Նավ թա տար նե րը կա րող են ռազ մա կան

թի րախ դառ նալՀՀ զին ված ու ժե րը շա րու­նա կում են հե ռա հար հրթի­ռա յին հար ված նե րը՝ որ պես մար տա կան պատ րաստ վա­ծու թյան ա ռաջ նա յին տար­բե րակ դի տար կել և անհ­րա ժեշ տու թյան դեպ քում հար վա ծել հա կա ռա կոր­դի տնտե սա կան նշա նա կու­թյան օբ յեկտ նե րին, մաս նա­վո րա պես՝ գա զա տա րնե րին և նավ թա տա րնե րին։ Այս մա սին ե րեկ լրագ րող նե րի հետ հան դիպ մանն ա սել է ՀՀ զին ված ու ժե րի գլխա վոր շտա բի օ պե րա տիվ վար չու­թյան պետ, գե նե րալ­մա յոր Ար տակ Դավ թյա նը (Tert.am):

Ըստ նրա՝ հայ կա կան կողմն իր զին տեխ նի կա յով կա րող է 300 կմ և ա վե լի հե­ռա հա րու թյան հար ված ներ հասց նել:

«Զո րա վար ժու թյան ըն­թաց քում խա ղարկ վեց հրթի­ռա յին հար ված նե րի ի րա­կա նա ցու մը այն պես, ինչ­պես պլա նա վո րել ենք: Մենք անհ րա ժեշ տու թյան դեպ­քում հար վա ծե լու ենք հա կա­ռա կոր դի հա մար տնտե սա­կան կարևոր նշա նա կու թյուն ու նե ցող օբ յեկտ նե րին և են­թա կա ռուց վածք նե րին»,– ա սել է նա:

Ար տակ Դավ թյա նը հստա կեց րել է, որ ՀՀ ԶՈԻ խնդիրն է ի րա կա նաց նել կե տա յին հար ված ներ, ոչ թե զանգ վա ծա յին:

«Խա ղաղ բնակ չու թյան դեմ հար ված ներ չեն հասց­վում, և չենք էլ պլա նա­վո րում: Ռազ մա կան կամ տնտե սա կան օբ յեկտ նե­րի դեմ են մեր նշա նա կե­տե րը լի նե լու, մաս նա վո րա­պես՝ նավ թա յին և գա զա յին են թա կա ռուց վածք նե րի»,– ա սել է նա: n

ԵՄ պատ վի րա կու թյու նը՝ Օս կան յա նի գոր ծի մա սին

Հա յաս տա նում Եվ րո պա­կան Միու թյան պատ վի­րա կու թյու նը Սի վիլ Նե­թի խնդրան քով մեկ նա­բա նու թյուն է տվել նախ­կին արտ գործ նա խա րար, «Բար գա վաճ Հա յաս տան» կու սակ ցու թյան պատ գա­մա վոր Վար դան Օս կան յա­նի դեմ հա րուց ված քրեա­կան գոր ծի վե րա բեր յալ:

«Մենք ու շա դիր հետևել ենք «Սի վի լի թաս» հիմ­նադ րամ ոչ կա ռա վա­րա կան կազ մա կեր պու­թյան հիմն ա դիր Վար դան

Օս կան յա նի գոր ծի շուրջ զար գա ցումն ե րին: Պա­րոն Օս կան յա նի պա րա­գա յում ար դա րա դա տու­թյան խտրա կան կի րառ­ման և գոր ծի՝ քա ղա քա կան դրդա պատ ճառ ներ ու նե­նա լու մա սին ըն կա լումն ե­րից խու սա փե լու հա մար շատ էա կան է, որ գլխա վոր դա տա խա զը ի րա վա կան ըն թա ցա կար գե րի թա փան­ցի կու թյունն ա պա հո վե լու հա մար ձեռ նար կի հնա րա­վոր բո լոր քայ լե րը, որ պես­զի ա պա հո վի հան րու թյան

վստա հու թյու նը, որ հարգ­վել են մի ջազ գա յին դա­տա կան չա փա նիշ նե րը և պա րոն Օս կան յա նի բո լոր ի րա վունք նե րը: Եվ րո պա­կան Միու թյու նը կշա րու­նա կի հետևել այս գոր ծի զար գա ցումն ե րին»,– նշված է ԵՄ պատ վի րա կու թյան մեկ նա բա նու թյու նում։

Մա յի սի 25­ին Ազ գա յին անվ տան գու թյան ծա ռա յու­թյու նը «փո ղե րի լվաց ման» հատ կա նիշ նե րով քրեա­կան գործ է հա րու ցել, որն առնչ վում է «Սի վի լի թաս»

հիմն ադ րա մին և ն րա հիմ­նա դիր Վար դան Օս կան յա­նին: Հոկ տեմ բե րի 2­ին Ազ­գա յին ժո ղո վը գլխա վոր դա տա խա զի միջ նոր դու­թյամբ Վար դան Օս կան յա­նին զրկեց պատ գա մա վո­րա կան ան ձեռնմ ե լիու­թյու նից, որ պես զի նրան գոր ծում ներգ րա վի որ պես մե ղադր յալ: n

Սև ու սպի տակ ար տա գաղթխմբագրական

էջ 2 ›››

Պաշտ պա նու թյու­նը՝ նախևա ռաջ Հայկ Խա նում յան, տե սա կետ

էջ 2 ›››

Օս կան յա նը մտա հոգ է, որ օ տա րերկր յա ներդ րում ե րը կտրուկ ան կում են ու նե ցել

էջ 3 ›››

Գի նը շու կան չի ո րո շումՍնն դամ թեր քը թանկ է ե ղել ոչ միայն ման կա պար տեզ­նե րի, այլև ման կատ նե րի ու ծե րա նոց նե րի հա մար

էջ 4 ›››

Աստ վածն ու կի նը Ի րա նումՊի տեր Սին գերը՝ Project Syndicate­ի համար

էջ 5 ›››

Բիզ նե սը կա ռա վա րում է Ա սիանFinancial Times­ը կազ մել է MBA լա վա գույն ծրագ րե րի վար կա նի շը

էջ 6 ›››

Ա մե րի կան չի մի ջամ տի, ե թե վե րընտր վի Օ բա մանՀարցազրույց Հեն րի Բար քիի հետ

էջ 7 ›››

Գինը՝ 100 դրամ

ԿիզաԿետում

| № 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ., www.civilnet.am

2006թ. ապ րի լին Հա յաս տա նի կա ռա վա րու թյան և ռու սա կան «Գազպ րո մի» միջև 25 տար վա հա մա­գոր ծակ ցու թյան հա մա ձայ նա գիր է կնքվել։ «Գազպ­րո մէքս պոր տի» և «Հայ Ռուս գա զար դի» միջև 2008թ. հու լի սի 2­ին ստո րագր վել է պայ մա նա գիր, ո րով ամ­րագր վում է Հա յաս տան ա ռաք վող ռու սա կան գա զի գնա գո յաց ման սխե ման։ Եր կու այս հա մա ձայ նագ րե­րին ա վե լա նա լու է ևս մե կը՝ Հա յաս տա նը «Գազպ­րո մի» հետ բա նակ ցու թյուն ներ է վա րում է ներ գա ռե­սուրս նե րի մա տա կա րար ման եր կա րա ժամ ետ պայ­մա նագ րի շուրջ։

Է ներ գա ռե սուրս նե րի մա­տա կա րար ման եր կա­րա ժամ ետ պայ մա նագ­րի շուրջ Հա յաս տա նի և

«Գազպ րո մի» միջև ըն­թա ցող բա նակ ցու թյուն­նե րի մա սին հոկ տեմ բե­րի 13­ին հայ տա րա րել է

Ռու սաս տա նի նա խա գա­հի խորհր դա կան Ի գոր Լևի տի նը հայ­ռու սա­կան միջ տա րա ծաշր ջա­նա յին ֆո րու մի արդ յունք­նե րի ամ փոփ ման ա սու­լի սում: «Ա ռա ջին հեր թին՝ այդ հա մա գոր ծակ ցու թյու­նը պետք է կրի եր կա րա­ժամ ետ բնույթ: Այդ բա­նակ ցու թյուն նե րի գա ղա­փարը է ներ գա ռե սուրս­նե րի մա տա կա րար ման եր կա րա ժամ ետ պայ մա­նա գիրն է»,– ա սել է Լևի­տի նը: Ն րա խոս քով՝ գա զի

մա տա կա րար ման նոր հա­մա ձայ նա գի րը գտնվում է մշակ ման փու լում։

Նոր պայ մա նագ րի անհ­րա ժեշ տու թյու նը ան հաս­կա նա լի է այն քա նով, որ­քա նով առ կա է 2008թ. ստո­րագր ված փաս տա թուղ թը, ո րում հստակ ամ րագր­ված է Հա յաս տան մա տա­կա րար վող գա զի գնի հաշ­վարկ ման բա նաձևը։ Վեր­ջի նիս հիմ քում դրված են հա մա պա տաս խան

Գազն ան գին էՀայ-ռու սա կան գա զաէ ներ գե տիկ հա մա գոր ծակ ցու թյա նը

եր կա րա ժամ ետ հստա կե ցում եր են սպաս վում

ISSN

1829-331X

9771829

331002

12197>

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

էջ 4 ›››

Ֆոտ

ոլու

ր

Ձա խից աջ՝ Ռու սաս տա նի տրանս պոր տի նա խա րար մաք սիմ Սո կո լո վը, Հա յաս տա նի վար չա պետ Տիգ րան Սարգս յա նը և Ռու սաս տա նի նա խա գա հի

խորհր դա կան Ի գոր Լևի տի նը, հայ-ռու սա կան միջ տա րա ծաշր ջա նա յին ֆո րու մ, 13 հոկ տեմ բե րի:

| № 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ.

2 | ՏեսանկյունՊաշտ պա նու թյու նը՝ նախևա ռաջ

Վեր ջերս Ար ցա խում անց կաց­վում էին զի նա վար ժու թյուն­ներ, որ տեղ լայ նո րեն ներգ­

րավ ված էր պա հես տա զո րը: Սա մի­գու ցե պա հես տա զո րի ներգ րավ մամբ ա մե նա մասշ տա բա յին ու եր կա րատև զո րա վար ժու թյուն ներն էին: Չ նա յած տա րաբ նույթ մեկ նա բա նու թյուն նե­րին և զո րա վար ժու թյան ըն թաց քում զո հի առ կա յու թյա նը` պետք է նշել, որ պաշտ պա նու թյան բա նա կի այս նա խա ձեռ նու թյու նը խիստ սպաս ված և անհ րա ժեշտ մի ջո ցա ռում էր:

Պա տե րազ մի վերսկս ման ա նընդ­հատ սպառ նա լիք նե րի դեպ քում մենք այլ ելք չու նենք, քան մար տու­նա կու թյան ա ռա վե լա գույն աս տի­ճան ու նե նա լը: Դա մե ծա պես վե­րա բե րում է մո բի լի զա ցիոն ռե­սուրս նե րին, պաշտ պա նա կան կա ռույց նե րի առ կա յու թյա նը, քա ղա­քա ցիա կան պաշտ պա նու թյան զար­գա ցած են թա կա ռուց վածք նե րին:

Ֆ րան սա հայ քա ղա քա գետ, աշ­խար հահռ չակ կոնֆ լիկ տո լոգ Ժե րար Շալ ա նը զար մա ցած էր Ս տե փա նա­կեր տում ա պաս տա րան նե րի ո րա կից

ու ոչ բա վա րար քա նա կից: Տար բեր հա կա մար տու թյուն նե րի մա սին աշ­խա տու թյուն ներ հե ղի նա կած մաս­նա գե տը գտնում է, որ Ս տե փա նա­կեր տը և ընդ հան րա պես Ար ցա խը պետք է ու նե նան ա պաս տա րան նե րի լա վա գույն հա մա կարգն աշ խար հում, մո տա վո րա պես այն պես, ինչ պես Իս­րա յե լում: Մեզ՝ ստե փա նա կերտ յան ա ռօր յա յով ապ րող մարդ կանց, այդ խոր հուրդ նե րը մի քիչ ծայ րա հեղ էին թվում, քան զի զի նա դա դա րի հաս­տա տու մից ի վեր Ար ցա խի բնա կիչ­նե րը ա պաս տա րա նի կա րիք չէին ու նե ցել:

Ար ցախ յան պա տե րազ մի զո րա­վար նե րից Վի տա լի Բա լա սան յա նը, որն ա միս ներ ա ռաջ հա վակ նում էր ԼՂՀ նա խա գա հի պաշ տո նին, նա­խընտ րա կան քա րո զար շա վի ժա մա­նակ կարևոր ա ռա ջարկ ներ էր ա րել սահ մա նա յին պաշտ պա նու թյան հա­մա կար գի ար դիա կա նաց ման և վե­րա զին ման, մար տա կան հեր թա փո­խու թյան բա րե փոխ ման վե րա բեր յալ, ին չը թույլ կտար էա կա նո րեն պա կա­սեց նել մեր զին վոր նե րի խո ցե լիու­թյու նը և բարձ րաց նել սահ ման նե րի պաշտ պա նու նա կու թյու նը:

Ժա մա նակն է, որ բա ցի պա հես տա­զո րին ակ տիվ զո րա վար ժու թյուն­նե րի մեջ ներգ րա վե լուց՝ ձեռ նա­մուխ լի նենք Շալ ա նի և Բա լա սան­յա նի ա ռա ջարկ նե րը կա տա րե լուն: Ճիշտ է՝ դրանք զգա լի գու մար ներ են պա հան ջում, սա կայն պաշտ պա­նու թյան նման հա մա կարգ ու նե նա­լու դեպ քում մենք լրջո րեն խնա յած կլի նենք մարդ կա յին ռե սուրս նե րի և ռիս կի ո լոր տում, իսկ պա տե րազ մի վերսկս ման դեպ քում պրակ տի կո րեն

ան խո ցե լի կդառ նանք թշնա մու հա­մար: Օ րախն դիր է նաև պա հես տա­զո րի մաս նակ ցու թյամբ զո րա վար­ժու թյուն նե րի ա ռա վել հա ճա խա կի անց կա ցու մը:

Ոչ վաղ անց յա լի հա մաշ խար հա­յին պատ մու թյու նը ցույց է տա լիս, որ գրա գետ պաշտ պան վող, արդ յու­նա վետ պաշտ պա նա կան հա մա կար­գեր ստեղ ծած ժո ղո վուրդ նե րը միշտ էլ հաղ թող են դուրս գա լիս հար ձա­կո ղա կան սպա ռա զի նու թյամբ մե ծա­քա նակ բա նակ նե րի դեմ պայ քա րում: Ա վե լին՝ պաշտ պան ված «միջ նա­բերդ» ու նե նա լով՝ հնա րա վո րու թյուն են ու նե նում էա կա նո րեն ըն դար­ձա կել ի րենց տա րածք նե րը: Լա վա­գույն օ րի նա կը 1967թ. վե ցօր յա պա­տե րազմն է Իս րա յե լի և ա րա բա կան երկր նե րի դա շին քի միջև, ո րի ժա մա­նակ հրեա կան պե տու թյու նը բա ցար­ձակ հաղ թա նակ տա րավ և ըն դար­ձա կեց իր սահ ման նե րը:

Հայ­ադր բե ջա նա կան հնա րա վոր պա տե րազ մում 1988­94 թթ. տված զո հե րի և տա րածք նե րի կորս տի կրկնու թյու նը ուղ ղա կի ան թույ լատ­րե լի է հայ կա կան կող մե րի հա մար: Ա ռա վել ևս՝ ան թույ լատ րե լի են քա­ղա քա ցիա կան բնակ չու թյան շրջա­նում հնա րա վոր զո հե րը: Ս րա նից խու սա փե լու ա մե նաարդ յու նա վետ և է ժան տար բե րա կը մեծ ծախ սեր պա հան ջող պաշտ պա նա կան հա մա­կարգ ստեղ ծելն է, ո րը կա րող է նաև զսպիչ ֆունկ ցիա կա տա րել՝ Ադր բե­ջա նին ստի պե լով հրա ժար վել պա­տե րազ մի մտքից: Բո լոր այլ տար բե­րակ նե րը շատ ա վե լի մեծ ծախ սեր ու զո հեր են պա հան ջե լու: Վ կան՝ ար­ցախ յան ա ռա ջին պա տե րազ մը: n

Լե գի տիմ մե ռել նե րի եր կի րըմ հեր ար շակ ան

Դեռ ու սա նո ղա կան տա րի նե­րից միշտ այն զգա ցումն եմ ու­

նե ցել, որ այս եր կի րը կա ռա վա րում են ըն կալ ման խնդիր ներ ու նե ցող նե­րը: Ն րանք նույ նիսկ հա տուկ բա ռեր ու նեն՝ ազգ, եր կիր, հա նուն Հայ րե­նի քի, ո րոնք սրում են իմ զգա ցու մը: 1995թ. Սահ մա նադ րու թյան հան րաք­վեից հե տո, երբ ար դեն ու սա նող չէի, հաս կա ցա, որ լի նե լու է ա վե լի վատ, ո րով հետև մեզ միշտ կա ռա վա րե լու են քաղ քե նի նե րը: Ով քե՞ր են նրանք: Քաղ քե նի նե րը մար դիկ են, ո րոնք ուղնուծու ծով «սահ մա նադ րա կան» մի հաս կա ցու թյուն են ճա նա չում՝ սե­փա կան հար մա րա վե տու թյու նը: Դի­ցուք, մար դու ի րա վունք նե րը ի մաստ ու նեն, ե թե դրանք նախ իր ի րա­վունք ներն են: Մեր չի նով ի կա կան դա սը զուտ քաղ քե նիա կան է, այդ դա սի յու րա քանչ յուր մարդ ան ձամբ է ջա նա ցել, որ Սերժ Սարգս յա նին դարձ նի նա խա գահ, նույն քան ան­ձամբ կրա կել է նրանց վրա, ով քեր չեն ըն կա լել այդ պի սի ջան քը: Այդ­պի սով (դի մում եմ քաղ քե նուն) ընտ­րու թյա նը կաս կա ծող նե րին դարձ նե­լով թշնա մի ներ՝ նրանց մեջ սրսկել եք լե գի տիմ մե ռել լի նե լու ար ճի ճը:

Ձե զա նից յու րա քանչ յու րը գի տի, որ король то не настоящий: Ձեզ սար­սա փեց նում է Սերժ Սարգս յա նի նա­խա տին քը կամ զայ րույ թը, ո րով հետև դուք նրան հա մա րում եք hան րա պե­տու թյան նա խա գահ: Բայց դուք հենց

այն մար դիկ եք, ո րոնք գի տեն ին ձա­նից և շար քա յին ցան կա ցած ընտ րո­ղից ա վե լի, որ նա եր բեք էլ նա խա­գահ չի ընտր վել, որ 1996­ից ի վեր եր կի րը միշտ ե ղել է ա նար խիա յի և կա նո նա վո րու թյան եզ րագ ծին, որ դուք խա ղա ցել եք ձեր տագ նապ նե­րը՝ են թարկ վե լով ձեզ պաշ տոն ներ նշա նա կող նե րին, և որ 1996­ից մինչև այ սօր այս երկ րում որևէ լե գի տիմ օր­գան չի ե ղել և չ կա: Ձեզ հա մար խա­ղի կա նո նը Սերժ Սարգս յա նի նա խա­գահ լի նե լը չէ, քաղ քե նու խա ղի կա­նոնն ինքն է, հետևա բար՝ ձեզ հա մար խա ղի կա նոն նե րը ձեր հար մա րա վե­տու թյունն է: Այ սինքն՝ դուք կեղ ծել եք բո լոր ընտ րու թյուն նե րը ու նե նա լու հա մար մի ի րա կա նու թյուն, ո րում ոչ ոք մար դա հա շիվ չէ: Ձեզ հա մար Հա­յաս տա նի Հան րա պե տու թյու նը նույն­քան կեղծ է, որ քան այս երկ րի դե ղե­րը, ո գե լից խմիչք նե րը: Որ քան կեղծ է ե րե խան, ո րը ձե րը չէ, որ քան կեղծ է Մա սի սը, ո րի դի մաց հայ րե նա սեր եք: Որ քան կեղծ է երկ րի նա խա գա հը, քա նի որ նրան ա զա տել եք մյուս նե րի նման մարդ լի նե լու ի բնե դրված քից: Դուք գե րա զանց գի տեք, որ նույ նիսկ լե գի տիմ նա խա գա հը ան հա տի հա­մար որևէ նշա նա կու թյուն չու նի, որ ան հա տի ա մե նա լե գի տիմ կեր պա րը վագրն է, ծի տի կը, ծա ռը, քա մին, մի խոս քով՝ բնու թյու նը: Լե գի տիմ է իր սեր մից ծնված ե րե խան, քա րը տրա­քի՝ եղ բոր ե րե խան: Բայց հաս կա ցու­թյամբ պատ ճա ռա բան վող մար դը՝ նա խա գա հը, խա ռա տը, փի լի սո փան, բա նաս տեղ ծը լե գի տիմ չեն:

Լե գի տի մը դա գա ղա գործն է կամ գե րեզ մա նա փո րը, քա նի որ նրանց աշ խա տան քից կոնկ րետ օ գուտ կա: Ան խու սա փե լի է դա գաղ կամ գե­րեզ ման մտնե լու մեր «կո չու մը»: Իսկ դրա հա մար անհ րա ժեշտ են դա գա­ղա գործ ներ և գե րեզ մա նա փոր ներ: Վատ դա գա ղա գոր ծը նույն քան լե­գի տիմ է, որ քան լավ դա գա ղա գոր­ծը, ո րով հետև եր կուսն էլ հա մե մատ­վում են ի րենց հնա րա վո րու թյուն նե­րի ա ռա վե լա գույ նի մեջ: Վատ դա գա­ղա գոր ծը հեն ման կետ ու նի հան ձին լա վի, նա ու րի շի կող մը նա յե լու աչք ու նի: Ու րի շից սո վո րե լու բան ու­նի, հիա նա լու բան ու նի, ու րի շով իր կյան քը լա վաց նե լու խթան ու նի: Ո՞ւմ կողմն եք նա յե լու դուք, ո՞ր լավ նա­խա րա րի, ո՞ր լավ նա խա գա հի, լավ վար չա պե տի, լավ օ լի գար խի կող­մը պի տի նա յեք դուք: Դուք հեն ման կետ չու նեք, ո րով հետև ձեր հո գի նե­րում ա պո կա լիպ սիս է, դուք ապ րում եք վեր ջին կամ միակ օր վա տրա­մա բա նու թյամբ, հան կարծ որևէ մե­կը ձեզ նից չխլի այդ միակ օ րը: Դուք ձեր ա ռանցքն եք, որ տե ղից դուրս եք շպրտել բո լո րին: Ձե զա նով ի րենց կա րող են պատ ճա ռա բա նել միայն դա գա ղա գործն ու գե րեզ մա նա փո րը: Եվ ե թե ան գամ նրանք ձեր մեջ ճա­նա չեն մի մե ռե լի, ո րը չի էլ ապ րել, դրա նից մե ռելն իր լե գի տի մու թյու­նը չի կորց նում: Նա պետք է հու ղար­կա վոր վի: Ձեր Հա յաս տա նը մար դա­խույս է, ա հա ին չու այն տեղ իս կա­պես էլ ընտ րու թյուն նե րին կա րող են մաս նակ ցել մե ռել նե րը: n

«Աշ խար հի շատ ժո ղո վուրդ նե րի ներ կա յա ցու ցիչ­ներ ապ րում են ի րենց հայ րե նի քից դուրս: Բայց հա յե­րի պա րա գա յում այդ ի րա վի ճա կը ա զատ ընտ րու թյան և ա վե լի լավ կյանք փնտրե լու պատ ճա ռով չի ստեղծ­վել: Հա յերն այլ երկր նե րում են հայտն վել ցե ղաս պա­նու թյան և հայ րե նազրկ ման արդ յուն քում»,– ե րեկ հայ­տա րա րել է ՀՀ նա խա գահ Սերժ Սարգս յա նը Երևա­նում Ա րա Աբ րա համ յա նի Հա մաշ խար հա յին հայ կա կան կոնգ րե սի երկ րորդ հա մա գու մա րին իր ե լույ թում:

Սերժ Սարգս յանն ըն դու նում է, որ Հայ կա­կան սփյուռ քի առ կա յու թյու նը Ցե ղաս պա նու­թյան հետևանք է: Հե տաքր քիր է, որ ընդ հան րա­պես ար տա գաղթ երևույ թը նա փաս տա ցի պատ­ճա ռա բա նում է «ա վե լի լավ կյանք» փնտրե լու հրա մա յա կա նով:

Տար բեր գնա հա տա կան նե րի հա մա ձայն՝ Հա յաս տա­նը վեր ջին 5­6 տա րի նե րի ըն թաց քում ա մեն օր մոտ 400 մարդ է լքում, ա վե լի պատ կե րա վոր՝ ա մեն օր՝ մեկ գյուղ: Այ սինքն՝ երբ զանգ վա ծա բար քա ղա քա ցի­նե րը փախ չում են քո երկ րից, դա չի կա րող բա ցատր­վել միայն ա վե լի լավ ապ րե լու մի տու մով: Այս տեմ պե­րը խո սում են այն մա սին, որ քա ղա քա ցի նե րը Հա յաս­տա նը լքում են առ հա սա րակ գո յատևե լու հա մար:

Դա րասկզ բին Օս ման յան Թուր քիա յից հա յե րը փախ չում էին ի րենց ֆի զի կա կան գո յու թյու նը փրկե­լու հա մար: Պար զա պես այն ժա մա նակ թուր քե րը բիրտ մի ջոց նե րով ստի պում էին, որ հա յերն ի րենց բնօր րա նը լքեն ոչ թե հար յուր նե րով կամ հա զար նե­րով, այլ հար յուր հա զար նե րով՝ շատ կարճ ժա մա նա­կա հատ վա ծում: Իսկ ա հա 21­րդ դա րի սկզ բին Հա­յաս տա նում պայ ման նե րը, հա մե մա տած 20­րդ դա րի սկզբնե րի Թուր քիա յի հետ, այն քան տա նե լի են, որ հա յե րը հե ռա նում են «ինք նա կամ»: Բայց վերջ նա կան արդ յուն քում՝ ինչ պես դա տարկ վեց Արևմտ յան Հա­յաս տա նը ըն դա մե նը մի քա նի տար վա ըն թաց քում, այդ պես էլ դա տարկ վում է Արևել ան Հա յաս տա նը: Սա ըն դա մե նը մի քա նի տաս նամ յա կի հարց է, ե թե դրա դե մը չառն վի:

Այս տեղ բնավ էլ կարևոր չէ՝ ին չի հետևան քով է դա տարկ վում՝ սև ցե ղաս պա նու թյան, թե սպի տակ: Կարևորն այն է, որ հա յե րը կրկին հայ րե նազրկ վում են, այս ան գամ, որ քան էլ ցա վա լի է, սե փա կան կամ­քով և հայ րե նի իշ խա նու թյուն նե րի պար տադ րան քով:

Հա յաս տա նի յու րա քանչ յուր բարձ րաս տի ճան պաշ տոն յա՝ նա խա գա հից մինչև նա խա րար և գե րա­տես չու թյուն նե րի ղե կա վար ներ, պա տաս խա նա տու են յու րա քանչ յուր ար տա գաղ թո ղի ո րոշ ման հա մար: Այդ բո լոր պաշ տոն յա նե րին հարց պետք է տրվի՝ քա նի՞ հո գի է ար տա գաղ թում ան ձամբ ձեր կամ ձեր

այս կամ այն հա րա զա տի, ըն կե րոջ կամ հո­վա նա վոր յա լի յու րա քանչ յուր ա պօ րի նութ յու­նից հե տո: n

Խմ բագ րա կա նը չի պայ մա նա վո րում թեր թի այլ հատ ված նե րում նո րու թյուն նե րի ընտ րու թյունն ու լու սա բա նու մը:

Այս է ջում հրա պա րակ վող մյուս կար ծիք նե րը կա րող են չհա մընկ նել խմբագ րու թյան դիր քո րոշ մա նը:

Լույս է տեսնում 2011թ. սեպտեմբերի 21­ից:

Հիմնադիր և հրատարակիչ՝«Սիվիլիթաս» հիմնադրամ, վկայական` 03Ա080303, տրվ. 20.05.08թ.

Հասցե՝ ք. Երևան, Հյուսիսային պողոտայի 1

Հեռ.՝ +37410 500 119, էլ. փոստ՝ info@civilnet.am

Գլխավոր խմբագիր՝ Կարեն Հարությունյան

Թողարկման պատասխանատու՝ Մարատ Յավրումյան

Վաճառք և բաժանորդագրություն՝ +374 10 500119, +374 55 026249

Գովազդ և մարքեթինգ՝ +374 55 441351

Մեջբերումներ անելիս հղումը «Օրակարգ»­ին պարտադիր է:

Թերթի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական

հեռուս տա ռադիո ընթերցումն առանց «Օրակարգ»­ին հղման արգելվում է:

Նյութերը չեն գրախոսվում և հեղինակներին չեն վերադարձվում:

Գովազդների և R տառով հրապարակվող

նյութերի բովանդա կության համար խմբագրությունը

պատասխանատվություն չի կրում:

Տառատեսակը՝ Էդիկ Ղաբուզյանի

Հրատարակության 2­րդ տարի

Ստորագրված է տպագրության՝ 15.10.2012թ.

