ooTar xuciSvili - 85Tar xuciSvili - 85dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/214182/1/Ole_2017_N...
-
Upload
hoangtuyen -
Category
Documents
-
view
217 -
download
0
Transcript of ooTar xuciSvili - 85Tar xuciSvili - 85dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/214182/1/Ole_2017_N...
1
ol
e, №
2,
20
17
mweralTa asociacia
`literaturuli kaxeTis~ gamocema
The Literary Magazine OLE
Jurnali gamodis 2004 wlis ivnisidan
ISSN 1512-3995
ole
ole – bryena, gina mogrZe tye velTa Sua
sulxan saba
ole – axoSi saCrdiloblad datovebuli
xe
qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni
ole – giorgi leoniZis poeturi Sedevri
mTavari redaqtoriakaki dauSvili
redaqtorebi:farna raina
nunu ZamukaSvili
misamarTi: 2200 Telavi
erekle II-is gamziri №6
III sarTuli
mob: 555 46 44 29
mweralTa asociacia
`literaturuli kaxeTi~
mob: 558 48 24 80
`oles~ redaqciaSi Semosuli masala
ar recenzirdeba da avtors ar ubrundeba
masalebis gamogzavna SegiZliaT
eleqtronuli fostiT
E-mail: [email protected]
Jurnalis wina nomrebis SeZena
SegiZliaT redaqciaSi
Jurnali `ole~ gamoicema TviTm-
marTveli qalaqi Telavis municipalite-
tis (meri batoni platon kalmaxeliZe)
da TviTmmarTveli Temi Telavis munici-
palitetis (gamgebeli batoni aleqsand-
re SaTiriSvili) mxardaWeriT.
`o
le
~ l
it
er
at
ur
ul
i J
ur
na
li
ga
mo
di
s s
am
Tv
eS
i e
rT
xe
lm
ar
ti
, i
vn
is
i,
se
qt
em
be
ri
, d
ek
em
be
ri
№2
(3
3),
20
17
daibeWda Sps `favoriti stilSi~
garekanis pirvel gverdze
aleqsandre (saSka) gogiaSvilis naxati
Sinaarsi
iubile
2. oTar xuciSvili _ 85
5. Teimuraz lanCava _ 70
esse
6. rezo (emeliane) adamia. dauokebeli
sulboboqrobaa `merani~
lado asaTiani _ 100
14. TinaTin TuSabramiSvili. lado
asaTianis tragizmis winaswarmetyveluri
gancda
mirza gelovani _ 100
17. nunu ZamukaSvili. mirza gelovans.
leqsi
mxatvruli literatura
18. Temur tabataZe. wminda ninos cxovreba.
poema
34. fiqria yuSitaSvili. Crdili.
moTxroba
37. givi CiRvinaZe. martoxela
maswavleblis Canawerebi. moTxroba 41. TinaTin siymaSvili. leqsebi
44. Taflo zariZe. leqsebi
46. elene abulaZe. leqsebi
47. ani rainauli. muza ar aris usasruloba.
Canaxati
48. giorgi berZniSvili. sabavSvo
moTxrobebi
52. nunu ZamukaSvili. sabavSvo leqsebi
Telavis musikaluri
saswavlebeli _ 85
56. neli zuroSvili. qarTuli kulturis
moamageni
werilebi
63. eTer soTirovi. gza _ taZrisaken...
2
oTar xuciSvili - 85oTar xuciSvili - 85
85 wlisa Sesrulda TvalsaCino qarTveli mwerali da Jurnalisti oTar ivanes Ze xuciSvili.
amis gamo saqarTvelos mweralTa kavSirma iubilars misalmeba gaugzavna. misalmebaSi naTqvamia:
batono oTar!
Cveno Zvirfaso Tanamokalmev!
saqarTvelos mweralTa kavSiri, Tqveni megobari qarTveli mwerlebi didi siyvaruliT moges-
almebian mxcovan, Rvawlmosil Semoqmeds da gilocaven RirsSesaniSnav TariRs Tqvens cxovrebaSi
_ dabadebis 85 wlisTavs.
qarTveli mkiTxveli Tqven, upirveles yovlisa, gicnobT, rogorc Cinebul Jurnalists, obi-
eqtur, piruTvnel, qeduxrel kalmosans, romelic aTwleulebis ganmavlobaSi erTgulad da Seur-
cxvenlad icavda qveynis sasicocxlo interesebs da samarcxvino boZze akravda yvelas, visTvisac
RvTiSoblis wilxvdomili qveyana maTi samarcxvino vnebebisa da ambiciebis dasakmayofilebeli as-
parezi iyo da ara is RvTaebrivi taZari, sadac muxlmodrekilma suli unda ubero im uZvirfases
siwmindeebs, aqamomde rom moiyvana qristesaviT jvarcmuli eri.
diax, Tqven ukve TvalsaCino, gamobrZmedili Jurnalisti brZandebodiT, roca 1981 wels pirve-
li literaturuli nawarmoebi gamoaqveyneT gazeT `TbilisSi~. mas Semdeg Tqveni nakalmari siste-
maturad qveyndeba qarTul saliteraturo periodikaSi, gamodis calke wignebad.
Tqveni uaRresad saintereso prozauli krebulebi, iseTebi, rogoricaa `niRbebis dResaswau-
li~, `sibrZne sicilisa~, `rafra moviqceT axla Cven~, `elami sarke~, `cxovreba RimiliT~ qarTveli
mkiTxvelis cxoveli interesiT sargeblobs. am krebulebSi Tavmoyrilia erTi SexedviT TiTqos me-
tismetad laRi iumoriT gajerebuli feletonebi, novelebi da moTxrobebi, romlebSic dakvirve-
buli mkiTxveli Cveni nacrisferi yofis arssac Cawvdeba da im gaugonar simaxinjeebsac SeamCnevs,
rasac ase daundoblad ebrZviT qarTuli suliT, qarTuli patiosnebiT savse Semoqmedi. es teqstebi
marTlac rom qveynis Wirisuflis sulis quraSia nawrTobi, maTSi mxolod jansaRi da uboroto iu-
moria davanebuli da mravalferovnebiT, sisxartiTa da uzado, Tavankara qarTuliT gvxiblavs yve-
las...
nayofieri sazogado moRvawe brZandebiT. mTeli cxovreba erTgulad da muxlCauxrelad emsax-
urebodiT Tqvens saesav samSoblos. iyaviT Telavisa da axmetis raionuli gazeTebis mTavari re-
daqtori, gazeT ̀ Tbilisis~ ganyofilebis gamge, gazeT ̀ respublikis~ literaturuli muSaki, gazeT
`saqarTvelos respublikis~ ganyofilebis gamge...
Tqveni Rvawli da ruduneba saTanadod dafasda. moniWebuli gaqvT damoukidebeli saqarTvelos
erT-erTi upirvelesi jildo – Rirsebis ordeni. laureati brZandebiT iseTi uprestiJulesi pre-
miebisa, rogoricaa niko nikolaZis da sergei mesxis premiebi.
Zvirfaso oTar!
yovelTvis gvxiblavdiT pirdapirobiT da simarTlis Tqmis unariT. amis saukeTeso nimuSia
Tundac is faqti, rom Semdgeneli da redaqtori xarT cnobili saxelmwifo moRvawis medea mezvriS-
vilisadmi miZRvnili mogonebebis krebulisa, romelSic TvalnaTliv gamoCnda, rom sabWoTa epoqis
araerT partiul muSakTan axlosac ver miva Tanamedrove saqarTvelos zogierTi mesveuri...
kidev erTxel guliTadad gilocavT saiubileo TariRs sayvarel kolegas, uRalato Zmasa da
megobars, didxans sicocxles, janmrTelobas da kvlavac samSoblo qveynis uebro samsaxurs gi-
survebT.
saqarTvelos mweralTa kavSiri
3
ol
e, №
2,
20
17
gmadlob!
„cxovreba RimiliT“.
ase hqvia oTar xuciSvilis sul axlaxan gamocemul prozaul krebuls.
cxovreba RimiliT.
ase hqvia oTar xuciSvilis 85 wels, romelic man qarTuli cis qveS gaatara da mTlianad mSobeli
qveynis, mSobeli xalxis uebro, patiosan msaxurebas miuZRvna.
es 85 weli diaxac rom samSoblos erTguli Svilis, misi Wirisuflisa da mecixovnis 85 welia.
am 85 welma daitia uamravi tkivili, dardi, vaeba qristesaviT jvarcmuli qveynis bedis, ufro
sworad, ubedobis gamo, am 85 welma yvelas TvalnaTliv daanaxa, rom oTar xuciSvili, Cinebuli Semo-
qmedi – mwerali da Jurnalisti erTi saukeTeso magaliTia imisa, Tu rogor SeiZleba qveynis siyvar-
ulma didi saero saqmeebi gakeTebinos, rogor SeiZleba xmalamoRebuli ibrZode im siwmindeebis,
im igavmiuwvdomeli sikeTeebis dasacavad, romelic Cvenma didma winaprebma saukuneebis uRranebSi
gamoatares da mosavlelad, sapatronod Cven dagvitoves. batoni oTari xom is Semoqmedia, romelic
Tavisi kalmiT, basri da daundobeli kalmiT marTlac dRisiT Tu RamiT guSagobs samSoblos da qa-
rTvelobas axsenebs im faseulobebs, romelTa dacva diaxac rom yvela Cvenganis valia.
mamuli, ena, sarwmunoeba – didi ilia marTalis mier moxmobili triada gulis ficarze aqvs
amotvifruli baton oTars da Cvenc amisaken mogviwodebs, mogviwodebs, rom Cveni saesavi mamuli,
misi sisxliT gapoxili warsuli da awmyo, misi momavali sajijgnad ar davaneboT gaveSebul, pir-
sisxlian mters, gareulsa Tu Sinaurs, davicvaT Cveni saTayvano qarTuli, davicvaT rusTvelisa da
ilias ena, davicvaT qarTuli vazi, qarTvelTa maradiuli arsebobis simbolo, davicvaT is saarako
tradiciebi, romlebmac aqamomde moiyvana iverTa miwa...
batono oTar!
Seni kalami mudam mamulis samsaxurSi iyo da darwmunebuli var, kidev didxans itrialebs im
uTanasworo brZolis SuagulSi, rasac qarTuli sulierebis bastionebis dacva hqvia.
gmadlob, rom arsebob da Seni arsebobiT Cvenc gvagulianeb, vicxovroT mamulisTvis, vicxov-
roT ise lamazad da Seuryvnelad, rogorc Sen gicxovria am oTxmocdaxuTi wlis ganmavlobaSi Cemo
mamaco, Seudrekelo, SemarTulo da mudam Rimiliano ufroso megobaro.
gmadlob!
zaal botkoveli
ar Sed r ke,ar Ca i muxlo!
oTar, Zmao da me go ba ro Ce mo, am sa i u bi leo mo ki Txvis ba raTs aR d go mis brwyin va le Svi de u lis
dRe eb Si gi wer, ada mi a nu ri br wyin va le ba ar gak lia, Sev T xov uf als Sens mz eg r Ze lo ba sa da ja n sa Rad
yof nas! yve la gi coc xl os, vinc am sam ze o ze ge gu le ba! ma Ti ka r gad yof niT gai xare!
na Te li da ad ges Se ni di de bu li ded-ma mi sa da Se ni Zvir fa si me uR lis, qal ba to ni ve ne ras spe tak
su lebs!
Zmao oTar, ymaw vil ka co ba Si ve gi qeb d nen ojaxiS vi lo bas, mar T lac, sana qe bo mSob le bi gyav da.
xuciSvilebis ojaxSi stum ro ba gviy var da, gvixaro da. iq pa ti o sa ni Sro mis pa ti vis m ce me li ada mi-
a ne bi gve gu le bod nen. gan sa kuT re biT sa si a mov no iyo de da Se nis, qal ba to ni ni nos tkbi li qarTuli.
ro ca mas vus men di, gog la le o ni Zis de i da ma i ko maxsen de bo da `nat v ris xidan~. Tqvens stu mar T moy-
va re ojaxSi mar nis ka ri sul Wrialeb da, stu ma ri Sens mSob lebs RvTis wya lo bad mi aC n daT.
Sens mSob li ur so fel Si, ru is pir Si bav S vo bi dan ve ezi a re bu ne bis mSve ni e re ba sa da si la ma zes,
aq ve Se it k be da Se i sisxlxor ce Se ni wyalWalis xme bi.
Zmao oTar, Se ni da ba de bis 85 wlis Ta vis sa i u bi leo Ta ri Ri Cven ma saer To me go bar ma, Sen sa viT
ka lam mo uR lel ma Jur na lis t ma da mTargmnelma zu rab lo mi Zem maxara, Tan iq ve mo a yo la, oTar
xuciSvil ma ki dev er Ti sa in te re so wig ni ga mos ca, ase ve sa in te re so sa Ta u riT _ `cxov re ba Ri mi-
liT~.
Cven ma Sin bev ri vi sa ub reT Sens pi rov nul xib l ze, Jur na lis tur da li te ra tu rul sam wer lo
war ma te beb ze. bo los das Zi na: mi si saZ mo Sevikri beT, miv di varT, saxeli a ni iubi le un da mi vu lo coT,
dReg r Ze lo ba da kar gad yof na un da vu sur vo To, dam pir da, Sens ke Til sur vi lebs yvelas sru lad
ga dav cem, erT sity va sac ar ga mo vak le bo. Sen sa viT ala li ka cia Cve ni zu ra, ufal ma ori ve ni uv neb-
lad gam yo foT.
Sens Se saxeb `sa qar T ve los res pub li kis~ fur c le bi dan uf ro me ti Sevitye, `res pub li ke lebs~
mxolod kar gi ga ze Tis ke Te ba ki ara, Rirseuli ada mi a nis, ko le gi sa da Ta na mo az ris Rir se u lad da-
fa se bac scod ni aT. ba ra qa la maT vaJ ka co bas!
Zmao oTar, ma Ra li da maR liT mxedi ka ci xar. vi ci, or le su li ka la mi ara so des da giC lun g de ba,
uke Tu reb sa da qvey nis mo Ra la te eb ze pir da pir brZo liT mi dixar, xmal-xmal yve la brZo li dan ga-
mar j ve bu li ga mo dixar. ga mar j ve ba da kar gad yof na nu mo gi Sa los ma ma ze ci er ma!
oTar Zmao. Sen xom Te lav Si aid gi fexi, ro gorc sa zo ga do moR va wem da ni Wi er ma Jur na lis t ma.
aq da im k vid re nam d vi li qar T ve li vaJ ka cis saxeli, Se ni ad gi lis de da pa ta ra kaxis sa taxto qa la-
4
qi Te la via. axla aq frTa gaS li li ga zafxuli fri a lebs, mwva ne je jil ze mze ka ba ni davlurs uv-
lis, frTeb gaS li li min d v re bi sa Tis xali a ni ya ya Co e bi Taa abdR v ri a le bu li, bro la ni a vi qu Ca-qu Ca
alub lebs sul TeT rad pen tavs, ha e ri ga zafxulis sxiv m fi na ri efe me re bis sur ne li Taa ga je re bu-
li. yvelgan RvTis Tva li tri a lebs.
Se ni ad gi lis de da, Se ni sa me gob ro ge Zaxis, Ca mo di, mzi a ni Se mod go ma un da mo gi lo coT, ka cur ka-
co bis Rir se biT Se We di li 85 wlis Ta vi.
85 we li... au, ra mo de na dro ga su la!
ar Sed r ke, ar Ca i muxlo, qve ya nas Se nis Ta na ka ce bi sWir de ba!
aqa ur ma sa me gob rom Te la vel in te leq tu al Ta sak re bu los sa pa tio wev rad agir Ci aT.
gi lo cav! gaixare!
Se ni siy r mis me go ba ri,
Te la vis in te leq tu al Ta
sak re bu los saxeliT
la ma ra ian va raS vi li
gulze SemogrCa
dardis iara,
mudam _
mamulze fiqriT
ivsebi...
mefe xar, _
dastur,
taxtiT ki ara,
Seni sibrZniT da
Seni RirsebiT...
wlebi mogdeven
erTgul mayrebad,
meufeo _
naRdi sityvis
almisa...
saukuneebs
sxivad gahyveba _
gamonaTeba
Seni kalmisa...
farna raina
gamonaTeba Seni kalmisa...
Cems megobarsa da Zmas oTar xuciSvils mxurvale guliT vulocav,
sibrZnisa da gamocdilebis mwvervalze, saiubileo TariRs
5
ol
e, №
2,
20
17
mweralTa asociacia `literaturuli kaxeTi~ da Jurnal `oles~ redaqcia 70 wlis iubiles
ulocaven uniWieressa da pirovnuli RirsebebiT gamorCeul adamians, qarTuli mwerlobis moam-
ages, quTaisis samwerlo organizaciis Tavkacs, Telaveli mwerlebis did megobars, _ baton Teimu-
raz lanCavas; romlis Semoqmedebas kaxeTSic mravali Tayvanismcemeli da damfasebeli hyavs. darw-
munebulni varT, rom batoni Teimurazi, kidev araerTi wlis manZilze gaamdidrebs qarTul liter-
aturas maRalmxatvruli nawarmoebebiT.
Teimuraz lanCava - 70Teimuraz lanCava - 70
naRdo, –bajaRlo qarTvelo!..
iubilars, _ dabadebidan 70 wlisTavisaTvis,
did qarTvels, did poets, prozaikossa da
did megobars _ Teimuraz lanCavas.
ra vTqva?..
ra giTxra? _
sadari?..
Seni kacobis
zeimis?..
aravin ityvis:
sad ari? _
Sens nakvalevze
mze ivlis!..
mec gadagixdi
Zmur valebs, _
vici,
Cems salams
eli da...
mogesalmebi _
mxurvaled,
turfa alaznis
velidan...
veRar gZlevs
drois _
mdevari,
uflis naTlulo,
Zamia,
xan, _
erTi wami _
dRe aris,
xan, _
saukune _
wamia...
sibrZnis,
sikeTis,
mTesavi _
amargaliteb
striqonebs,
Sens _
yovel sityvas, _
mzesaviT,
veferebiT da
vikonebT...
fiqri wva aris, _
wva _ miTa,
guls aZlev _
fiqrTa
TareSebs...
ar gicxovria _
wamiTac,
mamulze fiqris
gareSe...
gnebavs: sityvebis
badagiT,
leqsi _
daxunZlo,
arTvelo,
gidgas dReebi _
sadagi,
naRdo, _
bajaRlo
qarTvelo!..
ze _ aris
mze da...
qve _ yana,
gaqvs:
siyvarulis
begari...
sunTqvas rom uZRvni _
qveyanas,
ai, _
kacobac
eg ari!..
farna raina17. IV. 2017
Telavi…
6
esseesse
rezo adamia
siamovnebiT gavecani gamoCenili mxatvrisa
da mwerlis rezo adamias metad originalur
esses `dauokebeli sulboboqrobaa merani~. aq
aris metad Tamami mcdeloba _ axleburad dain-
axo da waikiTxo genialuri nikoloz baraTaSvi-
lis `merani~. es narkvevi ar waagavs arc erT Se-
fasebas, romelic `meranis~ mimarT gamoiTqva. es
sruliad sxva kuTxidan,
kosmiuri miuwvdomlo-
bidan danaxuli qmnile-
baa. misi avtori ufro
mxatvaria (es asec aris
realobaSi), vidre mwer-
ali _ literaturaTm-
codne.
rezo adamia Ta-
visi RrmawvdomiT miiC-
nevs, rom poetur `le-
qsazrad~ movlenili
nikoloz baraTaSvilis
qmnileba, van gogis,
firosmaniSvilis, seza-
nisa da pikasos naRvawTa
donis nawarmoebia. av-
toris azriT `merani~
sivrceSi gaWrili marad
mebrZoli winmswrafi
umZimesi martvilobaa
Seucnobel ukidegano-
baSi. rezo adamia asab-
uTebs, rom nikoloz
baraTaSvilis `merani~
Tavis maRali doniT ar Camouvardeba Sedevrebad
aRiarebul `jokondas~, ticianis `danaias~,
botiCelis `veneras dabadebas~, rembrandtis
`moxuci qalis portrets~. esses avtori xazs
usvams, rom `merani~ aramiwieri, kosmosuri sisx-
lmCqefari majiscemaa (`kvnesa gulisa, trfobis
naSTi mivce zRvis Relvas, da Sens mSveniers,
aRtacebuls giJursa ltolvas!..~). original-
uria avtoris mier `meranis~ leqsTwyobis Se-
faseba: `merani~ gamorCeulia uCinar formaTa
moxmobiT, texil xazTa da mkacr kontrastul
fer-formaTa moZraobis
uZlieresi anu maRali te-
qnikiT. avtori grZnobs
nawarmoebis geometriul
formaTa kompoziciur wy-
obas da kubisturi mimdin-
areobis leqsad miaCnia.
rezo adamia fiqriTa
da tkiviliT mouwodebs
yvelas _ maRali donis
literaturaTmcodnes, Tu
rigiT mkiTxvels evaleba
Seicnos `meranis~ RvTiuri,
TvalTuxilavi da goniT mi-
uwvdomeli maRalmxatvru-
lobis mTlianobis kosmi-
uri ufaqizesi azrovnebis
arsi.
rezo adamia Tavis, kv-
lav gavimeorebT, origi-
nalur da emociur esseSi
Sestrfis nikoloz bara-
TaSvils da mis ukvdav qm-
nilebas, am umZimes gol-
goTagamovlil jvars da
bednieria, rom `cudad... mainc ar Caivlis es gan-
wirulis suliskveTeba~.
roin metreveli
siamovnebiT warmogidgenT rezo adamias axal esses `dauokebeli sulboboqrobaa `merani~.
rogorc rezo adamias nebismieri nakalmari, es teqstic gamoirCeva originalobiTa da movlenaTa
axleburi gaazrebiT. gTavazobT saxelovani mecnierisa da sazogado moRvawis, akdemikos roin met-
revelis gamoxmaurebas rezo adamias esseze.
suliskveTeba ganwirulisa
7
ol
e, №
2,
20
17
dauokebeli sulboboqrobaa `merani~
usasrulobis unikalur da Soreul qmnile-
baTa namsxvrevebCamoyrili erTianis Camosxmis
svliT, leqs-poezia TviTneburad modis, anu
warmosaxvebiT moevlineba poets da cisarty-
ela muziT aRfrTovanebuls jado Tilismad ae-
devneba xolme (zecaTac yofila mSvenierebaTa
darbevebi).
nikoloz baraTaSvilis poeziis erT-erTi
wmidaTawmida didebis legendaze amaRlebuli
gvirgvini `merani~ uSualo gamocxadebaa RvTi-
uri da naTel leqsad gadmosvlaa, cisferi ange-
lozebis TanamdeobiT.
veziaroT da, am siaxlove sivrceSi Semov-
abrZanoT poeziis sakvirveli Sekrul-akazmuli
cocxalmyofeli zeciuroba...
mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani,
ukan momCxavis TvalbediTi Savi yorani!
gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,
da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!
kosmosuri sistemis urTulesi leqsTfor-
maa `merani~.
genialuri van-gogi, xom ganumeorebeli
movlenaa ferweraSi, magram ramdenime suraT-
Sedevri mxatvrisa, ukve RmerTia, suraTad qm-
nil-gardasaxuli. asevea cecxlovan-mziuri
`merani~, uflismieri saocreba sulis leqsad
qandak-SeTxzvaa: yvelasgan gansxvavebuli, mgos-
nis mwuxare daRonebul aRgznebiT azrovnebaTa
qariSxaluri qrolviT, Soreuli miuwvdomlo-
bidan gamoxmobil-msrbolel, qarbuqad Sobili
_ kaeSnuri gamWoli aramiwieri xilva, romlis
Sinagani Zraoba romeliRac galaktikis zne-sa-
myaroseuli mouTokavi energiis dautevebeli
sivrce borgvaa...
RmerTo Cemo! aq, rogori movardnaa varskv-
laveTuri da miwieri usastikesi wiok-ltolvaa
daudgromeli.
gakveTe qari, gaape wyali,
gardaiare kldeni da Rreni,
gaswi, gakurcxle da Semimokle
mouTmenelsa savalni dReni!
nu Seefarvi, Cemo mfrinavo,
nuca sicxesa, nuca avdarsa,
nu Semibraleb daqanculobiT
Tavganwirulsa Sensa mxedarsa!
raa, movSorde Cemsa mamulsa,
movaklde sworTa da megobarsa;
nuRa vixilav CemTa mSobelTa
da Cemsa satrfos tkbilmoubarsa, _
sad damiRamdes, iq gamiTendes,
iq iyos Cemi miwa samSoblo;
mxolod varskvlavTa, TanamavalTa,
vamcno gulisa me saidumlo!
am SemTxvevaSi nikoloz baraTaSvili kolx-
iberieli uCinari mensaria, mefe aietis da
grZneuli RvTivniWTsavse medeas droindeli
Soreuli mimqral-mbJutavi aTaswlebidan ukv-
davebis safexurebiT dRemde mavali da gaagrZe-
lebs mxedrul svlas, momaval uTvalav sauku-
neebSi da Semdegac.
gaivlis aTasobiT wlebi da saocreba
`jokondaze~ maRali mxatvrul-ferweruli
Rirsebis didi nawarmoebi ar Seiqmneba, raTa is
marad miuwvdomlobis xatia, _ RmerTis da ada-
mianis bunebisa. xolo `merani~ sevdiani, odnav
melanqoliuri, magram vaJkacuri Semtevi mZaf-
ri sulT swrafva godeba-leqsgalobaa; SeiZle-
ba, devgmiruli godebac iyos. da, sakvirvele-
bav, yvelafris damtevi uflisa. igive iTqmis
van gogis peizaJze `wvimis Semdeg~, naturmort
`mzesumziraze~, an avtoportretebze. ukvdavi
xelovnebis qmnilebis Sesaqmnelad TiTqosda
aucilebelia saukunis uaxloesi SemoqmedebiTi
mimdevrobebi. Semdeg ki genialuri xelovnebis
nawarmoebi, yvela Tu yovelgvar momaval mxat-
vrul dinebas Tavis diaduri goniT da titanuri
sxeuliT uku utevs da eTanamedroveba. gaivlis
saukuneebi, anu warmovidginoT uaxloesi oria-
Tas cxraasi weli; xelovnebis moyvarulni da
xelovanni ityvian: waikiTxeT da ixileT, Tqvens
winaSea uxsovar droindeli dauokebeli suliT-
azrovnebiT mebrZoli leqsi da dRevandelobis
uwinares formaTa mewinaveoba Sedevri `mera-
nio~. didad WeSmarit azrT ganmcdelno, RmerTi
da `merani~ xom dausabamoa, rogorc homerosi,
goeTe, Seqspiri, rusTaveli, dante, servantesi,
balzaki, dostoevski, van gogi, firosmanaSvili,
sezani, pikaso da sxva mravalni. yvela maTgani
marad axalgazrdaa mze da qveynierebis mxsne-
liviT, anu raRac sxva gansxvavebuli kosmiuri
forma-miuwvdomeli wlovaneba-epoqaa Tu sa-
myaroseuli maradiuloba da mouSleli dro...
romelTac veraviTari Zala ver waSlis, raTa
varskvlaveTis gamaognebeli mexsierebis fond-
ebSia uryevad gamaradiulebuli. am saocreba
momTabare qurumis naqadagar leqsquxilze,
wakiTxuli maqvs mravali mecnieruli ganxilva-
garCeva Tu filosofiuri traqtatebi, magram
arsaidan damakmayofilebeli azrT sityva Ses-
adari gonivruloba ver iTqva. an me, rogor unda
davwero miaxloebiTi mimoxilva `meranze~? is
xom sicocxliT, sulierebiT da mxatvruli aR-
mavlobiT ujansaResi, gamWvirvale usasrulo-
bis yvelganmyofi RmerTia, leqsazrad movle-
nili; romelsac Tan axlavs sivrcobrivi daus-
rulebeli qariSxali da alionis uspetakesi
SuqiTaa ganaTebuli. `merani~, zeenaruli mara-
diuli moZraobis wris uwyveti-aRmavlobis kvan-
Zia, zogjer uxilaobidanac sakmaod Soreuli.
am SemTxvevaSi brZeni qurumi niko, morCili,
Sewiruli, damyoli aRvlenili da uniWieresi
Segirdia maradiulobisa da gul-sulmarTali
Semtev-amxedrebuli siyvarulis geniaa. `merani~
sivrceSi gaWrili marad mebrZoli winmswrafi
umZimesi martvilobaa Seucnobel ukidegano-
8
baSi, da Zlier qarian amindSi, gabrazebuli, Ca-
mavali, alisfer-mkvircxli mzesaviTaa... uTuod
rom sxvas aravis ar andobda yovelTa uzenaesi
Sinagani urTulesi poeturi formis, aRuwere-
li moZraobis, brZolis da kosmosuri moieriSe
Sinaarsis Sedevris mobrZanebas, Cvens mraval-
saxovan, uZlieressa da uucnaures planetaze.
`merani~ amJamad is mxatvrul-literaturuli
qmnilebaa, romelsac Tanamedroveobis mimdev-
robiTi skola da gamokveTili raobis saxeli ar
gaaCnia. mxolodSobili, uflis, gamaoceblad
miuwvdomeli varskvlaveTuri geni da legenda
moZRvar-adamianis sruliad gamonaklisi mara-
diuli mravalformiani leqsad anTebuli geniaa.
udrooni da mcdari mecnierni, roca ityvian Ta-
vianT zedapiruli uimedobiT daRlil-absur-
dul gaazrebebs, RmerTi mokvdao (eSmaks-etakos
da;) maSin medrove aTeistebi ukeTurad xaroben
da Tavs imarTleben. marTlacda, dedamiwis kon-
tinentTa aRmsareblobebSi rwmenaTa ignori-
rebebi rom moxdes da viTom adamianebma moRa-
laturad zurgi aqcion erTsa da mTavar diads,
maSin ufali, ferweruli suraT `jokondaTi~,
ticianis `danaiaTi~, sandro botiCelis `ven-
eras dabadebiT~, rembrandtis `moxuci qalis
portretiT~, goeTeTi, SeqspiriT, servantes-
danteTi, omar xaiamiT da SoTa rusTaveliT; fi-
diasis qandakebebiT, miqelanjelos, burdelis,
rodenis da maiolis naqandakari uiSviaTesi
qmnilebebiT da aTaswleuli arqauli Sedevre-
biT maradiulad xom RmerTia maTSi?! saidanac
gamudmebiT ibadeba qveynierebis zeenaruli
sul-gul-goneba da usazRvro energia usasru-
lobaSi gadis.
`merani~ uflis miuwvdomlobiTi swrafva,
WeSmariti zneoba da marTali qmedebaa...
RmerTis yvelaze didi Rvawli, ukvdav
samyaros SeqmnasTan erTad, sicocxlesa da
xelovneba-mecnierebaSia; sadac samiveTgan
nawarmoebis sulis samaradiso samyofelia, si-
cocxleSi droebiT-gardamavali, xolo Sedevr
qmnilebaSi da mecnierul saswaulebSi _ usas-
rulod...
aucileblad unda vaxsenoT xatTa mze!
vladimiris RvTismSobeli yrmiT. ieso qristes
droindeli TqmulebiT Tu istorikosTa gad-
mocemiT, luka mociqulis mier Seqmniliao.
agreTve genialuri rusi xatmweris andrei
rubliovis, marTlmadidebelT mSveneba samebiT.
bizantiuri macxovris ukvdaveba xati, qarTuli
unikaluri xaxulis xati: yinwvisis angelozi da
saydar ubisas damianes freskebi: saocreba feo-
fan grekis da kidev ramodenime qmnilebebiT _
RmerTi maradiuli da dausabamoa, raTa yvela
maTganSi qveynierebis mxsnelis, dausrulebeli
buneba, saxe da sunTqvaa.. mzedqmnil _ `jokon-
das~, rembrandts, sezans da planetis sufTa
haerovan-vangogis ramdenime andamaturi qm-
nilebis sicocxle peizaJs adamianebi bolomde
verasodes Caswvdebian. sasiamovno zogadi ganx-
ilvebi ki iqneba; mze CaRvrili avtorebi Tavidan
rom gamogvecxadon, isinic kalams Tu yalams
dadeben da gaognebulni uZiro cas isev axedaven,
ufro martivad wasakiTxad, magram uflis mier
amaRlebul swavla-miTiTebebs ver ascdebian.
yvela aq warmodgenilni zeciuri mexsierebidan
gamoxmobili qmnilebebia, mravali saukunis Tu
aTaswleulis adamianebs, dauTvlel jerovani,
safiqral-sazrunav-saazrovno rom gagviCines.
saocrebaTa Sedevris mzera, mosmena Tu wakiTxva
siamovnebaa, azrTa amaRlebaa, Tanve Senelebu-
li, ganyenebuli sulier-gonebrivi simZafrea.
bunebis da xelovnebis qmnileba usazRvrod
gatkbobs, xolo gajerebul-damatebuli Rv-
Tiuri xedviT da gonebrivi siRrmeebiT zeciu-
rad mZimed da saamod gvtvirTavs; Cvenive ada-
mianuri sisusteebidan gamomdinare. swrafva,
dineba, stiqiuri jibri, kosmosuri moZraoba,
Seupovroba `merani~, mraval CvenTaganis ocneba
_ xilveb-fantazia, warmosaxva zeciuri movle-
naa. SeuRwevloba usasrulobis kedel-mwverva-
li `merani~ adamianis fiqr-azrovnebaze bevrad
maRalia, srulad SegrZnebiTi miaxloebis miuR-
wevlobaa da varskvlaveTis cis gumbaTze muq-
gansxvavebul ferebSi moxatul-miwerili leqs
Sedevria: isev uSoresi da miuwvdomeli, magram
Cvensken mudam Jams mswraflmaval-mkurnal-
momdinari, rogorc xSirad vfiqrob da vwer,
araferi ikargeba qveynad da ukvalod ar qreba.
samyaros urTules movlenaT mdinarebaTa da
bneleTis qariSxlis gamkveT-aRmwerel, moci-
qulTa swor mgosans, RvTiur nikos, martoobis
mborgav mwverval leqsi `merani~ samyaros mex-
sierebas moZrav sarked daubrunda adamianuri
geniiT damSvenebul-gajerebuli da RvTivde-
dani isev iq inaxeba ucnaur pirvandelSi yovel-
gvari azrTa Tu movlenaTa mtkicebulebis gar-
eSe, mgosans olimpos mTis RmerTTa panTeonis,
mTavar sulier moZRvarTaganis da uTuod rom
didi homerosis RvTiuri xeldasxmac eqneba
miRebuli. mjera, yvela sarwmunoebaTa leqsi-
sacav-oqros fondebSi moixilveba, planetis
mZafr movlenaTa fiqrdard gaxeleba `merani~
zegonebrivi mZafri uxilaobis formaTa um-
Tavresi sawyisis keTilismyofel jadoSeyri-
li, ufro qarTlis, zafxulis ca moRrubluli,
sigrZe siganeze gawolili muqi lurji mTis-
feri poeziis maradiuli morbenali Suqia... po-
etur, Rrmad ganmcdel Zegl `meranze~: mxolod
amdagvarad unda vifiqroT da SeuZleblobis
daZleviT miuwvdomlobis zeucxooba gaviTa-
visoT. radganac Cveni xedva da goneba, mze-qm-
nilebis idumal xilvebs da Suqs damajereblad
ver swvdeba, maSin WeSmariti faqtia, rom qar-
grigalT-mkveTavi leqsi, yovelgvari Segonebis
gareSe, uTuod rom RvTiuria.
samarTliani azrT janyi iTxovs sulierad,
gul-gonebiT, ufro mWidrod mivuaxlovdeT
leqsis aramiwier, kosmosur sisxlmCqefar ma-
9
ol
e, №
2,
20
17
jiscemas:
kvnesa gulisa, trfobis naSTi,
mivce zRvis Relvas,
da Sens mSveniers, aRtacebuls,
giJursa ltolvas!
gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,
da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!
nu davimarxo Cemsa mamulSi,
CemTa winaparT saflavebs Soris;
nu damitiros satrfom gulisa,
nuRa dameces cremli mwuxaris, _
Savi yorani gamiTxris saflavs
mdeloTa Soris tialis mindvris, _
da qariSxali ZvalTa STenilTa zariT,
RrialiT, miwas momayris!
satrfos cremlis wil mkvdarsa oxersa
damecemian ciurni cvarni,
CemTa naTesavT glovisa nacvlad
mivalaleben svavni myivarni!
gaswi, gafrindi, Cemo merano,
gardamatare bedis samZRvari,
Tu aqamomde ar emona mas,
arc aw emonos Seni mxedari!
