby jako mało istotny powód wskazywały także
problemy ze zdobywaniem nowych kwalifikacji/umiejętności – 3 osoby z terenów
wiejskich (tj. 1,45 % wszystkich bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów wiejskich)
48
97
19
134
12 7 13
55
0
20
40
60
80
100
120
140
160
31
i 4 z terenów miejsko-wiejskich (tj. 3,42 % wszystkich bezrobotnych
niepełnosprawnych z terenów miejsko-wiejskich); konflikty w miejscu pracy –10
mieszkańców badanych niepełnosprawnych z gmin wiejskich (tj. 4,83 % wszystkich
niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich) i 3 z terenów miejsko-wiejskich (tj.
2,56 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich).
Stosunkowo liczną grupę stanowili w badaniu również respondenci wskazujący jeszcze
inne powody utraty pracy (55 osób, tj. 16,98 %), w tym wyróżniono 34 osoby z terenów
wiejskich (tj. 16,43 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z gmin wiejskich)
i 21 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 17,95 % wszystkich niepełnosprawnych
bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich). Wskazano w 25 przypadkach problemy z
dojazdem do pracy (7,72 % bezrobotnych). W tej grupie respondentów znalazło się 17
mieszkańców gmin wiejskich i 8 gmin miejsko-wiejskich (odpowiednio 8,21 % i 6,84
% wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych pochodzących z danego typu gminy).
Likwidacje firmy jako przyczynę utraty pracy w badaniu wskazało 48 ankietowanych
(tj. 14,81 %), z czego 28 ankietowanych zamieszkiwało tereny wiejskie (stanowili 13,53
% wszystkich bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów wiejskich) oraz 20
zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (stanowili 17,09 % wszystkich bezrobotnych
z miejsko-wiejskiego typu gmin). Dalej, 19 osób (5,86 %) podało jako przyczynę
niesprostanie oczekiwaniom pracodawcy. Problem taki dotyczył 13 respondentów
z terenów gmin wiejskich (stanowili oni 6,28 % wszystkich respondentów
zatrudnionych z gmin wiejskich) i 6 z gmin miejsko-wiejskich (stanowili oni 5,13 %
respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).
W wielu przypadkach badani respondenci, zgodnie z założeniami metodologicznymi,
wskazywali na kilka przyczyn utraty pracy. Podkreślić należy, że najczęstszymi
powodami utraty pracy przez niepełnosprawnych, zarówno z terenów wiejskich
i miejsko-wiejskich, były: pogarszający się stan zdrowia, czy nasilenie choroby oraz
reorganizacja/redukcja zatrudnienia.
32
Tabela 2. Zainteresowanie podjęciem pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
W ROLNICTWIE
tak n 104 70 34
% 16,02% 16,17% 15,74%
nie n 405 266 139
% 62,40% 61,43% 64,35%
nie wiem n 101 68 33
% 15,56% 15,70% 15,28%
brak danych n 39 29 10
% 6,01% 6,70% 4,63%
POZA ROLNICTWEM
tak n 583 387 196
% 89,83% 89,38% 90,74%
nie n 30 21 9
% 4,62% 4,85% 4,17%
nie wiem n 33 23 10
% 5,08% 5,31% 4,63%
brak danych n 3 2 1
% 0,46% 0,46% 0,46%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Spośród 649 bezrobotnych, jedynie 104 (16,02 %) chciałoby podjąć pracę. W grupie
zainteresowanych zatrudnieniem znalazło się 70 respondentów z gmin wiejskich
(stanowili 16,17 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich) oraz 34 respondentów
z terenów gmin miejsko-wiejskich (stanowili 15,74 % wszystkich respondentów z gmin
miejsko-wiejskich). Brak zainteresowania podjęciem pracy odnotowano w przypadku
405 bezrobotnych niepełnosprawnych (62,40 % badanych); w tym 266 z gmin
wiejskich (tj. 61,43 % bezrobotnych niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich)
i 139 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 64,35 % bezrobotnych z terenów gmin miejsko-
wiejskich). Odpowiedź „nie wiem” wskazało 101 (15,56 %) niezdecydowanych. W tej
grupie 68 respondentów to ankietowani pochodzący z gmin wiejskich (tj. 15,70 ogółu
bezrobotnych z tego typu jst.) i 33 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj.
15,28 % ogółu bezrobotnych z tego typu jst.).
33
Jasnej deklaracji nie otrzymano od 39 osób (tj. 6,01 %). Przedmiotowy „brak danych”
dotyczył w 29 przypadkach mieszkańców gmin wiejskich (tj. 6,70 % ogółu
bezrobotnych z terenów wiejskich) i w 10 przypadkach mieszkańców terenów miejsko-
wiejskich (4,63 % mieszkańców terenów o charakterze mieszanym). Interesujących
danych dostarczyły odpowiedzi ankietowanych na pytanie, czy chciałyby podjąć pracę
poza rolnictwem. Ochotę zatrudnienia poza rolnictwem zadeklarowało aż 89,83 %
respondentów (583 osoby); w tym 387 osób z terenów wiejskich (tj. 89,38 %
wszystkich respondentów z tych terenów) i 196 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj.
90,74 % ogółu respondentów z tych terenów). Pracą poza rolnictwem nie było
zainteresowanych 30 respondentów (4,62 %). Do tej grupy zaliczono 21 osób z gmin
wiejskich (tj. 4,85 % wszystkich bezrobotnych z gmin wiejskich) oraz 9 osób z gmin
miejsko-wiejskich (tj. 4,17 % wszystkich respondentów z gmin miejsko-wiejskich).
W badaniu odnotowano 33 osobową (5,08 %) grupę niezdecydowanych. W tej
liczebności znaleźli się w liczbie 23 przedstawiciele z gmin wiejskich (tj. 5,31 %
respondentów z tych gmin) oraz 10 przedstawicieli z gmin miejsko-wiejskich (tj. 4,63
% respondentów z gmin miejsko-wiejskich). Na postawione pytanie nie otrzymano
odpowiedzi od 3 respondentów tj. 0,46 % badanych („brak danych”). Nie potrafiło
wskazać żadnej odpowiedzi 2 respondentów z terenów wiejskich (stanowili 0,46 %
ogółu respondentów z terenów wiejskich) i 1 respondent z terenów miejsko-wiejskich
(brak odpowiedzi stanowił także w tej grupie 0,46 %). Z analizy przedstawionych
danych wynika, że niepełnosprawni respondenci oczekują raczej propozycji pracy poza
rolnictwem (9 na 10 wskazań) niż w rolnictwie. Być może ze względu na swoją
dysfunkcję uważają, że nie są w stanie podołać obowiązkom stosunkowo ciężkiej pracy
w rolnictwie. Typ gminy, z której pochodzili respondenci (wiejska lub miejsko-wiejska)
dobrani do badania, w zasadzie nie miał tu większego znaczenia.
Na pytanie dotyczące sposobów szukania pracy, respondenci mieli możliwość kilku
wyborów.
34
Wykres 9. Sposób szukania pracy przez bezrobotne osoby niepełnosprawne Źródło: opracowanie własne
Najwięcej ankietowanych wymieniło: „przez Powiatowy Urząd Pracy” – 522 wskazania
(80,43 % bezrobotnych); w tym 342 osoby z terenów wiejskich (tj. 78,98 %
respondentów z terenów wiejskich) i 180 osób z terenów gmin o charakterze miejsko-
wiejskim (tj. 83,33 % wszystkich respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).
Poprzez bezpośrednie wizyty jedynie 28 ankietowanych (4,31 %) poszukiwało pracy
przez biuro pośrednictwa pracy czy agencję doradztwa personalnego. W tej kategorii 16
respondentów pochodziło z terenów wiejskich (tj. 3,70 % wszystkich respondentów
z gmin wiejskich) oraz 12 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 5,56 %
wszystkich respondentów z gmin miejsko-wiejskich); U pracodawcy 240
ankietowanych (36,98 %). Z tej formy skorzystało 171 respondentów z gmin wiejskich
(tj. 39,49 % wszystkich respondentów z takich gmin) i 69 respondentów z gmin
o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 31,94 % respondentów z takiego typu gmin).
Niemalże tyle samo osób 238 (36,67 %) odpowiedziało, że poszukuje pracy poprzez
przeglądanie ogłoszeń w prasie i Internecie. Ten sposób wykorzystało 173
bezrobotnych z terenów gmin wiejskich (stanowili 39,95 % ogółu bezrobotnych
z terenów gmin wiejskich) i 65 bezrobotnych niepełnosprawnych z terenu gmin
miejsko-wiejskich (stanowili 30,09 % respondentów z terenów miejsko-wiejskich). 26
ankietowanych zadeklarowało, że przy poszukiwaniu pracy korzysta z pomocy
organizacji i stowarzyszeń (tj. 4,01 % wskazań). Na ten sposób wskazało 19 osób
z terenów wiejskich (tj. 4,39 %) i 7 osób z terenów miejsko-wiejskich (3,24 %). Wyniki
522
28
240 238
26
381
38 34
0
100
200
300
400
500
600
przezPowiatowyUrząd Pracy
przez biuropośrednictwa
pracy,agencję
doradztwapersonalnego
bezpośredniou
pracodawcy
przeglądamogłoszenie w
prasie,Internecie
korzystam zpomocy
organizacji istowarzyszeń
korzystam zpomocyrodziny,
znajomych
sam dałemogłoszenie w
prasie,Internecie
w innysposób
35
badań pokazały, że wielu niepełnosprawnych bezrobotnych (381 osób tj. 58,71 %)
w poszukiwaniu pracy korzysta również z pomocy rodziny i znajomych; 259
respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 59,82 % wszystkich respondentów z gmin
wiejskich) oraz 122 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 56,48 %
respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich). Niewielu respondentów stwierdziło, że
sami dawali ogłoszenie w prasie lub Internecie (38 odpowiedzi tj. 5,86 % badanych); 23
osoby z terenów wiejskich (tj. 5,31 % wszystkich respondentów z terenów wiejskich)
i 15 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 6,94 % respondentów z terenów miejsko-
wiejskich). Inny, niesprecyzowany sposób znalezienia pracy zadeklarowało 34
ankietowanych (tj. 5,24%). W 22 przypadkach to mieszkający
z terenów wiejskich (tj. 5,08 % respondentów z takich gmin ) i w 12 przypadkach
mieszkający na terenach miejsko-wiejskich (tj. 5,56 % respondentów z takich
gmin).Badania pokazały, że niepełnosprawni bezrobotni szukają pracy przede
wszystkim: przez Powiatowy Urząd Pracy (80,43 %), korzystając z pomocy rodziny
i znajomych (58,71 %) oraz bezpośrednio u pracodawcy i przeglądając ogłoszenia
w prasie, Internecie (prawie 37 %). Z tej ostatniej formy zdecydowanie częściej
korzystają bezrobotni niepełnosprawni z terenów gmin wiejskich.
Oczekiwania bezrobotnych respondentów dotyczące pomocy w znalezieniu pracy
ilustruje wykres 10. Z danych wynika, że 493 osoby (tj.75,96 % ankietowanych)
oczekują pomocy w znalezieniu pracy. Taką odpowiedź wskazało 327
niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich (tj. 75,52 % wszystkich respondentów
takich terenów) i 166 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 76,85 %
wszystkich niepełnosprawnych z takich terenów). Pomocy nie oczekuje 140
respondentów (21,57 % badanych) licząc, że poradzą sobie sami; w tym 93
respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie (21,48 % wszystkich respondentów
zamieszkałych na terenach wiejskich) oraz 47 respondentów zamieszkałych tereny
mieszane tj. miejsko-wiejskie (stanowili 21,76 % wszystkich respondentów
zamieszkałych tereny miejsko-wiejskie). Na postawione pytanie o pomoc w znalezieniu
pracy, 16 ankietowanych (tj. 2,47 %) nie udzieliło odpowiedzi. W tej grupie 13 osób
zamieszkiwało gminy wiejskie (tj. 3 % wszystkich respondentów z takich terenów) i 3
osoby zamieszkiwały w gminach miejsko-wiejskich (tj. 1,39 % respondentów z takich
gmin).
36
Z badań wynika, że większość niepełnosprawnych respondentów oczekuje pomocy
w znalezieniu pracy – 429 osób (tj. 87,02 % respondentów oczekujących pomocy).
Wykres 10. Oczekiwania pomocy w związku z poszukiwaniem pracy Źródło: opracowanie własne
W tym 281 zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 85,93 % oczekujących pomocy
respondentów z terenów gmin wiejskich) oraz 148 osób (tj. 89,16 %) respondentów
z terenów gmin miejsko-wiejskich. Znacznie mniej respondentów - 209 osób (tj. 42,39
%) oczekiwało porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych. Zainteresowani
taką formą wsparcia byli w 141 przypadkach mieszkańcy gmin wiejskich (tj. 43,12 %)
i w 68 przypadkach mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich (tj. 40,96 %). Porady
w przygotowaniu do rozmowy kwalifikacyjnej oczekiwało 163 ankietowanych (tj.
33,06 %); w tym 110 osób z gmin wiejskich (33,64 %) i 53 osoby z gmin miejsko-
wiejskich (31,93 %). Znacząca grupa respondentów - 111 osób (22,52 %) deklarowała
kłopoty w przemieszczaniu się i w związku z tym oczekuje pomocy w transporcie.
W grupie tej znalazło się 70 osób z terenów wiejskich (21,41 %) i 41 osób z terenów
miejsko-wiejskich (tj. 24,70 %). Poza wskazanymi wyżej formami pomocy respondenci
zgłaszali potrzebę motywacji - rozmowy zachęcającej do podjęcia działania (97 osób -
19,68 %). Wśród tych ankietowanych 59 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 18,04
%) i 38 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 22,89 %). Jeszcze innej pomocy
oczekiwało 63 bezrobotnych niepełnosprawnych (12,78 %) - 41 respondentów z gmin
wiejskich (12,54 %) i 22 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (13,25 %).
209
163
429
97 111
63
porady wprzygotowaniudokumentówaplikacyjnych
porady wprzygotowaniu do
rozmowykwalifikacyjnej
pomocy wposzukiwaniu ofert
pracy
rozmowyzachęcającej do
podjęcia działania,motywacji
pomocy w postacitransportu
innej pomocy0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
37
Analiza wyników badań wykazała, że najbardziej pożądanymi formami pomocy
zgłaszanymi przez bezrobotnych respondentów są: wsparcie w poszukiwaniu ofert
pracy (87,02 %) oraz porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych - CV, listu
motywacyjnego, podania (42,39 %).
Interesujące dla realizacji szczegółowych celów badań było uzyskanie od bezrobotnych
respondentów odpowiedzi, od kogo i w jakim zakresie oczekują pomocy w znalezieniu
pracy.
Tabela 3. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
Powiatowego Urzędu Pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD POWIATOWEGO URZĘDU PRACY
liczę całkowicie na pomoc n 187 120 67
% 37,93% 36,70% 40,36%
w dużym stopniu n 203 143 60
% 41,18% 43,73% 36,14%
w niewielkim stopniu n 53 29 24
% 10,75% 8,87% 14,46%
nie liczę na pomoc n 41 30 11
% 8,32% 9,17% 6,63%
brak danych n 9 5 4
% 1,83% 1,53% 2,41%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Respondenci oczekiwali pomocy przede wszystkim od Powiatowego Urzędu Pracy -
187 wskazań, tj. 37,93 % oczekujących całkowitej pomocy (120 mieszkańców z gmin
wiejskich tj. 36,70 % oraz 67 mieszkańców z terenów gmin miejsko-wiejskich tj. 40,36
%). W mniejszym stopniu takiej pomocy oczekiwało 203 respondentów (41,18 %),
w tym 143 potrzebujących pomocy respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie (43,73
%) i 60 osób zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (36,14 %). 53 ankietowanych
pomocy PUP w znalezieniu pracy oczekiwało (10,75 %) - 29 osób z terenów gmin
wiejskich (8,87 %) i 24 osoby z terenów gmin miejsko-wiejskich (14,46 %). Na pomoc
PUP nie liczyło 41 respondentów (8,32 %) - 30 ankietowanych z terenów gmin
wiejskich (9,17 %) oraz 11z terenów miejsko-wiejskich (6,63 %). W 9 przypadkach
38
(1,83 %) odnotowano „brak danych”; w tym brak 5 wskazań od respondentów z gmin
wiejskich (1,53 %) i brak 4 wskazań od respondentów z terenów miejsko-wiejskich
(2,14 %).
Duża grupa bezrobotnych respondentów oczekuje pomocy w znalezieniu pracy od
rodziny i znajomych (Tabela 4).
Tabela 4. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
rodziny i znajomych
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD RODZINY, ZNAJOMYCH
liczę całkowicie na pomoc n 99 63 36
% 20,08% 19,27% 21,69%
w dużym stopniu n 201 150 51
% 40,77% 45,87% 30,72%
w niewielkim stopniu n 103 64 39
% 20,89% 19,57% 23,49%
nie liczę na pomoc n 66 34 32
% 13,39% 10,40% 19,28%
brak danych n 24 16 8
% 4,87% 4,89% 4,82%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa respondentów – 201 osób (40,77 %) oczekiwała pomocy dużym
stopniu od rodziny i znajomych; 150 potrzebujących pomocy respondentów
zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 45,87 %) i 51 osób zamieszkiwało tereny miejsko-
wiejskie (30,72 %). Na całkowitą pomoc liczyło tylko 99 osób (20,08 % pytanych),
w tym 63 respondentów zamieszkiwało gminy wiejskie (19,27 %) i 36 respondentów
zamieszkiwało gminy miejsko-wiejskie (21,69 %). W niewielkim stopniu pomocy
w znalezieniu pracy od najbliższych oczekiwało 103 respondentów (tj. 20,89 %
ankietowanych); 64 osoby z terenów gmin wiejskich (19,57 %) i 39 osób z terenów
gmin miejsko-wiejskich (23,49 %). Na pomoc znajomych i rodziny nie liczyło 66
respondentów (13,39 %). W tej grupie takie przekonanie wyraziło 34 ankietowanych
z terenów gmin wiejskich (10,40 %) oraz 32 z terenów miejsko-wiejskich (19,28 %).
W 24 przypadkach (4,87 % odpowiedzi) odnotowano „brak danych”; w tym brak 16
39
wskazań od respondentów z gmin wiejskich (4,89 %) i brak 8 wskazań od
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (4,82 %).
Respondenci oczekiwali też pomocy od Urzędu Gminy.
Tabela 5. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
Urzędu Gminy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD URZĘDU GMINY
liczę całkowicie na pomoc N 40 24 16
% 8,11% 7,34% 9,64%
w dużym stopniu N 85 57 28
% 17,24% 17,43% 16,87%
w niewielkim stopniu N 143 100 43
% 29,01% 30,58% 25,90%
nie liczę na pomoc N 180 119 61
% 36,51% 36,39% 36,75%
brak danych N 45 27 18
% 9,13% 8,26% 10,84%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa – 180 bezrobotnych (36,51 %) nie liczy na pomoc urzędu gminy
(względnie miasta i gminy). Wśród nich jest 119 osób z gmin wiejskich (36,39 %) i 61
osób z gmin miejsko-wiejskich (36,75 %). Na całkowitą pomoc lokalnych władz
samorządowych liczyło 40 respondentów (8,11 % pytanych). W grupie tej znalazło się
24 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 7,34 % ogółu respondentów
zrekrutowanych z terenów wiejskich) oraz 16 respondentów pochodzących z terenów
miejsko-wiejskich (tj. 9,64 % pytanych respondentów z terenów gmin miejsko-
wiejskich). W dużym stopniu na wójtów w poszukiwaniu pracy liczyło 85
respondentów (17,24 %); w tym 57 respondentów z gmin typowo wiejskich (tj. 17,43 %
respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich) oraz 28 respondentów z gmin
miejsko-wiejskich (tj. 16,87 %).
W niewielkim stopniu na pomoc jednostek samorządu terytorialnego liczyło 143
niepełnosprawnych (29,01 %) - 100 z gmin wiejskich (30,58 %) oraz 43 respondentów
40
z terenów miejsko-wiejskich (25,90 %). W 45 ankietach brakowało odpowiedzi (9,13
%). Brak danych dotyczył oczekiwań 27 mieszkańców gmin wiejskich (8,26 %) i 18
mieszkańców gmin miejsko-wiejskich (10,84 %).
Badani wskazywali również na swoje oczekiwania – dotyczące pomocy w znalezieniu
pracy – pod adresem sektora pozarządowego (Tabela 6).
Tabela 6. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
sektora pozarządowego Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD ORGANIZACJI I STOWARZYSZEŃ POZARZĄDOWYCH
liczę całkowicie na pomoc n 13 8 5
% 2,64% 2,45% 3,01%
w dużym stopniu n 33 20 13
% 6,69% 6,12% 7,83%
w niewielkim stopniu n 114 71 43
% 23,12% 21,71% 25,90%
nie liczę na pomoc n 274 191 83
% 55,58% 58,41% 50,00%
brak danych n 59 37 22
% 11,97% 11,31% 13,25%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa respondentów nie liczyła na pomoc organizacji pozarządowych
i stowarzyszeń - 274 osób (55,58 %). W tej grupie takie przekonanie wyraziło 191
ankietowanych z terenów gmin wiejskich (58,41 % respondentów z takich gmin) oraz
83 ankietowanych z terenów miejsko-wiejskich (50 %). Takie oczekiwania (odpowiedź
„liczę całkowicie”) łącznie zgłosiło 13 respondentów (2,64 % pytanych), w tym 8
respondentów zamieszkiwało gminy wiejskie (2,45 %) i 5 zamieszkiwało gminy
miejsko-wiejskie (3,01 %). W dużym stopniu od sektora pozarządowego pomocy
oczekiwało 33 respondentów (6,69 %) - 20 potrzebujących pomocy respondentów
zamieszkiwało tereny wiejskie (6,12 %) i 13 osób zamieszkiwało tereny miejsko-
wiejskie ( 7,83 %).
W niewielkim stopniu pomocy w znalezieniu pracy od trzeciego sektora oczekiwało
114 respondentów (23,12 %); 71 osób z terenów gmin wiejskich (21,71 %) i 43 osoby
41
z terenów gmin miejsko-wiejskich (25,90 %). Ponadto w 59 przypadkach (11,97 %
odpowiedzi) odnotowano „brak danych”; w tym brak 37 wskazań od respondentów
z gmin wiejskich (11,31 %) i brak wskazania od 22 respondentów z terenów miejsko-
wiejskich (13,25 %).
Niewielka grupa bezrobotnych respondentów liczy na pomoc parafii i kościoła
w znalezieniu pracy (Tabela 7).
Tabela 7. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
parafii i Kościoła
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD PARAFII, KOŚCIOŁA
liczę całkowicie na pomoc n 5 4 1
% 1,01% 1,22% 0,60%
w dużym stopniu n 10 6 4
% 2,03% 1,83% 2,41%
w niewielkim stopniu n 78 59 19
% 15,82% 18,04% 11,45%
nie liczę na pomoc n 337 220 117
% 68,36% 67,28% 70,48%
brak danych n 63 38 25
% 12,78% 11,62% 15,06%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Przeważająca grupa ankietowanych nie liczyła na pomoc kościoła - 337 osób (68,36 %);
w tym 220 z gmin wiejskich (67,28 %) i 117 z gmin miejsko-wiejskich (70,48
%).Całkowicie na pomoc parafii i kościoła liczy jedynie 5 niepełnosprawnych
bezrobotnych (1,01 %); w tym 4 osoby z gmin wiejskich (1,22 %) i 1 osoba z gmin
miejsko-wiejskich (0,60 %). W dużym stopniu na parafie i kościoły liczyło 10
respondentów (2,03 % pytanych), w tym 6 pytanych z gmin wiejskich (1,83 %) oraz 4
z gmin miejsko-wiejskich (2,41 %). W niewielkim stopniu na taką pomoc liczyło 78
zapytanych (15,82 %) - 59 zapytanych z gmin wiejskich (18,04 %) oraz 19 zapytanych
z terenów miejsko-wiejskich (11,45 %). „Brak danych” odnotowano w 63 wywiadach
(12,78 % pytanych); w tym nie wyraziło zdania 38 osób z gmin wiejskich (11,62 %)
oraz 25 osób z terenów miejsko-wiejskich (15,06 %). Rozkład odpowiedzi sugeruje, że
42
na pomoc parafii i kościoła liczą bardziej mieszkańcy gmin wiejskich.
Badani oczekiwali też pomocy „od innych” (Tabela 8). Bezrobotni niepełnosprawni
w 261 przypadkach (52,94 %) nie liczyli na pomoc „innych”. W tej grupie takie
przekonanie takie wyraziło 169 ankietowanych z terenów gmin wiejskich (51,68 %)
oraz 92 ankietowanych z terenów miejsko-wiejskich (55,42 %). Całkowicie od kogoś
innego pomocy oczekiwało 20 osób (4,06 % pytanych); w tym po 10 osób z gmin
wiejskich i gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,06 % i 6,02 % pytanych
z danego typu gminy).
Tabela 8. Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
innych Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
OD INNYCH
liczę całkowicie na pomoc n 20 10 10
% 4,06% 3,06% 6,02%
w dużym stopniu n 42 27 15
% 8,52% 8,26% 9,04%
w niewielkim stopniu n 101 76 25
% 20,49% 23,24% 15,06%
nie liczę na pomoc n 261 169 92
% 52,94% 51,68% 55,42%
brak danych n 69 45 24
% 14,00% 13,76% 14,46%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
W dużym stopniu „od innych” pomocy oczekiwało 42 respondentów (8,52 %), w tym
27 z gmin wiejskich (8,26 %) i 15 z gmin miejsko-wiejskich (9,04 %). W niewielkim
stopniu pomocy w znalezieniu pracy od „kogoś innego” oczekiwało 101 respondentów
(20,49 %); 76 osób z terenów gmin wiejskich (23,24 %) i 25 osób z terenów gmin
miejsko-wiejskich (15,06 %). Ponadto w 69 przypadkach (14 % odpowiedzi)
odnotowano „brak danych”; w tym brak 45 wskazań od respondentów z gmin wiejskich
(13,76 %) i brak 24 wskazań od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (14,46 %).
Okazuje się, że bezrobotni niepełnosprawni najczęściej liczą na pomoc Powiatowego
Urzędu Pracy, rodziny i znajomych. Zaskakujące jest tutaj, że większość respondentów
43
odpowiedziała, iż nie liczy na pomoc organizacji i stowarzyszeń pozarządowych (np.
Caritas) oraz parafii i kościoła.
2.1.7. Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy
Respondenci mieli także możliwość dokonania oceny lokalnego rynku pracy biorąc pod
uwagę szanse na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, liczbę i atrakcyjność
ofert pracy. Do oceny lokalnego rynku pracy ankietowani wykorzystali 6 stopniową
skalę (bardzo dobrze, dobrze, ani dobrze ani źle, źle, bardzo źle, nie wiem.
Największa grupa respondentów – 1666 osób (33,32 %) „źle” oceniło rynek pracy.
W tym 1161 z terenów wiejskich i 505 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
34,23 % i 31,41 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin).
Duży odsetek badanych – 1283 osoby (25,66 %) udzielił odpowiedzi „ani dobrze, ani
źle”; w tym 909 z gmin o specyfice wiejskiej (26,80 %) i 374 z gmin o charakterze
miejsko-wiejskim (23,26 %). Z kolei szanse na znalezienie pracy na lokalnym rynku
oceniło bardzo źle 955 respondentów (19,10 %), z tego 647 zamieszkiwało w gminach
wiejskich oraz 308 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (odpowiednio 19,07 %
i 19,15 %). Bardzo dobrze pod tym względem oceniło lokalny rynek w czasie badania
18 respondentów (0,36 %); w tym 14 zamieszkałych na terenach wiejskich (0,41 %)
oraz 4 na terenach miejsko-wiejskich (0,25 %). „Dobrze” odpowiedziało 200 badanych
(4 %) - 145 respondentów z terenów wiejskich i 55 respondentów z terenów miejsko-
wiejskich (odpowiednio 4,27 % i 3,42 %). „Nie wiem” oceniając lokalny rynek pod
względem możliwości znalezienia przez niepełnosprawnych zatrudnienia
odpowiedziało 870 ankietowanych (17,40 %), z których 515 osób to respondenci
z terenów gmin wiejskich (15,18 %) i 355 z terenów gmin miejsko-wiejskich (22,08 %).
W 8 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,16 %); w 1 przypadku od
respondenta z terenów wiejskich (0,03 %) i w 7 przypadkach od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (0,44 %).
Kolejne pytanie badawcze dotyczyło liczby ofert pracy skierowanych do osób
niepełnosprawnych na lokalnym rynku. Największa grupa ankietowanych „źle” lub
„bardzo źle ” oceniła lokalny rynek. „Źle” odpowiedziało 1658 pytanych (33,16 %);
w tym 1174 z terenów wiejskich i 484 z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 34,61
44
% i 30,10 %). Z kolei oferty pracy i ich ilość na lokalnym rynku oceniło „bardzo źle”
970 respondentów (19,40 %), z tego 656 (19,34 %) zamieszkiwało w gminach
wiejskich oraz 314 (19,53 %) zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich. Bardzo
dobrze pod tym względem oceniło tylko16 respondentów (0,32 %); w tym 11
zamieszkałych na terenach wiejskich (0,32 %) oraz 5 zamieszkałych na terenach
miejsko-wiejskich (0,31 %). „Dobrze”, jeśli idzie o liczę propozycji pracy,
odpowiedziało 165 badanych (3,30 %), w tym 123 respondentów z terenów wiejskich
i 42 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 3,63 % i 2,61 %). Duża
grupa badanych lokalnego rynku pod względem liczby ofert pracy nie oceniła „ani
dobrze, ani źle” - 1265 zapytanych (25,30 %); w tym 885 osób z gmin o specyfice
wiejskiej (26,09 %) i 380 osób z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (23,63 %). „Nie
wiem” oceniając lokalny rynek pod względem liczby oferowanych etatów dla
niepełnosprawnych odpowiedziało 916 ankietowanych (18,32 %), z których 541 osób to
respondenci z terenów gmin wiejskich (15,95 %) i 375 z terenów gmin miejsko-
wiejskich (23,32 %). W 10 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,2 %); w 2
przypadkach od badanych z terenów wiejskich (0,06 %) i w 8 przypadkach od osób
z terenów miejsko-wiejskich (0,5 %).
Ankietowani oceniali również atrakcyjność ofert pracy dla osób niepełnosprawnych.
Największa grupa badanych „źle” oceniła atrakcyjność propozycji pracy - 1668
pytanych (33,36 %); w tym 1163 z terenów wiejskich i 505 z terenów miejsko-
wiejskich (odpowiednio 34,29 % i 31,41 %). Do tego 1336 osób (26,72 %) nie potrafiła
wskazując „ani dobrze, ani źle” ocenić atrakcyjności ofert na lokalnym rynku; w tym
944 osób z gmin o specyfice wiejskiej (27,83 %) i 392 osoby z gmin o charakterze
miejsko-wiejskim (24,38 %). Z kolei za bardzo atrakcyjne (alternatywa „bardzo
dobrze”) oferty pracy skierowane do osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku
uznało oceniło 19 osób (0,38 %); w tym 15 zamieszkałych na terenach wiejskich (0,44
%) oraz 4 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (0,25 %). Atrakcyjność ofert
podsumowało „dobrze” 264 badanych (5,28 %), w tym 191 respondentów z terenów
wiejskich i 73 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 5,63 % i 4,54
%). Z kolei atrakcyjność oferty pracy na lokalnym rynku oceniło bardzo źle 874
respondentów (17,48 %), z tego 588 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 286
zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (odpowiednio 17,33 % wszystkich oraz
17,79 %). „Nie wiem” oceniając oferty pod względem atrakcyjności dla
niepełnosprawnych odpowiedziało 832 ankietowanych (16,64 %) - 490 osób to
45
respondenci z terenów gmin wiejskich (14,45 %) i 342 osoby
z terenów gmin miejsko-wiejskich (21,27 %). Nie udało się uzyskać informacji w tym
zakresie od 7 osób (0,14 %); w 1 wywiadzie od badanego z terenów wiejskich (0,03 %)
i w 6 wywiadach od badanych z terenów miejsko-wiejskich (0,37 %). Szczegółowe
zestawienia ilościowe w formie tabel prezentowane są w aneksie (tabela 24).
Badania nasze i innych autorów wykazały, że sytuacja osób niepełnosprawnych na
rynku pracy jest trudna. Ankietowani wskazywali przede wszystkim na: mniejsze
szanse na znalezienie pracy, za małą liczbę i atrakcyjność ofert pracy. Najgorzej
wygląda sprawa liczby ofert pracy kierowanych do osób niepełnosprawnych, tutaj jej
potrzebujący mają największe oczekiwania. W. Otrębski i B. Rożnowski stwierdzają, że
„ pozycja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy jest wyraźnie słabsza od sytuacji
osób sprawnych. Wynika to głównie z mniejszej liczby oferowanych im miejsc pracy,
a także negatywnego wpływu barier mentalnych. Pomimo, że osoby
z niepełnosprawnością stanowią około 17% populacji, to odsetek ofert pracy dla nich
jest znacznie niższy”10
. Potwierdzają to również wyniki naszych badań dotyczących
lokalnego rynku pracy.
