Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n EvropOrganizata pr Siguri dhe Bashkpunim nEvrop(shqipshkurt: OSBE,Anglisht:OSCE- Organization for Secuity and Co-orporation in Europe), sht organizat internacionale q shrben si forum pr dialogjepolitike.OSCEu themelua n vitin 1975 me Aktin e Helsinkut me 35 shtete pjesmarrse. N vitin1995n Konferencn eBudapestitriorganizohet n organizat ndrkombtare me 56 vende pjesmarrse ngaEvropa,Aziae Mesme dheAmerika Veriore. Detyrat e OSCE-s jan stabiliteti dhe siguria politike nEvrop, zhvillimi i bashkpunimit ekonomik, shtetror, kulturor e ekologjik.OSBEbazohet n praktikatdemokratikedhe qeverisje t prmirsuar. Shumica e stafit q prbehet nga m shum se 3500 punojn jasht (n teren) prderisa vetm 10% punojn n zyrat qendrore. Organizata pr siguri dhe bashkpunim n Evrop MISIONI N KOSOV Agjencit dhe institucionet e pavarura n demokracin n Kosov Dhjetor 2007 Prmbledhje ekzekutive Institucionet e pavarura jan gurthemel i demokracis. Ato jan nj element ky i ndarjes s pushteteve, duke siguruar kontrollin dhe balancat dhe respektimin e sundimit t ligjit. N Kosov, organet e pavarura po marrin prgjegjsi t shtuara t cilat m par jan kryer nga bashksia ndrkombtare. Sidoqoft, kto organe t pavarura ballafaqohen me vshtirsi n marrdhniet e tyre me Qeverin dhe Kuvendin, gj q prfundimisht mund t minojn qndrueshmrin e tyre dhe t dobsoj demokracin e re t Kosovs. Institucionet e pavarura si Qeveria duhet t japin llogari para popullit t Kosovs prmes prfaqsuesve t popullit n Kuvendin e Kosovs. Prandaj, roli i Kuvendit sht q t siguroj se organet e pavarura po i prmbushin mandatet e tyre, ashtu si jan prcaktuar n ligjet e aplikueshme. Me qllim t prmbushjes s funksionit t tyre t rregullimit dhe t monitorimit t ekzekutivit, sht e nevojshme q kto organe t jen t pavarura, q do t thot se n punn e tyre nuk duhet t ushtrohet ndikim politik ose t kontrollohet nga asnj organ i ekzekutivit. Sipas standardeve evropiane, kushtet qensore q krkohen nga agjencit e pavarura jan: 1) Pavarsia financiare, e siguruar me fonde t mjaftueshme pr kryerjen e funksioneve t tyre me autonomi t plot operative; 2) Pavarsia e emrimit dhe e kohzgjatjes n post, pr t siguruar q emrimet t jen t bazuara n merita dhe t jen transparente, ndrsa bordi i antarve dhe personeli i institucioneve t pavarura t mund t punojn pa frik nga shkarkimi arbitrar ose pr arsye politike; dhe 3) Pavarsia nga ndrhyrja n vendim-marrje, ashtu q Qeveria t mos ket kurrfar ndikimi ndaj vendimeve q merren nga institucionet e pavarura dhe q autoritetet ekzekutive t respektojn dhe mbshtesin vendimet e marra nga institucionet e pavarura. Organet e pavarura q ushtrojn funksione mbikqyrse dhe rregullatore jan shum t rndsishme pr forcimin e vazhdueshm t demokracis s re t Kosovs dhe pr mbrojtjen e institucioneve t saj t reja. Rrjedhimisht, mbrojtja e organeve t pavarura sht n interes t popullit t Kosovs. Mbrojtja adekuate e organeve t pavarura sht po ashtu nj shenj e qart e prkushtimit t Qeveris ndaj standardeve demokratike dhe evropiane. 