Տպաքանակը՝ 2000

Օրաթերթը տպագրվում է «Տիգրան Մեծ» հրատա րակ չու թյան

տպարանում, ք.Երևան, Արշակունյաց 2:

տ ն տ ե ս ա կ ա ն օ ր ա թ ե ր թ

Սև ու սպի տակ ար տա գաղթ

Խմբագրական

Հայկ Խա նում յան

№ 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ. |

3|Օրակարգ

Օս կան յա նը մտա հոգ է, որ օ տա րերկր յա ներդ րում ե րը կտրուկ ան կում են ու նե ցել

Հա յաս տա նի նախ կին արտ գործ նա խա րար, ԲՀԿ ան դամ Վար դան Օս կան յա նը Ֆեյս բու քի իր է ջում հեր թա կան գրա ռումն է ա րել Հա յաս տա նում օ տա րերկր յա ներդ րումն ե րը խո չըն դո տող գոր­ծոն նե րի մա սին: Գ րա ռու մը ներ կա յաց ված է ստորև:

Հա յաս տա նի մակ րոտն տե սա­կան մտա հո գիչ ցու ցա նիշ նե րից մե կը օ տա րերկր յա ներդ րումն ե­րի կտրուկ ան կումն է: Դա մտա­հո գիչ է, ո րով հետև բո լո րի հա­մար էլ պարզ է, որ ա ռանց ար­տա քին լուրջ ներդ րումն ե րի հնա րա վոր չէ կա յուն տնտե սա­կան զար գա ցում ա պա հո վել: 2012թ. ա ռա ջին կե սին նա խորդ տար վա նույն ժա մա նա կա հատ­վա ծի հա մե մատ օ տա րերկր յա ուղ ղա կի ներդ րումն ե րը նվա զել են 40 տո կո սով, իսկ երկ րորդ ե ռամս յա կի կտրված քով այդ ան կու մը կազ մել է 60 տո կոս: Ցան կա ցած ներդ րող՝ օ տար, թե տե ղա ցի, ո րո շում կա յաց նե­լիս բնա կա նա բար դի տար կում է երկ րի մակ րոտն տե սա կան ցու­ցա նիշ նե րը՝ տնտե սա կան աճ, գնաճ, ար տա քին առևտ րի հաշ­վեկ շիռ, պե տա կան պարտք և այլն: Ան խու սա փե լիո րեն հաշ­վի է առն վում նաև ա զատ շու­կա յա կան հա րա բե րու թյուն նե­րի հիմն ա րար սկզբունք նե րի կի­րա ռումն ու հար գու մը՝ ա զատ մրցակ ցու թյուն, հա վա սար պայ­ման ներ և սե փա կա նու թյան ան ձեռնմ ե լիու թյուն:

Բայց կան նաև զուտ տնտե­սա գի տու թյու նից դուրս գոր ծոն­ներ, ո րոնք էա պես ազ դում են

ներդ րող նե րի ո րո շումն ե րի վրա: Վեր ջերս Սի րիա յից ժա մա նած հա ջո ղակ, լուրջ նյու թա կան մի­ջոց ներ և ար տադ րու թյան ո լոր­տում գի տե լիք ու նե ցող մարդ­կանց հետ էի զրու ցում: Չ նա­յած նրանց հնա րա վո րու թյուն նե­րին և Հա յաս տա նում ներդ րում ա նե լու ցան կու թյա նը՝ նրանք շատ լուրջ մտա հո գու թյուն ներ և վե րա պա հումն եր ու նեն, ո րոնք մեծ հաշ վով կա րե լի է ամ փո փել հետև յալ չորս կե տե րով:1. Հույս և հե ռան կար երկ­

րի ա պա գա յի նկատ մամբ. երկ րի ա պա գա յի նկատ մամբ հույսն ու վստա հու թյու նը ոչ միայն անհ րա ժեշտ են ներդ­րումն ե րի, այլև Հա յաս տա­նից ար տա գաղ թը կա սեց նե­լու հա մար: Այս հույ սի ներշն­չու մը պետք է գա ա ռա ջին հեր թին իշ խա նու թյան գլուխ կանգ նած նե րից, նրանց խոս­քով և գոր ծով: Պետք է գա նաև քա ղա քա կան հա մա­կար գից, ո րը պետք է ու նե նա հա կակ շիռ նե րի անհ րա ժեշտ մե խա նիզ մը և երկ րի զար­գաց ման ու հե ռան կար նե րի և այ լընտ րանք նե րի շուրջ ան­կաշ կանդ ու ա ռողջ բա նա վե­ճը: Դա այ սօր իս պառ բա ցա­կա յում է:

2. Ա նո րո շու թյուն ներ. ո րո շա­կիու թյու նը և տն տե սու թյու­նից ներդ րո ղի ու սպա ռո­ղի ակն կա լիք նե րը տնտե­սու թյան խթան ման ա մե­նա կարևոր գոր ծոնն են: Այդ ա ռու մով և՛ օ րենսդ­րա կան դաշ տը, և՛ ակն կա­լիք նե րը խիստ մշու շոտ են: Միայն հար կա յին և մաք սա­յին օ րենսդ րու թյու նը վեր ջին մի քա նի տա րի նե րի ըն թաց­քում ա նընդ հատ փո փոխ­վում է, և խո սակ ցու թյուն նե­րը հե տա գա փո փո խու թյուն­նե րի մա սին եր բեք չեն դա­դա րում: Ներդ րումն ե րին լրջո րեն խան գա րում է նաև դրա մի փո խար ժե քի ա նո րոշ վար քա գի ծը:

3. Ար դա րու թյուն. ցան կա ցած ներդ րող այ սօր լուրջ մտա­հո գու թյուն ու նի, որ ինչ­որ խնդիր ու նե նա լու դեպ քում, հատ կա պես ե թե դա ինչ­որ մե կի հետ է, որն ու նի քա ղա­քա կան լծակ ներ, չի կա րող վստահ լի նել ար դա րա դա­տու թյան հար ցում: Այս տեղ լուրջ մտա հո գու թյուն կա նաև խտրա կան ար դա րա դա տու­թյան ա ռու մով, երբ ա ռանց ի րա վա կան հիմն ա վո րումն ե­րի պե տա կան մար մին ներն օգ տա գործ վում են ինչ­որ խնդիր ներ լու ծե լու հա մար:

4. Խա ղա ղու թյուն և կա յու­նու թյուն. այս հար ցը բնա­կա նա բար բո լո րի մտքում

կա: Այ սօր ա վե լի, քան երբևէ սա ներդ րումն ե րի հա մար լուրջ խո չըն դոտ է: Ադր բե­ջա նը ան վե րա պա հո րեն զին­վում է, խստաց րել է ռազ մա­կան հռե տո րա բա նու թյու նը, շփման գծում զի նա դա դա րի խախտ ման դեպ քե րը հա ճա­խա կիա ցել են, իսկ բա նակ­ցա յին գոր ծըն թա ցը մտել է լուրջ փա կու ղի:

Ա հա վա սիկ, ես կար ծում եմ, որ այս գոր ծոն նե րին պետք է նույն­քան ու շադ րու թյուն դարձ նել, որ­քան տնտե սա կան ցու ցա նիշ նե­րին, ո րով հետև սո վո րա կան քա­ղա քա ցու ա ռօր յա խո սակ ցու թյան թե մա նե րը սրանք են, քան ժո­ղովր դի մե ծա մաս նու թյա նը ան­հա սա նե լի և հա ճախ ա նըն կա լե­լի մակ րոտն տե սա կան ցու ցա նիշ­ներն ու վեր լու ծու թյուն նե րը: n

Ռուս նե րը կշա րու նա կեն «Հայ րե նա կից ներ»

ծրա գի րը Հա յաս տա նումՌու սաս տա նի դաշ նա յին միգ­

րա ցիոն ծա ռա յու թյու նը (ԴՄԾ) մտա դիր չէ փա կել ներ կա յա ցուց­չու թյու նը Հա յաս տա նում՝ ան­կախ ՀՀ կա ռա վա րու թյան քննա­դա տու թյու նից հայ րե նա կից նե­րի կա մա վոր վե րաբ նա կեց ման ա ջակ ցու թյան ռու սաս տան յան ծրագ րի հաս ցեին: Panarmenian.net­ի փո խանց մամբ՝ այդ մա սին «Ին տեր ֆաք սին» հայ տա րա րել է ԴՄԾ ղե կա վա րի տե ղա կալ Ե կա­տե րի նա Ե գո րո վան:

«Ներ կա յա ցուց չու թյունն աշ­խա տում է: Կար ծում եմ, որ Հա­յաս տա նում մեր դես պանն այդ հար ցում լավ ար տա հայտ վեց», – ա սել է նա: (Հա յաս տա նում Ռու­սաս տա նի դես պան Վ յա չես­լավ Կո վա լեն կոն լրագ րող նե­րի հետ հան դիպ մա նը խոր հուրդ էր տվել Հա յաս տա նից ար տա­գաղ թի պատ ճառ նե րը չփնտրել «Հայ րե նա կից ներ» ծրագ րի մեջ):

Հայ կա կան կող մի ա ռար կու­թյուն նե րը ար ձա նագր վել էին կա ռա վա րու թյան հոկ տեմ բե րի 12­ի նիս տի ա վար տին կազմ ված փաս տաթղ թում: Վար չա պետ Տիգ րան Սարգս յա նը ԴՄԾ­ի «Հայ րե նա կից ներ» ծրագ րի վե­րա բեր յալ հայ տա րա րել է, որ այդ ծրա գիրն ըն դու նե լի չէ Հա­յաս տա նի հա մար: «Մենք հա մա­ձայ նու թյուն չենք տվել մեր ռուս

գոր ծըն կեր նե րին, որ պես զի այդ ծա ռա յու թյու նը գոր ծի Հա յաս­տա նում», – ա սել էր նա: n

PanA

RMEN

IAN

Ա րա Աբ րա համ յա նը կսա տա րի Սերժ Սարգս յա նին

Ռու սաս տա նի հա յե րի միու­թյան և Հա մաշ խար հա յին հայ­կա կան կոնգ րե սի նա խա գահ Ա րա Աբ րա համ յա նը ե րեկ Երևա­նում կա յա ցած կոնգ րե սի երկ­րորդ հա մա գու մա րին հայ տա­րա րել է ա ռա ջի կա նա խա գա հա­կան ընտ րու թյուն նե րին Հա յաս­տա նի գոր ծող նա խա գահ Սերժ Սարգս յա նին սա տա րե լու ո րոշ­ման մա սին: Ո րո շու մը, ըստ նրա, ըն դուն վել է կոնգ րե սի խորհր դի նիս տում:

«Մենք ա ռայժմ չու նենք այլ թեկ նա ծու: Ոչ մե կը չի հայ տա­րա րել»,– ա սել է Աբ րա համ յա նը (Azatutyun.am): Դի տարկ մա նը, որ ընդ դի մու թյու նը դեռ կա րող է թեկ նա ծու ա ռա ջադ րել, նա ար­ձա գան քել է. «Եր կու ամ սում չեն դառ նում նա խա գահ: Նա խա­գահ դառ նա լու հա մար պետք է պատ րաստ վել»:

Աբ րա համ յա նի խոս քով՝ Սերժ Սարգս յա նի թեկ նա ծու թյու նը պաշտ պա նե լու շատ պատ ճառ­ներ կան. «օ րի նակ՝ նա խոս­տա ցավ և ս տեղ ծեց Սփ յուռ քի նա խա րա րու թյու նը»:

«Այ սօր Ցե ղաս պա նու թյան [ա ռու մով], ղա րա բաղ ան խնդրի կար գա վոր ման [ուղ ղու թյամբ] ա րած աշ խա տանք նե րի հա մար Սերժ Սարգս յա նին բարձր գնա­հա տա կան պետք է տրվի: Որ­պես Սփյուռ քի ներ կա յա ցու­ցիչ՝ ես շատ լավ գի տեմ, թե ինչ

մա կար դա կի բարձ րաց րեց»,– ա սել է նա:

«Հայ րե նա կից ներ» ծրագ րի մա սին

«Ա զա տու թյուն» ռա դիո կա­յա նի հետ զրույ ցում Ա րա Աբ­րա համ յա նն անդ րա դար ձել է նաև Հա յաս տա նում Ռու սաս­տա նի կող մից ի րա կա նաց­վող «Հայ րե նա կից ներ» ծրագ­րին, ո րը հա կա սու թյուն ներ է ա ռա ջաց րել եր կու երկր նե­րի միջև: Վար չա պետ Տիգ րան Սարգս յա նը, մաս նա վո րա­պես, հայ տա րա րել էր, որ այդ ծրա գի րը Հա յաս տա նի հա մար ըն դու նե լի չէ:

«Մենք պետք է մի բան ի մա­նանք: Մար դը չի մնա այս տեղ, ե թե ա պա գա չու նե նա,– ա սել է Ա րա Աբ րա համ յա նը:– Ե կեք

մեր ու ժե րը միաց նենք՝ այս­տեղ լա վաց նենք կյան քը, քան թե մեր ու ժե րը միաց­նենք՝ պայ քա րենք, որ ծրագ­րեր փա կեն… Այ սօր՝ Ռու սաս­տա նը, վա ղը՝ Ա մե րի կան. բո­լո րի դեմ պայ քա րե՞նք: Տա­սը հա զար մարդ դուրս ե կավ գրին քար տի շա հում նե րով: Դե գնա ցեք Ա մե րի կա յի հետ էլ պայ քա րեք»:

«Մենք պետք է մեր ու ժե րը կենտ րո նաց նենք մեր կյան քը բա րե լա վե լու հա մար»,– եզ րա­փա կել է Ա րա Աբ րա համ յա նը:

Նա հա մա ձայ նել է դի տարկ­մա նը, որ եր կի րը լքե լու պատ­ճա ռը նաև դժգո հու թյունն է իշ խա նու թյուն նե րից, սա կայն նշել է, թե նա խա գահն ու վար­չա պե տը չու նեն այն «կա խար­դա կան փայ տի կը, ո րով բո լո րի վի ճա կը լա վաց նեն»: n

Օս կան յա նի կար-

ծի քով՝ ար տա քին

ներդ րում ե րը

խո չըն դո տող

գոր ծոն նե րից

մեկն էլ խտրա-

կան ար դա րա դա-

տու թյունն է:

«Հա յաս տա նում մեր դես պանն այդ հար-

ցում լավ ար տա հայտ վեց»,– ա սել է ռուս

պաշ տոն յան:

Ֆոտ

ոլու

ր

ա րա աբ րա համ-

յա նը հա մա ձայ նել

է դի տարկ մա նը,

որ եր կի րը լքե լու

պատ ճա ռը նաև

դժգո հու թյունն է

իշ խա նու թյուն նե-

րից:PanA

RMEN

IAN

| № 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ.