Bezrobotni niepełnosprawni mają też określone preferencje dotyczące miejsca podjęcia
ewentualnej pracy.
Wykres 11. Preferencje miejsca zatrudnienia Źródło: opracowanie własne
10
W. Otrębski, B. Rożnowski, Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na rynku pracy - Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy, Lublin 2008, s. 25
124
343
144
16 12 4 6 0
50
100
150
200
250
300
350
400
46
Najwięcej badanych było zainteresowanych podjęciem pracy w dowolnym miejscu na
terenie gminy – 343 osoby (tj. 52,85 % bezrobotnych respondentów). W grupie tej
znalazło się 226 osób (tj. 52,19 %) pytanych bezrobotnych z gmin wiejskich oraz
bezrobotni pochodzący z terenów gmin miejsko-wiejskich – 117 (tj. 54,17 % ogółu
pytanych bezrobotnych z gmin miejsko-wiejskich). Zdecydowanie mniej osób (144, tj.
22,19 %) podjęłoby pracę w dowolnym miejscu na terenie powiatu; w tym 109 osób
z terenów wiejskich (tj. 25,17 % wszystkich respondentów z takich gmin) oraz 35 osób
z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 16,20 % respondentów z gmin miejsko-
wiejskich). Jeszcze mniej respondentów (124 osoby – 19,11 %) chciałaby podjąć pracę
„tylko w swojej miejscowości/wsi”. Tak odpowiedziało 76 osób z gmin wiejskich (tj.
17,55 % takich respondentów) i 48 osób z gmin miejsko-wiejskich (tj. 22,22 %
respondentów z takich gmin). W dowolnym miejscu na terenie województwa podjęłoby
pracę 16 ankietowanych (2,47 %), na terenie całej Polski 12 respondentów (1,85 %),
a za granicą 4 osoby (0,62 %). Gotowość taką zgłosiła 1 osoba z terenów wiejskich
oraz 3 osoby z terenów miejsko-wiejskich. W zadanym pytaniu w 6 przypadkach (0,92
% pytanych) nie otrzymano żadnej odpowiedzi – od 5 osób z terenów wiejskich oraz od
1 osoby z terenów gmin miejsko-wiejskich. Analiza wyników badań wskazuje, że
respondenci za najbardziej atrakcyjne miejsce pracy uznali teren gminy, w następnej
kolejności teren powiatu i własną miejscowość/wieś.
Motywy pojęcia pracy określali respondenci według 5 stopniowej skali: zdecydowanie
tak, raczej tak, ani tak ani nie, raczej nie, zdecydowanie nie (Tabele 9-16).
47
Tabela 9. Chęć zarabiania na życie jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ ZARABIAĆ NA ŻYCIE
zdecydowanie tak n 523 343 180
% 80,59% 79,21% 83,33%
raczej tak n 100 71 29
% 15,41% 16,40% 13,43%
ani tak, ani nie n 11 8 3
% 1,69% 1,85% 1,39%
raczej nie n 3 2 1
% 0,46% 0,46% 0,46%
zdecydowanie nie n 1 0 1
% 0,15% 0,00% 0,46%
brak danych n 11 9 2
% 1,69% 2,08% 0,93%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Zdecydowanie najważniejszy powód był to dla 523 respondentów (80,59 %
zapytanych); w tym 343 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 79,21 %
wszystkich respondentów z terenu gmin wiejskich) oraz 180 respondentów z terenów
gmin miejsko-wiejskich (tj. 83,33 % wszystkich respondentów z terenu gmin miejsko-
wiejskich). „Raczej tak” jako ważny powód odpowiedziało 100 respondentów, tj. 15,41
% zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 71 respondentów z terenu gmin
wiejskich (16,40 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 29 respondentów
z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 13,43 % ogółu respondentów z gmin miejsko-
wiejskich).
Za powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) chęć zarabiania
na życie uznało 11 zapytanych (1,69 %); w tym 8 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 1,85
% zapytanych respondentów z takich gmin) i 3 respondentów z gmin o charakterze
miejsko-wiejskim (tj. 1,39 % zapytanych respondentów z takich gmin). Jako powód
raczej nieważny („raczej nie”) potrzebę zarobkowania wskazało 3 bezrobotnych (0,46
%); w tym 2 z terenów wiejskich i 1 z terenów miejsko-wiejskich (tj. po 0,46 %
respondentów z poszczególnych typów gmin). Zdecydowanie za nieważne
zarobkowanie na życie uznał tylko 1 respondent (0,15 %). Zamieszkiwał on w czasie
48
badania na terenach miejsko-wiejskich stanowiąc 0,46 % wszystkich
niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu poszukujących pracy. W 11
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (1,69 %); w 9 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (2,08 %) i w 2 przypadkach od respondentów z
terenów miejsko-wiejskich (0,93 %).
Powodem podjęcia aktywności przez niepełnosprawnych była także chęć przebywania
wśród ludzi.
Tabela 10. Chęć bycia wśród ludzi jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ BYĆ WŚRÓD LUDZI
zdecydowanie tak n 295 185 110
% 45,45% 42,73% 50,93%
raczej tak n 238 174 64
% 36,67% 40,18% 29,63%
ani tak, ani nie n 84 54 30
% 12,94% 12,47% 13,89%
raczej nie n 17 11 6
% 2,62% 2,54% 2,78%
zdecydowanie nie n 2 0 2
% 0,31% 0,00% 0,93%
brak danych n 13 9 4
% 2,00% 2,08% 1,85%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Najwięcej spośród ankietowanych - 295 zapytanych osób (tj. 45,45 %) uznało potrzebę
przebywania z innymi za najważniejszy powód, dla którego chcą podjąć pracę
(odpowiedź „zdecydowanie tak”); w tym taką potrzebę zauważyło 185 respondentów
z gmin wiejskich (42,73 %) oraz 110 respondentów z gmin mieszanych, tj. miejsko-
wiejskich (50,93 %). Ponadto „raczej tak” dla potrzeby przebywania z innymi wskazało
238 respondentów, tj. 36,67 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 174
respondentów z terenu gmin wiejskich (40,18 %) oraz 64 respondentów z terenu gmin
miejsko-wiejskich (29,63 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny („ani tak, ani
nie”) bycie z innymi uznało 84 zapytanych (12,94 %); w tym 54 z gmin o specyfice
wiejskiej (12,47 %) i 30 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (13,89
49
%). Jako powód raczej nieważny (alternatywa „raczej nie”) potrzebę integracji
społecznej wskazało 17 bezrobotnych (2,62 %); w tym 11 z terenów wiejskich i 6
z terenów miejsko-wiejskich (odpowiednio 2,54 % i 2,78%). Zdecydowanie za
nieważne przebywanie z innymi uznało tylko 2 respondentów (0,31 %). Zamieszkiwali
oni w czasie badania na terenach miejsko-wiejskich stanowiąc 0,93% wszystkich
niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu poszukujących pracy. W 13
przypadkach badacze nie otrzymali żadnego wskazania (2 %) - w 9 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (2,08 %) i w 4 przypadkach od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (1,85 %).
Innym motywem podejmowania pracy była chęć usamodzielnienia się.
Tabela 11. Chęć usamodzielnienia się jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ SIĘ USAMODZIELNIĆ
zdecydowanie tak n 250 156 94
% 38,52% 36,03% 43,52%
raczej tak n 133 98 35
% 20,49% 22,63% 16,20%
ani tak, ani nie n 163 106 57
% 25,12% 24,48% 26,39%
raczej nie n 78 56 22
% 12,02% 12,93% 10,19%
zdecydowanie nie n 12 7 5
% 1,85% 1,62% 2,31%
brak danych n 13 10 3
% 2,00% 2,31% 1,39%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Odpowiedzi „zdecydowanie tak” udzieliło 250 badanych (38,52 %). Pośród
mieszkańców terenów wiejskich alternatywę taką wybrało156 bezrobotnych z terenów
gmin wiejskich (36,03 % ogółu bezrobotnych z takich terenów) i 94 bezrobotnych
z terenów gmin miejsko-wiejskich (43,52 % ogółu bezrobotnych z takich terenów).
„Raczej tak” uznało 133 pytanych (20,49 % odpowiedzi); w tym 98 osób z gmin
wiejskich (tj. 22,63 % wszystkich pytanych z takich terenów) oraz 35 osób z gmin
50
miejsko-wiejskich (tj. 16,20 % wszystkich pytanych z takich terenów). Brak zdania w
tej kwestii miało 163 ankietowanych (25,12 %); 106 ankietowanych pochodziło
z terenów wiejskich (stanowili 24,48 % wszystkich ankietowanych z takich gmin) i 57
ankietowanych pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (stanowili 26,39 % wszystkich
ankietowanych z takich gmin). „Raczej nie” z potrzeby usamodzielnienia się pracy
poszukiwało 78 niepełnosprawnych (12,02 %); w tym 56 pochodziło z terenów
wiejskich (12,93 %) oraz 22 pochodziło z terenów miejsko-wiejskich (10,19 %).
Potrzeba usamodzielnienia się zdecydowanie nie była motywem podjęcia zatrudniania
dla 12 pytanych (1,85 %) - 7 osób zamieszkiwało tereny wiejskie (1,62 %) i 5 osób
zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (2,31 %). Badacze nie uzyskali odpowiedzi
(„brak danych”) od 13 respondentów (2 %); w tym od 10 respondentów z gmin
wiejskich ( 2,31 %) i 3 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (1,39 %).
Tabela 12. Chęć bycia potrzebnym jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ POCZUĆ SIĘ POTRZEBNYM
zdecydowanie tak n 235 143 92
% 36,21% 33,03% 42,59%
raczej tak n 219 154 65
% 33,74% 35,57% 30,09%
ani tak, ani nie n 143 102 41
% 22,03% 23,56% 18,98%
raczej nie n 32 21 11
% 4,93% 4,85% 5,09%
zdecydowanie nie n 6 2 4
% 0,92% 0,46% 1,85%
brak danych n 14 11 3
% 2,16% 2,54% 1,39%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Chęć poczucia się potrzebnym, jako najważniejszy powód (odpowiedź „zdecydowanie
tak”) podjęcia pracy uznało 235 ankietowanych (36,21 %), z których 143 pochodziło
z gmin wiejskich (stanowili 33,03 % wszystkich respondentów z terenów gmin
wiejskich) i 92 z gmin miejsko-wiejskich (stanowili 42,59 % respondentów z tereny
gmin miejsko-wiejskich). „Raczej tak” dla poczucia się przydatnym wskazało 219
51
respondentów, tj. 33,74 % zapytanych. Odpowiedzi takiej udzieliło 154 respondentów
z terenu gmin wiejskich (35,57 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 65
respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 30,09 % ogółu respondentów z gmin
miejsko-wiejskich). Dla 143 ankietowanych (22,03 %) chęć poczucia się potrzebnym,
jako motyw podjęcia pracy, był obojętny – odpowiedź „ani tak, ani nie”; w tym 102
z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 23,56 % zapytanych respondentów z takich gmin) i 41
respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 18,98 % zapytanych
respondentów z takich gmin). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 32
niepełnosprawnych bezrobotnych (4,93 %); w tym 21 z terenów wiejskich i 11
z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,85 % i 5,09 % ogółu respondentów
z poszczególnych typów gmin). Bycie potrzebnym, jako motyw podjęcia pracy, za
nieważny („zdecydowanie nie”) uznało tylko 6 respondentów (0,92 %). 2 osoby
zamieszkiwały na terenach wiejskich (tj. 0,46 % ogółu respondentów z takiego typu
gmin) i 4 osoby zamieszkiwały w czasie badania na terenach miejsko-wiejskich
(stanowiąc 1,85 % wszystkich niepełnosprawnych bezrobotnych z tego terenu
poszukujących pracy). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (2,16 %);
w 11 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (tj. 2,54 % ogółu
respondentów z terenów wiejskich) i w 3 przypadkach od respondentów z terenów
miejsko-wiejskich (tj. 1,39 % wszystkich respondentów z terenów miejsko-wiejskich).
Dla 218 ankietowanych niepełnosprawnych (33,59 %) ważnym motywem
(„zdecydowanie tak”) podjęcia pracy była chęć własnego rozwoju. Z grupy tej 139
badanych zamieszkiwało tereny wiejskie (tj. 32,10 %) i 79 osób tereny miejsko-wiejskie
(tj. 36,57 %). Odpowiedź „raczej tak” dla własnego rozwoju zadeklarowało 183
respondentów, tj. 28,20 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź wskazało 123
respondentów z terenu gmin wiejskich (28,41 %) oraz 60 respondentów z terenu gmin
miejsko-wiejskich (27,78 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny („ani tak, ani
nie”) konieczność rozwoju uznało 187 zapytanych (28,81 %) -133 z gmin o specyfice
wiejskiej (30,72 %) i 54 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (25 %).
52
Tabela 13. Chęć własnego rozwoju jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ SIĘ ROZWIJAĆ
zdecydowanie tak n 218 139 79
% 33,59% 32,10% 36,57%
raczej tak n 183 123 60
% 28,20% 28,41% 27,78%
ani tak, ani nie n 187 133 54
% 28,81% 30,72% 25,00%
raczej nie n 41 27 14
% 6,32% 6,24% 6,48%
zdecydowanie nie n 5 2 3
% 0,77% 0,46% 1,39%
brak danych n 15 9 6
% 2,31% 2,08% 2,78%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) potrzebę rozwoju wskazało 41 bezrobotnych
(6,32 %); w tym 27 z terenów wiejskich i 14 z terenów miejsko-wiejskich
(tj. odpowiednio 6,24 % i 6,48 %). Zdecydowanie za nieważne własne rozwijanie się
uznało 5 respondentów (0,77 %). Tutaj, 2 osoby pochodziły z gmin wiejskich (0,46 %)
oraz 3 z gmin miejsko-wiejskich (1,39 %). W 15 przypadkach badacze nie otrzymali
wskazania (2,31 %); w 9 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (2,08 %)
i w 6 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (2,78 %).
Dla 186 respondentów (28,66 %) chęć spełnienia swoich marzeń była zdecydowanie
bardzo ważnym powodem podjęcia pracy. Taki motyw zadeklarowało 111
respondentów z terenów gmin wiejskich (stanowili 25,64 % wszystkich respondentów
z terenów wiejskich) oraz 75 respondentów (stanowili 34,72 % wszystkich
respondentów z terenów miejsko-wiejskich). Własne marzenia, za raczej ważny powód
do podjęcia zarobkowania uznało 157 niepełnosprawnych (24,19 %); w tym 109 osób
zamieszkujących tereny wiejskie (tj. 25,17 %) oraz 48 osób z terenów miejsko-
wiejskich (22,22 %).
53
Za powód „ani ważny, ani nieważny” uznało 215 zapytanych (33,13 %), w tym 151
z gmin wiejskich (34,87 % ogółu pytanych z gmin wiejskich) i 64 z gmin miejsko-
wiejskich (29,63 % ogółu pytanych z terenów miejsko-wiejskich). Za powód mało
znaczący („raczej nie”) marzenia uznało 68 respondentów, w tym 48 z gmin wiejskich
(tj. 11,09 %) i 20 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 9,26 %).
Tabela 14. Marzenia jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
CHCĘ SPEŁNIĆ SWOJE MARZENIA
zdecydowanie tak n 186 111 75
% 28,66% 25,64% 34,72%
raczej tak n 157 109 48
% 24,19% 25,17% 22,22%
ani tak, ani nie n 215 151 64
% 33,13% 34,87% 29,63%
raczej nie n 68 48 20
% 10,48% 11,09% 9,26%
zdecydowanie nie n 10 5 5
% 1,54% 1,15% 2,31%
brak danych n 13 9 4
% 2,00% 2,08% 1,85%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Zdecydowanie za nieważny uznało 10 ankietowanych (1,54 %); po 5-ciu z gmin
wiejskich i miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 1,15 % i 2,31 % respondentów pytanych
z danego typu gminy). W 13 przypadkach (2 %) nie otrzymano żadnej odpowiedzi
(„brak danych”); w tym nie określiło swojego stosunku 9 mieszkańców gmin wiejskich
(2,08 %) i 4 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (1,85 %).
Namowę ze strony rodziny za zdecydowanie ważny powód uznało 134 respondentów
(20,65 %), w tym 81 z terenów gmin wiejskich (tj. 18,71 % pytanych z tego typu gmin)
i 53 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 24,54 % pytanych z tego typu gmin). Za
raczej ważny („raczej tak”) powód do podjęcia pracy 145 respondentów (22,34 %)
wskazało namowę rodziny. W grupie tej znalazło się 99 respondentów z terenu gmin
wiejskich (22,86 % ogółu respondentów z gmin wiejskich) oraz 46 respondentów
54
z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 21,30 % ogółu respondentów z gmin miejsko-
wiejskich).
Tabela 15. Namowa rodziny jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
RODZINA NAMAWIA MNIE DO PODJĘCIA PRACY
zdecydowanie tak n 134 81 53
% 20,65% 18,71% 24,54%
raczej tak n 145 99 46
% 22,34% 22,86% 21,30%
ani tak, ani nie n 174 130 44
% 26,81% 30,02% 20,37%
raczej nie n 135 87 48
% 20,80% 20,09% 22,22%
zdecydowanie nie n 47 26 21
% 7,24% 6,00% 9,72%
brak danych n 14 10 4
% 2,16% 2,31% 1,85%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Odpowiedź „ani tak, ani nie” udzieliło 174 zapytanych (26,81 %); w tym 130 z gmin
o specyfice wiejskiej (30,02 %) i 44 respondentów z gmin o charakterze miejsko-
wiejskim (20,37 %). Uznali oni wpływ rodziny jako obojętny. Jako powód raczej
nieważny („raczej nie”) namowę rodziny wskazało 135 osób (20,80 %); w tym 87
z terenów wiejskich i 48 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 20,09 % i 22,22
%). Zdecydowanie za nieważne namowy ze strony rodziny, jako motyw podjęcia pracy,
uznało 47 respondentów (7,24 %) - 26 osób pochodziło z gmin wiejskich (6 %) oraz 21
z gmin miejsko-wiejskich (9,72 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali
wskazania (2,16 %); w 10 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (2,31 %)
i w 4 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (1,85 %).
Namowy ze strony znajomych również były wskazywane jako powód podjęcia
zatrudnienia.
Za zdecydowanie ważny powód podjęcia pracy namowę ze strony znajomych uważa
105 respondentów (16,18 %), w tym 65 z terenów gmin wiejskich (tj. 15,01 % pytanych
55
z tego typu gmin) i 40 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 18,52 % pytanych z tego
typu gmin). Za raczej ważny („raczej tak”) 114 respondentów, tj. 17,57 % zapytanych.
71 respondentów pochodziło z terenu gmin wiejskich (16,40 %) oraz 43 z terenu gmin
miejsko-wiejskich (19,91 %).
Tabela 16. Namowa znajomych jako powód podjęcia pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
ZNAJOMI NAMAWIAJĄ MNIE DO PODJĘCIA PRACY
zdecydowanie tak n 105 65 40
% 16,18% 15,01% 18,52%
raczej tak n 114 71 43
% 17,57% 16,40% 19,91%
ani tak, ani nie n 201 144 57
% 30,97% 33,26% 26,39%
raczej nie n 152 101 51
% 23,42% 23,33% 23,61%
zdecydowanie nie n 62 41 21
% 9,55% 9,47% 9,72%
brak danych n 15 11 4
% 2,31% 2,54% 1,85%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Duża grupa badanych 201 osób (30,97 %) wpływ znajomych uznała jako obojętny („ani
tak, ani nie”). Wśród nich 144 z gmin o specyfice wiejskiej (33,26 %) i 57
respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (26,39 %). Jako raczej nieważny
powód podjęcia pracy („raczej nie”) namowę znajomych uznało 152 bezrobotnych
(23,42 %); w tym 101 z terenów wiejskich i 51 z terenów miejsko-wiejskich (tj.
odpowiednio 23,33 % i 23,61 % ogółu respondentów z poszczególnych typów gmin).
Zdecydowanie za nieważne takie namowy uważa 62 respondentów (9,55 %); 41 osób
z gmin wiejskich (9,47 %) oraz 21 z gmin miejsko-wiejskich (9,72 %). W 15
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (2,31 %); w 11 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (2,54 %) i w 4 przypadkach od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (1,85 %).
56
Z badań wynika, że najważniejszymi motywami do podjęcia pracy, w przypadku osób
niepełnosprawnych zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie są
w kolejności: chęć zarabiania na życie, chęć bycia wśród ludzi, chęć poczucia się
potrzebnym oraz chęć usamodzielnienia się. Badania pokazały także, że bardziej
umotywowani do podjęcia pracy są respondenci zamieszkujący tereny gmin miejsko-
wiejskich. Z badań wynika, że w najmniejszym stopniu motywują niepełnosprawnych
do podjęcia pracy namowy znajomych i argumenty rodziny. Wyniki przeprowadzonych
badań wskazują, że 2992 osoby niepełnosprawne są bierne zawodowo (2006 osób
zamieszkuje na terenach gmin wiejskich i 986 na terenach gmin miejsko-wiejskich).
W ostatnich 5 latach pracę podejmowało 413 niepełnosprawnych, którzy w czasie
badania byli bezrobotni. Wśród nich 290 zamieszkuje gminy wiejskie (14,46 %) oraz
123 gminy miejsko-wiejskie (12,47 %). Zdecydowana większość ankietowanych (2567
osób, tj. 85,80 %) nie pracowała poza rolnictwem w przeciągu 5 lat poprzedzających
badanie. W grupie tej 1708 to mieszkańcy terenów wiejskich (tj. 85,14 %) i 859
mieszkańcy terenów miejsko-wiejskich (tj. 87,12 %). Poza tym w 12 przypadkach tj.
0,4 % wywiadów nie otrzymano wskazania („brak danych”). Ni uzyskano odpowiedzi
od 8 respondentów z gmin wiejskich i 4 z gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 0,40
% i 0,41 %). Z badań wynika, że ponad 85 % respondentów uznanych za biernych
zawodowo nie pracowało i nie poszukiwało pracy poza rolnictwem w ostatnich 5 latach.
Jest wiele powodów bierności osób niepełnosprawnych w poszukiwaniu pracy (Wykres
12).
57
Wykres 12. Dlaczego osoby niepełnosprawne nie poszukują pracy? Źródło: opracowanie własne
Najwięcej ankietowanych – 2306 osób (tj. 77,07 %) z terenu całego kraju wskazało, że
rodzaj posiadanej niepełnosprawności uniemożliwia im podjęcie pracy. W grupie tej
1554 osoby to mieszkańcy gmin wiejskich (77,47 %) i 752 mieszkańcy gmin miejsko-
wiejskich (tj. 76,27 %). Duża grupa respondentów (528 odpowiedzi tj. 17,65 %)
w obawie utraty świadczeń rentowych lub emerytalnych nie poszukuje pracy. Obawy
takie miało 364 mieszkańców gmin wiejskich (tj. 18,15 %) i 164 mieszkańców z gmin
miejsko-wiejskich (tj. 16,63 %). Duża też ilość respondentów (470 - 15,71 %) nie jest
zainteresowana podjęciem jakiejkolwiek pracy. Takiej odpowiedzi udzieliło 312
respondentów z gmin wiejskich (tj. 15,55 %) oraz 158 respondentów z gmin miejsko-
wiejskich (tj. 16,02 %). Zbyt niski poziom, jako powód braku zainteresowania
poszukiwaniem pracy wymieniło 259 respondentów (8,66 %). Wśród nich 185
z terenów gmin wiejskich (tj. 9,22 %) i 75 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 7,51
%). Część biernych zawodowo niepełnosprawnych respondentów nie poszukuje pracy,
ponieważ uczy się lub studiuje (106 osób, tj. 3,54 badanych). W grupie tej 80 osób
zamieszkuje na terenach wiejskich (tj. 3,99 %) i 26 osób na terenach miejsko-wiejskich
(tj. 2,64 %). Liczną grupę 279 osób (9,32 %) stanowili ci respondenci, którzy uznali, że
posiadają niewystarczające kwalifikacje zawodowe; 191 zamieszkiwało tereny wiejskie
2306
470 259
106 279
167
528
213
470
169 171 77 102
297 241
0
500
1000
1500
2000
2500
58
(tj. 9,52 %) oraz 88 osób z terenów miejsko-wiejskich (tj. 8,92 %). 167 badanych (5,58
%) wskazało że „brak doświadczenia zawodowego” uniemożliwia im znalezienie pracy;
w tym 111 osób z terenów wiejskich (5,53 %) i 56 osób z terenów miejsko-wiejskich
(5,68 %).
W obawie utraty świadczeń socjalnych 213 ankietowanych (7,12 %) nie poszukuje
pracy. Taką przyczynę zadeklarowało 137 respondentów z gmin wiejskich (tj. 6,83 %)
i 76 respondentów z gmin miejsko-wiejskich (tj. 7,71 %). 470 respondentów (15,71 %)
oświadczyło, że nie poszukuje pracy bo na lokalnym rynku pracy nie ma ofert pracy dla
osób niepełnosprawnych. W tej grupie 312 respondentów zamieszkuje tereny gmin
wiejskich (15,55 %) i 158 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (16,02 %).
Poza tym 169 ankietowanych (5,65 %) nie wie jak poszukiwać pracy; w tym takiej
umiejętności nie posiada 121 biernych zawodowo respondentów z gmin wiejskich (tj.
6,03) i 48 respondentów z terenów miejsko-wiejskich (4,87 %). Poszukiwanie pracy
hamuje także brak umiejętności pisania dokumentów aplikacyjnych (CV, list
motywacyjny) w 171 przypadkach (5,72 % wskazań). Nie radzi sobie z tym 123
respondentów z gmin wiejskich (tj. 6,13 %) oraz 48 z terenów gmin miejsko-wiejskich
(4,87 %). Zdarzały się opinie (77 osób, tj. 2,57 % odpowiadających), że rodzina
i znajomi nie wspierali osoby niepełnosprawnej w dążeniu do poszukiwania i podjęcia
pracy. Takie doświadczenia posiada 49 badanych z terenów wiejskich (tj. 2,44 %) i 28
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 2,84 %). Niepełnosprawni bierni
zawodowo także w 102 wskazaniach (3,41 %) wyrazili opinię, że obawiają się
kontaktów z pełnosprawnymi współpracownikami; w tym 67 mieszkańców gmin
wiejskich ma takie obawy oraz 35 mieszkańców z terenów miejsko-wiejskich (tj.
odpowiednio 3,34 % i 3,55 %). 297 ankietowanych (9,93 %) uważa, że pracodawcy nie
chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych; 205 osób z gmin wiejskich (tj. 10,22 %) i 92
z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 9,33 ). Powodem, dla których niepełnosprawni
nie poszukują i nie podejmują pracy są też problemy z fizycznym dostaniem się do niej.
241 ankietowanych (8,05 %) uważało, że nawet gdyby znaleźli pracę, to mieliby
problemy z dojazdem. Taką opinię podzielało w czasie zbierania danych 177
respondentów z gmin wiejskich (tj. 8,82 %) oraz 64 respondentów z gmin miejsko-
wiejskich (tj. 6,49 %).
Dane w formie tabel zamieszczone są w aneksie (tabela 16).
59
Badania wykazały, że względy zdrowotne, rodzaj niepełnosprawności stanowiły główną
przyczynę braku zainteresowania respondentów poszukiwaniem pracy. Ważnym
powodem bierności zawodowej jest również obawa przed utratą świadczeń rentowych
lub emerytalnych. Warto zaznaczyć, że ponad 15 % ankietowanych w ogóle nie jest
zainteresowanych podjęciem jakiejkolwiek pracy, tyle samo jako przyczynę bierności
zawodowej podaje brak ofert dla osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy.
Respondenci niepełnosprawni bierni zawodowo zostali zapytani, czy gdyby uzyskali
pomoc i wsparcie, to czy byliby zainteresowani podjęciem pracy. Ankietowani mieli
możliwość udzielenia odpowiedzi w związku z propozycją pracy w rolnictwie i poza
rolnictwem.
Wykres 13. Zainteresowanie pracą w rolnictwie Źródło: opracowanie własne
W rolnictwie chciałoby pracować 180 respondentów (tj. 6,02 %); w tym 122 biernych
zawodowo niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich (tj. 5,58 %) oraz 68 biernych
zawodowo niepełnosprawnych z terenów miejsko-wiejskich (tj. 6,90 %). Jednak aż
2188 osób (73,13 %) zadeklarowało, że nie jest zainteresowanych podjęciem pracy
w rolnictwie. W grupie tej znalazło się 1464 ankietowanych z gmin wiejskich (72,98 %)
oraz 724 ankietowanych z terenów gmin miejsko-wiejskich (73,43 %). Duża grupa
respondentów - 574 osoby (19,18 %) nie ma zdania (odpowiedzi „nie wiem”). Z tej
grupy 391 respondentów zamieszkuje na terenach wiejskich (19,49 %) oraz 183
pytanych zamieszkiwało tereny miejsko-wiejskie (18,56 %). Odpowiedzi na postawione
pytanie nie udzieliło 50 respondentów; w tym 39 respondentów z terenów gmin
wiejskich (tj. 1,94 %) oraz 11 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 1,12
%).
180
2188
574
50
tak
nie
nie wiem
brak danych
60
Osoby niepełnosprawne, bierne zawodowo, wykazały większe zainteresowanie
uzyskaniem pracy w rolnictwie niż poza nim (Wykres 14).
Wykres 14. Zainteresowanie pracą poza rolnictwem Źródło: opracowanie własne
Zdecydowanie większa grupa respondentów 1507 osób (50,37 %) nie była
zainteresowana pracą poza rolnictwem; z tego 1029 osób zamieszkiwało tereny gmin
wiejskich (tj. 51,30 %) oraz 478 osób zamieszkiwało tereny gmin miejsko-wiejskich (tj.
48,48 %). Tylko 779 osób (26,04 %) badanych wyraziło takie zainteresowanie w tym
509 osób z gmin wiejskich (tj. 25,37 %) i 270 z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj.
27,38 %). 689 zapytanych (23,03 %) nie wiedziało w chwili badania czy chce podjąć
pracę poza rolnictwem. W grupie taj znalazło się 455 mieszkańców gmin wiejskich (tj.
22,68 %) oraz 234 gmin miejsko-wiejskich (tj. 23,73 %). W 17 przypadkach (0,57 %)
pojawił się „brak danych”; w 13 dotyczących mieszkańców gmin wiejskich (0,65 %)
oraz 4 dotyczących gmin miejsko-wiejskich (tj. 0,41 %).
Analiza wyników wykazała, że niepełnosprawni respondenci, bierni zawodowo,
w zasadzie nie byli zainteresowani podjęciem pracy, nawet w sytuacji gdyby uzyskali
pomoc i wsparcie. Szczególnie nie są zainteresowani podjęciem pracy zarobkowej
w rolnictwie; miejsce zamieszkania respondenta (tzn. typ gminy, z jakiej pochodził) nie
ma tu większego znaczenia.
779
1507
689
17
tak
nie
nie wiem
brak danych
61
2.1.8. Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej
Wszystkim respondentom objętym badaniem, zarówno biernym zawodowo jak również
pracującym zadano pytanie dotyczące wpływu aktywności zawodowej na samoocenę
(Tabela 17).
Respondenci wskazywali, że poprzez aktywność zawodową „sami o sobie lepiej
myślą”.
Tabela 17. Wpływ aktywności zawodowej na myślenie o samym sobie
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
SAM O SOBIE LEPIEJ MYŚLĘ
zdecydowanie tak n 1932 1319 613
% 38,64% 38,89% 38,12%
raczej tak n 2095 1429 630
% 41,90% 42,13% 39,18%
ani tak, ani nie n 771 496 275
% 15,42% 14,62% 17,10%
raczej nie n 211 134 77
% 4,22% 3,95% 4,79%
zdecydowanie nie n 23 12 11
% 0,46% 0,35% 0,68%
brak danych n 4 2 2
% 0,08% 0,06% 0,12%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
W badaniu wzięło udział 5000 osób – 3392 osoby zamieszkujące tereny wiejskie i 1608
tereny miejsko-wiejskie. Respondenci odpowiadali wykorzystując 5 stopniową skalę
(„zdecydowanie tak”, „raczej tak”, „ani tak, ani nie”, „raczej nie”, „zdecydowanie nie”).
„Raczej tak”, jako ważny powód dla którego respondenci sami o sobie lepiej myśleli,
odpowiedziało 2095 respondentów, tj. 41,90 % zapytanych. W grupie tej odpowiedź
wskazało 1429 respondentów z terenu gmin wiejskich (42,13 % ogółu respondentów
z gmin wiejskich) oraz 630 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (tj. 39,18 %
ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).
62
Zdecydowanie miało to najważniejszy wpływ dla 1932 respondentów (38,64 %); w tym
1319 respondentów z terenów gmin wiejskich (tj. 38,89 % w) oraz 613 respondentów
z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. 38,12 %). Przeciwnie, za zdecydowanie
nieważne lepsze myślenie o samym sobie na skutek podjętej aktywności zawodowej
uznało 23 respondentów (0,46 %), z tego 12 zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj.