2 Organizata pr siguri dhe bashkpunim n Evrop MISIONI N KOSOV Agjencit dhe institucionet e pavarura n demokracin n Kosov Dhjetor 2007 Ky dokument themelor tregon q prkundr faktit q sistemi demokratik n Kosov mbshtetet n mbikqyrjen e pavarur dhe rregullimin drejt fuqizimit t ndarjes s pushteteve, kto organizata t pavarura (institucionet dhe agjencit) q kan kt mandat pr t e br kt, ende prballen me vshtirsi n marrdhniet e tyre me Qeverin dhe Kuvendin. Me kalimin e kohs kjo gj do t mund ta minonte qndrueshmrin e tyre dhe do ta dobsonte demokracin e re t Kosovs. Ve ksaj, meq organet e pavarura jan duke punuar m s shumti n interes t popullit t Kosovs, ky dokument ka pr synim ta njoftoj pr s afrmi publikun e gjer me konceptin e institucioneve t pavarura, statusin e tyre aktual dhe sfidat me t cilat prballen ato. Shembujt n kt dokument jan marr nga ekspertiza e kshilltarve t OSBE-s q kan punuar me institucionet e pavarur specifike. ka do t thot institucion i pavarur? Institucionet e pavarura jan themeli i demokracis. Ato jan element ky i ndarjes s pushtetit, duke siguruar kontroll dhe baraspeshim si dhe respekt pr sundim t ligjit1 . N Kosov, si n pjest tjera t Evrops, ekzistojn disa agjenci dhe borde t pavarura, t cilat kryejn funksionin e mbikqyrjes dhe rregullimit. Kto mund t ndahen n dy lloje organesh: 1) institucionet e pavarura t qeverisjes s mir dhe t drejtave t njeriut q kryejn funksione mbikqyrse dhe zakonisht nuk kan burime t t hyrave vetanake dhe 2) agjencit e pavarura dhe rregullatort e ndryshm q kryejn nj funksion rregullues po t licencimit dhe shpesh nga kto funksione ato mbledhin pagesa. Shih aneksin 1pr listn dhe prshkrimin e shkurt t agjencive t pavarura q funksionojn n Kosov. Organet e pavarura do dit e m shum jan duke marr prgjegjsi t cilat m par ishin nn kompetencat e bashksis ndrkombtare. N fakt, shumica e ktyre organeve ishin themeluar nga UNMIK-u, dhe tani jan dorzuar ose jan n proces t dorzimit n duart e vendorve. IPVQ-t gjithashtu e kan pranuar kt karakteristik t rndsishme demokratike; n vitin 2006 sht themeluar Agjencia Kundrkorrupsionit dhe pr momentin sht n prfundim transferimit e kompetencave Bordit t Pavarur Mbikqyrs. T pavarura por llogaridhnse Pavarsi nuk do t thot t mos japsh llogari, por m tepr nevoj pr t qen i pavarur nga ekzekutivi. N fakt, sht shum me rndsi q kto institucione t 1 N Evrop, agjencit e pavarura doln si reagim ndaj nevojave t qytetarve. Roli dhe funksioni i ktyre agjencive t pavarura nuk sht i pandryshueshm. N disa vende, ktyre agjencive vazhdojn ti bashkngjiten zyra t reja ose institucione me shtimin e nevojave. 3 mbeten llogaridhnse. Ato duhet t vazhdojn t iu prmbahen t gjitha ligjeve lidhur me financimin dhe llogaridhnien e publike; kjo sht jashtzakonisht e rndsishme, meq organet e pavarura funksionojn n baz t fondeve publike t ndara drejtprsdrejti ose si n rastin e shum rregullatorve n baz t tatimeve t lejeve t mbledhura nga ato q jan objekt i rregullimit. M e rndsishmja sht q institucionet e pavarura jan, si edhe qeveria, llogaridhnse ndaj popullit t Kosovs prmes prfaqsuesve t popullit n Kuvendin e Kosovs. Prandaj, roli i Kuvendit sht pr t siguruar q organet e pavarura jan duke i prmbushur mandatet e tyre, si sht prcaktuar n ligjet e aplikueshme. N Kosov, si n shumicn e shteteve dhe vendeve, institucionet e tilla i raportojn Kuvendit pr rezultatet e tyre, i cili gjithashtu merr prgjegjsi pr proceset e emrimit dhe duhet t garantoj pavarsin e ktyre organeve n emr t njerzve q prfaqson. N do demokraci (veanrisht n demokracit tranicionale si sht Kosova), zhvillimi i institucioneve t pavarura sht gjithmon pun n zhvillim e sipr. N mnyr q t informohet publiku i prgjithshm dhe t ndihmohen politikbrsit, seksionet dhe rekomandimet vijuese bazohen n prvojn e puns s komunitetit ndrkombtar me agjencit e pavarura, si n Kosov ashtu edhe n vendet tjera. Gjat periudhs s tanishme tranzitore t Kosovs, agjencit e pavarura n mas t madhe jan duke luajtur role, t