RvTivsunTqva! sxvadasxva SegonebaTa da
ganwyobilebaTa vrclad gaSliT xSirad vimeo-
reb da yovelTvis vityvi, jansaRi fantaziis,
mTlian fiqrTa, SegrZnebaTa mozRvavebul
varskvlaveTur energiaTa, gardamaval Suq-
CrdilTa Widili, mravalferovani da niuansuri
_ Cauwvdomloba da gamaocebeli gancdebiTi
azrTmiuwvdomlobaa. amRvreul-atexili zeci-
uri, gaxelebul gigantur mTianeTur formaTa
swrafvaa, leqsad Tqmuli, Sav laqebad mRelvari
sisxlSeudedebeli sivrcis gznebiT aRtkena,
quxilT gadavla _ ̀ merani~, romlis sulier gax-
elebul formaTa ganmarteba Tematuri gaSliT,
realurisken maval miTologiaT mpyrobelia,
ararsebulidan Zlier damatyvevebeli da Tanac
xilul-realuri, romelic utyuari-marTali
azrT dasturia, mxatvar pablo pikasosaviT, ire-
aluridan gamoxmobili fer-xazebiT, Temisken
swrafvis realur azr-formaTa motanaa. dRes
ramdenimejer gadavikiTxe nikoloz baraTaSvi-
lis leqsi `merani~ da bolos gansxvavebulgan-
wyobilebiani mxatvar munkis Rrmad filoso-
fiur-fsiqologiuri kompozicia ukiduresobis
`kivili~ bneleTis siRrmidan amomitivtivda. mx-
atvris es suraTi Sesrulebulia Zalian ubralo
ferTa monasmebiT, magram ferweris faruli da
martivmetyveli, ufro qvecnobier formaTa ge-
niiT, warmoudgeneli mZafri xasiaT-motivia Se-
qmnili da suraT Sedevradaa aRiarebuli. xolo
`merani~ mosvlaa bevrad ufro Rrmad, uCinar
formaTa moxmobiT, atexil xazTa da mkacr kon-
trastul fer-formaTa moZraobis uZlieresi
anu Zalian maRali teqnikiT; Jin-guliT dauoke-
beli srbola qarTa da mTaTa Semtevi gamaogne-
beli Sinagani amxedrebuli mouTvinierebeli
energiiT, riTac sruliad gansxvavebuli gan-
wyobilebis ferwerul-filosofiuri umZafre-
si leqsia gamoZerwili. daakvirdiT, dainaxeT,
SeigrZeniT, aRiqviT da umal nawarmoebis geo-
metriul formaTa kompoziciur wyobas Sei-
grZnobT, TiTqosda kubisturi mimdevrobis
leqsia `merani~. araa gasakviri, kubistebma xom
zeciur uxilav samarxebSi moipoves yovelive
da nikoloz baraTaSvili visze naklebi sivrcis
uTvalav ucxo formaTa maZiebelia?! aq drois
faqtori ar muSaobs, ufro usazRvro geniaa
yovlis myofel-mpovneli... xaim sutini gaxlavT
udidesi ebraeli fermweri; pikasos, modilia-
nis, utrilos, Sagalis, kandinskis, maleviCis,
xuan miros diufis, derenis, matisis, vlaminkis,
vandongenis, renuaris; moqandakeebis: antuan
burdelis, maiolis, despios, catkinis da muris
Tanamedroveobis mxatvrul-avardnili veluri
jado formaTa momTvinierebeli. sutinis aRmg-
zneb-aRmtyeni ferwera, odnavze metad areuli
fer-xaz-formaTa da mraval tonaluri qaosis-
ken saswaulmoqmedi funjiT weriTi swrafvaa,
riTac suraTis sibrtyeze sakvirvel ferTa
wesrigs aRwevs, uZlieresad aJRerebuli feri
da toni TiTqosda cxeli lavasaviT gadmoduRs
naxatis sibrtyidan da aha-sacaa, daamsxvrevs-
dalewavs CarCos... mxolod amdagvari midgomiT,
gaazrebiT da SedarebebiT SemiZlia tatos,
Tanamedrove modernistulisken mavali ferw-
eruli saocreba leqs `meranis~ axsna, an Cemeuli
damoukidebeli individualuri aRgznebiT-xed-
viTi gulmarTali wardgena.
mokrZalebuli Txovnaa zogierT liter-
aturul mecnierul-istoriul mimomxilvelTa
mimarT: `meranis~ urTulesi Sinaarsis, Temis,
ideis, utexi fiqris fabulis simboloTa da
mTliani nawarmoebis fsiqologiurad damuxtu-
li ganwyobilebis sxeul organizmis, sakvirveli
konkretul-sibrtye-formiani arqiteqtonikis
Sinaarsobriv ganxilva-garCevisas, ubralod, an
Cveulebrivad gamSlel-gamrCevelT, zenaaris-
gan evalebaT, ar daazianon Sedevr `meranis~:
RvTiuri, TvalT uxilavi da goniT miuwvdom-
eli maRalmxatvrulobis mTlianobis kosmiuri
ufaqizesi azrTdinebis garsi, romelic ufal-
ze WeSmariti locvasaviT nazi da miukarebaa.
moveridoT am RvTis nafiqralTan siTamames,
Tumca Tavisufalni ki varT! magram... aqedan, am
saubridanve vityvi `meranis~ konstruqciuli
riTmaT wyoba, daudgromel-zneobrivi simt-
kice, azrovneba, varskvlaveTuri xedva Zalian
Taviseburia da Tavad avtoris sxva nawarmoebT-
aganac mkveTrad gansxvavebuli. leqsSi mTliani
urRvevi formaTa monoliTuri zneobriv-gon-
ebrivi Camosxma, mkvrivi qandakeburoba da eg-
vipturi piramidebis, mogangaSe mzis Casvlisas
maTive CrdilebSi silueturi idumaltevadi
gamosaxulebebiviTaa: anu udidesi arqiteqto-
ris frangi le-korbuzies genialuri eklesia-
sasaxleTa Tanamedrove damuxtul formaTa
10
gamosaxulebebs gvagonebs. qmnileba `meranSi~
azrT Semaryeveli Sida mravalSriani ganwyo-
bilebaa ukiduresi: ucxo Zalebs ganwiruliviT
bneleTis labirinTebSi Seyavxar da mxsnelis
lazares aRdginebasaviT samzeoze ganaxlebu-
li isev amoyavxar, aqaa geniis jado kosmosuri
idumaleba...
uxilav, TiTqmis ararsebul Cvens irgvliv
abstraqtul moxetiale formaTa saswaulebze
xatva, Tan zemxatvrulobiT, ukve usasrulobaSi
gasvla da ufalTan sruli miaxloebaa. `merani~
TiTqosda mravalwlovani, wiTeli Rvinis ute-
veblob-gaxelebaa saukunovan mdumare qvevrSi...
ufals eaxla niko – mgosan movlena! oTxfexa
miTologiuri arseba axalSobili norCis tyav-
etratiT. adamianis urTulesi bunebis borgva,
xetiali _ swrafva gamocxadebaze leqsad aRv-
lenili filosofiuri azrT wesrig `meraniT~.
anu marad moZravi, ufskero da uxilavi zecis
furcelze, dramatul mgvrinav xmaze amoTqmu-
li saamod aRmgznebi da aCqarebulmusikaluri
demonmodaraje gamaognebeli xelTuqmneli az-
rmdidar-mkvrivkunTovani kompoziciaa...
isev mSvidad gavaRoT uxilavi karibWe
Sedevrisa da moridebiT SemovabrZanoT leg-
endaruli meranis daudegar-Seupovari legio-
ni...
dae movkvde me upatronod misgan oxeri!
ver SemaSinos misma basrma mosisxle mteri!
gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,
da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!
idumalmomdinare mravalsxiv formiani
daudgromeli winaaRmdegoba mkveTavi `mera-
ni~, dautevel niSnad gauxsnel erovnul sim-
bolod, bedi samSoblosi xom ar krTis mgosnisa?
didgvarovani Sewiruli avtori, da Rirseuli,
maRali zneobis Svili, Tavisi xangrZlivwame-
buli qveynisa, is dRedaRam locviT, tanjviT
ganicdida da glovobda mtrisgan dapyrobili,
gadaSenebis gzaze mimdgari mamulis avbediT
momavals. sulierad Sinaganad iwvoda da na-
kverCxal-nacardeboda maRali patriotuli
Segnebis da erovnuli valdebulebis gznebiT.
poetis usazRvro geniam SeparviT uTuod rom
gmirulad gaxsna saqarTvelos mTliani _ Ta-
vis droindeli unaklo mravalSriani xasiaTi da
amaRelvebeli Rrmadfsiqologiuri muqfoniani
maradiuli portreti, romelic TiTqosda fran-
cisko goias genialuri naTelmxilveluri gul-
gondamatyvevebeli funjiTaa moxatuli, goiaSi
saocrad JRers qarTuli, an kolxur-iberiuli
sulisTvis damaxasiaTebeli ferweruli mZafr-
ganwyobilebiani naxevartonebi da konkretul
mZafrmetyvel ferTa mimzidveli aRmatebulge-
movnebiani gama. espaneTSi is adgili, sadac goia
daibada da gaizarda, saSualo zomis mTa yofs
iberielebTan. parizSi myavs megobari mxatvari,
espaneli keTilSobili qalbatoni, cisferTva-
leba mariami, romelic naTesavis doneze urT-
ierTobda CemTan. xSirad damyveboda parizis
peizaJebze: manebivrebda saCuqrebiT, mec upa-
suxod ar vtovebdi, radganac Cems peizaJebze
iyo Seyvarebuli, _ sxvadasxva dros sami Tu
oTxi ferweruli naxatic gadaveci. vdgavarT,
vsaubrobT da maTTvis damaxasiaTebeli evro-
puli RimiliT meubneba: Cems qmars movelaparake
da sakuTar saxls ramodenime TviT samuSaod
dagiTmobTo, romelic parizis qalaqgareT
dgaso. erTxel espaneli iberielebis Temaze
momiyva: _ meo, maTTan axlo qalaqSi davibade
da gavizardeo, Tqveni gvaris msgavsi gvare-
bia iqo! vTxove, gaixsene romelime, qalbatono
mariam-meTqi, rogor ar maxsovso, ai, magaliTad,
nodia, gogia, Telia, erisTavi da ramodenimec
CamoTvala. Zalian pataraa Cveni planeta, did
warmodgenebTan, warmosaxvebTan da faqtebTan:
istoriul movlenaTa SedarebiTac da araferi
araa gasakviri, ra Tqma unda, milionobiT marad
gauxsneli movlenebis winaSe vcxovrobT ada-
mianebi da kerZod, Cven, qarTvelebi vfiqrobdi
da ase vazrovneb dResac. vgoneb nikoloz bara-
TaSvilma am SemTxvevaSi erovnuli genis kos-
mosuri msgavseba-mTlianobis qarTuli iRbali
da mowameobrivi mRelvari swrafva-tkivili ga-
navrco, Sinaganobis guldaTuTquli marTlmsa-
julis xedviT. samSoblo! mgosnisTvis uzenaesi
satrfos donezea gaigivebuli, magram aq vaJka-
curi siyvarulis dramatuli fonis, maRali
tonaluri JReraa, romelsac marTlac fran-
cisko goias jadosnuri funjis Sav-vercxlis
mocisfro-momwvano-moTeTro ferebis Rrmadm-
etyvel koloritul doneze gvixatavs. piradad,
krZalviT, urTulesad CamobrZanebuli didi
nawarmoebis simbolos gulamde vaRwev, Cemeuli
gagebiT. es siaxle ar iqneba, rom vTqva `meranis~
Sinagani msgavseba gaxlavT dauteveli firos-
manis ferebis geniis ufskero auzis qarTul is-
toriul TemaTa amsaxveli eqsponatebisa. maSin
nikoloz baraTaSvilis epoqaSi yvela mowinave
patrioti qarTveli xom moxerxebuli mizan-
xedviT emaleboda stepuri dampyrobi ruseTis
tartarozul risxvas. didi da brZeni ostatis
intuiciiT poetma dagvixata, marad tanjuli,
dauCoqebeli, progresul-mebrZoluri patri-
otuli swrafvis, qariSxaluri qrolvis saqa-
rTvelo. kosmosuri da sivrcobrivi srbola da
Segonebaa ufaliviT marTali, romelsac veravi-
Tari adamianur satanaSepyrobili mtris risxva,
verasodes ver SeaCerebs... `merani~ is qarTul-
erovnul-fsiqologiuri gmiruli mcnebaa,
monobas cocxlad ki ara, mkvdaric ara da ver
Seegueba... amrigad, mgoni, vuaxlovdebi avto-
ris garemoebisgan SeZrwunebul marad mfeTqav
gmirul guls. saqarTvelos da mgosnis piradi
arsebac winaswarmetyveluria da mudmiv wmida-
meomruli. nawarmoebSi is usiamovno frinvele-
bi, romlebic daqrian `meranis~ moqufrul
sivrceSi, arasodes ar aklda saqarTvelos da
masze tanjviT Sewirul maradiul saflavebis
zegrZnoba siyvaruli, satrfo-trfiali ki, Rv-
11
ol
e, №
2,
20
17
Tiuri marad Tanmdevia rogorc msofliuri,
aseve ukvdavi kolxeT-iberiisa da mxatvrul-
ideuri urTierTmsgavseba realuria. xati mra-
valia Seqmnil-dawerili, magram RmerTqmnili-
erTeulebSia (religiuri fanatikuri rwmeniT
dabindulni yovelive amas iSviaTad xedaven).
ramodenime aTeul weliwads rom vicxovro, ro-
gorc mogiyeviT, Sedevr `merans~ bolomde me
ver Cavwvdebi. goniTi wera, guliTadi mcdelo-
ba iqneba pirovnul-meobrivi siamovneba Temis
sivrcobrivi brZolis fonze da meti araferi.
mxolod did pirovnebebs hqoniaT mowodeba da
iRbali Semoqmed uzenaesTan gageba-miaxloebisa,
isic uSualo Segirdobis meoxebiT, riTac merme
mudmivad CvenTanac arian. nawarmoeb-Sedevri da
zemoT xsenebuli brZenn-erTeulni gvaswavlian
xelovnebis qmnilebaSi Tu rogori Sinaarso-
brivi mosvlaa adamianis, kosmosidan uSualod
Cvens planetaze, saswauli `merniseuli~ velur-
cxoveluri dauokebeli energiiT maradiuli
sicocxlis SenarCunebisken swrafva qrolviTi
ieriSiT. yovelive amaze dReniadag ibrZodnen
saukuneebis ganmavlobaSi RmerTamde TiTqmis
amaRlebuli Zveli egviptis mTavarmmarTvele-
bi: maradiuli sicocxle Tu ver moipoves, mag-
ivrad maTma uniWieresma monebma uflis gvir-
gvinziarebiT da ukvdav xelovanTa avtorobiT,
sikvdilTan mebrZoli faraonebi Tavidan Se-
qmnes saukunovan xelovnebaSi, romelic sru-
liad gansxvavebuli sfero da samyaroa mziu-
leTSi. maTive Rirseul rigSia Camdgari leqs
musika sibrZned Camoqnili da mrisxaned moZravi
ocneba cas mowyvetili varskvlaviviT gaelve-
bul-gacecxlebuli `merani~. Tavs mivcem ufle-
bas, rom msoflios poeziis SedevrTa laSqris
erTpirovnul rainduli zneobis saimedo wi-
namZRolad warmovidgino, daviT aRmaSeneblis
droindeli Zlierebis Semadari mxedar nikos
`merani~. usaTuod mis, mzisfer mCqefare, Semo-
qmedebiT Zlier ZarRvebSi, mziuleTidan Cvens
planetaze `meraniseuli~ gzavnili Seupovari
da mRelvaria brZolis velze, erTxel boZebuli
sicocxlis gmirulad Sewirva-SenarCunebisaT-
vis movardnili qariSxaliviT udreki ieriSi,
rac lomgul, daudegari usazRvro gavardnaa
mxedar, wmida giorgiviT, dadumebul meranosan
adamianisa, romelsac civ oRroCoRro Savqvafe-
nilian gzaze qveyniuri Wirvarami, muqi yavis-
fer zedmetxorciviTaa akruli, riTac Tu ar
igulade, bevrad uRirsni unamusod dagamxoben.
srbola, swrafva, Jini, satanistebTan Seurige-
bloba, gaxeleba da stiqiur WeSmarit-zneobriv
zepatriotuli nawarmoebis mTavar moqmedi gmi-
ri (stiqiuris nazavia umetesi moZraoba qmedeba
qveynis da adamianebisa), aq, am miTosuri velis
dauokebeli laSqris, erT-erTi da farTe sim-
boluri TiTqmis da mainc Sewirul-ganiaraRe-
buli mebrZolia, romelsac axlavs gardauvali
da aucilebeli bindmosilebiTi da muqfenovani
Seupovari momavali...
amaoeul gamaognebeli savseobis sivrcidan
SewirviT, jvarcmuli da amaRlebuli macxovris
xmaa aq moRweuli.
cudad xom mainc ar Caivlis
es ganwirulis sulis kveTeba,
da gza uvali, Sengan Telili,
merano Cemo, mainc darCeba;
da Cems Semdgomad moZmesa Cemsa siZnele
gzisa gauadvildes,
da Seupovrad mas hune Tvisi Savis bedis
win gamouqroldes!
wylis cxrabalianma, momwvano, mocisfro,
zogan gamWvirvale gorebad qceulma talRam,
zRvis azvirTebul zedapirze, mze-mTvareze
Semtev grigaliseburad gadauquxa da acaxcaxe-
buli, SiSCamjdari xmeleTisken, eSvebiani spi-
los laSqariviT daiZra. erTdros warmarTobis
RmerTTmTavari ukvdavsxivosani zevsi, romelic
samyaroSi laRad isvenebs da maT utev mexsiere-
bas mudmivad avsebs. mrisxaned gadmoxeda gaS-
magebuls, aqafebul uzarmazar mTad qceuls da
SeekiTxa, ram gagacofa agre, amxela wylis zeda-
pirze rom ver dateulxaro! poseidons mainc Tu
SeekiTxe rameo. Cemi batonis da agorebul mra-
val talRaTa naSierTa upirvelesi mizania zRva
da okeanis, uerTgulesi da Soreul legenda-
rul mezRvaurTa TaosnobiT, mgosan nikoloz
baraTaSvilis, zeciur miwiseuli da okeaniseu-
li qmnileba `merani~, movitaco, Cems siaxloves
varben-vaWeno, gverdiT viyolio da daviaxlo-
vo; Semdgom okeaneTa da zRvebis momqmed mTavar
laSqarSi TvalsaCino wamyvan daumorCilebel
sardal Zalagonebad Cavayenoo; iyo pasuxi. wy-
aluZlevlobis uCinarobidan gamomdinare,zevss
ar gahkvirvebia am formis bunebriv stiqiuri
swrafva da warmarTTa zesaufloSi isev midum-
da... RvTiur qmnilebaTa SedevrT winaSe, ro-
gorc giambeT, bednierebi varT da bevri uZlur-
nic. ra Tqma unda, ara Cagrulni. uTuod maT,
Taviseburi sulier-fsiqologiuri Tvisebebi
gaaCniaT. Aaba, midiT da axlos naxeT, moismineT,
waikiTxeT da moindomeT mTavar SedevrebTan
daaxloeba, ndobiT Tavs gagacnoben dinjad,
Tanmimdevrulad _ gamorCeuli originalo-
biT gasiamovneben da ukiduresad gagakvirve-
ben, merme gagiSinaurdebian da gamoucnob said-
umloebaTa mxatvrul siaxleebs mdidrulad
SemogTavazeben. Semdgom SemoqmedebiT siR-
rmeebis uCinari sawyisebisken darbaislurad
gixmoben da sulgulTa da gonebis maameblad _
fenomenalur nebismieri pirovnebis SemZvrel
angeloziseul andamatursa da umTavres nawar-
moebiseul narnar gemovnebas gaaxleben. sab-
olood ki maT winaSe datyvevebuli mayurebeli,
msmeneli Tu mkiTxveli Tayvaniscemas rom iwyeb
umal, araviTari moulodnelobaa da zeciur
miTiur haers Sereuli xazebiviT gagedinebian
xelTvalidan _ da isev ivlian miuwvdomel wri-
ulad, ciuri siRrmeebis mudmiv mgzavrad: maTi
12
dinebis swrafva, albaT, daudgenelia, magram
SesaZlebelia am SemTxvevaSi sinaTlis siCqare
Cveulebrivi done iyos.
uZiro da ganusazRvreli tevad mzisferi
xazis formis, msuye da woniTi tonalobis xasi-
aTis individualuri gamoxatuli saxis, stilis
da xazgasmuli mkveTri ganwyobilebebiT Ta-
visi epoqis fesvebjansaRi Svilni da usasrulo
msoflio Tu kolxur iberiuli saukuneebis saxe
qmnileba, Sedevrebi auwonavi da aRuwereli mx-
atvrul safSvinvelis doneebiT arian gamdidre-
bulni. TiTqosda zog azrT vimeoreb movlenaTa
ufro gaRrmavebisTvis. nebismier eqsponat-
nawarmoebis ukvdav-moZravi cocxali krToma,
yoveli maTgani gonebisTvis Tanmimdevrulia da
nawarmoebidan uwyvet STambeWdav Tilismad gad-
moedineb-moedineba: uxilav-gaivlis CagonebiT
Cven-Tval gul, sul-gonebis, mTlian sxeuls,
sisxlZarRvebis umciresi kapilarebis CaTvliT
da unazesi nervuli sistemis sruli daufle-
biT: es xom goniT, eniT, azrovnebiT da kalmiT
aRuwereli procesia nawarmoeb-qmnilebisagan,
realur momdinare mxatvruli uxilaoba, Tavad
nimuSi, ferweruli suraTi, portreti, pro-
za-leqsi Tu, saerTod nebismieri xelovnebis
Sedevr-nawarmoebi musikis garda ar moZraobs
da moCvenebiT statiuria, magram ramdenadac
mets uyureb, ismen Tu kiTxulob, TandaTano-
biT grZnob, raRac mniSvnelovani uxilaoba anu
damoukidebeli TiTqosda ucxo sul-forma
Sedevrisa ganuwyvetel moZraobaSia. gikvirs,
gxiblavs da garemos sxva yvelafrisgan iTiSebi,
magram grZnobis da gonebis TvaliT xedav cocx-
al arsebaze aranakleb maradiuli azrTamSleli
idumali sicocxliTaa savse. TiTqosda ararse-
bulidan umZafresi realurobis SegrZnebaa.
yovelive am malul ucnaurobebis Semdeg war-
moidgen, raRac Zalian mniSvnelovani Senganac
gadis, mas uerTdeba da isev erTian Semodis
mudmiv wriul usasrulobis sivrceSi... Sors Tu
siaxloves kosmosur-sistemurad eaxleba qm-
nileba upirveless da vin icis, meramdened ase
ganwmendil nakurTx monaTluli midis sawyis
SedevrTan; haerze ufro gamWvirvale raRac gan-
sxvavebuli isev Casaxldeba mis saswaul qmnile-
ba organizmSi, kvlavindeburad uCinar moivlis
nawarmoebidan Tavisufali dinebiT da isev gad-
mova: gonebriv srulyofilebaSi warmoidgineT,
amdagvari maradiuli wriuli wertildausmeli
wriul jaWviseburi svlaa qmnilebaSi amqveyniur
da imqveyniur mravalsaxovan SemadgenlobaTa
Soris, ukiduresad gansxvavebuli RvTiv kos-
mosuri sulisac; romlis bolomde ki ara, miax-
loebiTi Seswavlac urTulesia, radganac yove-
live mxolod RvTiur-miuwvdomelia. am saxis da
Sinaarsisaa qmnilebaTa mxatvrul-misaidumloe-
buli forma, azrT moculoba Tu literaturu-
li sivrce _ uTuod wmidad Sobili qmnilebebi-
sa: yovelive marTal-Tqmuli Tvisebis da marad
cocxali sxeul organizmisaa _ saocar-Zeglad
aRmarTuli nikoloz baraTaSvilis, Sedevr _
`meranic~ warmoudgenelia, magram sinamdvilea,
rom nebismieri Sedevri samyaros msgavsi maradi-
uli usasrulobis natex Tanamgzavrebia. yovel-
gvari miuwvdomloba xom Semoqmedisgan realur-
saxierad qmnili saocrebaa; merme Jamidan-JamSi
maTTan aryofnisas isini sulierad Cvengan gar-
dasul miemgzavrebian da yvelas sinanulad iS-
viaTad Tu gvekarebian: xelovnebis nimuSni da
Sedevrni Cvengan wuTier ganSorebasac ki ver
itanen... umTavresi da saWirboroto yoveldRi-
uri sakiTxia Sedevris maradiuli xelxeba da
udieri xsenebac xom samyaroseuli mzakvruli
danaSaulia. ukeTurebi nebismieri qveynisa Tu
erisa maRal mxatvruli Zeglebis ganadgurebiT
Tu gandgomiT ufals, zeciur niWsa da fenomen
genias ebrZvian gacofebul-gaafTrebulni.
Tvinier mokrZalebiT rom aviRoT leqsad So-
bili `merani~ xom fasdaudebelia da Seudare-
beli, yvelasgan damoukidebeli, gansxvavebuli
da mzissaxovani Sedevr xatqmnilebaa; kolxur-
iberiuli uZveles maradiuli erTiani sivr-
cis. umZimes saSinel dRes, SeiZleba RmerTma
nu qnas da eSmakma dedamiwa Zirfesvianad moSa-
los. xolo `merani~ antikuri epoqis qmnilebaTa
done da rogorc naTeli saxe, RvTiv-adamianuri
qmnilebisa, mzesaviT marad darCeba samyaros
usaidumloesi mexsierebis galereis fondeb-
Si, samarxebSi Tu ucxo marad wriul dinebaSi
raTa rogorc zecis Soreulidan gamocxadeba
saswaulebrivi moZravi leqsforma, iseve, Ta-
vis pirvandel uferul saSo ganZTsacavs sama-
radisod flobs. is xom CvenTan gamocxadeba
RmerTia da aqedan gamomdinare, viT kosmosuri
mkveTavi Tanamgzavri `merani~ mraval qarTuli
oxvames (salocavebis) wminda kedlebze, TeTri
asomTavruli asoebiT unda iyos aRbeWdili. Tu
arada saxe planetaruli nimuSqmnileba, religi-
uri xelovnebis mudmiv sacavebSi, salocavis
doneze davanebuli, rogoric gaxlavT Rirseba
freskebi, xatebi, miniaturebi, ornamentuli
oqromWedloba, gorelief-bareliefebi, minan-
qari; mravali agiografiuli literatura _
wmindanTa sarkofagebi (mogexsenebaT da yvela
saflavic miwas mibarebul-Senaxulic...) da maT
gverdiT RvTiuri qmnileba `merani~. rogorc
mravalaTaswlovan kolxur-iberiul ukidures
gancda-dards-amoyolili, idumal uvarskvla-
vo cas mimsgavsebuli da kaeSnur-gaRrmavebuli
mqrolavi sunTqva.
Tanamedrove didma mweralma, rusTavelis
premiis laureatma, Camagona da Rrmad damarw-
muna, rom `merani~ qarTuli sulierebis, zneo-
bis, cnobierebis STamagonebeli graaliao! da
aucilebelia Cveni momavalTaTvis, maradiulad
ganmtkicdes es rwmena-marTali Segonebao,
raTa literaturuli Zeglqmnileba sicocx-
lis Tasia yovelTa qarTvelTaTvis aucilebe-
lio: marTlac rom `merani~ `qarTuli mudmivi
serobis~ graalia, Tavisi siwmindiT, TiTqosda
13
ol
e, №
2,
20
17
am Sedevris meoxebiT zeciuri siTxe kolxur-
iberiuli vazis naJuri, ufalmac miiRo, saocre-
baa, aba raa? nu gikvirT, keTilSobilno!..
Tamamad vityvi, Tu qarTlis cxovrebis am-
saxveli unikaluri wigni, qveynis utyuari war-
sulia; `merani~, saqarTvelos awmyo-momavlis
uxilaobidan gamoxmobili samarTliani brZola,
kanon imedi xom araa? varskvlaveTuri winas-
warmetyvelebiTi Zaxil-kivili, anu momavlis
suraT dauokebeli sinamdvile: `merani~ Cveni
dRevandelobis erovnuli gaWirveba-saWiroebis
kosmosur usasrulo droSi Casaxul-Cakiruli
udreki uZlieres ganmartoeba sfinqsia...
odiTganve mxolod Rarib-Sewirulni yo-
filan eris ZiriTadi uaxloes gadamrCenelni,
rogorebicaa moZRvarni, xelovanni-mecnierni
da patriotni, amaT mihyavdaT da mihyavT qveynis
genetikuri saidumloeba da kultura-civili-
zacia...
RmerTi xom samyaros usasrulobis us-
petakesi arqaul-klasikuri abstraqciaa re-
alurad Cvengan mcired aRqmul-danaxuli, rac
maradiulobaSia CaZiruli kosmosuri sakvirve-
li formaTa camnaTi uxilavi sivrcobrioba da
masSi sruli SemadgenlobiT arsebuli didi xe-
lovneba.
saocreba `merani~ mxolod saqarTveloSi
unda dabadebuliyo, sxvagan is agre RvTiurad
ver iSveboda. kolxeT-iberiis aRmocenebamde
uTuod rom usasrulobaSi ukve arsebobda-
meTqi rom vTqva, ver vbedav, magram marTlac
SeiZleba im ucnauri ararsebulidan kosmiuri
Semadgenloba merani modiodes. Rrmad Tu Ca-
vufiqrdebiT da gavixedavT Cvengan Soreuli
sivrcisken, `merani~ TiTqosda ararsebulidan
Seqmnili erT-erTi marTalTagani realobaa,
Cveneuli bunebis daudgromel-mborgavi sa-
myarosi, romelsac bolomde ver vimorCilebT
da vugebT, mis zogjer gaurkvevel mimarTule-
bas; urTulesi fsiqologiidan gamomdinare,
ufro zeZalebis texilxazovani ltolvaa _
Smagi, maradiuli azrTa zneobrivi arsebiT umt-
kicesi moqmedebis da warmoudgeneli wmidanuri
talRebis moZraobaa, srulyofil adamianurTan
miaxloebiT zeciur-sivrcobrivi romantikaa
Rameuli grigaliT gamowveuli. mxolod geniaTa
ukvdav sulebs ZaluZT marad moZrav sivrceSi
SeRweva da sinamdvilis realur-antikur-klasi-
kurismieri leqs-qandakebis Camoqna...
qarTuli WeSmariti uZveles-klasikuri
da Tanamedroveobis aTaswlovani xma `merani~
oqros mrgval medalionSi miniaturulad, mo-
cimcime cisferebiT unda iyos Cawerili da yov-
el qarTvelma gulis ubiT saTuTad as weliwads
unda ataros leqsis sruli patriotul-samar-
Tliani teqsti, romelic erT dros, varskvlave-
Tis talRad moZrav gumbaTze iyo fragmentebad
mimofantuli; nikoloz baraTaSvilis naTelma
Semkrebma geniam ki CamoabrZana dedamiwaze da
poeziis Sedevr margalitad awyobil-gardaqmni-
li uboZa yovel CvenTagans.
SoreTidan mosuli sakvirveli da es, mx-
olod musikalur-poeturi xma araa, zecad msr-
boleli maradiulobis kvnesa-Civili da miwieri
nerviuli bRavil-SeZaxilicaa dausrulebeli...
mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani,
ukan momCxavis TvalbediTi Savi yorani!
gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,
da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!
bneleT-naTelis ukiduresi dapirispirebaa
`merani~...
RmerTkac-qmnileba, samyaros, kerZod,
dedamiwis uTvalav mZafr formaTa Weqa-quxi-
lis movlenaTa SemWidrovebul-monoliTuri,
srulyofili qariSxlur-cecxlovani, ufro
zeciur Warb movlenaTa, mxatvar-legenda el-
grekoseuli, planetis uzarmazari ferweruli
damoukidebeli da mRelvare saocreba avtopor-
tret-kompoziciaa...
uTvalavi astronomiuli avbediTi sau-
kuneebi, Soreuli cidan gancda movlenebi
modioda momajadoebeli leqs `meraniT~ da
wmida nikos poeturma mociquleobrivma ge-
niam miizida, miitac-miisakuTra. Semdgom, ro-
gorc viazr-vixile, jado-hipnoziT gardaqmnam
Sekra _ gaiTavisa da sruliad qarTul ukvdav
erovnul mebrZol-samagaliTo kanon saxeidead
Sva. amdagvari kosmosur-sivrcobrivi simdidre
leqs-samkauli samarTlianad yvelas ekuTvnis
ganurCevlad erisa da qveynisa, raTa nebismi-
erni Tavis sakuTar istoriul cxovrebiseul
realur `merans~ flobs da atarebs: rogorc
dagixasiaTeT, erT dros varskvlaveTis az-
rovnebaTa fiqr-foriaqi...
`merani~ umZimesi golgoTagamovlili jvar-
ia; momavlis siaxle cxovrebis aRmdgeneli sru-
liad saqarTvelos, kolxeT-iberiulisa...
urTules melanqoliur mdumare dardian
miwaSi CarCenili, martoxela javris SemanjR-
revel mxsnelad, uzenaesma, mgosan-nikos, mou-
vlina legendarul-zemiTiuri leqsi `merani~,
Seupovari, uswrafes-srboliTi energia, varskv-
laveTuri gznebiT ugzo-ukvlod daaqrolebs
da mimoafrens jadosnuri sivrcis dauokebel
Tavdadebul grZneul poets; realuris iqiTas-
magvar planetaTa dasaxlebaSi, anu gamaocebe-
liviT uCinar yovelives gaRma uxilaobisa, sa-
dac yornisferi amRvreuli sivrcis aRmgznebi
mowinaobaa..
usasrulod qveyniursa, yovelTa bolos,
iquxa miuwvdomlobis siSorem da ufrod bneli
moedo qarTul avbediT ukuneTs. merme qrol-
viT gaarRvia ukideganobis umZafresi energia
`meranma~, da mswraflSeupovrad SeiWra real-
urobis maradiuli naTlis sinamdvileSi...
2017 w. Tbilisi
14
sikvdilis fenomeni dasabamidan dRemde yve-
la moazrovnis gansjis obieqtia.
rogori viTarebaa am sakiTxTan dakavSire-
biT CvenSi?
cnobili kritikosi kita abaSiZe me-20 sau-
kunis dasawyisSi werda: `qarTveli mwerlebi
gaurbian sikvdilis problemas da ar Cerdebian
masze~ (qarTuli literaturuli esse 1986: 158).
tician tabiZec gamoexmaura am Temas da Tavis
literaturul werilSi _ `omis Tema qarTul
mwerlobaSi~ _ aRniSna: `me mgonia, es faqti
friad momaswavebelia da amJRavnebs Cveni mwer-
lobis nacionalur bunebas; es imas niSnavs, rom
saqarTvelo Tavis kuboSi cocxladac rom Cai-
Wedos, sikvdilze ar fiqrobs, rom eris suli
kidev yvavilobs da ar Wkneba, raTa sikvdilis
win Tavisi Tavi gamoitiros~ (iqve: 159).
revaz inaniSvili erT-erT Tavis etiudSi
mogviTxrobs fSavel qalze, romelic sikvdilis
maZagebel mosaubreebs Semdegnairad mimarTavs:
`nu laparakobT sisuleleebsa. sikvdili rom ar
iyos, xo jojoxeTze metad aq gauWirdeba adami-
ans. roca Zalian, Zalian gviWirs, ro aRar gvaqvs
sulis moTqmis saxsari, sikvdili maSin modis da
gvanTavisuflebs tanjvisagan~ (vasaZe... 2008:
193) da ra gasakviria, rom mis Svils eTqva:
`RmerTma giSvelos sikvdilo,
sicocxle Svenobs SeniTa~.
SesaniSnavi mwerali jemal qarCxaZe ki wers:
`sikvdilis imedi rom ar hqonoda, adamiani si-
cocxles ar isurvebda~ (iqve: 193).
romaeli poeti da filosofosi lukreciusi
(Zv. w. 99-55) werda: `sikvdili saSiSi araa, vinaid-
an sanam Cven varT, is ar aris, xolo, roca isaa,
Cven aRar varT~ (mWedliSvili 2013). Tumca, ada-
mianebs, mainc aSinebT sikvdilis moaxloeba.
marTlac, sikvdilze fiqric ki bevrs zara-
vs. ̀ sikvdili yvelaze Semzaravi ram aris, radgan
is yvelafris dasasrulia~ (aristotele).
sikvdilze saubaric ki arasasiamovnoa, Tumca,
Cven mainc mogviwevs amaze msjeloba, radgan
adamiani droebiT aris am samyaroSi.
sikvdilis SiSi mudam iqidan iwyeba, rodesac
adamians eufleba sicocxlis Sewyvetis mosa-
lodneli grZnoba. arseboben adamianebi, romle-
bic sakuTari sikvdilis moaxloebas winaswarm-
etyveleben.
fsiqologiaSi winaswarmetyveleba niSnavs,
rom garkveuli qceva an mocemuli kavSiri, raRac
albaTobiT, gamovlindeba. arsebobs aseTi ter-
mini `pigmalionis efeqti~ (rozentalis efeqti),
romelic aRebulia jorj bernard Sous piesidan
da gamoiyeneba iseTi fsiqologiuri fenomenis
aRsaniSnavad, rodesac raime movlenis molodi-
nis arseboba zrdis am movlenis ganxorcielebis
SesaZleblobas. sxvagvarad, _ am fenomens moix-
senieben, rogorc TviTqmnad winaswarmetyvele-
bas _ rodesac winaswarmetyveleba pirdapir an
iribad gavlenas axdens realobaze da cvlis mas
imgvarad, rom sabolood es winaswarmetyveleba
xorcieldeba (zimbardo... 2009: 7).
winaTgrZnoba gansakuTrebuli unaria imis
SegrZnebis, rac jer ar momxdara. da rogorc
wesi, ekuTvnis, konkretulad, romelime movle-
nas. amjerad, Cven gvainteresebs sikvdilis _
tragizmis winaswarmetyvelebis gancda qarT-
vel mweralTa SemoqmedebaSi.
upirvelesad, unda SevexoT, Tu rogor
ganmartavs biblia `winaswarmetyvelebas~. wi-
naswarmetyveleba suliwmidis erT-erTi niWia;
`winaswarmetyveleba~ niSnavs RmerTis dava-
lebiT laparaks, roca vinme aJRerebs uflis
saTqmels. korinTelTa mimarT miZRvnil epis-
toleSi CamoTvlilia cxra niWi, romelTagan
erT-erTi maTgania winaswarmetyveleba. biblia-
Si vkiTxulobT: `winaswarmetyveli didia enebiT
molaparakeze~ (biblia 1989: 1144).
sayovelTaod cnobilia, uflis winaswaru-
lado asaTiani - 100lado asaTiani - 100
lado asaTianis tragizmis winaswarmetyveluri gancda
15
ol
e, №
2,
20
17
wyeba Tavis jvarcmaze. rac ufro axlovdeboda
wamebis Jami, miT ufro xSirad axsenebda amas Ta-
vis mowafeebs ieso da mouwodebda maT: `uwyiTa,
rameTu Semdgomad orisa dRisa vnebai iyos da Ze
kacisa mieces juar-cmad~ (maTe 20, 17-28).