0,35 %) oraz 11 w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,68 %). Za powód tak samo ważny
jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) lepsze myślenie o samym sobie uznało 771
zapytanych (15,42 %); w tym 496 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 14,62 % zapytanych
respondentów z takich gmin) i 275 respondentów z gmin o charakterze miejsko-
wiejskim (tj. 17,10 % zapytanych respondentów z takich gmin). Jako powód raczej
nieważny („raczej nie”) wskazało 211 pytanych (4,22 %); w tym 134 z terenów
wiejskich i 77 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,95 % i 4,79 %). W 4
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,08 %); w 2 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,06 %) i w 2 z terenów miejsko-wiejskich (tj.
0,12 %).
Aktywność zawodowa, w ocenie respondentów, ma wpływ na łatwość nawiązywania
kontaktów z innymi ludźmi.
Tabela 18. Wpływ aktywności zawodowej na kontakty międzyludzkie
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ŁATWIEJ NAWIĄZUJĘ KOTAKTY Z INNYMI LUDŹMI
zdecydowanie tak n 1775 1217 558
% 35,50% 35,88% 34,70%
raczej tak n 1956 1358 598
% 39,12% 40,04% 37,19%
ani tak, ani nie n 989 638 351
% 19,78% 18,81% 21,83%
raczej nie n 253 165 88
% 5,06% 4,86% 5,47%
zdecydowanie nie n 21 12 9
% 0,42% 0,35% 0,56%
brak danych n 6 2 4
% 0,12% 0,06% 0,25%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
63
Najwięcej ankietowanych uważa, że podjęcie aktywności zawodowej raczej ma wpływ
na łatwość nawiązywania kontaktów międzyludzkich - 1965 badanych, w tym 1358
respondentów z terenów wiejskich i 598 respondentów z terenów miejsko-wiejskich
(tj. odpowiednio 40,04 % i 37,19 % badanych respondentów z poszczególnych typów
gmin w badaniu). Przeciwnego zdania jest 21 respondentów (0,42 %), z tego 12
zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj. 0,35 %) oraz 9 zamieszkiwało w gminach
miejsko-wiejskich (tj. 0,56 %). Wyniki wskazują też, że dla 1775 respondentów (35,50
%) aktywność zawodowa ma zdecydowanie najważniejszy wpływ na kontakty
międzyludzkie. W grupie tej znalazło się 1217 mieszkańców (35,88 %) respondentów
z terenów gmin wiejskich oraz 558 (34,7 %) respondentów z gmin miejsko-wiejskich.
Za powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) uznało 989
zapytanych (19,78 %); w tym 638 z gmin o specyfice wiejskiej (tj. 18,81 %) i 351
respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (tj. 21,83 %). Jako powód raczej
nieważny („raczej nie”) wskazało 253 pytanych (5,06 %); w tym 165 z terenów
wiejskich i 88 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,86 % i 5,47 %). W 6
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,12 %); w 2 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,06 %) i w 4 przypadkach od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,25 %).
Tabela 19. Wpływ aktywności zawodowej na rozwój zawodowy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ROZWIJAM SIĘ ZAWODOWO
zdecydowanie tak n 1730 1172 558
% 34,60% 34,55% 34,70%
raczej tak n 1920 1326 594
% 38,40% 39,09% 36,94%
ani tak, ani nie n 1065 714 351
% 21,30% 21,05% 21,83%
raczej nie n 257 166 91
% 5,14% 4,89% 5,66%
zdecydowanie nie n 20 10 10
% 0,40% 0,29% 0,62%
brak danych n 8 4 4
% 0,16% 0,12% 0,25%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
64
W opinii większości badanych aktywność zawodowa ma wpływ na rozwój zawodowy.
Raczej takiego zdania jest 1920 badanych (39,09 %). W tej grupie zadeklarowało się
1326 respondentów z gmin wiejskich (tj. 39,09 %) oraz 594 respondentów z terenu
gmin miejsko-wiejskich (tj. 36,94 %). Potwierdziło to też 1730 respondentów (34,60
%), którzy odpowiedzieli „zdecydowanie tak”; w tym 1172 ankietowanych z terenów
wiejskich i 558 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (tj. po ok. 35%).
Zdecydowanie za nieważne doskonalenie się zawodowo na skutek podjętej aktywności
zawodowej uznało 20 respondentów (0,40 %), z tego 10 zamieszkiwało w gminach
wiejskich (tj. 0,29 %) i 10 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,62 %). Za
powód tak samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) podjęcie
aktywności zawodowej wpływa na rozwój zawodowy uznało 1065 zapytanych (21,30
%); w tym 714 z gmin o specyfice wiejskiej (21,05 %) i 351 respondentów z gmin
o charakterze miejsko-wiejskim (21,83 %). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”)
wskazało 257 pytanych (5,14 %); w tym 166 z terenów wiejskich i 91 z terenów
miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 4,89 % i 5,66 %). W 8 przypadkach badacze nie
otrzymali wskazania (0,16 %); po 4 przypadki od respondentów z terenów wiejskich (tj.
0,12 %) i w od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,25 %).
Tabela 20. Wpływ aktywności zawodowej na poziom życia
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
POPRAWIAM POZIOM ŻYCIA
zdecydowanie tak n 2224 1518 706
% 44,48% 44,75% 43,91%
raczej tak n 1908 1334 574
% 38,16% 39,33% 35,70%
ani tak, ani nie n 688 436 252
% 13,76% 12,85% 15,67%
raczej nie n 158 93 65
% 3,16% 2,74% 4,04%
zdecydowanie nie n 15 7 8
% 0,30% 0,21% 0,50%
brak danych n 7 4 3
% 0,14% 0,12% 0,19%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
65
Według większości ankietowanych – 2224 osób (44,48 %) aktywność zawodowa ma
wpływ na poziom życia. Zdecydowanie zgodziło się z tym poglądem 2224
ankietowanych (44,48 %); w tym 1518 ankietowanych z terenów wiejskich (44,75 %)
oraz 706 respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich (43,91 %). Odpowiedzi
„raczej tak” udzieliła również duża grupa badanych - 1908 badanych (38,16 %). W tej
grupie zadeklarowało się 1334 respondentów z gmin wiejskich (39,33 %) oraz 574
respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich (35,70 %). Znacznie mniej
respondentów odpowiedziało „ani tak, ani nie” - 688 zapytanych (13,76 %); w tym 436
z gmin o specyfice wiejskiej (12,85 %) i 252 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim
(15,67 %). Jeszcze mniejsza grupa badanych udzielając odpowiedzi „raczej nie” uznała,
że aktywność zawodowa nie ma większego wpływu na poprawę poziomu życia - 158
odpowiedzi (3,16 %); w tym 93 z terenów wiejskich i 65 z terenów miejsko-wiejskich
(tj. odpowiednio 2,74 % i 4,04 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych
typów gmin). Najmniej respondentów – 15 (0,3 %) zadeklarowało odpowiedź
„zdecydowanie nie”, uznając, że aktywność zawodowa nie wpływa na poziom życia;
z tego 7 osób zamieszkiwało w gminach wiejskich (tj. 0,21 %) i 8 w gminach miejsko-
wiejskich (tj. 0,5 %). W 7 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,14 %); w 4
przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,12 %) i w 3 od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,19 %).
Tabela 21. Wpływ aktywności zawodowej na niezależność finansową
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
UZYSKUJĘ NIEZALEŻNOŚĆ FINANSOWĄ
zdecydowanie tak n 2187 1510 677
% 43,74% 44,52% 42,10%
raczej tak n 1807 1275 532
% 36,14% 37,59% 33,08%
ani tak, ani nie n 739 447 292
% 14,78% 13,18% 18,16%
raczej nie n 215 128 87
% 4,30% 3,77% 5,41%
zdecydowanie nie n 35 20 15
% 0,70% 0,59% 0,93%
brak danych n 17 12 5
% 0,34% 0,35% 0,31%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
66
Najwięcej respondentów uznało, że aktywność zawodowa wpływa na niezależność
finansową (odpowiedzi „zdecydowanie tak”) - 2187 ankietowanych (43,74 %); w tym
1510 ankietowanych z terenów wiejskich (44,52 %) oraz 677 respondentów z terenów
gmin miejsko-wiejskich (42,10 %). Raczej takiego zdania było do tego 1807 badanych
(36,14 %). W tej grupie zadeklarowało się 1275 respondentów z gmin wiejskich (37,59
%) oraz 532 respondentów z terenu gmin miejsko-wiejskich 33,08 %). Za powód tak
samo ważny jak i nieważny (alternatywa ani tak, ani nie) podjęcie aktywności
zawodowej uznaje 739 zapytanych (14,78 %); w tym 447 z gmin o specyfice wiejskiej
(13,18 %) i 292 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (18,16 %). Jako
powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 215 pytanych (4,3 %) - 128 z terenów
wiejskich i 87 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,77 % i 5,41 % ogółu
zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin). Zdecydowanie za nieważne
uzyskanie niezależności finansowej na skutek podjętej aktywności zawodowej uznało
35 respondentów (0,7 %), z tego 20 zamieszkiwało w gminach wiejskich (0,59 %) i 15
zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (0,93 %). W 17 przypadkach badacze nie
otrzymali wskazania (0,34 %); w 12 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich
(0,35 %) i w 5 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,31 %).
Poza tym 15 respondentów wskazało jeszcze inne czynniki (na pytanie: „inne, jakie ?
…”), na które pozytywnie wpływa podjęcie aktywności zawodowej przez osobę
niepełnosprawną. Jednokrotnie wskazano odpowiedzi: chcę być potrzebny, czuję się
przydatna, potrzebna, nie muszę prosić o środki na życie, nie myślę o chorobie, nie
siedzę w domu i nie myślę o chorobie, mam motywację do życia, nie nudzę się,
odczuwam satysfakcję, łatwiej walczyć z chorobą, pomagam innym, satysfakcja
z oszczędności, lepszy nastrój, gdybym pracował lepszy nastrój, lepsze samopoczucie.
Badania wykazały, że w opinii niepełnosprawnych respondentów, podjęcie aktywności
zawodowej wpływa przede wszystkim na poprawę poziomu ich życia. Za ważny uznali
także wpływ na niezależność finansową, lepszą samoocenę i łatwiejsze nawiązywanie
kontaktów z innymi ludźmi.
2.1.9. Czynniki wzmacniające szanse niepełnosprawnych na rynku pracy
Respondenci oceniali w badaniu, czy wskazane działania mogłyby zwiększyć ich
67
szanse na rynku pracy. Na pytania z wykorzystaniem 5 stopniowej skali ocen
odpowiadało 5000 respondentów, w tym 3392 zamieszkujących gminy wiejskie i 1608
zamieszkujących gminy miejsko-wiejskie.
Tabela 22. Podniesienie poziomu wykształcenia jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
PODNIESIENIE POZIOMU WYKSZTAŁCENIA
zdecydowanie tak n 1455 981 474
% 29,10% 28,92% 29,48%
raczej tak n 2438 1707 731
% 48,76% 50,32% 45,46%
ani tak, ani nie n 844 520 324
% 16,88% 15,33% 20,15%
raczej nie n 214 146 68
% 4,28% 4,30% 4,23%
zdecydowanie nie n 46 37 9
% 0,92% 1,09% 0,56%
brak danych n 3 1 2
% 0,06% 0,03% 0,12%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa ilość ankietowanych zadeklarowała, że dostęp do rynku pracy raczej
jest uzależniony od podniesienia poziomu wykształcenia - 2438 (48,76%), w tym 1707
respondentów z terenów wiejskich i 731 respondentów z terenów miejsko-wiejskich
(tj. odpowiednio 50,32 % i 45,46 % badanych respondentów z poszczególnych typów
gmin w badaniu). Podniesienie poziomu wykształcenia (dostęp do edukacji)
zdecydowanie zwiększa też szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy w ocenie
1455 osób (tj. 29,10 %); w tym 981 respondentów zamieszkiwało tereny wiejskie
(28,92 %) oraz 474 respondentów zamieszkujących tereny miejsko-wiejskie (29,48 %).
Według 844 (16,88 %) podniesienie poziomu wykształcenia nie ma większego
znaczenia (odpowiedź ani tak, ani nie) na zwiększenie szans niepełnosprawnych na
rynku pracy.
W tym 520 osób z gmin o specyfice wiejskiej (15,33 %) i 324 z gmin o charakterze
miejsko-wiejskim (20,15 %). Jako powód raczej nieważny (odpowiedź „raczej nie”)
68
wskazało 214 pytanych (4,28 %) - 146 z terenów wiejskich i 68 z terenów miejsko-
wiejskich (odpowiednio 4,30 % i 4,23%). Najmniej respondentów określiło dostęp do
edukacji jako zdecydowanie nieważny - 46 osób (0,92 %), z tego 37 zamieszkiwało
w gminach wiejskich (1,09 %) oraz 9 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich
(tj. 0,56 %). W 3 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,06 %); w 1
przypadku od respondenta z terenów wiejskich (0,03 %) i w 2 przypadkach od
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,12 %).
Tabela 23. Nowe umiejętności jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ZDOBYCIE NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI
zdecydowanie tak n 1432 968 464
% 28,64% 28,54% 28,86%
raczej tak n 2460 1724 736
% 49,20% 50,83% 45,77%
ani tak, ani nie n 887 569 318
% 17,74% 16,77% 19,78%
raczej nie n 196 117 79
% 3,92% 3,45% 4,91%
zdecydowanie nie n 19 12 7
% 0,38% 0,35% 0,44%
brak danych n 6 2 4
% 0,12% 0,06% 0,25%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Większość respondentów 2460 osób (49,20 %) uważa, że nowe umiejętności
zwiększają raczej („raczej tak”) szanse niepełnosprawnych na rynku pracy - 1724
respondentów z gmin wiejskich (50,83 %) oraz 736 z gmin miejsko-wiejskich (45,77
%). Duża grupa stwierdza, że zdecydowanie zgadza się z takim stwierdzeniem - 1432
respondentów (28,64 %); w tym 968 zamieszkałych na terenach wiejskich (28,54 %)
oraz 464 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (28,86 %). Za działanie tak
samo ważne jak i nieważne (alternatywa ani tak, ani nie) nabycie nowych umiejętności
uznało 877 zapytanych (17,74 %); w tym 569 z gmin o specyfice wiejskiej (16,77 %)
69
i 318 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (19,78 %). Jako powód raczej nieważny
(„raczej nie”) wskazało 196 pytanych (3,92 %); w tym 117 z terenów wiejskich i 79
z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 3,45 % i 4,93%). Najmniejsza grupa
wskazała „zdecydowanie nie” - 19 respondentów (0,38 %), z tego12 zamieszkiwało w
gminach wiejskich (0,35 %) oraz 7 w gminach miejsko-wiejskich (0,44 %). W 6
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,12 %); w 2 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (0,06 %) i w 4 przypadkach od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (0,25 %).
Tabela 24. Nowe kwalifikacje jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ZDOBYCIE NOWYCH KWALIFIKACJI
zdecydowanie tak n 1492 1011 481
% 29,84% 29,81% 29,91%
raczej tak n 2496 1756 740
% 49,92% 51,77% 46,02%
ani tak, ani nie n 813 508 305
% 16,26% 14,98% 18,97%
raczej nie n 176 102 74
% 3,52% 3,01% 4,60%
zdecydowanie nie n 22 15 7
% 0,44% 0,44% 0,44%
brak danych n 1 0 1
% 0,02% 0,00% 0,06%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa ankietowanych odpowiedziała „raczej tak” - 2496 (stanowili 49,92 %
ankietowanych ogółem). W grupie tej znaleźli się mieszkańcy gmin wiejskich – 1756
osób (tj. 51,77 % ankietowanych z gmin wiejskich) oraz mieszkańcy gmin miejsko-
wiejskich – 740 osób (tj. 46,02 % ankietowanych z gmin miejsko-wiejskich).
Zdecydowanie tak uważało 1492 badanych (29,84 %), w tym 1011 respondentów
z terenu gmin wiejskich (29,81 %) oraz 481 respondentów z terenu gmin miejsko-
wiejskich (29,91 %). Mieszane odczucia dotyczące zdobywania nowych kwalifikacji
(odpowiedź w badaniu „ani tak, ani nie”) miało 813 respondentów (16,26 %), z których
70
508 zamieszkiwało tereny wiejskie (14,98 %) oraz 305 z terenów gmin miejsko-
wiejskich (18,97 %). Raczej przeciwnego zdania (odpowiedziało „raczej nie”) było 176
zapytanych (tj. 3,52 %); w tym 102 zapytanych z terenów gmin wiejskich (tj. 3,01 %
ogółu respondentów z terenów gmin wiejskich) oraz 74 zapytanych z terenów gmin
miejsko-wiejskich (tj. 4,60 % ogółu respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).
Zdecydowanie nowe kwalifikacje, kursy, szkolenia nie zwiększa szans osób
niepełnosprawnych na rynku pracy uważa 22 respondentów (0,44 %). Taką opinię
wyraziło 15 respondentów z gmin wiejskich oraz 7 respondentów z gmin miejsko-
wiejskich (tj. po 0,44 % respondentów z takich gmin). W 1 przypadku ankietowany nie
potrafił wskazać własnych preferencji (0,02 %). Ów brak danych dotyczył mieszkańca
z terenu gminy miejsko-wiejskiej (stanowił 0,06 % respondentów z terenów gmin
miejsko-wiejskich).
Tabela 25. Zmiany w prawie pracy jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ZMIANY W PRAWIE DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA
OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
zdecydowanie tak n 1238 803 435
% 24,76% 23,67% 27,05%
raczej tak n 1795 1244 551
% 35,90% 36,67% 34,27%
ani tak, ani nie n 1639 1137 502
% 32,78% 33,52% 31,22%
raczej nie n 296 188 108
% 5,92% 5,54% 6,72%
zdecydowanie nie n 22 15 7
% 0,44% 0,44% 0,44%
brak danych n 10 5 5
% 0,20% 0,15% 0,31%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa ankietowanych uznała zmiany legislacyjne za raczej ważny y czynnik
zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku pracy - 1795 osób (35,90 %).
71
Tak uważa 1244 respondentów z gmin wiejskich (36,67 % pytanych z takich gmin)
oraz 551 z gmin miejsko-wiejskich (tj. 34,27 % pytanych z takich gmin). Na drugim
miejscu wskazywano, że zmiany w przepisach są tak samo ważne jak i nieważne
(alternatywa ani tak, ani nie) - 1639 zapytanych (32,78 %); w tym 1137 z gmin
o specyfice wiejskiej (33,52 %) i 502 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (31,22
%). Zdecydowanie zgadza się taką tezą 1238 respondentów (24,76 %) - 803
zamieszkałych na terenach wiejskich (23,67 %) oraz 435 na terenach miejsko-wiejskich
(27,05 %). Jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 296 pytanych (5,92 %);
w tym 188 z terenów wiejskich i 108 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 5,54
% i 6,72%). Najmniejsza grupa ankietowanych uznała zmiany w prawie jako
zdecydowanie nieważne - 22 respondentów (0,44 %), z tego15 zamieszkiwało
w gminach wiejskich (0,44 %) oraz 7 w gminach miejsko-wiejskich (0,44 %). W 10
przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,2 %); po 5 wskazań z terenów gmin
wiejskich i gmin miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 0,15 % i 0,31 %).
Również zorganizowanie dowożenia osób niepełnosprawnych do pracy (transport)
zwiększa ich szanse na rynku pracy.
Tabela 26. Dowóz do pracy jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych
na rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ZORGANIZOWANIE DOWOŻENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRWNYCH DO PRACY
zdecydowanie tak n 1275 839 436
% 25,50% 24,73% 27,11%
raczej tak n 1975 1369 606
% 39,50% 40,36% 37,69%
ani tak, ani nie n 1348 917 431
% 26,96% 27,03% 26,80%
raczej nie n 362 243 119
% 7,24% 7,16% 7,40%
zdecydowanie nie n 31 21 10
% 0,62% 0,62% 0,62%
brak danych n 9 3 6
% 0,18% 0,09% 0,37%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
72
Transport do pracy raczej zwiększa, jak uznała najliczniejsza grupa ankietowanych,
szanse bezrobotnych niepełnosprawnych na rynku pracy - 1975 odpowiedzi (39,50 %),
w tym 1369 z terenów wiejskich i 606 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
40,36 % i 37,69 % badanych respondentów z poszczególnych typów gmin w badaniu).
Nieco mniej liczna grupa uważa za działanie tak samo ważne jak i nieważne
(alternatywa ani tak, ani nie) wsparcie w postaci dowożenia do pracy - 1348 osób
(26,96 %); w tym 917 z gmin o specyfice wiejskiej (t27,03 %) i 431 z gmin
o charakterze miejsko-wiejskim (26,80 %). Zdecydowanie za dowozem do pracy jest
1275 respondentów (25,50 %) - 839 zamieszkałych na terenach wiejskich (24,73 %)
oraz 436 na terenach miejsko-wiejskich (27,11 % zamieszkałych). Transport do miejsca
zatrudniania jako powód raczej nieważny („raczej nie”) wskazało 362 pytanych (7,24
%); w tym 243 z terenów wiejskich i 119 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
7,16 % i 7,40 %). Najmniejsza grupa ankietowanych uważa za zdecydowanie nieważne
wsparcie w postaci dowożenia do pracy - 31 respondentów (0,62 %), z tego 21
zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 10 zamieszkiwało w gminach miejsko-
wiejskich (tj. po 0,62 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich i gmin miejsko-
wiejskich). W 9 przypadkach badacze nie otrzymali odpowiedzi (0,18 %); w 3
przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,09 %) i w 6 od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (0,37 %).
Szanse niepełnosprawnych na rynku pracy zwiększa także powołanie osób
pomagających przyuczyć do zawodu (tzw. trenerów pracy).
73
Tabela 27. Udział trenera pracy w zwiększaniu szans osób niepełnosprawnych na rynku
pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
POWOŁANIE OSÓB POMAGAJĄCYCH PRZYUCZYĆ DO ZAWODU
zdecydowanie tak n 887 567 320
% 17,74% 16,72% 19,90%
raczej tak n 1717 1163 554
% 34,34% 34,29% 34,45%
ani tak, ani nie n 1759 1225 534
% 35,18% 36,11% 33,21%
raczej nie n 531 370 161
% 10,62% 10,91% 10,01%
zdecydowanie nie n 95 63 32
% 1,90% 1,86% 1,99%
brak danych n 11 4 7
% 0,22% 0,12% 0,44%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Większość uważa, że czynnik ten nie ma większego wpływu („ani tak, ani nie”) - 1759
odpowiedzi (tj. 35,18 % wszystkich respondentów). Do tej grupy należą respondenci
z gmin wiejskich -1225 osób (tj. 36,11 % respondentów z takich gmin) oraz 534 z gmin
miejsko-wiejskich (tj. 33,21 % respondentów z terenów gmin miejsko-wiejskich).
Nieco mniejsza grupa uważa, że udział trenera raczej zwiększa szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy - 1717 respondentów (34,34 %), z tego 1163
zterenów wiejskich (tj. 34,29 %) oraz 554 z terenów miejsko-wiejskich (34,45 %).
Zdecydowanie trener jest pomocny w ocenie 887 respondentów (17,74 %); w tym 567
respondentów z terenów wiejskich (tj. 17,74 %) oraz 320 z terenów miejsko-wiejskich
(19,90 %). Dalej, grupa pytanych 531 respondentów (10,62 %) uważa, że powołanie
osób pomagających przyuczyć do zawodu raczej nie zwiększa szans osób
niepełnosprawnych na rynku pracy. Pośród tak wypowiadających się znalazła się 370
osobowa grupa mieszkańców gmin wiejskich (10,91 %) oraz 161 osobowa grupa
mieszkańców gmin miejsko-wiejskich (10,01 %). Zdecydowanie nie poprawia sytuacji
osób niepełnosprawnych (najmniej wskazań) powołanie trenerów pracy w ocenie 95
badanych (tj. 1,90 %), w tym 63 badanych z terenów wiejskich (1,86 %) oraz
32badanych z terenów gmin miejsko-wiejskich (1,99 %). W pytaniu o trenera pracy
74
zanotowano 11 braków danych (tj. 0,22 %). W grupie respondentów, którzy nie
dokonali wskazania znalazło się 4 mieszkańców gmin wiejskich (0,12 %) i 7 z gmin
miejsko-wiejskich (0,44 %).
Tabela 28. Komputer, jako element zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na
rynku pracy
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
WYKORZYSTANIE KOMPUTERA Z DOSTĘPEM DO INTERNETU
zdecydowanie tak n 1063 707 356
% 21,26% 20,84% 22,14%
raczej tak n 1903 1342 561
% 38,06% 39,56% 34,89%
ani tak, ani nie n 1536 1017 519
% 30,72% 29,98% 32,28%
raczej nie n 408 270 138
% 8,16% 7,96% 8,58%
zdecydowanie nie n 69 43 26
% 1,38% 1,27% 1,62%
brak danych n 21 13 8
% 0,42% 0,38% 0,50%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Zdecydowana większość badanych uznała, że komputer zwiększa szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy - 1903 respondentów (38,06 %) zadeklarowało
odpowiedź „raczej tak”, w tym 1342 respondentów z terenów wiejskich i 561 z terenów
miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 39,56 % i 34,89 % badanych respondentów
z poszczególnych typów gmin w badaniu). Także 1063 respondentów (21,26 %); w tym
707 zamieszkałych na terenach wiejskich (20,84 %) oraz 356 zamieszkałych na
terenach miejsko-wiejskich (22,14 %) odpowiedziało „zdecydowanie tak”. Zaledwie
9,54 % respondentów nie dostrzega pozytywnego wpływu komputera na zwiększenie
możliwości zdobycia pracy. Odpowiedzi „zdecydowanie nie” udzieliło 1,38 %
badanych, „raczej nie” 8,16 % respondentów. Respondenci wskazywali również inne
czynniki, które w ich ocenie zwiększają szanse osób niepełnosprawnych na rynku
pracy. Zaliczyli do nich: większa świadomość społeczeństwa, miejsca pracy dla
niepełnosprawnych, zachęty dla pracodawców, zacząć w Polsce jakąś produkcję, na
75
ścianie wschodniej zwłaszcza, nie ma produkcji na "ścianie wschodniej", pomoc
państwa w tworzeniu miejsc pracy, gdy będzie mniejsze bezrobocie w/w działania są
zbędne, tworzenie miejsc pracy w gospodarce, mentalność pracodawców, podejście
pracodawcy oraz więcej miejsc pracy (tutaj 3 wskazania).
Analiza wyników badań pokazała, że respondenci zarówno z terenów gmin
wiejskich jak i miejsko-wiejskich za ważny czynnik zwiększający szanse
niepełnosprawnych na rynku pracy uznali rozwój własny. Najczęściej poprawy swego
losu upatrują w podniesieniu poziomu wykształcenia, w zdobyciu nowych umiejętności
czy kwalifikacji, na przykład poprzez kursy i szkolenia.
2.1.10. Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej
W badaniu zapytano również wszystkich respondentów (5000 osób) o znaczenie barier
w podnoszeniu aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne. Ankietowani
oceniali wpływ15 różnych barier, napotykanych przy podejmowaniu pracy, mogli
również wskazać jeszcze inne ograniczenia i ocenić ich ważność. Wpływ
poszczególnych barier na podjęcie pracy zarobkowej, oceniali respondenci według
5 stopniowej skali („zdecydowanie tak”, „raczej tak”, „ani tak ani nie”, „raczej nie”,
„zdecydowanie nie”).
Ponad połowa ankietowanych udzieliła odpowiedzi, że brak kwalifikacji,
doświadczenia to raczej ważna bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej - 2534
odpowiedzi (50,68 %), w tym 1731 respondentów z terenów wiejskich i 803 z terenów
miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 51,03 % i 49,94 % badanych respondentów
z poszczególnych typów gmin w badaniu). Brak kwalifikacji za zdecydowanie istotną
barierę w uznaje 1261 respondentów (25,22 %); w tym 859 zamieszkałych na terenach
wiejskich (25,32 %) oraz 402 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (25 %).
76
Tabela 29. Brak kwalifikacji jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BRAK KWALIFIKACJI, DOŚWIADCZENIA
zdecydowanie tak 1261 859 402
% 25,22% 25,32% 25,00%
raczej tak n 2534 1731 803
% 50,68% 51,03% 49,94%
ani tak, ani nie n 743 487 256
% 14,86% 14,36% 15,92%
raczej nie n 401 275 126
% 8,02% 8,11% 7,84%
zdecydowanie nie n 56 38 18
% 1,12% 1,12% 1,12%
brak danych n 5 2 3
% 0,10% 0,06% 0,19%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani nie)
niewystarczające kwalifikacje uznało 743 zapytanych (14,86 %); w tym 487 z gmin
o specyfice wiejskiej (tj. 14,36) i 256 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (15,92 %).
Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 401 pytanych (8,02 %) - 275
z terenów wiejskich i 126 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 8,11 % i 7,84
%). Najmniejsza grupa uznała zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci braku
kwalifikacji, doświadczenia - 56 respondentów (1,12 %), z tego 38 zamieszkiwało
w gminach wiejskich oraz 18 w gminach miejsko-wiejskich (tj. po 1,12 %).
W 5 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,1 %); w 2 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (0,06 %) i w 3 od respondentów z terenów miejsko-
wiejskich (0,19 %).
„Raczej tak” odpowiedziało najwięcej badanych – 2435 osób (48,70 %), w tym 1661
respondentów z terenów wiejskich i 774 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
48,70 % i 48,13 %). Do tego „zdecydowanie tak”, za poważną barierę w podjęciu
aktywności zawodowej, uważa 1138 badanych (22,76 %); w tym 780 zamieszkałych na
terenach wiejskich (23 %) oraz 358 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich
77
(22,26 %). Najmniejsza grupa ankietowanych uznaje zdecydowanie za nieważne
ograniczenie w postaci braku właściwego poziomu wykształcenia - 72 respondentów
(1,44 %), z tego 53 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 19 zamieszkiwało
w gminach miejsko-wiejskich (tj. 1,56 % wszystkich respondentów z gmin wiejskich
oraz 1,18 % ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).
Tabela 30. Poziom wykształcenia, jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
POZIOM WYKSZTAŁCENIA
zdecydowanie tak n 1138 780 358
% 22,76% 23,00% 22,26%
raczej tak n 2435 1661 774
% 48,70% 48,97% 48,13%
ani tak, ani nie n 881 581 300
% 17,62% 17,13% 18,66%
raczej nie n 470 315 155
% 9,40% 9,29% 9,64%
zdecydowanie nie n 72 53 19
% 1,44% 1,56% 1,18%
brak danych n 4 2 2
% 0,08% 0,06% 0,12%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani nie) niski poziom
wykształcenia uznało 881 zapytanych (17,62 %); w tym 581osób z gmin o specyfice
wiejskiej (17,13 %) i 300 respondentów z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (18,66
%). Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 470 pytanych (9,40 %);
w tym 315 z terenów wiejskich i 155 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 9,29
% i 9,64 %). W 4 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,08 %); po 2
przypadki od respondentów z terenów wiejskich (0,06 %) oraz od respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (0,12 %).
Najliczniejsza grupa respondentów - 2447 badanych (48,94 %) odpowiedziała, że brak
umiejętności poszukiwania pracy jest przeszkodą w podejmowaniu aktywności
78
zawodowej przez osoby niepełnosprawne – odpowiedź „raczej tak”, w tym 1693
respondentów z terenów wiejskich i 754 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
49,91 % i 46,89 %). Za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani tak, ani
nie) brak umiejętności poszukiwania zatrudnienia uznało 1129 zapytanych (22,58 %);
w tym 753 badanych z gmin o specyfice wiejskiej (22,20 %) i 376 z gmin o charakterze
miejsko-wiejskim (23,38 %). Przy tym pytaniu za zdecydowanie istotną barierę (wybór
„zdecydowanie tak”) uznało 862 respondentów (12,24 %).
Tabela 31. Brak umiejętności poszukiwania pracy jako bariera w podejmowaniu
aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BRAK UMIEJĘTNOŚCI POSZUKIWANIA PRACY
zdecydowanie tak n 862 571 291
% 17,24% 16,83% 18,10%
raczej tak n 2447 1693 754
% 48,94% 49,91% 46,89%
ani tak, ani nie n 1129 753 376
% 22,58% 22,20% 23,38%
raczej nie n 529 354 175
% 10,58% 10,44% 10,88%
zdecydowanie nie n 29 19 10
% 0,58% 0,56% 0,62%
brak danych n 4 2 2
% 0,08% 0,06% 0,12%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
W grupie tej określiło się 571 respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich
(16,83 %) oraz 291 zamieszkałych na terenach miejsko-wiejskich (18,10 %). Jako
ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 529 pytanych (10,58 %); w tym
354 z terenów wiejskich i 175 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 10,44 %
i 10,88 % ogółu zapytanych respondentów z poszczególnych typów gmin).
Zdecydowanie za nieważną nieumiejętność szukania pracy uznało najmniej - 29
respondentów (0,58 %), z tego 19 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 10
zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (tj. 0,56 % wszystkich respondentów
z gmin wiejskich oraz 0,62 % ogółu respondentów z gmin miejsko-wiejskich).