4 |

Գի նը շու կան չի ո րո շումՍնն դամ թեր քը թանկ է ե ղել ոչ միայն ման կա պար տեզ նե րի,

այլև ման կատ նե րի ու ծե րա նոց նե րի հա մարՏն տե սա կան մրցակ ցու թյան պաշտ պա նու թյան պե տա կան հանձ­նա ժո ղո վը ման կա պար տեզ նե րում պե տա կան գնումն ե րի ու­սումն ա սի րու թյուն նե րի արդ յունք նե րով սեպ տեմ բե րի վեր ջին 27 տնտե սա վա րո ղի են թար կեց պա տաս խա նատ վու թյան։ Ե րեկ հանձ նա ժո ղո վը վար չա կան վա րույթ է հա րու ցել հինգ տնտե սա­վա րո ղի նկատ մամբ, ո րոնք չա րա շա հումն եր են թույլ տվել ման­կատ նե րին և ծե րա նոց նե րին պետգ նումն ե րով սննդի մա տա կա­րար ման գոր ծըն թա ցում։

Տն տե սա կան մրցակ ցու թյան պաշտ պա նու թյան պե տա կան հանձ նա ժո ղո վը (ՏՄՊՊՀ), պե­տա կան գնումն ե րի շրջա նա կում կա տա րե լով հեր թա կան ու սում­նա սի րու թյու նը, հայտ նա բե րել է, որ հան րա պե տու թյան տա րած­քում գոր ծող 11 հաս տա տու թյուն­նե րի կող մից, ո րից ութը՝ ման­կատ ներ, ապ րանք նե րի գնման նպա տա կով հայ տա րար ված մրցու թա յին փա թեթ նե րում ե ղել են մի շարք խնդիր ներ. դրանց մեծ մա սը վե րա բե րում է գնում­նե րի գոր ծըն թա ցին։ Ո րոշ ման­կատ ներ և ծե րա նոց ներ պետգ­նումն ե րով սնուն դը ձեռք են բե­րել շու կա յա կա նը եր կու ան գամ գե րա զան ցող գնով։

ՏՄՊՊՀ­ում ու սումն ա սի րու­թյան արդ յունք նե րի ներ կա յաց­ման ժա մա նակ հայ տա րար վեց, որ մրցույթ նե րին մաս նակ ցող ո րոշ ըն կե րու թյուն ներ աշ խա­տել են միմ յանց հետ փոխ կա­պակց ված: Օ րի նակ՝ առ կա են դեպ քեր, երբ եր կու տար բեր ըն­կե րու թյուն ներ, մաս նակ ցե լով

ման կա տան կամ ծե րա նո ցի կող մից հայ տա րար ված մրցույ­թին, ներ կա յաց րել են գրե թե նույն փա թեթ նե րը՝ նույն գնա­յին ա ռա ջար կով, տա ռաս խալ­նե րով և ան գամ նույն կոն տակ­տա յին տվյալ նե րով ու տնօ րե նի ստո րագ րու թյամբ:

Ար ձա նագր վել են նաև այն­պի սի դեպ քեր, երբ նույն ըն կե­րու թյու նը մի մրցույ թում հաղ­թել է և կար տո ֆի լը մա տա­կա րա րել 1 կգ ­ը 300­ով, իսկ հենց նույն ըն թաց քում տե ղի ու նե ցած մեկ այլ մրցույ թում պարտ վել է՝ նույն կար տո ֆի­լի հա մար ա ռա ջար կե լով 70%­ով ա վե լի բարձր գին՝ 500: Արդ յուն քում վեր ջին մրցույ թում հաղ թող է ճա նաչ վել այդ ըն կե­րու թյան հետ փոխ կա պակց ված մեկ այլ ըն կե րու թյուն՝ կար­տո ֆի լը մա տա կա րա րե լով իր հա մար բա վա կան շա հա վետ՝ 320­ով գնով:

ՏՄՊՊՀ­ն ար ձա նագ րել է, որ բո լոր մրցույթ նե րում ձեռք բեր­ված ապ րանք նե րի ար ժեք նե րը,

որ պես կա նոն, էա պես բարձր են ե ղել շու կա յա կա նից։ Օ րի­նակ՝ սննդամ թեր քի ձեռք բեր­ման մրցույթ նե րից մե կում հաղ­թող ըն կե րու թյու նը բա զու­կը մա տա կա րա րել է 300­ով, մինչ դեռ նույն ժա մա նա կա­հատ վա ծում շու կա յում բա զու­կի գի նը ե ղել է ա ռա վե լա գույ­նը 100:

Ընդ ո րում՝ ձեռք բեր ման փաս տաթղ թե րից հստակ չէ, թե ինչ տե սա կի սնունդ կամ տնտե սա կան ապ րանք է ձեռք բեր վել։ Օ րի նակ՝ նշված է, որ գնվել է ձեթ կամ կաթ նամ թերք, սա կայն այս սննդամ թերք նե րի

տե սա կա նին թե՛ գնա յին և թե՛ ո րա կա կան ա ռու մով շու կա յում խիստ բազ մա զան է:

Ըստ հանձ նա ժո ղո վի նա խա­գահ Ար տակ Շա բո յա նի՝ մա­տա կա րար ըն կե րու թյուն նե­րի և սոց հաս տա տու թյուն նե րի նման վար քագ ծի հետևան քով սահ մա նա փակ վել է մրցակ ցու­թյու նը, ապ րանք նե րը մա տա­կա րար վել են շու կա յա կա նից բարձր գնե րով, և արդ յուն քում տե ղի է ու նե ցել պե տա կան բյու­ջեից հատ կաց վող մի ջոց նե րի ոչ արդ յու նա վետ օգ տա գոր ծում:

Ի հար կե, Ար տակ Շա բո­յա նը հայ տա րա րել է, որ

հանձ նա ժո ղո վի ու սումն ա սի րու­թյան արդ յունք ներն ու ղարկ վե լու են ի րա վա պահ մար մին նե րին, բայց ակն հայտ է, որ թե՛ ման կա­պար տեզ նե րի, թե՛ ման կատ նե­րի և թե՛ ծե րա նոց նե րի կող մից գնումն ե րի գոր ծըն թաց նե րում պա տաս խա նատ վու թյան սե փա­կան բա ժի նը ու նի կազ մա կեր­պու թյան ղե կա վա րը։ Այն, որ այդ գնումն ե րի գոր ծըն թա ցում էա­կան դե րա կա տա րում են ու նե­ցել պատ վի րա տու նե րը, վկա յում է թերևս փաս տը, որ գնումն ե­րը հիմն ա կա նում կա տար վել են ան հատ ձեռ նար կա տե րե րից: n

Ա.Չ.

գոր ծա կից ներ և վեր ջին ի նը ա միս նե րի ըն թաց քում նավ թամ­թերք ի և գա զի մի ջին եվ րո պա­կան գնե րը։ Հիմք ըն դու նե լով այս փաս տա թուղ թը՝ կող մե րը յու րա քան չուր տա րի ստո րագ­րում են պայ մա նագ րի լրա ցում, ո րով ամ րագր վում է Հա յաս տան ա ռաք վող գա զի տվյալ տար վա գի նը։

Գա զի գնի շուրջ մշու շոտ հայ­տա րա րու թյուն նե րի պայ ման­նե րում ու շագ րավ է Հա յաս­տա նի է ներ գե տի կա յի և բ նա­կան պա շար նե րի նա խա րար Ար մեն Մով սիս յա նի՝ հոկ տեմ բե­րի 12­ի հայ տա րա րու թյու նը, թե Հա յաս տա նին ռու սա կան գազ կմա տա կա րար վի ար տոն յալ

պայ ման նե րով՝ բա վա կա ն ցածր գնով։ Նա խա րա րը, այ դու հան­դերձ, հրա ժար վել է նշել, թե ինչ գնի մա սին է խոս քը: «Գա զի գնի հետ կապ ված բա նակ ցու թյուն­նե րը շա րու նակ վում են: Հա յաս­տա նի հա մար կլի նի ար տոն յալ գին, թե որ քան՝ հայտ նի կդառ նա բա նակ ցու թյուն նե րի ա վար տին: Ի տար բե րու թյուն մյուս երկր­նե րի, ո րոնց Ռու սաս տա նը գազ է մա տա կա րա րում, մեզ հա մար գի նը կլի նի բա վա կան ցածր»,– ընդգ ծել է նա խա րա րը:

Ու շագ րավ է, որ թեև ռու սա­կան «Գազպ րո մում» պնդում են, թե հայ կա կան կող մի հետ ներ­կա յում աշ խա տում են 2012թ. մա­յի սին ստո րագր ված փաս տաթղ­թով, ո րով և սահ ման ված է Հա­յաս տան ա ռաք վող գա զի գի նը,

ռուս և հայ պաշ տոն յա նե րը շա­րու նա կում են պնդել, որ Հա յաս­տան ա ռաք վող գա զի գնի շուրջ բա նակ ցու թյուն նե րը դեռ շա­րու նակ վում են։ Հաշ վի առ նե­լով, որ Պե տե կա մուտ նե րի կո­մի տեի տվյալ նե րով՝ այս տար­վա ա ռա ջին կի սամ յա կում Հա­յաս տան ներկր ված ռու սա կան գա զի 1000 խմ ­ի գի նը կազ մում է $219 (է ներ գե տի կա յի և բ նա կան պա շար նե րի նա խա րա րու թյու նը շա րու նա կում է պնդել, թե գա­զի գի նը չի փոխ վել և կազ մում է $180), չի բա ցառ վում, որ ներ­կա յում կող մե րը բա նակ ցում են 2013թ. գա զի գնի շուրջ։

Ինչ է վա ճառ վե լուՈր քան էլ է ներ գե տի կա յի և

բ նա կան պա շար նե րի նա խա րար Ար մեն Մով սիս յա նը վստա հեց նի, թե Հա յաս տա նի հա մար կսահ­ման վի ար տոն յալ գին, ակն հայտ է, որ գա զի գնի բարձ րա ցու մը ան խու սա փե լի է։ Պետք է հաշ վի առ նել, որ դեռևս 2008թ. «Գազպ­րո մի» վար չու թյան նա խա գահ Ա լեք սեյ Միլ լե րի և «Հայ Ռուս­գա զար դի» վար չու թյան ար դեն նախ կին նա խա գահ Կա րեն Կա­րա պետ յա նի միջև պայ մա նա­վոր վա ծու թյուն է ձեռք բեր վել, որ 2011­ից Հա յաս տա նում գոր ծե­լու են ռու սա կան գա զի եվ րո պա­կան գներ։ «Գազպ րո մի» պաշ­տոն յա նե րը նա խորդ տա րի նե­րին բազ միցս հայ տա րա րել են,

որ Հա յաս տա նի հա մար պետք է գոր ծի գնա գո յաց ման շու կա յա­կան մե խա նիզմ, ինչ պի սին առ­կա է մյուս երկր նե րի, մաս նա վո­րա պես Ուկ րաի նա յի, Բե լա ռու սի, Մոլ դո վա յի հա մար։

Ակն հայտ է, որ Հա յաս տան ա ռաք վող գա զի գի նը սահ մա նե­լիս «Գազպ րո մը» պետք է հաշ վի առ նի նաև մյուս երկր ներ ա ռաք­վող գա զի գի նը։ Ն շենք, որ այս տա րի Ուկ րաի նա յի հա մար ռու­սա կան 1000 խմ գա զի մի ջին գի­նը կազ մել է $440, Մոլ դո վան գա­զը ձեռք է բե րում $392/1000 խմ գ նով, Բե լա ռու սը՝ $165,6­ով։ Ու­շագ րավ է, որ Բե լա ռու սի հա մար գա զի գի նը 2011թ. հա մե մատ կրկնա կի նվա զեց (2011թ. գա զի մի ջին գի նը կազ մել է $280), երբ պաշ տո նա կան Մինս կը հա մա­ձայ նեց «Գազպ րո մին» փո խան­ցել «Բելտ րանս գա զի» 100­տոկո­սա նոց փա թե թը։

Հաշ վի ա նե լով «Գազպ րո մի» գոր ծե լաո ճը, ինչ պես նաև նա­խորդ տա րի նե րի փոր ձը, մաս­նա վո րա պես 2006թ. ռու սա­կան գա զի գնի մոտ կրկնա կի բարձ րա ցու մը, երբ հա ջոր դող ե րեք տա րի նե րին վերջ նա կան սպա ռո ղի հա մար գի նը ան­փո փոխ պա հե լու հա մար կա­ռա վա րու թյու նը ստիպ ված էր «Գազպ րո մին» վա ճա ռել Հ րազ­դա նի ջէկի հին գե րորդ է ներ­գաբ լո կը, գոր ծա դիրն այս ան­գամ էլ կա րող է «է ժա նաց նել»

գա զի գի նը՝ ռու սա կան կող մին կրկին փո խան ցե լով է ներ գե տիկ ակ տիվ եր։

Ըստ «Օ րա կար գի» աղբ յուր­նե րի՝ կա ռա վա րու թյու նը գաղտ­նի է պա հում գա զի թան կաց­ման փաս տը, քա նի որ նա խա­տե սում է ռու սա կան գա զի գնի փո փո խու թյու նը սուբ սի դա վո­րել «Գազպ րո մին» «Հայ Ռուս գա­զար դում» իր 20% մաս նա բաժ­նի մի մա սի փո խանց ման ճա­նա պար հով։ Այդ ե ղա նա կով կա­ռա վա րու թյու նը ցան կա նում է մինչև նա խա գա հա կան ընտ րու­թյուն նե րը՝ 2013թ. փետր վա րը, կան խել վերջ նա կան սպա ռող­նե րի հա մար սա կագ նի փո փո­խու թյու նը։ Ըստ հաշ վարկ նե րի՝ կա ռա վա րու թյու նը «Գազպ րո­մին» կփո խան ցի «Հայ Ռուս գա­զար դում» իր մաս նա բաժ նի մոտ 12%­ը, ին չի արդ յուն քում պե տու­թյան մաս նա բա ժի նը կնվա զի մինչև 8%:

«Է ժան» գա զի դի մաց կա ռա­վա րու թյու նը կա րող է վա ճա­ռել նաև Ո րո տա նի հէ կե րի կաս­կա դը։ Ներ կա յում գեր մա նա կան KfW բան կի €51 մլն վար կա յին մի ջոց նե րով ար դիա կա նաց վում և վե րա զին վում են կաս կա դի Ս պան դար յան, Շամբ և Տաթև հէկե րը։ Հաս կա նա լի է, որ վե­րա նո րո գու մից հե տո կաս կա դը վե րած վում է բա վա կան գրա վիչ ակ տի վի։ n

Ար մե նակ Չա տին յան

Փողեր

‹‹‹ էջ 1

Ֆոտ

ոլու

ր

Գազն ան գին էՀայ-ռու սա կան գա զաէ ներ գե տիկ հա մա գոր ծակ ցու թյա նը

եր կա րա ժամ ետ հստա կե ցում եր են սպաս վում

Տն տե սա կան

մրցակ ցու թյան

պաշտ պա նու թյան

պե տա կան հանձ-

նա ժո ղո վը վար-

չա կան վա րույթ է

հա րու ցել հինգ

տնտե սա վա րո ղի

նկատ մամբ,

ո րոնք չա րա շա-

հում եր են թույլ

տվել ման կատ նե-

րին և ծե րա նոց-

նե րին պետգ նում-

նե րով սննդի մա-

տա կա րար ման

գոր ծըն թա ցում։

№ 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ. |

5|

Աստ վածն ու կի նը Ի րա նումՊի տեր Սին գեր

Փ րինս թոն - Իմ տա տի կը ա ռա­ջին կա նան ցից էր, ո րը Վիեն նա­յի հա մալ սա րա նում մա թե մա տի­կա և ֆի զի կա է ու սա նել: 1905թ., երբ նա ա վար տել էր, հա մալ սա­րա նը նրան ա ռա ջա դի մու թյան հա մար ա ռա ջադ րեց իր ա մե նա­բարձր մրցա նա կին, ո րը նվի րում էին կայ սեր ան վան սկզբնա­տա ռե րը փո րագր ված մա տա­նիով: Բայց մինչ այդ որևէ կին չէր ար ժա նա ցել նման պատ վի, քա նի որ Ֆ րանս Իո սիֆ կայս րը չէր ցան կա նում նման մրցա նակ շնոր հել կա նանց:

Դ րա նից ա վե լի քան հար յուր տա րի անց կա րե լի է կար ծել, թե մենք ար դեն հաղ թա հա րել ենք այն հա մոզ մուն քը, որ կա նայք որևէ ո լոր տում չեն կա րող հա­վակ նել կրթու թյան բարձր աս­տի ճան նե րի: Մ տա հո գիչ լուր է, որ Ի րա նի ա վե լի քան 30 հա մալ­սա րան կա նանց հա մար ար գե­լել է ա վե լի քան 70 դա սըն թաց՝ սկսած ճար տա րա գի տու թյու նից, մի ջու կա յին ֆի զի կա յից, ծրագ­րա վո րու մից մինչև անգ լիա կան գրա կա նու թյուն, հնա գի տու թյուն և բիզ նես: Ըստ ի րան ցի ի րա վա­բան, ի րա վա պաշտ պան և Նո­բել ան մրցա նա կի դափ նե կիր Շի րին Է բա դիի՝ այդ սահ մա նա­փա կումն ե րը կա նանց հնա րա վո­րու թյուն նե րը տա նից դուրս սահ­մա նա փա կե լու իշ խա նու թյուն նե­րի քա ղա քա կա նու թյան մասն են:

Այս սահ մա նա փա կումն ե­րը հատ կա պես հեգ նա կան են՝ հաշ վի առ նե լով այն, որ ըստ UNESCO­ի՝ Ի րա նում աղ ջիկ ու­սա նող նե րի հա րա բե րակ ցու թյու­նը տղա ու սա նող նե րի նկատ­մամբ ա մե նա մեծն է աշ խար­հում: Անց յալ տա րի ընդ հա նուր ու սա նո ղու թյան շրջա նում քննու­թյուն նե րը հանձ նած բո լոր ու սա­նող նե րի 60 տո կո սը ի գա կան սե­ռի ներ կա յա ցու ցիչ ներ են ե ղել, և կա նայք մեծ ա ռա ջա դի մու­թյուն են ցու ցա բե րել ա վան դա­բար այն պի սի «տղա մարդ կա յին» մաս նա գի տու թյուն նե րում, ինչ­պի սին, օրինակ, ճար տա րա գի­տու թյունն է:

Միան գա մայն հնա րա վոր է, որ աղ ջիկ ու սա նող նե րի հա ջո ղու­թյու նը և ի րա նա կան կրո նա պե­տու թյանն ընդ դի մա ցող ուս յալ կա նանց դերն է պատ ճառ ե ղել, որ իշ խա նու թյուն նե րին դրդել է փոր ձել կան խել այս մի տու մը: Այժմ կա նայք, ինչ պի սին Ս պա­հա նի հա մալ սա րա նի ու սա նող Նու շինն է, ո րը BBC­ին ա սել էր, որ ու զում է ճար տա րա գետ­մե­խա նիկ դառնալ, ի վի ճա կի չեն ի րենց նպա տակ նե րին հաս նել՝ չնա յած ըն դու նե լու թյան քննու­թյուն նե րում ստա ցած բարձր գնա հա տա կան նե րին:

Կան մար դիկ, ո րոնք պնդում են, որ սե ռա յին հա վա սա րու­թյան ի դեա լին կոնկ րետ մշա­կու թա յին տե սանկյ ու նից պետք է նա յել, և որ մենք՝ արև մուտք­ցի ներս, չպետք է փոր ձենք մեր ար ժեք նե րը պար տադ րել ու րիշ

մշա կույթ նե րին: Ճիշտ է՝ իս լա­մա կան տեքս տե րը հաս տա տում են տղա մարդ կանց գե րա կա յու­թյու նը կա նանց նկատ մամբ: Բայց նույ նը կա րե լի է ա սել հրեա կան և ք րիս տո նեա կան տեքս տե րի մա սին: Իսկ կրթու թյուն ստա նա­լու ի րա վունքն ա ռանց խտրա կա­նու թյան ամ րագր ված է մի ջազ­գա յին մի շարք հռչա կագ րե րում ու հա մա ձայ նագ րե րում, ինչ պի­

սին, օ րի նակ, Մար դու ի րա վունք­նե րի հա մընդ հա նուր հռչա կա­գիրն է, ո րին հա մա ձայ նել են գրե թե բո լոր երկր նե րը, այդ թվում՝ Ի րա նը:

Կա նանց նկատ մամբ խտրա­կա նու թյու նը Ի րա նում ա վե­լի մեծ կտրված քով պաշ տո նա­կան կողմն ա կա լու թյան մասն է, հատ կա պես նրանց նկատ­մամբ, ով քեր ո՛չ մու սուլ ման են, ո՛չ էլ Ի րա նի Սահ մա նադ րու­թյամբ ճա նաչ ված ե րեք կրո նա­կան փոք րա մաս նու թյուն նե րի՝ զրա դաշ տա կա նու թյան, հու դա­յա կա նու թյան և ք րիս տո նեու­թյան ներ կա յա ցու ցիչ: Հա մալ սա­րա նում սո վո րե լու հա մար, օ րի­նակ, պար տա դիր է նշել ճա­նաչ ված չորս կրոն նե րից մե կի ներ կա յա ցու ցիչ լի նե լու մա սին: Ա թեիստ նե րին, ագ նոս տիկ նե­րին կամ բա հա յիզ մի հա վատ քի հետևորդ նե րին չեն ըն դու նում հա մալ սա րան:

Պատ կե րաց րեք՝ ինչ պես մենք կար ձա գան քենք, ե թե ինչ­որ մե­կը փոր ձի ռա սա յա կան խտրա­կա նու թյու նը ար դա րաց նել

փաս տար կով, որ չի կա րե լի մե­կի մշա կույ թը պար տադ րել մյու­սին: Վեր ջի վեր ջո, Միաց յալ Նա­հանգ նե րի ո րոշ մա սե րում տա­րի ներ շա րու նակ «մշա կույթ» էր, որ աֆ րիկյ ան ծա գու մով մար­դիկ պետք է նստեն ավ տո բու սի հետ նա մա սում և պետք է ա ռան­ձին դպրոց ներ, հի վան դա նոց ներ և հա մալ սա րան ներ հա ճա խեն: Հա րա վա յին Աֆ րի կա յում ա պար­

տեիդն էր «մշա կույթ», ըստ ո րի՝ սևա մորթ նե րը պետք է սպի­տա կա մորթ նե րից հե ռու ապ­րեն և ու նե նան ա ռան ձին և ա վե­լի ստո րա դաս կրթա կան հնա­րա վո րու թյուն ներ։ Կամ, ա վե­լի ճշգրիտ ձևա կերպ մամբ, դա սպի տա կա մորթ նե րի մշա կույթն էր, ո րոնց ձեռ քում էր իշ խա նու­թյունն այդ ժա մա նակ:

Նույ նը կա րե լի է ա սել Ի րա նի մա սին: Երկ րի ղե կա վար նե րը բո լո րը տղա մարդ են և մու սուլ­ման: Հա մալ սա րան նե րը «իս լա­մի զաց նե լու» 2009թ. գե րա գույն հոգևոր ա ռաջ նորդ ա յա թոլ լահ Ա լի Խա մե նեի կո չը հան գեց­րեց դա սըն թաց նե րի փո փո խու­թյուն նե րին և դա սա խո սա կան անձ նա կազ մի մի մա սի փո խա­րին մա նը ա վե լի պահ պա նո ղա­կան նե րով: Եր կու ա միս ա ռաջ Խա մե նեին հայ տա րա րեց, որ ի րան ցի նե րը պետք է վե րա­դառ նան ա վան դա կան ար ժեք­նե րին և ա վե լի շատ ե րե խա ներ ու նե նան, ին չը ակն հայտ նշա­նա կու թյուն կու նե նա կա նանց դե րի վրա և ոչ միայն ազ դե ցու­թյուն շրջա կա մի ջա վայ րի վրա:

Ներ կա յում Ի րա նի նկատ մամբ մի ջազ գա յին պատ ժա մի ջոց նե րի

նպա տա կը ի րա նա կան վար­չա կար գին մի ջու կա յին զենք ստեղ ծե լը թույլ չտալն է և ոչ թե հա մո զե լը, որ նա դա դա րեց նի կա նանց նկատ մամբ կամ կրո­նա կան հո ղի վրա խտրա կա նու­թյու նը: Ի րա նա կան հա մալ սա­րան նե րի կամ դրանց այլ պրո­դուկտ նե րի նկատ մամբ հա մա­տա րած բոյ կոտ չկա, ինչ պի սին կար Հա րա վա յին Աֆ րի կա յում ա պար տեի դի դեպ քում: Մինչև հի մա թվում է, որ մենք սե ռա յին և կ րո նա կան խտրա կա նու թյու­նը նվազ լուրջ ենք ըն դու նում, քան ռա սա յա կան կամ էթ նի կա­կան խտրա կա նու թյու նը:

Մենք թերևս ա ռա վել պատ­րաստ ենք ըն դու նե լու, որ տղա­մարդ կանց և կա նանց միջև կեն սա բա նա կան տար բե րու­թյուն նե րը հա մա հունչ են այն դե րին, որ կա նայք և տ ղա մար­դիկ խա ղում են հա սա րա կու­թյու նում: Այդ պի սի տար բե րու­թյուն ներ կան և դ րանք միայն ֆի զի կա կան չեն: Այն պես որ՝ մենք չպետք է շտա պենք եզ րա­կաց նել, որ ե թե ճար տա րա գետ­նե րը հիմն ա կա նում տղա մար­դիկ են, ու րեմն կա նանց նկատ­մամբ խտրա կա նու թյուն պետք է դրվի: Դա մի գու ցե նրա նից է, որ ա վե լի շատ տղա մարդ, քան կին է ցան կա ցել դառնալ ճար տա րա գետ:

Սա կայն դա միան գա­մայն այլ հարց է և տար բեր է այն խնդրից, որ ե թե կա նայք ցան կա նում են ճար տա րա­գետ դառ նալ և պատ րաստ են ճար տա րա գի տու թյուն ու սա­նել, նրանց հնա րա վո րու թյուն չպետք է տրվի ի րենց նպա տա­կին հաս նել: Կա նանց միան շա­նակ զրկե լով մաս նակ ցե լու այն դա սըն թաց նե րին, ո րոնք տղա­մարդ կանց հա մար բաց են, Ի րա նը քայլ է կա տա րել, որն այն քան ան պաշտ պա նե լի է, որ քան ռա սա յա կան խտրա կա­նու թյու նը, և ո րի դեմ պետք է հենց ստի պո ղա կան գոր ծո ղու­թյուն լի նի: n

Projectsyndicate.org

Project Syndicate

« Կրթություն ստանալու իրավունքն առանց խտրականության ամրագրված է միջազգային մի շարք հռչակագրերում ու համաձայնագրերում »

WTI BrenT նավթ

385

395

405

415

425

15.04 15.07 15.10

7000

7800

8600

15.04 15.07 15.10

490

510

530

15.04 15.07 15.10

11,80

12,50

13,20

15.04 15.07 15.10

210

250

290

330

370

15.04 15.07 15.10

1,20

1,27

1,34

15.04 15.07 15.10

70

95

120

15.04 15.07 15.10

1500

1600

1700

1800

15.04 15.07 15.10

Տվյալները վերցված են 15.10, Երևան, ժ. 16:00

աղբյուրը՝ ՀՀ ԿԲ, Bloomberg և Forex

US$/bbl.

US$/t oz.

US$/tonne

US$/tonne

եվրո/դոլար

պղինձ (LME)

ցորեն (cBT)

ռուբլի/դրամ

եվրո/դրամ

դոլար/դրամ

ՀՀ կԲ coMex ոսԿի 100

8149 6.6q 0.08%

313.60 1.19q 0.38%

407.91 0.25p 0.06%

528.73 0.04p 0.01%

13.17 0.02p 0.15%

1.296 0.00p 0.09%

91.42 0.44q 0.48%115 0.38p 0.33%

1766.8 2.3q 0.13%1744.5 15.2q 0.86%

Պի տեր Սին գե րը բիոէ թի կա յի պրո ֆե սոր է Փ րինս թո նի հա մալ սա րա նում:

Նա աշ խար հի ա մե նա ճա նաչ ված է թի սիստ նե րից է:

Պատ կե րաց րեք՝ ինչ պես մենք կար ձա գան քենք, ե թե ինչ-որ մե կը փոր ձի ռա սա յա կան խտրա կա նու թյու նը ար դա րաց նել փաս տար-

կով, որ չի կա րե լի մե կի մշա կույ թը պար տադ րել մյու սին:

Proj

ects

yndi

cate

.org

| № 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ.

6 |

Coca-Cola-ն լ քեց Հու նաս տա նըԸն կե րու թյու նում նա խընտ րել են ա պա հով Շ վեյ ցա րիան՝

ճգնա ժա մի փո խա րենՀու նաս տա նի ֆոն դա յին բոր­սա յում շու կա յա կան ար ժե­քով խո շո րա գույն ըն կե րու թյու­նը՝ Coca­Cola Hellenic Bottling­ը, գլխա մա սը տե ղա փո խում է Շ վեյ ցա րիա։ Ըն կե րու թյան բաժ­նե տոմ սե րի վա ճառ քի հիմն ա­կան հար թակն այ սու հետ լի նե­լու է Լոն դո նը։ Ար տադ րա կան հզո րու թյուն նե րը, այ դու հան­դերձ, մնա լու են Հու նաս տա նում։

Coca­Cola­ն կ պահ պա նի հու նա­կան գոր ծա րան նե րը, սա կայն կփո խի կոր պո րա տիվ հաս ցեն՝ նա խընտ րե լով կա յուն տնտե սու­թյամբ և ցածր հար կե րով շվեյ­ցա րա կան Ցուգ կան տո նը։ Վեր­ջին շրջա նում սա հա րա վեվ րո­պա կան ըն կե րու թյուն նե րի ա մե­նան շա նա կա լից «փա խուստն» է ճգնա ժա մի գո տուց, ին չի պատ­ճա ռը լուրջ ռիս կերն են ու փո խա­ռու մի ջոց նե րի թան կա ցու մը, ին­չը գրե թե անհ նա րին է դարձ նում նոր ներ դրումն ե րը։ Մեկ շա բաթ ա ռաջ գլխա մա սը Լ յուք սեմ բուրգ տե ղա փո խե լու մա սին հայ տա րա­րել է նաև Հու նաս տա նում կաթ­նամ թեր քի խո շոր ար տադ րող Fage Dairy Industry ըն կե րու թյու նը։

Coca­Cola Hellenic­ը հու նա­կան է մի տենտ էր և ա պա հո վում էր ֆոն դա յին շու կա յի կա պի տա­լի զա ցիա յի մեկ հին գե րոր դը։ Գլ­խա մա սի տե ղա փոխ ման մա սին լու րը մտա հո գու թյուն նե րի տե­ղիք է տվել երկ րի գոր ծա րար շրջա նակ նե րում։

Շ վեյ ցա րա կան Coca Cola HBC

AG ըն կե րու թյու նը Coca Cola Hellenic Bottling Company­ին ա ռա ջար կել է բաժ նե տոմ սե րի ինք նա կամ փո խա նա կում՝ Coca Cola HBC AG­ի ար ժեթղ թե րի €1,01 նո մի նալ ար ժե քով ու մե կը մե­կին հա րա բե րակ ցու թյամբ: Ըն­կե րու թյան հա ղոր դագ րու թյան հա մա ձայն՝ այս քայ լի նպա տա կը Coca Cola Hellenic Group­ի «պրե միալ ցու ցա­կումն» է Լոն դո նի բոր սա յում, ինչ­պես նաև ցու ցակ­ման հնա րա վո­րու թյան ա պա հո­վու մը Ն յու Յոր քի բոր սա յում՝ շվեյ­ցա րա կան նոր հոլ­դին գի կար գա վի ճա­կում: Նա խա տես վում է, որ շվեյ ցա րա կան ըն կե րու­թյան միջ նոր դագ րով հոլ դին գի