cilat m par i kryente bashksia ndrkombtare. Sigurimi i qndrueshmris s ktyre agjencive shrben pr t forcuar demokracin e Kosovs pas statusit Kushtet pr pavarsi N mnyr q ti prmbushin funksionet e tyre pr rregullimin dhe monitorimin e pushtetit ekzekutiv, kto organe nevojitet t jen t pavarura, q do t thot se puna e tyre nuk duhet t ndikohet politikisht ose t kontrollohet nga ndonj organ i ekzekutivit. Nse, pr shembull, Zyra e Auditorit Gjeneral (ZAGJ) duhet t emrohet ose shkarkohet drejtprsdrejti nga qeveria, si mund t konsiderohet Auditori Gjeneral i pavarur prderisa pozita kontrollohet nga qeveria, a duhet ZAGJ-i t kryej auditimin? Pr kt arsye, emrimi sht zakonisht n kompetenc t Kuvendit, me procedurn dhe krkesat e vendosura pr t siguruar q t emruarit t mund t veprojn n mnyr t pavarur. Kjo tregon q pavarsia e ktyre institucioneve duhet t garantohet me ligj dhe q ligji duhet t zbatohet n mnyr efikase nga qeveria dhe Kuvendi. Sipas standardeve evropiane2 kushtet themelore q krkohen nga agjencit e pavarura jan: Pavarsia financiare; Pavarsia nga emrimi dhe zotrimi; Pavarsia nga ndrhyrja n vendimmarrje. 2 Shih pr shembull ATSHI (ose Asistenca Teknike dhe Shkmbimi i Informatave, q sht nj instrument i Komisionit Evropian, q i ndihmon shtetet n prafrimin, aplikimin dhe zbatimin e legjislacionit t BE-s) raporti mbi Agjencit Rregullatore t Pavarura t Kosovs, studim i kryer nga Drejtoria e Komisionit Evropian pr Zgjerim nga 26 shkurti deri m 2 mars, 2007 pr vlersimin e rregullatorve t pavarur ekonomik. 4 Pavarsia Financiare Pavarsia financiare sht parakusht pr autonomi t veprimi absolut t agjencive t pavarura nga dega ekzekutive. N thelb kjo do t thot se organit t pavarura i ndahen fonde te mjaftueshme pr t i kryer funksionet tij dhe nuk mund t krcnohet nga qeveria pr t marr kto fonde (apo pr rrogat dhe kategorit e personelit). Institucionet dhe agjencit duhet t jen t prgjegjshme n aspektin financiar pr fondet q i marrin, pa qen subjekt i kontrolls politike. Pa kt, pavarsia komprometohet, pasi q e pajis qeverin me mjete pr kontrollin e procesit t vendimmarrjes agjencive. Kontrolli i till mund t ushtrohet si prmes qarkullimit vjetor t buxhetit ashtu edhe prmes alokimit t pjesrishm t fondeve gjat vitit buxhetor. Pavarsia financiare duhet t garantohet me ligj dhe ligji duhet t respektohet dhe zbatohet nga qeveria dhe veanrisht nga Ministria e pr Ekonomi dhe Financa (MEF). Procesi i buxheti vjetor t qeveris Qeveria e Kosovs sht nn presion t fort nga Fondi Monetar Ndrkombtar pr t zhvilluar buxhet t balancuar vjetor n kuadr t burimeve t kufizuara, prfshir prmes zvoglimit t numrit t shrbyesve civil. Kjo nnkupton shkurtime nga t gjitha institucionet, duke prfshir agjencit e pavarura, t cilat pritet t dorzojn propozime t mirfillta pr buxhet. MEF-i n vitet e mparshme ka mbajtur ose trhequr financimin e buxhetuar t mparshm nga institucionet e pavarura n mnyr q t mund ti transferoj kto fonde tek ministrit ose agjencit tjera, shpeshher t bazuara n vendimet e marra n kabinet dhe n takimet qeveritare t nivelit t lart, ku agjencit e pavarura nuk jan t prfaqsuara. Megjithat, qeveria duhet ti kuptoj nevojat specifike t donjrs agjenci para se t caktohen kufijt buxhetor para se t vendos pa i marr parasysh dallimet dhe nevojat npr kto organe. Institucionet, t cilat nuk gjenerojn t hyra vetanake, prbjn vetm pr nj pjes t vogl t buxhetit t Kosovs. Ato kan nj sistem me kosto t lir t veprimit, n krahasim me funksionin jetik demokratik q e kryejn n mbikqyrjen e