79
Identycznie jak przy ocenie poziomu wykształcenia, w 4 przypadkach badacze nie
otrzymali wskazania (0,08 %); po 2 przypadki od respondentów z terenów wiejskich (tj.
0,06 % ogółu respondentów z terenów wiejskich) oraz od respondentów z terenów
miejsko-wiejskich (tj. 0,12 % wszystkich respondentów z terenów miejsko-wiejskich).
Tabela 32. Bariery społeczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby
niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BARIERY SPOŁECZNE
zdecydowanie tak n 712 505 207
% 14,24% 14,89% 12,87%
raczej tak n 1872 1237 635
% 37,44% 36,47% 39,49%
ani tak, ani nie n 1512 1023 489
% 30,24% 30,16% 30,41%
raczej nie n 811 565 246
% 16,22% 16,66% 15,30%
zdecydowanie nie n 80 57 23
% 1,60% 1,68% 1,43%
brak danych n 13 5 8
% 0,26% 0,15% 0,50%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Bariery społeczne jako przeszkodę w podejmowaniu aktywności wskazała największa
grupa respondentów - 1872 (37,44 %), w tym 1237 respondentów z terenów wiejskich
i 635 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 36,47 % i 39,49 %). Na drugim
miejscu, za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”)
bariery społeczne uznało 1512 zapytanych (30,24 %); w tym 1023 z gmin o specyfice
wiejskiej (30,16 %) i 489 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (30,41 %). Czynniki
pochodzenia społecznego za zdecydowaną barierę w czasie badania uznało 712
respondentów (14,24 %); w tym 505 tak oceniających zamieszkiwało na terenach
wiejskich (14,89 %) oraz 207 zamieszkiwało na terenach miejsko-wiejskich (12,87 %).
Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 811 pytanych (16,22 %);
80
w tym 565 z terenów wiejskich i 246 z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio
16,66 % i 15,30 %). Zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci braku
kwalifikacji, doświadczenia uznała najmniej liczna grupa 80 respondentów (1,60 %),
z tego 57 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 23 zamieszkiwało w gminach
miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 1,68 % oraz 1,43 %). W 13 przypadkach badacze
nie otrzymali wskazania (0,26 %); w 5 przypadkach od respondentów z terenów
wiejskich (tj. 0,15 %) i w 8 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,50 %).
Ocenie respondentów podlegały również cechy osobowości hamujące podjęcie
aktywności zawodowej. Zinwentaryzowano je w badaniu przede wszystkim, jako brak
wiary w siebie, brak motywacji, lęk.
Tabela 33. Cechy osobowości jako bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
CECHY OSOBOWOŚCI
zdecydowanie tak n 790 537 253
% 15,80% 15,83% 15,73%
raczej tak n 2209 1564 645
% 44,18% 46,11% 40,11%
ani tak, ani nie n 1395 905 490
% 27,90% 26,68% 30,47%
raczej nie n 527 342 185
% 10,54% 10,08% 11,50%
zdecydowanie nie n 67 39 28
% 1,34% 1,15% 1,74%
brak danych n 12 5 7
% 0,24% 0,15% 0,44%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa grupa odpowiedziała, że cechy osobowości raczej są barierą
w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne 2209 badanych
(44,18 %), w tym 1564 respondentów z terenów wiejskich i 645 respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 46,11 % i 40,11 %). Na drugim miejscu,
za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) znalazł się brak
wiary w siebie, brak motywacji i lęk - 1395 odpowiedzi (27,90 %); w tym 905 z gmin
81
o specyfice wiejskiej (tj. 26,68 %) i 490 respondentów z gmin o charakterze miejsko-
wiejskim (30,47 %). Za zdecydowaną barierę w postaci cech osobowości w czasie
badania uznało 790 respondentów (15,80 %); w tym 537 tak oceniających
zamieszkiwało na terenach wiejskich (15,83 %) oraz 253 zamieszkiwało na terenach
miejsko-wiejskich (15,73 %). Jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)
wskazało 527 pytanych (10,54 %); w tym 342 z terenów wiejskich i 185 z terenów
miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 10,08 % i 11,50 %). Zdecydowanie za nieważne,
najmniej wskazań, ograniczenie w postaci cech osobowości uznało 67 respondentów
(1,34 %), z tego 39 zamieszkiwało w gminach wiejskich oraz 28 w gminach miejsko-
wiejskich (tj. odpowiednio 1,15 % oraz 1,74 %). W 12 przypadkach badacze nie
otrzymali wskazania (0,24 %); w 5 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich
(tj. 0,15 %) i w 7 od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,44 %).
Ankietowani także oceniali na ile w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
niepełnosprawne osoby ważne są znajomości.
Tabela 34. Brak znajomości jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BRAK ZNAJOMOŚCI
zdecydowanie tak n 1430 1007 423
% 28,60% 29,69% 26,31%
raczej tak n 1966 1364 602
% 39,32% 40,21% 37,44%
ani tak, ani nie n 1082 704 378
% 21,64% 20,75% 23,51%
raczej nie n 448 269 179
% 8,96% 7,93% 11,13%
zdecydowanie nie n 65 44 21
% 1,30% 1,30% 1,31%
brak danych n 9 4 5
% 0,18% 0,12% 0,31%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Brak znajomości, jako barierę w uzyskaniu pracy zawodowej przez osoby
niepełnosprawne wymieniło najwięcej respondentów (67,92 %), z których 39,32 %
82
udzieliło odpowiedzi „raczej tak” i 28,60 % „zdecydowanie tak”. Raczej tak
odpowiedziało 1966 badanych - 1364 respondentów z terenów wiejskich i 602
z terenów miejsko-wiejskich (tj. odpowiednio 40,21 % i 37,44 %). Zdecydowanie tak
uznało 1430 zapytanych; do tej grupy należeli respondenci – 1007 z gmin wiejskich
i 423 z gmin miejsko-wiejskich. Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie
„ani tak, ani nie”) znajomości uznało 1082 zapytanych (21,64 %); w tym 704 z gmin
o specyfice wiejskiej (20,75 %) i 378 z gmin o charakterze miejsko-wiejskim (23,51
%). Układy i powiązania personalne jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)
wskazało 448 pytanych (8,96). Zdecydowanie za nieważne ograniczenie w postaci
znajomości uznało najmniej respondentów 65 (1,30 %), z tego 44 zamieszkiwało
w gminach wiejskich oraz 21 zamieszkiwało w gminach miejsko-wiejskich (po ok. 1,30
%). W 9 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,18 %).
Tabela 35. Bariery architektoniczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BARIERY ARCHITEKTONICZNE
zdecydowanie tak n 742 513 229
% 14,84% 15,12% 14,24%
raczej tak n 1977 1351 626
% 39,54% 39,83% 38,93%
ani tak, ani nie n 1556 1053 503
% 31,12% 31,04% 31,28%
raczej nie n 626 410 216
% 12,52% 12,09% 13,43%
zdecydowanie nie n 85 59 26
% 1,70% 1,74% 1,62%
brak danych n 14 6 8
% 0,28% 0,18% 0,50%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Bardzo istotnym ograniczeniem według respondentów są bariery architektoniczne.
Odpowiedzi „zdecydowanie tak” udzieliło 742 respondentów (14,84%). „Raczej tak”
uważało najwięcej pytanych – 1977 (39,54 %). Za powód tak samo ważny jak
i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) bariery architektoniczne oceniło 1555
83
zapytanych (31,12 %) natomiast ograniczenia konstrukcyjne jako bariery raczej
nieważne („raczej nie”) wskazało 626 pytanych (12,52 %). Najmniej liczna grupa
uznała ograniczenia architektoniczne za zdecydowanie nieważne - 85 respondentów
(1,70 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %).
Największa grupa pytanych udzieliła odpowiedzi „raczej tak” - 2055 badanych (41,10
%) uznając trudności komunikacyjne jako znaczącą barierę w podejmowaniu
zatrudniania. Ponadto za zdecydowanie ważny transport uznało 989 zapytanych (19,78
%). Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) trudności
komunikacyjne uznało 1269 zapytanych (25,38 %). Transport jako ograniczenie raczej
nieważne („raczej nie”) wskazało 610 pytanych (12,20 %). Najmniej liczna grupa
uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci komunikacji - 64 osoby (1,28
%). W 13 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,26 %); w 5 przypadkach od
respondentów z terenów wiejskich (tj. 0,15 % ogółu respondentów z terenów wiejskich)
i w 8 przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (tj. 0,5 % wszystkich
respondentów z terenów miejsko-wiejskich).
Tabela 36. Trudności komunikacyjne jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
TRUDNOŚCI KOMUNIKACYJNE
zdecydowanie tak n 989 661 328
% 19,78% 19,49% 20,40%
raczej tak n 2055 1411 644
% 41,10% 41,60% 40,05%
ani tak, ani nie n 1269 870 399
% 25,38% 25,65% 24,81%
raczej nie n 610 403 207
% 12,20% 11,88% 12,87%
zdecydowanie nie n 64 42 22
% 1,28% 1,24% 1,37%
brak danych n 13 5 8
% 0,26% 0,15% 0,50%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
84
Przeszkodą w podejmowaniu pracy przez osoby niepełnosprawne jest w ocenie
respondentów także postrzeganie niepełnosprawnych jako pracowników mało
wydajnych.
Najbardziej liczna grupa respondentów odpowiedziała „raczej tak” - 1862 badanych
(37,24 %), uznając negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako istotną barierę
w podejmowaniu aktywności zawodowej. Poza tym zdecydowanie zgadzało się z taką
opinią 757 zapytanych (15,15 %). Za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie
„ani tak, ani nie”) postrzeganie osób niepełnosprawnych jako mało wydajnych
pracowników uznało 1540 zapytanych (30,80 %).
Tabela 37 . Negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bariera w podejmowaniu
aktywności zawodowej
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO MAŁO WYDAJNYCH PRACOWNIKÓW
zdecydowanie tak n 757 514 243
% 15,14% 15,15% 15,11%
raczej tak n 1862 1274 588
% 37,24% 37,56% 36,57%
ani tak, ani nie n 1540 1041 499
% 30,80% 30,69% 31,03%
raczej nie n 766 519 247
% 15,32% 15,30% 15,36%
zdecydowanie nie n 59 38 21
% 1,18% 1,12% 1,31%
brak danych n 16 6 10
% 0,32% 0,18% 0,62%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Niska wydajność pracowników niepełnosprawnych jako ograniczenie raczej nieważne
(„raczej nie”) wskazało 766 pytanych (15,32 %). Najmniej osób uznaje - 59 (1,18 %),
że ograniczenie w postaci spodziewanej niższej wydajności pracy nie jest ważną
przeszkodą w uzyskiwaniu pracy. W 16 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania
(0,32 %); w 6 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,18 %) i w 10
przypadkach od respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,62 %).
85
Aż 1781(35,62 %) pytanych uznaje, że postrzeganie osób niepełnosprawnych jako
pracowników niekonkurencyjnych jest barierą w podejmowaniu aktywności zawodowej
(odpowiedź „raczej tak”). Jest to też bardzo istotnym ograniczeniem (odpowiedź
„zdecydowanie tak”) w ocenie 730 respondentów (14,60 % pytanych. Za powód tak
samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) postrzeganie osób
niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych oceniło 1638 zapytanych
(32,76 %), a „raczej nie” uznaje 775 pytanych (15,50 %). Najmniej liczną grupę
stanowili respondenci uznający za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci
postrzegania osób niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych - 62
respondentów (1,24 %). W 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %);
w 4 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,12 %) i w 10 przypadkach od
respondentów
z terenów miejsko-wiejskich (0,62 %).
Tabela 38. Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako pracowników
niekonkurencyjnych jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO PRACOWNIKÓW
NIEKONKURENCYJNYCH
zdecydowanie tak n 730 498 232
% 14,60% 14,68% 14,43%
raczej tak n 1781 1206 575
% 35,62% 35,55% 35,76%
ani tak, ani nie n 1638 1114 524
% 32,76% 32,84% 32,59%
raczej nie n 775 532 243
% 15,50% 15,68% 15,11%
zdecydowanie nie n 62 38 24
% 1,24% 1,12% 1,49%
brak danych n 14 4 10
% 0,28% 0,12% 0,62%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
86
Tabela 39. Ograniczenia prawne, jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
PRAWO PRACY DOTYCZĄCE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
zdecydowanie tak n 856 548 308
% 17,12% 16,16% 19,15%
raczej tak n 1581 1079 502
% 31,62% 31,81% 31,22%
ani tak, ani nie n 1747 1203 544
% 34,94% 35,47% 33,83%
raczej nie n 739 513 226
% 14,78% 15,12% 14,05%
zdecydowanie nie n 58 42 16
% 1,16% 1,24% 1,00%
brak danych n 19 7 12
% 0,38% 0,21% 0,75%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Najwięcej ankietowanych uznaje za powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie
„ani tak, ani nie”) bariery prawne w podejmowaniu zatrudnienia - 1747 osób (34,94 %).
Najmniej osób udzieliło odpowiedzi „zdecydowanie nie” – 58 (1,16 %). Do tego za
zdecydowanie ważną barierę w przepisy prawa pracy uznaje 856 zapytanych (17,12 %),
za raczej ważną uznaje 1581 badanych (31,62 %). Przepisy prawa pracy dotyczące osób
niepełnosprawnych jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 739
pytanych (14,78 %); w 19 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,38 %); w 7
przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,21 %) i w 12 przypadkach od
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,75 %).
87
Tabela 40. Obawa przed utratą renty, jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
UTRATA RENTY W PRZYPADKU ZATRUDNIENIA
zdecydowanie tak n 1586 1094 492
% 31,72% 32,25% 30,60%
raczej tak n 1945 1375 570
% 38,90% 40,54% 35,45%
ani tak, ani nie n 879 549 330
% 17,58% 16,19% 20,52%
raczej nie n 498 321 177
% 9,96% 9,46% 11,01%
zdecydowanie nie n 78 46 32
% 1,56% 1,36% 1,99%
brak danych n 14 7 7
% 0,28% 0,21% 0,44%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Najwięcej osób – 1945 (38,90 %) obawia się raczej utraty renty w przypadku
zatrudnienia jako istotnej bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej. Bardzo
istotnym ograniczeniem („zdecydowanie tak”) jest utrata świadczenia (renty
inwalidzkiej) w ocenie 1586 respondentów (31,72 % pytanych). Za powód tak samo
ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) utratę renty oceniło 879 zapytanych
(17,58 %). Utrata świadczenia jako barierę raczej nieważną (alternatywa w badaniu
„raczej nie”) wskazało 498 pytanych (9,96 %). Najmniejsza grupa ankietowanych
uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie w postaci postrzegania osób
niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych - 78 odpowiedzi (1,56 %);
w 14 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,28 %); po 7 przypadków od
respondentów z terenów wiejskich i z terenów miejsko-wiejskich.
Obawa przed utratą świadczeń socjalnych, emerytury, czy renty skutecznie demotywuje
niepełnosprawnych do podjęcia pracy.
88
Tabela 41. Zły stan zdrowia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
ZŁY STAN ZDROWIA
zdecydowanie tak n 2401 1641 760
% 48,02% 48,38% 47,26%
raczej tak n 1776 1238 538
% 35,52% 36,50% 33,46%
ani tak, ani nie n 606 370 236
% 12,12% 10,91% 14,68%
raczej nie n 172 117 55
% 3,44% 3,45% 3,42%
zdecydowanie nie n 33 22 11
% 0,66% 0,65% 0,68%
brak danych n 12 4 8
% 0,24% 0,12% 0,50%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Za zdecydowaną, najczęściej podkreślaną barierę w postaci złego stanu zdrowia uznaje
2401 respondentów (48,02 %). Raczej tak odpowiedziało 1776 badanych (35,52 %) a za
powód tak samo ważny jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) stopień i rodzaj
posiadanej niepełnosprawności uznało 606 zapytanych (12,12 %). Jako ograniczenie
raczej nieważne („raczej nie”) wskazało 172 pytanych (3,44 %). Najmniej liczna grupa
ankietowanych uznaje za zdecydowanie nieważne ograniczenie z tytułu złego zdrowia -
33 respondentów (0,66 %); w 12 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,24
%); w 4 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,12 %) i w 8 od
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,5 %).
Najwięcej respondentów odpowiedziało, że brak możliwości podnoszenia kwalifikacji
raczej ogranicza podejmowanie aktywności zawodowej - 1825 odpowiedzi (36,50 %).
Nieco mniejsza grupa uznaje za barierę tak samo ważną jak i nieważną (alternatywa ani
tak, ani nie) niewystarczającą liczbę kursów zawodowych - 1644 zapytanych (32,88 %).
Najmniej osób wskazuje, że brak szkoleń dla niepełnosprawnych podnoszących ich
kwalifikacje nie stanowi ważnej bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej - 156
respondentów (3,12 %). Poza tym niemożność dokształcania za zdecydowaną barierę
89
uznało 615 respondentów (12,30 %), a jako ograniczenie raczej nieważne („raczej nie”)
wskazało 740 pytanych. W 20 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (0,4 %);
w 8 przypadkach od respondentów z terenów wiejskich (0,24 %) i w 12 od
respondentów z terenów miejsko-wiejskich (0,75 %).
Tabela 42. Brak możliwości dokształcania, jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BRAK OFERT KURSÓW I SZKOLEŃ PODNOSZĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE
zdecydowanie tak n 615 380 235
% 12,30% 11,20% 14,61%
raczej tak n 1825 1294 531
% 36,50% 38,15% 33,02%
ani tak, ani nie n 1644 1114 530
% 32,88% 32,84% 32,96%
raczej nie n 740 493 247
% 14,80% 14,53% 15,36%
zdecydowanie nie n 156 103 53
% 3,12% 3,04% 3,30%
brak danych n 20 8 12
% 0,40% 0,24% 0,75%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Badania pokazały, że największa liczba respondentów uznaje za powód tak samo ważny
jak i nieważny (wskazanie „ani tak, ani nie”) brak akceptacji od rodziny, znajomych
i przyjaciół - 1533 osób (30,66 %). Najmniej osób odpowiedziało „zdecydowanie tak” -
232 wskazania (4,64 %). Ponadto „raczej tak” odpowiedziało 1094 badanych (21,88 %),
„raczej nie” wskazało 1405 pytanych (28,10 %). Zdecydowanie za nieważne
ograniczenie w postaci niezrozumienia uznało 679 respondentów (13,58 %).
W 57 przypadkach badacze nie otrzymali wskazania (1,14 %).
90
Tabela 43. Brak akceptacji ze strony najbliższych, jako bariera w podejmowaniu
aktywności zawodowej przez osoby niepełnosprawne
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
OGÓŁEM 5000 3392 1608
BRAK AKCEPTACJI ZE STRONY RODZINY,
PRZYJACIÓŁ I ZNAJOMYCH
zdecydowanie tak n 232 145 87
% 4,64% 4,27% 5,41%
raczej tak n 1094 775 319
% 21,88% 22,85% 19,84%
ani tak, ani nie n 1533 1029 504
% 30,66% 30,34% 31,34%
raczej nie n 1405 959 446
% 28,10% 28,27% 27,74%
zdecydowanie nie n 679 455 224
% 13,58% 13,41% 13,93%
brak danych n 57 29 28
% 1,14% 0,85% 1,74%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Respondenci w badaniu wskazywali również inne bariery, które w ich ocenie
ograniczają podejmowanie przez osoby niepełnosprawne aktywności zawodowej. Do
takich barier, spontanicznie wymienianych poza piętnastoma wyżej przytoczonymi
zaliczyli: większą świadomość społeczeństwa, miejsca pracy dla niepełnosprawnych,
zachęty dla pracodawców, rozpoczęcie w Polsce jakiejś produkcji na „ścianie
wschodniej” zwłaszcza, brak produkcji na „ścianie wschodniej", pomoc państwa
w tworzeniu miejsc pracy, „gdy będzie mniejsze bezrobocie w/w działania są zbędne”,
tworzenie miejsc pracy w gospodarce, mentalność pracodawców, podejście pracodawcy
oraz więcej miejsc pracy (tutaj wyjątkowo 3 wskazania).
Analiza wyników badań wskazuje, że niepełnosprawni respondenci zarówno z terenów
gmin wiejskich, jak i miejsko-wiejskich za najważniejsze bariery w podejmowaniu
aktywności zawodowej, uznali: zły stan zdrowia, stopień i rodzaj niepełnosprawności,
w następnej kolejności: brak kwalifikacji, doświadczenia, dalej poziom wykształcenia
i utratę renty w przypadku zatrudnienia. W ocenie badanych, poważnej bariery nie
stanowi brak akceptacji ze strony rodziny, przyjaciół i znajomych oraz brak ofert
91
kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe.
Pięć lat wcześniej (2006) nieco inne wyniki swych badań dotyczących podobnych
problemów uzyskała J. Kalita11
. Z jej badań wynika, że głównymi barierami
w podejmowaniu przez osoby niepełnosprawne pracy są bariery edukacyjne i niski
poziom wykształcenia, co jest konsekwencją trudności w dostępie do nauki, szczególnie
na poziomie studiów wyższych w porównaniu do ludzi sprawnych.
Prawie 50 % osób niepełnosprawnych objętych badaniami J. Kality posiadało najwyżej
wykształcenie podstawowe, a liczba niepełnosprawnych kończących studia wyższe nie
przekraczała kilku procent. Autorka dochodzi do wniosku, że system wsparcia
niepełnosprawnych na polskich uczelniach wyższych, jest mało przejrzysty
i niejednorodny. Na poziomie szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół średnich
placówki oświatowe w niedostatecznym stopniu odpowiadają na specyficzne potrzeby
edukacyjne młodzieży niepełnosprawnej12
.
2.1.11. Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia
Respondenci informowali również, czy kiedykolwiek korzystali z konsultacji z doradcą
zawodowym. Z badań wynika, że większość ankietowanych 4135 osób (82,70 %)
z takiej pomocy nie korzystało. Różnica między mieszkańcami gmin wiejskich
i miejsko-wiejskich jest niewielka (wielkości 2-3%).
Respondenci, którzy korzystali z pomocy doradcy zawodowego różnie oceniali jej
skuteczność w podjęciu aktywności zawodowej. Oceny dokonało 856 badanych,
spośród których zaledwie 4,44 % (korzystających z pomocy doradcy) zadeklarowało, że
pomoc doradcy zdecydowanie pomogła im w podjęciu aktywności zawodowej.
Większość respondentów oceniło rolę doradcy zawodowego, w aktywizacji zawodowej
jako mało istotną. Odpowiedzi „ani tak, ani nie” udzieliło 276 badanych (32,24 %),
11
J. Kalita, Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz rola organizacji pozarządowych
świadczących usługi dla tej grupy beneficjentów, Warszawa 2006 12
Kalita, s. 5
92
niewielu mniej – 248 (28,97 %) odpowiedziało „raczej nie”. Różnice procentowe
między mieszkańcami gmin wiejskich i miejsko-wiejskich są nieistotne.
Znaczny odsetek badanych uznał, że pomoc doradcy jest mało ważna lub zdecydowanie
nieważna. Dane w postaci tabel zawarte są w aneksie (tabela 21).
Wykres 15. Rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
2.2. Ocena działań otoczenia instytucjonalnego
2.2.1 Ocena działań placówek w terenie
Istotne z punktu wiedzenia realizacji szczegółowych celów, było zbadanie opinii
respondentów na temat funkcjonowania wybranych instytucji, organizacji i placówek
wspierających ludzi niepełnosprawnych w terenie. Badaniami objęto 5000
niepełnosprawnych - 3392 respondentów z gmin wiejskich i 1608 respondentów
z gmin miejsko-wiejskich.
38
151
276
248
140
3 0
50
100
150
200
250
300
zdecydowanietak
raczej tak ani tak, ani nie raczej nie zdecydowanienie
brak danych
93
Tabela 44. Wiedza na temat funkcjonowania w gminach wiejskich wybranych
instytucji, organizacji i placówek
Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:
tak nie nie wiem brak
danych
GMINA WIEJSKA (N=3392)
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 3095 38 259 0
% 91,24% 1,12% 7,64% 0,00%
Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów społecznych/socjalnych
n 1197 558 1635 2
% 35,29% 16,45% 48,20% 0,06%
Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów ON
n 654 769 1964 5
% 19,28% 22,67% 57,90% 0,15%
informacja dla ON n 794 715 1881 2
% 23,41% 21,08% 55,45% 0,06%
szkoła integracyjna n 709 1105 1573 5
% 20,90% 32,58% 46,37% 0,15%
przedszkole integracyjne n 422 1279 1688 3
% 12,44% 37,71% 49,76% 0,09%
koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 683 1200 1505 4
% 20,14% 35,38% 44,37% 0,12%
ZUS n 497 2268 624 3
% 14,65% 66,86% 18,40% 0,09%
KRUS n 454 2209 724 5
% 13,38% 65,12% 21,34% 0,15%
PCPR n 610 2080 695 7
% 17,98% 61,32% 20,49% 0,21%
PUP n 657 2128 604 3
% 19,37% 62,74% 17,81% 0,09%
organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje n 894 1277 1216 5
% 26,36% 37,65% 35,85% 0,15%
poradnia psychologiczna dla ON n 498 1498 1385 11
% 14,68% 44,16% 40,83% 0,32%
WTZ n 995 1255 1135 7
% 29,33% 37,00% 33,46% 0,21%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
94
Tabela 45. Wiedza na temat funkcjonowania w gminach miejsko-wiejskich wybranych
instytucji, organizacji i placówek
Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:
tak nie nie wiem brak
danych
GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 1418 23 167 0
% 88,18% 1,43% 10,39% 0,00%
Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds. problemów
społecznych/socjalnych
n 435 273 896 4
% 27,05% 16,98% 55,72% 0,25%
Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds. problemów
ON
n 234 319 1051 4
% 14,55% 19,84% 65,36% 0,25%
informacja dla ON n 353 269 981 5
% 21,95% 16,73% 61,01% 0,31%
szkoła integracyjna n 340 356 908 4
% 21,14% 22,14% 56,47% 0,25%
przedszkole integracyjne n 255 402 946 5
% 15,86% 25,00% 58,83% 0,31%
koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 349 302 953 4
% 21,70% 18,78% 59,27% 0,25%
ZUS n 463 688 456 1
% 28,79% 42,79% 28,36% 0,06%
KRUS n 287 739 577 5
% 17,85% 45,96% 35,88% 0,31%
PCPR n 607 572 425 4
% 37,75% 35,57% 26,43% 0,25%
PUP n 623 575 406 4
% 38,74% 35,76% 25,25% 0,25%
organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje n 628 320 655 5
% 39,05% 19,90% 40,73% 0,31%
poradnia psychologiczna dla ON n 344 407 846 11
% 21,39% 25,31% 52,61% 0,68%
WTZ n 672 301 634 1
% 41,79% 18,72% 39,43% 0,06%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
95
Najbardziej znaną placówką, zarówno wśród respondentów zamieszkałych w gminach
wiejskich jak i miejsko-wiejskich, jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.
Wymieniło go 91,24 % badanych z gmin wiejskich i 88,18% z gmin miejsko-wiejskich.
Zaledwie 1,12 % respondentów z gmin wiejskich i 1,43 % z gmin miejsko-wiejskich nie
wiedziało, że na ich terenie funkcjonuje taka placówka. Zbliżone odsetki
ankietowanych, posiada wiedzę na temat funkcjonowania innych instytucji, organizacji
czy placówek. Zaznaczyły się jednak różnice w odpowiedziach respondentów
mieszkających w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich (Tabele 44 i 45).
Najbardziej zauważalne różnice są w odpowiedziach dotyczących funkcjonowania
ZUS-u, PCPR, PUP, WTZ.
Poproszono ankietowanych, o określenie czy w ich gminie istnieje ZUS. Istnienie takiej
instytucji potwierdziło 14,65 % osób z terenów wiejskich oraz 28,79 % respondentów
z terenów miejsko-wiejskich. Zaprzeczyło udzielając odpowiedzi „nie” 66,86 % osób
z gmin wiejskich i 42,79 % osób z gmin miejsko-wiejskich. O istnieniu Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych nie wiedziało 18,40 % respondentów z obszarów wiejskich
i 28,36 % z obszarów miejsko-wiejskich. Od 0,09 %). Nie uzyskano odpowiedzi od
mniej niż 1 % ankietowanych.
Badani oceniali istnienie na swoich obszarach Powiatowych Centrów Pomocy
Rodzinie. O ich istnieniu jest przekonanych 17,98 % badanych z obszarów wiejskich
i 37,75 % z obszarów miejsko-wiejskich. Odpowiedzi „nie” udzieliło 61,32 %
ankietowanych z gmin wiejskich i 35,57 % z gmin miejsko-wiejskich. 20,49 %
badanych z gmin wiejskich i 26,43 % z gmin miejsko-wiejskich nie wie czy PCPR
działa na ich terenie. Nie otrzymano odpowiedzi od 0,21 % ankietowanych
zamieszkałych na terenach wiejskich i od 0,25 % ankietowanych z terenów miejsko-
wiejskich.
Respondenci określali też, czy istnieje PUP; 19,37 % badanych z terenów wiejskich
oraz 38,74 % z terenów miejsko-wiejskich wie o istnieniu takiego urzędu; 62,74 %
z obszarów wiejskich i 35,76 % z obszarów miejsko-wiejskich stwierdziło, że taki urząd
nie działa u nich w gminie. 17,81 % badanych z gmin wiejskich i 25,25 % z gmin
miejsko-wiejskich nie wie nic na ten temat. Nie uzyskano odpowiedzi od kilku
respondentów (mniej niż 1%).
96
Badani odpowiadali, czy w gminie istnieje WTZ; 29,33 % badanych z gmin wiejskich
i 41,79 % z gmin miejsko-wiejskich udzieliło odpowiedzi „tak”; „nie” odrzekło 37 %
osób zamieszkałych na terenach wiejskich i 18,72 % zamieszkałych na terenach
miejsko-wiejskich. O istnieniu Warsztatów Terapii Zajęciowej nie wie 33,46 %
respondentów z gmin wiejskich i 39,43 % z gmin miejsko-wiejskich. W badaniu nie
uzyskano odpowiedzi („brak danych”) od 7 osób (0,15 %) z gmin wiejskich i od 1
osoby (0,06 %) z gmin miejsko-wiejskich.
Z analizy uzyskanych danych wynika, że wskazania respondentów z terenów wiejskich
i miejsko-wiejskich nie różnią się znacząco. Największa ilość badanych wie o działaniu
na ich terenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Duża świadomość istnienia
GOPS zapewne w praktyce umożliwia osobom niepełnosprawnym i rodzinom
przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać
samodzielnie, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia13
.
Na terenach gmin wiejskich, wg znacznej części ankietowanych, nie działają placówki
ZUS i KRUS. Respondenci mają do tego niewystarczającą wiedzę nt. istnienia
w gminach Komisji/stanowiska ds. problemów ON, Komisji/stanowiska ds. problemów
społecznych/socjalnych oraz działania punktu informacji dla osób niepełnosprawnych.
2.2.2. Formy otrzymanej pomocy
Interesujące dla badań było uzyskanie wiedzy, z jakich wymienionych form pomocy
korzystali niepełnosprawni respondenci w ciągu ostatnich 3 lat i kto im tej pomocy
udzielił. Oceny dokonało 5000 respondentów, w tym 3392 pochodzących z terenu gmin
wiejskich i 1608 pochodzących z terenów gmin miejsko-wiejskich. Ponadto uzyskano
szczegółowe informacje dotyczące tego, kto i w jakim zakresie udzielał
niepełnosprawnym pomocy w różnych formach. Dane te ilustruje tabela 3a
umieszczona w aneksie.
13
por. Ustawa o pomocy społecznej, Rozdział I (Dz.U. z 2009 r. Nr 175 poz.1362 z późn. zm.)