Satberdis krebulSi daculi `wminda ninos
cxovrebis~ mixedviT, wminda nino mefe mirians
miswers: `movida da moiwia Jami dRisa dalevni-
sa da mzisa Cemisa davsebisai... me dResa dau-
Ramdebi~, wminda ninos sikvdilis gancdiseuli
aspeqtis gamovlenaa. `esera mosrula suli Cemi
ÃorÃad Cemda~, mociqulis am sityvebs safuZv-
lad uZevs sikvdilis emociuri Semecneba da TviT
es saxe aris: ara _ momxdaris aRwera, aramed _
aqti, romlis drosac gancdiT unda SevimecnoT
adamianis cxovrebis ukanaskneli akordi. `esera
mosrula suli Cemi ÃorÃad Cemda~, _ sikvdilis
moaxloebis gancdis mxatvruli Sinaarsia~ (saba
metreveli).
sikvdilis momaswavebeli niSani, zogadad,
es aris raRac xdomileba, movlena, an _ maTi er-
Toblioba, romelic, wesisamebr, adamianis aR-
sasruls moaswavebs.
m a g a l i T i s a T v i s ,
SegviZlia gavixsenoT
arsena. daRupvamde
ramdenime xniT adre
misdis sikvdilis mo-
maswavebeli niSani.
mas esizmreba:
`vnaxe wuxeli
sizmari, imisTana
Tqvensa mtersa,
vnaxe wuxeli siz-
mari, sisxlSi viRe-
bavdi wversa,
wreul me xom ar
movrCebi, rac rom
unda gadawydesa,
an TaTari miRa-
latebs, qarTveli ar momarCensa~.
sikvdilis winaTgrZnobas bevri qarTveli
mwerali ganicdida: nikoloz baraTaSvili, ilia
WavWavaZe, galaktioni, terenti graneli, tician
tabiZe, guram rCeuliSvili da sxvani. magram,
amJamad, SevexebiT lado asaTianis daRupvis wi-
naTgrZnobas.
aravin icis, rodis mogvadgeba sikvdili
da gadagviyvans usasrulo cxovrebaSi. amaze
fiqric ki bevrs aSinebs. Tumca, arseboben adami-
anebi, romlebic sakuTari sikvdilis moaxloe-
bas grZnoben, rasac Tan axlavs depresia. soso
sigua aRniSnavs: `simbolistebisa da roman-
tikosebisaTvis melanqolia da depresia sulis
bunebrivi mdgomareoba iyo~ (sigua 2077: 90-91).
lado asaTians ubis wignakSi Cauweria: `ra
iqneboda tolstoisa da goeTes xnis baironi,
puSkini, baraTaSvili an lermontovi~... ( asa-
Tiani 1988: 122). Tavadac adre wasulTa xvedri
gaiziara.
lado asaTianis poeziaSi ar igrZnoba sevda
da melanqoliuri ganwyobileba, arc laparakobs
sikvdilis SiSze Tavis leqsebSi. `mxolod pirad
werilebSi Tu axsenebs sikvdils sevdanarevi
ironiiT, leqsebSi ki, TiTqos, agdebulad, da
xandaxan, sayveduriTac ki gaepaeqreba mas, ise,
ubralod da amxanagurad, rogorc uyvarda kama-
Ti da saubari TanatolebTan~ (agiaSvili 1978: 9).
magram, hqonda mainc lados erTi leqsi _
aRsavse sevdiTa da mwuxarebiT _ es gaxldaT _
dedaze dawerili leqsi. poetis biografiidan
vgebulobT: `avbediT 1937 wels, gauTavebeli
Tavnebobis periodSi, lados deda daupatimres
da gadausaxles kidec. qalbatoni lida ojaxs
aRarc dabrunebia... maSin momavali poeti `xalx-
is mtris Svilad~ gamoacxades da institutidan-
ac garicxes. dedis dakargvam lado asaTianis su-
lier samyaros waruSleli kvali daaCnia, Wabuks
sevda moeZala da ukidegano qveyanaze adgils
versad poulobda. igi dReniadag represirebul
dedaze fiqrobda... gasagebi mizezebis gamo, de-
disadmi miZRvnili leqsi lados sicocxleSi ar
dabeWdila. es leq-
si zviad gamsaxur-
diam gamoaqveyna
Tavis aralegalur
Jurnal `oqros
sawmisSi~.
leqsSi igrZno-
ba, rom lado asa-
Tians guls uklavs
Zveli, didebuli
samyaros gaqroba,
enatreba Zvirfa-
si deda, igonebs
dauZlurebul ma-
mis saxes... oRond,
leqsSi, sinanul-
Tan da mwuxare-
basTan erTad
sakuTari da TanatolTa bedicaa nawinaswarm-
etyvelevi. poeti wers:
`me kargad vici, male movkvdebi,
me ver gavuZleb am saukunes~.
imdroindeli Taobis tragedias lado asa-
Tianis mware bedic Seemata. grZnobda, rom
didi gza ar edo win gasavleli, rom male dam-
Tavrdeboda ukve Camwarebuli axalgazrdoba.
arada, rogor ar undoda sikvdili. `me, dawyev-
lili lado asaTiani, erTi kviraa, rac geaxeliT
Tbiliss. TiTqmis xuTi Tve gavatare abasTuman-
Si... araviTari gaumjobeseba ar mimiRia janmr-
Telobis mxriv. Cemi filtvebis mixedviT, me
male unda mivicvalo, Zvirfaso, da aba, Sen ici,
cremlebs nu daRvri~ _ sTxovda megobars, nika
agiaSvils.
magram, zustad imxanad, omaxianad werda:
`radgan sicocxle ase navardobs,
sikvdilis yvela kari darazeT
da im bednier dRes gaumarjos,
roca Cven gavCndiT am qveyanaze!~
lado asaTiani da aniko vaCnaZe
16
gardacvalebis kviras sul mamamiss natru-
lobda, uxmobda... sikvdilis dRes uTqvams: mama-
Cemi damesizmra da uTuod Camovao. swored im
dRes, jer arc ki gaciebuliyo poetis cxedari,
aivanze erTi moxuci Sesula da lado asaTianis
bina ukiTxavs. es iyo _ meqi asaTiani (rezo Sat-
akiSvili).
lado asaTianma sikvdili leqsiT daamarcxa:
`mjera am diad bunebis karTan
me TviT sikvdilsac gardavqmni leqsad~
swored es pirovnuli silaRe da jiutad
SenarCunebuli SemoqmedebiTi gulwrfeloba ar
apaties kompartiis ideologebma. es iyo mTavari
mizezi misi pirveli wignis ganadgurebisa. mas si-
cocxleSi ar darTes neba, rom gamoeca leqsebis
krebuli. lado asaTianis wigni: `winaprebi~ mTe-
li tiraJi daWres. poetis gardacvalebis Sem-
deg, 1944 wels, lado asaTianis leqsebi gamoica,
Tumca, misTvis Zalian gvian. poeti werda:
`Sen roca am wigns xelSi aiReb, cocxalTa
Soris me ar viqnebi~.
gasaocari iyo am Taobis bediswera. `dau-
kariT, rom Wabukni viyoT marad, rom cxovrebam
verasdros ver dagvaberos~ _ aravis egona, rom
lado asaTianis es sityvebi tragikuli winas-
warWvreta aRmoCndeboda mTeli im TaobisaTvis,
_ ambobs mwerali rostom CxeiZe. omSi daiR-
upnen: mirza gelovani (`amaRam mterTan momiwevs
Sexla, da iqneb tyvias verc gadvurCebi~); giorgi
nafetvariZe (`vfiqrob, viTom davbrundebi? eh!
vin icis!~); severian isiani (`ra vuyoT, omSi bevri
wasula, magram yvela xom ver dabrundeba~); ale-
qsandre sajaia svaneTSi, megobrebTan _ revaz
margianTan _ stumrad myofi moulodnelad
gardaicvala filtvebis anTebiT (`Cven axal-
gazrda viqnebiT mudam, Cven arasodes ar movx-
ucdebiT~).
ase erTmaneTis miyolebiT dakarga qarTul-
ma poeziam `oqrobiWebi~, rogorc galaktioni
moixseniebda maT sicocxleSive.
davibadebiT Tu ara, maSinve iwyeba sikvdilT-
an Cveni daaxloebis gza. sikvdilze saubars yve-
la Tavs aridebs, Tumca, TiToeul adamians aqvs
SiSi misi moaxloebis.
winaswarmetyvelebis unari met-naklebad
yvela adamians aqvs, magram SeiZleba davaskvnaT,
rom Semoqmedni, mwerlebi, garda imisa, rom niWi-
eri adamianebi arian, gansakuTrebulad ganviTa-
rebuli aqvT winaswarmetyveluri grZnoba. zog-
Si ki is imdenad gamZafrebulia, rom umniSvnelo
miniSnebis, intuiciis wyalobiT, winaswar xvdeba
mosalodnel safrTxes da winaTgrZnoba marTl-
deba kidec.
arsebobs periodebi, rodesac adamianTa
intuicia zRvars aRwevs da am dros momavlis
prognozi, anu, faqtebis winaswarmetyveleba
xdeba _ maTi winaTgrZnoba intuiciurad im-
denad zustad cxaddeba, rom adamianma TiTqos
icis, Tu saidan elis safrTxe, rogori iqneba
gardacvaleba da a.S.
adamianTagan fizikuri sneulebiT bevri
itanjeba. erTi mxriv, sikvdilis gardauvalo-
bis gancda SesaZloa gaxdes sxvadasxva fsiqi-
uri aSlilobis mizezi. sabolood, adamiani
xvdeba, rom veraferi Secvlis imas, rac uweria
da iTrguneba, _ cxovreba uazrod eCveneba, sa-
sowarkveTilebaSi vardeba. amis magaliTad Sei-
Zleba davasaxeloT terenti graneli.
meore mxriv ki, sikvdilis gardauvalobis
gacnobierebam SesaZloa adamiani ufro Zlieri
da sicocxliT savse gaxados. am dros, pirovneba
cdilobs moagvaros da gaakeTos is saqmeebi, rac
misTvis mniSvnelovania. swored esaa sikvdilis
makurnebeli Zala. is srulebiT axdens sakuTar
pirovnuli resursis mobilizacias da darCe-
nili dro yvelaze aqtiuri SegrZnebebiTa da
sicocxliT aRsavse xdeba misTvis, vidre mTeli
misi ganvlili cxovreba iyo. aseT adamianebs mie-
kuTvneba lado asaTiani...
TinaTin TuSabramiSvili
gamoyenebuli literatura:
1. agiaSvili 1978 _ n. agiaSvili, winasityvaoba, l. asaTiani, m. gelovani, a. sajaia,
leqsebi, baladebi, poemebi, zRaprebi, `nakaduli~, Tb., 1978.
2. asaTiani 1983 _ g. asaTiani, Tanamdevi sulebi, `merani~, Tb., 1983.
3. asaTiani 1978 _ l. asaTiani, m. gelovani, a. sajaia, leqsebi, baladebi, poemebi,
zRaprebi, `nakaduli~, Tb., 1978.
4. biblia 1989 _ biblia, saqarTvelos sapatriarqos gamocema, Tb., 1989.
5. gerigi, zimbardo 2009 _ r. gerigi, f. zimbardo, fsiqologia da cxovreba.
Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tb., 2009.
6. vasaZe 2008 _ T. vasaZe, n. muzaSvili, n. CubiniZe, moswavlis wigni, gamomcem-
loba `diogene~, Tb., 2008.
7. tabiZe 1986 _ t. tabiZe, omis Tema qarTul mwerlobaSi, qarTuli literatu-
ruli esse, gamomcemloba `merani~, Tb., 1986.
8. sigua 2007 _ s. sigua, mxatvruli azrovneba: genezisi da struqtura, gamomcem-
loba `mwerlis gazeTi~, Tb., 2007.
17
ol
e, №
2,
20
17
Sens dabrunebas, sul, cota eklda,
Sen moiazre nazi aprili,
gegona, satrfos dalals naxavdi, _
rom eqneboda mkerdze dayrili.
da... iswrafvodi siyvarulisTvis
gazafxuli rom Seginaxavda;
roca _ mze miwas iiT qargavda
da, nazi funjiT, mdelos xatavda.
omSi movida lados ambavic,
ciskarma roca cisfrad iala...
xom Carazeo _ sikvdilis kari, _
magram... Cauwyda _ simi wkriala.
netav, brZolaSi CemTan myoloda,
davifaravdi lados _ me, isev,
guli _ sagules, TiTqmis, scildeba,
roca _ Zmobilze, samZimars ismen.
mirza gelovani - 100mirza gelovani - 100
`me davbrundebi aprilis TveSi,
me Seni Tmebi damabruneben~.
magram... kaJi xar, gamagrdi mainc,
vaJkacT cremlebi ar Svenis, mirza,
sevda ar Svelis, dardi ar Svenis,
xar brZolis velze, mirza, ras izam!
Tumc, _ cota aklda Sens dabrunebas,
gamarjvebamde _ raRac dReebi...
gazafxulTan, xom, gayra, gemZima,
rodesac _ sikvdils jiqur Seebi...
aelvarebul leqsTa nakadSi _
mkacri sicive Semodioda...
zeca gaorda, mimqral TvalebSi _
Seni iori cremlad dioda...
gamarjvebamde... ra cota aklda...
SenTvis sicocxle aRara rekda,
Cvens gamarjvebas sWeqda ca _ bukiT
da... Sen ki... darCi, _ marad Wabuki...
nunu ZamukaSvili
18
prologi
mZime nabijiT
mivyvebi biliks,
`SuqiT najijgni~ ileva Rame,
viT Sesawiri uflis batkani,
ise morCilad momyveba mTvare.
`cxovrebis xurjins~
qeqavs fiqrebi,
o! rogor uWirs
codvian survils,
roca `viqnebi~ da ar `viqnebi~,
am wuTisofels movuklav wyurvils;
mrCeba tkivili,
`simRera gedis~,
gzas minaTebda Suqi CiraRdnis,
mamulis bedis
var moziare,
momyveba madli Cemi winapris;
wuTisofelma Semamko `vercxliT~,
`Tavs damCxaoda Savi yorani~,
me amiranis maTbobda cecxli,
RmerTebTan brZoliT monapovari;
`oqros sawmisi~ davkide xeze,
`aias~ bedi mivande urCxuls,
nacarqeqias `naterfals~ vende
da `bewvis xidi~ gavdevi ufskruls.
rodesac epyra velur azrs kverTxi,
farnavaz mefem momiZRvna wigni,
magram gamiwyra maRali RmerTi,
`uRrublo caze~ Camowva bindi;
xelis cecebiT vaTene Rame,
`gvirabis bolos~ velodi naTels,
`qvesknelis karni~ ZaliT ganvaxvne
da davuZveri dagebul maxes.
Suqi ar krToda
wyvdiadSi arsiT,
ar asdioda kerias kvamli,
SuriT da farsiT
xarobda Jami,
baybaydevs epyra `ciskaras xmali~;
sulze momiswro `sityvam diadma~,
jvriT SemobrZanda mcxeTaSi nino,
marTali viyav, gonmac miazra,
`jvarze vemTxvie~, ufalmac miZmo.
poeziapoezia
Temur tabataZe
wminda ninos cxovreba
poema
sveticxovelSi
davfali kvarTi
da uflis saxli
avage iqve,
aRar movide armazis xaTri,
`gaci~ da `gaim~ davamxve pirqve.
`fexi davadgi~ zviad ialbuzs,
`mglisTava mefes~ brZolaSi vaxldi,
simi gavubi svanur Wianurs,
maxvilis cemiT `gavSale qarTvli~;
isev jiutad `davoTxe~ dReni,
radgan warsuli awmyos mwyemsia,
pirquS epoqas movTxove `ZRveni~,
borotsa vZlie, viyav mesia;
gobronis rwmena Sevwire mizans
da sarkinozTa aRvkveTe fexi,
kurapalatis ocneba viyav,
misi satevris `ciuri mexi~.
sisxldawretili veaxle bagrats,
`erTian saydars~
davadgi jvari,
kavkasionze `davade tori~,
urjuloebze viyare javri.
Wyondids vaaxle
me mzeWabuki
da mewamuli
gavfante nisli,
`didgoris velze~ viyav yivCaRi,
sikvdils, sicocxlis davude fici.
`aRmociskrebad
isurva mzeman~...
da mterze Zlevam,
Semmata rwmena,
tfilis-qalaqSi davidgi taxti,
kvlav avabole mimqrali kera.
fuZe vukurTxe, gelaTis taZars,
iyalTos miswvda naTeli fiqri,
swavla momwyurda `brZolebiT maZRars~
da gadavSale `cxovrebis wigni~.
Ze ar miboZa gamCenma qveynis,
gaorda suli,
gadaswvda warsuls,
kvlav gavixsene `sawmisi verZis~,
skiptra vuboZe `naTlisdar asuls~.
`vefxi~ movaSTe, gavxade tyavi,
19
ol
e, №
2,
20
17
`tyavi~, romelic Cems miwas mosavs,
bediswerasTan davdevi zavi,
`jvris monasterSi~ gavyevi SoTas...
eh! meramdened vkidivar bewvze,
sikvdilis landi, sicocxles uRrens,
`koWli monRoli~ Semdgara serze,
nirSeucvlelad momavals umzers.
isev `gavTvale~ boroti mzera,
`rvajer gavtexe~ brZolebiT navsi,
RmerTma maswavla Wiri da Tmena
da `ferflSi~ vpove sicocxlis arsi.
Zmam ar macala
`aRdgoma mkvdreTiT~,
Jamma `cancaram~
Semyara eSmas,
`Tavsa vuxeTqe~ moyvares xmali,
`guli gamiTbo~ Ralatis eSxma.
magram SemakrTo `yivilma sisxlis~
da `xeli vkari~ qarafiT Ralats,
ar var damTmobi arcerTi misxlis,
mamuls ar Sevyri Wirsa da varams.
vaJkacis sityvas
davade fasi,
ocnebas mimqrals,
`Sevasxi frTebi~,
anis-qalaqSi wavisvi Tafli,
noinis Tvalwin gavikar mxrebi.
amer-imeris davloce miwa,
`brwyinvale~ JamiT vaxare qarTli,
isev `iyivla~ winapris sisxlma,
mwamda momavlis, viyavi naRdi.
erTawmindaa siwminde eris,
`Svilo, gogiav!~ _ qoTqoTebs Citi,
`mamulisaTvis sikvdilic mReris!~ _
amayad ambobs `patara biWi~.
Sirazis miwas tkepnis jalaTi
da mSvidad feravs Zvlismkvnetel marwuxs,
cecxlSi gizgizebs ifnis sanaTi,
dedoflis mzera,
mzes eZebs qarTuls.
`aq, ars cxireTi!~ _ warmoTqvams beri,
RimiliT xvdeba Turqmanis risxvas _
`Cemi sicocxle, qarTvlia Cemi!
amis umetess ar davZrav sityvas!~ _
`krwanisis velze~ zuzunebs qari,
`daWrili guli~ Zalumad miZgers,
grZnobas afxizlebs moxdili vali
da momavlidan mamuli mimzers;
mZime nabijiT
mivyvebi biliks,
`SuqiT najijgni~
Tendeba Rame...
nawili pirveli
Tavi I
aRmosavleTiT bindi SeimRvra,
auRaJRaJda `loyebi~ zecas,
banaki velze mZimed Seirxa,
nislebs mzis sxivis danaxva SercxvaT;
qeqva dauwyes mxedrebma sagzals,
atyda yayani, Wixvini cxenTa,
mefe Cqarobda banakis aSlas,
monatreboda mirians mcxeTa.
wreSi Segrovdnen yvelani erTad,
rogorc sCveodaT brZolis win mxedrebs,
sicils ayridnen fexosnebs erTxmad,
Samfurze swvavdnen gaputul dedlebs.
mefes miarTva daCim varia,
mxedarTmTavarma iberTa jaris,
mefemac xaTri uxmod `dalia~
da aaxia usityvod `mxari~.
iTxova cxeni, moevlo zurgze,
xeli aRmarTa, win gaiSvira,
wamoiSala laSqari uceb,
mefis niSanze `bukmac iyvira~.
taatiT miyvnen kldovan xeobas,
wamoewia mirians daCi,
kiTxva Sehbeda, rogorc megobars:
`mefeo! guSin aq ratom davrCiT?~ _
`mxedarTmTavaro! daRlili viyav,
jarsac amitom miveci neba,
Cems saxleuls da RmerTebs vficavar,
yvela meomars ekuTvnis qeba;
ki enatrebaT Tvisi saxl-kari,
magram erTi dRe gana ramed Rirs?
bizantielebs magrad davkariT,
aRar izamen Cvensken awi pirs.
magaze ufro me sxva madardebs,
rodemde unda viomoT ase?
berZen-sparselTa `Wamis madaze~
da `moTminebis fialiT~ savsem?~ _
`vidre vicocxlebT, unda viomoT,
albaT mefeo! ase ars bedi!~ _
miugo daCim mefe mirians
da daanaxa qalaqis xedi.
Tvali Seavlo xelmwifem mcxeTas,
gauqra dardi, aZgerda guli,
mSvidad ucqira gaRmidan erTxans,
cxens gadmoevlo, gamarTa muxli.
CamoqveiTda mxedarTmTavaric,
mefes Sexeda, warmoTqva sityva:
`gamomivlia Wiri mravali,
mamulis mimarT guli maqvs wminda.
nu miwyen Tuki simarTles getyvi
da nu Semrisxav, amisTvis mefev!
erTi ram aris, aqamde ver vsTqvi,
armaz-RvTaeba gyolodes Semwed!
zogi mTavari Cvens rjuls ganudga,
gaugzavnia ustari mtrisTvis,
Tumca ver vxvdebi, amiT ra undaT,
rad epyrobian Cvens RmerTebs zizRiT!~ _
xelmwife Sedga gaocebuli,
daCis Sexeda mrisxane saxiT:
`viTom rada xar damorcxvebuli?
risi Tqma ginda netavi amiT?~ _
`mefev! gansaje samarTlianad,
romi ki ici, Tayvans scems qristes,
ar iqcevian waRmarTianad,
fiqrebiT Wkuas dRedaRam vimtvrev.
mstovarma ase miambo, Turme,
ikribebian mTavarni xSirad,
amis gamgone `gavsivdi gulze~,
Tu nebas damrTav davujen Zvirad!~ _
`mcxeTas miambe Sen dawvrilebiT,
mxedarTmTavaro, rac axla miTxar,
uneblieT Tu viRacis nebiT,
daCi, amaze rad sdumdi didxans?~ _
`pirvelad mefev! verafers mivxvdi
20
da yuradReba ar mivaqcie,
magram, rodesac Rrmad Cavufiqrdi
da romaelnic ukuvaqcieT,
mxolod maSinRa gamiCnda azri,
rom yvelaferi rTulia Zalze,
bedma gvimuxTla, gawyra armazi,
gankiTxvis dReni mogvadga karze;
Tu romi SesZlebs, Tundac malulad,
qristianobiT iberTa garyvnas,
zedmeti gansja amas ar unda,
wyalSi Cagviyris erisTvis amags!~ _
zurgSi uecrad yayani atyda,
wamosweodnen ukan mxedrebi,
viRac mebrZoli `muxlebSi gatyda~,
mefes Sexeda SiSisfeTebiT.
`ra xmauria?~ _ ikiTxa dinjad,
mefem da sivrce mzeriT gaapo, _
`Cveno patrono! gulSi maqvs xinjad!~ _
mxedarma qedSi xeli Caavlo
da daaCoqa mefis winaSe,
mavedrebeli TvalebiT mzeri _
`xmali viSove amis jinaze,
roca avvoteT WalaSi mteri;
RamiT mompara, damtova saxtad,
dRes wels Seertya, yofila urcxvi,
armazs vficavar! damasva damRa,
romael mxedars Zlivs gadavurCi.
`kmara!~ _ warmoTqva: `ar minda fici!~ _
miutrialda xelmwife mparavs:
`rad moipare? nuTu ar ici,
rom gagonebac ki amis mzaravs? _
sadauri xar?~ _ uswora Tvali _
`ujarmeli var!~ _ iyo pasuxi _
`yvela brZolaSi viqnie xmali,
saxeli Cemi gaxlavT saluxi;
Raribad vcxovrob, miWirs mefeo!
eqvsi Svili myavs, qalia yvela,
sxva gza ara maqvs, unda vefero,
mogexsenebaT: Znelia rCena.
guSinRam vnaxe xmali karavSi,
gulma ar miyo, amis Tqma miWirs,
me SemCneuli ar var parvaSi,
armazs vficavar! vficavar sindiss!~ _
cxenze amxedrda mefe mirian:
`momeciT xmali!~ _ gasca brZaneba _
`qurdobis fasi metad Zviria
da ver uSvelis bedi Tavneba~. _
Tqva da uCvena daCoqil qurdze,
mxedars mimarTa: `mosxipe Tavi!
tani moibi mag cxenis kudze,
naalafari, Seirge xmali! _
amis saxleuls~ _ mimarTa TiTi,
daxeda cerad Tavdaxril mebrZols:
`aCuqeT qisa, mieciT ifqli,
ra daaSaves, sikeTe ergoT~.
Tavi II
zeimiT Sexvda mirians mcxeTa,
xari Seswires RvTaeba armazs,
saWeTmpyrobeli `cecxlTa da mexTa~
marjvniT da marcxniT abnevda almass.
sasaxlis karTan man Tvali hkida,
iRimeboda mSveliviT mkvircxli,
mamulisaTvis imedad zrdida,
ratis ZarRvebSi uduRda sisxli.
revi daarqves mSoblebis imeds,
ratis uxmobdnen mas moferebiT,
mRelvarebisgan sunTqavda mZimed,
mamas ucqerda yelmoRerebiT.
nanac iq idga, ratisTan erTad,
sulganabuli patrons eloda,
muxlebs iyvlefda sruliad mcxeTa,
RvTis sagalobels ise mReroda.
cxens gadmoevlo xelmwife myisve,
Tvali Seavlo sasaxlis samans,
zurgi aqcia ucbad mcxeTis ers
da mieaxla dedofal nanas.
zRvisfer TvalebSi cremli pawia,
SeniSna nanas, mowminda ceriT,
ratis daxeda, maRla aswia
da miubrunda garTulebs mReriT:
`dRegrZeli iyav! iberTa mefev!
gfarvides armaz!~ _ SehbRavla erma _
`dro gagigrZeldes da Semwed gveqmen,
didxans ibrunos Sens Tavze mzeman!~ _
`SevideT darbazs!~ _ gasca brZaneba _
`ers ki mieciT molxenis neba!~ _
mxarze Seisva vaJi Tavneba
da gaiara svetebis wyeba.
bavSvi Zirs dasva, gadasca dedas,
TiTiT moixmo mdumare daCi _
`damtoveT marto!~ _ mimarTa yvelas _
daCis ubrZana: `Cems gverdiT darCi!~ _
darbazSi erTad Sevidnen orni,
taxtze Camojda xelmwife dinjad,
es uTxra daCis: `Segrisxe mgoni,
diliT naTqvami ar dagrCes xinjad;
SanTiT amowvi mcxeTaSi qriste,
dasaje yvela da ,,Zelze gasvi~,
rogorc gadawyvet moiqec ise,
gamoiyene yoveli Sansi.
axla ki wadi, Cemo sardalo!
fiqrTan damtove, mxevals uTxari,
rom momimzados cxeli abano,
wiTeli Rvino, mcire nugbari~.
Tavi III
damZimebuli gonebiT mTvrali,
ewvia RamiT dedoflis darbazs:
`xval dilissulze SevwiroT xari,
yvelani erTad avideT armazs!~ _
uTxra nanas da sarkmelTan dasva,
mTvares axeda mefem iberTa,
Tavi daxara iTxova wasvla,
dedoflis sefem Jami ixelTa.
da rogorc iqna, pirispir darCnen,
`imedis naTels~ fiqrebi scrida,
sios grigalis uSfoTvel `narCens~,
verxvis foTlebi hangebad wnida.
kvari kuTxeSi Rames Seyroda,
suli da xorci mReroda erTad,
guls, guliscemis eqo esmoda,
dedoflis cremli Camodna sevdad.
`Tu ki odesme mimuxTla Jamma!~ _
mefem warmoTqva sityvebi mSvidad,
mTvare RrublebSi nacrisfrad dadna,
dro wyeul wuTebs marcvlebad `fSvnida~; _
`arvin daCagros, mixede ratis,
is unda iyos taxtis memkvidre,
mebaRem icis sad davfal ganZi,
21
ol
e, №
2,
20
17
ar hkiTxo, dro ar dadgeba vidre;
gaWirvebaSi ende saurmags
da Caabare Sen ganZi srulad,
fiqri da gansja amas ar unda,
aq SeiZleba mogeqcnen mrtulad.
wadi TqvenebTan, gadadi pontos
da daelode bed-iRblis Rimils,
cxovrebas brZola da qiSpi moswons,
moswons TamaSi, `gatexa piris~...
SiSma Seipyro, SeSfoTda nana,
srulad daebna sabralos azri:
`netav vin lesavs mefisTvis danas?
SesaZlo aris siZe an mazli;
magram mefis Zma xom ar ikadrebs?..
maSin ferozi, siZe mefisa,
Tumca ferozma eris winaSe,
mas erTguleba bevrjer Sehfica.
gulborotia ranis mmarTveli,
Tvali uWiravs taxtisken mudam,
rogor gadarCa maSin janmrTeli,
rogor iwivla isarma fuWad.
viszec daikra mciredi iWvi,
margilze gasva, Sehyara sikvdils,
maSin daudo mefesac fici,
rom icocxlebda mxolodRa misTvis~. _
gafanta dardi, Sexeda patrons,
mohkideboda gadaRlils ruli
da gonebaSi `fifqebad naTovs~,
sevdas eRviZa `fiqrebis wnuliT~...
aSlili goni Zlivs Cadga `xnulSi~,
amobrwyinebul mzes misca sityva,
samaradJamod damarxa gulSi,
rac mefis mxridan wuxiliT iTqva.
Tavi IV
taxtze dabrZanda mefe mirian,
`darbaziseric~ dasxda `selebze~,
erisTav gvaram Tavi iwvia,
miisv-moisva xeli wverebze. _
`mefeo, minda Segkadro sityva,
lazni omisTvis Seudgnen garjas,
daCis winaSe amaze iTqva,
radgan veswrafi gubazis dasjas~. _
`ver gabedaven, SeSindebian!~ _
mSvidad miugo xelmwifem gvarams _
`ara, mefeo! ar mSviddebian,
lazni ucilod Segvyrian varams;
asma mebrZolma da `meisarma~,
Zirulis piras dasca banaki~; _
xeli SemarTa, Tqva erisTavma:
`Cemi TvaliT maqvs ese nanaxi;
orTave viTom vemxrobiT sparselT,
sparsni ki iciT vinac arian,
wagvaqezeben, erTmaneTs davcxebT,
ar inaRvleben amas Zalian!~ _
`veRar SesZleben, rom mag mzakvrobiT,
omSi Caaban orive mxare,
es ar moxdeba Cemi sardlobiT,
vidre zecaSi hkidia mTvare.
radgan sparselni ar mSviddebian,
Zmoba SevficoT did konstantines,
amiT isini daSindebian,
oms avicilebT Zalian mZimes!~ _
mefis sityvebze yayani atyda,
ar moelodnen romaelT qebas,
magram, rogorc ki darbazi `gatyda~,
daCi warudga TavdaxriT krebas; _
`dido mefeo! iyav dRegrZeli,
Seni mefoba iyos sviani,
mamulis dacva Tu ver SevZeli,
ar gamiTendes dila mziani!
gvaramis sityvas eSxi aklia,
Tumca erisTavs azrebi uWris,
aseT yofaSi netav ra yria?
sparseTs amJamad TavisTvis uWirs.
eg wyeulebi dasustdnen srulad
da unda iTqvas marTali sityva,
es saqme unda gadavWraT brZnulad,
Cveni gza iRbals romisken mihyavs.
Tu ar SevekvriT romaelT swrafad,
isargebleben Cveni sisustiT,
Semogviteven lazebi mZafrad,
daasruleben saqmes sizustiT.
ara, mefeo! aramc da aramc,
ar SeiZleba sparselTa ndoba;
Senc Seismine erisTav gvaram,
unda SevficoT romaelT Zmoba!~ _
xeli aRmarTa xelmwifem zemoT,
Tanxmoba uTxra erTgul Zmadnafics:
`Cveni RmerTebis wyalobas vendoT,
nuRar gadavdgamT isev mcdar nabijs!
nu davuCoqebT sparselTa mizans,
oms ver dagviwyebs, SiSi davZlioT,
Tu saWiroa, iberTa miwas,
Tavi SevwiroT, sisxli vanTxioT!~ _
Tavi V
macne movida sparsTagan mcxeTas,
omSi iwvevda Sahi mirians:
`Severkinebi keisars medgrad,
dRes davubneleb romaelT mzians!~ _
RimiliT Sexvda Sahis moTxovnas,
iberionTa dinji xelmwife:
`gauWirdebaT Cveni moTokva,
radgan roms Zmoba ukve SevficeT!~ _
Tqva da aaxla ustari mtkice,
Sah narses guli boRmiT gasivda,
mirian mefem uari Tqva ficze,
sisustis wlebi radgan `gafrinda~.
sadardebeli sxva hqonda mefes,
iwerebodnen mstovarni wvrilad:
`lazni ganudgnen sakuTar RmerTebs,
goni daebnaT, tvinzedac `scivaT~.
qristeze locvas Seudgnen Cumad,
viRac qadagebs mosuli romiT,
eg wyeulebi, gagiJdnen srulad,
RmerTkacs hmonoben SiSiT da ZrwolviT;~ _
Zlier SeakrTo mstovarTa arzam
mefe da mTeli `darbazis eri~,
daCis mouxmo, TaTbirad dasva,
erTad gatexes dRe-Rame mTeli. _
`saurmag unda gavgzavnoT lazeTs!~ _
rCeviT mimarTa xelmwifes daCim; _
`Seni gulisTvis sicocxles dasdebs,
ufro erTguli ara myavs kaci!~ _
ar eWaSnika mona rom uqes,
mefe mebaRes Sehyrida xifaTs,
magram icoda rom masze ukeT
ver moirgebda veravin `niRabs~,
mefesTan swrafad mouxmes monas,
22
isic `mofrinda~, rogorc sCveoda,
daCis kiTxvaze, Seudga `moTqmas~,
qristianebze masac smenoda. _
`xvale gahyevi qaravans barem,
SuSa waiRe savaWrod urmiT,
kargad dazvere fazisis mxare,
mere gadadi biWvinTas curviT.
gzadagza SuSa aqcie fulad
da mstovris xeliT mogvec ustari,
qristes ambavi gvaaxle srulad,
kargad Seityve vin hyavs `muStari~.
axla ki Cadi Sen `mTvaris velze~,
SuSis ostati moZebne baqar,
vici, miznisTvis yvelafers SesZleb,
Cven SeginaxavT manamde saxl-kars. _
daCim RimiliT Sexeda mstovars:
,,dagelodeba Seni anasta,
Sexvedris Jami ucilod mova,
Tundac maxeSi moxvde anazdad!~ _
mebaRe Rimils RimiliT Sexvda:
`ra melodeba, winaswar vici,
me da anastam armazTan erTad
sicocxlis dReni SevkariT ficiT!~ _
niSani misca mefem saurmags,
manac qaragma Sewyvita swrafad,
mere orTaves Tavi daukra,
mTavarsardali datova saxtad...
`samefo baRSi~ dauyva kibes,
qoxis win Sedga, SeboWa dardma,
mixvda, eloda dReebi mZime
da gawydeboda `yismaTis acma~. _
`rad geZebdao, patroni Cveni?~ _
misvlisTanave hkiTxa anastam;
`xval lazeTs mgzavnis, saqmea grZeli,
unda waviRo ZRvenic amasTan~ _
Tqva da meuRles Sublze emTxvia,
farul mzeraSi sevda gamokrTa,
sjobda, rom zeca CamoeqciaT,
radgan varami karTan `Camojda~.
Tavi VI
iberTa mefe wabrZanda urbniss
da saxleulic iaxla qalaqs,
brZana Sekreba asiod urmis,
cixisTvis didxans arCevda alags.
kldeze miagno saWiro adgils,
zecas Sezrdoda qarafis wveri,
ar daiviwya gaReba madlis,
xuroTmoZRvari aavso ZRveniT.
swrafad Seudgnen saqmes ostatni,
kiriTxuroni agebdnen kedlebs,
`cixes gvigebso!~ _ mefis qomagni
mimodiodnen, qveyana SeZres;
meecxre TveSi `orkecad idga~,
mologinebas eloda nana,
misi danaxva erT ramed Rirda,
edga saocrad lamazi xana.
mSeneblobidan mobrunda mefe,
nanas eaxla sasaxlis baRSi,
xeli moxvia, gamarTa fexze,
Tavad Seudga meuRles mxarSi;
surda exilaT baRidan cixe,
Soridan hgavda frTagaSlil arwivs,
magram ityoda raimes vidre,
Tvali Seaswro momaval daCis.
ar eWaSnika ZuZumtis xilva,
warbi azida, Sexeda mwyralad,
daCi SeCerda, warmoTqva sityva:
`xazarT beladi gvestumra barad!
bevrni arian wyeulni Turme
da Tanac kargi daudgaT dari,
gvarams gaRmamTis sanaxze vuxme,
rom ar Selewon `aragvis karni~.
ra wuTs movida ambavi ese,
gamoveSure, davtove mcxeTa,
Tu nebas damrTav, vaaxleb dResve,
aTas meomars JaleTSi selTans.
samiaTasi mxedari maxlavs,
oriaTassac Sevkribav male,
Tu am Jamidan daviwyebT aTvlas,
Cven mzad viqnebiT brZolisTvis xvale!~ _
`kargia daCi, eg dasawyisi,
Svela sWirdeba ucilod selTans,
kaci afrine ferozTan giSSi,
xval dedofalic gavgzavnoT mcxeTas!~ _
mefem Sexeda meuRles mSvidad,
ixmo TavisTan Ze Tvisi ratic,
mdinaris gaRma, WanWrobis mxridan,
dedals uxmobda mamali bati.
Tavi VII
mamlis yivilma SeakrTo Rame
da Suqic naTlis medgrad ibrZoda,
dRe Tendeboda mTebs Soris mdared,
odnavi sioc ki ar iZvroda.
`aragvis karTan~ ecvalaT mxari,
xazarT banaki viwro xevs kveTda,
dadevneboda mTielTa jari,
wyalgaRmiT idga erisTav selTan.
damxvdurT eamaT danaxva mefis,
ficxlad iTxoves brZolis dawyeba,
`SevebaT wyeulT! vaxsenoT RmerTi,
nuTu armazi CvenTvis gawyreba?~ _
Rdini gasclodaT kacsac da cxensac,
ori dRe-Ramis Wenebis gamo,
xelmwifem brZana: `wagvivlen versad,
mivxedoT cxenebs, balaxi Wamon.
Cvenc davisvenoT, davnayrdeT mcired
da bukis xmaze davewyoT mardad,
medgrad viomoT, vicocxlebT vidre,
xazarTa javri ar wagvyves dardad!~ _
banaki dasces, daicxres Jini,
rigi Camwkrivda far-SubTa Znebis,
fiqri ganagdes, gamarTes lxini,
mTlad gaaoces damfrTxali mteri.
xazarTa belads Seujda SiSi,
marjved cdilobda SiSis damalvas,
dards iqarvebda vaiT da viSiT,
RamiT fiqrobda Cumad gaparvas; _
`iqneb, Ramemde vajanjlo saqme,
iqneb, motyuvdes xelmwife maTi,
xolo manamde viRoneb rames~ _
Tqva da moixmo mebrZoli aTi:
`uCumrad wadiT, iareT ficxlad!~ _
ubrZana mebrZolT beladma xakim:
`gzebi dazvereT, ganagrZeT winsvla
da Camowveba sibnele raki,
cecxli aanTos yvela mzveravma,
swrafad gviCvenos RameSi gezi,
axla ki wadiT, kargad vera var!
23
ol
e, №
2,
20
17
gvremas muclisas dilidan vebrZvi!~ _
win warsdga erTi mebrZoli mkvircxlad,
dadrika qedi, Tavi daxara,
is iyo belads piroba misca,
msaxurma xakis uceb axara:
`banakdebian iberni marcxniv,
ar apireben dRes albaT brZolas!~...
`radgan asea!~ _ warmoTqva xakim _
`nuRar atexavT isrebis srolas!
nurc gamoiwvevT wyeulebs xmalSi,
maT mimarT ar TqvaT sityvebi avi!~ _
anazdad SiSi gamokrTa xmaSi _
`SeinarCuneT dilamde zavi!~ _
magram scdeboda beladi isev,
xriks amzadebda mefe iberTa,
mters aCvenebda Tavs viTom mqised,
rom SiSis gamo ukan ixevda...
mze moTminebiT `Camodga mTasTan~,
xazarTa belads daukles cxvari,
moaxle frTxilad Sevida masTan
da Seutana iRliiT kvari. _
`cxvris mwvadi minda! ukve momSivda!~ _
wyeniT warmoTqva beladma xakim:
`gaparvis Jami ukve movida,
aRar mecleba daviZvriT raki!~ _
gareT gavida msaxuri swrafad,
xakis mzareuls mouxmo stveniT,
viRac `mofrinda~ karavTan da Tqva:
`Tvali Sevaswar uamrav qveiTs!
belads uTxari, rom Tavs uSvelos,
mciredi razmi gagzavnos zurgSi,
xevis napirTan iqneb uyelon,
mteri axloa, xma gvesmis sunTqvis!~...
sityva gauwyda isari moxvda,
brZolis yiJinam dafara veli,
mefis mxedrebma ,,daides codva~,
bolo kacamde Semusres mteri.
Tavi VIII
moiTqves suli, alafic gahyves,
diliT gagzavnes mcxeTaSi macne,
velze dayrili mkvdrebic damarxes,
dedofals brZolis mogebac amcnes. _
`rad ar meaxla mmarTveli ranis?~ _
ikiTxa mefem siZe Tavisa _
selTanma hkadra: `mcire dro aris,
ver moaswrebda mosvlas am xnisad~. _
`erisTav selTan, rad eZeb mizezs?