funksionimit t duhur t shum institucioneve t tjera publike. Pr m tepr, pjesa drmuese e stafit t ktyre institucioneve prbhet prej profesionistve; zvoglimi i buxhetit t tyre, s kndejmi ka ndikim negativ n prpjestim me qndrueshmrin e ktyre institucioneve. N t vrtet, ato nuk kan struktura t ngjashme me ato t ministrive, q zakonisht mbshteten n numrin e madh t stafit administrativ (struktura piramidale). Ky dallim strukturor duhet t merret parasysh n trsi para vendosjes s kufijve t buxhetit. Kjo ndodh veanrisht me institucionet q jan n procesin e tranzicionit, qoft n fazat fillestare t themelimit (pr shembull Agjencia Kundr-korrupsionit) ose pr shkak se ato jan duke hyr n fazn e re t programeve (Instituti Gjyqsor i Kosovs). Nj vshtirsi shtes me t ciln prballen organet e pavarura sht, q ato aktualisht nuk kan mekanizma institucional prmes t cilave t mund ta mbrojn veten nga ndrhyrjet qeveritare n buxhetet e tyre. Pr shkak t statusit t pavarur, ato nuk kan prfaqsues brenda qeveris pr t mbrojtur interesat e tyre dhe pr t lobuar n favor t tyre brenda kabinetit. Kjo sht posarisht e dmshme gjat negociatave prfundimtare ndrqeveritare kur bhet ndarja e buxhetit. 5 N pajtim me vlersimin e ATSHI-s duke theksuar fushveprimin potencial pr ndikim t pavend nse buxhetet caktohen nga Ministrit e jo nga Kuvendi, sht evidente q i vetmi organ kompetent pr t diskutuar propozimet pr buxhetin e institucioneve t pavarura sht Kuvendi i Kosovs. Sa i prket ksaj, bordi i agjencive t emruara nga Kuvendi duhet t siguroj q propozimet t jen t mirfillta dhe i plotsojn krkesat e prcaktuara n ligjin a aplikueshm lidhur shfrytzimin e fondeve publike dhe n ligjet pr themelimin e agjencive prkatse. MEF-i duhet ta mbikqyr kt proces vetm nga pikpamja teknike, ndrsa roli i Kuvendit sht q t jap plqim pr buxhetet e krkuara. Kuvendi i Kosovs n vitet e kaluara ka luajtur rol t vogl n procesin e buxhetit, duke qen i prfshir vetm n fund, si vuloss pas hartimit dhe miratimit t t gjitha shpenzimeve pr Buxhetin e Konsoliduar t Kosovs nga Qeveria dhe Kshilli Ekonomik dhe Fiskal. Si zhvillim pozitiv, n korrik t vitit 2007, Komisioni i Kuvendit pr Buxhet dhe Financa mbajti nj tryez t rrumbullakt, n dy pjes, mbi vshtirsit strukturore me t cilat prballen institucionet e pavarura pr sa i prket procesit buxhetor. Komisioni ka miratuar raportin, i cili prfshinte disa rekomandime t veanta. Kjo tregon nj gatishmri t lart pr t ndrmarr nj rol aktiv n prcaktimin e autonomis s institucioneve t pavarura para finalizimit t procesit buxhetor, duke prfshir ftuarjen e ministrit pr t marr pjes n Komision dhe inicimin e shqyrtimit t legjislacionit prkats. Kjo tregon nj vullnet t shtuar pr t marr nj rol aktiv n mbrojtjen e autonomis s institucioneve t pavarura para se procesi i buxhetit t prfundohet dhe kjo paraqet nj praktik q duhet t inkurajohet pr ciklet e buxhet n t. Alokimi i fondeve Ka shembuj t evidentuar, ku MEF-i nuk e ka alokuar shumn e trsishme t buxhetit vjetor t krkuar nga institucionet e pavarura. N vitin 2007, asnjrit prej institucioneve t pavarura pr qeverisje t mir nuk iu sht dhn shuma e krkuar. Institutit Gjyqsor t Kosovs (IGJK) iu sht dhn vetm dy e tretat e shums s krkuar pr vitin 2007 dhe institucionet tjera si sht Institucioni i Ombudspersonit dhe Komisioni Qendror pr Zgjedhje kan marr vetm shuma shtes pas ndrhyrjes s bashksis ndrkombtare. N propozimin pr buxhet pr vitin 2008 nga ministria nj numr i institucioneve t pavarura, si Instituti i Ombudspersonit, u jan shkurtuar fondet buxhetore n mas drastike. Ligji i ri, q ka themeluar IGJK-n si institucion trsisht vendor i jep IGJK-s obligim ligjor pr ti zbatuar programet e reja, gj q IGJK-ja nuk mund ta bj me at plan t buxhetit dhe personelit i cili iu sht imponuar nga MEF-i. Nuk ekzistojn shembuj t tjer, ku mungesa e financimit t duhur t BKK-s i ka parandaluar organet e pavarura nga zbatimi i duhur i mandateve t tyre prkatse. Kufizimet e tilla buxhetore e rrezikojn rnd qndrueshmrin e institucioneve t tilla. 