97
Tabela 46. Formy pomocy udzielonej respondentom w ciągu ostatnich 3 lat,
z uwzględnieniem typu gminy
Forma pomocy Ogółem Korzystało z
pomocy
%
zapomoga, darowizna
gmina wiejska 3392 619 18,25%
gmina miejsko-wiejska 1608 264 16,42%
POLSKA 5000 887 17,74%
pomoc w formie kredytu/pożyczki
gmina wiejska 3392 198 5,84%
gmina miejsko-wiejska 1608 45 2,80%
POLSKA 5000 243 4,86%
dofinansowanie działalności gospodarczej lub rolniczej
gmina wiejska 3392 45 1,33%
gmina miejsko-wiejska 1608 12 0,75%
POLSKA 5000 57 1,14%
pomoc w formie rzeczowej
gmina wiejska 3392 458 13,50%
gmina miejsko-wiejska 1608 189 11,75%
POLSKA 5000 647 12,94%
pomoc w formie opieki bytowej
gmina wiejska 3392 465 13,71%
gmina miejsko-wiejska 1608 179 11,13%
POLSKA 5000 644 12,88%
pomoc prawna
gmina wiejska 3392 127 3,74%
gmina miejsko-wiejska 1608 46 2,86%
POLSKA 5000 173 3,46%
pomoc psychologiczna
gmina wiejska 3392 352 10,38%
gmina miejsko-wiejska 1608 235 14,61%
POLSKA 5000 587 11,74%
pomoc terapeutyczna
gmina wiejska 3392 371 10,94%
gmina miejsko-wiejska 1608 260 16,17%
POLSKA 5000 631 12,62%
98
Forma pomocy Ogółem Korzystało z
pomocy
%
usługi rehabilitacyjne
gmina wiejska 3392 880 25,94%
gmina miejsko-wiejska 1608 449 27,92%
POLSKA 5000 1329 26,58%
pomoc w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego
gmina wiejska 3392 211 6,22%
gmina miejsko-wiejska 1608 98 6,09%
POLSKA 5000 309 6,18%
wypożyczanie sprzętu rehabilitacyjnego
gmina wiejska 3392 52 1,53%
gmina miejsko-wiejska 1608 31 1,93%
POLSKA 5000 83 1,66%
pomoc w zakresie remontów
gmina wiejska 3392 127 3,74%
gmina miejsko-wiejska 1608 59 3,67%
POLSKA 5000 186 3,72%
inna pomoc
gmina wiejska 3392 22 0,65%
gmina miejsko-wiejska 1608 7 0,44%
POLSKA 5000 29 0,58%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Największa liczba ankietowanych wskazała na usługi rehabilitacyjne. Z gmin wiejskich
z tej formy pomocy skorzystało 880 respondentów ( 25,94 %). Respondentom pomocy
udzielił PFRON (68 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (542 razy), ZUS (10 razy),
KRUS (2 razy), samorząd terytorialny (3 razy), PCPR (24 razy), GOPS (39 razy),
organizacje i stowarzyszenia pozarządowe - najczęściej (98 razy), firmy prywatne (7
raz), pracodawca (50 razy), rodzina (4 razy), osoby prywatne spoza rodziny (5 razy),
inne podmioty (26 razy). W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają
kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 449
respondentów (27,92 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (33 razy),
Ministerstwo Zdrowia i NFZ – najczęściej (251 razy), Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej (1 raz), ZUS (6 razy), KRUS (1 raz), samorząd terytorialny (6 razy), PCPR
(15 razy), GOPS (26 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (59 razy), parafia
i ksiądz (1 raz), szkoła i nauczyciele (2 razy), firmy prywatne (3 razy), pracodawca (14
99
razy), rodzina (3 razy), osoby prywatne spoza rodziny (2 razy), inne podmioty (23
razy). W 3 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł.
Na drugim miejscu ankietowani wymienili pomoc w postaci zapomóg i darowizn.
Z gmin wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 619 respondentów (18,25 %).
Respondentom pomocy udzielił PFRON (33 razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (4
razy), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (7 razy), ZUS (8 razy), KRUS (1 raz),
samorząd terytorialny (12 razy), PCPR (15 razy), PUP (2 razy), GOPS – najczęściej
(441 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (13 razy), parafia i ksiądz (7
razy), szkoła i nauczyciele (1 raz), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (22 razy),
rodzina (30 razy), osoby prywatne spoza rodziny (7 razy), inne podmioty (7 razy). W 8
przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin
miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 264 respondentów (tj. 16,42 %
respondentów z terenów miejsko-wiejskich). Respondentom pomocy udzielił PFRON
(17 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (2 razy), ZUS (2 razy), samorząd terytorialny
(14 razy), PCPR (12 razy), GOPS - najczęściej (163 razy), organizacje i stowarzyszenia
pozarządowe (4 razy), parafia i ksiądz (1 raz), szkoła i nauczyciele (1 raz), firmy
prywatne (1 raz), pracodawca (12 razy), rodzina (19 razy), osoby prywatne spoza
rodziny (6 razy), inne podmioty (6 razy). W 6 przypadkach respondenci nie wiedzieli
lub nie pamiętają, kto im pomógł udzielając zapomogi lub darowizny.
Na trzecim miejscu pod względem formy udzielonej pomocy respondentom w ciągu
ostatnich 3 lat wymieniano pomoc w formie rzeczowej. Z gmin wiejskich z tej formy
pomocy skorzystało 458 respondentów (13,50 %). Respondentom pomocy udzielił
PFRON (39 razy), Ministerstwo Zdrowia i NFZ (16 razy), Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej (2 razy), samorząd terytorialny (5 razy), PCPR (12 razy), GOPS -
najczęściej (208 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (62 razy), parafia i
ksiądz (16 razy), szkoła i nauczyciele (12 razy), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (2
razy), rodzina (50 razy), osoby prywatne spoza rodziny (10 razy), inne podmioty (19
razy).
W 4 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł.
Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 189 respondentów (11,75
%). Respondentom pomocy udzielił PFRON (19 razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (2
razy), samorząd terytorialny (5 razy), PCPR (12 razy), GOPS – najczęściej (208 razy),
organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (62 razy), parafia i ksiądz (16 razy), szkoła
100
i nauczyciele (12 razy), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (2 razy), rodzina (50 razy),
osoby prywatne spoza rodziny (10 razy), inne podmioty (19 razy). W 4 przypadkach
respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im pomógł w formie rzeczowej.
Najmniejsza liczba ankietowanych otrzymała dofinansowanie do działalności
gospodarczej lub rolniczej. Z gmin wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 45
respondentów (1,33 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (5 raz), KRUS (2
razy), PUP (11 razy), GOPS (2 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (2
razy), rodzina (3 razy), inne podmioty - najczęściej (18 razy). W 2 przypadkach
respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-
wiejskich z tej formy pomocy skorzystało 12 respondentów (0,75 %). Respondentom
pomocy udzielił KRUS (1 raz), samorząd terytorialny (1 raz), PUP (2 razy), organizacje
i stowarzyszenia pozarządowe (1 raz), inne podmioty – najczęściej (6 razy).
W 1 przypadku respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają kto im w taki sposób
pomógł.
Formą pomocy niepełnosprawnym, także stosunkowo rzadko praktykowaną było
wypożyczenie sprzętu rehabilitacyjnego. Z gmin wiejskich z tej formy pomocy
skorzystało 52 respondentów (1,53 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (11
razy), Ministerstwo Zdrowia, NFZ (21 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe
(10 razy), firmy prywatne (2 razy), rodzina (1 raz), osoby prywatne spoza rodziny
(2 razy), inne podmioty (3 razy). W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie
pamiętają kto im tak pomógł. Z gmin miejsko-wiejskich z tej formy pomocy skorzystało
31 respondentów (1,93 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (7 razy),
Ministerstwo Zdrowia i NFZ (6 razy), samorząd terytorialny (1 raz), PCPR (5 razy),
GOPS (3 razy), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (4 razy), firmy prywatne
(1 raz), rodzina (1 raz), osoby prywatne spoza rodziny (2 razy). W 1 przypadku
respondent nie wiedział lub nie pamiętał kto mu pożyczył sprzęt rehabilitacyjny.
Znikomym wskazaniem ankietowanych (mniej niż 1 %) była też „inna pomoc”. Z gmin
wiejskich z innej jeszcze formy pomocy skorzystało 22 respondentów (0,65 %).
Respondentom pomocy udzieliło Ministerstwo Zdrowia i NFZ (2 razy), PCPR (3 razy),
PUP (2 razy), GOPS (1 raz), organizacje i stowarzyszenia pozarządowe (4 razy), parafia
i ksiądz (1 raz), firmy prywatne (1 raz), pracodawca (1 raz), inne podmioty (5 razy).
W 2 przypadkach respondenci nie wiedzieli lub nie pamiętają, kto im tak pomógł.
Z gmin miejsko-wiejskich z „innej” pomocy skorzystało natomiast 7 respondentów
(0,44 %). Respondentom pomocy udzielił PFRON (2 razy), organizacje
101
i stowarzyszenia pozarządowe (1 raz), szkoła i nauczyciele (1 raz), pracodawca (2 razy)
oraz inne podmioty (1 raz).
Badania pokazały, że pomoc oferowana przez różne instytucje, jest adresowana
zarówno do osób niepełnosprawnych z terenów gmin wiejskich jak i miejsko-wiejskich.
Najczęściej osoby niepełnosprawne (wg ich opinii) skorzystały z usług
rehabilitacyjnych oraz zapomóg i darowizn. Rehabilitację rozumiemy jako
zorganizowany system działania, którego celem jest przywrócenie osobom
niepełnosprawnym w miarę możności najpełniejszej sprawności w sensie fizycznym,
psychicznym, zdrowotnym i zawodowym. W takim działaniu chodzi zwłaszcza
o uaktywnienie tych osób, o włączenie ich do czynnego życia społecznego, w tym i do
procesów pracy. Rehabilitację rozwija się ze względów humanitarnych, społecznych
i ekonomicznych14
.
Z przeprowadzonych badań wynika, że najmniejszy odsetek respondentów skorzystał
w ostatnich 3 latach z wypożyczenia sprzętu rehabilitacyjnego i dofinansowania
działalności gospodarczej lub rolniczej. Warto także wspomnieć, że badania wykazały
podmioty (instytucje), które najczęściej i w różnych formach wspomagają osoby
niepełnosprawne. W różne formy pomocy niepełnosprawnym angażował Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie,
Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej oraz rodzina. Bardzo ograniczoną pomoc,
w wąskim zakresie niepełnosprawni mogli otrzymać w Powiatowych Urzędach Pracy
(Tabela 3a w Aneksie).
2.2.3. Ocena działań gminy w aktywizacji niepełnosprawnych
W prowadzonych badaniach respondenci oceniali wybrane działanie gminy dotyczące
osób niepełnosprawnych. Warto nadmienić, że w wyniku przeprowadzonej reformy
ustrojowej państwa oraz nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych realizacja znacznej części zadań z zakresu
rehabilitacji zawodowej i społecznej powierzona została samorządom terytorialnym15
.
14
Podoski K. Turnowiecki W., Polityka społeczna, Gdańsk 1998, s. 126 15 Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna, s. 3-4
102
Wykres 16. Ocena działań gmin wiejskich (od 1 do 5) Źródło: opracowanie własne
Wykres 17. Ocena działań gmin miejsko-wiejskich (od 1 do 5) Źródło: opracowanie własne
Ankietowani (5000 osób; 3392 osób z gmin wiejskich i 1608 osób z gmin miejsko-
wiejskich) wykorzystując 5 stopniową skalę (bardzo dobrze, dobrze, ani dobrze ani źle,
źle, bardzo źle) oceniali działania samorządu lokalnego w zakresie tworzenia miejsc
pracy dla osób niepełnosprawnych. Respondenci zarówno z gmin wiejskich jak
i miejsko-wiejskich najwyżej oceniają zadania gminy w organizacji spotkań
2,61
2,85 2,92 2,91
2,83 2,88 2,88
2,85
3,03
2,88 2,84
2,77
2,95 2,91 2,92
2,73
2,83 2,88 2,89
3,03
2,91 2,87
2,77
103
integracyjnych (np. festynów) i wydarzeń kulturalnych. Pośród respondentów z gmin
wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy w czasie badania
128 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 778 badanych; ani dobrze, ani źle spotkań
integracyjnych dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 1703 zapytanych. „Źle”
działania takie samorządu podsumowało 629 pytanych. Najsurowsze oceny - bardzo źle
dało 153 respondentów. Nie uzyskano oceny od 1 osoby. Na podstawie rozkładu ocen
respondentów określono średnią ocenę dla działań gminy w organizacji spotkań
integracyjnych – 3,03 (gdzie 5 – bardzo dobrze, 1 – bardzo źle). Pośród respondentów
z gmin miejsko-wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy
w czasie badania 54 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 373 badanych; ani
dobrze, ani źle organizowanej przez gminy integracji dla osób niepełnosprawnych nie
oceniło 796 zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 312 pytanych.
Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 62 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 11
respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla
działań gminy w zakresie organizacji festynów integracyjnych zakresie – 3,03.
Wysoko także oceniono pod względem skuteczności działania jednostek samorządu
terytorialnego uprawianie sportu. Pośród respondentów z gmin wiejskich bardzo dobrze
pod tym względem ocenia działania gminy w czasie badania 112 respondentów.
„Dobrze” odpowiedziało 526 badanych; ani dobrze, ani źle uprawiania sportu nie
oceniło 1896 zapytanych. „Źle” działania takie samorządu podsumowało 704 pytanych.
Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 152 respondentów. Nie uzyskano oceny od 2
respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla
przedmiotowych działań gminy– 2,92. Pośród respondentów z gmin miejsko-wiejskich
bardzo dobrze pod względem uprawiania sportu oceniło działania gminy w czasie
badania 32 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 283 badanych; ani dobrze, ani
źle uprawiania sportu nie oceniło 863 zapytanych; „źle” działania takie samorządu
podsumowało 368 pytanych. Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 58 respondentów.
Nie uzyskano wskazań od 4 respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów
określono średnią ocenę dla działań gminy w tym zakresie – 2,91.
Najsłabiej z kolei respondenci oceniają tworzenie miejsc pracy dla osób
niepełnosprawnych.
Pośród respondentów z gmin wiejskich, bardzo dobrze pod tym względem ocenia
działania gminy 63 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 263 badanych; ani dobrze,
104
ani źle tworzenia przez gminę miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych nie oceniło
1601 zapytanych. „Źle” działania takie samorządu podsumowało 1218 pytanych.
Najsurowsze oceny - bardzo źle dało 245 respondentów. Nie uzyskano oceny od 2
respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla
działań gmin wiejskich w tym zakresie – 2,61. Pośród respondentów z gmin miejsko-
wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy w czasie badania
36 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 131 badanych; ani dobrze, ani źle
tworzenia przez gminę miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 797
zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 532 pytanych. Najsurowsze
oceny – bardzo źle dało 108 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 4 respondentów.
Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla działań gmin
miejsko-wiejskich w tym zakresie – 2,66.
Stosunkowo niskie oceny respondenci wyrazili oceniając działania gmin dotyczące
dostępu do informacji dla osób niepełnosprawnych. Pośród respondentów z gmin
wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło działania gminy w czasie badania
79 respondentów. „Dobrze” odpowiedziało 406 badanych; ani dobrze, ani źle dostępu
do informacji dla osób niepełnosprawnych nie oceniło 1777 zapytanych. „Źle” działania
takie samorządu podsumowało 921 pytanych. Najsurowsze oceny - bardzo źle dało 205
respondentów. Nie uzyskano oceny od 4 respondentów. Na podstawie rozkładu ocen
respondentów określono średnią ocenę dla działań gminy w tym zakresie – 2,77. Pośród
respondentów z gmin miejsko-wiejskich bardzo dobrze pod tym względem oceniło
działania gminy w czasie badania 29 respondentów. „Dobrze” do tego je oceniło 198
badanych; ani dobrze, ani źle dostępu do informacji dla osób niepełnosprawnych nie
oceniło 840 zapytanych; „źle” działania takie samorządu podsumowało 91 pytanych.
Najsurowsze oceny – bardzo źle dało 108 respondentów. Nie uzyskano wskazań od 8
respondentów. Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią ocenę dla
działań gmin miejsko-wiejskich w tym zakresie także 2,77.
Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 4.2a).
Powyższa analiza wyników badań wskazuje, że respondenci krytycznie odnoszą się do
działań gminy zmierzających do aktywizacji osób niepełnosprawnych. W ocenie
ankietowanych jedynie organizacja spotkań integracyjnych i imprez kulturalnych
uzyskała najwyższą średnią, w 5 stopniowej skali – 3,03 pkt. Być może niskie oceny
innych przedsięwzięć gminy, wynikają z braku orientacji respondentów w zadaniach
105
własnych i zleconych gminy. Na większość z ocenianych zadań samorząd gminny ma
mocno ograniczony wpływ.
2.2.4. Działania sektora pozarządowego na rzecz niepełnosprawnych
Dla realizacji celu badań, ważne było uzyskanie informacji na temat działalności
respondentów w organizacjach, stowarzyszeniach, fundacjach na rzecz osób
niepełnosprawnych. Spośród 5000 ankietowanych taką działalność zadeklarowało
zaledwie 467 respondentów (tj. 9,34 %) – niespełna co 10-ty ankietowany;
w 4 przypadkach nie uzyskano wskazania (tj. 0,08 %).
Wykres 18. Przynależność respondentów do organizacji pozarządowych działających na
rzecz niepełnosprawnych
Źródło: opracowanie własne
W gminach o charakterze wiejskim zrzeszonych w organizacjach pozarządowych
działających na rzecz ON było 9,35 % respondentów; w gminach miejsko-wiejskich
jeszcze mniej - 9,33 %. Przeważająca część pytanych nie należy zatem do organizacji,
stowarzyszeń i nie działa w fundacjach na rzecz osób niepełnosprawnych - 90,54 %
z gmin wiejskich i 90,67 % respondentów z gmin miejsko-wiejskich.
Ankietowani oceniali, na ile stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i działające na
niepełnosprawnych wpływają na rozwiązanie konkretnych problemów środowiska.
Organizacje pozarządowe, stanowiące trzeci, obok publicznego i rynkowego, sektor są
467
4529
4
tak
nie
brak danych
106
znaczącą częścią każdego efektywnie i demokratycznie funkcjonującego państwa
i społeczeństwa. Realizują zadania, które wynikają z polityki państwa, lub te, których
mimo istniejącego zapotrzebowania, ani podmioty publiczne, ani prywatne
zorientowane na zysk, nie podejmują16
.
Tabela 47. Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin
wiejskich
Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i działające na
rzecz ON przyczyniają się do wymienionych działań?
tak nie nie wiem brak danych
GMINA WIEJSKA (N=3392)
integracja ON n 2371 138 881 2
% 69,90% 4,07% 25,97% 0,06%
podnoszenie świadomości na temat
problematyki ON
n 2122 216 1051 3
% 62,56% 6,37% 30,98% 0,09%
tworzenie korzystnego wizerunku ON n 1970 229 1188 5
% 58,08% 6,75% 35,02% 0,15%
tworzenie miejsc pracy dla ON n 1127 699 1563 3
% 33,23% 20,61% 46,08% 0,09%
wpływ na zmianę przepisów prawa
dotyczącego ON
n 1143 505 1743 1
% 33,70% 14,89% 51,39% 0,03%
zwiększenie szans zatrudnienia ON n 1104 637 1647 4
% 32,55% 18,78% 48,56% 0,12%
świadczenie usług z zakresu doradztwa
zawodowego
n 1256 379 1752 5
% 37,03% 11,17% 51,65% 0,15%
pomoc w podnoszeniu kwalifikacji
zawodowych (organizacja kursów i
szkoleń)
n 1372 378 1638 4
% 40,45% 11,14% 48,29% 0,12%
pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 1029 544 1813 6
% 30,34% 16,04% 53,45% 0,18%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
Respondenci z gmin o charakterze wiejskim wskazali na pierwszym miejscu, że
organizacje pozarządowe funkcjonujące na rzecz osób niepełnosprawnych działają na
rzecz integracji środowiska ON – 2371 odpowiedzi 69,90 %), „nie” przyczyniają się do
16 Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna, s. 4
107
tego w ocenie 138 osób (tj. 4,07 %), 881 osób (25,97 %) nie wie jak takie organizacje
oddziałują. W 2 przypadkach nie otrzymano wskazania (0,06 %). Na drugim miejscu
ankietowani odpowiedzieli, że ngo podnoszą świadomość na temat problematyki osób
niepełnosprawnych. „Tak” odpowiedziało 2122 osób (62,56 %), „nie” wskazało 216
badanych (6,37 %), „nie wiem” podało 1051 osób (30,98 %). Do tego 3 osoby nie
podały odpowiedzi (tj. 0,09 % respondentów z gmin wiejskich).
Najmniej liczna grupa ankietowanych z terenów wiejskich wskazała, że organizacje
pozarządowe pośredniczą w znajdowaniu pracy. Takiego zdania jest 1029 osób (30,34
%), odwrotnie uważa 544 badanych (16,04 %). 1813 badanych (53,45 %) nie ma
wiedzy na ten temat; w 6 ankietach nie otrzymano odpowiedzi (0,18 %).
Tabela 48. Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin
wiejskich
Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje zrzeszające i
działające na rzecz ON przyczyniają się do
wymienionych działań?
tak nie nie
wiem
brak
danych
GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)
integracja ON n 1100 71 436 1
% 68,41% 4,42% 27,11% 0,06%
podnoszenie świadomości na temat problematyk ON n 966 109 532 1
% 60,07% 6,78% 33,08% 0,06%
tworzenie korzystnego wizerunku ON n 885 134 586 3
% 55,04% 8,33% 36,44% 0,19%
tworzenie miejsc pracy dla ON n 471 356 777 4
% 29,29% 22,14% 48,32% 0,25%
wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 527 270 807 4
% 32,77% 16,79% 50,19% 0,25%
zwiększenie szans zatrudnienia ON n 516 293 795 4
% 32,09% 18,22% 49,44% 0,25%
świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 547 225 832 4
% 34,02% 13,99% 51,74% 0,25%
pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych
(organizacja kursów i szkoleń)
n 599 214 791 4
% 37,25% 13,31% 49,19% 0,25%
pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 447 284 872 5
% 27,80% 17,66% 54,23% 0,31%
Źródło: opracowanie zespołu badawczego na podstawie kwestionariusza ankiety
108
Największa grupa ankietowanych z gmin miejsko-wiejskich odpowiedziała, że
organizacje pozarządowe przyczyniają się do integracji osób niepełnosprawnych
i podnoszą świadomość na temat ich problematyki. 1100 (68,41 %) badanych uznaje, że
organizacje pozarządowe funkcjonujące na rzecz osób niepełnosprawnych działają na
rzecz integracji środowiska ON, przeciwnie uważa 71 osób (4,42 %), „nie wie” 436
osób (27,11 %). Od 1 respondenta nie uzyskano odpowiedzi.
Pytani odpowiadali także, że ngo podnosi świadomość na temat problematyki osób
niepełnosprawnych. „Tak” odpowiedziało 966 osób (60,07 %), „nie” wskazało 109
badanych (6,78 %), „nie wiem” podało 532 osób (33,08 %). Tutaj także 1 osoba nie
udzieliła odpowiedzi.
Najmniejsza grupa ankietowanych - 447 osób (27,80 %), uważa że organizacje
pozarządowe niepełnosprawnych pośredniczą w znajdowaniu pracy. Inaczej uważa 284
badanych (17,66 %), 872 badanych (54,23 %) nie ma wiedzy w tym zakresie. 5 osób nie
odpowiedziało na to pytanie.
Uzyskane wyniki pokazały, że w ocenie badanych, organizacje, stowarzyszenia lub
fundacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych przyczyniają się przede
wszystkim do integracji osób niepełnosprawnych, podnoszą poza tym świadomość na
temat problematyki niepełnosprawności oraz tworzą korzystny wizerunek osób
niepełnosprawnych. Według opinii ankietowanych, stowarzyszenia i instytucje nie
pomagają w znalezieniu pracy niepełnosprawnym.
2.3. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach
podnoszących kwalifikacje zawodowe
Jedno z pytań badawczych dotyczyło uczestnictwa respondentów w ostatnich 5 latach
w szkoleniach i kursach podnoszących lub zmieniających ich kwalifikacje zawodowe.
109
Wykres 19. Uczestnictwo niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach Źródło: opracowanie własne
Spośród 5000 respondentów jedynie 900 osób (tj. 18,00 % badanych) w ostatnich
5 latach uczestniczyło w szkoleniach i kursach; w tym 637 ankietowanych z terenów
gmin wiejskich (18,78 %) oraz 263 z terenów gmin miejsko-wiejskich (16,36 %).
Z kursów zmieniających kwalifikacje zawodowe nie korzystało 4077 pytanych (81,54
%) -2741 respondentów z terenów gmin wiejskich (80,81 %) oraz 1336 z terenów gmin
miejsko-wiejskich (83,08 %). W 23 przypadkach badacze nie otrzymali odpowiedzi
(0,46 %).
Badani mieszkańcy gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich w zdecydowanej
większości nie uczestniczyli w ostatnich 5 latach w szkoleniach i kursach
dokształcających. Respondenci nie są zainteresowani szkoleniami. Niewielki odsetek
uczestniczył w kursach podnoszących umiejętności lub zmieniających kwalifikacje
(18%).
Typ gminy, z której pochodzili respondenci nie miał tu większego znaczenia.
2.3.1. Dokształcanie osób niepełnosprawnych w praktyce
Respondenci, którzy korzystali z dokształcania się w ostatnich 5 latach, wskazywali
także, kto był organizatorem tych kursów.
900
4077
23
tak
nie
brak danych
110
Wykres 20. Organizatorzy kursów i szkoleń podnoszących/zmieniających kwalifikacje
zawodowe niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
Ankietowani wybierali alternatywy spośród 9 zaproponowanych przez badaczy lub
wskazywali inne. Największa grupa ankietowanych udzieliła odpowiedzi, że
organizatorem kursów, czy szkoleń podnoszących kwalifikacje wskazywano jest zakład
pracy; taką alternatywę wybrało 329 respondentów (36,56 %). Ze szkolenia
zorganizowanego przez zakład pracy skorzystało 241 mieszkańców gmin wiejskich
(37,83 %) oraz 88 gmin miejsko-wiejskich (33,46 %). Jako drugiego organizatora
dokształcania, pod względem ilości wskazań respondentów uznano Powiatowy Urząd
Pracy. W ostatnich 5 latach z jego szkoleń skorzystało 171 badanych (tj. 19,00 %
korzystających ze szkoleń); w tym 119 respondentów z terenów gmin wiejskich (18,68
%) oraz 52 z terenów gmin miejsko-wiejskich (19,77 %).
Najrzadziej jako organizatora kursów i szkoleń dla niepełnosprawnych wymaniano
Gminny Ośrodek Kultury. Jako organizatora wskazało GOK zaledwie 4 respondentów
(0,44 % wskazań). W tym przypadku spośród przeszkolonych 3 osoby pochodziły
z terenów wiejskich (0,47 %) oraz 1 osoba pochodziła z terenów miejsko-wiejskich
(0,38 %). Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 22).
Analiza odpowiedzi pokazała, że niepełnosprawni w niewielkim stopniu uczestniczą w
szkoleniach zmieniających lub podnoszących ich kwalifikacje zawodowe. Najczęściej
organizatorami takich szkoleń były zakłady pracy, Urzędy Pracy lub organizowano je
w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
171
64
329
64 63
4 20 34
161
39
100
0
50
100
150
200
250
300
350
111
2.3.2. Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń
W realizacji badań ważne było uzyskanie od respondentów informacji, czy dociera do
nich oferta o bezpłatnych kursach ułatwiających zdobycie pracy osobom
niepełnosprawnym współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej.
Wykres 21. Docieranie ofert o szkoleniach i kursach Źródło: opracowanie własne
Do niewielkiej grupy ankietowanych – 930 osób (18,60 %) dociera oferta
o organizowanych kursach; do 667 respondentów zamieszkałych na terenach wiejskich
(tj. 19,66 % ogółu respondentów z takich gmin) oraz 263 respondentów zamieszkałych
na terenach miejsko-wiejskich (tj. 16,36 % respondentów zamieszkałych na terenach
miejsko-wiejskich). Z ofertami kursów i szkoleń współfinansowanych ze środków UE
z kolei nie spotkało się aż 4061 pytanych (81,22 % badanych). Podobne odsetki dotyczą
respondentów z gmin wiejskich (80,10 %) i z gmin miejsko-wiejskich (83,58 %). Nie
otrzymano odpowiedzi (brak danych) od 9 osób; w tym od 8 z terenów wiejskich (0,24
%) i od 1 osoby z terenów miejsko-wiejskich (0,06 %). Szczegółowe zestawienia
ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 8a).
Dostęp do bezpłatnych o kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje jest dla osób
niepełnosprawnych bardzo trudne. Ponad 80 % pytanych nie otrzymuje informacji
o kursach i szkoleniach, zwłaszcza, jeśli chodzi o projekty dofinansowywane ze
środków pomocowych UE.
930
4061
9
tak nie brak danych
112
2.3.3. Programy adresowane do osób niepełnosprawnych
Badania wykazały, że z programów adresowanych do osób niepełnosprawnych
mających na celu poprawę sytuacji tej grupy na rynku pracy skorzystało zaledwie 10,68
% respondentów.
Wykres 22. Uczestnictwo niepełnosprawnych w dedykowanych programach Źródło: opracowanie własne
Otrzymano bardzo podobne odsetki z gmin wiejskich i miejsko-wiejskich (10,85
% i 10,32 %). Można wnioskować, że takie programy docierają do małej grupy
niepełnosprawnych. Ci respondenci, którzy z nich korzystali najczęściej nie pamiętali,
jakie to były programy (30,15 %). Konkretne programy były wymieniane przez
niewielkie odsetki badanych. Z programu „Komputer dla Homera 2003” skorzystało
najwięcej respondentów – 17,4 %, z innych tylko nieliczni. Szczegółowe dane znajdują
się na wykresie 23.
534
4458
8
tak nie brak danych
113
Wykres 23. Uczestnictwo w programach skierowanych do osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
Grupa 104 badanych (19,48 %) wymieniła „inne programy”.
Szczegółowe zestawienia ilościowe zawarte są w aneksie (tabela 7a).
Badania pokazały, że programy choć dedykowane osobom niepełnosprawnym nie
cieszyły się zbytnim zainteresowaniem. Ich aktywizujący zawodowo wpływ na
niepełnosprawnych respondentów okazał się bardzo ograniczony.
2.3.4. Wykluczenie z działań programowych
Wśród przyczyn nieuczestniczenia w programach adresowanych do osób
niepełnosprawnych, ankietowani w znacznej wielkości (64,36 %) wymieniali brak
wiedzy o ich istnieniu (bardzo zbliżone odsetki z gmin wiejskich i miejsko-wiejskich).
Inne przyczyny wymieniane były przez niewielu respondentów, np. odpowiedź „nie
kwalifikuję się do uczestnictwa w takich programach” – 15,75 %, „brak wiary, że uda
im się zakwalifikować” – 14,06 %. Inne przyczyny wymieniali nieliczni ankietowani.
W oparciu o analizę wyników badań nasuwa się wniosek, że główną przyczyną
nieuczestniczenia osób niepełnosprawnych w aktywizacji zawodowej jest przede
wszystkim brak informacji. Prawie 65 % badanych, „nie wiedziało, że istnieją takie
91
7 19
2 3
33 37
11 17 12
28 30
13
36
161
104
114
programy”. Należałoby więc w działalności na rzecz osób niepełnosprawnych,
prowadzonej przez rożne instytucje, organizacje i placówki wziąć to pod uwagę.
Wykres 24. Przyczyny rezygnacji z programów skierowanych do osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
2.3.5. Integracja europejska w kontekście niepełnosprawności
Ostatnim problemem szczegółowym, dotyczącym aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych, była ocena wpływu wejścia Polski do Unii Europejskiej i wpływ
tego kroku na poprawę sytuacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych. Oceny
dokonywali respondenci wykorzystując 5 stopniową skalę: „zdecydowanie tak”, „raczej
tak”, „ani tak, ani nie”, „raczej nie”, „zdecydowanie nie” (Wykres 25).
Wyniki wskazują, że zaledwie 3,26 % badanych pozytywnie („zdecydowanie tak”)
oceniło wpływ wejścia Polski do UE na aktywizację zawodową osób
niepełnosprawnych. Najwięcej ankietowanych (38,92 %) udzieliło odpowiedzi „ani tak,
ani nie”. Negatywnie ten wpływ oceniła duża grupa respondentów – „raczej nie” (24,08
%) i „zdecydowanie nie” (7,84 %).
2869
250
702
627
10
nie wiedziałem, że istniejątakie programy
nie potrafię przygotowaćdokumentów wymaganychregulaminem programu
nie kwalifikuję się douczestniczenia w takichprogramach
nie wierzę, że uda mi sięzakwalifikować do programu
brak danych
115
Wykres 25. Ocena wpływu wejścia Polski do UE na poprawę sytuacji
ekonomicznej/materialnej osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
Wykres 26. Ocena zadowolenia niepełnosprawnych w zależności od rodzaju gminy
z wejścia Polski do UE Źródło: opracowanie własne
Badania pokazały brak większych różnic w poziomie zadowolenia mieszkańców gmin
wiejskich i gmin miejsko-wiejskich z dokonanej integracji europejskiej.
Na podstawie rozkładu ocen respondentów określono średnią arytmetyczną ocenę
sytuacji ekonomicznej i zadowolenia ekonomicznego z wejścia Polski do UE.
Sformułowano (tzn. matematycznie wyliczono) ocenę wpływy wejścia Polski do
struktur europejskich na 2,93 (gdzie 5 oznacza bardzo dobrze… 1 oznacza bardzo źle).
163
1294
1946
1204
392
1 zdecydowanie tak
raczej tak
ani tak, ani nie
raczej nie
zdecydowanie nie
brak danych
2,94
2,90
gminy wiejskie gminy miejsko-wiejske
116
Biorąc pod uwagę typ gminy, respondenci z terenów wiejskich sytuacje oceniali na
2,94, respondenci z terenów miejsko-wiejskich na 2,90. Szczegółowe zestawienia
ilościowe prezentuje aneks (tabela 9a).