բաժ նե տոմ սե րը կգնանշ վեն նաև Ա թեն քի բոր սա յում։

Հու նա կան շու կան լքե լու Coca­Cola Hellenic­ի ո րո շու մը պայ մա­նա վոր ված է մի ջազ գա յին գոր­ծա կա լու թյուն նե րի կող մից ըն կե­րու թյան վար կա նի շի ի ջեց մամբ՝ հաշ վի առ նե լով Հու նաս տա նի՝ եվ րո գո տին լքե լու ռիս կե րը. և

այս ա մե նը ըն կե րու թյան ֆի նան սա կան կա յուն

ցու ցա նիշ նե րի պայ­ման նե րում։ Ըստ The Wall Street Journal­ի՝ ըն կե­րու թյան գլխա մա­սի տե ղա փո խու­

մը դրա կան ազ դե­ցու թյուն կունենա

ըն կե րու թյան վար կա­նի շի վրա։ n

մեծ փողեր

Էջը պատրաստեց Լիլիթ Միքայելանը

Google-ն ա նազ նիվ է ո րո նում

Ըն կե րու թյու նը «փա կել է մրցա կից նե րի թթվա ծի նը»

ԱՄՆ-ում ու Եվ րո պա յումԱՄՆ­ի Առևտ րի հար ցե րով դաշ նա յին հանձ նա ժո ղո վը կա րող է ա ռա ջար կու թյուն ներ կա յաց նել Google­ի նկատ մամբ դա տա­կան գոր ծըն թաց սկսե լու մա սին։ Ո րո նո ղա կան հսկա յի շուրջ այս սկան դալն իր ծա վալ նե րով հա մադ րե լի կլի նի տեխ նո լո գիա կան մեկ այլ ըն կե րու թյան՝ Microsoft­ի դեմ 1990­ա կան նե րի «գոր ծի» հետ։

Հանձ նա ժո ղո վում կաս կած ներ կան, որ Google­ն ար հես տա կա­նո րեն բարձ րաց նում է սե փա կան ար տադ րան քի հե ղի նա կու թյունն ու ո րոն ման արդ յունք նե րում դրանց բարձր հո րի զո նա կան­ներ շնոր հում՝ ի հա շիվ մրցակի­ց նե րի ար տադ րան քի: Հանձ նա­ժո ղո վի ան դամն ե րը 100­է ջա նոց փաս տա թուղթ են ու­ղար կել կա ռա վա­րու թյուն։ Փաս­տա թուղ թը դեռ վերջ նա կան տես­քի չէ, սա կայն, ըստ New York Times­ի, զգա լի փո փո խու թյուն­ներ նրա նում չեն կա տար վի:

Հանձ նա ժո ղո վի ղե կա վար Ջոն Լոյ բո վի ցի խոս քով՝ Google­ի գոր ծու նեու թյան վե րա բեր յալ ամ բող ջա կան հաշ վետ վու թյու նը պատ րաստ կլի նի մինչև տա րե­վերջ, և հենց այդ ժա մա նակ էլ կո րոշ վի՝ սկսել դա տա կան գոր­ծըն թաց, թե ոչ: Հանձ նա ժո ղով

ար դեն հա տուկ խումբ է ստեղ­ծել, ո րը պետք է քննի Google­ի գոր ծը: Ըն կե րու թյու նում հայ տա­րա րել են, որ պատ րաստ են պա­տաս խա նել իշ խա նու թյուն նե րի բո լոր հար ցադ րումն ե րին։

Google­ի նկատ մամբ հե տաքն­նու թյուն ըն թա նում է նաև Եվ րո­

պա յում: Մր­ց ա կ ­

ցու թյան հար ցե րով եվ րա­հանձ նա կա տար Խոա կին Ալ մու նիա յի խոս քով՝ Google­ի գե րիշ խող դիր քը նրան ագ րե­սիվ մո նո պո լիստ է դարձ նում։ Ըստ նրա՝ ին տեր նե տա յին ո րոն­ման և գո վազ դի ո լոր տում ըն կե­րու թյու նը «փա կում է մրցա կից­նե րի թթվա ծի նը»։ n

Բիզ նե սը կա ռա վա րում է ա սիանFinancial Times-ը կազ մել է MBA լա վա գույն ծրագ րե րի վար կա նի շը

Բ րի տա նա կան Financial Times պար բե րա կա նը կազ­մել է բիզ նե սի կա ռա վար­ման մա գիստ րո սա կան լա­վա գույն ծրագ րե րի վար կա­նի շը՝ Global MBA Rankings 2012­ը: Լա վա գույն Executive MBA կրթու թյունն ա պա հո­վում է ԱՄՆ­ի Կե լո գի դպրո­ցի և Հոնգ Կոն գի բնա կան գի տու թյուն նե րի և տեխ նո­լո գիա նե րի հա մալ սա րա նի հա մա տեղ ծրա գի րը։ Ն րա շրջա նա վարտ նե րը տա րե­կան վաս տա կում են մի ջի­նը $465 հազ., ին չը 50%­ով գե րա զան ցում է հիմ նա կան մրցա կից նե րի հա մա պա տաս­խան ցու ցա նի շը: Ընդ ո րում՝ Executive MBA լա վա գույն 12 ծրագ րե րից ինը ա սիա կան է:

Վար կա նի շի հե ղի նակ նե րը ոչ միայն գնա հա տել են ծրագ րե րի շրջա նա վարտ նե րի աշ խա տա­վար ձե րը, այլև հաշ վի են ա ռել նախ կին շրջա նա վարտ նե րի կա­րիե րա յի մա կար դա կը, ու սա նող­նե րի և դա սա խոս նե րի ազ գու­թյու նը, ինչ պես նաև դա սա խոս­նե րի ա կա դե միա կան հե ղի նա­կու թյու նը, նե րառ յալ՝ գի տա կան հրա տա րա կու թյուն նե րը:

Այս տար վա վար կա նի շը էա­կան փո փո խու թյուն ներ է ար ձա­նագ րել։ Executive MBA թոփ 100­ը

հա մալր վել է 18 ծրագ րով, ո րից 12­ը նոր են։ Ա մե նա հա ջող ված նո րե կը Պե կի նի Tsinghua հա մալ­սա րա նի և Սին գա պու րի Insead կամ պու սի հա մա տեղ ծրա գիրն է, ո րը միան գա մից զբա ղեց րել է չոր րորդ հո րի զո նա կա նը:

Վար կա նի շի երկ րորդ և եր­րորդ հո րի զո նա կան նե րում կրկին հա մա տեղ ծրագ րեր են: Այս պես՝ երկ րորդ տե ղում ԱՄՆ­ի Կո լում բիա յի և Մեծ Բ րի տա նիա­յի Լոն դո նի բիզ նես դպրոց նե­րի ծրա գիրն է, եր րոր դում՝ Փա­րի զի HEC­ի, Լոն դո նի է կո նո­մի կա յի դպրո ցի և Ն յու Յոր քի

հա մալ սա րա նի հա մա տեղ Trium ծրա գի րը:

Վար կա նի շի հե ղի նակ նե րը նշում են, որ MBA կրթու թյան հե­ղի նա կու թյու նը Ա սիա յում սկսում է նույն քան բարձր լի նել, որ­քան ԱՄՆ­ում և Եվ րո պա յում է: Ընդ ո րում՝ Executive MBA կրթու­թյու նը աշ խար հագ րա կան զգա­լի ա ռանձ նա հատ կու թյուն ներ չու­նի, թեև ԱՄՆ­ում այս ծրագ րով սո վո րող նե րի տա րի քը մի փոքր զի ջում է Եվ րո պա յի և Ա սիա յի ցու ցա նիշ նե րին։

MBA ու սա նող նե րի մի ջին տա­րի քը 36 է, և մինչ ու սա նե լը

նրանք, որ պես կա նոն, ար­դեն ե րեք պաշ տոն են զբա ղեց­րած լի նում եր կու տար բեր երկ­րում: Այս ծրագ րով սո վո րող նե­րի հիմն ա կան նպա տա կը գոր­ծա րար նոր կա պե րի ստեղ ծումն է և ե կա մու տի ա ճի ա պա հո վու­մը, քա նի որ MBA­ի դիպ լո մի առ­կա յու թյու նը հնա րա վո րու թյուն է տա լիս բարձ րա նալ ծա ռա յո ղա­կան սանդ ղա կով։

FT վի ճա կագ րա կան տվյալ­նե րի հա մա ձայն՝ Executive

MBA ծրագ րե րի շրջա նա վարտ­նե րը կա րիե րա յի ա վե լի հա ջող աճ են ար ձա նագ րում: Շր ջա­նա վարտ նե րի շրջա նում անց­կաց ված հար ցում նե րը վկա­յում են, որ ծրագ րի ա վար­տից ե րեք տար վա ըն թաց քում MBA շրջա նա վարտ տնօ րեն­նե րի մաս նա բա ժի նը ըն կե րու­թյուն նե րում 16%­ից ա վե լա­նում է մինչև 31%, տնօ րեն նե րի խորհր դի ա դամ նե րի նը՝ 8%­ից մինչև 21%։ n

Executive MBA ծրագ րե րի լա վա գույն տասն­յա կը՝ ըստ Financial Times­ի2012թ. 2011թ. Բուհը Երկիրը

1 1Կելոգի դպրոց/ Հոնգ Կոնգի բնական գիտությունների և տեխնոլոգիաների համալսարան

ԱՄՆ/Չինաստան

2 3 Կոլումբիայի բիզնես դպրոց/ Լոնդոնի բիզնես դպրոց ԱՄՆ/Մեծ Բրիտանիա

3 2Փարիզի HEC դպրոց/ Լոնդոնի էկոնոմիկայի դպրոց/ Նյու Յորքի համալսարան

Ֆրանսիա/ Մեծ Բրիտանիա/ Նյու Յորք

4 Tsinghua համալսարան/ Insead Չինաստան/Սինգապուր

5 9Կալիֆոռնիայի Լոս Անջելոսի համալսարան. Anderson/ Սինգա­պուրի ազգային համալսարան

ԱՄՆ/Սինգապուր

6 4 Insead Ֆրանսիա/Սինգապուր7 11 Ceibs Չինաստան

8 7 Փենսիլվանիայի համալսարան. Wharthon ԱՄՆ

9 15 Վաշինգտոնի համալսարան ԱՄՆ

10 5 Չիկագոյի համալսարան. Booth ԱՄՆ/Մեծ Բրիտանիա/Սինգապուր

Executive MBA լա վա գույն 12 ծրագ րե րից ինը ա սիա կան է:

fina

nce.

sina

.com

.cn

Google-ի նկատ մամբ կա րող է դա տա կան գոր ծըն թաց սկսվել։

Coca-Cola Hellenic Bottling-ը շվեյ ցա րա կան է մի տեն տի կար գա վի ճա կը գե րա դա սել է

հու նա կա նից։

m.the

glob

eand

mai

l.com

Coca­Cola

Hellenic Bottling Company­ն անցնում է

շվեյցարացիներին:

№ 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ. |

7|

Ընտ րու թյուն ներն ա մեն ինչ չեն ո րո շումԲել գիա յի վար չա պե տը դեմ է հա մա դաշ նու թյանը

Ֆ լա ման դա ցի ազ գայ նա կան նե րը տո նում են խո շոր հա ջո ղու­թյու նը Բել գիա յում կի րա կի տե ղի ու նե ցած տե ղա կան ինք նա կա­ռա վար ման մար մին նե րի ընտ րու թյուն նե րում։ Ն րանց խո շո րա­գույն հաղ թա նա կը Անտ վեր պենն է՝ երկ րի երկ րորդ տնտե սա կան կենտ րո նը։ «Ֆ լա մանդ յան նոր դա շինք» (NVA) կու սակ ցու թյունն այս տեղ ստա ցել է ձայ նե րի 38%­ը, կու սակ ցու թյան ա ռաջ նորդ Բարտ դը Վե վե րը կդառ նա Անտ վեր պե նի նոր քա ղա քա պետ։

«Փո փո խու թյուն նե րի ձգտող ու ժե­րը հաղ թե ցին, և մենք կշա րու նա­կենք պայ քա րը։ Մենք ցան կա նում ենք ֆլա ման դա ցի նե րին տալ այն կա ռա վա րու թյու նը, ո րը նրանք ցան կա նում են՝ բո լոր մա կար­դակ նե րում։ Ա հա թե ին չու եմ ես Է լիո դի Ռու պո յին և բո լոր ֆրան­կո ֆոն քա ղա քա կան գոր ծիչ նե­րին կոչ ա նում գի տակ ցել ի րենց պա տաս խա նատ վու թյունն ու մեզ հետ միա սին պատ րաստ վել դաշ­նա յին ընտ րու թյուն նե րին»,– հայ­տա րա րել է Բարտ դը Վե վե րը։

Բել գիա յի վար չա պետ, ֆրան­սա խոս քա ղա քա կան գոր ծիչ Է լիո դի Ռու պոն իր հեր թին կոչ է ա րել հե ռու գնա ցող եզ րա հան գում­ներ չա նել և հ րա ժար վել է NVA­ի հետ բա նակ ցել եր կի րը հա մա­դաշ նու թյան վե րա ծե լու շուրջ։ Հա մա դաշ նու թյան վե րա բեր­յալ բա նակ ցու թյուն ներ սկսե լու

պա հան ջով կի րա կի ե րե կո յան հան դես էր ե կել «Ֆ լա մանդ յան նոր դա շին քի» ա ռաջ նոր դը։

«Ես ըն դու նում եմ NVA­ի հա­ջո ղու թյու նը և կրկ նում եմ, որ այժմ նրանք կա րող են կա ռա­վա րել մու նի ցի պա լի տետ նե րը, ո րոն ցում կա րո ղա ցել են հաղ­թել։ Ինչ վե րա բե րում է դաշ նա­յին մա կար դա կին, ա պա տե ղա­կան և դաշ նա յին ընտ րու թյուն­նե րի միջև որևէ կապ չկա»,– ա սել է Դի Ռու պոն։

Բել գիա ցի քա ղա քա գետ նե րի մեծ մա սը կար ծում է, որ այդ պի­սի կապ, այ նո ւա մե նայ նիվ, կա։ 2010թ. տե ղի ու նե ցած ար տա հերթ դաշ նա յին խորհր դա րա նա կան ընտ րու թյուն նե րում «Ֆ լա մանդ­յան նոր դա շին քը» հաղ թել է Ֆ լանդ րիա յում՝ ստա նա լով ընտ­րող նե րի ա վե լի քան 30%­ի ա ջակ­ցու թյու նը։ Հա մա ձայն բել գիա կան

