OSNOVNI POJMOVI HARMONIJE

Nauka o harmoniji je teorijska muzička disciplina koja proučava strukture akorada, njihove odnose i vezivanja, zakonitosti koje predstavljaju norme harmonskog mišljenja u okvirima određenog stila.

Melodija predstavlja zaokruženu cjelinu koja nastaje smjenjivanjem tonova različite visine i trajanja.

Akord predstavlja organizovanao sazvučje od tri ili više tonova različite visine i imena. U klasičnoj harmoniji akordi su izgrađeni slaganjem tonova po tercama. Najniži ton akorda postavljenog po tercama se naziva osnovni ton (prima), a ostali tonovi dobijaju ime po svom intervalskom odnosu prema osnovnom tonu: terca, kvinta, septima, nona. Interval od najnižeg do najvišeg tona u osnovnom akordskom obliku daje ime akordu: kvintakord, septakord, nonakord. Kvintakord ima dva obrtaja: sekstakord (6) i kvartsekstakord (6/4), a septakord ima tri obrtaja: kvintsekstakord (6/5), terckvartakord (4/3) i sekudnakord (2). Akordi mogu da se pojave u istovremenom (simultanom) zvučanju tonova ili razloženo.

Vanakordski tonovi (figurativni tonovi) su:Zadržica je vanakordski ton na naglašenom ili relativno naglašenom dijelu takta i nalazi se za sekundu iznad ili ispod akordskog tona koji se obično pojavljuje odamh za njom.Prolaznica je ton koji se postupno kreće – prolazi – od jednog do drugog akordskog tona, naviše ili naniže.Skretnica je ton koji postupno skreće, naniže ili naviše, od akordskog tona i ponovo se vraća u isti akordski ton. Pedal ili orglpunkt je najčešće ton dužeg trajanja u basu, iznad koga se mijenjaju harmonije. Može i da se ponavlja u istoj ili susjednoj oktavi, ponekad sa prekidima.

Tonalitet je sistem akorada okupljenih oko jednog tonskog središta – tonike. U izgradnji akorada učestvuju tonovi durske i molske ljestvice, ali i alterovani tonovi. Centralnu funkciju ima kvintakord na I stupnju tonici, zatim kvintakord na V stupnju – dominantne funkcije i kvintakord na IV stupnju koji ima subdominantnu funkciju. Ostali ljestvični trozvuci II, III, VI i VII zastupaju funkcije u tonalitetu kao zamjenici glavnih trozvuka, a sa glavnim trozvucima imaju po dva zajednička tona. Glavni predstavnici funkcija obilježavaju se rimskim brojevima ili latiničnim slovima, malim ako su molski, velikim ako su durski, a akorde sporednih stupnjeva obilježavaćemo rimskim brojevima.

Homofonija je pojam za tonski stav koji nastaje po principu formiranja akorada i njihovog povezivanja u logičnu cjelinu. Ostvaruje se na osnovu vertikalnog planiranja i postupanja. Izučava se kroz nauku o harmoniji.

Polifonija je pojav za tonski stav koji nastaje na principu formiranja najmanje dvije istovremene, samostalne melodije i njihovog povezivanja u logičku cjelinu. Ostvaruje se na osnovu horizontalnog

planiranja i postupanja. Predmet je izučavanja nauke o kontrapunktu.