Analiza wyników dowodzi też, że niepełnosprawni respondenci raczej nie są euro
entuzjastami. Cechuje ich sceptycyzm lub europejskie niezadowolenie. Poprawę
własnej sytuacji materialnej po wejściu Polski do Unii Europejskiej odczuło zaledwie 3
na 10 ankietowanych. Stąd również ogólna ocena Polskiej akcesji jest zaledwie „prawie
dostateczna”.
2.4. Dyskryminacja osób niepełnosprawnych
Kolejne pytanie dotyczyło tego, czy w ostatnim czasie niepełnosprawni spotkali się
osobiście z przejawami dyskryminacji. Za dyskryminację, jakiej doświadczają osoby
niepełnosprawne uważa się każde nieuzasadnione odmienne traktowanie z powodu ich
niepełnosprawności, sprawiające im ból lub wyrządzające szkodę17
. Spośród 5000
respondentów większość ankietowanych (86,08 %) nie spotkało się z dyskryminacją.
Z przejawami dyskryminacji respondenci najczęściej spotykali się wśród znajomych
(43,52 %) i w urzędach (33,62 %). Najrzadziej w kościele/parafii (7,42 %), w szkole
(9,32 %) i w pracy (11,96 %).
17
Ward A. D., Nowe spojrzenie. Zagadnienia prawne dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym w
Europie Wschodniej, cyt. za Firlit-Fesnak G., Magnuszewska-Otulak G., Dyskryminacja a
równouprawnienie zadania dla polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M., /red./
Polityka społeczna, Warszawa 2007, s. 270
117
Wykres 27. Przejawy dyskryminacji wobec badanych osób niepełnosprawnych Źródło: opracowanie własne
80 64
231
165
299
128
51
118
WNIOSKI
Badania na temat „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych
zamieszkałych na obszarach wiejskich” pokazały, że otoczenie instytucjonalne stanowi
istotny czynnik aktywizacji zawodowej tej grupy społecznej. Analizowane problemy
badawcze skupiały się w niniejszym opracowaniu na zbadaniu roli organizacji
i instytucji, działających na rzecz osób niepełnosprawnych, w zakresie poprawy ich
sytuacji na rynku pracy oraz analizie czynników determinujących decyzję
niepełnosprawnych dotyczące podjęcia przez nich pracy zawodowej.
Badaniami objęto ogółem 5000 respondentów – 2489 kobiet (49,78% badanych)
oraz 2511 mężczyzn (50,22%), w wieku 16 – 55 lat, ze znacznym, umiarkowanym oraz
lekkim stopniem niepełnosprawności, mieszkających na terenach wiejskich, na obszarze
całej Polski.
Analizie poddano następujące szczegółowe problemy badawcze:
Miejsce zatrudnienia niepełnosprawnych
Z badań wynika, że zaledwie 27,18% niepełnosprawnych respondentów pracuje
zarobkowo. Najczęściej osoby te zatrudniane są w przedsiębiorstwach prywatnych
(33,70%). Niewielu z respondentów podejmuje dodatkową pracę, a ci, którzy mają
dodatkowe źródło dochodu najczęściej pracują w gospodarstwie rolnym (44,07%
dodatkowo zarobkujących).
Sposoby znalezienia pracy przez niepełnosprawnych
Analiza wyników badań wykazała, że respondenci podejmują się różnych sposobów
znalezienia pracy, jednak za najskuteczniejszy uznali bezpośrednie wizyty
u pracodawcy.
Wymogi przystosowania stanowiska pracy
Zdecydowana większość badanych (85,06%) stwierdziła, że stanowiska pracy, w ich
przypadku, nie wymagały specjalnego dostosowania. Tylko 5,37% ankietowanych
uznało, że stanowisko ich pracy wymagało specjalistycznych adaptacji.
119
Formy zatrudniania osób niepełnosprawnych
Pracujące osoby niepełnosprawne były zazwyczaj związane z pracodawcą umową
o pracę (prawie 80 % wskazań) zawartą zgodnie z kodeksem pracy, w tym 44,08 %
respondentów miała umowy na czas nieokreślony. Co dziesiąty badany pracował też na
rachunek własny.
Satysfakcja z wykonywanej pracy
Duża grupa badanych zadeklarowała znaczne zadowolenie z wykonywanych
obowiązków zawodowych. Średnia ocena zadowolenia wyliczona w 5 – stopniowej
skali, osiągnęła poziom 5,04. W gminach o charakterze wiejskim „współczynnik
zadowolenia” był nieco wyższy i wynosił 4,08, w gminach miejsko – wiejskich na
poziomie 3,94.
Bezrobocie niepełnosprawnych oraz czynniki je determinujące
Otrzymane wyniki nie napawają optymizmem, okazało się bowiem, że około ¾
niepełnosprawnych respondentów pozostawało poza rynkiem pracy. Bezrobocie
niepełnosprawnych jest skutkiem wielu uwarunkowań. Respondenci wskazywali jednak
najczęściej na pogarszający się stan zdrowia i reorganizację/redukcję zatrudnienia.
Z analizy uzyskanych danych wynika, że niepełnosprawni respondenci oczekują
propozycji pracy ale raczej poza rolnictwem (9 na 10 wskazań). Być może ze względu
ma swoją dysfunkcję, doszli do wniosku, że praca w rolnictwie jest dla nich za ciężka.
Typ gminy z której pochodzili respondenci (wiejska lub miejsko – wiejska) nie miał tu
większego znaczenia.
Badania wykazały, że respondenci poszukują pracy przede wszystkim za
pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy (80,43%), duża grupa (58,71%) korzysta
z pomocy rodziny i znajomych, 37% ankietowanych bezpośrednio u pracodawcy oraz
przeglądając ogłoszenia w prasie i Internecie. Z ostatniego ze wskazanych sposobów
zdecydowanie częściej korzystają niepełnosprawni z terenów gmin wiejskich.
Bezrobotni oczekują również pomocy w poszukiwaniu ofert pracy (87,02%), oraz
porady w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych – CV, listu motywacyjnego,
podania (42,39%). W tym zakresie niepełnosprawni najczęściej liczą na pomoc
Powiatowego Urzędu Pracy, rodziny i znajomych. Zaskakujące jest to, że większość
120
respondentów odpowiedziała, że nie liczy na pomoc organizacji i stowarzyszeń
pozarządowych (np. Caritas) oraz parafii i kościoła.
Podjęcie zatrudnienia na lokalnym rynku pracy
Sytuacja niepełnosprawnych, zamieszkałych na obszarach wiejskich, na rynku pracy
jest wyjątkowo trudna. Ankietowani oceniali ten rynek biorąc pod uwagę trzy kryteria:
szansę na znalezienie pracy przez osoby niepełnosprawne, liczbę ofert pracy dla
niepełnosprawnych oraz atrakcyjność składanych ofert. W opinii badanych najgorzej
przedstawia się sytuacja jeśli chodzi o liczbę ofert pracy kierowanych do osób
niepełnosprawnych. Niepełnosprawni respondenci szukający pracy najchętniej
podjęliby ją na terenie gminy. Dla zamieszkałych na terenach gmin wiejskich dosyć
atrakcyjna byłaby również dowolna inna miejscowość na terenie powiatu.
Bezrobotni niepełnosprawni, bez względu na miejsce zamieszkania, z czterech
głównych powodów: aby zarabiać na życie, być wśród ludzi, czuć się potrzebnym oraz
aby usamodzielnić się. Badania pokazały także, że motywacje te były silniej
artykułowane przez respondentów zamieszkujących tereny gmin miejsko – wiejskich.
Wielu niepełnosprawnych, biernych zawodowo, nie poszukuje jednak pracy,
głównie z powodów zdrowotnych. Istotnym powodem bierności zawodowej jest także
obawa o utratę świadczeń rentowych i emerytalnych.
Wpływ aktywności zawodowej na życie osoby niepełnosprawnej
W opinii badanych niepełnosprawnych, aktywność zawodowa ma wpływ przede
wszystkim na poprawę poziomu życia, niezależność finansową, poprawę samopoczucia
i samooceny oraz kontakty między ludzkie, korzystnie wpływa na integrację
psychospołeczną niepełnosprawnych.
Czynniki wzmacniające szansę niepełnosprawnych na rynku pracy
Niepełnosprawni respondenci, mieszkający zarówno w gminach wiejskich i miejsko
– wiejskich, szansę na znalezienie pracy upatrują przede wszystkim we własnym
rozwoju. Najczęściej w podniesieniu poziomu wykształcenia, w zdobyciu nowych
umiejętności czy kwalifikacji, choćby poprzez kursy i szkolenia.
121
Znaczenie barier w rozwijaniu aktywności zawodowej niepełnosprawnych
Niepełnosprawni respondenci, zarówno z terenów gmin wiejskich jak i miejsko –
wiejskich, wymieniają cztery najważniejsze bariery w podejmowaniu aktywności
zawodowej: zły stan zdrowia, stopień i rodzaj niepełnosprawności (83,84%), dalej brak
kwalifikacji i doświadczenia (75,90%), następnie poziom wykształcenia (71,46%) oraz
utrata renty w przypadku zatrudnienia (70,62%).Mniej ważnymi barierami okazały się:
brak akceptacji ze strony rodziny, przyjaciół i znajomych oraz brak ofert kursów
i szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe osób niepełnosprawnych.
Udział doradcy zawodowego w wyjściu z bezrobocia
Badania wskazują, że rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej
niepełnosprawnych bezrobotnych jest znikoma. Z pomocy doradcy nie skorzystało
82,70% respondentów. Ci, którzy skorzystali stwierdzili, że pomoc ta nie miała
większego wpływu na ich aktywizację zawodową.
Ocena działań placówek w terenie
Z badań wynika, że respondenci bez względu na miejsce zamieszkania, najlepiej
znają działalność Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej. Placówki te mają na celu
pomoc ludziom, w tym również niepełnosprawnym i ich rodzinom, w trudnych
sytuacjach życiowych, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.
Zaskakująco niewielki odsetek ankietowanych orientuje się w działalności placówek
ZUS i KRUS, wie o istnieniu na swoim terenie Komisji/stanowiska w Urzędzie Gminy
ds. Problemów Osób Niepełnosprawnych, stanowiska ds. problemów
społecznych/socjalnych oraz funkcjonowaniu punktu informacji dla osób
niepełnosprawnych.
Dokształcania osób niepełnosprawnych w praktyce
Badani, mieszkańcy gmin wiejskich i gmin miejsko – wiejskich, w zdecydowanej
większości nie uczestniczyli w ostatnich 5 latach w szkoleniach i kursach
dokształcających, zmieniających lub podnoszących ich kwalifikacje zawodowe. Typ
gminy z której pochodzili respondenci nie miał tu większego znaczenia. Najczęściej
organizatorem szkoleń w których uczestniczyli, w ostatnich 5 latach, były zakłady
pracy, Urzędy Pracy lub organizowano je w ramach funduszy strukturalnych Unii
122
Europejskiej. Działania te, w opinii ankietowanych, prowadzone były zdecydowanie za
rzadko.
Polityka informacyjna dotycząca dedykowanych szkoleń
Badani negatywnie ocenili działalność informacyjną dotyczącą podnoszenia
kwalifikacji zawodowych, na swoim terenie. Ponad 80% pytanych nie otrzymuje takich
informacji, zwłaszcza jeśli chodzi o szkolenia dofinasowane ze środków unijnych.
Programy adresowane do osób niepełnosprawnych
Najpopularniejszym i najbardziej dostępnym dla niepełnosprawnych programem,
był program pn. Komputer dla Homera 2003. Cieszył się on powodzeniem u 1/5
niepełnosprawnych, częściej u respondentów z gmin miejsko – wiejskich. Ponad 1/3
niepełnosprawnych korzystających kiedyś z tego typu programów nie potrafi ich
zidentyfikować.
Wykluczenie z działań programowych
Główną przyczyną braku uczestnictwa w programach adresowanych do osób
niepełnosprawnych jest, według ich opinii, przede wszystkim brak informacji. Prawie
65% badanych (bez względu na typ gminy) zadeklarowało odpowiedź „nie wiedziałem,
że istnieją takie programy”. Nasuwa się więc wniosek, że niewystarczająca i mało
skuteczna jest polityka informacyjna samorządów terytorialnych w tym obszarze.
Zaskakujące jest to, że niewielki odsetek niepełnosprawnych liczy na pomoc
organizacji i stowarzyszeń pozarządowych oraz parafii i kościoła. Hipoteza (3)
dotycząca istnienia organizacji, stowarzyszeń i instytucji zrzeszających i działających
na rzecz osób niepełnosprawnych, które zwiększają szansę zatrudnienia
niepełnosprawnych nie potwierdziła się. Badania wykazały także niewielką pomoc ze
strony doradców zawodowych. Zdecydowana większość respondentów nie odczuła
z ich strony żadnego wsparcia.
Niepełnosprawni oceniali także pomoc, w ich sytuacji życiowej, otoczenia
instytucjonalnego. Najczęstszą formą wsparcia, według ich opinii, było świadczenie lub
umożliwienie skorzystania z usług rehabilitacyjnych, rzadziej przyznanie finansowych
zapomóg i darowizn. Niepełnosprawni, niestety w niewielkim stopniu uczestniczą
w szkoleniach ułatwiających im aktywizacje zawodową. Narzekają na brak informacji
123
o kursach i innych możliwościach podnoszenia własnych kwalifikacji. Potwierdziła się
więc hipoteza (5) mówiąca, że atrakcyjna oferta dotycząca szkoleń i kursów
podnoszących lub zmieniających kwalifikacje zawodowe niepełnosprawnych z terenów
wiejskich, dociera do nielicznych osób z tej grupy respondentów. Ponad 80% pytanych
nie otrzymywało takich informacji zwłaszcza, jeśli chodzi o szkolenia finansowane ze
środków unijnych.
Optymizmem napawa fakt, że jak wykazały badania, ponad 86%
niepełnosprawnych nie doznało przejawów dyskryminacji ze strony otoczenia. Tylko
nieliczni z takimi przejawami zetknęli się wśród znajomych, rzadziej urzędników
i personelu medycznego.
Badania, zrealizowane na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych nt. „Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych
zamieszkałych na obszarach wiejskich”, pokazały, że sytuacja osób niepełnosprawnych
w Polsce jest zróżnicowana. Zależnie od predyspozycji, własnej aktywności i woli,
poziomu wykształcenia, oczekiwań i przygotowania zawodowego18
osoby
niepełnosprawne,
z terenów wiejskich, w mniejszym lub większym stopniu uczestniczą w życiu
społecznym i gospodarczym kraju, regionu. Jednakże, mimo wejścia Polski do struktur
Unii Europejskiej, jest jeszcze wiele obszarów życia, w tym obszar aktywności
zawodowej, który wymaga zmian i reorganizacji. Najistotniejsza jednak, wydaje się,
zmiana sposobu myślenia o problemie niepełnosprawności. Zmiany w sposobie
postrzegania tego zjawiska powinny skutkować stworzeniem społeczeństwa, a za tym
całego środowiska, w pełni dostępnego dla wszystkich i akceptowanego całe
społeczeństwo. Nie ulega żadnej wątpliwości, że początkiem tych zmian powinny być
zmiany w postrzeganiu osób niepełnosprawnych jako pełnoprawnych obywateli
państwa.
18
por. Firlit-Fesnak, Magnuszewska-Otulak, Dyskryminacja a równouprawnienie…, s. 272
124
BIBLIOGRAFIA
Brzezińska A., Pluta J., Rycielski P. /red./, Wsparcie dla osób z ograniczeniem
sprawności i ich otoczenia, Wyniki z badań, Warszawa 2010
Firlit-Fesnak G., Magnuszewska-Otulak G., Dyskryminacja a równouprawnienie
zadania dla polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M. /red./
Polityka społeczna, Warszawa 2007
Gałęziak J., Pomoc społeczna i wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych.
Diagnoza obecnego stanu i perspektywy oraz kierunki zmian w kontekście skutków dla
przestrzeni Polski w perspektywie lat 2015 i 2033.
Kalita J., Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz rola organizacji
pozarządowych świadczących usługi dla tej grupy beneficjentów, Warszawa 2006
Otrębski W., Rożnowski B., Sytuacja psychologiczna osób z niepełnosprawnością na
rynku pracy - Badania percepcji pracodawców, pracowników i poszukujących pracy,
Lublin 2008
Podoski K., Turnowiecki W., Polityka społeczna, Gdańsk 1998
Spytek-Bandurska G., Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej,
[w:] Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M., /red./ Polityka społeczna, Warszawa 2007
Szarfenberg R., Zakres, definicje i konteksty polityki społecznej, [w:] Firlit-Fesnak G.,
Szylko-Skoczny M. /red./, Polityka społeczna, Warszawa 2007
Wiszejko-Wierzbicka D., Niewykorzystana sfera. Partycypacja społeczna
i obywatelska osób z ograniczeniami sprawności, Warszawa 2010
Dokumenty
Badania GUS, Departamentu Pracy i Warunków Życia: Aktywność Ekonomiczna
Ludności Polski, I Kwartał 2009
Niepełnosprawność w Polsce – Analiza organizacyjno-prawna
Raport z badań WYG International: Bariery i możliwości integracji zawodowej osób
niepełnosprawnych w województwie lubelskim, Warszawa 2009
Ustawa o pomocy społecznej, (Dz.U. z 2009 r. Nr 175 poz.1362 z późn. zm.)
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 69
poz.415 z późn.zm.)
125
SPIS TABEL
Tabela 1 Sposób zadowolenia osób niepełnosprawnych z wykonywanej pracy 24
Tabela 2 Zainteresowanie podjęciem pracy 29
Tabela 3 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
Powiatowego Urzędu Pracy
34
Tabela 4 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
rodziny i znajomych
35
Tabela 5 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od Urzędu Gminy 36
Tabela 6 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
sektora pozarządowego
37
Tabela 7 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
parafii i Kościoła
38
Tabela 8 Oczekiwania pomocy bezrobotnych osób niepełnosprawnych od
innych
39
Tabela 9 Chęć zarabiania na życie jako powód podjęcia pracy 43
Tabela 10 Chęć bycia wśród ludzi jako powód podjęcia pracy 44
Tabela 11 Chęć usamodzielnienia się jako powód podjęcia pracy 45
Tabela 12 Chęć bycia potrzebnym jako powód podjęcia pracy 46
Tabela 13 Chęć własnego rozwoju jako powód podjęcia pracy 47
Tabela 14 Marzenia jako powód podjęcia pracy 48
Tabela 15 Namowa rodziny jako powód podjęcia pracy 49
Tabela 16 Namowa znajomych jako powód podjęcia pracy 50
Tabela 17 Wpływ aktywności zawodowej na myślenie o samym sobie 56
Tabela 18 Wpływ aktywności zawodowej na kontakty międzyludzkie 57
Tabela 19 Wpływ aktywności zawodowej na rozwój zawodowy 58
Tabela 20 Wpływ aktywności zawodowej na poziom życia 59
Tabela 21 Wpływ aktywności zawodowej na niezależność finansową 60
Tabela 22 Podniesienie poziomu wykształcenia jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
62
Tabela 23 Nowe umiejętności jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych
na rynku pracy
63
Tabela 24 Nowe kwalifikacje jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na
rynku pracy
64
Tabela 25 Zmiany w prawie pracy jako czynnik zwiększający szanse osób
niepełnosprawnych na rynku pracy
65
Tabela 26 Dowóz jako czynnik zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku
pracy
66
Tabela 27 Udział trenera pracy w zwiększaniu szans osób niepełnosprawnych na rynku
pracy
67
Tabela 28 Komputer jako element zwiększający szanse osób niepełnosprawnych na rynku
pracy
68
Tabela 29 Brak kwalifikacji jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
69
Tabela 30 Poziom wykształcenia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
70
Tabela 31 Brak umiejętności poszukiwania pracy jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
71
Tabela 32 Bariery społeczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby
niepełnosprawne
73
Tabela 33 Cechy osobowości jako bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
74
Tabela 34 Brak znajomości jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
75
Tabela 35 Bariery architektoniczne w podejmowaniu aktywności zawodowej przez osoby
niepełnosprawne
76
126
Tabela 36 Trudności komunikacyjne jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
77
Tabela 37 Negatywny stereotyp osoby niepełnosprawnej jako bariera w podejmowaniu
aktywności zawodowej
78
Tabela 38 Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako pracowników niekonkurencyjnych
jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
79
Tabela 39 Ograniczenia prawne jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
80
Tabela 40 Obawa przed utratą renty jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej
przez osoby niepełnosprawne
80
Tabela 41 Zły stan zdrowia jako bariera w podejmowaniu aktywności zawodowej przez
osoby niepełnosprawne
81
Tabela 42 Brak możliwości dokształcania, jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
82
Tabela 43 Brak akceptacji ze strony najbliższych, jako bariera w podejmowaniu aktywności
zawodowej przez osoby niepełnosprawne
83
Tabela 44 Wiedza na temat funkcjonowania w gminach wiejskich wybranych instytucji,
organizacji i placówek
87
Tabela 45 Wiedza na temat funkcjonowania w gminach miejsko-wiejskich wybranych
instytucji, organizacji i placówek
88
Tabela 46 Formy pomocy udzielonej respondentom w ciągu ostatnich 3 lat z
uwzględnieniem typu gminy
90
Tabela 47 Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin
wiejskich
100
Tabela 48 Ocena organizacji pozarządowych dokonana przez respondentów z gmin
wiejskich
101
127
SPIS WYKRESÓW
Wykres 1 Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych 14
Wykres 2 Główne miejsce pracy badanych 15
Wykres 3 Dodatkowe miejsce pracy 17
Wykres 4 Sposób znalezienia pracy przez badanych 19
Wykres 5 Przystosowanie stanowiska pracy 21
Wykres 6 Forma zatrudnienia osób niepełnosprawnych 22
Wykres 7 Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych 25
Wykres 8 Przyczyny utraty pracy bezrobotnych osób niepełnosprawnych 27
Wykres 9 Sposób szukania pracy przez bezrobotne osoby niepełnosprawne 31
Wykres 10 Oczekiwania pomocy w związku z poszukiwaniem pracy 33
Wykres 11 Preferencje miejsca zatrudnienia 42
Wykres 12 Dlaczego osoby niepełnosprawne nie poszukują pracy ? 52
Wykres 13 Zainteresowanie pracą w rolnictwie 54
Wykres 14 Zainteresowanie pracą poza rolnictwem 55
Wykres 15 Rola doradcy zawodowego w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych 85
Wykres 16 Ocena działań gmin wiejskich 95
Wykres 17 Ocena działań gmin miejsko-wiejskich 96
Wykres 18 Przynależność respondentów do organizacji pozarządowych działających na
rzecz niepełnosprawnych
99
Wykres 19 Uczestnictwo niepełnosprawnych w kursach i szkoleniach 103
Wykres 20 Organizatorzy kursów i szkoleń podnoszących/zmieniających kwalifikacje
zawodowe niepełnosprawnych
104
Wykres 21 Docieranie ofert o szkoleniach i kursach 105
Wykres 22 Uczestnictwo niepełnosprawnych w dedykowanych programach 106
Wykres 23 Uczestnictwo w programach skierowanych do osób
niepełnosprawnych
107
Wykres 24 Przyczyny rezygnacji z programów skierowanych do osób niepełnosprawnych 108
Wykres 25 Ocena wpływu wejścia Polski do UE na poprawę sytuacji
ekonomicznej/materialnej osób niepełnosprawnych
109
Wykres 26 Ocena zadowolenia niepełnosprawnych w zależności od rodzaju gminy z
wejścia Polski do UE
110
Wykres 27 Przejawy dyskryminacji wobec badanych osób niepełnosprawnych 111
128
A N E K S
129
TAB.1. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH A TYP GMINY
Lp. Aktywność zawodowa Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 pracujący n 1359 953 406
3 % 27,18% 28,10% 25,25%
4 bezrobotny n 649 433 216
5 % 12,98% 12,77% 13,43%
6 bierny zawodowo n 2992 2006 986
7 % 59,84% 59,14% 61,32%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)
TAB.2. MIEJSCE PRACY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406
2 GŁÓWNE MIEJSCE PRACY
3 firma sektora państwowego n 208 153 55
4 % 15,31% 16,05% 13,55%
5 firma prywatna n 458 308 150
6 % 33,70% 32,32% 36,95%
7 spółdzielczość inwalidzka n 85 55 30
8 % 6,25% 5,77% 7,39%
9 zakład pracy chronionej n 259 166 93
10 % 19,06% 17,42% 22,91%
11 zakład aktywności zawodowej n 123 114 9
12 % 9,05% 11,96% 2,22%
13 gospodarstwo rolne n 84 68 16
14 % 6,18% 7,14% 3,94%
15 własna działalność gospodarcza n 54 38 16
16 % 3,97% 3,99% 3,94%
17 inne n 55 35 20
18 % 4,05% 3,67% 4,93%
19 brak danych n 33 16 17
20 % 2,43% 1,68% 4,19%
21 DODATKOWE MIEJSCE PRACY (*)
22 OGÓŁEM (**) n 118 77 41
23 % 8,68% 8,08% 10,10%
24 firma sektora państwowego n 6 6 0
25 % 5,08% 7,79% 0,00%
26 firma prywatna n 23 11 12
27 % 19,49% 14,29% 29,27%
28 zakład pracy chronionej n 6 4 2
29 % 5,08% 5,19% 4,88%
30 zakład aktywności zawodowej n 1 1 0
31 % 0,85% 1,30% 0,00%
32 gospodarstwo rolne n 52 35 17
33 % 44,07% 45,45% 41,46%
34 własna działalność gospodarcza n 7 6 1
35 % 5,93% 7,79% 2,44%
36 inne n 23 14 9
37 % 19,49% 18,18% 21,95%
130
TAB.3. SPOSÓB ZNALEZIENIA PRACY PRZEZ BADANYCH
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
1 OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406
2 SPOSÓB ZNALEZIENIA PRACY
3 z Powiatowego Urzędu Pracy n 113 75 38
4 % 8,31% 7,87% 9,36%
5 z biura pośrednictwa pracy, z agencji
doradztwa personalnego
n 24 16 8
6 % 1,77% 1,68% 1,97%
7 bezpośrednio u pracodawcy n 635 438 197
8 % 46,73% 45,96% 48,52%
9 samozatrudnienie n 162 121 41
10 % 11,92% 12,70% 10,10%
11 z ogłoszeń z prasy, Internetu n 69 47 22
12 % 5,08% 4,93% 5,42%
13 dzięki pośrednictwu organizacji
pozarządowych działających na rzecz ON
n 20 16 4
14 % 1,47% 1,68% 0,99%
15 dzięki pomocy rodziny, znajomych n 322 229 93
16 % 23,69% 24,03% 22,91%
17 sam/a dałem/am ogłoszenie w prasie,
Internecie
n 24 22 2
18 % 1,77% 2,31% 0,49%
19 inne n 45 31 14
20 % 3,31% 3,25% 3,45%
TAB.4. CZY STANOWISKO PRACY WYMAGAŁO SPECJALNEGO
PRZYSTOSOWANIA DO POTRZEB OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM
PRACUJE
1359 953 406
2
3 tak n 73 46 27
4 % 5,37% 4,83% 6,65%
5 nie n 1156 816 340
6 % 85,06% 85,62% 83,74%
7 nie wiem n 127 90 37
8 % 9,35% 9,44% 9,11%
9 brak danych n 3 1 2
10 % 0,22% 0,10% 0,49%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujących respondentów (wiersz nr 1)
131
TAB.5. FORMA ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406
2 FORMA ZATRUDNIENIA
3 umowa o pracę na czas nieokreślony n 599 408 191
4 % 44,08% 42,81% 47,04%
5 umowa o pracę na czas określony n 481 354 127
6 % 35,39% 37,15% 31,28%
7 umowa o dzieło n 14 9 5
8 % 1,03% 0,94% 1,23%
9 umowa zlecenie n 74 45 29
10 % 5,45% 4,72% 7,14%
11 umowa ustna n 46 30 16
12 % 3,38% 3,15% 3,94%
13 nie dotyczy, praca na własny rachunek n 141 106 35
14 % 10,38% 11,12% 8,62%
15 brak danych n 4 1 3
16 % 0,29% 0,10% 0,74%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujących respondentów (wiersz nr 1)
TAB.6. STOPIEŃ ZADOWOLENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z WYKONYWANEJ
PRACY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM PRACUJE 1359 953 406
2 ZADOWOLENIE Z PRACY
3 zdecydowanie tak n 406 303 103
4 % 29,87% 31,79% 25,37%
5 raczej tak n 684 482 202
6 % 50,33% 50,58% 49,75%
7 ani tak, ani nie n 188 115 73
8 % 13,83% 12,07% 17,98%
9 raczej nie n 66 42 24
10 % 4,86% 4,41% 5,91%
11 zdecydowanie nie n 11 9 2
12 % 0,81% 0,94% 0,49%
13 brak danych n 4 2 2
14 % 0,29% 0,21% 0,49%
15 OCENA ZADOWOLENIA Z PRACY
16 ŚREDNIA (*) 4,04 4,08 3,94
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu pracujacych respondentów (wiersz nr 1)
(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 1 - zdecydowania nie, 2 - raczej nie, 3 - ani tak, ani
nie, 4 - raczej tak, 5 - zdecydowanie tak
132
TAB.7. CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY BEZROBOTNYCH OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 JAK DŁUGO POZOSTAJE PAN/I BEZ
PRACY?
3 do 1 miesiąca n 12 7 5
4 % 1,85% 1,62% 2,31%
5 2 - 6 miesięcy n 47 29 18
6 % 7,24% 6,70% 8,33%
7 7 - 12 miesięcy n 91 54 37
8 % 14,02% 12,47% 17,13%
9 13 - 36 miesięcy n 177 118 59
10 % 27,27% 27,25% 27,31%
11 37 - 60 miesięcy n 108 77 31
12 % 16,64% 17,78% 14,35%
13 powyżej 60 miesięcy n 195 136 59
14 % 30,05% 31,41% 27,31%
15 brak danych n 19 12 7
16 % 2,93% 2,77% 3,24%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1)
133
TAB.8. PRZYCZYNY UTRATY PRACY BEZROBOTNYCH OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Lp Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA
ROLNICTWEM? (*)
3 tak n 324 207 117
4 % 49,92% 47,81% 54,17%
5 nie n 317 220 97
6 % 48,84% 50,81% 44,91%
7 brak danych n 8 6 2
8 % 1,23% 1,39% 0,93%
9 CZYNNIKI, KTÓRE WPŁYNĘŁY NA UTRATĘ PRACY (**)
10 problemy z dojazdem do pracy n 25 17 8
11 % 7,72% 8,21% 6,84%
12 likwidacja firmy n 48 28 20
13 % 14,81% 13,53% 17,09%
14 reorganizacja/ redukcja zatrudnienia n 97 66 31
15 % 29,94% 31,88% 26,50%
16 niesprostanie oczekiwaniom pracodawcy n 19 13 6
17 % 5,86% 6,28% 5,13%
18 pogarszający się stan zdrowia, nasilenie
choroby
n 134 85 49
19 % 41,36% 41,06% 41,88%
20 zbyt niskie kwalifikacje n 12 9 3
21 % 3,70% 4,35% 2,56%
22 problemy ze zdobywaniem nowych
kwalifikacji/umiejętności
n 7 3 4
23 % 2,16% 1,45% 3,42%
24 konflikty w miejscu pracy n 13 10 3
25 % 4,01% 4,83% 2,56%
26 inne n 55 34 21
27 % 16,98% 16,43% 17,95%
Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1);
(**) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy utracili pracę
(wiersz nr 3);
respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może
przekroczyć 100;
134
TAB.9. CZY CHCIAŁBY PAN/I PODJĄĆ PRACĘ?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 W ROLNICTWIE
3 tak n 104 70 34
4 % 16,02% 16,17% 15,74%
5 nie n 405 266 139
6 % 62,40% 61,43% 64,35%
7 nie wiem n 101 68 33
8 % 15,56% 15,70% 15,28%
9 brak danych n 39 29 10
10 % 6,01% 6,70% 4,63%
11 POZA ROLNICTWEM
12 tak n 583 387 196
13 % 89,83% 89,38% 90,74%
14 nie n 30 21 9
15 % 4,62% 4,85% 4,17%
16 nie wiem n 33 23 10
17 % 5,08% 5,31% 4,63%
18 brak danych n 3 2 1
19 % 0,46% 0,46% 0,46%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1)
135
TAB.10. SPOSÓB SZUKANIA PRACY PRZEZ BEZROBOTNE OSOBY
NIEPEŁNOSPRAWNE
Lp
.
Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 SPOSÓB SZUKANIA PRACY
3 przez Powiatowy Urząd Pracy n 522 342 180
4 % 80,43% 78,98% 83,33%
5 przez biuro pośrednictwa pracy, agencję
doradztwa personalnego
n 28 16 12
6 % 4,31% 3,70% 5,56%
7 bezpośrednio u pracodawcy n 240 171 69
8 % 36,98% 39,49% 31,94%
9 przeglądam ogłoszenie w prasie,
Internecie
n 238 173 65
10 % 36,67% 39,95% 30,09%
11 korzystam z pomocy organizacji i
stowarzyszeń
n 26 19 7
12 % 4,01% 4,39% 3,24%
13 korzystam z pomocy rodziny, znajomych n 381 259 122
14 % 58,71% 59,82% 56,48%
15 sam dałem ogłoszenie w prasie, Internecie n 38 23 15
16 % 5,86% 5,31% 6,94%
17 w inny sposób n 34 22 12
18 % 5,24% 5,08% 5,56%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1); respondent
mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może przekroczyć 100
136
TAB.11. OCZEKIWANIA BEZROBOTNYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
W ASPEKCIE POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 CZY OCZEKUJE PAN/I POMOCY W ZNALEZIENU PRACY? (*)
3 tak n 493 327 166
4 % 75,96% 75,52% 76,85%
5 nie n 140 93 47
6 % 21,57% 21,48% 21,76%
7 brak danych n 16 13 3
8 % 2,47% 3,00% 1,39%
9 RODZAJ OCZEKIWANEJ POMOCY (**)
10 porady w przygotowaniu dokumentów
aplikacyjnych
n 209 141 68
11 % 42,39% 43,12% 40,96%
12 porady w przygotowaniu do rozmowy
kwalifikacyjnej
n 163 110 53
13 % 33,06% 33,64% 31,93%
14 pomocy w poszukiwaniu ofert pracy n 429 281 148
15 % 87,02% 85,93% 89,16%
16 rozmowy zachęcającej do podjęcia
działania, motywacji
n 97 59 38
17 % 19,68% 18,04% 22,89%
18 pomocy w postaci transportu n 111 70 41
19 % 22,52% 21,41% 24,70%
20 innej pomocy n 63 41 22
21 % 12,78% 12,54% 13,25%
Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1);
(**) % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy oczekują
pomocy (wiersz nr 3); respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma %
w kolumnie może przekroczyć 100;
137
TAB.12. OD KOGO I W JAKIM STOPNIU BEZROBOTNE OSODY NIEPEŁNOSPRAWNE
OCZEKUJĄ POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 oczekuje pomocy ogółem 493 327 166
2 OD POWIATOWEGO URZĘDU PRACY
3 liczę całkowicie na pomoc n 187 120 67
4 % 37,93% 36,70% 40,36%
5 w dużym stopniu n 203 143 60
6 % 41,18% 43,73% 36,14%
7 w niewielkim stopniu n 53 29 24
8 % 10,75% 8,87% 14,46%
9 nie liczę na pomoc n 41 30 11
10 % 8,32% 9,17% 6,63%
11 brak danych n 9 5 4
12 % 1,83% 1,53% 2,41%
13 OD URZĘDU GMINY
14 liczę całkowicie na pomoc n 40 24 16
15 % 8,11% 7,34% 9,64%
16 w dużym stopniu n 85 57 28
17 % 17,24% 17,43% 16,87%
18 w niewielkim stopniu n 143 100 43
19 % 29,01% 30,58% 25,90%
20 nie liczę na pomoc n 180 119 61
21 % 36,51% 36,39% 36,75%
22 brak danych n 45 27 18
23 % 9,13% 8,26% 10,84%
24 OD ORGANIZACJI I STOWARZYSZEŃ
POZARZĄDOWYCH
25 liczę całkowicie na pomoc n 13 8 5
26 % 2,64% 2,45% 3,01%
27 w dużym stopniu n 33 20 13
28 % 6,69% 6,12% 7,83%
29 w niewielkim stopniu n 114 71 43
30 % 23,12% 21,71% 25,90%
31 nie liczę na pomoc n 274 191 83
32 % 55,58% 58,41% 50,00%
33 brak danych n 59 37 22
34 % 11,97% 11,31% 13,25%
35 OD RODZINY, ZNAJOMYCH
36 liczę całkowicie na pomoc n 99 63 36
37 % 20,08% 19,27% 21,69%
38 w dużym stopniu n 201 150 51
39 % 40,77% 45,87% 30,72%
40 w niewielkim stopniu n 103 64 39
41 % 20,89% 19,57% 23,49%
42 nie liczę na pomoc n 66 34 32
43 % 13,39% 10,40% 19,28%
44 brak danych n 24 16 8
45 % 4,87% 4,89% 4,82%
46 OD PARAFII, KOŚCIOŁA
138
TAB.12. OD KOGO I W JAKIM STOPNIU BEZROBOTNE OSODY NIEPEŁNOSPRAWNE
OCZEKUJĄ POMOCY W ZNALEZIENIU PRACY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
47 liczę całkowicie na pomoc n 5 4 1
48 % 1,01% 1,22% 0,60%
49 w dużym stopniu n 10 6 4
50 % 2,03% 1,83% 2,41%
51 w niewielkim stopniu n 78 59 19
52 % 15,82% 18,04% 11,45%
53 nie liczę na pomoc n 337 220 117
54 % 68,36% 67,28% 70,48%
55 brak danych n 63 38 25
56 % 12,78% 11,62% 15,06%
57 OD INNYCH
58 liczę całkowicie na pomoc n 20 10 10
59 % 4,06% 3,06% 6,02%
60 w dużym stopniu n 42 27 15
61 % 8,52% 8,26% 9,04%
62 w niewielkim stopniu n 101 76 25
63 % 20,49% 23,24% 15,06%
64 nie liczę na pomoc n 261 169 92
65 % 52,94% 51,68% 55,42%
66 brak danych n 69 45 24
67 % 14,00% 13,76% 14,46%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów, którzy oczekują pomocy
(wiersz nr 1)
139
TAB.13. GDZIE NAJCHĘTNIEJ OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA PODJĘŁABY PRACĘ
Lp
.
Polsk
a
Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 GDZIE NAJCHĘTNIEJ PODJĄŁBY PAN/I PRACĘ
3 tylko w swojej miejscowości/wsi n 124 76 48
4 % 19,11% 17,55% 22,22%
5 w dowolnym miejscu na terenie gminy n 343 226 117
6 % 52,85% 52,19% 54,17%
7 w dowolnym miejscu na terenie powiatu n 144 109 35
8 % 22,19% 25,17% 16,20%
9 w dowolnym miejscu na terenie
województwa
n 16 10 6
10 % 2,47% 2,31% 2,78%
11 w dowolnym miejscu na terenie całej Polski n 12 6 6
12 % 1,85% 1,39% 2,78%
13 za granicą n 4 1 3
14 % 0,62% 0,23% 1,39%
15 brak danych n 6 5 1
16 % 0,92% 1,15% 0,46%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1)
140
TAB.14. DLACZEGO CHCE PAN/I PRACOWAĆ?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
1 OGÓŁEM BEZROBOTNYCH 649 433 216
2 CHCĘ ZARABIAĆ NA ŻYCIE
3 zdecydowanie tak n 523 343 180
4 % 80,59% 79,21% 83,33%
5 raczej tak n 100 71 29
6 % 15,41% 16,40% 13,43%
7 ani tak, ani nie n 11 8 3
8 % 1,69% 1,85% 1,39%
9 raczej nie n 3 2 1
10 % 0,46% 0,46% 0,46%
11 zdecydowanie nie n 1 0 1
12 % 0,15% 0,00% 0,46%
13 brak danych n 11 9 2
14 % 1,69% 2,08% 0,93%
15 CHCĘ BYĆ WŚRÓD LUDZI
16 zdecydowanie tak n 295 185 110
17 % 45,45% 42,73% 50,93%
18 raczej tak n 238 174 64
19 % 36,67% 40,18% 29,63%
20 ani tak, ani nie n 84 54 30
21 % 12,94% 12,47% 13,89%
22 raczej nie n 17 11 6
23 % 2,62% 2,54% 2,78%
24 zdecydowanie nie n 2 0 2
25 % 0,31% 0,00% 0,93%
26 brak danych n 13 9 4
27 % 2,00% 2,08% 1,85%
28 CHCĘ SIĘ USAMODZIELNIĆ
29 zdecydowanie tak n 250 156 94
30 % 38,52% 36,03% 43,52%
31 raczej tak n 133 98 35
32 % 20,49% 22,63% 16,20%
33 ani tak, ani nie n 163 106 57
34 % 25,12% 24,48% 26,39%
35 raczej nie n 78 56 22
36 % 12,02% 12,93% 10,19%
37 zdecydowanie nie n 12 7 5
38 % 1,85% 1,62% 2,31%
39 brak danych n 13 10 3
40 % 2,00% 2,31% 1,39%
41 CHCĘ POCZYĆ SIĘ POTRZEBNYM
42 zdecydowanie tak n 235 143 92
43 % 36,21% 33,03% 42,59%
44 raczej tak n 219 154 65
45 % 33,74% 35,57% 30,09%
46 ani tak, ani nie n 143 102 41
47 % 22,03% 23,56% 18,98%
141
TAB.14. DLACZEGO CHCE PAN/I PRACOWAĆ?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
48 raczej nie n 32 21 11
49 % 4,93% 4,85% 5,09%
50 zdecydowanie nie n 6 2 4
51 % 0,92% 0,46% 1,85%
52 brak danych n 14 11 3
53 % 2,16% 2,54% 1,39%
54 CHCĘ SIĘ ROZWIJAĆ
55 zdecydowanie tak n 218 139 79
56 % 33,59% 32,10% 36,57%
57 raczej tak n 183 123 60
58 % 28,20% 28,41% 27,78%
59 ani tak, ani nie n 187 133 54
60 % 28,81% 30,72% 25,00%
61 raczej nie n 41 27 14
62 % 6,32% 6,24% 6,48%
63 zdecydowanie nie n 5 2 3
64 % 0,77% 0,46% 1,39%
65 brak danych n 15 9 6
66 % 2,31% 2,08% 2,78%
67 CHCĘ SPEŁNIĆ SWOJE MARZENIA
68 zdecydowanie tak n 186 111 75
69 % 28,66% 25,64% 34,72%
70 raczej tak n 157 109 48
71 % 24,19% 25,17% 22,22%
72 ani tak, ani nie n 215 151 64
73 % 33,13% 34,87% 29,63%
74 raczej nie n 68 48 20
75 % 10,48% 11,09% 9,26%
76 zdecydowanie nie n 10 5 5
77 % 1,54% 1,15% 2,31%
78 brak danych n 13 9 4
79 % 2,00% 2,08% 1,85%
80 RODZINA NAMAWIA MNIE DO PODJĘCIA
PRACY
81 zdecydowanie tak n 134 81 53
82 % 20,65% 18,71% 24,54%
83 raczej tak n 145 99 46
84 % 22,34% 22,86% 21,30%
85 ani tak, ani nie n 174 130 44
86 % 26,81% 30,02% 20,37%
87 raczej nie n 135 87 48
88 % 20,80% 20,09% 22,22%
89 zdecydowanie nie n 47 26 21
90 % 7,24% 6,00% 9,72%
91 brak danych n 14 10 4
92 % 2,16% 2,31% 1,85%
93 ZNAJOMI NAMAWIAJĄ MNIE DO PODJĘCIA
142
TAB.14. DLACZEGO CHCE PAN/I PRACOWAĆ?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
PRACY
94 zdecydowanie tak n 105 65 40
95 % 16,18% 15,01% 18,52%
96 raczej tak n 114 71 43
97 % 17,57% 16,40% 19,91%
98 ani tak, ani nie n 201 144 57
99 % 30,97% 33,26% 26,39%
100 raczej nie n 152 101 51
101 % 23,42% 23,33% 23,61%
102 zdecydowanie nie n 62 41 21
103 % 9,55% 9,47% 9,72%
104 brak danych n 15 11 4
105 % 2,31% 2,54% 1,85%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu bezrobotnych respondentów (wiersz nr 1)
143
TAB.15. CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA
ROLNICTWEM? - DOTYCZY OSÓB BIERNYCH ZAWODOWO
Lp. Polska Typ gminy
wiejsk
a
miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BIERNYCH ZAWODOWO 2992 2006 986
2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT PRACOWAŁ PAN/I ZAWODOWO POZA
ROLNICTWEM?
3 tak n 413 290 123
4 % 13,80% 14,46% 12,47%
5 nie n 2567 1708 859
6 % 85,80% 85,14% 87,12%
7 brak danych n 12 8 4
8 % 0,40% 0,40% 0,41%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo(wiersz nr 1)
144
TAB.16. DLACZEGO OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE NIE POSZUKUJĄ PRACY
Lp Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BIERNYCH ZAWODOWO 2992 2006 986
2 NIE POSZUKUJĘ PRACY, BO:
3 rodzaj mojej niepełnosprawności
uniemożliwia mi podjęcie pracy
n 2306 1554 752
4 % 77,07% 77,47% 76,27%
5 nie jestem zainteresowany/a podjęciem
jakiejkolwiek pracy
n 470 312 158
6 % 15,71% 15,55% 16,02%
7 poziom mojego wykształcenia jest zbyt
niski
n 259 185 74
8 % 8,66% 9,22% 7,51%
9 uczę się, studiuję n 106 80 26
10 % 3,54% 3,99% 2,64%
11 mam niewystarczające kwalifikacje
zawodowe
n 279 191 88
12 % 9,32% 9,52% 8,92%
13 brak doświadczenia zawodowego
uniemożliwia mi znalezienie pracy
n 167 111 56
14 % 5,58% 5,53% 5,68%
15 obawiam się, że utracę świadczenia
rentowe, emerytalne
n 528 364 164
16 % 17,65% 18,15% 16,63%
17 obawiam się, że utracę świadczenia
socjalne
n 213 137 76
18 % 7,12% 6,83% 7,71%
19 nie ma ofert pracy dla ON na lokalnym
rynku pracy
n 470 312 158
20 % 15,71% 15,55% 16,02%
21 nie wiem jak poszukiwać pracy n 169 121 48
22 % 5,65% 6,03% 4,87%
23 nie umiem pisać dokumentów
aplikacyjnych
n 171 123 48
24 % 5,72% 6,13% 4,87%
25 rodzina i znajomi nie wspierają mnie w
dążeniu do poszukiwania i podjęcia pracy
n 77 49 28
26 % 2,57% 2,44% 2,84%
27 obawiam się kontaktów z pełnosprawnymi
współpracownikami
n 102 67 35
28 % 3,41% 3,34% 3,55%
29 uważam, że pracodawcy nie chcą
zatrudniać ON
n 297 205 92
30 % 9,93% 10,22% 9,33%
31 nawet gdybym znalazł pracę miałbym
problemy z dojazdem
n 241 177 64
32 % 8,05% 8,82% 6,49%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo (wiersz nr 1); respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź,
suma % w kolumnie może przekroczyć 100
145
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów biernych zawodowo (wiersz nr 1)
TAB.17. GDYBY UZYSKAŁ PAN/I POMOC I WSPARCIE TO CZY BYŁBY PAN/I
ZAINTERESOWANY PODJĘCIEM PRACY?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM BIERNYCH
ZAWODOWO
2992 2006 986
2 PRACA W ROLNICTWIE
3 tak n 180 112 68
4 % 6,02% 5,58% 6,90%
5 nie n 2188 1464 724
6 % 73,13% 72,98% 73,43%
7 nie wiem n 574 391 183
8 % 19,18% 19,49% 18,56%
9 brak danych n 50 39 11
10 % 1,67% 1,94% 1,12%
11 PRACA POZA ROLNICTWEM
12 tak n 779 509 270
13 % 26,04% 25,37% 27,38%
14 nie n 1507 1029 478
15 % 50,37% 51,30% 48,48%
16 nie wiem n 689 455 234
17 % 23,03% 22,68% 23,73%
18 brak danych n 17 13 4
19 % 0,57% 0,65% 0,41%
146
TAB.18. CZY W PANA/I OPINII PODJĘCIE AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ MA WPŁYW
NA TO, ŻE:
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 SAM O SOBIE LEPIEJ MYŚLĘ
3 zdecydowanie tak n 1932 1319 613
4 % 38,64% 38,89% 38,12%
5 raczej tak n 2095 1429 630
6 % 41,90% 42,13% 39,18%
7 ani tak, ani nie n 771 496 275
8 % 15,42% 14,62% 17,10%
9 raczej nie n 211 134 77
10 % 4,22% 3,95% 4,79%
11 zdecydowanie nie n 23 12 11
12 % 0,46% 0,35% 0,68%
13 brak danych n 4 2 2
14 % 0,08% 0,06% 0,12%
15 ŁATWIEJ NAWIĄZUJĘ KOTAKTY Z INNYMI LUDŹMI
16 zdecydowanie tak n 1775 1217 558
17 % 35,50% 35,88% 34,70%
18 raczej tak n 1956 1358 598
19 % 39,12% 40,04% 37,19%
20 ani tak, ani nie n 989 638 351
21 % 19,78% 18,81% 21,83%
22 raczej nie n 253 165 88
23 % 5,06% 4,86% 5,47%
24 zdecydowanie nie n 21 12 9
25 % 0,42% 0,35% 0,56%
26 brak danych n 6 2 4
27 % 0,12% 0,06% 0,25%
28 ROZWIJAM SIĘ ZAWODOWO
29 zdecydowanie tak n 1730 1172 558
30 % 34,60% 34,55% 34,70%
31 raczej tak n 1920 1326 594
32 % 38,40% 39,09% 36,94%
33 ani tak, ani nie n 1065 714 351
34 % 21,30% 21,05% 21,83%
35 raczej nie n 257 166 91
36 % 5,14% 4,89% 5,66%
37 zdecydowanie nie n 20 10 10
38 % 0,40% 0,29% 0,62%
39 brak danych n 8 4 4
40 % 0,16% 0,12% 0,25%
41 POPRAWIAM POZIOM ŻYCIA
42 zdecydowanie tak n 2224 1518 706
43 % 44,48% 44,75% 43,91%
44 raczej tak n 1908 1334 574
45 % 38,16% 39,33% 35,70%
147
TAB.18. CZY W PANA/I OPINII PODJĘCIE AKTYWNOSCI ZAWODOWEJ MA WPŁYW
NA TO, ŻE:
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
46 ani tak, ani nie n 688 436 252
47 % 13,76% 12,85% 15,67%
48 raczej nie n 158 93 65
49 % 3,16% 2,74% 4,04%
50 zdecydowanie nie n 15 7 8
51 % 0,30% 0,21% 0,50%
52 brak danych n 7 4 3
53 % 0,14% 0,12% 0,19%
54 UZYSKUJĘ NIEZALEŻNOŚĆ FINANSOWĄ
55 zdecydowanie tak n 2187 1510 677
56 % 43,74% 44,52% 42,10%
57 raczej tak n 1807 1275 532
58 % 36,14% 37,59% 33,08%
59 ani tak, ani nie n 739 447 292
60 % 14,78% 13,18% 18,16%
61 raczej nie n 215 128 87
62 % 4,30% 3,77% 5,41%
63 zdecydowanie nie n 35 20 15
64 % 0,70% 0,59% 0,93%
65 brak danych n 17 12 5
66 % 0,34% 0,35% 0,31%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)
148
TAB.19. CZY WYMIENIONE DZIAŁANIA MOGŁYBY ZWIĘKSZYĆ SZANSE OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 PODNIESIENIE POZIOMU WYKSZTAŁCENIA
3 zdecydowanie tak n 1455 981 474
4 % 29,10% 28,92% 29,48%
5 raczej tak n 2438 1707 731
6 % 48,76% 50,32% 45,46%
7 ani tak, ani nie n 844 520 324
8 % 16,88% 15,33% 20,15%
9 raczej nie n 214 146 68
10 % 4,28% 4,30% 4,23%
11 zdecydowanie nie n 46 37 9
12 % 0,92% 1,09% 0,56%
13 brak danych n 3 1 2
14 % 0,06% 0,03% 0,12%
15 ZDOBYCIE NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI
16 zdecydowanie tak n 1432 968 464
17 % 28,64% 28,54% 28,86%
18 raczej tak n 2460 1724 736
19 % 49,20% 50,83% 45,77%
20 ani tak, ani nie n 887 569 318
21 % 17,74% 16,77% 19,78%
22 raczej nie n 196 117 79
23 % 3,92% 3,45% 4,91%
24 zdecydowanie nie n 19 12 7
25 % 0,38% 0,35% 0,44%
26 brak danych n 6 2 4
27 % 0,12% 0,06% 0,25%
28 ZDOBYCIE NOWYCH KWALIFIKACJI
29 zdecydowanie tak n 1492 1011 481
30 % 29,84% 29,81% 29,91%
31 raczej tak n 2496 1756 740
32 % 49,92% 51,77% 46,02%
33 ani tak, ani nie n 813 508 305
34 % 16,26% 14,98% 18,97%
35 raczej nie n 176 102 74
36 % 3,52% 3,01% 4,60%
37 zdecydowanie nie n 22 15 7
38 % 0,44% 0,44% 0,44%
39 brak danych n 1 0 1
40 % 0,02% 0,00% 0,06%
41 ZMIANY W PRAWIE DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
42 zdecydowanie tak n 1238 803 435
43 % 24,76% 23,67% 27,05%
44 raczej tak n 1795 1244 551
45 % 35,90% 36,67% 34,27%
46 ani tak, ani nie n 1639 1137 502
149
TAB.19. CZY WYMIENIONE DZIAŁANIA MOGŁYBY ZWIĘKSZYĆ SZANSE OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA RYNKU PRACY?
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
47 % 32,78% 33,52% 31,22%
48 raczej nie n 296 188 108
49 % 5,92% 5,54% 6,72%
50 zdecydowanie nie n 22 15 7
51 % 0,44% 0,44% 0,44%
52 brak danych n 10 5 5
53 % 0,20% 0,15% 0,31%
54 ZORGANIZOWANIE DOWOŻENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRWNYCH DO PRACY
55 zdecydowanie tak n 1275 839 436
56 % 25,50% 24,73% 27,11%
57 raczej tak n 1975 1369 606
58 % 39,50% 40,36% 37,69%
59 ani tak, ani nie n 1348 917 431
60 % 26,96% 27,03% 26,80%
61 raczej nie n 362 243 119
62 % 7,24% 7,16% 7,40%
63 zdecydowanie nie n 31 21 10
64 % 0,62% 0,62% 0,62%
65 brak danych n 9 3 6
66 % 0,18% 0,09% 0,37%
67 POWOŁANIE OSÓB POMAGAJĄCYCH PRZYUCZYĆ DO ZAWODU
68 zdecydowanie tak n 887 567 320
69 % 17,74% 16,72% 19,90%
70 raczej tak n 1717 1163 554
71 % 34,34% 34,29% 34,45%
72 ani tak, ani nie n 1759 1225 534
73 % 35,18% 36,11% 33,21%
74 raczej nie n 531 370 161
75 % 10,62% 10,91% 10,01%
76 zdecydowanie nie n 95 63 32
77 % 1,90% 1,86% 1,99%
78 brak danych n 11 4 7
79 % 0,22% 0,12% 0,44%
80 WYKORZYSTANIE KOMPUTERA Z DOSTĘPEM DO INTERNETU
81 zdecydowanie tak n 1063 707 356
82 % 21,26% 20,84% 22,14%
83 raczej tak n 1903 1342 561
84 % 38,06% 39,56% 34,89%
85 ani tak, ani nie n 1536 1017 519
86 % 30,72% 29,98% 32,28%
87 raczej nie n 408 270 138
88 % 8,16% 7,96% 8,58%
89 zdecydowanie nie n 69 43 26
90 % 1,38% 1,27% 1,62%
91 brak danych n 21 13 8
92 % 0,42% 0,38% 0,50%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)
150
TAB.20. BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ PRZEZ OSOBY
TAB.20. BARIERY W PODEJMOWANIU AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ PRZEZ OSOBY
NIEPEŁNOSPRAWNE
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 BRAK KWALIFIKACJI, DOŚWIADCZENIA
3 zdecydowanie tak n 1261 859 402
4 % 25,22% 25,32% 25,00%
5 raczej tak n 2534 1731 803
6 % 50,68% 51,03% 49,94%
7 ani tak, ani nie n 743 487 256
8 % 14,86% 14,36% 15,92%
9 raczej nie n 401 275 126
10 % 8,02% 8,11% 7,84%
11 zdecydowanie nie n 56 38 18
12 % 1,12% 1,12% 1,12%
13 brak danych n 5 2 3
14 % 0,10% 0,06% 0,19%
15 POZIOM WYKSZTAŁCENIA
16 zdecydowanie tak n 1138 780 358
17 % 22,76% 23,00% 22,26%
18 raczej tak n 2435 1661 774
19 % 48,70% 48,97% 48,13%
20 ani tak, ani nie n 881 581 300
21 % 17,62% 17,13% 18,66%
22 raczej nie n 470 315 155
23 % 9,40% 9,29% 9,64%
24 zdecydowanie nie n 72 53 19
25 % 1,44% 1,56% 1,18%
26 brak danych n 4 2 2
27 % 0,08% 0,06% 0,12%
28 BRAK UMIEJĘTNOŚCI POSZUKIWANIA PRACY
29 zdecydowanie tak n 862 571 291
30 % 17,24% 16,83% 18,10%
31 raczej tak n 2447 1693 754
32 % 48,94% 49,91% 46,89%
33 ani tak, ani nie n 1129 753 376
34 % 22,58% 22,20% 23,38%
35 raczej nie n 529 354 175
36 % 10,58% 10,44% 10,88%
37 zdecydowanie nie n 29 19 10
38 % 0,58% 0,56% 0,62%
39 brak danych n 4 2 2
40 % 0,08% 0,06% 0,12%
41 BARIERY SPOŁECZNE
42 zdecydowanie tak n 712 505 207
43 % 14,24% 14,89% 12,87%
44 raczej tak n 1872 1237 635
45 % 37,44% 36,47% 39,49%
46 ani tak, ani nie n 1512 1023 489
47 % 30,24% 30,16% 30,41%
48 raczej nie n 811 565 246
49 % 16,22% 16,66% 15,30%
50 zdecydowanie nie n 80 57 23
151
51 % 1,60% 1,68% 1,43%
52 brak danych n 13 5 8
53 % 0,26% 0,15% 0,50%
54 CECHY OSOBOWOŚCI
55 zdecydowanie tak n 790 537 253
56 % 15,80% 15,83% 15,73%
57 raczej tak n 2209 1564 645
58 % 44,18% 46,11% 40,11%
59 ani tak, ani nie n 1395 905 490
60 % 27,90% 26,68% 30,47%
61 raczej nie n 527 342 185
62 % 10,54% 10,08% 11,50%
63 zdecydowanie nie n 67 39 28
64 % 1,34% 1,15% 1,74%
65 brak danych n 12 5 7
66 % 0,24% 0,15% 0,44%
67 BRAK ZNAJOMOŚCI
68 zdecydowanie tak n 1430 1007 423
69 % 28,60% 29,69% 26,31%
70 raczej tak n 1966 1364 602
71 % 39,32% 40,21% 37,44%
72 ani tak, ani nie n 1082 704 378
73 % 21,64% 20,75% 23,51%
74 raczej nie n 448 269 179
75 % 8,96% 7,93% 11,13%
76 zdecydowanie nie n 65 44 21
77 % 1,30% 1,30% 1,31%
78 brak danych n 9 4 5
79 % 0,18% 0,12% 0,31%
80 BARIERY ARCHITEKTONICZNE
81 zdecydowanie tak n 742 513 229
82 % 14,84% 15,12% 14,24%
83 raczej tak n 1977 1351 626
84 % 39,54% 39,83% 38,93%
85 ani tak, ani nie n 1556 1053 503
86 % 31,12% 31,04% 31,28%
87 raczej nie n 626 410 216
88 % 12,52% 12,09% 13,43%
89 zdecydowanie nie n 85 59 26
90 % 1,70% 1,74% 1,62%
91 brak danych n 14 6 8
92 % 0,28% 0,18% 0,50%
93 TRUDNOŚCI KOMUNIKACYJNE
94 zdecydowanie tak n 989 661 328
95 % 19,78% 19,49% 20,40%
96 raczej tak n 2055 1411 644
97 % 41,10% 41,60% 40,05%
98 ani tak, ani nie n 1269 870 399
99 % 25,38% 25,65% 24,81%
100 raczej nie n 610 403 207
101 % 12,20% 11,88% 12,87%
102 zdecydowanie nie n 64 42 22
103 % 1,28% 1,24% 1,37%
104 brak danych n 13 5 8
105 % 0,26% 0,15% 0,50%
152
106 POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO MAŁO WYDAJNYCH PRACOWNIKÓW
107 zdecydowanie tak n 757 514 243
108 % 15,14% 15,15% 15,11%
109 raczej tak n 1862 1274 588
110 % 37,24% 37,56% 36,57%
111 ani tak, ani nie n 1540 1041 499
112 % 30,80% 30,69% 31,03%
113 raczej nie n 766 519 247
114 % 15,32% 15,30% 15,36%
115 zdecydowanie nie n 59 38 21
116 % 1,18% 1,12% 1,31%
117 brak danych n 16 6 10
118 % 0,32% 0,18% 0,62%
119 POSTRZEGANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH JAKO PRACOWNIKÓW NIEKONKURENCYJNYCH
120 zdecydowanie tak n 730 498 232
121 % 14,60% 14,68% 14,43%
122 raczej tak n 1781 1206 575
123 % 35,62% 35,55% 35,76%
124 ani tak, ani nie n 1638 1114 524
125 % 32,76% 32,84% 32,59%
126 raczej nie n 775 532 243
127 % 15,50% 15,68% 15,11%
128 zdecydowanie nie n 62 38 24
129 % 1,24% 1,12% 1,49%
130 brak danych n 14 4 10
131 % 0,28% 0,12% 0,62%
132 PRAWO PRACY DOTYCZĄCE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
133 zdecydowanie tak n 856 548 308
134 % 17,12% 16,16% 19,15%
135 raczej tak n 1581 1079 502
136 % 31,62% 31,81% 31,22%
137 ani tak, ani nie n 1747 1203 544
138 % 34,94% 35,47% 33,83%
139 raczej nie n 739 513 226
140 % 14,78% 15,12% 14,05%
141 zdecydowanie nie n 58 42 16
142 % 1,16% 1,24% 1,00%
143 brak danych n 19 7 12
144 % 0,38% 0,21% 0,75%
145 UTRATA RENTY W PRZYPADKU ZATRUDNIENIA
146 zdecydowanie tak n 1586 1094 492
147 % 31,72% 32,25% 30,60%
148 raczej tak n 1945 1375 570
149 % 38,90% 40,54% 35,45%
150 ani tak, ani nie n 879 549 330
151 % 17,58% 16,19% 20,52%
152 raczej nie n 498 321 177
153 % 9,96% 9,46% 11,01%
154 zdecydowanie nie n 78 46 32
155 % 1,56% 1,36% 1,99%
156 brak danych n 14 7 7
157 % 0,28% 0,21% 0,44%
158 ZŁY STAN ZDROWIA
159 zdecydowanie tak n 2401 1641 760
160 % 48,02% 48,38% 47,26%
153
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)
161 raczej tak n 1776 1238 538
162 % 35,52% 36,50% 33,46%
163 ani tak, ani nie n 606 370 236
164 % 12,12% 10,91% 14,68%
165 raczej nie n 172 117 55
166 % 3,44% 3,45% 3,42%
167 zdecydowanie nie n 33 22 11
168 % 0,66% 0,65% 0,68%
169 brak danych n 12 4 8
170 % 0,24% 0,12% 0,50%
171 BRAK OFERT KURSÓW I SZKOLEŃ PODNOSZĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE
172 zdecydowanie tak n 615 380 235
173 % 12,30% 11,20% 14,61%
174 raczej tak n 1825 1294 531
175 % 36,50% 38,15% 33,02%
176 ani tak, ani nie n 1644 1114 530
177 % 32,88% 32,84% 32,96%
178 raczej nie n 740 493 247
179 % 14,80% 14,53% 15,36%
180 zdecydowanie nie n 156 103 53
181 % 3,12% 3,04% 3,30%
182 brak danych n 20 8 12
183 % 0,40% 0,24% 0,75%
184 BRAK AKCEPTACJI ZE STRONY RODZINY, PRZYJACIÓŁ I ZNAJOMYCH
185 zdecydowanie tak n 232 145 87
186 % 4,64% 4,27% 5,41%
187 raczej tak n 1094 775 319
188 % 21,88% 22,85% 19,84%
189 ani tak, ani nie n 1533 1029 504
190 % 30,66% 30,34% 31,34%
191 raczej nie n 1405 959 446
192 % 28,10% 28,27% 27,74%
193 zdecydowanie nie n 679 455 224
194 % 13,58% 13,41% 13,93%
195 brak danych n 57 29 28
196 % 1,14% 0,85% 1,74%
154
TAB.21. ROLA DORADCY ZAWODOWEGO W AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko-
wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 CZY KIEDYKOLWIEK KORZYSTAŁ PAN/I Z KONSULTACJI Z DORADCĄ
ZAWODOWYM? (*)
3 tak n 856 561 295
4 % 17,12% 16,54% 18,35%
5 nie n 4135 2824 1311
6 % 82,70% 83,25% 81,53%
7 brak danych n 9 7 2
8 % 0,18% 0,21% 0,12%
9 CZY POMOC DORADCY ZAWODOWEGO POMOGŁA PANU/I PODJĄĆ AKTYWNOŚĆ
ZAWODOWĄ (**)
10 zdecydowanie tak n 38 22 16
11 % 4,44% 3,92% 5,42%
12 raczej tak n 151 104 47
13 % 17,64% 18,54% 15,93%
14 ani tak, ani nie n 276 178 98
15 % 32,24% 31,73% 33,22%
16 raczej nie n 248 162 86
17 % 28,97% 28,88% 29,15%
18 zdecydowanie nie n 140 94 46
19 % 16,36% 16,76% 15,59%
20 brak danych n 3 1 2
21 % 0,35% 0,18% 0,68%
Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1);
(**) % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy korzystali z pomocy doradcy
zawodowego (wiersz nr 3)
155
TAB.22. UCZESTNICTWO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W SZKOLENIACH I
KURSACH PODNOSZĄCYCH/ZMIENIAJĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 CZY W CIĄGU OSTATNICH 5 LAT UCZESTNICZYŁ PAN/I W SZKOLENIACH I KURSACH
PODNOSZĄCYCH/ZMIENIAJĄCYCH KWALIFIKACJE ZAWODOWE? (*)
3 tak n 900 637 263
4 % 18,00% 18,78% 16,36%
5 nie n 4077 2741 1336
6 % 81,54% 80,81% 83,08%
7 brak danych n 23 14 9
8 % 0,46% 0,41% 0,56%
9 KTO BYŁ ORGANIZATOREM KURSU? (**)
10 Urząd Pracy n 171 119 52
11 % 19,00% 18,68% 19,77%
12 Urząd Gminy n 64 48 16
13 % 7,11% 7,54% 6,08%
14 zakład pracy n 329 241 88
15 % 36,56% 37,83% 33,46%
16 organizacje pozarządowe n 64 40 24
17 % 7,11% 6,28% 9,13%
18 Ośrodki Pomocy Społecznej n 63 47 16
19 % 7,00% 7,38% 6,08%
20 Gminny Ośrodek Kultury n 4 3 1
21 % 0,44% 0,47% 0,38%
22 Ośrodek Doradztwa Rolniczego n 20 17 3
23 % 2,22% 2,67% 1,14%
24 szkoły i uczelnie wyższe n 34 27 7
25 % 3,78% 4,24% 2,66%
26 kursy organizowane w ramach funduszy strukturalnych
UE
n 161 116 45
27 % 17,89% 18,21% 17,11%
28 nie wiem, nie pamiętam n 39 22 17
29 % 4,33% 3,45% 6,46%
30 inne n 100 65 35
31 % 11,11% 10,20% 13,31%
Uwagi: (*) % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1);
(**) % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy uczestniczyli w kursach
podnoszących/zmienia;
respondent mógł wybrać więcej niż jedną odpowiedź, suma % w kolumnie może
przekroczyć 100jących kwalifikacje zawodowe (wiersz nr 3)
156
TAB.23. CZY DOCIERA DO PANA/I OFERTA
O BEZPŁATNYCH KURSACH DOTYCZĄCYCH AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ
OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH WSPÓŁFINASOWANYCH ZE ŚRODKÓE UE?