քա ղա քա կան ա վան դույ թի՝ Դը Վե վե րը պետք է դառ նար երկ­րի վար չա պետ։ Սա կայն այդ պա­հին շրջան նե րի լիա զո րու թյուն նե­րի ընդ լայն ման և դաշ նա յին կա­ռա վա րու թյան թու լաց ման նրա պա հանջ նե րը չա փա զանց ար մա­տա կան թվա ցին բել գիա ցի նե րի մես մա սին։ Արդ յուն քում ֆրան­սա խոս Վա լո նիա յի և հո լան դա­խոս Ֆ լանդ րիա յի ա ռա ջա տար վեց կու սակ ցու թյուն նե րը, ժա մա­նա կա վո րա պես մո ռա նա լով տա­րա ձայ նու թյուն նե րի մա սին (մե­կու կես տա րի տևած տան ջա­լի բա նակ ցու թյուն նե րից հե տո), ձևա վո րե ցին սե փա կան ան կա­յուն մե ծա մաս նու թյու նը և վա լոն­նե րի ա ռաջ նորդ Է լիո դի Ռու պո­յի գլխա վո րու թյամբ ստեղ ծե ցին կա ռա վա րու թյուն՝ ա ռանց NVA­ի մաս նակ ցու թյան։

Ս տա նա լով ընտ րող նե րի էլ ա վե լի լայն ա ջակ ցու թյու նը՝ Դը Վե վե րը կա րող է քա ղա քա կան գոր ծիչ նե րին ստի պել միա նալ Բել գիան հա մա դաշ նու թյան վե­րա ծե լու շուրջ բա նակ ցու թյուն­նե րի՝ հիմն ա վո րու մով, թե ներ­կա յիս կա ռա վա րու թյու նը չի ներ­կա յաց նում NVA­ին ա ջակ ցող գրե թե 40% ֆլա ման դա ցի նե րի շա հե րը։ n

Ար տա գաղթ ա մե րիկ ան ձևովՕ բա մա յի կողմ ա կից նե րը խոս տա նում են լքել եր կի րը,

ե թե ընտ րու թյուն նե րում հաղ թի Ռոմ ինՀա զա րա վոր ա մե րի կա ցի ներ խոս տա նում են ար տա գաղ­թել, ե թե նո յեմ բե րի 6­ին ԱՄՆ­ում կա յա նա լիք նա խա գա հա­կան ընտ րու թյուն նե րում հաղ­թա նակ տո նի հան րա պե տա­կան Միթ Ռոմն ին։ Այս մա սին նրանք գրում են ի րենց բլոգ­նե րում և Twitter­ում։ Միայն վեր ջին շա բաթ վա ըն թաց քում ա մե րի կա ցի նե րի ին տեր նե­տա յին օ րագ րե րում հայտն վել է ա վե լի քան 60 հազ. գրա­ռում, ո րոն ցում միա ժա մա նակ օգ տա գործ վում են «Միթ Ռոմ­նի» և «ես կհե ռա նամ» բա­ռա կա պակ ցու թյուն նե րը։ Մեկ ամս վա ըն թաց քում հա վաք վել է ա վե լի քան 300 հազ. այս պի­սի գրա ռում։

ԱՄՆ­ի նա խա գահ Բա րաք Օ բա­մա յի կողմն ա կից նե րի մոտ «ճամպ րու կա յին տրա մադ րու­թյուն ներն» ա վե լի են ակ տի­վա ցել նա խա գա հի թեկ նա ծու­նե րի ա ռա ջին հե ռուս տա բանա­վե ճից հե տո։ Ըստ սոց հար ցում­նե րի՝ ա ռա ջին մե նա մար տում հաղ թել է հան րա պե տա կան Ռոմն ին՝ միան գա մայն ի րա կան դարձ նե լով նա խա գահ ընտր վե­լու շան սե րը։

Ա մե րի կա ցի նե րը վստահ են, որ նա խա գա հի փո փո խու­թյու նը լավ բան չի նա խան­շում։ Ո րոշ բլո գեր ներ բա ցատ­րում են, թե ի րենց վա խեց նում է Օ բա մա յի օ րոք սկսված սո­ցիա լա կան ծրագ րե րի դա դա­րի հե ռան կա րը, ինչ պես նաև Ռոմ նիի ագ րե սիվ հռե տո րա­բա նու թյու նը, ո րը սպառ նում է

Մեր ձա վոր Արևել քում նոր պա տե րազ մով։

ԱՄՆ­ը լքե լու պատ րաս տա­կա մու թյան վկա յու թյուն է նաև Twitter­ում վերջերս ստեղծ ված #ifromneywins­ը («ե թե Ռոմն ին հաղ թի») հեշ թե գը։ Այս հեշ թե­գին (ո րին կցված է մոտ 17 հազ. հա ղոր դագ րու թյուն) սո վո րա­բար հետևում է Մեծ Բ րի տա­նիա, Նոր Զե լան դիա, Ավստ րա­լիա, Մեք սի կա և ա մե նից հա­ճախ՝ հարևան Կա նա դա տե ղա­փոխ վե լու սպառ նա լի քը։

Հատ կան շա կան է, որ «միգ­րա ցիոն ար շավ» ի րա կա նաց­նում են ոչ միայն հա սա րակ բլո­գեր նե րը. նրանց միա ցել են շոու բիզ նե սի աստ ղերն ու խո շոր կո­մեր ցիոն ըն կե րու թյուն նե րը։

Այս պես՝ երգ չու հի Շերն ար­դեն հայտ նել է լրագ րող նե րին, որ Օ բա մա յի պար տու թյունն իր հա մար կնշա նա կի հրա ժեշտ ԱՄՆ­ին։ «Ես չեմ կա րո ղա նա նա խա գահ Ռոմն իի հետ շնչել նույն օ դը»,– պար զա բա նել է նա։

Իսկ ԱՄՆ­ի հե ղի նա կա­վոր JetBlue Airways ա վիաըն­կե րու թյու նը սո ցիա լա կան

ցան ցե րում սկսել է նո յեմ բե­րի 6­ի՝ ընտ րու թյուն նե րի օր վա իր ար տա սահ ման յան չվերթ նե­րի անվ ճար տոմ սե րի խա ղար­կու թյուն։ «Ընտ րա կան պաշտ­պա նու թյուն» ա նու նը կրող ակ­ցիա յի կար գա խոսն է՝ «Ապ րի՛ր ա զատ կամ թռչի՛ր»։ Խա ղար­կու թյան կա նոն նե րում նշվում է, որ անվ ճար տոմ սեր կա րե լի կլի նի ստա նալ ընտ րու թյուն­նե րում «ոչ էն տղու» հաղ թա­նա կի դեպ քում։ Թե ով է «էն տղեն», պարզ է գո վազ դա յին հո լո վա կից, ո րում թվարկ վում են ԱՄՆ­ի գոր ծող նա խա գա հի սո ցիա լա կան նա խագ ծե րը։

Դե մոկ րատ նե րի «ճամպ րու­կա յին տրա մադ րու թյունն» օգ­տա գոր ծում են նաև հան րա­պե տա կան նե րը։ Ն րանց կայ­քե րում հա ճախ կա րե լի է հան­դի պել ի րա կա նում գո յու թյուն չու նե ցող միգ րա ցիոն գրա­սեն յակ նե րի գո վազ դի, ո րոնք ա ռա ջար կում են փախ չել Միթ Ռոմ նիից դե պի «ա զատ կյանք ա զատ երկր նե րում՝ Կու բա յում, Վե նե սո ւե լա յում, Պա կիս տա­նում»։ n

ա մե րի կան չի մի ջամ տի, ե թե

վե րընտր վի Օ բա մանԹուր քա կան «Դո ղան» գոր­ծա կա լու թյա նը հար ցազ րույց է տվել Լի հա յի հա մալ սա րա­նի մի ջազ գա յին հա րա բե րու­թյուն նե րի բաժ նի վա րիչ, պրո­ֆե սոր Հեն րի Բար քին։ Բար քին Թուր քիա յի և քր դա կան հար­ցի մաս նա գետ է, ԱՄՆ­ի պետ­քար տու ղա րու թյու նում աշ­խա տել է որ պես Մեր ձա վոր Արևել քի և Թուր քիա յի հար ցե­րով փոր ձա գետ: Հար ցազ րույ­ցը ո րոշ կրճա տումն ե րով ներ­կա յաց նում ենք ստորև:

-Հ նա րա վոր հա մա րո՞ւմ եք, որ անդր սահ մա նա-յին ռազ մա կան գոր ծո-ղու թյուն ներ ի րա կա նաց-նե լու Թուր քիա յի մեջ լի-սի թույլտ վու թյու նը ոչ թե Ա սա դի, այլ Հ յու սի սա յին Սի րիա յում գոր ծող քրդա-կան «Դե մոկ րա տա կան միու թյուն» կու սակ ցու թյան (ԴՄԿ) դեմ էր ուղղ ված։

­Մեջ լի սի ո րոշ ման նպա տա­կը մի կող մից ԴՄԿ­ին և Քրդս­տա նի աշ խա տա վո րա կան կու­սակ ցու թյա նը (ՊԿԿ) սպառ նալն էր, մյուս կող մից՝ Սի րիա յին։ Սի­րիա յում քա ղա քա ցիա կան պա­տե րազմ է, սի րիա կան բա նա կը չա փա զանց հոգ նած է: Շատ հա­վա նա կան է, որ ա կա նը սխալ­մամբ է հայտն վել Թուր քիա­յի տա րած քում։ Ես վստահ չեմ, որ Ա սա դը կան խամ տած ված լար վա ծու թյուն է ա ռա ջաց նում թուրք­սի րիա կան սահ մա նին, հատ կա պես երբ ամ բող ջա կան իշ խա նու թյուն չու նի ո՛չ բա նա­կում, ո՛չ երկ րում։

-Այս պայ ման նե րում ինչ-պի սի՞ քա ղա քա կա նու թյուն կոր դեգ րի Թուր քիան։

­Ցան կու թյան դեպ քում էլ Թուր քիան միայ նակ չի կա րո ղա­նա զոր քեր մտցնել Սի րիա:

-«Ար դա րու թյուն և զար-գա ցում» կու սակ ցու թյան ան դամ երն ա սում են, որ ե րեք ժա մում կմտնեն Սի րիա, Դա մաս կոսն էլ կվերց նեն:

­Ա յո՛, այդ պի սի մի պնդում ես էլ լսել եմ գե նե րա լի սի մուս Է գե մեն Բա ղը շից: Թուր քիա յի խնդիրն այժմ ոչ թռիչ քա յին գո տու ու բու ֆե րա յին գո տու ստեղ ծումն է: Այդ պատ ճա ռով էլ ԱՄՆ­ի վրա ճնշում է գոր ծադ րում, ո րով­հետև սե փա կան ու ժե րով ան կա­րող է այն ի րա կա նաց նել:

Սի րիա յի հա կաօ դա յին պաշտ­պա նու թյան հա մա կար գը բա­վա կա ն փոր ձա ռու է: Սի րիա­յի զե նի թա յին հա մա կար գը ոչն­չաց նե լու հա մար ա մե րի կա ցի­նե րին գու ցե անհ րա ժեշտ լի նի հար յու րա վոր սի րիա կան ինք­նա թիռ ներ ոչն չաց նել: Ինձ Վա­շինգ տո նում այս պես ա սա ցին. «Ա յո, մենք կա րող ենք Սի րիա­յում ոչ թռիչ քա յին գո տի ստեղ­ծել, սա կայն ա մե րիկյ ան հար­յու րա վոր ինք նա թիռ ներ կոչն­չաց վեն»։ Այ դու հան դերձ,

Թուր քիա յում ես շատ տա րօ րի­նակ բա ներ լսե ցի:

-Ի՞նչ, օ րի նակ։­Հե ռուս տա ցույ ցով բազ մա­

թիվ թուրք մաս նա գետ ներ են խո սում, սա կայն իմ նշած կե տե­րին ու շադ րու թյուն չեն դարձ­նում, ո րով հետև չգի տեն: 1983­1984 թթ. «Հեզ բոլ լա հը» հար­ձակ վեց Ա մե րիկյ ան ծո վա յին հետևա կի ռազ մա բա զա յի վրա, 280 ա մե րիկյ ան զին վոր սպան­վեց: Ա մե րիկյ ան ու ժե րը պա­տաս խան գոր ծո ղու թյուն նե րի ան ցան, հար ձակ վե ցին Բե քաա­յի հով տի վրա, սա կայն Սի րիա յի հա կաօ դա յին հա մա կար գը ա մե­րիկյ ան եր կու ինք նա թիռ ոչն չաց­րեց: Այ սինքն՝ փոր ձա ռու մար­դիկ շատ լավ գի տեն, թե ԱՄՆ­ի հա մար ինչ քան դժվար է այդ պի­սի գո տի ստեղ ծել Թուր քիա յի և Սի րիա յի միջև։

-Ա մեն դեպ քում, ԱՄՆ-ն այս հար ցում հաշ վարկ ներ ու նի՞, թե ինչ քան ինք նա-թիռ է պետք ներգ րա վել։

­Ի հար կե ու նի և շատ ման­րա մասն: Ի րաք յան պա տե րազ­մի ժա մա նակ ես աշ խա տում էի պետ քար տու ղա րու թյու նում և գի տեմ, թե ոչ թռիչ քա յին գո տի ստեղ ծե լու գոր ծում ինչ դժվա­րու թյուն ներ գո յու թյուն ու նեն: Կ կա րո ղա նա՞ Թուր քիան ի րա կա­նաց նել այս ա մե նը: Ի հար կե, ո՛չ։

-Ին չո՞ւ։­Ա մե նա կարևոր պատ ճա ռը

փոր ձա ռու թյան բա ցա կա յու­թյունն է: Թուր քա կան բա նա կը ՆԱՏՕ­ի ա մե նա խո շոր երկ րորդ բա նակն է, սա կայն այն ան­փորձ է: Գոր ծի ծի ծա ղե լի կողմն էլ սա է:

-Ինչ եք կար ծում, ի՞նչ ո րո-շում կկա յաց նի ԱՄՆ-ը, կմի ջամ տի՞ տա րա ծաշր ջա-նի խնդրին:

­Օ բա մա յի վե րընտր վե լու դեպ քում ԱՄՆ­ը հաս տա տա պես չի մի ջամ տի, իսկ ե թե նա խա գահ դառ նա Միթ Ռոմն ին, փոքր հա­վա նա կա նու թյուն կլի նի: nՊատ րաս տեց Գոռ Ե րան յա նը

աշխարհ

Էջը պատրաստեցին Սյուզաննա Հովհաննիսյանը

մեր ձա վոր արևել քի և Թուր քիա յի հար-

ցե րով փոր ձա գետ Հեն րի Բար քի։

bu.e

du

ա մե րի կա ցի նե րը

խոս տա նում են

ար տա գաղ թել,

ե թե ընտ րու թյուն-

նե րում հաղ թի

Ռոմ ին։ drs.c

| № 128 (197), երեքշաբթի, հոկտեմբերի 16, 2012 թ.