Sori gza aris es marTalia,
magram Tu guli brZolisken giwevs
da daxmarebac mefis gwadia,
cxenis sirbili amoklebs manZils
da erTgulebas gamocdis Jami,
Tavis marTleba arafers ar cvlis,
ranidan mcxeTas dRe unda sami.
anazdad mefem icvala mxari,
laSqars ubrZana saswrafod aSla,
zlazvniT gauyva viwrobebs jari
da xeobaSi simReriT gaZvra.
mefe ratomRac aSarda gzaSi,
sityva daugdo daCis da selTans:
`Tqven jarTan erTad JaleTSi darCiT,
me ki gavutev amaliT mcxeTas~. _
Tavqve daeSva igi WenebiT,
atyda gniasi, Wixvini cxenTa,
gulis fancqaliT, SiSisfeTebiT,
gamoedevna kohorta mcvelTa.
didxans misdies, gatopes Rele,
gundad Seikrnen, SenivTdnen erTad,
velze gavidnen da Sedgnen mere,
radgan floqvebis xmauri esmaT.
qvemoT gamoCnda mxedarTa rigi;
ikiTxa mefem: `netav vin aris?..
aha, Sevican, ar unda fiqri,
es ferozia, mmarTveli ranis~. _
ferozmac icno patroni Tvisi,
dgoma ubrZana xmamaRla mxedrebs,
dezi hkra ulays, `gafanta nisli~,
ar daacada `TamaSi nervebs~. _
cxens gadmoevlo, daeca muxlze,
gesli da SuRli marjved dafara,
warmoTqva: `mefev! mogiswar sulze!~ _
mere beqaris Soba axara...
`xom tanmrTelia Cemi Ze beqa?~ _
mefis saxeze gamokrTa sxivi _
`diax! patrono! zeimobs mcxeTa,
grZelia Cvilis mnaxvelTa mwkrivi~. _
xeliT aniSna, wamodga feroz,
mefes esrola boroti mzera,
mere mimarTa gamocdil meTods,
daaguguna brZolis simRera.
Tavi IX
cxra dRes ilxenda sruliad mcxeTa,
gamarjvebas da beqas gaCenas,
ranis mmarTvelma Jami ixelTa:
`veRar SevZlebo TqvenTan darCenas!~ _
sTxova dedofals: `gamiSviT xvale,
sveneb-svenebiT gavutev ranSi,
raRac cieba Semijda mavne,
uJmuri seni Casaxlda tanSi~. _
ferozis saxe `sevdam gawura~,
cremlebi Rvara `ucremlo kacma~,
ubidan frTxilad amoacura,
nanas firuzis aCuqa acma.
Tanxmoba uTxra nanam erisTavs,
auwya patrons, daZlia SiSi,
mefe gabrazda, uxmo berikacs,
mourideblad mougo niSni; _
`jer vinadiroT, imZlavre senze,
mere ki vWamoT `cvriani mwvadi~,
amis Semdgomad Tu moxval ferze,
saiTac ginda, iqiTken wadi!~ _
ar eWaSnika xelmwifis sityva,
magram daTanxmda ranis mmarTveli:
`radgan mefeo! Sen ase ginda,
ra unda mqondes meti saTqmeli?! _
rodemdec metyvi, davrCebi mcxeTas,
Tu seni damZlevs gamiSvi maSin,
es guli kvlavac imediT feTqavs,
Tumc SeumCnevlad Sevedi xanSi~. _
Tavi X
gaTenda dila, SeimRvra bindi,
mwevrebma ficxi atexes yefa,
marekni mwevrebs ikrebdnen irgvliv
da mzis sxivebma daiwyes feTqva.
monadireni amxedrdnen mkvircxlad
da aRtkinebam aavso zeca,
aragvis Walebs `bukis xma~ miswvda,
24
`geSi daikra~ kacmac da mxecmac.
Secvivdnen tyeSi, gamarTes mSvildi,
gamoedevnen SiSnaWam irmebs,
xeebs eburaT rZisferi nisli,
gaudiodaT wuili isrebs.
mozida mSvildi, cxeni daoTxa,
qorbuda irems styorcna isari,
stveniT gaapo sivrce nasrolma,
magram wauxda mefes mizani.
kvlav daumizna da isev styorcna,
nadirs isari daaso mkerdSi,
zeca gaapo, bani gamosca,
irmis bRavili CainTqa xevSi.
sul erTi wamiT wamoiCoqa,
magram imZlavra sicocxlis Zalam,
mwevari RreniT wamoiqoCra
da mefis xelSi ielva danam. _
totebis mtvreviT Sevarda tevrSi,
mxedaric mihyva ukan WenebiT,
misWirda nadirs, isariT mkerdSi,
tyes miapobda sveneb-svenebiT;
orTavem brZoliT Zlivs gaaRwia
tevrs da mindorSi Sedga nadiri,
mefem isari kvlav daawia
da cxens mozida mSvidad aRviri;
wina fexebze daeca xari,
gverdze gadawva, Tavi aswia,
`sicocxlis xaTriT~ SeemRvra Tvali,
cremlic SeniSna mefem pawia.
CamoqveiTda, moixsna mSvildi,
balaxze dado, daudga TavTiT,
dardma imZlavra, moawva fiqri,
gulma gakenwla sul erTi wamiT.
magram damSvidda da ase brZana:
`nadiris mokvla gana bralia?~ _
yelSi aZgera anazdad dana,
iremmac suli uceb dalia.
gaxada tyavi, `xorci daoTxa~.
Siganic iqve daayrevina,
unagiridan Toki Camoxsna,
yulfSi fexebi gaayrevina.
cxens gadahkida mefem nadiri,
sisxli Sewminda balaxiT danas,
TvaliT gazoma mere manZili,
sio arxevda dablobSi yanas.
ori mdabio xis Ceros ujda,
isic waadga orTaves Tavze,
Zirs gaeSalaT patara sufra,
cxvris tyavi ecvaT moxucebs tanze.
wamoiSalnen, daxares Tavi,
xes gamoaba cxenis aRviri,
moutrialda maT miriani,
TiTiT uCvena mkvdari nadiri:
`midiT, gayaviT rjuliT da wesiT
da aaWeriT baremRa sukic,
erTad mivirTvaT samTavem xemsi,
tyeSi mesamed ukve `sces buki~...
ar daeloda mwvadebis Sewvas,
`puri gatexa~ mefem damxvdurTa,
Rvino daisxa da jamic Sesva,
cotac kidev da lxinic gaxurda...
saRamos pirze miagnes mefes,
SezarxoSebul moxucTa Soris,
mze `nebivrobda~ tyis gaRmiT, serze,
maRliT ismoda Wioki qoris.
Tavi XI
baRSi SeniSna mefem anasta,
cxare cremlebiT stiroda `qvrivi~,
cxens gadmoevlo igi anazdad
da fexiT ganvlo kopitis mwkrivi.
saxlSi SeuZRva diaci patrons,
cecxli buxarSi arxevda enas,
sevdas da fiqrebs vercxlisfrad naTovs,
damWknari gulis erTvoda Zgera. _
`iqneb jer kidev sunTqavs saurmag,
Senze fiqrebiT amSvidebs dReebs?
am did gansacdels cremli ar unda,
cremlis gadmoRvras movaswrebT merec~. _
`eh, ver gatexa imedma navsi,
gadamewura mefeo Jami.
umisod yofnas ara aqvs fasi,
yovel cismares me vxvdebi mkvdari~. _
`ho, es asea! dro gadis mZimed,
me da saurmag varT erTi xnisa,
ase ajobebs, nu movklavT imeds!~ _
es Tqva mefem da datova qisa.
gareT gamosuls mstovari daxvda,
qeddadrekilma auwya ese:
`mgoni gvaramis zmaneba axda,
mteri gadmodga Zirulis serze.
lazebi skandas SeiWrnen cecxliT,
mcxeTas movida sisxamze macne,
speris cixions Tavs dasces mexi,
wifis maRlobebs brZolebiT gascdnen.
cxens Semoevlo mirian mefe,
dro ar iTmenda gansjas da lodins:
`amqveynad mxolod viSvebiT erTxel,
davuxvdeT medgrad, Tu mteri modis!~ _
Tqva da gaqusla mstovarTan erTad,
cremliT dasvelda anastas locva,
diacis gulSi datova sevda,
dardma imZlavra, imedi mokvda...
mefem TaTbirad mouxmo daCis,
unda mieRoT lazebTan omi;
manac es uTxra: `bedi kvlav gaWris,
mteri ar aris iberTa swori.
SevyaroT jari, SevebaT momxdurs,
lazebs vuCvenoT erTobis Zala,
Jamis simuxTle axarebs orguls,
magram misi mzec ucilod Cava.
naRdad Sah narsem aagulisa,
Cveni moZmeni, eg lazni Sterni,
albaT gubazma es igulisxma,
rom sparsTa mxridan viqnebiT ZRveni.
is ki ar icis sulelma mefem,
narses lazeTi TavisTvis unda,
minda, rom gubazs skandaSi Sevxvde,
Tu nebas damrTav, gavSalo sufra!~...
`kargi iqneba! ...mivendoT gumans!
mravali Rame gavtexeT erTad,
pirispir Sexvdi skandaSi gubazs
da Zmobis fici Tavidan SevkraT~. _
Cafiqrda daCi: `maS Tu asea,
xvalve gavgzavni skandaSi mstovars,
Cveni guli rom ZmobiT savsea,
srulad vauwyeb mefeo Txovnas.
amiT Sevuxsni SeboWil xel-fexs,
magram Tu ar hqna gubazma zavi!
brZolis dawyebas maSinve SevZlebT...
SevutevT medgrad, vibrZolebT xmaliT...
25
ol
e, №
2,
20
17
gubazs sicilad ar eyo Txovna
da daeZgernen moZmeni erTurTs,
usastikesi Seiqna brZola,
sparsni siciliT uvildnen ferxuls.
iZlivnen lazni, gaiqca gubaz,
Zmam gaimarjva brZolaSi Zmaze,
devna akrZala xelmwifem srulad,
laSqari ixmo sayviris xmaze.
magram auwyes ambavi ese:
`daCi daWreso lazebma mkerdSi,
sisxli dakarga, ar aris ferze,
orjer Cagvakvda kinaRam xelSi~; _
eaxla daCis, nugeSi misca,
Zlivs gaaxila daWrilma Tvali:
`aRvasruleo, rac mqonda miznad,
movixadeo, mefeo vali!~ _
Tqva da milula Tvalebi isev,
suli miando RvTaeba armazs,
mefe daeSva muxlebze myisve
da mis cxedarTan warmoTqva aRTqma.
nawili meore
Tavi I
Ramem imZlavra, Camowva bindi,
qali gamoCnda qvemodan gzaze,
damZimebuli mWmunvare fiqriT,
Tavsafris piriT iwmendda saxes.
ucxo garemo dazvera frTxilad,
gasieboda sabralos fexi,
uceb ielva, dauSva wvimam,
koromis Tavze gavarda mexi.
xes Seefara da fuTa gaxsna,
xeliT moZebna sagzalSi xili,
muxlze daeSva, fesvebze dajda,
Tvalebi nela damZimda ZiliT...
zmaneba naxa, Suqma imZlavra,
RvTismSoblis deda zeciT gabrwyinda,
ver moisvena didxans iwvala
da Zil-RviZilSi sxivic azvirTda;
gamoiRviZa da mzes axeda,
dila gaTenda saocrad nazi,
win daixeda, uceb gaxevda,
iqve SeniSna nasxlavi vazis.
Tma moikveca imav wuTs qalma,
Tvalwin daudga isev sizmari,
TmiT gadaaba, nasxlavi Cawna
da gamosaxa vazisgan jvari.
Camoiwura nami mxrebidan,
gardaisaxa pirjvari samjer,
zecas RvTiuri Suqi efina,
RvTiuri SuqiT brwyinavda saxec.
Sors horizontze SeniSna kvamli,
orTav fexidan sdioda sisxli,
sabralo ltolvils ar ecva xamli,
Ria wylulebi Seekra WinWiT.
gezi aiRo kvamlisken manac,
RvTiuri jvari eWira xelSi,
SaSvi buCqebSi `mReroda nanas~,
xevs miikvlevda mdinare xvneSiT.
Tavi II
`cxvari gaSale, eg satiale!~ _
SemouZaxa berikam artos _
`dilis aqedan Tavs davtrialeb,
ar SemiZlia sirbili martos!~ _
`midi, baCuav! waukar xeli,
me ki sauzmes gavSli wylis piras!~ _
berika Sedga, daagdo wkneli,
`tyavi~ gaSala iqve, xis Ziras.
tbaze aavso doqi naxevrad,
ukan mobrunda, datexa puri,
cecxlze Semodgmul qoTans Caxeda
da Seubera cxvris naWers suli. _
`ukve eyofa!~ _ aiRo dana,
isev mouxmo orTaves stveniT,
mwyemsebma tbasTan morekes fara,
wasaxemseblad mocvivdnen `freniT~. _
`xorci daTale, baCuav, Sena!
artaS Sen kidev Rvino daasxi,
jer aqve Zovon balaxi cxvrebma,
mere ki iqiT, tyisken waasxi~. _
xeliT uCvena artaSas mxare,
piriT Sebrunda tyisken berika,
ar daujera ratomRac Tvalebs,
mwyralad warmoTqva: `biWos, eriha?..
erTi gaxedeT, netav vin modis?
meCveneba Tu namdvili aris?
iqneb me TviTon Jami `momidis~,
bilikze marTla amodis qali?~ _
ena daeba Relvisgan artos:
`netav vicode, saiTken midis?~ _
qalma moaswro gadmosvla am dros,
xevze qvisagan nagebi xidis.
aqeT aiRo gezi ucnobma,
marjvena xeliT raRacas arxevs,
SexedeT erTi, `mama ucxonda~,
TmebiT Seukravs sabralos saxre.
mgzavri mwyemsebTan SeCerda axlos,
Tma gaeSala da hgavda mTvares:
somxurad es Tqva: `aqeT vin saxlobs?
ra ewodeba mwyemsno am mxares?~ _
kargad esmoda somxuri artos:
`iberielni gaxlavarT Cvena,
erTi gvauwye, sad mixval am dros?
Tavad vina xar, ra gqvia Sena?~ _
`ninos mixmoben, gza medo grZeli,
kvamli SevniSne, tbis gaRmiT viyav,
aqeT wamovel, gadmovWer veli,
mefis qalaqSi gadasvla minda~. _
`kargi giqnia, maS dagvewvie!
Cven iberebma viciT stumroba,
armazis madliT saqmes vewieT,
axla daviwyeT Cvenac puroba~. _
`artaS gviTxari, ras ybedob amdens?~ _
RimiliT hkiTxa WaRara mwyemsma:
`rac Sen `ayefdi~ ver vambob saTqmels,
kiRam gamaxrCo zanduris xemsma~. _
`nino mqviao, es miTxra qalma,
ras dagiRia Senc piri baCav?
`gacma~ ataros sabralo waRma,
mag Tvalebs viTom raisTvis qaCav?~ _
fexze wamodga WaRara mwyemsi,
nabiji warsdga, Sexeda ninos,
mere moisva stumari gverdiT,
jamSi Causxa wiTeli Rvino;
uTxra: `Cvena varT iberni jiSiT,
veTayvanebiT RvTaeba armazs,
am cisqveSeTSi martoni viSviT,
26
magram jiutad mivyvebiT aRmarTs.
mters fasi ar aqvs, fasi aqvs stumars,
xelisgulze devs sikeTe Cveni,
Cvens yovel nabijs cxovreba furclavs,
gasavleli gvaqvs biliki grZeli;
Tu am bilikze Sedgebi Senac,
erTad mivyvebiT JamTa dinebas,
erTi gveqneba sityva da rwmena,
armazic kalTas CamoiferTxavs.
Segimsubuqebs cxovrebis Wapans,
sikeTis dRenic imravlebs nino!
yismaTic sadRac `sakbilos wahkravs~,
ase mgonia da ase vfiqrob.
Tu Sen isurveb CvenTan darCenas,
aqve, sofelSi daideb binas,
ra buneba gvaqvs, netav gaCvena,
mze tbis samanze aTasfrad brwyinavs.
ager karavi, esa gvaqvs saxlad,
kalmaxic blomad mohyveba bades,
SromiT vSoulobT Cven dRiur saxravs,
Tumca iRbali ofls xSirad gvadens~...
`aq ver davrCebi~ _ warmoTqva ninom _
`magram gavTelav iberTa biliks,
am cxovrebidan arafers viTxov,
RmerTis-Zis samwyos gaxlavarT mwiri...~
keTili guliT, savse gumaniT,
ninos iberni Seeqmnen Semwed,
meoTxe diliT mzesTan ubari,
daemSvidoba maspinZel mwyemsebs.
gza miaswavles, ru aris aqve,
xeliT uCvenes kamkama wyali,
misdie talRebs, dahyevi Tavqve,
gezi aiRe marjvena mxariT.
tivs waadgebi, mtkvars gadacurav,
gzaze mgzavrebsac Sexvdebi albaT,
mTas didi wabli qudad axuravs
da mwvervalamde bilikiT axval.
is gza migiyvans urbnis-qalaqSi,
mcxeTaSic SesZleb iqidan wasvlas,
ar Segeparos eWvi naTqvamSi,
marto ar scado mtkvarze gadasvla.
armazis madli usurves stumars,
baCuam uZRvna erkemlis tyavi,
RimiliT uTxra: `ende Cems gumans,
vaWrebs mihyide, iyide xamli!~ _
sityva dasvelda xalasi cremliT,
iSva sikeTe, gulic aZgerda,
TavszemoT ninom aRmarTa xeli,
jvariT isurva mwyemsTa ganwmenda.
Tavi III
mze Caiferfla, Camowva bindi,
tkbilad eZina kofoze ninos,
gadaiares urmebma xidi
da gaaRwies dacemul mindors. _
`ukve movediT!~, warmoTqva mexrem,
gamoaRviZa sifrTxiliT igi, _
`nu gezareba, wamodeq fexze,
Cven ganSorebis dagvidga rigi~.
`iqneb maswavloT sasaxle mefis?~ _
Tqva fiqris Semdeg, iTxova kvari _
`mefis sasaxles es Sara erTvis!~ _
mexrem uCvena sasaxlis kari.
upovarT Sexvda sasaxlis axlos
da manac maTTan daido bina,
sevdas ebrZoda `fiqrebad naTovs~
da Zil-RviZilSic gaTenda dila.
wamodga fexze, gauyva Saras,
qviTini morTo anazdad gzaSi,
riJras umRerda torola `zRapars~,
mze icinoda mTis Tavze caSi.
viRac Seexo uknidan mxarze,
ninoc Sebrunda anazdad misken _
`wamodi CemTan! rad stiri ase?
didi Jamia rac ukve gicqer~. _
`Seni ar mesmis! ar vici ena!~ _
ninos Rawvebze Camodna cremli...
`erTad gaviyoT Wiri da lxena,
nu SeSindebi, guli maqvs wrfeli! _
ra gqvia Svilo? es mainc miTxar!
SeiSre cremli, Sewyvite moTqma,
qvrivi gaxlavar, damtanja fiqrma,
saxelad mqvia goramis-ota;
gorami erqva Cems sawyal patrons,
mxolod mcire xniT vicxovreT erTad,
Svili ar gvyavda da davrCi marto,
gulSi datova uWknobi sevda~. _
diacma mZimed amoioxra,
oxvras amohyva nawili sulis,
sityvebiT guli rom moioxa,
kvlav gaamxneva ucxo asuli. _
`me, nino mqvia da var tyve-qali,
aq aravin myavs, aravis vicnob,
aqeT wamovel, mecvala mxari,
saiT wavide, dilidan vfiqrob~. _
xeli gamosdo RimiliT mklavSi,
qvrivi wauZRva saxlisken stumars,
tyve-qalic mSvidad `Caudga kvalSi~,
Tavi daxara da endo gumans.
Tavi IV
Tve Caiwura `drois xurjinSi~,
sicxem garemo `Semosa~ xvartiT,
Tavs laRad grZnobda nino urbnisSi,
beds Seegua, gauqra dardi.
mocla ar hqonda uflisgan rCeuls,
gaxda sneulTa mkurnali deda,
Zlier ukvirdaT misnobas CveulT,
rogor gvkurnavso tyve-qali netav?..
erT dRes rZiani qila gautyda,
Zirs daixara, Tixa akrifa,
win gadaudga, ridiT auwya:
`momapyar Tvali!~ _ viRac ymawvilma;
`Cemi saxeli aris farsmani,
Tu nebas damrTav, msurs dagexmaro,
guli Sens mimarT me maqvs marTali,
erTi Txovna maqvs, ar gameparo!~ _
ninos Rimili mohgvara Txovnam,
uTxra: `mogicdi, Tu moxval male,
sneulTan mival, sWirdeba movla,
erT qila rZes ki mogarTmev xvale~. _
`me rZe ar minda!~ _ warmoTqva vaJma, _
`Tu damrTav nebas msurs gagacilo,
me siyvarulis SemboWa dardma,
armazs gaficeb, ar gamawbilo!~ _
xurjinis Tasmas mdumared daswvda,
ninos saxeze moedo ali:
`ufals miveci me aRTqma farsman!~ _
Tqva da ymawvilkacs uqcia mxari.
Tavi daxara, gauyva Saras,
27
ol
e, №
2,
20
17
wrfelma sityvebma `gawewa fiqri~,
Sedga anazdad, mobrunda waRma
da es sityvebi warmoTqva ridiT:
`simarTles vambob! marTla asea,
qristes vcem Tayvans, masve vmsaxureb,
misdami rwmeniT suli savsea,
siyvarulisTvis guli davxure;
fici miveci RvTismSobels farsman,
sicocxlis Jami gavlio locviT,
es mikarnaxa cxovrebis arsma,
rom ganvasxvao suli da xorci.
Tavi V
ninom ganaTla qristianebad,
mtkvarSi ota da farsmani erTad
da aRasrula gamCenis neba,
nazareveli iwames RmerTad.
axlovdeboda dReoba mcxeTas,
Txovna awvia farsmanma ninos:
`wavideT urmiT, Cems dasTan erTad,
raTa wlis sarCo, gavyidoT Rvino~. _
Zlier undoda mas mcxeTis xilva,
Tavis daqneviT daTanxmda farsmans:
`mcxeTaSi wasvla namdvilad minda,
me gavamzadeb samTaves sagzals~ _
uTxra da mere madloba uZRvna,
mciredi fiqri aiWra zecad,
gumaniT igrZno auwya gulma,
diadi madli eloda mcxeTas...
teva ar iyo armazis mTaze,
erekebodnen samsxverplos ZaliT,
mefis qurumi sayviris xmaze,
yels uRadravda brinjaos daniT. _
`ai, is aris mirian mefe!~ _
farsmanma ninos mefe aCvena:
`Cvenc aqve mivdgeT didi xis gverdze,
radgan mogviwevs Ramis gaTeva~. _
ninom garemos moavlo Tvali,
qimi SeniSna maxloblad kldeze,
marto datova manac farsmani,
ixrukebodnen mcxeTelni mzeze.
aRapyro xeli, iloca jvariT,
evedra qristes, muxlze daeca,
moulodnelad abRavlda xari,
qurums msxverplisTvis dana Caeca.
mTaze Camowva uecrad qufri
da gaZlierda zuzuni qaris,
daCoqilebma gamarTes muxli,
zecas miapyres SeSlili Tvali.
erTad azvirTda qari da delgma,
Suqi gamokrTa, xma mohyva mexis,
armaz-RvTaebas daeca elva,
gadaumsxvria orive fexi.
kerpi gruxuniT daaskda miwas,
jgleTa-yvirili Seiqna mTaze;
es dRe mihgavda saSinel sizmars,
xalxi RrialiT daeSva Tavqve...
gamTeniamde wioda qari,
gamoidara dilisken mxolod,
SeZrwunebuli, suliT sapyari,
aRmarTs auyva mirian solod.
mTisken mimavals zRva xalxi ahyva,
Seusveneblad avidnen maRla,
mcxeTam isurva kerpebis naxva,
ar etyobodaT SiSnaWamT daRla.
bzari gauCnda iberTa rwmenas,
xalxSi imata viSma da vaim,
armaz-RvTaeba `Sehyroda weras~,
Tavqve eyarnen `gaci~ da `gaim~...
jvari amoWra akakis xeze,
eqvs dRes iloca ninom mxurvaled,
meSvide diliT SeniSna serze,
qali umzerda kerpebs mdumared. _
`sefe-qali var!~ _ gaecno ninos,
mTaze amovel armazis xilvad,
ukve mcxeTaSi sxvagvarad fiqrobs
xalxi da RmerTebs epyroba civad.
lukmis gareSe mTaze amden xans,
rogor gaZeli? CavideT barSi,
me mze-gvirila mqvia saxelad,
aq amosvlisTvis tyuilad davSvri~. _
sefes miugo ninom madloba,
uTxra: `SimSili xvedria mwiris,
sami dRe mTaze isev dayovnda,
meoTxe diliT daadga biliks,
saxemcinari Cavida mcxeTas,
samefo baRSi qoxi SeniSna,
WiSkris pirispir Seyovnda erTxans,
mere ki zaris Tasma Seirxa.
gamoiara kopitis wyeba,
anastam stumars gauRo kari,
iqve bilikze kanafiT eba
Seusveneblad bRaoda cxvari,
SeipatiJa ucnobi qoxSi,
cercvis wvniani dausxa ninos,
puri datexa, aiRo doqi
Rvino fialiT miarTva TviTon; _
`xemsi gatexes~, miusxdnen buxars,
`guli daseres~, cremli anTxies,
mravaljer uZRvnes locva saurmags
da Savi Rame TeTrad aTies.
ninom daloca maspinZlis kera,
kvlav gaaRviva suli Camqrali,
anastas uTxra: `Tu ki gaqvs rwmena,
aucileblad gixilavs qmari~...
malulad darCa tyve-qali masTan
mxurvale locviT gahyavda dReni,
misi sityvebi erT dResac axda,
WiSkars moadga viRacis cxeni.
CamoqveiTda mxedari ficxlad,
daukiTxavad SeaRo kari,
nino qoxis win tablasTan ijda,
da erTmaneTi gazomes TvaliT.
`aq erTi qali adre saxlobda,
anasta erqva im qals saxelad~...
ninom miugo: `aq me damtova,
wyali wauRo muSebs sasmelad.
aqvea igi, waval gavZaxeb,
mokleze Caval mdinaris piras,
manamde iqneb skamze dabrZande~ _
warmoTqva man da gauyva Txilnars.
gzaSi Semoxvda anasta tyve-qals,
uTxra gkiTxulobs viRac mxedari~ _
sityva Sewyvita ucqira erTxans,
saxe gauxda uceb netari.
leCaqi Sexsna, balaxze dado,
gadaexvia gaxveuls TalxSi,
ucxo mxedaric gamoCnda axlos,
xelgaSliT idga saurmag baRSi.
28
Tavi VI
mefis winaSe warsdga mebaRe,
daeca muxlze, anTxia cremli, _
`Cemo patrono! Savi dRe vnaxe,
gamoviare wuxilis grdemli.
lazeTs gadasvla swrafad SevZeli,
upirvelesad Cavedi faziss,
iq gavicani viRac berZeni,
Sesyidva surda lazuri vazis.
biWvinTas wavel da isic maxlda,
Tvali vuswore avbediT varams,
minas vyididi gzadagza nardad,
sami dRis Semdeg CavediT qalaqs.
man mimiwvia moZmeTa gemze,
RviniT damaTvres, davkarge goni,
`jaWvi~ damades orTave fexze,
ori Tvis Semdeg vixile romi.
monad gamyides ucxo mxareSi,
gemze Segvyares da napirs gavcdiT,
maTac Semagdes cxvrebTan farexSi,
bedi davwyevle gancdili marcxiT.
napirTan axlos, gembanze atyda,
monaTa jgleTa da muStis cema,
mcvelebis razmi rogorRac gatyda,
ZaliT moxerxda imaTi Zleva.
mec dro vixelTe, gadavxti wyalSi,
radgan borkili Sevixsen fexze,
didxans vicure mxaruliT maSin,
Cemda saiRblod gavedi velze.
iq, erTi viRac plebei vnaxe,
plebei hqvia mefev mdabios,
es, is dro iyo, gugulis bartyebs,
roca pawia Citi gadiobs.
Svidi Tve davrCi mis qoxSi srulad,
aRiarebda RmerTkacis-Zalas,
am xnis manZilze vcxovrobdiT Zmurad
da masTan erTad vmwyemsavdi faras.
uriastanSi dabadebula,
iqve aRmsdgara ieso mkvdreTiT
da mis sxeulSi gankacebula,
qveynis gamCeni, diadi RmerTi.
me ar Sevmdgarvar maT rjulze mefev,
Tumca ki mqonda piroba amis,
armazis Zalas bolomde vende,
manac miCvena biliki saxlis~. _
`uxmeT xuaras!~ _ mefisgan iTqva,
darbazSi gaCnda misi mTavari,
patrons Sescina, saurmags hkiTxa:
`romSi cxovreba aris ravari?~ _
`axla xumrobis ar aris Jami~ _
xelmwifem sityva warmoTqva mwyralad, _
`Tu ici, mcxeTas, rom viRac qali,
qristianobas avrcelebs myarad?
dReis Semdgomad Seudeq Zebnas,
daudarajdi qoxis win, xuar!
usulo cocxlebs daaklebs veras,
mis mosaSTobad gamarTe Zua~. _
mefe wamodga, gauSva yvela _
gumaniT raRac ieWva TiTqos,
saurmags mgoni Secvloda rwmena,
Jangi moedo winapris iqors;
mdumared mixvda mebaRec saTqmels,
unda eRona saswrafod raRac
wauxdeboda ucilod saqme,
Tu ar `gaWrida~ gazomils saRad. _
qoxSi mobrunda, karebSi Sedga,
anastam cecxlTan daudga seli,
xeliT uCvena, mere ki es Tqva:
`miirTvi ospi, vidrea cxeli~. _
`Wama ar minda, fiqri maxelebs,
mefem Semxeda ratomRac cerad,
rogor moviqceT, Jami gvaCvenebs,
karze mogvadga Wiri da vneba!~ _
ninoc gamoCnda, kidec daRamda,
tablaze dadga wvniani jamiT:
`diliT Sevzile Rvino balaxTan,
cotac vapkure zambaxis nami.
Sesvi wamali, Seasvi colsac~ _
uTxra saurmags: `daglocos RmerTma,
rom Sveba igrZnos sulma da xorcma,
fesvze ixaros patara nergma~...
`frTxilad iyavi!~ _ es Tqva mebaRem,
arsiT daglandos mstovarma TvaliT,
Tu es cxovreba varams Segasmevs,
mijobs, rom viyo diaco, mkvdari!~
Tavi VII
`cxra Tve gasrulda, rac TqvenTan vsaxlob!~ _
uTxra tyve-qalma anastas erT dRes:
`aqve gadaval, gorakis axlos,
binas davideb maylovnis ferdze~. _
ninos wasvlidan aTi dRis Semdeg,
col-qmars eyolaT mzisdari gogo,
gaxarebuli locavdnen Sedegs,
`gadavixadoT amagi rogor?~...
nino daarqves patara asuls
da gainaTlnen orTave mtkvarSi,
zurgi aqcies saeWvo warsuls,
qristeSi hpoves sicocxlis arsi...
mayvlovans ijda, balaxs arCevda
da fantelebad aTovda fiqri,
kopitis foTlebs sio arxevda,
ninos cecxlisTvis SeenTo fiCxi.
ar gaugia rogor miadga,
viRac qvemodan da `guli gaxsna~,
dardma imZlavra, `sevdad ibartya~,
karvis win warsdga mRimare farsman. –
`armazis madliT gipove nino!~ _
warmoTqva vaJma gverdiT miujda:
`rogor dagkarge, mas mere vfiqrob,
wyeulma Jamma ratom mimuxTla.
duti momikvda jgleTaSi mTaze,
eh, axlac mzaravs amaze fiqri,
Tavi exala sabralos qvaze
da yurebidan sdioda sisxli;
Zlivs Caviyvane Cemi da mcxeTas
da wavasvene Cvenive urmiT,
ver vumklavdebi mowolil sevdas,
im dRes vixseneb wyevliT da urviT~. _
guli atkina dutis sikvdilma,
cremlma iwvima ninos TvalTagan;
vaJma warmoTqva: `me dRes mivdivar,
wveva miviRe diliT mgzavrTagan~. _
daemSvidoba, usurva simxne,
farsmani biliks dauyva nela,
nino Sebrunda karavSi iqve,
garedan esma anazdad xvela.
gamoixeda karvidan gareT,
qali ixila mcxeTeli erTi,
manac SesTxova: `pativi damde!
29
ol
e, №
2,
20
17
Svili myavs avad, iloce RmerTi~. _
ninom Seicno masSi is qali,
mas rom swyevlida mcxeTaSi xSirad, _
qalma warmoTqva: `ra vqna miTxari?
vatyob, rom wyevla damijda Zvirad!~ _
ninos saxeze sxivi gabrwyinda,
avadmyofs jamiT Seasva wveni,
mere iloca, jvari dahkida,
bednierebis usurva dReni...
es dRec gasrulda sikeTis madliT,
`gadaRlili mze~ Semodga serze,
SaSvis WaxWaxi ismoda gaRmiT,
bindi wveboda aragvis velze.
Tavi VIII
karvis win ijda, kemsavda Wilobs,
gamoegzavna xuaras kaci _
`SeuZlod varo!~ _ uTvlida ninos,
gamoetnia saCuqrad vaci.
didxans icina ninom Txis gamo _
`aq mobrZandeso patroni Seni!~ _
radgan locvebiT unda vuwamlo,
rom gavumravlo xuaras dReni~. _
mze Subis tarze wamoimarTa,
roca moadga xuara karavs,
ninom iloca mxurvaled jvarTan,
balaxis wveni Seasva mTavars.
mokeTda igi, yvelafers mixvda,
suli damSvidda da gaxda qveli,
iberiaSi Semosvlis dRidan,
ninos gasvloda sul sami weli...
tyve-qals eaxla abiaTaric
da sidonia, meuRle misi,
muxlze daeca uceb col-qmari,
ninos winaSe warmoTqves fici. _
`kvarTi Cven gvergo, davfaliT mcxeTas~ _
Tqves da moqceva isurves Tavad:
`gvindoda Cveni sulebi gvexsna,
vidre cxovrebis dReni ar gava~;
iqve moiqcnen qristianebad,
naTlis sxivfenam sibnele dagmo,
wveriT aTries misianebma,
abiaTari moqcevis gamo.
ar daiSala, mainc ganagrZo,
ninosTan dgoma, qristeze locva,
jvaris didebis sityva ganavrco,
erTi wamiTac ar hqonda mocla.
Tavi IX
mefem piridan `cofebi hyara~,
raki tyve-qalis Sesaxeb esma:
`unda mokvdeso eg qali Cqara!~ _
srulad dauxSo goneba geslma.
Tvisi ganzraxva gaando nanas,
RimiliT Sexvda isic ganaCens;
uTxra: `tyve-qali SevyaroT varams,
mere mivxedoT mefev danarCens~. _
Txovna Sebeda: `wavideT giSSi,
manamde movklaT misani qali,
mter-mokeTeSi davTesoT SiSi
da ganvamtkicoT samefo gvari~. _
mefem miugo: `unda gavTvaloT,
gansja sWirdeba, azrsac da fiqrsac,
jer moviaroT ranis samTavro,
merec movaswrebT moSTobas tyvisas~...
ori dRis Semdeg daadgnen Saras,
cxeniT mgzavroba isurva nanam,
`bedis borbalis~ ukuRmarT TamaSs,
gaurkvevlobis ebura farda.
mefe misdevda dedofals gverdiT,
erTad iares mdumared didxans,
ros CaaTaves xeobis ferdi,
nanas bageTgan uecrad iTqva:
`ase cxovreba ukve mombezrda~,
rogor apireb tyve-qalis mokvlas?
iq, mayvlovanSi es ver moxdeba,
sasaxleSi ki ar izams mosvlas~. _
`ZRvnad gavugzavni mowamlul kurdRels,
nadiris xorciT `vixmaroT fandi~...
mze miefara anazdad Rrubels,
autaneli Camowva xvarti.
cxenze Seqanda, dakarga feri,
nana daemxo miwaze Tavqve,
uceb Semoklda dedoflis dReni,
bedma daugo sabralos maxe.
SiSiT da ZrwolviT mobrundnen mcxeTas,
sami dRis Semdeg movida ferze,
mefis aqimma uwamla erTxans,
magram ver dadga sneuli fexze.
xuaram brZana: `moarCens mxolod _
vinme tyve-qali, vTxovoT Sewevna,
saqme exeba bolosdabolos,
dedoflisaTvis wamlis SeZenas~.
`maylovans saxlobs!~ _ datkba xuara,
`mkurnali igi, Semaxo jvari,
maSin mexvia Tavze bruala,
kiRam waviRe ustari javriT~...
dedofals mTaze amala ahyva,
Svilic Tan axlda, umrwmesi rati,
mTaze asulebs sigrile daxvdaT,
mcxeTas ki idga sicxisgan xvarti.
nino RimiliT Sexvda dedofals,
jamSi Causxa, Seasva wveni,
mere ki uTxra: `tanjva geyofa,
unda daZlio jvris madliT seni~. _
Zala Semata misma sityvebma,
dedoflis saxes daeca sxivi,
suli datoves mZime fiqrebma,
da akiafda cremlebis mZivi.
frTxilad wamodga, aRapyro xeli
da aRiara RmerT-kacis Zala,
tiroda nino, xarobda eri,
sixarulisgan tiroda nanac.
Tavi X
mirians didxans umtkica nanam,
rom ninos RmerTma Semata simxne,
azvirTda mefe yviriliT brZana,
ferozi ixmo ranidan myisve.
qeddadrekili ranis mmarTveli,
mefis winaSe TovliviT dadna,
mRelvarebisgan Zlivs Tqva saTqmeli,
`kbils ar uxsnida~ mirians dana:
`Sen unda SeZlo dedoflis mokvla,
swored amisTvis mogixme male,
ar gamagono, xvneSa da oxvra,
nadiris gerSi movsinjoT xvale.
mere Sen ici, rogor iqmn saqmes~ _
Tqva da mcire xniT mefe gaCumda _
da fiqris Semdgom daago maxe,
30
ranis erisTavs speric aRuTqva...
SabaTi idga, ivlisis dila,
mwevrebi yefiT moedvnen velze,
mefem marekebs niSani misca
da maSinaTve amxedrda cxenze; _
Rele gatopa, Seuyva goras,
ferozic mihyva cxendacxen mefes,
erTad misdies mcire xniT qofaks
da gadaevlnen gvimrebis mesers;
ar etyoboda xelmwifes daRla,
ferozic ZaliT iCenda simxnes,
taxi dalandes qarafis gaRma,
TvaliT gazomes manZilis sigrZe.
WenebiT mihyva mirian nadirs,
misdia didxans, Sehyva uRranSi,
SiSma Seipyro, mozida aRvirs,
marto aRmoCnda rZisfer buranSi,
sxivi Caiwva sibnelis mZlevi,
mze `miicvala~ sikeTiT savse,
bindma Secvala sinaTlis feri,
gangebam mefes daugo maxe.
bevri iyvira, mouxmo armazs,
magram ar dadga irgvliv naTeli _
`jvarze viloceb!~ _ warmoTqva calybad _
`iqneb damadges bnelSi saSveli;
tyve-qalis RmerTo! meqmeni Semwed!
mzeo diado, kvlav amobrwyindi~ _
daiwyo locva, movida ferze,
naTliT nel-nela SeimRvra bindi; _
gabrwyinebuli mobrunda mcxeTas,
magram auwyes ambavi ese:
`bizantielni iTxoven mZevals
da sTavazoben erTobas isev~. _
xelmwifem mSvidad `awona~ sityva,
beqa aaxla did konstantines:
`radgan erToba ficis qveS iTqva,
albaT amitom moiwadines,
bizantielTa Cveni moyvroba~ _
Tqva da gadaWra misxaliT azri:
`ase ajobebs, `Tavis moqonva~,
iberiisTvis iqneba naRdi~. _
Tavi XI
ori dRe SiSiT ebrZoda fiqrebs,
ninos eaxla da sTxova locva,
xelmwifem Tavi daxara mZimed
da sinanulis aRmoxda oxvra.
muxlebze dadga, warmoTqva sityva:
`vacxadeb qristes iberTa RmerTad!~ _
xeli aRapyro `mcirem~ da `didma~,
muxlebze dadga sruliad mcxeTa.