Lp. Polska Typ gminy
wiejsk
a
miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 CZY DOCIERA DO PANA/I OFERTA O KURSACH?
3 tak n 930 667 263
4 % 18,60% 19,66
%
16,36%
5 nie n 4061 2717 1344
6 % 81,22% 80,10
%
83,58%
7 brak danych n 9 8 1
8 % 0,18% 0,24% 0,06%
Uwagi: % liczony z kolumny z ogółu respondentów (wiersz nr 1)
157
TAB.24. OCENA LOKALNEGO RYNKU PRACY PRZEZ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE POD
WZGLĘDEM:
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -
wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 SZANS NA ZNALEZIENIE PRACY PRZEZ
OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE
3 bardzo dobrze n 18 14 4
4 % 0,36% 0,41% 0,25%
5 dobrze n 200 145 55
6 % 4,00% 4,27% 3,42%
7 ani dobrze, ani źle n 1283 909 374
8 % 25,66% 26,80% 23,26%
9 źle n 1666 1161 505
10 % 33,32% 34,23% 31,41%
11 bardzo źle n 955 647 308
12 % 19,10% 19,07% 19,15%
13 nie wiem n 870 515 355
14 % 17,40% 15,18% 22,08%
15 brak danych n 8 1 7
16 % 0,16% 0,03% 0,44%
17 LICZBY OFERT PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
18 bardzo dobrze n 16 11 5
19 % 0,32% 0,32% 0,31%
20 dobrze n 165 123 42
21 % 3,30% 3,63% 2,61%
22 ani dobrze, ani źle n 1265 885 380
23 % 25,30% 26,09% 23,63%
24 źle n 1658 1174 484
25 % 33,16% 34,61% 30,10%
26 bardzo źle n 970 656 314
27 % 19,40% 19,34% 19,53%
28 nie wiem n 916 541 375
29 % 18,32% 15,95% 23,32%
30 brak danych n 10 2 8
31 % 0,20% 0,06% 0,50%
32 ATRAKCYJNOŚCI OFERT PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
33 bardzo dobrze n 19 15 4
34 % 0,38% 0,44% 0,25%
35 dobrze n 264 191 73
36 % 5,28% 5,63% 4,54%
37 ani dobrze, ani źle n 1336 944 392
38 % 26,72% 27,83% 24,38%
39 źle n 1668 1163 505
40 % 33,36% 34,29% 31,41%
41 bardzo źle n 874 588 286
42 % 17,48% 17,33% 17,79%
43 nie wiem n 832 490 342
44 % 16,64% 14,45% 21,27%
45 brak danych n 7 1 6
46 % 0,14% 0,03% 0,37%
158
TAB.1a. PRZEJAWY DYSKRYMINACJI WOBEC BADANYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z
UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko -wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608 2 ODCZUŁO DYSKRYMINACJĘ (*): 3 tak n 687 443 244 4 % 13,74% 13,06% 15,17% 5 nie n 4304 2944 1360 6 % 86,08% 86,79% 84,58% 7 brak danych n 9 5 4 8 % 0,18% 0,15% 0,25% 9 MIEJSCA, W KTÓRYCH OSOBA NIEPEŁNOSPRAWNA SPOTKAŁA SIĘ Z PRZEJAWAMI
DYSKRYMINACJI (**) 10 w pracy n 80 53 27 11 % 11,64% 11,96% 11,07% 12 w szkole n 64 46 18 13 % 9,32% 10,38% 7,38% 14 w urzędach n 231 162 69 15 % 33,62% 36,57% 28,28% 16 w jednostkach służby zdrowia n 165 115 50 17 % 24,02% 25,96% 20,49% 18 wśród znajomych n 299 182 117 19 % 43,52% 41,08% 47,95% 20 w rodzinie n 128 88 40 21 % 18,63% 19,86% 16,39% 22 w parafii/kościele n 51 35 16 23 % 7,42% 7,90% 6,56%
Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, (wiersz nr 1)
(**) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy spotkali się z oznakami
dyskryminacji (wiersz nr 3)
suma % w kolumnie może przekraczać 100%, ponieważ respondent mógł wybrać
więcej niż jedno miejsce
159
TAB.2a. WIEDZA RESPONDENTÓW NA TEMAT FUNKCJONOWANIA WYBRANYCH
INSTUTUCJI, ORGANIZACJI I PLACÓWEK Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
lp. Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:
tak nie nie
wiem
brak
danych
1 GMINA WIEJSKA (N=3392)
2 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 3095 38 259 0
3 % 91,24% 1,12% 7,64% 0,00%
4 Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów społecznych/socjalnych
n 1197 558 1635 2
5 % 35,29% 16,45% 48,20% 0,06%
6 Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów ON
n 654 769 1964 5
7 % 19,28% 22,67% 57,90% 0,15%
8 informacja dla ON n 794 715 1881 2
9 % 23,41% 21,08% 55,45% 0,06%
10 szkoła integracyjna n 709 1105 1573 5
11 % 20,90% 32,58% 46,37% 0,15%
12 przedszkole integracyjne n 422 1279 1688 3
13 % 12,44% 37,71% 49,76% 0,09%
14 koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 683 1200 1505 4
15 % 20,14% 35,38% 44,37% 0,12%
16 ZUS n 497 2268 624 3
17 % 14,65% 66,86% 18,40% 0,09%
18 KRUS n 454 2209 724 5
19 % 13,38% 65,12% 21,34% 0,15%
20 PCPR n 610 2080 695 7
21 % 17,98% 61,32% 20,49% 0,21%
22 PUP n 657 2128 604 3
23 % 19,37% 62,74% 17,81% 0,09%
24 organizacje pozarządowe, stowarzyszenia,
fundacje
n 894 1277 1216 5
25 % 26,36% 37,65% 35,85% 0,15%
26 poradnia psychologiczna dla ON n 498 1498 1385 11
27 % 14,68% 44,16% 40,83% 0,32%
28 WTZ n 995 1255 1135 7
29 % 29,33% 37,00% 33,46% 0,21%
30 GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)
31 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej n 1418 23 167 0
32 % 88,18% 1,43% 10,39% 0,00%
33 Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów społecznych/socjalnych
n 435 273 896 4
34 % 27,05% 16,98% 55,72% 0,25%
35 Komisja/stanowisko w Urzędzie Gminy ds.
problemów ON
n 234 319 1051 4
36 % 14,55% 19,84% 65,36% 0,25%
37 informacja dla ON n 353 269 981 5
38 % 21,95% 16,73% 61,01% 0,31%
39 szkoła integracyjna n 340 356 908 4
160
TAB.2a. WIEDZA RESPONDENTÓW NA TEMAT FUNKCJONOWANIA WYBRANYCH
INSTUTUCJI, ORGANIZACJI I PLACÓWEK Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
lp. Instytucje, organizacje, placówki Czy w gminie działa:
tak nie nie
wiem
brak
danych
40 % 21,14% 22,14% 56,47% 0,25%
41 przedszkole integracyjne n 255 402 946 5
42 % 15,86% 25,00% 58,83% 0,31%
43 koła/klub/ świetlica/ośrodek dla ON n 349 302 953 4
44 % 21,70% 18,78% 59,27% 0,25%
45 ZUS n 463 688 456 1
46 % 28,79% 42,79% 28,36% 0,06%
47 KRUS n 287 739 577 5
48 % 17,85% 45,96% 35,88% 0,31%
49 PCPR n 607 572 425 4
50 % 37,75% 35,57% 26,43% 0,25%
51 PUP n 623 575 406 4
52 % 38,74% 35,76% 25,25% 0,25%
53 organizacje pozarządowe, stowarzyszenia,
fundacje
n 628 320 655 5
54 % 39,05% 19,90% 40,73% 0,31%
55 poradnia psychologiczna dla ON n 344 407 846 11
56 % 21,39% 25,31% 52,61% 0,68%
57 WTZ n 672 301 634 1
58 % 41,79% 18,72% 39,43% 0,06%
Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów
161
TAB.3a. FORMY POMOCY UDZIELONEJ RESPONDENTOM W CIĄGU OSTATNICH
3 LAT Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
lp.
Fo
rma
po
mo
cy
Og
ółe
m
Ko
rzy
sta
ło z
po
mo
cy
%
Kto udzielił pomocy i ile razy
PF
RO
N
Min
iste
rstw
o
Zd
row
ia,
NF
Z
Min
iste
rstw
o P
racy
i P
oli
tyk
i
Sp
ołe
czn
ej
ZU
S
KR
US
Sam
orz
ąd
tery
tori
aln
y
PC
PR
PU
P
GO
PS
org
. i
sto
w.
po
zarz
ądo
we
par
afia
, k
siąd
z
szk
oła
, n
aucz
yci
ele
firm
y p
ryw
atn
e
pra
cod
awca
rod
zin
a
oso
by
pry
wat
ne
spo
za r
od
zin
y
inn
e
nie
wie
m,
nie
pam
ięta
m
1 zapomoga, darowizna
2 gmina wiejska 3392 619 18,25% 33 4 7 8 1 12 15 2 441 13 7 1 1 22 30 7 7 8
3 gmina miejsko-
wiejska 1608 264 16,42% 17 2 0 2 0 14 12 0 163 4 1 1 3 12 19 6 6 6
4 POLSKA 5000 887 17,74% 50 6 7 10 1 26 27 2 604 17 8 2 4 34 49 13 13 14
5 pomoc w formie kredytu/pożyczki
6 gmina wiejska 3392 198 5,84% 8 1 1 0 1 0 4 1 13 44 26 6 91 2
7 gmina miejsko-
wiejska 1608 45 2,80% 1 1 0 1 0 1 0 1 4 8 9 1 17 1
8 POLSKA 5000 243 4,86% 9 2 1 1 1 1 4 2 17 52 35 7 108 3
9 dofinansowanie działalności gospodarczej lub rolniczej
10 gmina wiejska 3392 45 1,33% 5 2 0 11 2 2 3 18 2
11 gmina miejsko-
wiejska 1608 12 0,75% 0 1 1 2 0 1 0 6 1
12 POLSKA 5000 57 1,14% 5 3 1 13 2 3 3 24 3
13 pomoc w formie rzeczowej
14 gmina wiejska 3392 458 13,50% 39 16 2 5 12 208 62 16 12 1 2 50 10 19 4
15 gmina miejsko-
wiejska 1608 189 11,75% 19 2 0 4 4 71 34 4 2 0 2 33 6 3 5
16 POLSKA 5000 647 12,94% 58 18 2 9 16 279 96 20 14 1 4 83 16 22 9
17 pomoc w formie opieki bytowej
18 gmina wiejska 3392 465 13,71% 1 1 2 3 3 216 66 5 5 2 130 8 22 1
19 gmina miejsko-
wiejska 1608 179 11,13% 1 0 0 17 3 91 13 2 1 0 36 6 8 1
20 POLSKA 5000 644 12,88% 2 1 2 20 6 307 79 7 6 2 166 14 30 2
162
21 pomoc prawna
22 gmina wiejska 3392 127 3,74% 0 2 1 4 60 4 8 21 0 9 2 1 7 8 0
23 gmina miejsko-
wiejska 1608 46 2,86% 1 0 0 1 22 0 2 8 1 1 1 2 1 5 1
24 POLSKA 5000 173 3,46% 1 2 1 5 82 4 10 29 1 10 3 3 8 13 1
25 pomoc psychologiczna
26 gmina wiejska 3392 352 10,38% 6 131 0 3 36 40 91 1 2 2 3 1 2 28 6
27 gmina miejsko-
wiejska 1608 235 14,61% 2 75 1 7 18 32 58 0 4 1 2 1 0 25 9
28 POLSKA 5000 587 11,74% 8 206 1 10 54 72 149 1 6 3 5 2 2 53 15
29 pomoc
terapeutyczna
30 gmina wiejska 3392 371 10,94% 10 150 1 4 10 36 105 1 3 3 21 1 0 24 2
31 gmina miejsko-
wiejska 1608 260 16,17% 8 92 0 7 2 32 68 0 3 0 3 3 1 28 13
32 POLSKA 5000 631 12,62% 18 242 1 11 12 68 173 1 6 3 24 4 1 52 15
33 usługi
rehabilitacyjne
34 gmina wiejska 3392 880 25,94% 68 542 0 10 2 3 24 39 98 0 0 7 50 4 5 26 2
35 gmina miejsko-
wiejska 1608 449 27,92% 33 251 1 6 1 6 15 26 59 1 2 3 14 3 2 23 3
36 POLSKA 5000 1329 26,58% 101 793 1 16 3 9 39 65 157 1 2 10 64 7 7 49 5
37 pomoc w zakupie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego
38 gmina wiejska 3392 211 6,22% 76 55 2 1 42 9 9 0 9 4 2 1 1
39 gmina miejsko-
wiejska 1608 98 6,09% 41 25 0 2 20 0 3 1 3 1 0 1 1
40 POLSKA 5000 309 6,18% 117 80 2 3 62 9 12 1 12 5 2 2 2
41 wypożyczanie sprzętu rehabilitacyjnego
42 gmina wiejska 3392 52 1,53% 11 21 0 0 0 10 2 1 2 3 2
43 gmina miejsko-
wiejska 1608 31 1,93% 7 6 1 5 3 4 1 1 2 0 1
44 POLSKA 5000 83 1,66% 18 27 1 5 3 14 3 2 4 3 3
45 pomoc w zakresie remontów
46 gmina wiejska 3392 127 3,74% 18 2 10 16 1 1 1 72 4 1 1
47 gmina miejsko- 1608 59 3,67% 5 0 6 3 0 0 3 36 4 2 0
163
Uwagi: % liczony z ogółu;
N oznacza liczbę osób, które korzystały z wymienionej formy pomocy
wiejska
48 POLSKA 5000 186 3,72% 23 2 16 19 1 1 4 108 8 3 1
49 inna pomoc
50 gmina wiejska 3392 22 0,65% 0 2 3 2 1 4 1 0 1 1 5 2
51 gmina miejsko-
wiejska 1608 7 0,44% 2 0 0 0 0 1 0 1 0 2 1 0
52 POLSKA 5000 29 0,58% 2 2 3 2 1 5 1 1 1 3 6 2
164
TAB.4a. OCENA DZIAŁAŃ GMINY DOTYCZĄCYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH DOKONANA
PRZEZ RESPONDENTÓW Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
lp
.
Działania gminy Ocena wymienionych działań średnia
ocena
(*) bardzo
dobrze
dobrze ani dobrze,
ani źle
źle bardzo
źle
brak
danyc
h
1 GMINA WIEJSKA (N=3392)
2 tworzenie miejsc pracy
dla ON
n 63 263 1601 1218 245 2 2,61
3 % 1,86% 7,75% 47,20% 35,91% 7,22% 0,06%
4 rehabilitacja i leczenie n 94 556 1666 922 152 2 2,86
5 % 2,77% 16,39% 49,12% 27,18% 4,48% 0,06%
6 uprawnianie sportu n 112 526 1896 704 152 2 2,92
7 % 3,30% 15,51% 55,90% 20,75% 4,48% 0,06%
8 uprawianie turystyki n 104 525 1902 708 153 4 2,92
9 % 3,07% 15,48% 56,07% 20,87% 4,51% 0,12%
10 udzielanie pomocy
finansowej
n 78 547 1660 931 175 1 2,83
11 % 2,30% 16,13% 48,94% 27,45% 5,16% 0,03%
12 udzielanie pomocy i
opieki bytowej
n 84 627 1635 893 151 2 2,88
13 % 2,48% 18,48% 48,20% 26,33% 4,45% 0,06%
14 edukacja i pomoc w
zdobyciu
wykształcenia
n 66 522 1888 766 149 1 2,88
15 % 1,95% 15,39% 55,66% 22,58% 4,39% 0,03%
16 rozwijanie
indywidualnych
zainteresowań i hobby
n 63 448 1966 747 168 6 2,85
17 % 1,86% 13,21% 57,96% 22,02% 4,95% 0,18%
18 spotkania integracyjne
i wydarzenia kulturalne
n 128 778 1703 629 153 1 3,03
19 % 3,77% 22,94% 50,21% 18,54% 4,51% 0,03%
20 likwidacja barier
architektonicznych
n 64 523 1873 783 145 4 2,88
21 % 1,89% 15,42% 55,22% 23,08% 4,27% 0,12%
22 likwidacja barier
związanych z
transportem
n 68 446 1896 822 155 5 2,84
23 % 2,00% 13,15% 55,90% 24,23% 4,57% 0,15%
24 dostęp do informacji
dla ON
n 79 406 1777 921 205 4 2,77
25 % 2,33% 11,97% 52,39% 27,15% 6,04% 0,12%
26 GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)
27 tworzenie miejsc pracy
dla ON
n 36 131 797 532 108 4 2,66
28 % 2,24% 8,15% 49,56% 33,08% 6,72% 0,25%
29 rehabilitacja i leczenie n 34 323 825 375 49 2 2,95
30 % 2,11% 20,09% 51,31% 23,32% 3,05% 0,12%
31 uprawnianie sportu n 32 283 863 368 58 4 2,91
32 % 1,99% 17,60% 53,67% 22,89% 3,61% 0,25%
33 uprawianie turystyki n 40 289 845 367 63 4 2,92
34 % 2,49% 17,97% 52,55% 22,82% 3,92% 0,25%
35 udzielanie pomocy
finansowej
n 31 200 786 481 106 4 2,73
36 % 1,93% 12,44% 48,88% 29,91% 6,59% 0,25%
37 udzielanie pomocy i n 35 244 818 419 86 6 2,83
165
opieki bytowej
38 % 2,18% 15,17% 50,87% 26,06% 5,35% 0,37%
39 edukacja i pomoc w
zdobyciu
wykształcenia
n 34 219 925 360 63 7 2,88
40 % 2,11% 13,62% 57,52% 22,39% 3,92% 0,44%
41 rozwijanie
indywidualnych
zainteresowań i hobby
n 34 234 920 352 62 6 2,89
42 % 2,11% 14,55% 57,21% 21,89% 3,86% 0,37%
43 spotkania integracyjne
i wydarzenia kulturalne
n 54 373 796 312 62 11 3,03
44 % 3,36% 23,20% 49,50% 19,40% 3,86% 0,68%
45 likwidacja barier
architektonicznych
n 34 268 879 365 56 6 2,91
46 % 2,11% 16,67% 54,66% 22,70% 3,48% 0,37%
47 likwidacja barier
związanych z
transportem
n 33 249 866 379 70 11 2,87
48 % 2,05% 15,49% 53,86% 23,57% 4,35% 0,68%
49 dostęp do informacji
dla ON
n 29 198 840 442 91 8 2,77
50 % 1,80% 12,31% 52,24% 27,49% 5,66% 0,50%
Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów
(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - bardzo dobrze, 4 - dobrze, 3 - ani dobrze, ani źle, 2 - źle, 1 - bardzo źle
166
TAB.4.2a. OCENA DZIAŁAŃ GMINY DOTYCZĄCYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY DOKONANA PRZEZ
RESPONDENTÓW
lp. Działania gminy ogółem ocena (ilość wskazań) średnia
ocena (*)
bardzo
dobrze
dobrze ani
dobrze,
ani źle
źle bardzo
źle
brak
danych
1 tworzenie miejsc pracy dla ON
2 gmina wiejska 3392 63 263 1601 1218 245 2 2,61
3 gmina miejsko-wiejska 1608 36 131 797 532 108 4 2,66
4 POLSKA 5000 99 394 2398 1750 353 6 2,63
5 rehabilitacja i leczenie
6 gmina wiejska 3392 94 556 1666 922 152 2 2,86
7 gmina miejsko-wiejska 1608 34 323 825 375 49 2 2,95
8 POLSKA 5000 128 879 2491 1297 201 4 2,89
9 uprawnianie sportu
10 gmina wiejska 3392 112 526 1896 704 152 2 2,92
11 gmina miejsko-wiejska 1608 32 283 863 368 58 4 2,91
12 POLSKA 5000 144 809 2759 1072 210 6 2,92
13 uprawianie turystyki
14 gmina wiejska 3392 104 525 1902 708 153 0 2,92
15 gmina miejsko-wiejska 1608 40 289 845 367 63 4 2,92
16 POLSKA 5000 144 814 2747 1075 216 4 2,92
17 udzielanie pomocy finansowej
18 gmina wiejska 3392 78 547 1660 931 175 1 2,83
19 gmina miejsko-wiejska 1608 31 200 786 481 106 4 2,73
20 POLSKA 5000 109 747 2446 1412 281 5 2,80
21 udzielanie pomocy i opieki bytowej
22 gmina wiejska 3392 84 627 1635 893 151 2 2,88
23 gmina miejsko-wiejska 1608 35 244 818 419 86 6 2,83
24 POLSKA 5000 119 871 2453 1312 237 8 2,86
25 edukacja i pomoc w zdobyciu wykształcenia
167
26 gmina wiejska 3392 66 522 1888 766 149 1 2,88
27 gmina miejsko-wiejska 1608 34 219 925 360 63 7 2,88
28 POLSKA 5000 100 741 2813 1126 212 8 2,88
29 rozwijanie indywidualnych zainteresowań i hobby
30 gmina wiejska 3392 63 448 1966 747 168 0 2,85
31 gmina miejsko-wiejska 1608 34 234 920 352 62 6 2,89
32 POLSKA 5000 97 682 2886 1099 230 6 2,86
33 spotkania integracyjne i wydarzenia kulturalne
34 gmina wiejska 3392 128 778 1703 629 153 1 3,03
35 gmina miejsko-wiejska 1608 54 373 796 312 62 11 3,03
36 POLSKA 5000 182 1151 2499 941 1 12 3,03
37 likwidacja barier architektonicznych
38 gmina wiejska 3392 64 523 1873 783 145 4 2,88
39 gmina miejsko-wiejska 1608 34 268 879 365 56 6 2,91
40 POLSKA 5000 98 791 2752 1148 201 10 2,89
41 likwidacja barier związanych z transportem
42 gmina wiejska 3392 68 446 1896 822 155 5 2,84
43 gmina miejsko-wiejska 1608 33 249 866 379 70 11 2,87
44 POLSKA 5000 101 695 2762 1201 225 16 2,85
45 dostęp do informacji dla ON
46 gmina wiejska 3392 79 406 1777 921 205 4 2,77
47 gmina miejsko-wiejska 1608 29 198 840 442 91 8 2,77
48 POLSKA 5000 108 604 2617 1363 296 12 2,77
Uwagi: (*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - bardzo dobrze, 4 - dobrze, 3 - ani dobrze, ani źle, 2 - źle, 1 - bardzo źle
168
TAB.5a. CZŁONKOSTWO RESPONDENTÓW W ORGANIZACJACH, STOWARZYSZENIACH LUB
DZIAŁALNOŚĆ W FUNDACJACH NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM
TYPU GMINY
lp. Czy jest Pan/i członkiem organizacji lub
działa w fundacji na rzecz ON?
tak nie brak danych
1 OGÓŁEM POLSKA (N=5000) n 467 4529 4
2 % 9,34% 90,58% 0,08%
3 gmina wiejska (N=3392) n 317 3071 4
4 % 9,35% 90,54% 0,12%
5 gmina miejsko-wiejska (N=1608) n 150 1458 0
6 % 9,33% 90,67% 0,00%
Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów
169
TAB.6a. OCENA STOWARZYSZEŃ, INSTYTUCJI I ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYCH NA RZECZ OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH DOKONANA PRZEZ RESPONDENTÓW Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
lp. Działania /zadania Czy stowarzyszenia i instytucje
zrzeszające i działające na rzecz ON
przyczyniają się do wymienionych
działań?
tak nie nie
wiem
brak
danych
1 GMINA WIEJSKA (N=3392)
2 integracja ON n 2371 138 881 2
3 % 69,90% 4,07% 25,97% 0,06%
4 podnoszenie świadomości na temat problematyki ON n 2122 216 1051 3
5 % 62,56% 6,37% 30,98% 0,09%
6 tworzenie korzystnego wizerunku ON n 1970 229 1188 5
7 % 58,08% 6,75% 35,02% 0,15%
8 tworzenie miejsc pracy dla ON n 1127 699 1563 3
9 % 33,23% 20,61% 46,08% 0,09%
10 wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 1143 505 1743 1
11 % 33,70% 14,89% 51,39% 0,03%
12 zwiększenie szans zatrudnienia ON n 1104 637 1647 4
13 % 32,55% 18,78% 48,56% 0,12%
14 świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 1256 379 1752 5
15 % 37,03% 11,17% 51,65% 0,15%
16 pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych (organizacja
kursów i szkoleń)
n 1372 378 1638 4
17 % 40,45% 11,14% 48,29% 0,12%
18 pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 1029 544 1813 6
19 % 30,34% 16,04% 53,45% 0,18%
20 GMINA MIEJSKO-WIEJSKA (N=1608)
21 integracja ON n 1100 71 436 1
22 % 68,41% 4,42% 27,11% 0,06%
23 podnoszenie świadomości na temat problematyki ON n 966 109 532 1
24 % 60,07% 6,78% 33,08% 0,06%
25 tworzenie korzystnego wizerunku ON n 885 134 586 3
26 % 55,04% 8,33% 36,44% 0,19%
27 tworzenie miejsc pracy dla ON n 471 356 777 4
28 % 29,29% 22,14% 48,32% 0,25%
29 wpływ na zmianę przepisów prawa dotyczącego ON n 527 270 807 4
30 % 32,77% 16,79% 50,19% 0,25%
31 zwiększenie szans zatrudnienia ON n 516 293 795 4
32 % 32,09% 18,22% 49,44% 0,25%
33 świadczenie usług z zakresu doradztwa zawodowego n 547 225 832 4
34 % 34,02% 13,99% 51,74% 0,25%
35 pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych (organizacja
kursów i szkoleń)
n 599 214 791 4
36 % 37,25% 13,31% 49,19% 0,25%
37 pośrednictwo w znajdowaniu pracy n 447 284 872 5
38 % 27,80% 17,66% 54,23% 0,31%
Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów
170
TAB.7a. CZY KORZYSTAŁ PAN/I Z PROGRAMÓW SKIEROWANYCH DO OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH? - Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 KORZYSTAŁO Z PROGRAMÓW (*):
3 tak n 534 368 166
4 % 10,68% 10,85% 10,32%
5 nie n 4458 3018 1440
6 % 89,16% 88,97% 89,55%
7 brak danych n 8 6 2
8 % 0,16% 0,18% 0,12%
9 UCZESTNICTWO W PROGRAMACH (**):
10 Komputer dla Homera 2003 n 91 57 34
11 % 17,04% 15,49% 20,48%
12 Pitagoras n 7 4 3
13 % 1,31% 1,09% 1,81%
14 Student n 19 13 6
15 % 3,56% 3,53% 3,61%
16 Junior n 2 0 2
17 % 0,37% 0,00% 1,20%
18 ON w służbie publicznej n 3 2 1
19 % 0,56% 0,54% 0,60%
20 Pegaz n 33 18 15
21 % 6,18% 4,89% 9,04%
22 Pegaz 2003 n 37 29 8
23 % 6,93% 7,88% 4,82%
24 Parter n 11 10 1
25 % 2,06% 2,72% 0,60%
26 Promocja Integracji Osób Niepełnosprawnych PION n 17 11 6
27 % 3,18% 2,99% 3,61%
28 Edukacja n 12 9 3
29 % 2,25% 2,45% 1,81%
30 Program Ograniczania Skutków Niepełnosprawności n 28 18 10
31 % 5,24% 4,89% 6,02%
32 Ośrodki Informacji dla ON n 30 18 12
33 % 5,62% 4,89% 7,23%
34 Trener pracy n 13 7 6
35 % 2,43% 1,90% 3,61%
36 Sprawny dojazd n 36 30 6
37 % 6,74% 8,15% 3,61%
38 nie pamiętam, nie wiem n 161 110 51
39 % 30,15% 29,89% 30,72%
40 inne n 104 70 33
41 % 19,48% 19,02% 19,88%
Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, (wiersz nr 1)
(**) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy korzystali z programów (wiersz nr
3)
171
TAB.8a. POWODY, DLACZEGO BADANI NIE KORZYSTALI Z PROGRAMÓW
SKIEROWANYCH DO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
Lp. Polska Typ gminy
wiejska miejsko - wiejska
1 OGÓŁEM 5000 3392 1608
2 NIE KORZYSTAŁO Z PROGRAMÓW 4458 3018 1440
3 % (z ogółu) 89,16% 88,97% 89,55%
4 POWÓD (*):
5 nie wiedziałem, że istnieją takie programy n 2869 1915 954
6 % 64,36% 63,45% 66,25%
7 nie potrafię przygotować dokumentów
wymaganych regulaminem programu
n 250 173 77
8 % 5,61% 5,73% 5,35%
9 nie kwalifikuję się do uczestniczenia w takich
programach
n 702 487 215
10 % 15,75% 16,14% 14,93%
11 nie wierzę, że uda mi się zakwalifikować do
programu
n 627 434 193
12 % 14,06% 14,38% 13,40%
13 brak danych n 10 9 1
14 % 0,22% 0,30% 0,07%
Uwagi: (*) - % liczony z kolumny z ogółu respondentów, którzy nie korzystali z programów (wiersz
nr 2)
172
TAB.9a. OCENA WPŁYWU WEJŚCIA POLSKI DO UE NA POPRAWĘ SYTUACJI EKONOMICZNEJ/MATERIALNEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Z UWZGLEDNIENIEM TYPU GMINY
Lp. Czy Pana/Pani zdaniem wejście Polski do UE
wpłynęło na poprawę sytuacji
ekonomicznej/materialnej ON?
Ogółem Ocena średnia
ocena (*)
zdecydowanie
tak
raczej tak ani tak, ani
nie
raczej nie zdecydowanie
nie
brak
danych
1 POLSKA n 5000 163 1294 1946 1204 392 1 2,93
2 % 100% 3,26% 25,88% 38,92% 24,08% 7,84% 0,02%
3 TYP GMINY
4 wiejska n 3392 116 909 1290 810 266 1 2,94
5 % 3,42% 26,80% 38,03% 23,88% 7,84% 0,03%
6 miejsko-wiejska n 1609 47 385 656 394 126 0 2,90
7 % 2,92% 23,94% 40,80% 24,50% 7,84% 0,00%
Uwagi: % liczony z wiersza z ogółu respondentów
(*) - średnia arytmetyczna, gdzie 5 - zdecydowanie tak, 4 - raczej tak, 3 - ani tak ani nie 2 - raczej nie, 1 - zdecydowanie nie
173