8 |

Հին Հ ռո մը միայն կի նե մա տոգ րաֆ չէԿո լի զե յում բաց ված ցու ցա հան դե սը «Հ ռո մի բազ մա թիվ

դեմ քե րի» մա սին էԱյս օ րե րին Կո լի զե յում բաց ված ցու ցա հան դե սը միան գա մայն այլ տե սանկ ուն է ա ռա ջար կում դե պի Հին Հ ռո մի պատ մու թյու­նը։ «Հ ռո մը՝ աշ խար հի մայ րա­քա ղաք» ցու ցադ րու թյու նը կոչ­ված է ներ կա յաց նե լու ոչ միայն Հին Հ ռո մի հզո րու թյունն ու մե­ծու թյու նը, այլև հնա գույն այս քա ղա քակր թու թյան վրա նվաճ­ված ազ գե րի մշա կույթ նե րի ու ա վան դույթ նե րի ազ դե ցու թյու նը։

Ցու ցա հան դե սի կազ մա կեր պիչ­նե րի խոս քով՝ «մի ջո ցառ ման նպա տակ նե րից է կոտ րել կի­նե մա տոգ րա ֆի կող մից պար­տադր ված մի ֆը, թե հռո մեա ցի­նե րը բա ցա ռիկ դա ժա նու թյան տեր մար դիկ էին, ո րոնք ու նակ էին միայն շա հա գոր ծել ու ճնշել մյուս նե րին»:

Ան տիկ ամ ֆի թատ րո նում ներ­կա յաց ված ա վե լի քան 100 ցու­ցան մուշ նե րը պատ մում են Հ ռո մի և ն վաճ ված ազ գե րի մշա կու թա­յին ու կրո նա կան փո խազ դե ցու­թյուն նե րի, ինչ պես նաև հնա­գույն քա ղա քի էթ նիկ բազ մա զա­նու թյան մա սին:

«Հ ռո մի եր կու դեմ քը» բաժ­նում կա րե լի է հետևել ան տիկ այս պե տու թյան ձևա վոր ման ու ամ րապնդ ման պատ մու թյա նը՝ մինչև մ.թ. 3­րդ դա րը: Այս տեղ ցու ցադր ված են փաս տաթղ թեր, ո րոնք պատ մում են, թե ինչ պես էին հռո մեա ցի նե րը, ի րենց են­թար կե լով այլ ազ գե րի, վե րահս­կել ին տեգր ման գոր ծըն թա ցը:

«Հ ռո մեա կա նա ցում» բաժ նում ցու ցադր ված է նվաճ ման գոր­ծըն թա ցը, ո րում ա ռանձ նա կի դեր են ու նե ցել զին ված ու ժե րը: Այ­ցե լու նե րը կա րող են տես նել հե­ռա վոր ազ գե րի հետ հռո մեա կան զոր քե րի մար տե րը պատ կե րող որմն ան կար ներ ու խճան կար ներ:

Ցու ցա հան դե սի մի մա սը նվիր ված է Հին Հու նաս տա նին:

Հ ռո մեա ցի նե րը դար ձել էին հու նա կան մշա կույ թի ժա ռան­գորդ ներ և շատ էին գնա հա­տում այն: Բո լոր ժա մա նակ նե­րում՝ ուշ հան րա պե տու թյու­նից մինչև կայս րու թյուն, Հ ռո­մի յու րա քանչ յուր մե ծա նուն ըն տա նի քում ան պայ ման կա­յին ա ռար կա ներ, ո րոնք հի­շեց նում էին հու նա կան ծագ­ման գրա կա նա գետ նե րի, դե­րա սան նե րի, փի լի սո փա նե­րի և գիտ նա կան նե րի դերն ու նշա նա կու թյու նը։

Ցու ցան մուշ նե րի թվում մ.թ.ա. 2­1­ին դդ. վե րագր վող Պ յու թա­գո րա սի կի սանդ րին է։

«Հ ռո մը՝ աշ խար հի մայ րա քա­ղաք» ցու ցա հան դե սը կգոր ծի մինչև 2013թ. մար տի 10­ը: n

մշակույթ

Ա բով ան փո ղոց սեր է վե րա դար ձելԵրևա նում վե րա կանգն վել է 21 տա րի ա ռաջ ոչն չաց ված քան դա կը

Այս տա րի լրա նում է քան դա կա գործ Թե րե զա Միր զո յա նի 90­ամ­յա կը: Երևան­Է րե բու նի տո նա կա տա րու թյուն նե րի նա խօ րեին մայ րա քա ղա քի Ա բով ան փո ղո ցում վե րա բաց վել է նրա՝ 1967թ. ստեղ ծած «Սի րում է, չի սի րում» քան դա կը, ո րը ոչն չաց վել էր 21 տա րի ա ռաջ:

Բո լոր ան վա նումն ե րից բա ցի, ո րոն ցով կա րե լի է բնու թագ րել խառ նի ճա ղանջ 90­ա կան նե րը, այն նաև վան դա լիզ մի շրջան էր: «Գու նա վոր մե տա ղի սի րա հար­նե րը» սկզբում շուռ էին տվել քան դա կը, հե տո պո կել­տա րել պղնձից պատ րաստ ված ար ձա նի կտոր նե րը։ Գե ղան կա րիչ Ա նուշ Ա ռա քել ա նը՝ Թե րե զա Միր զո­յա նի դուստ րը, հայտ նա բե րել էր քան դա կի մի քա նի բե կոր: Այ­դու հան դերձ, այն հնա րա վոր չէր վե րա կանգ նել, պետք էր նո րից ձու լել։

Թե րե զա Միր զո յա նի էս քի­զի ու հին լու սան կար նե րի հի­ման վրա քան դա կա գոր ծի ու սա­նող նե րը՝ Գե տիկ Բաղ դա սար յա­նի գլխա վո րու թյամբ, ստեղ ծել են քան դա կի նոր տար բե րա կը, ո րը չի տար բեր վում բնօ րի նա­կից: Ա ռա ջին քան դա կը բրոն զա­ձույլ չէր՝ կա տար ված էր դրվագ­ման մի ջո ցով, ին չի պատ ճա ռով էլ բա վա կան փխրուն էր։

«Փաս տո րեն զրո յից ենք վե րա­կանգ նել ար ձա նը: Ո րո շե ցինք, որ ճիշտ կլի նի այն վե րա դարձ նել իր նախ կին վայ րը: Սա ան նա խա­դեպ է, որ վե րա կանգն վի հին, կո րած ար ձա նը»,– ա սում է Ա նուշ Ա ռա քել ա նը և ա վե լաց նում, որ շա տե րի հա մար այս քան դա­կը ման կու թյան, ե րի տա սար դու­թյան հի շո ղու թյուն նե րից է:

Նա խագ ծի ի րա կա նաց մանն ա ջակ ցել է Երևա նի քա ղա քա պե­տա րա նը։ «Սի րում է, չի սի րում»

քան դա կի 1,60 մ բարձ րու թյամբ նոր տար բե րա կը, դա ռը փոր­ձից ել նե լով, տե ղադր վել է ծանր պատ վան դա նի վրա:

Գե տիկ Բաղդ դա սար յա նը ակ­նա ծան քով է խո սում իր ու սուց չի մա սին և ան վա նում նրան «Մայր Թե րե զա»: «Ա յո, նա բո լո րիս հա­մար մայր է ե ղել, մեր ու սու ցի­չը, ո րը սո վո րեց րել է քան դա կի գաղտ նիք նե րը: Թե րե զա Միր­զո յա նը մշտա պես ա ռանձ նա­հա տուկ ու շադ րու թյուն է դարձ­րել քան դա կի գրա գի տու թյա նը, նա նաև դե կո րա տիվ մտա ծե­լա կերպ ու նի: Ն րա քան դակ նե­րը կա նա ցի են, նուրբ և յու րօ րի­նակ, դրանք կա րող են զար դա­րել քա ղա քը»,– ա սում է նա:

Նր բա կազմ, եր կար պա րա նո­ցով աղ ջի կը նստած է գետ նին՝ խո տե րի մեջ: Ս լա ցիկ մար մինն ընդգ ծում է ծալ քե րով զգես տը, ո րին նա յե լիս դժվար է հա վա­տալ, որ քան դա կը բրոն զից է և ոչ մե տաք սից: Աղ ջի կը երկմ տում է՝ արդ յոք սիր ված է, արդ յոք կա­րող է հա վա տալ եր ջան կու թյա նը:

«Սի րում է, չի սի րում» ծաղ­կի մի ջո ցով են խա ղում՝ հեր թով պո կե լով թեր թիկ նե րը… Աղջ կա ձեռ քին մե տաղ ա ծա ղիկ չկա՝ իբրև ժա մա նա կի մեջ սա ռած ան դառ նա լի ու ան զի ջում դա­տավ ճիռ: Փո խա րե նը քան դա կա­գործն ա ռա ջար կում է ան ցոր դին թարմ ծա ղիկ տալ իր գե ղեց կու­հուն՝ ի նշան ան վերջ հույ սի ու անս պառ սի րո:

Հա յաս տա նի վաս տա կա վոր նկա րիչ, ար վես տի վաս տա կա­վոր գոր ծիչ, քան դա կա գործ Թե­րե զա Միր զո յա նը, ո րի ան ձը նույն քան հե տաքր քիր է, որ քան ար վես տը, բա զալ տով, մար մա­րով, տու ֆով, բրոն զով ու փայ­տով ա րած իր աշ խա տանք նե­րում անդ րա դար ձել է մայ րու­թյան, սի րո և կա նա ցիու թյան թե մա նե րին: Ու ժեղ բնա վո րու­թյունն ու սկզբուն քայ նու թյունն աշ խա տան քում թույլ են տվել փխրուն և գե ղե ցիկ կնո ջը իբրև տա ղան դա վոր քան դա կա գործ ճա նաչ վել նախ կին ԽՍՀՄ­ում և ն րա սահ ման նե րից դուրս:

Շուրջ 65 տա րի Թե րե զա Միր­զո յա նը դա սա վան դել է Երևա նի Գե ղար վես տի ա կա դե միա յում, Փա նոս Թեր լե մեզյ ա նի ան վան ու սումն ա րա նում: Նա ար վես­տա գետ նե րի մի հսկա բա նակ է դաս տիա րա կել, ո րոն ցից շա­տերն այ սօր ար վես տի վաս­տա կա վոր գոր ծիչ ներ են, պրո­ֆե սոր ներ, ճա նաչ ված դա սա­խոս ներ՝ Բե նիկ Պետ րոս յան, Սամ վել Ղա զար յան, Մա րիամ Հա կոբ յան, Գե տիկ Բաղ դա սար­յան, Վա հան Թոք մաջ յան, Խա­չիկ Մի րի ջան յան, Գուր գեն Հա­կոբ յան, Է մին Պետ րոս յան և ու­րիշ ներ: Թեև այս քան դա կա­գործ նե րին հա ջող վել է ստեղ ծել սե փա կան ձե ռա գի րը, նրանք ինչ­որ չա փով կրում են Թե րե­զա Միր զո յա նի դպրո ցի կնի քը:

«Սի րում է, չի սի րում» քանդակը Թե րե զա Միր զո յա նի առևանգ ված միակ քան դա կը չէ: Եր կու տա րի ա ռաջ ան հայ տա­ցել է Մոս կովյ ան 15 հաս ցեում գտնվող Ա վագ յա նի անվան բժշկա կան կենտ րո նի մուտ քի

առջև գտնվող Մ խի թար Հե րա­ցու բրոնզյ ա կի սանդ րին։ Դ րա հարևա նու թյամբ տե ղադր ված է ե ղել միջ նա դար յան մեկ այլ հայտ նի հայ բժշկի՝ Ա միր դով­լաթ Ա մա սիա ցու կի սանդ րին, ո րը նույն պես պատ րաստ ված էր բրոն զից: Այն ևս իր տե ղում չէ, և ան հայտ է՝ երբ կվե րա դառ նա։

Երևան ցի նե րին կա րե լի է միայն շնոր հա վո րել գե ղե ցիկ ու ե րի տա սարդ հարևա նու հու վե­րա դար ձի առ թիվ և ցան կա նալ, որ սե րը, ո րի մա սին ե րա զում է մտած կոտ աղ ջի կը, ներշն չի ան­ցորդ նե րին՝ ա վե լի բա րի հա յաց­քով նա յե լու միմ յանց։ n

Մա րիա Հով սեփ յան

Մա

րիա

մ Սա

ղաթելյ

ան

Ար վես տը զո հեր է պա հան ջում

Բ րի տա նա կան PETA (Մար դիկ՝ հա նուն կեն դա նի նե րի նկատ մամբ բա րո յա կան վե րա բեր մուն քի) կազ մա կեր պու թյու նը խիստ քննա­դա տու թյան է են թար կել բրի տա նա ցի նկա րիչ Դե միեն Հերս թին. Լոն դո նի Tate Modern թան գա րա նում նրա ցու ցա հան դե սը շուրջ 9 հա զար թի թե ռի մահ վան պատ ճառ է դար ձել։

Հերս թի խո շո րա գույն հե տա հա­յաց ցու ցադ րու թյունն անցկաց­վել է Tate Modern­ում՝ 2012թ. ապ­րիլ­սեպ տեմ բեր ա միս նե րին։ Ցու­ցա հան դե սում, մաս նա վո րա պես, ներ կա յաց վել է 1991­ից ի վեր ցու­ցադր վող In and Out of Love ինս­տա լա ցիան. ա ռանց պա տու հան­նե րի սեն յա կում, որ տեղ տե ղադր­ված են մրգով ափ սե ներ ու ջրով գա վաթ ներ, թի թեռ ներ են թռչում: Այ ցե լու նե րին ա ռա ջարկ վում է շրջել սեն յա կով, որ տեղ թի թեռ­ներն իբր ապ րում են բնա կան մի­ջա վայ րին մոտ պայ ման նե րում:

Tate Modern­ի տվյալ նե րով՝ ինս­տա լա ցիա յի ցու ցադ րու թյան 400 շա բաթ նե րի ըն թաց քում թի թեռ նե­րից շա տե րը մա հա ցել են բնա կան մա հով, մյուս նե րը դար ձել են այ ցե­լու նե րի անզ գույշ վե րա բեր մուն քի զոհ: Ըստ Tate Modern­ի՝ շա բա թա­կան 400 նոր արևա դար ձա յին թի­թեռ է բեր վել, ո րոնց կյան քի տևո­ղու թյու նը բնա կան պայ ման նե րում

մոտ ինը ա միս է, մինչ դեռ թան գա­րա նում դրանք ապ րել են մի քա նի ժա մից մինչև մի քա նի օր:

PETA­ն Հերս թին ան վա նել է կո­պիտ՝ պնդե լով, որ նման ի րա վի­ճա կում թի թեռ նե րի մա հը հա վա­սա րա զոր է նրանց սպա նու թյա­նը։ RSPCA­ի (Կեն դա նի նե րի նկատ­մամբ դա ժան վե րա բեր մուն քի դեմ պայ քա րի բրի տա նա կան թա գա­վո րա կան միու թյուն) աշ խա տա­կից նե րը հայ տա րա րել են, որ թի­թեռ նե րը կեն դա նի մյուս էակ նե րի պես հո գա տա րու թյան են ար ժա նի:

Լոն դո նում մեծ ժո ղովր դա կա­նու թյուն վա յե լող Դե միեն Հերս­թի այս ցու ցա հան դեսն այ ցե­լել է շուրջ կես մի լիոն մարդ: Իր ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե րում կյան­քի ու մահ վան թե ման ար ծար­ծող նկա րի չը բազ միցս են թարկ­վել է կեն դա նի նե րի պաշտ պան­նե րի քննա դա տու թյա նը: Հերս թի ա մե նա հայտ նի սե րիա նե րից մե կը Natural History­ն է։ n

ա բովյ ան փո ղոց

վե րա դար ձավ

Թե րե զա միր զո-

յա նի 1967թ.

ստեղ ծած « Սի րում

է, չի սի րում»

քան դա կը։

Հ ռո մը աշ խար հի

մայ րա քա ղաք

կմա մինչև հա-

ջորդ տար վա գա-

րուն։ myn

orth

wes

t.co

m