`diadi Suqis~ diadma Zalam,
mefes aRuZra erTi survili,
wamoimarTa da ase brZana:
`unda movikla sulis wyurvili.
aqve avageb didebul taZars,
raTa ilocos sruliad mcxeTam,
zurgi vaqcioT RvTaeba armazs
da veTayvanoT uwmindes RmerT-kacs.
iq, `TxoTis mTaze~ misi saxeba,
gamomecxada me naTlis Suqad,
es iyo albaT RmerTis gangeba,
rom uvnebeli movbrundi ukan!~ _
mere ki ninos Sebeda ridiT:
`sad mivuCinoT alagi taZars?~
`iq aaSene mefeo igi,
sadac goneba Seni mtkice ars!~...
Svidi naZvis xe miwaze dasces,
roca xeebi kargad gamoxma,
mefem ubrZana erTgul mebaRes,
Svidive moris svetad gamoTla.
Svidi svetidan eqvsi aRmarTes,
xolo meSvide verasgziT dadges,
xaraCoebic mkvidrad gamarTes,
ra ar iRones, rogor ar scades.
ninos uambes svetis ambavi,
manac SesTxova Semoqmeds Svela,
diliT ixiles sveti damdgari,
am ambis gamo `Seirya~ mcxeTa.
auwyes mefes: `ocneba axda,
zeciT gveaxla vaJi mbrwyinvali,
man aitaca sveti da dadga,
Tanac xma hqonda ise mgrgvinavi,
cota ar iyos SevSindiT kidec,
magram rodesac vixileT sveti,
im vaJs daedga is sveti ise,
sixarulisgan dagvesxa reti~. _
`sveticxovlisa~ uwodes taZars,
svetis saswauls miuZRvnes igi,
wminda asulis ocnebac axda,
saydrad daidga `warsulis fiqri~. _
Tavi XII
bizantiidan iwereboda,
imperatori saamo werils,
masSi sikeTe ikveTeboda
da Tanadgoma, `gamarTva xelis~. _
`radgan aRsrulda uflis mizani
da moiqeci Sen qristes rjulze,
beqas gibruneb, mRvdlebsac gigzavni,
vacxadeb xelis dadebiT gulze:
rom dReis Semdgom, iberTa mefev,
me, konstantine ficsa vdeb SenTan,
Wirsa da lxinSi Cems Zmobas ende,
erTad vibrZolebT mosisxle mtrebTan~...
erTi Tvis Tavze mcxeTas ewvia,
episkoposi mRvdelTa amaliT,
sveticxovelSi miwas emTxvia,
mefes mihgvara vaJi baqari...
diliT daiwyes ganaTvla mtkvarSi,
inaTleboda sruliad mcxeTa,
eri daudga mirians mxarSi,
talRebs `etrfodnen~ Crdilebi xeTa.
wyalSi Sevidnen mefe da revi,
atlasis kaba emosaT tanze,
tyve-qalma wyali aiRo peSviT,
samjer apkura mirians Tavze.
cremli SeniSna mefis TvalebSi,
TviTonac cremliT aevso Tvali:
`aResrulao, Cemi TareSi!
movixadeo, mefeo vali!~ _
Tavi daxara, ganagrZo mSvidad:
`Cemma cxovrebam icvala feri,
iberiaSi Semosvlis dRidan,
ganesrulao meSvide weli~. _
`mTavris sanaTlo~ daarqva adgils,
sadac naTloba miiRo erma,
mefe gadaswvda napirze margils,
gamoexata saxeze wyena:
`sad ars ferozi, mmarTveli ranis?
31
ol
e, №
2,
20
17
rad moisurva darCena CrdilSi?~...
Zebna daiwyes mstovrebma mTavris,
gaparuliyo wyeuli giSSi.
macne afrines, miuswro bodbes,
Tavi imarTla manWva-kakaniT,
awon-dawona, ifiqra or dRes,
ukan mobrunda gulisfancqaliT.
Tavad isurva jvarze moqceva,
`iWyumpalava~ kamkama mtkvarSi,
uTxra mirians: `axda ocneba,
awi movxvdebiT orTave caSi~. _
mere ki xvewniT gaupo guli:
`gamataneo, memkvidre ranSi,
msurs masTan erTad gavSalo muxli,
vinadiroTo jixvebze mTaSi~. _
ar eWaSnika mudara wvevis,
es uTxra mxolod mmarTvels ranisas:
`jer davelodoT siZeo revis,
radgan apirebs SerTvas qalisas;
salome hqvia mSvenier asuls,
urbnisSi saxlobs ojaxi misi,
iq gavatarebT wlevandel zafxuls,
`sigeliT~ ukve SevkariT fici...~
sami Tvis Tavze gaswies ranSi,
ferozma revis miuZRvna `qisa~,
uTxra: `mzis-gulo Semideq mxarSi,
xornabujs davdgaT taZari qvisa!~...
revic daTanxmda sayvarel biZas,
gzidan miwera survili mamas,
ferozi `kbiliT iWerda~ mizans,
radgan eloda `unaklo~ sababs.
giSSi Casulebs faiqi daxvdaT,
iwereboda Saburi ustars:
`ranis mmarTvelo! survili axda,
almasis Tvlebis gigzavni muStars.
sammag fass mogcems, cudi ar eTqmis,
saWiro kacad iTvleba CvenSi,
narse rac mokvda da me gavmefdi,
mas aRar varCev sakuTar ZmebSi.
Senc damexmare, momdie erTxans,
mefe mirians movuRoT bolo,
qristianoba aRmovfxvraT mcxeTas,
rac Seexeba Sens saqmes, xolo,
minda, rom gaxde iberT mxareSi,
pirveli kaci, mmarTveli mesxTa,
amasTan Sewydes romis TareSi,
mTeli qveyana Sen gepyras xelTa~.
Tavi XIII
nino Cavida urbnis-qalaqSi,
oTas WiSkarTan mcire xniT Sedga,
fexi gadadga RelviT alagSi,
gamoegeba moxuci `deda~.
Tma Severcxloda dedobils misas,
gulamoskvnili atirda ota:
`ver davrCebio Sens qoxSi didxans,
unda wavide, dro maqvso cota~. _
`ar waxvideo!~ _ evedra deda,
xvewna-vedrebiT SeuZRva saxlSi,
cremlebis frqveviT daZlia sevda,
cercvis wvniani Causxa jamSi. –
`maSinac ase visxediT, gaxsovs?
Sen, rom gamoCndi pirvelad CvenTan,
gzaSi gipove, sasaxlis axlos,
xemsi mogarTvi zandurTan erTad~. _
ninom miirTva wvniani cercvis,
daemSvidoba, gavida gareT,
`meCqarebao!~ _ warmoTqva sevdiT:
`ginaxulebo, ucilod xvale!~ _
episkoposi mRvdlebiT swveoda,
surda exila taZari uflis,
qalaqis mmarTvels, rogorc sCveoda,
ukve moeswro gawyoba sufris.
madloba uTxra mas ioanem:
`me gaxlavaro Svilo, maZRrisad,
unda vnaxoo nino da mefe,
mere ki msurso xilva taZrisa~. _
nino ixila monaTa Soris,
igi ucqerda RimiliT farsmans,
rogor cdilobda ymawvili moris,
Telis margiliT adgiliT daZvras.
axlos mivida, SesZaxa ninom,
xeliT aniSna Camosvla masTan,
maTi Sexvedra urbnisSi TiTqos,
Sexvedras hgavda kacisa mTasTan.
siTbo gamokrTa RvTiur TvalTagan:
`rogor cxovrobo?~ _ mxolod es hkiTxa _
`taZars vagebo, nino, am Jamad,
Sen, rogor xaro, Tavad es miTxar!~ _
mona movida da uTxra farsmans:
`ostatma brZana, adio maRla!~ _
saxe ucvala ymawvilkacs xaTrma _
`ar Sematyoso ostatma daRla;~ _
ninos Sexeda, emTxvia xelze,
Tavze moevlo swrafad xaraCos,
taZris pirdapir patara velze,
Zirs daexara Tavi yayaCos.
Tavi XIV
ujarmas Sedga mcire xniT nino,
mrevli ganaTla adida RmerTi,
xalxSi datova ulevi siTbo,
aRmoacena sikeTis nergi.
iqidan bodbes isurva wasvla,
SeuZlod gaxda, gaorda fiqri,
Txovna Sebedes, arafriT ar hqna,
ar gamobrunda mcxeTaSi igi.
salome ixmo, TavTiT daisva,
ganavrco sityva, daiwyo Txroba,
ca SeamRvria wiTlad aisma,
mimqralma Ramem ciskari Soba;
`mamas uxmobdnen dao zabilons,
umwrmesi Svili viyavi misi,
misi saflavi RmerTma adidos,
gamtani iyo Wirsa da lxinSic;
dedas ki erqva~ _ nino Seyovnda,
amoioxra, amohyva guli:
`sosana erqva, rogorc megobars,
iseTi saTno gaaCnda suli.
me davibade kapadokias,
kolastra erqva patara qalaqs
da wamiyvanes, esec sworia,
qristes wamebis uwmindes alags.
ierusalims viyav im xanad,
ros gavinaTle axali rjuliT,
biZam mokeTis saxlSi mimgvara
da dedobilma miCvena guli;
niakoforam, Cemma mokeTem,
kvarTis ambavi momiTxro maSin,
suli gamiTba, da dro vixelTe,
32
veRar davdeqi, gavCerdi saxlSi.
konstantinepols locva vismine
da dedofali elene vnaxe,
aq gavicani deda-rifsime,
magram dagvigo urjulom maxe;
diokletians uxmobdnen imas,
gamogvatara wamebis grdemli,
dro SevarCie, davuZver xifaTs,
gamovaRwie uRrani tevriT.
tbasTan movedi, davyevi Tavqve,
cxvars aZovebda iq sami mwyemsi,
Svilad mimiRes, sufrasTan damsves,
mSieri viyav, gavtexe xemsi.
sxva danarCeni ki iciT ukve,
aq, TqvenTan viyav, vnatrobdi dedas,
fiqrsa da sevdas mravaljer vuxme,
rom erTxel mainc mexila netav!~ _
iTxova wyali, Sewyvita Txroba,
daloca mefe, daloca eri:
`bodbes damfaliT!~ _ es maqvso Txovna,
`maziaroso, movides mRvdeli!~ _
Tavi XV
cremlad Camodna TvalTagan sevda
da bodbes dafles ninos cxedari,
iberTa modgmas mfarvelad eqmna,
cad aRvlenili suli netari.
bodbes isurves taZris ageba,
magram mefis Ze avad Seiqna,
Rames uTevda ninos xateba,
sruliad mcxeTa muStad Seikra...
mTels iberias moukvda revi,
sveticxovelSi auges wesi,
glovad daemxo aTi dRe mrevli,
ar gaikares mSoblebmac xemsi...
veRar gauZlo satanjvels xorcma,
`tanSi~ Seujda mirians seni:
`mouxmeT beqars!~ _ ZlivsRa warmoTqva _
`aq momgvareTo, mamulis mcveli!~ _
mefem iloca RvTismSoblis jvarze,
oqros gvirgvini gadasca beqars:
`ferozi mohkal, moiqec ase,
Tu gsurs, rom qveynad vaJkaci gerqvas!~ _
uTxra Zes Tvisas, auwya esec:
`ranis mmarTvelma mowamla revi,
aRmoacene momxreTa fesvze,
sikeTis nergi, amravle eri~. _
bodva daiwyo mirian mefem,
Tvali daxuWa, mouxmo ratis,
beqarma ixmo dedoflis sefe,
moatanina RvTismSoblis xati;
`nino sad aris?~ _ borgavda mefe _
`iberTa eris asuli wminda,
beqar! Sen unda iyo xelmwife,
amgvarad msurs da amgvarad minda!..
me, Svilis gverdiT damidgiT `borcvi~,
ise icxovre nu SeWam sircxvils~...
gaqvavda misi tanjuli `xorci!~
sicocxlisaTvis ejobna sikvdils.
Tavi XVI
erTi wlis Tavze dedac moukvda
da marto darCa mefe beqari,
glovas rom morCa, msaxurs auwya,
moayvanina mxedarTmTavari;
uTxra: `radganac damide fici,
JamTasvlis gzaze Cems sityvas ende,
Tavze daeci, aiRe giSi,
ferozi gasvi gasanTlul Zelze!~ _
gza dauloca daCis Zes mefem,
faravnis tbaze isurva wasvla,
tbasTan misulma gzis piras ferdze,
moxuci mwyemsi eulad naxa. _
`aq mouxmeTo WaRara devkacs!~ _
gasca saswrafod mefem brZaneba;
beqaris fexTiT muxlze daeca:
`cxadi ariso, Tu ars zmaneba?~ _
es Tqva devkacma, gasworda xvneSiT,
mohkideboda mzis sxivi kanze,
mwyemsis kombali eWira xelSi,
erkemlis tyavi emosa tanze. _
`vin xar moxuco? miTxar sad movel?~ _
`baCa gaxlavar, mefeo mwyemsi,
Sen daginaxe, aqeT wamovel,
survili Tu gaqvs, gatexe xemsi!
im goris iqiT, qoxi gvaqvs mwyemsebs,
iqve visxediT Cven weRan purad,
faravnis kalmaxs mogarTmevT kecze,
Tu ki miiReb Cems naTqvams gulad!~ _
`Cvenc kalmaxze varT, amboben tobobs,
radganac mTxove, wavideT iqiT,
aseT wvevaze uari vTqva rogor?
ar Seviwuxeb Tavs didxans fiqriT!~ _
sufrasTan dasxdnen, gaCaRda lxena,
Tevzi igemes, gatexes puri,
moxucma mwyemsma iTxova smena,
mefes SesTxova: `momapyar yuri!..
maSinac ase davlagdiT rigiT,
me, artaSa da berika erTad,
Sens zurgsuknidan gamoCnda igi,
patara joxi eWira xelTa;
marto SemovrCi warsulis fiqriT,
Semomacala sikvdilma Zmani,
fexSveli iyo, sdioda sisxli,
radgan sabralos ar ecva xamli.
me ra vicodi, ugnurma maSin,
rom jvari epyra joxis magier,
ukve davberdi, Sevedi xanSi,
ar Sevxvedrivar ufro saxiers;
`nino mqviao!~ _ maxsovs es rom Tqva _
eh, rogor dneba mefeo wlebi?~...
Tasi dacala WaRara mwyemsma,
SeaTamaSa `beberi mxrebi~.
zurgiT Sebrunda beqari erTxans,
fiqrSi wasulma mindors gaxeda,
moutrialda WaRara devkacs,
mis cremlmoreul Tvalebs Caxeda;
qisa Seixsna, gadasca baCas:
`maS, es cxovreba yofila mqise,
cremli mouxda moxuco naTqvams~ _
Tqva da beqari wamodga myisve;
jami iTxova, mocicqna ifqli,
baCuam dinjad Causxa Rvino,
lukma Caawo, ganagdo fiqri
mefem SesTxova Sendoba ninos.
Rrubelma mzis sxivs daugo maxe,
sxivTa daCrdilva SeimCna TvaliT,
cisferma bindma dafara saxe,
gamoisaxa Rrublisgan qali;
mcire xnis Semdeg isev ganaTda,
33
ol
e, №
2,
20
17
caze ar darCa Rrublebis kvali,
cremli gamokrTa mefis TvalTagan,
rogorc kamkama bunulis wyali.
epilogi
`me, ukve didi var!~ _
Camxede TvalebSi
da bavSvur mzeraSi,
wuxili gamokrTa...
zecidan
miwaze uecrad daveSvi,
cxovrebis grZeli gza,
maSinve damoklda;
`Sen ukve didi xar!~ _
magram me ixtibars
ar vitex,
mama var,
ar vici ra momdis,
gverdi-gverd vdgavarT da
jer erTad movdivarT,
sikvdili sicocxles
suls rodis amoxdis,
ar vfiqrobT,
radganac
Cvens nacvlad sxva fiqrobs,
an fiqri amgvari
ras mogvcems winaswar?
jer `rigi Cemia~
RmerTiT da gaCeniT,
`xelada wavuRo~
imqveynad winapars;
samSoblos mZime tvirTs,
jer Seni mxarbeWi,
ver zidavs,
vdumvar da
ar vambob xmamaRla,
iRbali,
cxovrebis xaxaSi naReWi,
frTagaSlil ocnebas
usityvod damarxavs.
ar gkiTxavs arafers,
`fexebTan gawveba~,
aCrdilis feriT da
SefarviT amas gTxovs:
`oridan erT-erTis
mogiwevs arCeva,
an mxdali sicocxle,
an `mosvla yayaCod~;
`iqoris yivili~
winapris dvritadan,
venaxis fesviviT
dagrexil ZarRvebSi,
am wuTisofelSi,
ras aRar itanda,
Zu mgelis lekviviT,
`algeTSi nageSi~...
Sen ukve didi xar!..
zRvisferi TvalebiT,
Sehyureb zecas da
bilikze kvals toveb,
modixar ninos jvriT,
gvariT da saxeliT,
rom awmyos warsuli
mudmivad axsovdes.
...Sen ukve,
didi xar!..
wmida nino. xatmweri rezo adamia
34
...yvelaferi Cveulebriv, arafriT gamor-
Ceul dRes daiwyo _ ufro swored, Semodgomis
erT uferul saRamos, „pakazidan“ adre wamove-
di...
* * *
vici, zvikis guli davwyvite, magram Zalian
mombezrda bomonduri „sveckobebi“ da wamove-
di... wvimas gadaeRo... Semodgomurad cioda...
Cabnelebul, magram Zalian nacnob quCaze mi-
mavalma (romelsac ager ukve meramdene welia
vqselav da lamis zepirad vici saTiTao Seno-
bis bzari, Tu qarisagan gadaxrili Jolobis
kide), Crdili SevniSne... irgvliv mimovixede,
arc lampioni enTo, arc saxlebis fanjrebidan
gamodioda gansakuTrebuli sinaTle, mTvarec
arsad Canda, rom mis sust sxivs mainc gaenaTe-
bina viwro quCis naxevrad CamoSlili bordiuri,
rom mis gayolebaze ganfenili Cemi sakuTari
sxeulis anarekli mgoneboda, arada aSkarad
Crdili momdevda, Cemze erTi TaviT maRali da
siluetis kvalobaze sakmaod daxvewili moyva-
nilobis Crdili, momdevda auCqareblad, mSvi-
dad, arc imCnevda, ise zustad imeorebda Cems
nabijebs, ritms, plastikas, guliscemasac ki...
ucnauria, jer ar gavgiJebulvar mgoni!... vin
unda iyos?... iqve, sagazeTo jixurTan Sevdeqi,
viTom raRacis Sesamowmeblad... davixare, viTom
fexsacmelze raRac gamomedo... davixede da bi-
jos! _ marTlac amkvroda nekerCxlis ulamaz-
esi wiTeli foToli, sveli da am sisveliT kidev
ufro Camuqebuli da rogorc pawia nakverCxali
ise Ruoda nekerCxlis es pawia nagleji, Cemi fex-
sacmlis Tasmas akidebuli... nekerCxali-nakver-
Cxali... nakverCxali-nekerCxali... ekerCxali...
Cxali... xali... li... Crdi-li!... Crdilic Sedga,
fexsacmelze damakvirda... me vieSmake da Tavi
avwie, rom erTxel mainc Semevlo Tvali jixuris
minaSi areklili quCisaTvis, Cveni mzera wamiT
Sexvda erTmaneTs: sareklamod gamodebuli,
moliclice vitrinis minas akruli Jurnalebis
fonze, zustad Cemnairi ori Tvali mimzerda...
ai iseTi, yovel dila-saRamos sakuTari abazanis
daorTqlil sarkeSi rom vxedav... „rogor mgavs“,
gavifiqre wamSi, „oRond erTi TaviT maRalia,
Cemnairi saxis ovaliT, nakvTebiT, Tvalis fer-
iT, RimiliT... sisulelea: Crdils ar aqvs arc
nakvTebi da arc ferebi, silueti _ ki batono,
xazebi, moyvaniloba, magram ra feri da risi Ri-
mili?“... arada, Crdili miRimoda da mSvidad
eloda Cems Semdgom nabijebs... da me, „viTomc
araferia“ ganwyobilebiT gza ganvagrZe da mivx-
vdi, rom raRac axali daiwyo Cems cxovrebaSi _
gza CrdilTan erTad...
...mivdivar da maxsendeba bavSvobaSi Tu ram
minaxavs: Tavdapirvelad Zveli qarTuli fil-
mi „Crdili gzaze“ _ ra lamazebi da axalgaz-
rdebi arian lia eliava da ediSer maRalaSvili,
mere amerikulebi „aCrdili operaSi“ giJi Jerar
batleriT da „moCveneba“ sayvarlad moxdenili
patrik sveiziTa da demi muriT... maxsendeba aTa-
si ram, rac aranair kavSirSia Cems CrdilTan...
Crdili sul sxvaa, Sav-TeTri kadria, Zalian
Sinauri da nacnobi... is Cemi Crdilia, mere ra,
rom mTeli TaviT maRalia da ufro daxvewili...
ufro zomieri da gawonasworebuli azrebi aqvs
da emociaSic ufro akademiuri... is Cemia da mor-
Ca!
...ra SuaSia Semodgoma? _ ikiTxavs mava-
ni... Crdili zafxulisaa, roca mze daacxunebs
da misi mxurvale sxivebisagan mTeli samyaro
Crdilebs Semoicvavs... hoda, gamorCeulad
miyvars zafxuli, mziT, zRviT mcxunvarebiTa da
CrdilebiT da saerTod me samxreTelis tipi var
da amiT yvelaferia naTqvami!... ai swored amaSia
saqme!.. Cemi Crdili me Semodgomaze vipove... vi-
pove ra _ aRmovaCine, anu mivxvdi, rom amieri-
dan mis gareSe sunTqva gamiZneldeba... Cven erT-
nairad vfiqrobT, erTdroulad vgrZnobT da
erTnair tempSi vmoZraobT, xandaxan mgonia rom
is me var da me is... albaT asecaa... me misgan imdens
vswavlob, xandaxan mrcxvenia kidec... TiTqos me
viyo misi Crdili da ara piriqiT!... exla viTom
amisi droa? arada, me xom Semodgomaze mindoda
ori sityva meTqva...
...bavSvobidan arasodes myvarebia Semodgo-
ma... Tavdapirvelad albaT imitom, rom Semodgo-
ma swavlis dawyebas moaswavebda da rac ar unda
bejiTi da „xuTosani“ moswavle vyofiliyavi,
mainc raRacnairad miWirda sazafxulo ardade-
gebis TavgadasavlebTan da udardelobasTan
ganSoreba... Tavgadasavlebi raa ro? _ gana gan-
sakuTrebuli ra Tavgadasavali unda hqondes
skolis Rancala Tineijers _ didi-didi sof-
lis orRobis pastoraluri vnebebi an romelime
sazRvao kurortis istoria, axali nacnoboba da
prozaproza
fiqria yuSitaSvili
Crdili
35
ol
e, №
2,
20
17
moCvenebiTi Tavisuflebis pawia ylup-ylupebad
Rrmad CasunTquli haeri, roca ggonia, rom ara-
vin da araferia Seni damWeri, xolo sinamdvile-
Si yvelaze didi cenzori sakuTari arsebaa da
rac ar unda „gagebuli“ mSoblebi gyavdes, mainc
dabinddeba Tu ara, Sin migeCqareba, rom dedis
an bebiis mier „mglis Tavze wakiTxuli saxareba“
da mamis an babuis Tematuri, da rogorc wesi,
daumsaxurebeli buzRuni aitano... _ ara ra, _
magaria ardadegebi, roca aravin gifrTxobs di-
lis Zilis yvelaze tkbilsa da sanukvar wuTebs:
arc maRviZara, arc mSoblebi da arc sagangebod
maRal xmaze CarTuli radio an televizori di-
lis sainformacio gamoSvebiT... mere izrdebi da
skolas universiteti scvlis da isev mkacri re-
Jimis artaxebSi cdilob ise moirgo realoba, pa-
tara gamorCena mainc naxo Semodgomis gulisga-
mawvrilebel melanqoliaSi; waxvide eqskur-
siaze varZiaSi an ananurSi, iq mama-papis danato-
vari Zeglebi moinaxulo da rogorc SegiZlia
ise moefero „cvrian balaxze fexSiSvela satan-
talo mamuls“, bunebaSi waiqeifo da iqneb marcx-
ic iwvnio baxusTan WidilSi da mainc, kmayofili
dabrunde Tanmxleb leqtor-profesorebTan
erTad, rom SabaT-kviris uqme Sinaarsianad da
nayofierad gaatare megobrebSi... mere... mere
ojaxs wamoikideb zurgze da, rogorc grZel
distanciaze morbenali maraTonisti, axla ukve
SvilTan, an SvilebTan erTad (gaaCnia Svilebis
raodenobas) tkepni ukve meramdened araerTi
Taobis mier gakvalul gzas da miuxedavad imisa,
rom sul ufro genatreba bavSvobis udardelo-
ba, es Semodgoma mainc vera da ver gayvarebs
Tavs... ki batono, galaktions xSirad daesesx-
ebi „Semodgomis yvavils hgavs siyvaruli uka-
nasknelio~ rom ambobs yvelaze popularul
leqsSi, magram ra? _ poezia poeziaa da cxovre-
ba cxovreba!.. es leqsebSia lamazi da sasiamovno
Semodgoma, leqsebSi da kidev filmebSi, Torem
cxovrebaSi? ooo-eee-aaa-vaaa, rom gaabams wvima
momabezrebel wkapawkups, da rom dascviva xeebs
foToli da nisli dafaravs xeds, atalaxdeba
irgvliv yvela gza da biliki, ra dros leqsia
da romantika, nesti, sicive, dRe rom sul ufro
iklebs da ise male modis es saRamos bindi, ara
ra, dailocos Crdili... exla misi gadamkide,
wvimis wkapawkupi su da iarumas „Kiss the rain“-s ma-
gonebs, xis foTlebi _ „utumn leaves“-s, nislebi
da talaxi _ xvaramzesagan vaJikas cxenis nalis
SemoRobil nakvalevs da nesti da sicive kide _
piacolas „blivion“-s ...hoda, Zalianac kargi!
awi memaxsovreba, wlis romel dros aRmovaCine
es ucnauri siyvaruli Semodgomisa da kidev
Crdili, romelmac araTu Semayvara Semodgo-
ma (Tavad rom arc icis ise, iseve ucnaurad da
SeparviT, qurdulad da Zunwad, usityvod, yo-
velgvari zedmeti saubrebisa da filosofoso-
bis gareSe) samudamod amedevna kidec... gvianRa
aRmovaCine Cveni sabediswero Tanxvedra da ma-
Sin mivxvdi, Tu ra aris faseulobaTa gadafaseba
...ara, Zalian maRalfardovnad JRers es „faseu-
lobaTa gadafaseba“, magram samagierod, ra zus-
tia: aTianSi xvdeba!... rom vfiqrob, didi brZola
ar dasWirvebia, _ axal ganzomilebas nebayo-
flobiT dauTmo adgili winamorbedma gulsa da
gonebaSi, fiqrsa da gancdaSi da axla roca mud-
mivad Tanamdevi Cemi arsebis Crdils vesaubrebi,
an vekamaTebi, an vuziareb, an ubralod vuRimiT
erTmaneTs, irgvliv Semodgomis Wreli foTleb-
is jazi aitacebs haerSi Cvens uwonad eTeriviT
gamWvirvale sxeulebs da me da Crdili Tavdavi-
wyebiT vcekvavT Cvens erTaderTsa da ganumeo-
rebel „vals-bostons“...
Crdili erTTavad Zalian seriozuli da
fiqriania... saerTodac, seriozulia, cota mel-
anqoliuri, rogorc ityoda zviki, kompleqse-
biT daxunZluli (oRond es „kompleqsebiT“ zvi-
kisaviT magari „lasiT“ unda warmoiTqvas, Tore
kapikia ise misi fasi!) arada, arafer SuaSia es
kompleqsebi! ubralod, Crdili mokrZalebu-
lia, zrdilobiani, akademiuri, kargad aRzrdi-
li, inteligenti, „paCti“ „dimitri gelovani“,
anu rogorc bebia ambobs, „bezpiti minut vron-
ski!“ rato uyvars am bebiaCem qeTos es vronski,
dRemde ver gamigia... wesiT, qaluri solidaro-
bis ambavSi kareninas mxareze unda iyos... iyo
ra qali, TavisTvis, magram araaa! _ aedevna es
vronski CrdiliviT da daRupa kidec... sisule-
lea! aravin aravis Rupavs! yvela Tavad iklavs
Tavs! _ marTalia es murtalo da momkali! _
ai, magaliTad, me da Crdili! ra SuaSia Crdili,
roca me Tavad msurs mdevdes yvelgan da yo-
velTvis: davdivar, mZinavs Tu vqoTqoTeb, yvel-
gan CemTanaa, daviRale, nabiji ver gadamidgams
umisod... avdivar kibeze, mere Camovdivar, viTv-
li safexurebs: C-r-d-i-l-i! erTi safexuri zed-
metia, xurdaSi momrCa.
...im dRes davemale, mainteresebda, ra moxde-
boda... avdeqi da gavipare, daviTese, rogorc
qurdi, gzis avazaki, gadavifare Tavze sabani,
amovefare sibneles da gavirinde... var ase CemT-
vis, viTvli wamebs da wuTebs, vusmen sakuTar
sunTqvas da raRacas veli... rom mkiTxo ras, me
movkvde, Tu vicode! sibneles nel-nela Tvals
vaCvev da „boJe moi!“ (zvikis leqsikonidan!) dgas
da RimiliT mimzers... mSvidi, uSfoTveli, raze
eRimeba? Cemze raRa Tqma unda _ sasacilo var,
rom vifiqre, davimalebodi... aba, sakuTar Tavs
rogor daemalebi? sanam rames gavifiqrebde, man
xom ukve yvelaferi icis da aba, aseT damalvas
ra fasi aqvs?! wesiT, ki ar unda eRimebodes, unda
icinodes, xiTxiTebdes Cems gulubryvilobaze,
magram is mainc mSvidad miRimis da swored
esaa, rom macofebs... vici, rom verasdros ver
gaveqcevi versad, verc gavuswreb, verc Cam-
ovrCebi... es 2-3 nabijis sxvaoba ar iTvleba, eg
ubralo fizikaa, ai sxivis gardatexa Tu dacemis
kuTxis radiusi Tu daxris amplituda Tu raRaca
jandaba! amplituda ara, antilopa! ampli-tuda-
ampli-suda-tuda-suda! tuda-suda! fizikaSi
sul mudam mTxle viyavi, zviki mawerinebda xol-
me davalebebs, zaira masws kide vecodebodi da
„samian janmrTelobas“ „madliza“ miwerda, anu
ar mamadlida... Crdili aris igive me _ erTi erT-
Si!
_ ara, mini _ „raznica“ aris xo ici?! _ gver-
didan makvirdeba zviki... „Seni proфili ufro
antikaa, imisi ufro iziaCnia“ _ atrakebs da ux-
aria! zviki darwmunebulia, rom codna romel-
ic samxatvro akademiaSi Seimecna, yvelaferze
36
„midis“, anu universaluria, „rato? imito ro
moda cxovrebaa... maradisobaa... samyaros menta-
luri konceфciaa...“
_ ra SuaSia profili?
_ SuaSi? SuaSi ki ara, TavSia genacvale,
Crdili su proфili ar aris? sada aqvs moculo-
ba da ganzomileba?
_ aqvs, rogor ar aqvs, es Cven ver vxedavT da
aRviqvamT, Torem yvelaferi iseTi aqvT, rogorc
Cven... Cveni inteleqtualuri debatebi apogeas
aRwevs, Crdili ki Sav Rvinos wrupavs da iRime-
ba.
_ jer es erTi Rvino Savi ar arsebobs,
Rvino an TeTria an wiTeli da meorec, SenTan
kamaTs azri ar aqvs, Sen xom uazrod ambiciuri
xar, oRond simpaTiuri ambiciuri! _ zvikis ve-
codebi da bolomde ar „mwiravs“, rom ar matki-
nos guli... „visi dedaa simpatiuri“ maxsendeba
Zveli filmidan, zvikis Tvals varideb da axla
ukve orive erTdroulad da erTnairad viRime-
biT: me da Crdili...
_ Sen vera xar, xo ici... ra gixaria? _ zvi-
ki kapwalobs da lamis amoxtes kiserze sam-
fad daxveuli koko Sanelis moduri Sarfidan,
magram boRmisti ar aris da uceb gamoidare
bs:
_ xo sakaiфod akvdeba es SarФi am pijaks?
Cems das avaxie!
me isev viRimi, zustad ise, rogorc Crdi-
li da gamomwvevad vusworeb Tvals TvalSi ara
zvikis, aramed ukve Crdils... Crdili mzeras
maridebs, radgan afrTxobs Cemi moulodneli
gaTamameba... magram es mxolod sizmarSi... siTa-
mame sizmarSi mosula, radgan ici, rom hop! da
gamofxizldebi da yvela miqarva Tan gahyveba
rogorc Caidans _ adevnebuli oxSivari, niavs
_ Semodgomis Wreli foToli, micvalebuls _
damtireblis cremli... ucnauria, saidan gamax-
senda micvalebuli... bevrjer mifiqria, magram
arasdros damsizmrebia sakuTari dakrZalva...
ara imitom rom meSinia sikvdilis... ara, ubral-
od, ar damsizmrebia da morCa!... sikvdilze
ki xSirad mifiqria rogorc yvela mokvdavs,
romelmac icis, rom yofna wuTisoflad sas-
rulia da cxovrebis kinolents adre Tu gvian
bolo kadrad aucileblad daajdeba sada da
ubralo warwera „The End “...
magram es mxolod maSin moxdeba roca Crdi-
li damtovebs... roca misTvis saintereso aRar
viqnebi... manamde ki ase unda viaroT erTad da
ganuyrelad... moulodnelad zurgidan muxru-
Wis xma, dartyma da SeZaxili axSobs yurTasme-
nas...
_ daartya! uSveleT!
_ nabiWvari, garbis, moaswari nomris damax-
sovreba?
_ saswrafos! saswrafos gamouZaxe! Cqara!
haeri, haeri miuSviT...
_ qalia?! sunTqavs?! ra axalgazrdaa?! saw-
yali!
_ gaatareT! sakace gaatareT!
_ sad daikargeba xolme es patruli? roca
ginda maSin ar modis swored, ra!...
_ „zakon podlosti!“ _ me veRarafers ve-
Rar vgrZnob... aRaraferi mesmis, vxedav mxolod
zvikis, romelic nerviulad ukidebs sigarets
da bolTas scems, Tan mobilurze viRacas elapa-
rakeba!...
me wona aRar maqvs, arc Tvalis feri, arc
saxis nakvTebi, arc palstika... arc... me vxedav
Crdils, romelic miRimis da pirvelad miwvdis
sakuTar xels, raTa wamomayenos
* * *
irgvliv ucnauri siCume idga. uecrad, lam-
pionis SuqiT ganaTebul gzaze, viRacis grZeli
Crdili daefina.
mxatvari aleqsandre gogiaSvili
37
ol
e, №
2,
20
17
dananebiT gamoveTxove Camaval mzeSi
gatrunul sofels da qalaqisaken vqeni piri.
skolas sabolood Sevxede, didxans vucqerdi
garindebuli... iqve, axlos, cacxvis CrdilSi mj-
domma moxucma gamomxeda.
_ genaneba, Svilo?!. ki, dagenaneba, ramdeni
xania aswavlidi mand, eg skola acocxlebda
sofels, mandedan gamosuli Jvil-xivili, ki
iklo im xmam bolos, magram mainc vcocxlobdiT.
axla kapikia Cveni fasi, aRaraa, mokvda sofeli.
midixar Senc, SenisTana qalis saqme, silamaze da
sikeTe rom moakldeba sofels, raRa fasi aqvs am
yofas?..
_ gamoswordeba, babu, saqme da davbrundeb-
iT yvela erTad...
_ eh, ra vici, viTom?.. RmerTma gisminos,
Svilo!..
am mTiani soflis patara skolis maswavlebe-
li da xelmZRvaneli viyavi didxans, mere bavSve-
bi Semogvakldnen da daixura. axla dedaqalaqSi
mivdivar, iq unda gavagrZelo Cemi saqmianoba...
mikroavtobusic movida, me naCqarevad
vemSvidobebi moxucs da avdivar...
* * *
es saswavlo weli Cemi axali cxovrebis da-
sawyisadac miviCnie. Tumca pirad cxovrebaSi
bevri araferi Secvlila. qalaqSi gadmosvliT
axali nacnob-megobrebi SeviZine da cota gaxal-
isda Cemi arseboba. adamianebTan urTierTobaSi
CarTuli sakuTar daulagebel yofas viviwyeb da
saerTo ferxulSi Cveulebriv miviwev win. mar-
Talia, Cemi TiTqos uferuli cxovreba mudam
CemTanaa, magram sxvebis saxeebi milamazeben mas.
axlac siamiT vusmen patara mirianis mSvenivrad
wakiTxul leqss da guli misi siyvaruliT mevs-
eba, minda mivide movefero, Wkvian Sublze va-
koco... eseni milamazeben cxovrebas, zogjer
saocrad menatrebian, zogierTi maTgani namd-
vil megobrad mimaCnia da maTi imediT vcocx-
lob... minda yvelaferi, rac vici, maTTvis gam-
oviyeno, maT gadavce...
dRevandel saskolo programebs Zalian
bevri aklia imisTvis, rom Rirseuli adamianebi
aRzardos. iq raRac bundovnad Cans samSobloc,
adamianis daniSnulebac da mTeli samyaroc. axla
imdeni macdunebeli ramaa irgvliv, axalgazrda
Tu karg gzaze ar daayene, SeiZleba, ufskrulSi
gadaiCexos. ver gavige, visi interesia Cadebu-
li am aSkarad naklul da zogjer ususur pro-
gramebSi, vin adgens an vin ukveTavs mas. bevri mi-
fiqria dRevandel saganmanaTleblo sistemaze,
magram ras Sevcvli? mxolod imas vcdilob, Cems
moswavleebs Sevayvaro namdvili Rirebulebebi
_ Tavisuflebisa da movaleobis marTebuli
gancda, samyaros RvTiurobis aRqma, samSoblo,
misi warsuli, misi kultura, literatura, ada-
mianebTan urTierToba da maTi SewevniT, swori
orientacia mivce...
nela veCvevi qalaqs. aq TiTqmis marto var.
gakveTilebis Semdeg mowyenili mivdivar Sini-
sken da daZinebamde vkiTxulob an saojaxo
saqmeebiT var garTuli. mcire xniT social-
ur qselSic viZirebi, iqacaa Cemi cxovrebis
raRac nawili, megobrebi, axloblebi da maTTan
saubari...