6 Pavarsia nga emrimi dhe zotrimi N mnyr q t jet me t vrtet i pavarur, emrimi i bordit duhet t jet transparent dhe i bazuar n merita, prderisa antart e bordit dhe stafi i nj institucioni duhet t jet n gjendje t punojn pa frikn e largimit pr arsye arbitrare ose politike. Pr ta garantuar kt parim thelbsor, zakonisht konsiderohet q zgjedhja dhe largimi i antarve t bordit duhet t ndodh vetm pas votimit n Kuvend. Ve ksaj, ligji duhet ta prcaktoj qart se n far rrethana mund t ndodhin largimet e tilla. Kjo ndodh me shumicn e agjencive t pavarura, me nj numr opsionesh, varsisht nga natyra e institucionit. N rastin e Institucionit t Ombudspersonit kishte nj prpjekje pr t siguruar transparenc n procedurn e emrimit, duke krkuar nga Kuvendi q t bj nj thirrje pr nominime publike nga institucionet e prfshira n promovimin, mbrojtjen dhe monitorimin e t drejtave dhe lirive themelore t njeriut. Pastaj, procesi i rekrutimit dhe votimit mbetet n duart e Kuvendit, e cila bn emrimin e Ombudspersonit me shumic absolute t votave pr t siguruar shkall t lart t pavarsis politike. Ngjashm me kt, Kshilli i KPM-s ka prgatitur nj list t ngusht, duke e prdorur procesin e nominimit dhe verifikimit para dorzimit t saj n Kuvend pr przgjedhje dhe miratim. N t dyja kto dy raste, megjithat, jan vrejtur vonesa t gjata n proces. Kuvendi duhet t luaj rol ky n shqyrtimin e raporteve t institucioneve t pavarura (dhe t ndrmerr masa ku sht e nevojshme), duke miratuar emrimin dhe largimin e antarve t bordit dhe kshtu t siguroj q ata t japin llogari pr shpenzimin e fondeve publike. Prandaj, Kuvendi sht prgjegjs pr t siguruar q ai luan nj rol efikas duke mos ndikuar padrejtsisht n institucione, prmes dshtimit n emrimit t antarve ose shqyrtimin e raporteve me koh. Nj vshtirsi tjetr me t ciln jan prballur agjencit e pavarura lidhet me prpjekjet e disa ministrive pr krijimin e institucioneve paralele n kuadr t departamenteve t tyre, t cilat kryejn funksione t ngjashme por i raportojn Ministris drejtprsdrejti. Nj mekanizm i till, jo vetm q krijon dyfishim t panevojshm, por gjithashtu mund t shihet si mnyr pr zvoglimin dhe zvendsimin e rolit t organeve dhe rregullatorve t pavarur mbikqyrs me mekanizma t brendshm, t cilt mund t kontrollohen m leht. Kjo ka ndodhur m par n Ministrin e shrbimeve publike, q sht prpjekur ta avancoj Ligjin mbi Konfliktin e Interesave, q do tia kishte kthyer Ministris disa prgjegjsi t caktuara t Agjencis Kundr-korrupsionit. 7 Pavarsia nga ndrhyrja n vendim-marrje Institucionet e pavarura duhet ti raportojn drejtprdrejt Kuvendit, e jo ndonj Ministrie apo Qeveris. Prderisa institucionet duhet t japin llogari pr shpenzimet e fondeve t tyre publike, ato duhet t jen t pavarura nga Qeveria n funksionin e tyre. Kjo do t thot q linja parsore e llogaridhnies duhet t jet para Kuvendit, si dhe institucionet duhet t jen t lira nga krkesat e raportimit tek Ministrit, q nuk jan t parashikuara me ligj. Qeveria nuk duhet t ket ndikim mbi vendimet q merren nga institucionet e pavarura. Ndrhyrja apo prpjekja