* * *
Cemi klasi Zalian Semiyvarda. yvela moswav-
lesTan saTanado urTierToba davamyare. yvelas
SesaZleblobebi, ojaxuri pirobebi da proble-
mebi gaviTavise. vcdilob, yvelaferi gavakeTo
maTTvis. bevr moswavles sxvadasxva saxis dax-
mareba sWirdeba Cemgan. yvelaze metad nias bedi
mafiqrebda. im dRes mowyenili, Zalian sevdiani
Canda. deda ucxoeTSi hyavs, mama gacilebulia
ojaxs, isic sazRvargareTaa axali coliT da,
rogorc Cans, es Svili aRar aRelvebs. nia mar-
toxela didedasTan izrdeba. araferi aklia,
yovelTvis kargad Cacmuli da mowesrigebuli
modis skolaSi, magram mudam sevdas vxedav mis
TvalebSi. amas winaT ise mwuxare iyo, TiTqos
etireboda. gakveTilebis Semdeg CemTan davisvi
da yvelaferi gamovkiTxe: bebia avad gaxdomoda
da saavadmyofoSi daewvinaT, bavSvi marto iyo
Sin, mezobels Cabarebuli. maSinve gadavwyvite,
CemTan wamomeyvana. jer saavadmyofoSi wave-
diT, misi bebia vinaxuleT, romelsac sakmao
xani dasWirdeboda operaciis Semdgom iq dar-
Cena. davaimede, janmrTeloba vusurve, kidev
naxvas davpirdi da vuTxari, rom bavSvs CemTan
wamoviyvandi. gaexarda saTno qalbatons, sxva
axloblebmac SemomTavazes, magram ajobebs,
TqvenTan iyos, skolaSic erTad ivliTo...
sasurveli stumari myavs. axla davaw-
vine nia, gverdiT Camovujeqi, vesaubre Tbi-
prozaproza
givi CiRvinaZe
martoxela maswavleblis Canawerebi
38
lad, movefere, vakoce siyvaruliT da mSvidi
Zili vusurve. Relavs, TiTqos erideba Tavi-
si mdgomareobis gamo, magram siyvaruliT da
madlierebiT miyurebs. amas aSkarad vgrZnob
da saocrad mixaria. me megobroba SevTavaze,
rogorc Cems tols, ise vesaubrebi. aman metad
dagvaaxlova. Sevatyve, gvian CaeZina, me vzivar,
TiTqos wigns Cavkirkiteb, magram sinamdvileSi
masze vfiqrob. saocrad mixaria, rom CemTanaa,
rom vzrunav masze... minda mivide, wynarad va-
koco da movefero an gverdiT mivuwve da gulSi
Cavikra... droa, mec daviZino, rom adre avdge,
bavSvic movamzado CemTan erTad da mere xelix-
elCakidebuli erTad wavideT skolaSi...
* * *
meore kviraa, nia CemTanaa. misi bebia gamow-
eres saavadmyofodan, magram jer sustadaa da
SevTavaze, bavSvi cota xans isev me myoloda.
saocrad SeveCvieT erTmaneTs, davmegobrdiT,
tolebiviT varT mexuTeklaseli gogona da or-
mociode wlis misi maswavlebeli. nia uniWier-
esia, gakveTilebs male vamzadebT da mere aTasg-
var saqmesa Tu TamaSs vigonebT...
axla skolidan vbrundebiT, mikroavto-
busidan CamovdivarT, bavSvs xels vkideb da
saubriT mivdivarT baRisken, romelic unda ga-
davWraT da mokle gziT mivideT Sin. nia ramden-
jerme Sebrundeba da TiTqos Cemgan malulad
ukan viRacas uyurebs. me ar vimCnev, mxolod
minda, araferi gamomeparos. cota xanSi igi maC-
erebs da dafiqrebuli meubneba:
_ maka, masw, gaCerebaze viRac gviyurebda
daJinebiT...
_ vin iyo, nia, Sen icani?
_ ara, maka masw, me rogor vicnobdi?
_ iqneb Tqveni axlobeli iyo an iqneb
mogeCvena, nia?
_ ara, maka masw, Cven egeTi axlobeli ara
gvyavs, arc momCvenebia. gaCerebaze manqanaSi
ijda, Cvens danaxvaze fanjara Camoswia da Tvali
gamogvayola, meored rom mivixede, mzis saT-
vale moexsna da xelSi eWira, TiTqos gakvirve-
buli Canda...
_ amdenis danaxva rodis moaswari, nia, Tan
ratom dainteresdi ase?
_ me ki ara, is dainteresda CveniT, ufro
sworad TqveniT, qalbatono maka, _ RimiliT ma-
javrebs Cemi patara megobari, _ iqneb Senc moka-
ri Tvali, magram ar amxel, ise kargi vinme Canda,
_ icinis nia.
_ azrze ara var, vin aris, nia, tyuilad
mtuqsav, SeiZleba aravinac ar gviyurebda da
damcini? _ TiTqos vibutebi me.
nia mexuteba da cremlmoreuli meubneba:
_ ras ambob, maka, me dagcini Sen?..
_ gexumre, nia, _ misken vixrebi da vefer-
ebi.
mere cremliani siciliT vexveviT erTmaneTs
da axalgazrda kacis yuradRebas viqcevT.
_ ra iyo, gogoebo, xom arafriT SemiZlia
dagexmaroT?..
Cven uceb vwynardebiT, me vswordebi, kabas
visworeb da kacs Tavdaxrili vpasuxob:
_ ara, ara, batono, madloba, yuradRebi-
sTvis! _ wavediT, nia, _ bavSvs xels vkideb da
mimyavs. mamakaci erTxans RimiliT gviyurebs,
mere raRacas Cailaparakebs da gzas ganagrZobs...
_ es vinRa iyo? _ ambobs nia.
_ me ra vici, iqneb is iyo, gaCerebaze rom
gviyurebda?..
_ ara, is sxva iyo, aravin gtovebT uy-
uradRebod, qalbatono maka, _ isev eSmakurad
iRimeba nia.
_ isev damcini, nia? _ TiTqos vbrazdebi me.
_ ar dagcini, maka masw, Tqven lamazi xarT
da yvela gamCnevT, _ ambobs is.
_ madloba, Cemo angelozo, _ vicini, vkoc-
ni da mivdivarT.
_ ho, netav, vin gviyurebda gaCerebaze? _
vinteresdebi mere.
_ naxav da gaigeb, _ mSvidad mpasuxobs nia.
_ sad vnaxav? _ vkiTxulob.
_ sad naxav da fotoze, ramdenime kadri
Cumad gadaviRe mobiluriT. imedia, erTSi mainc
moxvda...
_ amas uyure, ra moxerxebuli gogo xar, _
viRimebi me, _ kargi, mivideT Sin, visadiloT da
mere maCvene.
_ Tqven adgilze sadilamde vnaxavdi, maka
masw, _ dafiqrebiT ambobs nia.
_ ra meCqareba?..
_ ra vici, iseTi interesiT gicqerda,
Tqvenc unda gamoiCinoT yuradReba.
_ maCvene axlave! _ vCqarob me.
_ a, batono, _ nia axladgadaRebul fo-
toebs xsnis telefonSi, orSi aravina Cans, mx-
olod gamvlelebi da gaCerebaze mdgari xeebia,
mesame fotoze daTo Cndeba _ iseTi Secbunebu-
li saxiT iyureba Cvensken, rom uneburad mecine-
ba...
_ icani xom? _ iRimeba niac...
* * *
erT saRamos, nia rom bebiasTan darCa, me da
daTo vxvdebiT erTmaneTs.
_ rogora xar, rogor Seewyve axal adgils?
_ mekiTxeba is RimiliT.
_ Cveulebriv, SeveCvie ukve, gansakuTre-
buli araferia, xom ici rogoricaa dRevande-
li maswavleblis cxovreba _ bavSvebs unda ga-
dahyve, zedmeti araferi uTxra, mSoblebs unda
efero, _ uazro treningebze da gadamzadebe-
bze unda iaro da daRlil-daqanculi dabrunde
Sin _ amasTan arc anazRaurebaa Sesabamisi, arc
kargi mopyroba, arc dafaseba...
_ vici, Tanac marto maswavleblebi muSaobT
am qveyanaSi, saxelmwifo dawesebulebebSi oTxi
Tqvenodeni xelfasi aqvT da ZiriTadad arafers
akeTeben, profesionalebze aRar maqvs saubari,
maT Tavis adgilze iSviaTad naxav...
_ srulyofili profesionalebi arc Cven-
Tanaa yvela, Tanac kargis da cudis garCeva Wirs,
da ufro metic, profesionalebi TavdadebiT
muSaoben, Tumca yovelTvis saTanado dafasebas
ar iReben...
_ gasagebia, rogor gamoswordeba saqme, Sen
isic gecodineba...
_ nu damcini...
_ ar dagcini, vici niWieri da gonebamaxvili
qali xar...
39
ol
e, №
2,
20
17
_ gamosavali saxelmwifo ideologiis ar-
sebobaa, romelic qveyanas ar gaaCnia, am ideo-
logiaze unda aigos saxelmwifos yvela rgoli
da maT Soris ganaTlebis sistemac. man ki iseTi
programebi unda Seqmnas, rac mozards srulyo-
fili ganviTarebis gzaze daayenebs. swored Ri-
rebuli da ara garedan Tavsmoxveuli Tu maT
Targze moWrili disciplinebi unda miesadagos
Cvens momavals...
_ gasagebia, Cemo kargo, saintereso da mar-
Tebuli Sexedulebebi gaqvs mag problemur sak-
iTxze, mec mag azrisa var...
_ didi madloba, Tumca ar megona ganaTleb-
is sistemis momavlis gasagebad Tu iyavi Camosu-
li CemTan...
_ vafaseb Sens iumors, nu damcini, magisT-
vis ar Camovsulvar, ufro Cveni momavali da
Cveni urTierTobis dalageba mainteresebs...
_ Soridan ratom gviyurebdi me da nias?
_ nu gecineba, maS, ra meqna, Camovdivar
qalaqSi, minda, Cems rCeuls Sevxvde, romelic
sami Tve Semomwyralia, araviTari kontaqti ara
gvaqvs da uceb vxedav, rom mas bavSvi mihyavs Ta-
visi saxlisaken...
_ mere ra ifiqre?..
_ erTxans gulSi gamkra, xom ar gadusva
xazi Cvens yofil urTierTobas da vinme colga-
naSveb, Svilian kacs xom ar miTxovda-meTqi...
_ mere ver mkiTxe, Soridan ras miTvalT-
valebdi?
_ rogori sakiTxavia, maka?
_ viTom ar ici Cemi ambavi, milioni weli
mWirdeba gadawyvetilebis misaRebad da axla sam
TveSi movaxerxebdi, daTo?
_ xom SeiZleboda, iseTi vinme genaxa, rom
dafiqrebac ar dagWirveboda?
_ samwuxarod, veravin vnaxe egeTi, xom xe-
dav? gana vinmes saZebrad Camovedi? _ sofelSi
skola daixura, raionis centrSic ver vnaxe ad-
gili da dedaqalaqSi gadmovedi, radgan aq binac
mqonda da gulic momiwevda...
_ guli ratomRa mogiwevda, gegona stu-
dentobisdroindeli dReebi dagibrundeboda?..
_ ara, egre gulubryvilo ara var, megona
ukeTesad vigrZnobdi aq Tavs, magram gansa-
kuTrebuli araferia...
_ da ratom eZebdi sxvebs, maka, nuTu ver-
aferi Rirebuli naxe CemSi?
_ ici Sen, rom aravisac ar veZeb, bevr Rire-
buls vxedav SenSi, magram, miuxedavad imisa, rom
TiTqos axlosa varT erTmaneTTan, Sen bolo na-
bijis gadadgmas ver bedav... vgrZnob, rom raRac
geeWveba, raRacas Cxrek Cems warsulSi, TiTqos
geSinia, me, ukve ormociode wlis qals, raime
iseTi Tavgadasavali ar mqondes, rac momavalSi
gamoCndeba da Cems SerTvas gananebinebs... minda,
Cemi gjerodes, sxvanairad ver gavugebT erT-
maneTs...
_ rom ar mjerodes, amden xans ar meqneboda
SenTan urTierToba. xom ici, rom Sen miyvarx-
ar?..
_ eg vici, magram isic vici, rom xandaxan
sxvebTanac cdilob dakavSirebas, axali vinmes
moZebnas, Tumca guli ar migyveba maTken... ase
Tu araa, raRas ucdi, srulwlovanebas velodeb-
iT?..
_ aRarafers velodebi, am samma Tvem ukve
gadamawyvetina, rom Sens garda aravin minda. Sen
rom aq ar gamoqceuliyavi da raionSi Cems moZeb-
nil samsaxurs dasjerebodi, axla ukve erTad
viqnebodiT... amis gamo davemdureT erTmaneTs,
magram rogorc xedav, ver gavZeli uSenod...
Sen?..
_ mec vfiqrobdi Senze, sxvaze rogor unda
mefiqra?..
* * *
skolaSi krebaa, es dReebi direqtori raRac
civad miyurebs. Cans, Cemi kategoriuli gamosv-
lebi ar moswons. misi ramdenime gadawyvetile-
ba usamarTlod miviCnie da ar davuWire mxari.
axalma megobrebma mirCies, ar ginda winaaRmde-
gobis gaweva, daeTanxme yvelaferzeo. me mjera
maTi megobrobis, magram, Cemi bunebidan gamom-
dinare, ver avitan direqtoris Tavnebobas. Tum-
ca aq albaT verc samarTals miaRwev, sanam Sen
vinmes rames auxsni, manamde direqtori imoqme-
debs saTavisod...
klass vuyvarvar, saukeTeso akademiuri
moswreba aqvs, mSoblebi Zalian madlierebi ar-
ian. Cemi meTodi sxva maswavleblebmac gadaiRes
da nayofierad iyeneben. mxolod direqtori da
masTan molaquce ramdenime TanamSromeli miyu-
reben arasaimedod. Cems pedagogiur mignebaze
naSromic davwere da saministros warvudg-
ine, veravin davainterese, iq mxolod ucxour
gamocdilebaTa danergvaze iRwvian. Cemi naaz-
revis gamoqveyneba mxolod maswavlebelTa yo-
velTviur JurnalSi SevZeli. mere internetSic
gavrcelda da mravali gamoxmaureba mohyva...
minda, kidev gavaRrmavo am mimarTulebiT kvle-
va, umniSvnelovanesi amocanis gadWra davusaxe
Tavs _ internetis xanaSi bavSvma wignic sa-
Tanadod gamoiyenos... sxvadasxva saSualebebiT
Cems moswavleebTan am mizans nel-nela vaRwev.
swored esaa Cemi naSromis Tema da aRwerili maqvs
meTodis ZiriTadi maxasiaTeblebi. amdenad, Cemi
saqmianoba mxolod Cveulebrivi swavlebiT ar
sruldeba, me veZeb, vikvlev, Tan praqtikaSi vi-
yeneb da umetes SemTxvevaSi karg Sedegs vaRwev...
Tumca, Tu es meTodad cnes, SeiZleba, saerTo
xazidan gadaxvevad CamiTvalon da skolidanac
ki damiTxovon... dRes Znelia didi wamowyebis
gansxeuleba, SeiZleba sistemis winaaRmdeg
mimarTulad Seracxon... me garkveul wreebSi
avtoriteti movipove Cemi meTodiT, miwveven
dainteresebuli maswavleblebi da gvaqvs metis
aRmoCenis survili, magram es xelmZRvanelobis
zeda fenebSi ar moswons umetesobas. yvelaze
metad Cveni skolis direqtoria Cemi miRweva-
aRmoCenebiT SeSfoTebuli, fiqrobs, rom mis
adgils movindomeb da mSralze darCeba. ami-
tom daufaravad miSlis xels yvelaferSi. ver
warmoudgenia, rom me siaxlis Zieba, bavSvebTan
axlo urTierToba da Cemi dakvirvebebis anali-
zi ufro mizidavs, vidre direqtoris movale-
obebis Sesruleba...
* * *
amas winaT axali proeqti davwere saskolo
RonisZiebaTa nusxaSi Sesatanad. misi arsi mok-
40
led aseTia: skolaSi swavlis dros, daaxloebiT
meoTxe-meTormete klasebSi bavSvma aucile-
blad unda naxos saqarTvelos yoveli kuTxe,
gaecnos mis geografias, istoriul-eTnografi-
ul Taviseburebebs, dRevandelobas. yuradReba
unda daeTmos sakuTari fesvebis Ziebas, winapar-
Ta cxovrebis warmodgenas, gvaris genealogiis
Sedgenas... aseTi aqtivobisTvis aucilebelia
Seiqmnas garkveuli saxelmZRvanelo, an Sesa-
bamisi literatura damuSavdes maswavleblebis
meTvalyureobiT. bavSvs swavlas vawyebinebT
sakuTari fesvebidan da mere ganvavrcobT
mTel qveyanaze... vTvli, rom aseTi RonisZiebis
saerTo programaSi moqceva da ganxorcieleba
aucilebelia, radgan bavSvebi ise amTavreben
skolas umetes SemTxvevaSi, sakuTar mxares an
dedaqalaqs ar scildebian...
hoda, axlac Cveni qveynis erT-erTi mSven-
ieri mxaris, aWaris gasacnobad varT... klasTan
erTad sami maswavlebeli da ramdenime mSobeli
maxlavs. mTian aWaras vecnobiT, aRfrTovaneb-
uli varT aqaurobiT... erTgan fexiT siarul-
ma mogviwia da mexuTeklaseli bavSvebi, gan-
sakuTrebiT gogonebi, daiRalnen, zogierTi
mSobelic lamisaa davardes. me ki aucileblad
minda umaRles mTaze mdebare cixis naxva. msur-
veli Cems garda mxolod erTia, Suaxnis maspin-
Zeli mamakaci adgilobrivi resurscentridan.
bavSvebi sxva maswavleblebs da mSoblebs Cavab-
are _ axlomdebare CanCqeris da uZvelesi xidis
naxva SevTavaze, me ki maspinZelTan erTad ty-
ian aRmarTs davadeqi, romelic sam kilometrze
Sorsaa da win da ukan samiode saaTi gvinda gzaSi.
darCenilebma RimiliT, gakvirvebiTa da moSurne
TvaliT gagvaciles, magram amisTvis ar mimiqce-
via yuradReba. sulac ar merideba, rom TiTqmis
ucxo mamakacTan vmogzaurob. iseTi keTili Rim-
iliT miyurebs da ise gaexarda Cemi survili, rom
darwmunebuli var, zedmets arafers makadrebs.
xolo Tu Sevuyvardebi, misma colma idardos
da Cemma Tavmoubmelma rCeulma... vxumrob, ra
Tqma unda... sawvimrebi, mcire sagzali, wyali
aviReT da gzas davadeqiT. daTom (aqac daTo! _
ra vqna?) yvela tvirTi TviTon gadaido mxarze,
sasiamovno saubriT mivdivarT, man dawvrilebiT
icis cixis da iq arsebuli eklesiis istoria, Tan
kargi mTxrobelia. Tumca ufro metad me malapa-
rakebs, Cems meTodebze vuyvebi da Cems cxovreba-
sac warmovadgen Zalauneburad. iseTi yuradRe-
biT meqceva, lamisaa xelisgulze damisvas da
ise amiyvanos mTaze. erTxans ankara wyarosTan
visvenebT, boTlebs vavsebT da isev vagrZelebT
gzas. gvixaria am ukacriel bilikebze siaruli,
gvixaria win arsebuli sanaxaobis xilva da Tqven
warmoidgineT, erTmaneTTan yofnac gvixaria...
cixeze karga xans gavCerdiT, jer erTi
SexedviT davaTvalereT, mere salocavze
avanTeT sanTlebi... me gamovedi, cixis kideebs
vaTvaliereb, iqidan gadaSlil mTebsa Tu xe-
obebs aRfrTovanebuli vuyureb da fotoebs
viReb... karga xans gaverTe am saqmiT. ukan rom
mivbrundi, erTi kacis magier ori damxvda, Cem-
gan zurgiT sxedan qarafis axlos da saubro-
ben. fexis xmaze dgebian, Cemken brundebian da...
gaoceba mipyrobs _ axladgacnobili mamakacis
gverdiT daToa, Cemi rCeuli, Cems Secbunebul
saxes uyurebs da laRad iRimeba. Zalian gamexar-
da _ aqac momZebna, am kacTanac ar damtova
marto, marTla imsaxurebs siyvaruls... mere
vexveviT erTmaneTs, bolos CrdilSi vsxdebiT
samiveni da vsadilobT...
* * *
dro midis, mesame welia qalaqSi var. wels
adre movida gazafxuli, Tumca dedaqalaqSi
verc SeamCnev mas? axla gansakuTrebiT menatre-
ba Cemi mTispirebi, sxvadasxva xexiliT TeTrad
da alisfrad ayvavebuli venax-sayaneebi. guli
aRar midgeba aq, minda mTebisken gaviqce da Cems
fuZe-keras, mSoblebs, Zmebs da ZmisSvilebs
movefero. magram sadaa magis dro? SabaT-kviras
disertaciaze vmuSaob, rom rogorme davayeno
saSveli mis dacvas. am dros gamomcemlobidan
matyobineben, rom Cemi naSromis erT-erT me-
Todur saxelmZRvanelod dabeWdvas apireben...
saRamos daTo mirekavs raionidan, municipal-
itetis xelmZRvanelobam mcire biznesis xelSew-
yobis programiT Cveni soflidan qalaqSi wasu-
li ramdenime ojaxis proeqti daafinansa, isini
bavSvebianad brundebian ukan. amasTanave sxva, aq
mcxovrebi mSoblebic daabruneben skolis dax-
urvis gamo raionis centrSi axloblebTan gax-
iznul bavSvebs, Tu Senc dabrundebi, saTaveSi
Caudgebi am saqmes da pedagogebs Sekreb, skola
am gazafxulsve, saswavlo wlis dasasrulamde
aRdgeba _ es ki soflis gadarCenas rom niSnavs,
Cemi Tqma ar gindao...
esRa maklda kidev?!. am monatrebisas raRa
gamaCerebs qalaqSi, Tu iq soflis gadarCenis am-
bavi wydeba?! gzac iqiT ara maqvs? _ es kaci verc
me meleva da verc im mxares _ amasac xom unda
danaxva da dafaseba?!.
41
ol
e, №
2,
20
17
RmerTo maRalo,
saTxovnelad ena Tu miWris,
amasa gTxov:
amacile Suri da iWvi...
gamaride uamindobas _
am Wirs da im Wirs...
momec surneli
xnuli miwis,
nawvimar Tivis,
ToneSi axladgamomcxvar puris
da RviniT savse soveli WiWlis...
sitkboeba Taflis,
naTeli sanTlis,
siwminde fiWis...
Tavgameteba kvelTeli mRvdlis
da nosteli biWis...
Torem
vici, usiyvarulod
Senc giWirs
da
me xom miWirs... Zalian miWirs...
da, rac Cvena gvWirs...
da, rac dResa gvWirs,
yvelaferi amitoma gvWirs,
amitoma gvWirs...
amitoma gvWirs...
* * *
ilia marTlis xatTan
CurCuliT Tqmuli.
mamuli,
ena,
sarwmunoeba _
es Cveneburi wminda sameba _
iyo da dResac aris:
visTvis _ suli da guli,
visTvis _ Cena da gamoCena,
visTvis _ oden saTnoeba,
visTvis _ wameba...
SenTvis, iliav,
es, _ yvelaferi, iyo: mTeli cxovreba, _
vali kacuri, qarTvelkacuri,
mZime jvari da...
wiwamuri...
poeziapoezia
TinaTin siymaSvili
moviare, moviloce saqarTvelo...
movefere vel-mindvrebs da mTa-bars...
glexikaci movikiTxe, gavamxneve...
gavumagre yvela kari
cixe-koSks da taZars...
cotnes ficiT Sevekari...
koxtasTavze mec davidgam karavs...
mowyenili iyo dedofali...
momeCvena Tu namdvilad
momarida cremliT savse Tvali...
sayveduriT CurCulebda,
TiTqos, vinme miyveboda zRapars:
_ erTiani saqarTvelo dagitoveT,
moufrTxildiT, mouareT rad ar!..
vin xelyofs da vin arRvevso
qarTlis saman-qamars...
davuCoqe, Sevevedre gvirgvinosans,
qarTvlis dedas, dedaRvTisas sadars:
_ Semaswari Zvel didebas,
Semoswyeri Cemi qveynis mbzaravs...
damaviwye es dReebi navsiani...
amayole sxva niavs da sxva qars...
gaixsene Samqori da basiani...
qristes jvariT da RvTismSoblis xatiT
fexSiSveli kvlav waruZeR laSqars...
davibrunoT samaCablo,
afxazeTi davibrunoT,
saqarTvelo ar davkargoT,
Tamar,
Tamar,
Tamar!!!
* * *
mimwuxrisas guliT nafiqrali
es dRec daRamda.
miiTvala Jamma da droma.
akiafda caze marCbivi.
yvela suldgmulma miiZina...
miscemia zogi gancxromas,
mSvidad fSvinavs...
gatrunula zogic, _ maCviviT,
me _ ra RvTiswyroma
damemarTa
marTla da marTla:
ver visveneb, vborgav,
amitana ucbad fiqrebma
imad, roma
42
dReni...
dReni raa,
wlebi...
TvaldaxelSua wlebi miqreba...
sxva vin daindo sawuTroma,
vici, mimuxTlebs adre Tu, gvian...
me imas vCivi...
ra movaswar, ra gavakeTe,
saCvenoSi _ Cemi ras hqvia...
ras cimcimebs... miTvalTvalebs...
raebs miTvlis da maniSnebs raze
arCbiv-marCbivi...
vis ra Sevmate, Cemi mosvliT, am qveyanaze
an _
am qveynisgan, me ra miviRe? _
Cemi weli, Cemi arCivi...
* * *
Tavdeba gzaSara, Tavdeba biliki _
savali, uvali, navali...
iq _ xevi, aq _ bari,
mcire ram _ aRmarTi...
SoreTSi mTa moCans maRali...
mTis iqiT?
mTis iqiT, netavi, ra ari? _
ra ari, _ Tavisi hoTi da ara-Ti?
rac aRmarTs mohyveba:
daRmarTi _ CaRmarTi...
* * *
da... rogorc Zvelad, Zalian Zvelad
da... rogorc winaT, Zalian winaT,
wvims...
wvima aris iseTi sveli,
rogorc... wvima.
wvims... ar Ralatobs Cveulebas _
mefereba, melamuneba da raRacas meCurCuleba...
da... rogorc Zvelad, Zalian Zvelad
da... rogorc winaT, Zalian winaT,
maxarebs da yurs vugdeb wvimas
da, peSvs wvimis wveTebiT vivseb
da... mgonia, viRac mixmobs...
isev... isev... isev...
netav, vin meZaxis, vin moiTxovs Svelas,
minda, zecis madli vuwilado yvelas...
iqnebada... yvavili var gadagvaluli,
ara _ baRCa-baRis _ mindvris
da... bedi Cemi, rogorc _ biliki,
Sors mivlis da sadRac midis...
iqnebada, foToli var, zamTris piras,
xis tots rom SemorCa kentad...
qari exleba Tavawyvetili...
qari raRas merCis, netav?!.
iqnebada, zRvaSi uniCbo navi var,
talRa gaRma gasvlas ar maclis...
magram... sadac var da rogorac var,
me, me var da... Cems meobas
arc araferze ar gavcvli!
iqnebada, varskvlavi var Soreuli,
ciskrisas rom bedavs cimcims...
yvavili var, foToli var,
vin var, ra var, rogori var,
sxvam Tu ara, me xom vici!
Sen ganSorebis tkivils ver waSli,
vin momaSoros gulidan lodi...
rogorc gazafxuls elian mTaSi,
ise gelodi...
Sen Cemma Tmebma ver dagabrunes,
ver dagiwani TmebiT xundebi,
am guls ra vuyo, ver gapatia _
danaSauli ardabrunebis...
me beds velodi: ra davaSave,
amqveynad ratom movedi gvian?..
netav, vis uZRven saCemo leqsi,
visTan usmendi varskvlavTa Srials?..
netav, vin iyo Seni rCeuli,
ramdeni qali aeWviane!
yvela Savgvremans da qeraTmians
es adardebs da asevdianebs:
ra dagrCenia ucxo miwaSi,
dabrundebode, biWo, TianeTs...
miTxar, ra fiqrebs andobdi niavs,
rogor uZlebdi tkivils bolomdi...
cxel gulSi rogor gacivda tyvia...
me getyvi, getyvi, rogor gelodi!
Sen dabrunebiT tkivilebs waSli...
dabrundi, Torem iqneba gvian.
rogorc gazafxuls elian mTaSi,
ise mogeli...
am lodins Seni saxeli hqvia...
* * *
mec foToli var...
mec movwydebi xes cxovrebisas...
saiT wamiReb qaro, tialo?
vidre cocxalvar,
minda miyvarde,
minda giyvarde,
am mzis da cis qveS
me da Sen erTad vixetialoT...
* * *
miRimian alublebi...
micinian aluCebi...
miRimian,
micinian
ra celqebi, ra urCebi...
siZulvils ki gadavurCi,
siyvaruls Tu gadvurCebi?..
43
ol
e, №
2,
20
17
* * *
dganan da iwvian usityvod,
siyvaruls veRar malaven Sindebi...
me _ rogor davmalo? rom ase mindixar,
rom ase mwyurixar, rom ase mSivdebi...
mainc... rao, poetma,
poets, mainc ra surs?
_ bevri araferi:
Rvino, an _ arayi erTi sura,
pirmotexili xelada da Tixis jami, _ sulac...
qaRaldi da kalami...
salami da qalami...
mcire ram xemsi,
rom man, rogorc _ wesi,
daweros leqsi!
mosmena da gagoneba!
leqsis mowoneba, Tundac _ dawuneba...
oRond... mohyves SeZaxili...
rogori da ranairi?
iyos _ SemZaxeblis neba!
dedamiwa _ qalamnad, qudad _ Tavani cis...
da kidev: raRac, sxva,
rac, amqveynad, aravin sxvam,
marto TviTon icis!..
gza da sivrce _
savali da safreni, _
poetis saferi...
meti araferi! meti araferi!..
ho... cota _ siTbo, sinaTle, cia-cia...
patara ovacia,
vidre droa da ara gviania...
poeti, qalia Tu kacia,
adamiania!
kidev: mofereba...
kidev: si... yva... ru... li...
poetsac xom mkerdSi, qva ki ara,
udevs _ guli!!!
zogjer mgonia,
rom... me... var... marto...
marto var, _ Sua _ miwisa da cis
da moziares Cemi sulis tkivilebisas
vuxmob da vnatrob,
magram... amaod, _
tkivili Cemi aravin icis,
Zaxili Cemi aravis esmis...
irgvliv dumili...
dumili irgvliv
da rogorc wesi,
oden dumili, dumili ar dums,
dumili yviris...
yviris dumili da gulgrilobis
kenWebsa da qvebs
da... lodebs mesvris...
yviris dumili...
yviris dumili...
da me yvirili dumilis mesmis...
* * *
gaifatra
Rrublis fata,
fantelebad daifanta...
taa-taa... ata _ ata...
Ramem iklo,
dRem imata...
* * *
me gana wvimam damawvima,
Tvali cremlma daminama da damibinda.
SenTan damiRamdes da SenTan gamiTendes,
meti qveyanaze ara minda...
ise menatrebi, SenTan arasodes:
ar mwyurodes da ar mSiodes...
Sen, Cemi siyvaruli SegakrTobs,
usiyvarulobis geSinodes...
daviyrueb yurs
davibrmaveb Tvals,
amoviglej guls,
gavigiJeb Tavs...
movinatreb _
ras, ras, ras:
Cemi qveynis cas,
xodabuns da zvars...
moviwyureb _
ras, ras, ras,:
engursa da mtkvars,
tinis wyalsa da zRvas...
movufereb _
ras, ras, ras:
tye-Walas da mTas,
balaxsa da qvas,
ar vindomeb,
ar vindomeb,
ar vindomeb _
sxva samSoblos,
dedaenas
da salocavs sxvas...
vinc ra unda Tqvas,
vinc ra unda qnas,
wisqvilma ki _ fqvas,
fqvas...
fqvas...
fqvas...
44
mzes moekida RvTiuri ali,
iisfer saxiT mi-modis quCa,
Zowisferia Cemi grigali,
es Semodgoma rom gamiyuCa...
cisfer wvimebad caze kivian
Cems tans dayrili civi lodebi,
me aRarafris ar meSinia,
me aRarafers ar velodebi...
sadRac, gamxmari Srialebs suni
nagvirilaris, naenZelaris,
yvela varskvlavi Senislulia
da cisartyelis SiSi elvarebs...
aTrTolebuli vskdebi gvimrebad,
miwidan camde da mis iqiTac,
naZvebs edebaT orTqli grimiviT
da amtvrevs qari haeris Wiqas...
msurs, poeziis vigrZno fereba,
Cems wiaRSive leqsad vwvimdebi,
da daxavsebul qandakebebad,
cidan modian Rrublis Crdilebi...
Cemi sxeuli Tovlia – dneba
da itoteba nakadulebad...
ra advilia Cemi SegrZneba,
mere wasvla da ardabruneba...
ra simwarea gerqvas lamazi,
Tanac usivrco da uTariRo,
da usinaTlo beRurasaviT
Tavs sazareli gauadvilo...
ra advilia Cemi simuqe,
ra feradia sairgvliveTi...
isev oboli cremli viCuqe
da martoobis karTan mivedi,
mainc savse var furisulebiT,
Cemi nasunTqi skdeba miwidan...
mze momefera xelis gulebze,
da sizmariviT gadaifrina
poeziapoezia
Taflo zariZe
Cemi siyrmis Tu didobis sxivma,
Cemi yofnis Tu aryofnis siom...
o rogor minda, zrdasrulad viSva
da Cems gafrenil bavSvobas vdio,
rogorc mindorSi cisfer pepelas
aramiwiers mTeli arsebiT...
me niaviviT unda memRera,
roca satkivars leqsebad vwerdi...
dResac ar vici ra manZilia
gadafrenamde gadafrenidan...
yvela sikvdili gadavlilia
da am erTxelac gadavrCebi da...
Cemi sxeuli Tovlia – dneba...
da itoteba nakadulebad...
ra advilia Cemi SegrZneba
mere wasvla da ardabruneba...
gulze damzrali jvrebi mawyvia,
vgavar mwvervalebs qariSxliT daRrRnils.
Cemi siciviT sivrce savsea
da uleqsoba sicocxles maclis...
me maxsovs, siTbo didi xnis winaT,
(dedis mucelSic, Tumca mcioda)
miyvarda, roca Tmas mivarcxnida
mzis savarcxeli saiqiodan...
ar var am qveynis da mciva yvelgan,
vnatrob, mziani Rrublis erdoebs...
risTvis mwiravdnen, ar icis RmerTmac,
vinc myvarebia, visac velode...
ar minda – merqvas adamiani,
viyo iseTi, rogoric yvela,
Tundac poeti, Tundac mxatvari,
nebismieri, sicruis tyvea...
gulze damzrali jvrebi mawyvia,
yovlismomcveli simwrisgan viwvi...
movlen TvalTmaqcni, suls gagaclian
da mizezi ki aravin icis...
45
ol
e, №
2,
20
17
migatoveben fiqrebic male,
ra dagaZinebs SeSlils ufiqrod
Sens zmanebaSi Camdgara gvalva,
da yvavilebi SegrCnen fiTrebad...
rac ganmeride, ar gavxar Sens Tavs
Sen daemsgavse wvimas – uzecod,
gamxmar miwaze simSraled krTebi,
da grZnobismagvar siTbos cecebad.
da mag usivrco mxrebidan erTob
Camogecala daRlili RmerTi,
rac Sens wiaRSi ar damavane.
axlac Seneul sicxades ver Tmob...
vis Seakedleb cariel Tvalebs
an Cemi zizRiT savse gonebas,
aravin icis vis mimaTvale
da albaT arc Sen gemaxsovreba...
ver SeZleb zecas gauxsna Rili,
igrZno iebis nazi cieba,
Cems sagvirgvinod dawna RiRilo,
da gamaSiSvlo gradaciebad...
me velodebi miwam mze miSvas,
vnaxo sicxade sizmrislodeba
Sen miagavxar ugzo qariSxals,
uazrobas rom daemoneba...
Cemgan wasuli Rimili gqvia,
da susxis TixiT nazeli bude.
civad giyureb iebis cidan,
mag sicividan aRar dabrunde!
dReebi gvamuri
mihgvanan mRvimeSi
darCenil Ramurebs,
sibneliT nayrovan,
foTlebze CamomWknar
sisveles vagroveb,
talaxSi azvinul
sicivis simwifem
mze-qarva Caylapa,
axla ki qaraSots
sicivis fardebi
mTebisken gadaaqvs,
mec iqiT mivyvebi,
urvisgan daRlili,
Tovlisfer samiznes.
gza da gza davwyevli,
cremlebad wamomskdar
sisxlisfer yvavilebs,
mTaSi davsaxldebi,
rogorc _ usxeulo,
Tovlisfer naZvebiT.
farCebad davafen
wablisfer Tvalebs da
dalalebs wablisfers.
samosi ara maqvs
rZesaviT maSreba
surneli qaluri,
qarebma momwyvites
yelze rom mexvia
is siasamuri...
momtexes mklavebi,
veravis vixuteb,
tuCebi maxmeba
da vitan wamebiT,
uRamur TvalebiT
udReur naTebas...
aRar mwams arvisi
veravin vera grZnobs
ra gancda mawamebs,
verasdros ipovniT
Tovlisfer gogoSi
warsulis nawnavebs,
me ara usaso,
aramed realur
yofiTs Sevekire
verasgziT vipovne
am samZulvareTSi
Cemferi mewyvile.
sadRac daikarga
Cemi silamaze
Cemive sagzuri
da Wama Waobma
Cemi sizife da
Cemi siyvaruli...
46
rogor edeba adamians bunebis gancda,
xan ki, piriqiT, _ bunebasac vucvliT gunebas,
cxeli mzis siTbo, uCveulo daRliT Tu gvTangavs,
grili niavi saalersod gvesalbuneba.
dasCemebia, ucnauri, siCume sivrces,
fiqrobs sivrceSi CanivTuli vrceli siCume,
ase, fiqrebSi, SeniRbuli ocneba gimzers,
Tumca, SevniRbe es ocneba, ver CaviCume.
buneba mudam da TandaTan hqmnis raRac axals,
ufro metad nazs, ufro lamazs, _ axal mSvenebas;
igi miagavs ocnebebiT mcxovreb did mxatvars,
romlis qmnilebac saucxoos badebs SegrZnebas.
msurs, raime wrfeli, gulmxurvale naSromi giZRvna,
mere, drom icis, Tu CaTvlian masac Sedevrad,
aRiarebis seni ar mWirs, ubralod, minda _
me, mxolod, minda ocnebebSi Seni Sexedva.
da, Tuki, mainc es qmnileba rogorRac gagcems,
sul ar manaRvlebs da saerTod, ar mefiqreba,
oRond, rogorme, Tundac cotaTi ocnebebs gavcde
da sinamdviles SevuerTo Cemi qmnileba.
maSin vityvi, rom, marTalia, vicxovre ase,
viyavi, diax, am donemde Seyvarebuli,
magram SevZeli da bunebas vemsgavse, mainc,
samaradisod siCumeSi SenivTebuli...
CanivTebia, ucnauri, siCume sivrces,
o, ra vrcelia es siCume, ra didebuli!..
TiTqos, buneba am ucnaur siCumes ismens,
axal qmnilebis Sesaqmnelad Cafiqrebuli.
poeziapoezia
elene abulaZe
elene abulaZe daibada 1981 wels qalaq axmetaSi. daamTavra ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis kaxeTis filialis filologiuri fakulteti. aris ramdenime wignis avtori, misi
leqsebi Sesulia sxvadasxva krebulebSi.
elene abulaZe, amJamad, axmetis municipalitetis sainformacio centris gazeT `baxtrionis~
TanamSromelia.
es, _ Semodgomis wynari Ramea, foTlebi cviva,
anaTebs, mTvare, ise anaTebs, sxeulSi mciva.
xan, fifqebiviT, momaval foTlebs momayris qari,
cviva da cviva es foTlebi, anaTebs mTvare.
erTi foToli SerCenia gaZarcvul totebs,
ara vardeba, Tavs imagrebs, uberavs odes,
kidev unda, rom gaagrZelos sicocxle, TiTqos,
amaze meti saocreba ra unda iyos?!
* * *
nuTu, cxovreba ase rTulia?
ase rTulia _ iyo keTili?
nuTu, arafriT ar SeiZleba,
rom arvin dagrCes guldawyvetili?
albaT, ara da radgan asea,
albaT, fiqrebic bedisweraa,
yvelaze kargi rogor vifiqro,
rodesac, yvela, kargi veraa?!
ase rTulia, _ viyo marTali,
gulis nadebi rom ar davmalo?
ase yofila aliarTali, _
qveynis triali ase, ubadlo?!
ho, asea da me amden kiTxvebs
ver movuZebne pasuxi zusti,
Znelia, marTla, giyvardes vinme
da ufro Zneli, roca ver uxsni...
rom... siyvarulic unda damalo,
Tan, siZulvilze meti mcdelobiT,
qveynis triali, _ ase ubadlo,
Tu, Segaxvedrebs rasac elodi?!
47
ol
e, №
2,
20
17
kalami furclis usasrulo xazebs gauyva
da sityvebi gaxdnen maTi tyveebi... frazebi
ibadebodnen azrebSi da azrebi xorcs
isxamdnen frazebSi. harmoniamac sakuTari
Tavi aRmoaCina maTSi. cam uwyoda, rom es
grZnoba ar iyo miwieri, amitomac RrublebSi
iwvoda misi arseba, kalami werda da werda...
gamoiyvana metaforebi da cisartyelis
elferi SesZina nawers, kalami wamiT SeCerda
da es SeCereba iyo TiTqos usasruloba. man
dawera sityvebi, bevri sityva da maT ukve
sibrZneSi aRmoeCinaT Tavi.
naweri gaxda filosofia da CainTqa milion
kiTxvaSi, upasuxod rom darCeniliyvnen...
kalami Seyovnda moulodnelobisgan, melnad
daiRvara, amitom, uzarmazari laqa daaCnda
furcels.
sityvebma moiwyines... arafris didebiT
aRar isurves furcelze wyobad gabneva,
araraobaSi qaosad darCnen da dardSi daiwyes
wreebis moxazva usasrulod...
xeli, ase uecrad gaCerebuli, namdvilad
itirebda, cremli, Tvalis msgavsad, masTanac
rom yofiliyo Casaxlebuli. im dros,
furcelze sufevda `arTqma~, `araraoba~,
`dumili~, `tkivili~ da... sxva, araferi.
SesaZlebeli rom yofiliyo, kalmidan
sityvebis magivrad saSineli kivili
gadmoedineboda da dafaravda dawerilsa
da dauwerels, Tqmulsa Tu, uTqmels,
yvelaferi gaxdeboda kivili, iseve rogorc,
erT dros, sityva gaxda yvelaferi da mec, is
suleli mwerali, visi kalamic sityvebad iqca
furclis usasrulo xazebze, aRar viqnebodi
harmoniaSi...
veRarc filosofiaSi aRmovaCendi
sakuTar Tavs, uazro grZnobebiT gabruebuli
vidgebodi sul patara ferdobze da
warmovidgendi, rom uzarmazari qarafis
kideze, civi niavi miseravda saxes. swored, es
iqneboda diadi striqonis, diadi dasasruli,
magram...
sasaciloa da vicodi, sityvebis avbediTi
dumili ar iqneboda xangrZlivi. amitomac,
Tamamad videqi `qarafis~ kideze, sadac qari
Cemi usasrulo Tmis talRebSi ewvneboda da
swored es iyo, albaT, warmosaxvis yvelaze
didi saCuqari, saCuqarTa Soris.
sibraze dadumda, dapataravda, Tavi
uadgilod igrZno lamaz warmosaxvad
qarbuqSi. amitomac, me is gavuSvi. sevda wavida.
kalami damsubuqda, masSi CaiRvara raRac,
sinaTliseuli da isev igrZno usasrulo
siyvaruli sityvebis mimarT.
es iyo wami _ simSvidisa, romelmac
Cemamdec amoaRwia... sakuTar Tavs
vekuTvnodi. `qarafis~ kideze, ukve, Tbili
niavi mealerseboda, amitomac ̀ arTqma~ iqca _
`sityvebad~, ̀ araraoba~ _ ̀ imedad~, ̀ tkivili~
ki, ukve, gamxdariyo `simSvide~.
uzarmazari melnis laqa gaqra, TiTqos
simSvidem da harmoniam mTeli furceli
daapatimra, pretenzia ar gamomiTqvams,
STagoneba kidev da kidev mewvia da kalami,
rogorc sanTeli _ sibneleSi, ise ikvlevda
usasrulo cxovrebis gzas furclis xazebSi.
prozaproza
ani rainauli
muza ar aris usasruloba
48
prozaproza
giorgi berZniSvili
yovelTvis ise msubuqad daiareba, gegonebaT
marTla iseTi msubuqia, rom patara niavic haerSi
aafrenso. iqneb, amitomac xmeli foTlebic
ki, mis fexqveS, arc faCunoben. mzian, wynar
amindSic ki misi kabis bolo niaviviT frialebs.
Tmebi yovelTvis mxrebs ukan aqvs CaSvebuli,
Torem misi sixSire Tvalebs sul daufaravda.
nuSiseburi moyvanilobis, muqi feris Tvalebi
TiTqos sul icinian. ara, sxva bavSvebis Tvalebic
brwyinaven, magram cincqalasi _ gansakuTrebiT.
cincqala mudam welgamarTuli, Tavaweuli
daiareba skolaSi. patara CanTa, zurgze, ise
aqvs morgebuli, rom winidan, marto ori,
wvrili Tasma moCans mxrebTan. kargad Tu ar
daakvirdeba adamiani, Tasmebs ver SeamCnevs da
uneburad gulSi gaivlebs: `cincqalas CanTa
saxlSi daviwyniao~. saxeze mudam iseTi Rimili
afenia, namdvili, sulieri arseba ki ara, didi
mxatvris freskis angelosi gegonebaT.
`cincqala, cincqala! es Sena xar? Svilo!
rato, Tavi ar momikvdeba, ar gewyinos, genacvale,
Soridan ver gicani. albaT, siberis bralia,
Torem, sxvebSi rogor unda SemeSalo? meore vin
dadis am quCaze, SenisTana?~ _ moefera bebia
sidonia cincqalas da mkerdSi Caixuta.
`cincqala! cincqala! Sena xar? genacvale!
ukve skolaSi midixar da Cems salomes, mgonia,
jer piric ar daubania. albaT, mitomaca xar
aseTi lamazi, mzeze adre rom iRviZeb da masac
rom aswreb piris dabanas~, _ Seaqo deida mananam
da Sublze ise akoca, rom warbebamde daSvebuli
Tmis pwkarebi arc Serxeulan. cincqalam deida
mananas qeba Seifera da gza ganagrZo.
`cincqala! cincqala! ase, rogor gSvenis:
tansacmeli, fexsacmeli, varcxniloba. ver
gagvigia, Sen uxdebi magaT Tu egeni _ Sen? rom
icode, rogor gveamayeba Seni Tanaklaseloba!~
_ uTxra skolaSi, Sesasvleli karis wina
baqanze Carigebuli pirvelklaselebidan maka
nacvliSvilma.
`o, amas vis vxedav?! dRes gansakuTrebiT
lamazi xar, cincqala. ra kargia, rom yvelaze
lamazica xar da yvelaze kargadac swavlob~,
_ moefera, klasis karTan mdgari, dariko
maswavlebeli da gulSi Caixuta.
cincqala klasSi Sevida, zurgCanTa moixsna
da Tavis merxs miujda. nikapi xelis gulebSi
Cargo, fanjridan moalerse mzes Sexeda da
gulSi gaifiqra: `netav, yvelas ase ratom
movwonvar? me rom mkiTxon, mzeze lamazi, mTel
samyaroSi, aravinac araa~.
cincqala
am adgilebSi iseTi siyvaruli sufevs, rom
uzarmazari: muxebi, rcxilebi, cacxvebi da
buCqebic ise Cumad Srialeben, gegonebaT isinic
hyvebiano momReral, naz frinvelebs, roca
erTmaneTs gadauWikWikeben samijnuro hangebs.
kaci Tu kargad daugdebs yurs frinvelebis
simReras, advilad mixvdeba, rom samxiarulo
ambebs ufro wkriala xmiTa da nazad mRerian,
xolo ubedurebis SemTxvevaSi maT xmaSiac sevda-
naRvelia.
aq, am adgilebSi, ise Tamamad sunTqavs mTeli
mkerdiT didi Tu patara, TiTqos, amnair haers
am mindorze, am xeebTan, am buCqebTan da am
wyarosTan romaa, versad CaisunTqavso. aqaur,
dudgulas Rerodan amomavali wyaros sikeTeze
bevrs saubroben, xolo mis warmoSobaze
legendebic ki dadis. sinamdvileSi ki ase iyo:
`au! ra magari adgilia! modi aq davisvenoT
ra~, _ Tqva nikom. sagzliani zurgCanTebi
movixseniT da mwvaned mobibine mindorze
gavgordiT dasasveneblad. Cveni goSia ZaRli
_ cago maSinve, didi buCqis CrdilSi wamowva,
cxviri kudqveS damala da dasasveneblad moewyo.
daRlilobisgan, susti ferdebi swrafad
ucemda, cota xanSi sunTqva gauTanabrda da
CaeZina. albaT, ZaRlebis Zilic amas hqvia:
naxevrad Zil-RviZili.
`brola, sanam me da rezo Txilis wkeplebs
movWriT gudurebis Sesakravad, Sen wyali
moitane. oRond, Sors ar waxvide~, _ vuTxari
Cvens patara Zmas da wylis WurWeli gavuwode,
Tan davubare: `icode, binad es beberi wiflis xe
iqneba. aq moxval da Tu ar viqnebiT, dagvicade~.
`brola~ zedmeti saxelia. nikos, es saxeli,
misi kanis siTeTris gamo daarqves. axlac,
didebic da Tanatolebic, sul zedmeti saxeliT
brolas wyaro
49
ol
e, №
2,
20
17
mimarTaven. niko gasuli wlis seqtemberSi
Sevida skolaSi, magram manamdec icoda: anbanis
yvela asos gamowera, asis farglebSi mimateba-
gamokleba da zogi sxva ram.
`raRa me unda wavide mosatanad? saxlSi ar
myofnis?~ _ abuzRunda niko da calyura wylis
WurWlis aqeT-iqiT qneviT gagvSorda. misi
buzRuni kidev karga xans gvesmoda.
`marTlac, raRa brola gaagzavne? niko
pataraa, araferma SeaSinos, tyeSi varT~, _
miTxra rezom. saqamridan mokletara waldi
gamoiZro da riyis qva piris asawkepad gausva.
`vin icis, am waldiT ramdeni Tavxmela an Wigo
eqneba moWrili~, _ gamefiqra Cemdauneburad.
`gambedaobas, uSiSobas exlave unda mieCvios,
Torem, mere gviani iqneba. gamige rezo!~ _
mivmarTe saSualo Zmas.
Txilis swori wkeplebis Sovna, lastebis
dasawnavad, advili rom ar aris, yvelam icis.
hoda, mec karga xans movundi Zebnas. rezos
ociode Tavxmela moegrovebina da beberi,
namexari xis qveS micdida. is iyo, wkeplebi
davyare da rezos mivujeqi, rom gabrazebulma
mkiTxa: `beqa, ramdeni xania, rac niko wyalzea
wasuli da aqamde sad aris? xom ar mogveZebna?~
me TvaliT davuwye nikos Zebna. megona,
sadme imaleboda. brola arsad Canda. buCqebTan
cagosac veRar movkari Tvali da cota
davwynardi. mivxvdi, rom isini erTad iqnebodnen.
cota xanSi, me da rezo im mxares wavediT, brola
da cago rom gvegulebodnen.
`ni-ko!~, `ca-go!~, `ni-ko!~, `ca-go!~ xan me da
xanac rezo vixmobdiT wyalze wasul onavrebs.
male, sacalfexo biliks davadeqiT, romelzedac
brolas da cagos nafexurebis kvali etyoboda.
biliki did mindorze gadioda. uzarmazari
muxebi, rcxilebi da cacxvebi amSvenebdnen
mindvris napirebs. cacxvebs yviTeli yvavilebi
gaxsnodaT da aremare surnelovani Taflis
suniT iyo gaJRenTili. moRale muSa-futkrebi
yvavilidan yvavilze gadafrenisas zuzunebdnen.
`ni-ko!~, `ca-go!~, `ni-ko!~, `ca-go!~, sad
xarT! amoiReT xma! vyvirodiT mTeli ZaliT.
cota xanSi, aSkarad gavigoneT cagos yefis
xma. xmauri mindvris bolodan ismoda. amiT
Tavis da nikos adgilsamyofels migvaniSnebda.
wuTSi, Cvens win, ucnauri sanaxaoba gadaiSala:
Cveni brola muxlamde talaxiT mosvriliyo.
Tixiani hqonda mklavebi da saxec. am suraTis
damnaxavi Znelad mixvdeboda, es, mosvrili
biWi, is lamazi brola iyo Tu ara. Cveni misvla,
TiTqos, arc SeuniSnavs, Tavs ise gvaCvenebda.
Tvals gvaridebda da SekiTxvebzec gadakvriT
gvpasuxobda, an, saerTod, Tavs aridebda.
etyoboda, raRac saamayo saqme Caedina da Tavs
iwonebda.
`rad ginda, niko, eg Tixa? sad moTxare?~
vkiTxe gakvirvebulma da cota dabneulma. niko
dumda. mere, Tavi rom ar auwevia, mipasuxa: ̀ wyaro
unda gamoviyvano! ar damiwyoT: rad gindao,
ra saWiroao. aq mosuls yvelas gamoadgeba,
gaigeT?!~
me da rezo gakvirvebiT vucqerdiT da ver
gagvego, iq rogor unda gamoeyvana wyaro.
`brola, wyalic Tu iqneba Sens wyaroSi?~
dabneulma vkiTxe umcros Zmas.
`ras ver xvdebiT?! marTla ver xvdebiT?!
kidev kargi me wamovedi Torem Tqven verc
moagnebdiT am adgils. axla, Tu gindaT,
damexmaroT, momiZebneT msxvili, grZeli
dudgulas Ziri, Zalian mWirdeba. gesmiT
Tqvena?!~
imdenad mkacrad da kategoriulobiT
Tqva brolam, rom me da rezom mxrebi aviCeCeT
da gakvirvebulebma erTmaneTs gadavxedeT.
gumaniT ki vgrZnobdi, rom raRac aRmoCenasTan
gvqonda saqme.
`mainc, ar gvetyvi, wyali rogor Camova
im dudgulaSi?~, ise seriozulad movTxove
pasuxis gacema, Soridan msmenels namdvili
Cxubi egoneboda.
`nuTu, marTla ver xedavT amxela gubes?
ase ram dagabrmavaT. Tqvenc ityviT, raa!~
gabrazda niko. xuTiode nabiji gadadga Txilis
da rcxilis totebiT damaluli ormosken da
muxlebamde wyalSi Caxta. etyoboda, rom es
ormo sul xeliT amoeTxara am xanSi.
`amas ver xedavT? aq rom miwisqveSa wyali ar
iyos, gube rogor gaCndeboda? Tqven dudgula
miSovneT da wyaros gamoyvana Cemze iyos~, _
gacxarda brola. rezo dudgulas saSovnelad
gaiqca.
`aba, naxe, gamodgeba Tu ara Seni
aRmoCenisaTvis~, _ iyvira rezom da dudgula
nikos xelSi miaCeCa. brolam dudgulaSi
gaiWvrita, darwmunda, rom Rru Tavisufali iyo,
dudgula sqeli mxridan gubeSi CauSva da magrad
daawva. dudgulas naxevari ormoSi CaerWo.
`esec ase~, _ Tqva brolam da ormodan
amoxta.
ramdenime wuTs velodiT dudgulas
Raridan wylis amosvlas. yvelaze metad brola
nerviulobda. iqve moxtunave cagos fexic ki
amohkra.
da, ai, rogorc iqna, dudgulis Tavze gaCnda
sisvele. cota xanSi, mRvrie wyali gadmoiRvara.
male dawmindavda da dudguladan kamkama wyali
iRvreboda.
`vaSa! vaSa!~ _ SevyvireT me da rezom da
Cvens brolas talaxiani tanis kamkama wyliT
dabana davuwyeT. am sixaruls yvelaze metad
cago gamoxatavda. gabmiT yefda, TiTqos tyis
binadar nadir-frinvels amcnobda: `ai, rogori
biWia Cveni brola, modiT, naxeT, ra saCuqari
mogimzadaTo~.
50
TavdaviwyebiT uyvarda patara Tamazs
bebia Taliko. zamTris uTvalavi grZeli
Rameebi tkbilad gautarebia bebiasTan
erTad. bebia-SviliSvili moguzguze
buxris win gaSlil fardagze isxdnen. biWs
bolomokauWebuli, nekissisqe, grZeli
mavTulis saCxreki eWira da arxeinad Cxrekda
venaxis sarebis Camwvar nakverCxlebs. bebia
xSirad Seexmianeboda xolme: `aba, Sen ici,
Tamaz. ar CageZinos, cecxlSi ar Cavarde,
damimaxinjdebi es lamazi biWio~. ra tyuilad
swyinda bebias naTqvami. arada, axla, ramdeni
SemTxveva agondeba, bebiam rom gadaarCina
dawvas. sul pataraobidanve uyvarda Zili
da ra Tavisi brali iyo? uyvarda da axlac
uyvars, eg ari da ega!
wavida bebia Taliko am qveynidan
valmoxdili, amagdari, spetaki adamiani da
datova buxris piras gatarebuli eSxiani
saRamoebis mogoneba, is dauviwyari zRaprebi,
uTvalavjer rom mouyolia.
...Tamazi! Tamazi! adeqi droze! uamravi
saqme maqvs. Tu movla ar SegeZlo, ratom
gaiCine kurdRlebi?! xom giTxar: `kurdRels,
yoveldRiurad, sakuTar wonaze meti saWmeli
sWirdeba meTqi, ar damijere? axla, rac
ginda, is qeni. magis uflebas ki ar mogcem,
rom mSivrebi amoxoco, gesmis Sena?!~, _
ZilburanSi moesma dedis xma Tamazs. Tvalebi
saCvenebeli TiTebiT moifSvnita da TavisTvis
waibuzRuna: `ex, Cemo Taliko bebia, sada xar.
roca yvelaze metad mWirdeba Seni Tavi, axla
miRalate? rogor maklixar rom icode?~
sabani gadaiZro, mokle, saazafxulo Sarvali
amoicva, qoSebi terfebiT aitaca da aivanze
gavida.
aRmosavleTis mxares TiTqos xanZari
gauCineso, mzis sxivebisgan cis TaRi da mTis
wverebi alisfrad Seferiliyo.
`au, Seni gulisa, marTla ramdeni
dro gasula, ee! ram damaZina amden xans?
albaT, imitomac, rom gigla papa saxlSi ar
meguleboda. amaRam mec gavyvebi sazamTros
baRSi sayaraulod~, _ xmamaRla warmosTqva,
kibeebi Cairbina da kurdRlebTan mivida.
`biWo, xelcarieli mixvedi? gomuris
karTan yria axali mokrefili balaxi da
kombostos foTlebi, wauRe da dauyare.
magaT Seni mirTmeuli undaT, Torem gana, ver
davuyridi?~ _ wyromiT uTxra dedam.
SuadRis xanze gigla papam cxenisuremi
ezos WiSkarTan gaaCera.
`Tamaz! Tamaz! nu Camomiyvan, Svilo, kari
gamiRe~, _ gasZaxa Ramenatexma gigla papam.
Tamazi wamSi iq gaCnda da WiSkari aaWriala.
TeTrkoplebiani finia ZaRli simba kudis
qneviT da xmadabali wayefebiT fexebSi
gaugorda. papam, cxenisuremi ezoSi Seiyvana,
Tamazs ramdenime sazamTro miawoda da
urmidan Camovida.
`balRo, exla Sen ici da Senma vaJkacobam.
ro ikvexi: ̀ esa varo, isa varo~, exla gamoCndeba,
vinca xar. urmidan cxenis gamoSvebaSi
momexmare, sadme, CrdilSi daabi da balaxi
dauyare, me cota wavuZineb, amaRamac unda
vuyaraulo~.
`mec wamiyvane ra, papi, sayaraulod. mTel
Rames ar daviZineb, ara gjera?~, _ Seexvewa
Tamazi. gigla papam xelebi daibana, aivanze
avida, rZlis mier gaSlil sufras miujda
da Tamazs gasZaxa: `modi, yaraulo, CemTan
erTad isadile, kaci ara xar? cota Rvino
davlioT, bebias Sesandobari gavugzavnoT da
daviZinoT~.
biWma papas gverdiTa skamze moikalaTa da
sanam papa sadilobda, iqidan fexi ar moucvlia.
Rvinoze ra mogaxsenoT da sazamTro ki
isiamovna.
mze dasavleTis mTebis wverebs
uaxlovdeboda, roca gigla papam gaiRviZa.
ezoSi Cavida, cxens kiserze caluReli
Camoacva, zurgze unagiri daadga, urmis
xelnebSi Caayena da Tamazis gasZaxa: `balRo,
gamoSvebaSi Tu miSvele, SebmaSi ar unda
damexmaro?~ Tamazi wamSi masTan gaCnda da
kidec miexmara.
`rao, balRo, mogca dedaSenma wasvlis
ufleba, Tu saxlSi rCebi?~, _ ikiTxa papam.
`ege, Cemi bargi, papi! exla, uremze
davtvirTav da herii!~ iseTi aRfrTovanebiT
Tqva Tamazma, aSkara iyo, mis sixaruls
sazRvari ar hqonda.
papam simba uremze asva. ZaRlma TavisTvis
gankuTvnil `sawolSi~ moikalaTa, Tamazi
dedasTan mivida dasamSvidobeblad.
`aba, Sen ici, Svilo! rogor iyarauleb.
Tu yoCaRad moiqcevi, papa sxva drosac
wagiyvans sazamTros baRSi sayaraulod. Tu
Zili mogeria, civi wyali Seisxi saxeze da
gamofxizldebi~, _ daariga dedam yarauli
Svili.
`bolo-bolo, baRSi mivdivarT
sayaraulod da ara _ saxelmwifo sazRvarze,
Cemo rZalo~, _ Caeria deda-Svilis saubarSi
gigla papa.
Ramis bindbundi epareboda alaznis
vels, papa giglas uremi sazamTros baRs rom
miuaxlovda. pirveli simba gadmoxta urmidan
da sayaraulo koSkisken gaiqca. gigla papam
cxenis sadaveebi urmis Walas Semoaxvia da
frTxilad Cavida.
`ai, esec Cveni sayaraulo. amaRam, am
yarauli
51
ol
e, №
2,
20
17
koSkuraze unda gavaTenoT. xo magari koSkura
maqvs? Tqvi vaJkacurad~, _ mimarTa papam
Tamazs da akaciis xis oTx boZze mowyobil
fanCaturze mianiSna, CaduniTa da Salaf-
balaxiT rom iyo daxuruli.
`ai, koSki da lazaTi! martokam aaSene,
papi? saxuravi mainc rogor daaxure
martom? me ratom ar wamomiyvane saSvelad?~
Tavdajerebulma, didi kaciviT usayvedura
Tamazma gigla papas.
`ai, amaRam gamoCndeba Seni vaJkacoba;
gnaxav, ra biWica xar~, _ iyo gigla papas mokle
pasuxi.
mTvariani, naTeli Rame iyo. lurj caze
qula-qula Rrublebi dacuravdnen. xandaxan,
roca mTvares miefarebodnen, ukuneTiviT
bneloda sazamTros baRSi. karga xans
ifxizles yaraulebma. uTvalavi zRapari
mouyva gigla papam patara yarauls, maT Soris,
iseTebic, arsad rom ar waukiTxavs, TviTon
rom igonebda.
SuaRame gadasuli iqneboda, gigla papa
koSkuridan rom Camovida da sazamTros baRs
Semouara, saeWvo adgilebi Seamowma. simba
sul Tan dahyveboda mzrunvel patrons. cota
xanSi, moxuci koSkuraze avida TamazTan.
`aba, yaraulo, rogoraa saqme? Zili
xom ar mogeria? Tu ginda, Cadi da gaiqec-
gamoiqeci. dabneuli simindis marcvlebiviT
gagefanteba Zili. ise, kacma rom Tqvas, xom
advilia yarauloba?~ _ dabali xmiT, TiTqmis
CurCuliT SeekiTxa gigla papa, magram Tamazis
pasuxi ar miuRia, _ mSvidi, bavSvuri ZiliT
eZina patara yarauls.
mxatvari aleqsandre gogiaSvili
52
cotnes uambo bebiam:
im didi cotnes gmiroba;
visi sexnia vyofilvar?! _
biWi gaocda, _ hkvirobda.
Cemi mamulis simSvide _
netavi, ratom kortneso?!.
gvinda samSoblos mcveloba:
daviTs, SoTas da cotneso.
sul rom erTad Seikribos:
Cemi leqsis mze da mTvare;
varskvlavebis jari caSi, _
vTvale, vTvale, ver davTvale!
sul rom erTad Seikribnen:
frTaxatula _ aisebi,
momRimare _ gogo-biWni, _
sixaruliT avivsebi!
sul rom erTad Seikribnen
Cemi leqsis beRurebi,
ciyvebi da yurcqvitebi, _
Sen am ambavs exumrebi?
mTa da bari _ yvavilebi,
xan, _ zurmuxti, xanac, _ Tovli,
erTad aris: silamazis,
siyvarulis maraToni...
me vamayob Cemi qveynis
zurmuxtovan mTa-bariTa,
iebi da enZelebi
pirs ibanen cvarnamiTa.
dRe _ mze nazad gvefereba,
Rame _ mTvare gvCuqnis ambors,
weliwadis dro _ oTxive
Tavis lamaz saTqmels ambobs.
poeziapoezia
nunu ZamukaSvili
Cemi qveynis siyvaruliT
amayi var, guli mTelobs,
sixaruli hqondes, mudam,
Cvens kurTxeul saqarTvelos.
dgas Zeglebi mweralTa, _
ilias da akakis,
siamaye qarTvelTa
ra didia, ra kargi.
roca vucqer, yovelTvis,
guls siame medeba,
sul, _ mzesaviT, ibrwyinebs
maTi Semoqmedeba.
dabadebis dRe aqvs, bebos
nata acxobs namcxvars,
megobrebs da naTesavebs
nebavT _ bebos naxva.
zurikelam moisurva
daexata bebo,
da daxata, windebs rom qsovs,
marTlac sanaqebos.
natam uTxra, _ es naxati
kargi aris, zura,
bebo isec dagvixate, _
vardebze rom zrunavs.
dagvixate, kidev, bebo
Zroxas roca wvelis,
rZe-mawoni uxvada gvaqvs,
TiTqmis, _ mTeli weli.
krux-wiwilas, roca uvlis,
an akeTebs sadils,
da gvisrulebs siyvaruliT
yvela lamaz wadils.
dabadebis dRe aqvs bebos
da stumrebsac elis,
sufras ukve dastyobia
natas gamrje xeli.
53
ol
e, №
2,
20
17
gmadlobT, Svilo, bebikos guls
sixaruli avsebs,
naxatebSi, Cemo, biWo
rogor mimamsgavse.
boTom zRarbi dainaxa,
gaioca, gahkvirda...
hkiTxa, ra sulieri xar,
Cvens baRCaSi ra ginda!
me zRarbi var, megobari,
Tqveni baRCa-baRisa,
pawawina zRarbebi myavs, _
maTi gazrda maRirsa.
mgoni, Cems gzas uyureben
pawawina zRarbebi, _
sikeTes da Sromas vaCvev, _
ar arian xarbebi.
veZeb, vaSlebs, qarisagan,
mwvane molze dacvenils...
boTom uTxra: orive varT _
baRCa-baRis damcveli.
netav, ras ustvens Citi,
ra survili aqvs netav?
Svilebi kargad myavdes,
ar darCnen, oblad, kentad...
tye mwvane iyos mudam,
ar gaxmes erTi _ totic,
minda galobdes yvela,
amRerdes yvela _ noti.
mze brwyinvalebdes cidan,
gvinanavebdes mTvare,
miyvarxar, Citunia, _
amSveneb _ are-mares.
kabas arxevs niavi,
kaba Sreba _ SrialiT,
ra kargia, _ dRe aris:
lamazi da mziani.
Caicva da niniko _
erTi Semofrialda...
baRSi midis kudraWa
Tvals ayolebs ia da...
Semdeg ezos gaxeda,
`naxvamdis~ _ Tqva, _ is iyo
kargad moiqecio, _
daadevna _ yiyliyom.
Semodgoma gvestumra,
Tavs iwonebs yurZeni...
erTad, _ bebo-papasTan,
rTvlis Tadarigs vuZRvebi...
qvevri gavakrialeT,
movamzadeT vedrebi,
ise swrafad vtrialeb,
lamis, mercxals vedrebi.
xval, gvaqvs rTveli, gvewvieT,
karze aris SabaTi,
ukve, yvela mtevani, _
Taflia da SarbaTi.
ai, ukve moswavle var,
wels skolaSi mivedi,
Cemi ena _ qarTuli, _
aris, CemTvis, imedi...
sxva enebsac viswavli,
da movivli msoflios, _
gavecnobi megobrebs, _
sixarulSi _ myofio...
xalxuri reminiscenciiT...
_ biWo, visi xar, malxazi?
_ dedikosi da mamasi,
mamidasi da Ziasi,
bebikosi da papasi.
_ ra survili gaqvs, malxazi?
_ lilea, Cemi daiko,
dedikos minda vuTxra, rom
maCuqos: erTi Zamikoc...
mere... samive, sul, erTad,
CamovirbendiT Tqvensao...
Tqven, _ arakebi gviTxariT,
Cven, _ leqsebs getyviT bevrsao.
Tavs iwonebs Tamuna,
kviris dReebs viTvlio,
wamiyvaneT skolaSi,
sanam unda viTmino?..
ai, ukve, movida _
ai, vardis konebi,
mival, _ Cems maswavlebels
gulSi Cavekonebi.
54
_ fiso, giyvars qari?
hkiTxes fisunias,
_ veTamaSebodio, _
mxolod, _ cicqna niavs.
_ aba, goWuniav,
Sen, Tu, giyvars qari?
_ eg ar gamagonoT, _
braziani ari...
hkiTxes: qaTmebs, bekos
murias, Tu, fuCos,
_ vis sWirdeba qari? _
qari, mxolod, urCobs.
vkiTxoT, rasa fiqrobs
Cveni zRarbunia?
_ qars virCevo, iciT?
im onavar niavs.
_ ratom, ratom zRarbo?
ra sikeTes gaSlis?! _
_ minda _ vaSlis xidan
Camoyaros vaSli.
_ aba, Caufiqrdi,
qveyanas rom arbevs?
Tamrom misca vaSli, _
wauReo zRarbebs.
_ wamiyvaneT skolaSi, _
ixveweba mindia,
xedavT? bavSvi _ ramdeni,
skolisaken midian.
_ vici, kargad iswavli,
daamSvida bebiam,
mixaria, rom skola
ase Segyvarebia.
daicade, sul cota,
erTi welic gava da...
Senc rom waxval skolaSi,
darwmundebi Tavada.
dReebs iTvlis mindia, _
_ dReo, gadi, male da...
_ dReSi, erT furclis meti
ar moxio kalendars.
me, ukve, vTvli Tormetamde,
Tavs iwonebs _ maTe,
papam uTxra: _ axla meti,
siyoCaRe gmarTebs.
kargia, rom Tvla iswavle,
maTe, Cemo kargo,
Tormeti hyavs Wrelas goWi,
Tvale, ar dakargo.
Cven gvekuTvnis mTeli ezo,
ra yofa aqvT _ indaurebs,
me ki _ patara SoSia,
uceb, moviSinaure.
sagaloblebs, roca mReris,
gundic modis SoSiebis,
modiT CvenTan, koncerti gvaqvs, _
ratoma xarT moSorebiT?..
baRCa-baRi gaxalisda,
gulwiTelobs, ufro vaSlic...
da... SoSiac Tavis moZmes
gahyveba da laR frTebs gaSlis.
baRis megobaria
mofusfuse zRarbuna,
vis ras uSlis, bedma rom
mas eklebi arguna.
mterma rom ar daCagros,
Tavi igrZnos uSiSrad,
baRs patronobs da dadis
uCumrad da uCinrad.
gexvewebi Rrubelo,
gadaeci sxva Rrublebs, _
mze, iseTi cxelia,
Caidansac aduRebs.
axla uWirs baRCa-baRs,
bostneuli ras gavs?..
cota wyali masviTo, _
cremli mosdis nargavs.
dairbina mudaram, _
andamatis qnariT,
wamovida, nel-nela,
Rrublis didi xari.
rqebze edga doqebi
uamravi, sarwyavi,
baRCa-baRi zeimobs, _
aRar aris sawyali.
55
ol
e, №
2,
20
17
bebom uTxra mezobels
nana ukve moCitda,
ra uceb gaizarda, _
guSin iyo norCi da...
gaigona nanikom,
ase uTxra: _ bebio,
Citunas rom mamsgavse,
rom ara maqvs frTebio?!
rom darbixar, naniko,
xels giwvdian mTebio,
me megona, patarav,
gamogesxa frTebio.
_ ratom hqvia Jurnals `dila~?
kiTxva-kiTxvas emateba,
_ imitom, rom es Jurnali
dilasaviT gvenatreba...
imitom, rom Cveni `dila~
sixarulis dari ari,
kiTxuloben: lela, zura,
eka, nika, mariami.
imitom, rom moaqvs sxivi, _
mSobliuri da qarTuli;
imitom, rom _ yvela gverdze,
mzis sxivia Caqarguli.
gaSiSvlebul xeebs Soris
uceb, wamiT Sedga nato,
_ im foTolma rogor gasZlo
kenweroze martodmarto?
albaT zamTris fiqri unda,
gazafxulis kvirts gaandos...
wiwilebs rom sakenks uyris
pawawina eka,
mofrindeba Citunia,
sakenks isic kenkavs.
wiwilebic Citunias
axloblad Tu Tvlian,
da rac erTad sauzmoben,
TiTqmis mTeli Tvea.
rom WikWikebs diliT adre
Citunia Cveni...
icis, lamaz megobrobas
simRerebic Svenis.
Cvenma Zroxam am diliT
lamazi xbo moigo...
gavixareT Zalian
Wrelze-Wreli rom iyo.
ususuri ar aris
ZuZusa swovs yoCaRad,
_ ui, _ yviris naTia,
rZes naRebi moxada!
deda ambobs: _ TandaTan
mieCveva wessao...
cotac moiTmine da
Cvenc gagviyofs rZesao...
wagviyvana papam tyeSi, _
ramdeni xe vnaxeT...
vTvaleT, vTvaleT, ver davTvaleT,
gagvibrwyinda saxe.
cacxvi, rcxila da ifani,
Svindi, aryi, Tela,
nekerCxali _ oqrosferad,
verxvi _ vercxlad elavs.
rko mousxams uh, ramdeni
mxrebgadaSlil muxas,
mis totebze frinvelebi
Semomsxdaran uxvad...
tye bavSvebis danaxvaze
guls sixaruls ifens,
megobrebi mosulano, _
eRimeba wifels.
sad yofilan baWiebi,
erTi SexeT, ciyvebs,
es ra netarebaSi da
sixarulSi _ iyvnen.
mze ki yvelas efereba, _
tyeSi yvela xarobs,
nakadulic mowkrialebs, _
ukvdavebis wyarod.
zooparki daxata
guSin, anam _ furcelze,
da Zamiko _ daikos
mxatvris saxels uvrcelebs.
ana _ gogo, mxatvrobiT,
ise kargad garTula,
sul, erTad moaTavsa:
ciyvi, beko, daTuna.
_ daTvi, _ calke gadasvi,
amas fiqri rad unda?
_ beqa, yvela zRaparSi
keTilia daTuna.
56
Telavi ZirZveli kulturis qalaqia, Tavis
droze qarTl-kaxeTis mefeTa rezidencia. am
ulamazesi qalaqis aRorZineba ukavSirdeba
qarTl-kaxeTis mefis erekle meoris xanas (XVIII
saukune). swored, mis karze Caeyara safuZve-
li qarTul Teatrs, sa-
suliero saswavlebels,
viTardeboda poezia,
saeklesio galoba da
sakravieri musika.
mdidarma kul-
turulma memkvidreobam
ganapiroba, am qalaqSi,
samusiko saswavleblis
gaxsna.
1932 wlis 12 oqtomb-
ers TelavSi gaixsna
musikalur-pedagogiuri
teqnikumi. mis direqto-
rad dainiSna gamoCenili
qarTveli kompozitori,
pirveli qarTuli ko-
mikuri operis `qeTo da
kote~ avtori _ viqtor
doliZe.
wels saswavlebels
usruldeba daarsebidan
85 weli. Tu, rogori
siyvaruliT, enTuzi-
azmiT, TavdadebiT iRvwodnen mis kedlebSi moR-
vawe pedagogebi, rogor warmatebebs aRwevdnen
maTi gamozrdili moswavleebi, raoden didi wv-
lili SehqondaT dauRalavi SromiT saqarTve-
los samusiko saganmanaTleblo saqmeSi _ amaze
mogvianebiT visaubrebT.
axla, mkiTxvels minda gavaxseno ori gamor-
Ceuli pirovneba, romlebic gamudmebiT ibrZod-
nen TelavSi samusiko saswavleblis gadasarCe-
nad.
sikeTis gzis gamkvalavebi iyvnen qarTuli
samusiko kulturis TvalsaCino warmomadgen-
lebi, profesiuli samusiko ganaTlebis moama-
geebi, didi humanistebi, xelovnebis damsaxure-
buli moRvaweebi: profesori nikoloz (niko)
CigogiZe (1892-1962) da misi meuRle _ saqarT-
velos saxalxo artisti, Celisti _ profeso-
ri nina Tevdores asuli kozminskaia-CigogiZe
(1903-1984).
`niko da nina~ _ ase erTad, didi siyvaruliT
moixseniebdnen maT musikalur wreebSi.
niko CigogiZe iyo Rvawl-
mosili mecnieri, didad
avtoritetuli musikism-
codne, mkvlevari. rogorc
aRvniSneT, Tavisi Sinaar-
siani cxovrebis erTgul
TanamgzavrTan, violonCe-
list nina kozminskaia-Cig-
ogiZesTan erTad, Tavdade-
bulad emsaxureboda musi-
kalur-saganmanaTleblo
saqmes saqarTveloSi, orive
ekuTvnoda musikosTa im
Taobas, romlebmac mkvidri
safuZveli Cauyares qar-
Tul samusiko xelovnebas.
niko CigogiZe daibada
TelavSi, 1892 wlis 29 oq-
tombers Raribi glexis
mravalSvilian ojaxSi.