pr ndrhyrje mund t shkaktoj situata t ndryshme n t cilat Qeveria provon t ndikoj n vendime apo sjelljen e agjencive. Avokimi pr nj drejtim t caktuar veprimi t nj institucioni t pavarur mund t quhet prpjekje pr ndikim n vendime. Pr shembull, KPM-ja ka pranuar letra nga Ministrat t cilt kan krkuar apo kshilluar kundr nj veprimi t caktuar ndaj nj transmetuesi t caktuar. Pasi Kuvendi i mban institucionet e pavarura prgjegjse, sigurisht q Kuvendi mund t shqyrtoj raportet e tyre vjetore dhe t krkoj t dij nse po e bjn punn e tyre si duhet; por nse Qeveria lobon tek agjencit e pavarura pr vendime t caktuara mbi shtje t caktuara brenda mandatit t ktyre agjencive kjo mund t kuptohet si prpjekje pr ndrhyrje. Ndrhyrje mund t jet edhe refuzimi apo dshtimi i institucioneve t kontrolluara nga Qeveria q t ekzekutojn apo zbatojn vendimet e institucioneve t pavarura, pr shembull duke ua mohuar mbshtetjen policore n zbatimin e nj vendimi. Gjat ciklit buxhetor t vitit 2008, nj numr institucionesh jan ballafaquar me nj nivel mikro-menaxhimi t procesit buxhetor, gj q mund t ket ndikim negativ n kufizimin e pavarsis s tyre vepruese. Gjat dgjimeve buxhetore pr KPM-n, MEF-i krkonte informata mbi hapsirn me metr katror pr antar stafi n zyrn e KPM-s; arsyetimin e pozitave t caktuara t personelit dhe koeficienteve t tyre t pagave t caktuar nga MSHP-ja. Agjencit tjera gjithashtu kan prjetuar nj nivel t ngjashm t mikro-menaxhimit gjat dgjimeve buxhetore. Prderisa prgjegjsia e institucioneve t pavarura n shpenzimin e fondeve publike ka rndsi jetike, nj nivel i till i kontrollimit do t ishte m mir q t bhej nga komisionet gjegjse t Kuvendit. Kompensimi konkurrent dhe i sigurt shtja e grads s pagave ka rndsi t veant pr qndrueshmrin afatgjate t agjencive t pavarura, pasi q ato duhet t ken mundsi t punsojn personel t kualifikuar profesional. Shum institucione kan funksione t mbikqyrjes dhe n raste t caktuara inspektort e tyre n t vrtet paguhen shum m pak sesa personat q mbikqyren nga ta. sht gjithashtu me rndsi t mbahet personeli n mnyr q t ndrtohet nj ekspertiz afatgjate dhe memorie institucionale n kto institucione publike relativisht t reja. N nj tryez t rrumbullakt t mbajtur s voni nga Komisioni i Kuvendit pr Buxhet e Financa n diskutimin e procesit buxhetor, institucionet e pavarura raportuan q derisa kompensimi i personelit nuk sht prcaktuar me ligj n nivelin konkurrent, sht vshtir pr institucionet t punsojn dhe t mbajn personelin profesional dhe nj struktur t qndrueshme organizative. N t kaluarn, shkurtimet drastike t pagave kan uar n ikje masive t personelit profesional. 8 Vlersimi i ATSHI-s ka theksuar pamundsin e trheqjes dhe mbajtjes s personelit ky profesional me paga t shrbimit civil si problem serioz pr agjencit e pavarura rregullative. Ngjashm, institucionet e qeverisjes s mir jan ballafaquar me shkurtime arbitrare n numr t personelit apo zvoglim t nivelit t pagave n krahasim me at q sht prcaktuar me kornizn e tyre ligjore. Pr shembull, prkundr faktit q buxheti i 2007-s ka siguruar 35 antar personeli pr Agjencin Kundr-Korrupsion, pas punsimit t 15 puntorve MEF-i bllokoi t gjitha shpenzimet pr punsimin e pjess s mbetur t personelit. Pr t funksionuar n mnyr efektive dhe me autonomi t plot, agjencit e pavarura duhet t jen t liruara nga zvoglimet arbitrare t pagave dhe gradave te personelit. Ato gjithashtu duhet t ken kapacitet t mjaftueshm t kompensimit pr personelin e tyre profesional n nivele konkurrente pr t punsuar dhe mbajtur njerzit e talentuar.