1900 wels miabares Telavis
saqalaqo saswavlebelSi.
ori wlis Semdeg, 10 wlisas
gardaecvala mSoblebi da
ufrosma Zmam TavisTan, imereTSi waiyvana.
xonis samaswavleblo seminariaSi oTxwliani
saswavlo kursis dasrulebis Semdeg, niko Cigo-
giZe iniSneba guriaSi, orklasian saswavlebelSi
pedagogad. 1915 wels igi gadahyavT maswavle-
blad, kvlav, orklasian saswavlebelSi _ same-
greloSi.
1918 wels niko CigogiZe Sedis Tbilisis
universitetSi filosofiur ganyofilebaze,
magram xelmokleobis gamo swavla miatova. mas
musikosobis dauZleveli survili gauCnda da
kompozitor dimitri arayiSvilis daxmarebiT,
1922 wels Cairicxa Tbilisis meore konservato-
riaSi musikis Teoriis klasSi. 1926 wels swavla
gaagrZela sakompozitoro ganyofilebaze.
rogorc cnobilia, meore konservatoria
Telavis musikaluri saswavlebeli - 85Telavis musikaluri saswavlebeli - 85
neli zuroSvili
qarTuli kulturis moamageni
Telavis musikaluri saswavleblis 85 wlisTavisaTvis
niko CigogiZe da nina kozminskaia-CigogiZe
57
ol
e, №
2,
20
17
(saxalxo) TbilisSi daarsda 1921 wels.
misi direqtori iyo dimitri arayiSvi-
li; 1917 wels daarsebul pirvel kon-
servatorias ki saTaveSi edga zaqaria
faliaSvili.
meore konservatoria gaxda maso-
brivi samusiko ganaTlebis udidesi
kera. 1923-24 wlebSi orive konserva-
toria gaerTianda.
1926 wels niko CigogiZe iniSneba
saqarTvelosa da somxeTis xelovnebis
damsaxurebuli moRvawis, kompozi-
tor s. barxudarianis klasSi asisten-
tad. barxudaniani iyo avtoritetuli
musikosi. damTavrebuli hqonda ber-
linisa da petrogradis konservato-
riebi. misi moswavleebidan, SemdgomSi,
saxelganTqmuli kompozitorebi gaxd-
nen: ak. andriaSvili (Telavidan), n.
gudiaSvili, gr. kilaZe, S. mSveliZe, o.
TaqTaqiSvili da sxv.
am pirovnebasTan muSaobam da mego-
brulma damokidebulebam axalgazrda
musikoss bevri ram SesZina.
1828-32 wlebSi n. CigogiZe miav-
lines leningradis konservatoriaSi.
man Tavisi niWierebiTa da Sromis-
moyvareobiT miiqcia profesional
musikosTa yuradReba. SemdgomSi, Tbi-
lisSi dabrunebisas, maTTan saqmiani
da megobruli kavSiri ar gauwyvetia.
axalgazrda musikosi TandaTan
codnis ufro did mwvervalebs ipy-
robs. igi iniSneba pedagogad Tbili-
sis konservatoriaSi Teoriul dis-
ciplinebSi; ramdenime wlis Semdeg
uZRveba polifoniis specialur kurss
Teoriul-sakompozitoro fakulte-
tis kompozitorebisa da musmcodneeb-
isaTvis.
ocdaTxuTmeti wlis ganmavlobaSi n. Cigo-
giZe keTilsindisierad emsaxura erovnuli
musikaluri kadrebis aRzrdis saqmes, _ maleve
daniSnes Teoriul-sakompozitoro fakulte-
tis dekanad.
igi brwyinvale pedagogi iyo. misi mowafee-
bidan, SemdgomSi, cnobili musikosebi gaxdnen
kompozitorebi: s. saniZe, o. gordeli, b. kver-
naZe, g. yanCeli, musikismcodne m. axmeteli da
mravali sxva.
garda nayofieri pedagogiuri muSaobisa
n. CigogiZe did erovnul saqmes eweoda (adre
sazogadoebriv saqmianobas uwodebdnen). misi
aqtiuri monawileobiT 1922 wels Camoyalibda
`axalgazrda qarTvel musikosTa sazogadoe-
ba~. es iyo axalgazrda niWier kompozitorTa,
musikismcodneTa da saSemsruleblo Zalebis
gaerTianeba. masSi Sediodnen: g. TaqTaqiSvili,
S. TaqTaqiSvili, gr. kilaZe, i. tuskia, v. gokie-
li, n. CigogiZe, S. aslaniSvili, gr. CxikvaZe, evg.
miqelaZe, al. nasiZe, s. Careqovi, d. andRulaZe,
d. badriZe, n. qumsiSvili, d. mWedliZe, l. SiukaS-
vili, a. CijavaZe, l. iaSvili da sxv.
`axalgazrda qarTvel musikosTa sazoga-
doeba~ propagandas uwevda klasikur simfoniur
musikas da axalgazrda avtorebis Txzulebebs.
swored qarTvel axalgazrda musikosTa Zale-
biT Camoyalibda pirveli simebiani orkestri,
romlis bazazec TbilisSi 1924 wels Seiqmna pi-
rveli simfoniuri orkestri.
`axalgazrda qarTvel musikosTa sazoga-
doebam~ progresuli roli Seasrula axali
qarTuli musikis CamoyalibebaSi. 1925 wels
misi wevrebi monawileobdnen pirveli qarTuli
saopero studiis daarsebaSi. qarTul enaze kon-
servatoriaSi mravali opera daidga. reJisore-
bi iyvnen: j. marjaniSvili, s. axmeteli, studiis
direqtori _ a. faRava.
1927 wels, beThovenis gardacvalebis 200
wlisTavTan dakavSirebiT, sazogadoebis Zale-
biT saqarTveloSi pirvelad Sesrulda mecxre
simfonia (diriJori e. miqelaZe).
Semdgom wlebSiac n. CigogiZe gulisxmierad
ekideboda musikalur-sazogadoebriv organi-
zaciebTan dakavSirebul yvela RonisZiebas:
muSaobda saqarTvelosa da maSindel sabWoTa
kompozitorTa kavSirSi, musfondis gamgeobaSi
da saredaqcio kolegiaSi, saqarTvelos sagun-
do sazogadoebis gamgeobaSi. man didi amagi das-
do TviTmoqmed musikalur wreebs. uamravjer
yofila premirebuli rogorc pedagogiuri, ise
sazogadoebrivi moRvaweobisTvis.
beTania. simRerebis Segrovebis periodi.
marcxnidan pirveli niko CigogiZe.
58
samecniero sferoSi misi kvleva-Ziebis sa-
gans Seadgenda qarTuli xalxuri mravalxmi-
anobisa da misi xvalindelobis sakiTxi qarTul
profesiul musikaSi: amuSavebda polifoniis
(mravalxmianobis) sakiTxebs qarTul, rogorc
xalxur, aseve _ profesiul musikaSi.
1930 wels n. CigogiZe S. mSveliZesTan, da S.
aslaniSvilTan erTad samusiko eqspediciaSi
mesxeTSi imyofeboda. es iyo pirveli eqspedicia
mesxeTis musikaluri folkloris mosaZieblad.
es didi musikosi, CemTvis, erTgvari etalo-
nia Sromismoyvareobisa, patiosnebisa, sakuTari
profesiis mosiyvarule adamianisa, didi pasux-
ismgeblobis grZnobiT aRsavse pirovnebisa da
mousvenari mkvlevarisa.
n. CigogiZes ekuTvnis monografiuli xa-
siaTis narkvevebi: d. arayiSvilze, n. sulx-
aniSvilze; man ganixila xalxurobis sawyisi z.
faliaSvilis SemoqmedebaSi da sxv.
gansakuTrebiT maxlobelia misTvis niko
sulxaniSvilis Semoqmedeba.
igi aRniSnavs, rom n. sulxaniSvilis pro-
fesionalizmi stiqiuri xasiaTisaa. miuxeda-
vad amisa, igi hqmnis msoflio Rirebulebebis
Sedevrebs. mkvlevari xazs usvams kompozitoris
novatorul mxareebs da sxv. yvelafer amas n.
CigogiZe asabuTebs mecnierulad, n. sulxaniS-
vilis Semoqmedebis Rrma da detaluri codniT.
igi aRfrTovanebulia am fenomeniT. rogorc
niko CigogiZis qaliSvili, Tbilisis konserva-
toriis profesori, qalbatoni nunu CigogiZe
aRniSnavda: `n. sulxaniSvili ocdaoTxi saaTi
ganuyrelad Cvens ojaxSi imyofebodao~.
mecnieris kalams uamravi analitikuri xasi-
aTis Temebi ekuTvnis (S. mSveliZis, a. maWavari-
anis, d. SostakoviCis da sxvaTa Semoqmedebis ir-
gvliv).
me mqonda saSualeba gavcnobodi mraval
werilobiT moxsenebas, romlebic man waikiTxa
konservatoriaSi Teoriul-sakompozitoro
kaTedraze. es aris Zalze saintereso, meToduri
xasiaTis moxsenebebi.
ganxilvis calke sagnad unda gamovyo n. Cig-
ogiZis mimowera cnobil musikosebTan da samwux-
arod, im biurokratiuli aparatis warmomadgen-
lebTan, romlebsac mTeli Tavisi moRvaweobis
manZilze SesTxovda, raTa gaumjobesebuliyo
da ganviTarebuliyo samusiko-saganmanaTleb-
lo sistema saqarTveloSi.
Telavelma musikosebma viciT, ramdeni Zal-
Rone daxarja man oficialuri wreebis warmo-
madgenlebTan, rom TelavSi aRdgeniliyo sam-
usiko saswavlebeli!
momaqvs citatebi misi mimarTvebidan:
`rusTavSic da foTSic gaixsna saswavleble-
bi, TelavSi ki dRemde ar aris aRdgenili~...
`mTel aRmosavleT saqarTvelos raionebSi
arsad musikaluri saswavlebeli ar arsebobs~...
`vimedovneb, rom 1962 wlisaTvis Telavs eR-
irseba musikaluri saswavlebeli~.
1962 wels Telavis samusiko saswavlebeli
kvlav aRdga, axmianda, magram, samwuxarod, am
bednier dRes n. CigogiZe ver moeswro!..
misi meuRle, yvelasTvis sayvareli pedago-
gi da adamiani _ nina kozminskaia-CigogiZe, Tbi-
lisis konservatoriaSi gadatvirTuli muSao-
biT daRlili, kviris bolos, Zvirfasi meuRlisa
da mis mier dawyebuli saqmis sapativcemulod,
matarebliT Camodioda TelavSi gakveTilebis
Casatareblad. vinc mis klasSi swavlobda (ka-
merul ansamblSi gvamecadinebda), dameTanxmeba,
rom misi gakveTilebi CvenTvis erTgvari musi-
kaluri akademia iyo!
werilis dasawyisSi aRvniSne, rom n. CigogiZe
didi humanisti iyo. uangaro, gulwrfeli adami-
ani, sxvaze mzrunveli. amis Sesaxeb ara mxolod
msmenia, aramed, piradad davrwmundi, roca mis
epistolarul nawerebs gavecani.
mravali werili wavikiTxe da Tavs bednierad
vgrZnob, rom am werilebis meSveobiT davinaxe
piruTvneli adamianebis samyaro, romlebsac,
samwuxarod, Cven TandaTan vSordebiT...
interesmoklebuli ar aris is werilebic,
romlis adresati TviT n. CigogiZea.
Cems xelTaa cnobili kompozitoris aram xa-
Caturianis werilebis dasta:
`pativcemulo nikoloz spiridonis Zev!..
gadaxedeT Cems piesebs, magram daskvnebs maSinve
nu gamoitanT. ecadeT, jer, SeeCvioT maT...~;
`Cemi ̀ sabavSvo albomis~ Taobaze didad mad-
lobeli var propagandisaTvis~;
`vnaxe a. balanCivaZe. kargi droc gavatareT
d. SostakoviCTan, saxlSi... vTvli mas erT-
erT yvelaze niWier kompozitorad ara marto
saqarTveloSi...~;
`movismine o. TaqTaqiSvilis simfonia. Cineb-
uli musikaa. Tqveni aram xaCaturiani~.
mraval saintereso moments da detals vpou-
lob werilebSi; saubroben bunebis silamazis
gancdaze, sayvarel cxovelebze, erTmaneTs
esaubrebian axlo megobrebsa Tu ojaxis wevre-
bze.
kislovodski. marcxnidan pirveli niko CigogiZe
mis pedagogTan _ sergei barxudarianTan erTad.
59
ol
e, №
2,
20
17
n. CigogiZec, Tavisi saxelganTqmuli mego-
brebis msgavsad, dedabunebis, cxovelTa samya-
ros didi trfiali iyo. mis mSvenier kar-mida-
moSi, Telavis erT-erT koloritul ubanSi _
RvTaebasTan rom mdebareobda, frinvelebi da
cxovelebi megobrulad cxovrobdnen da... bune-
brivi sikvdiliT kvdebodnen xolme. manamde ki
gverdi-gverd daseirnobdnen baRnarSi, sadac
xarobda `d. arayiSvilis saxelobis mandarini~,
`z. faliaSvilis saxelobis TuTa~, `n. sulxaniS-
vilis~, `v. doliZis~, `m. balanCivaZis~ saxelo-
bis qarTuli vazis sxvadasxva jiSebi, xeebs _
zogjer rusi, somexi, azerbaijaneli, balti-
ispireli an ucxoeli megobrebisa da kolegebis
saxelebsac arqmevda (d. SostakoviCisa da xaCa-
turianis saxelobis vaSli da msxali, qr. kuS-
nariovis sax. fSati da sxv).
saqmiani, vrceli werilis bolos cnobili
qarTveli musikismcodne, arCil mSveliZe, av-
tori wignisa: `samusiko ganaTleba saqarTvelo-
Si~ werda n. CigogiZes: `aba, Sen ici, Tu rogor
uxv mosavals miiReb Sens mamulSi~.
mosavali ki uxvi iyo Tu SedarebiT unayofo,
mainc nawildeboda: ara marto momyvanis ojaxze,
aramed _ mis megobrebze: TbilisSi, leningrad-
Si, moskovSi...
profesori qr. kuSnariovi _ cnobili kom-
pozitori, musikis Teoretikosi, pedagogi,
mkvlevari-mecnieri wers niko CigogiZes: `...Seni
samoTxe Cems Tvalwinaa, netavi, kidev momaxve-
dra masSi. magram, etyoba, yvelas ar swyalobs
RmerTi, raTa samoTxeSi aRmoCndes...~
pirvel rigSi ki _ saqmiani toni, profesi-
is siyvaruli, profesionalizmi da araviTari
diletantizmi, _ es mkafiod ikveTeba werilis
avtorebTanac da adresatis pasuxebSiac.
s. skrebkovi _ saxelganTqmuli musikism-
codne, xelovnebaTmcodneobis doqtori, mec-
nieri, didi avtoriteti msoflio musikalur
samyaroSi: `Zvirfaso niko spiridonis Zev! di-
dad Sevcode Tqvens winaSe! gamovkeTdi da axla
vzivar ruzaSi, im saxlSi, sadac Tqven cxovrob-
diT, im magidasTan, romelTanac Tqven muSao-
bdiT. gadavikiTxe Tqveni werilebi da mominda
TqvenTan gasaubreba~.
am saubrebis Sinaarsi exeba Tavisufali
da mkacri stilis polifonias, xalxuri musi-
kaluri enis erovnul Taviseburebebs; sanoto
magaliTebi, msjeloba im krebulis gamocemaze,
romelsac Semdgom msoflioSi aRiarebuli
musikis specialistebi gaecnobian.
Zalze ganvicdi, rom yvelaferi es warsuls
Cahbarda, Zalian cota Tu wers aseTi Sinaar-
sis werilebs; rom TqvenobiTi mimarTvis forma
iZulebiT saxes iZens...
RvTaebasTan axlomdebare erT-erT kar-mid-
amoSi, samoTxed rom moixseniebdnen am werileb-
Si, patara saxlis nacvlad viRacam mSvenieri
sasaxle aaSena da sevda mipyrobs, rom im kopwia
saxlidan gamosuli Celos gulSiCamwvdomi xme-
bi ver daatkboben Cvens yurTasmenas, kedlebze
dakiduli suraTebidan veRar davinaxavT Tbi-
lad momziral mraval Cvens sasiqadulo musiko-
ss.
sevda mipyrobs da mainc mjera, rom qarTuli
musikaluri kulturis didi moamagis niko Cigo-
giZis saxeli STamomavlobas SemorCeba.
Cven, Telaveli musikosebi da qalaqis mes-
veurebic, unda SevecadoT _ ar davukargoT
momaval Taobas saamayo warsuli!
feri fersa, madli RmerTsao, _ swored
amaTzea naTqvami. niko CigogiZe da nina kozmin-
skaia-CigogiZe rogor uxdebodnen erTmaneTs,
rogor Sexmatkbilebulad cxovrobdnen, ro-
gori didostatebi iyvnen Tavisi saqmisa.
umaRlesi rangis musikosebi _ ai, maTi
Sefaseba. profesorma nina kozminskaia-Cig-
ogiZem 60 welze meti iRvawa qarTuli musi-
kaluri xelovnebis sferoSi. igi iyo keTil-
Sobili natura, brwyinvale pedagogi da Sem-
srulebeli, sazogado moRvawe, mravali musi-
kaluri RonisZiebis iniciatori da erT-erTi
organizatori, Celos xelovnebis mkvlevari
da didi specialisti. meuRlis msgavsad,
cdilobda _ daeWira cxovrebis ritmi, musi-
kas grZnobda rogorc umaRles sulierebas,
orivem, TavianT sferoSi, Seqmnes sakuTari
skolebi. mTavar sakiTxad miaCndaT _ ga-
naTlebuli, moazrovne, SemoqmedebiTi ini-
ciativebisa da simamacis mqone musikosebis
aRzrda.
me, piradad, ar vicnobdi baton niko Cig-
ogiZes, magram mis meuRlesTan vswavlobdi
Telavis samusiko saswavlebelSi _ nina Tev-
musikosi, meuRle da megobari
nina kozminskaia-CigogiZe
60
dores asuli gvamecadinebda kamerul ansam-
blSi.
rogorc zemoT aRvniSne, n. kozminskaia-
CigogiZe iyo Tbilisis konservatoriis pro-
fesori, respublikis damsaxurebuli ar-
tisti, sazogado moRvawe (yrilobebis depu-
tati, Tbilisis erT-erTi mTavari raionis
mSromelTa sabWos deputati; omis dros
moswavleebTan erTad marTavda koncertebs,
xSirad iyo saamomrCevlo kompaniis, saamx-
anago sasamarTloebis da yofiTi seqtorebis
wevri).
es qali, yoveli kviris bolos TelavSi ma-
tarebliT Camodioda. uvlida kar-midamos,
romelic uzomod uyvarda da qmris naTeli
xsovnis sapativcemulod gvaziarebda did
musikas.
15 wlis mivedi samusiko saswavlebelSi da
misi gakveTilebiT ufro naTeli da mSvenieri
samyaro gaixsna Cems
arsebaSi. vukravdiT
jer patar-patara
piesebs, monakveTebs
klasikidan.
meore semestrSi
miTxra: axla beThov-
enis trio-sonatebi
davukraTo. saswavle-
belSi violinos peda-
gogad Tbilisidan
Camosuli niWieri me-
violine _ gela ku-
WaiZe muSaobda. masTan
erTad daviwyeT muSa-
oba beThovenis am ul-
amazes da rTul ansam-
blebze. nina Tevdores
asuli kmayofili iyo.
gavida ori Tve da mo-
rigi mecadineobis
dasrulebis Semdeg, miubrunda gela kuWaiZes,
romelic TelavSi axladgaxsnili musikaluri
aTwledis direqtorad muSaobda da eubneba
Cemze: `Ты её не упускай, возъми к себе...~ _ ar
gauSva, waiyvaneo (aTwledSi). maSin, rusuli
skolis X klasSi vswavlobdi... da, marTlac,
ukve Teqvsmeti wlis gavxdi fortepianos ped-
agogi. zogjer, aTwledSi misuls, kikinebze
bafTebis moxsna maviwydeboda... myavda Cemze
ufrosi, gasaTxovari moswavleebi.
konservatoriaSi rom movewyve, ukve, oTxi
wlis samuSao staJi mqonda.
sakuTari Tavis qebisTvis ki ar movitane
Cemi cxovrebis es epizodi, aq mTavari iyo _
maswavleblis mxridan, CemTvis, udidesi ndo-
bis gamocxadeba. es ndoba bevrs mavalebda
da, arc arasodes Semircxvenia am bumberazi
musikosis saxeli.
nina kozminskaias cxovreba iyo Zalze miz-
answrafuli, Sinaarsiani.
igi daibada 1903 wlis 16 oqtombers baqoSi
rkinigzis mosamsaxuris ojaxSi. mamamisi ga-
ficvaSi monawileobisTvis male samsaxuridan
gaaTavisufles da cimbirSi gadaasaxles.
ojaxi TbilisSi gadmovida. ninam vercx-
lis medalze daamTavra qalTa II gimnazia. Ce-
loze dakvra daiwyo 13 wlisam da 16 wlis ukve
muSaobda saorkestro koleqtivSi.
Tbilisis samusiko saswavlebelSi swav-
lobda k. miniaris Celos klasSi. miniari var-
Savidan Camosuli da ruseTSi moRvawe vio-
lonCelisti iyo; pedagogi, sazogado moR-
vawe, SemdgomSi _ saqarTvelos xelovnebis
damsaxurebuli moRvawe, Tbilisis konserva-
toriis profesori, simebian sakravTa kaTe-
dris xelmZRvaneli. man didi wvlili Seitana
saqarTveloSi saviolonCelo xelovnebis gan-
viTarebaSi. uamravi, saxelganTqmuli Celis-
ti gamozarda: a. CijavaZe, r. garbuzi, g. barna-
biSvili, n. kozminskaia da sxv.
1923 wels n. kozminskaia ewyoba mosko-
vis konservatoriaSi da swavlobs profesor
a. brandukovTan. es iyo udidesi xelovani,
musikis moRvawe, brwyinvale Celisti-Sem-
srulebeli, pedagogi. wlebis ganmavlobaSi
cxovrobda parizSi. megobrobda i. turge-
nevTan, cnobil momReral qalTan _ polina
viardosTan, _ gamodioda koncertebSi: a.
rubinSteinTan, p. CaikovskisTan, f. listTan,
s. raxmaninovTan erTad. iyo SesaniSnavi diri-
Jori, moskovis musikalur-dramatuli saswav-
leblis direqtori. aseT did pirovnebasTan
swavlobda nina kozminskaia. is koncertebze
gamodioda rogorc solisti da orkestris
monawilec.
konservatoriis warCinebiT dasrulebis
Semdeg, brundeba TbilisSi, iwyebs muSaobas
rusTavelis TeatrSi, ukravs `axalgazrda
qarTvel musikosTa sazogadoebis~ orkestr-
Si. aq didi megobroba akavSirebda cnobil
xelovanebTan: a. mSveliZesTan, S. mSveliZ-
esTan, a. balanCivaZesTan da mraval sxvasTan.
erT-erT yvelaze naTel mogonebad Celisti
nina kozminskaia-CigogiZe I rigSi marcxnidan meore
61
ol
e, №
2,
20
17
qali Tvlida urTierTobas gamoCenil re-
JisorTan sandro axmetelTan. ̀ Cven vswavlob-
diT misgan xelovnebis WeSmarit siyvaruls. is
Cvendami iCenda did mzrunvelobas yvelafer-
Si~, _ werda Tavis mogonebebSi n. kozminskaia.
1938 wels Tbilisis konservatoriis as-
piranturis damTavrebis Semdeg, n. kozmin-
skaia-CigogiZe misma xelmZRvanelma k. mini-
arma aiyvana Tavis asistentad. gagrZelda
saSemsruleblo muSaoba sxvadasxva organi-
zaciebsa da koleqtivebSi, Tbilisis kinoTe-
atrebsa da dramatul TeatrebSi, mcire da
did orkestrebSi, rusTavelis Teatris kon-
certmeisterad, radiomauwyeblobaSi, 40-ian
wlebSi _ saqarTvelos musikalur fond-
Si, paralelurad ki _ pedagogad: samusiko
skolebsa da saswavleblebSi. Tbilisis sax-
elmwifo konservatoriaSi ki muSaobda 1938
wlidan, _ Celosa da kameruli ansamblis
klasSi, 1947 wels mieniWa swavluli docentis
wodeba, 1957 wels gaxda konservatoriis pro-
fesori, xolo, 1960 wels mieniWa respublikis
damsaxurebuli artistis wodeba.
TelavSi, samusiko saswavleblis axlad
gaxsnis dRidan (1962 weli) sicocxlis uka-
nasknel wuTamde n. kozminskaia muSaobda ka-
meruli ansamblis klasis pedagog-konsult-
antad. mis xelSi aRzrdili musikosebi Tel-
avSi axlac pedagogebad muSaoben. mravalma
welma ganvlo da dRemde ar maviwydeba misi
Segonebebi:
`musikis arss rom Caswvde, Seni suli unda
gaunawilo~;
`pedagogi _ pirovnebaa, moswavle _
pirovnebaa, maTi asakis sxvaoba _ formaluri
mxarea~.
maxsendeba kidev erTi epizodi samusiko
saswavlebelSi swavlis periodidan. IV kursze
rom viyaviT, gvqonda gamorCeuli jgufi.
yvela kargad swavlobda da maSindelma di-
reqtorma batonma s. mamukelaSvilma gadawy-
vita Cveni wayvana leningradSi (idea miawoda
n. kozminskaiam) da I semestris bolos, civ
zamTarSi, gaveSureT am ulamazesi qalaqisak-
en. yvelaferi dagvaTvalierebines n. kozmin-
skaiam da saswavleblis direqtorma. viyaviT
orive saopero TeatrSi, musikaluri sakraveb-
is muzeumSi, zamTris sasaxleSi, aleqsandre
nevelis lavraSi.
es CvenTvis dauviwyari, bednieri ardade-
gebi iyo; nina Tevdores asulic aranakleb
bednieri Canda.
konservatoriis studentebic aRmerTebd-
nen. CigogiZeebis arqivSi wavawydi maTs ram-
denime werils. moskovis konservatoriis stu-
denti (manamde is swavlobda n. kozminskaia-
sTan TbilisSi), amJamad s. cincaZis saxelobis
saxelmwifo kvartetis Celisti profesori o.
CubiniSvili swerda Tavis pedagogs mofere-
biT: `ninoCka, rogorc mibrZane, ise vcxovrob,
ar vewevi, `arsad~ ar davdivar, bevrs vmecadi-
neob. Sens siwmindes _ gadamdebi Zala aqvs~...
ai, meore werilic _ `maxsovs yvelaferi~
_ gazeTSi gamoqveynebuli. 17 wlis soxumeli
musikosi biWi, sergo, gaiwvies II msoflio omis
frontze. ramdenjerme gadaurCa sikvdils.
daumegobrda Tbilisel Tanatol biWs,
romelic daiRupa erT-erTi Setevis dros.
maleve sergoc daiWra xelSi da hospitalSi
miyvanisas axalgazrda eqims, romelic aRmoC-
nda qarTveli, Seevedra, genacvale, gTxov,
gadaarCine Cemi xelio. qirurgma aRudgina ty-
viisgan dafacxavebuli nervebi. fizioTerape-
vti ki erTi weli idayvis masaJs ukeTebda.
omis damTavrebis Semdeg, sergom gad-
awyvita gaegrZelebina sayvareli saqme. Cam-
ovida TbilisSi, moinaxula daRupuli mego-
bris ojaxi, mere mivida konservatoriaSi. mas
gaesaubra maSindeli direqtori _ kompozi-
tori vano gokieli. gimnasturaSi Cacmuli
rom dainaxa, gamohkiTxa misi Tavgadasavali.
sergom sinanuliT uTxra, rom albaT, veRar
SeZlebda Celoze dakvras da sagundoze Cava-
barebo... im wels sagundo-sadiriJoro ganyo-
fileba daixura da, gokielma uTxra: `mesame
sarTulze monaxe Celos pedagogi n. kozmin-
skaia da is girCevs ra gaakeTo~...
rogor Sescodebia, rogor aRelvebula,
nina rodesac misi naWrilobevi daunaxavs,
magram cota xanSi SeuTavazebia mis instru-
mentze daekra. naomars TiTebi ar emorCile-
bodnen. ar SeimCnia pedagogma da mTeli is dar-
Cenili sami Tve konservatoriaSi Cabarebamde
usasyidlod amecadina, receptiviT gamouw-
era~: jer, mxolod, 15 wuTi dReSi, droTa gan-
mavlobaSi xeli gaZlierda. ramdenime wlis
nina kozminskaia-CigogiZe Telavis saxlis ezoSi
62
Semdeg, is, omgamovlili musikosi SesaniSnavi
Semsrulebeli gaxda _ sergo temurianci _
respublikis damsaxurebuli artisti.
n. kozminskaiam aRzarda Celist-Sem-
srulebelTa mTeli pleada. isini wamyvan adg-
ils imkvidrebdnen maSindeli ssrk-is simfo-
niur orkestrebSi, konservatoriebsa da sa-
musiko saswavleblebSi. pedagogis keTilSo-
bilebis, sikeTis, TanagrZnobis Tandayolili
Tvisebebi misdami pativiscemiT, erTgulebi-
Ta da didi siyvaruliT gangawyobda.
zemoTac aRvniSne, pedagogi marTavda ro-
gorc solo koncertebs, aseve _ Tavis stu-
dentebTan erTadac gamodioda scenaze. rep-
ertuarSi hqondaT saviolonCelo xelovnebis
Sedevrebi: haidnis, mocartis, beThovenis,
bokerinis, vidalis da qarTvel kompozitor-
Ta nawarmoebebi. gansakuTrebiT didi Rvawli
miuZRvis qarTvel kompozitorTa nawarmoe-
bebis popularizaciis saqmeSi.
n. kozminskaias Sesruleba gamoirCeoda
STagonebiT, artistizmiT, daxvewili musi-
kaluri gemovnebiT, keTilSobiluri da
gamomsaxveli bgeriT.
didi Celistis samecniero-kvleviTi muSa-
oba moicavs mTel rig saintereso naSromebs:
`saviolonCelo xelovnebis ganviTare-
ba saqarTveloSi~, `kontrabasze dakvris
xelovneba~, `saviolonCelo xelovnebis sko-
la~ _ I nawili, `saviolonCelo xelovnebis
ganviTarebis istoria saqarTveloSi~.
am Zvirfasi Sromebis gacnobis Semdeg
musikoss uadvildeba musikalur masalasTan
muSaoba, uCndeba codnis gaRrmavebis survi-
li da sxv.
siamayis grZnoba geufleba, rom aseTi br-
Znuli Segonebebisa da striqonebis avtori _
`musikis keTilSobili qalbatoni~ odesRac
did xelovnebas gaziarebda.
sicocxlis bolomde Sevinaxav nina
kozminskaia-CigogiZis yvelaze keTil, Tbil
da madlier xsovnas...
Rvawlmosili musikosebi: niko CigogiZe
da nina kozminskaia-CigogiZe dakrZaluli ar-
ian didubis sazogado moRvaweTa panTeonSi.
leopold rastrapoviCis Camosvla 1977 weli. mcxeTa. marcxnidan: diriJori
v. gociriZe, gr. gurviCi, l. rastrapoviCi, nina kozminskaia, kote SaniZe
63
ol
e, №
2,
20
17
amboben, poezia saidumloebaa, mkiTxvelis
`misia~ ki _ am saidumlos amocnoba-gacxade-
ba.
unda vaRiaro, erTob rTuli aRmoCnda
CemTvis am misiis Sesruleba qalbatoni eveli-
na xuciSvilis leqsebis axali krebulis ̀ iyal-
Tos cao, lurjTvalav~ wakiTxvisas. iis sur-
neliT savse, iyalTos casaviT
kamkama da alazaniviT livliva
leqsebi advilad ar nebdebian
mkiTxvels, ar umxelen Tavi-
anTi xiblis saidumlos. ara-
da, wignSi, TiTqos, yvelaferi
Cveuli da tradiciulia. Tema-
tikac, leqsTwyobac, riTmac,
tropis saxeebic, magram kidev
aris masSi raRac sxva, moux-
elTebeli, TiTqos uaxlovde-
bi, is ki mainc xelidan gisx-
lteba, uCinardeba...
iqneb, am poeturi
striqonebis xibli maTi uCveu-
lo sisadave da simartivea
(srulyofilebis `oqros~
wesi)? an stiqionuri Zalis
emocia da gulwrfeloba? iqneb
miwasTan, erovnul fesvebTan
ganuyoflobaSi mdgomareobs
es saidumlo? an, SesaZloa, yovelive erTad
ganapirobebs im momxibvlelobas, romliTac
gamoirCeva qalbatoni evelinas poezia...
wignSi `iyalTos cao, lurjTvalav~
Zalian bevri siTbo, sinaTle, xalisi, gulwr-
feloba da siyvarulia, siyvaruli ki iseTive
unapiro da mravalferovania, rogoric TviT
samyaro:
esaa siyvaruli:
Svilisa da SviliSvilisa;
mSoblebisa da winaprebisa;
qveynisa, rwmenisa da dedaenisa;
avtorisaTvis wminda miwis, iyalTosi;
siyvaruli
Tvalxatula gogo-biWebis, romelTa su-
lis Zerwvasac aTeuli wlebi Sealia wignis av-
torma;
siyvaruli
vardisferi atmebis da tyemlis fifqis
namqeris;
siyvaruli Tebervlis TveSi xeze Se-
momjdari sabralo Citunasi, Tvalebs rom
acecebs, iqneb ipovos
pawawina puris namceci;
siyvaruli adreul
gazafxulze mosuli furi-
sulebis, qari rom ufri-
alebT vardisfer kabebs, av-
tori ki efereba da siTboTi
avsebs, `rom ar gacivdnen
furisulebi~...
erTi sityviT, `iyalTos
cao, lurjTvalav~ siyvaru-
lis zRaparia, romelsac
aqvs dasawyisi, magram ar
aqvs dasasruli...
vinc icnobs qalbaton
evelinas, dameTanxmeba _
leqsebi saocrad hgvanan av-
tors, avtori ki _ Tavis qm-
nilebebs. orive savsea mzi-
Ta da xalisiT, sispetakiTa
da siyvarulis Zalmosile-
biT. aki wers kidec:
`erTi ubralo qali var,
guli savse maqvs leqsebiT,
varigeb siTbos, siyvaruls,
magram arasdros viRlebi~.
erT wminda mamas uTqvams: Tu ar daemsgavs-
ebi yrmas, ver ixilav sasufevels... bevrisT-
vis, albaT, SeuZlebelia amgvari gardasaxva,
ulamazesi leqsebis avtors ki ar sWirdeba
sagangebo Zalisxmeva da feriscvaleba, rad-
gan RmerTs uxvad uboZebia misTvis bavSvuri
silaRe da uSurveloba, gulwrfeloba da six-
alise. ase rom ar iyos, xom ver daiwereboda
striqonebi:
`vardisferi atmebis
weriliwerili
eTer soTirovi
gza taZrisaken
`sicocxliT da siyvaruliT savse,
dadixar da siyvarulze mReri~.
e. xuciSvili
evelina xuciSvili
64
ria-riam damcecxla,
tyemlis fifqis namqerma
lamis aris wamleka~...
krebulisaTvis avtors aseTi saTauri
SeurCevia _ `iyalTos cao, lurjTvalav~.
arcaa gasakviri _ yvelaze meti leqsi xom
am Tematur rkalSia gaerTianebuli. qalba-
toni evelinasTvis saqarTvelo iyalToTi
iwyeba, amitomac uyvars igi TavdaviwyebiT.
misi siyvaruliT gaxelebuls, eCveneba, rom
`iyalTos miwaze // kenWic lamazad devs~, rom
`iyalTos miwas didebuls // sul sxva surneli
sdis~.
poeti iseTi JiniT da gatacebiT aRavlens
am soflis xotbas, rom mkiTxveli, umal, misi
moziare xdeba da avtorTan erTad imeorebs:
`iyalTo leqsis dedaa,
iyalTo leqsiT iwvis
da yovel iyalToelSi
qarTuli leqsi mReris~.
iyalTosadmi miZRvnili leqsebi erTi
amosunTqviTaa dawerili da harmoniul
mTlianobas qmnian. amitom, gulic geurCeba
da xelic, maTgan romelime gamoarCio. yvela
erTad aRebs mkiTxvelis guls da didxans rCe-
ba masTan. visac erTxel mainc daudgams fexi
rusTavelis naterfal miwaze, SeuZlebelia,
es siyvaruli, rogorc seni, masac ar Seeyaros
da ar gaiTavisos avtoris emocia:
`iyalTos cao,
cao kamkama,
cao lurjTvala,
cao kaSkaSa...
marTla Zalian... marTla Zalian...
miyvarxar Zlier~...
qalbatoni evelinas poezia misive mog-
varis, saqveynod cnobili Telaveli mxatvris,
batoni jemal xuciSvilis ferwerul tiloebs
magonebs. orive xelovanis `mzera qarTulia~,
orive Semoqmedis qmnilebebi qarTuli sulis
gamonaTebaa, orivegan saocari idilia da har-
moniaa, rac mkiTxvelsa da mnaxvels did siam-
ovnebas aniWebs. Semoqmedis bednierebac xom
swored esaa _ Seayvaros adamians sicocxle,
midrikos igi sikeTisa da siyvarulisken...
mudam xalisian, sicocxliT savse qal-
batons zogjer adamianuri sevdac moereva
xolme wuTisoflis xanmokleobisa da warmav-
lobis gamo:
`tiris da tiris, tiris da tiris,
Camoitira martma Tav-piri,
da sadRac gaqra axalgazrdoba
martSi mosuli TeTri TovliviT~.
guli stkiva poets, rom Tanamedrove te-
qnologiebis danergvasTan erTad, nel-nela
qreba qarTuli yofisa da urTierTobisTvis
damaxasiaTebeli koloriti da ier-saxe. ami-
tomac eZaleba nostalgia `gardasul dReTa~
da siZveleTa mimarT da enatreba rikulebi-
ani aivnebi, `ezoSi patara wylis wisqvili //
da dolabebiT Tavbrusxveva~, `bebo, kalTiT
motanili simindebiT, // da gaxurebul cxel
ToneSi // loyebdabrawuli SoTis puri~...
poeti erTgan wers:
`mwuxris Jami damdgomia bneli,
guli mwydeba, rom gafrindnen wlebi~.
sul tyuilad wuxarT, qalbatono eveli-
na!
mere ra, rom `karTan modga vercxlisferi
sibere~,
mere ra, rom `mowyenila giSrisferi
Tvalebi~ da
`dedikos Sekerili CiTis kabac gacreci-
la...
Semodgomis mzesaviT~...
Tqven xom isev savse gaqvT guli siyvaru-
liT da isev SesTxovT ufals, `dRe gagiTenoT
rwmenis da saqarTvelos Zlierad dgomis~.
ufali aucileblad Seismens am Txovna-
vedrebas da gvjera, didxans, didxans ar das-
ruldeba Tqveni cxovrebis gza, mkiTxveli ki
kvlavac elis Tqvengan sinaTliTa da siyvaru-
liT savse araerT striqons, romlebic saoc-
nebo taZrisaken gagviZRvebian...
maisi, 2017 weli
mxatvari aleqsandre gogiaSvili