ooTar xuciSvili - 85Tar xuciSvili - 85dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/214182/1/Ole_2017_N...

66

Transcript of ooTar xuciSvili - 85Tar xuciSvili - 85dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/214182/1/Ole_2017_N...

1

ol

e, №

2,

20

17

mweralTa asociacia

`literaturuli kaxeTis~ gamocema

The Literary Magazine OLE

Jurnali gamodis 2004 wlis ivnisidan

ISSN 1512-3995

ole

ole – bryena, gina mogrZe tye velTa Sua

sulxan saba

ole – axoSi saCrdiloblad datovebuli

xe

qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni

ole – giorgi leoniZis poeturi Sedevri

mTavari redaqtoriakaki dauSvili

redaqtorebi:farna raina

nunu ZamukaSvili

misamarTi: 2200 Telavi

erekle II-is gamziri №6

III sarTuli

mob: 555 46 44 29

mweralTa asociacia

`literaturuli kaxeTi~

mob: 558 48 24 80

`oles~ redaqciaSi Semosuli masala

ar recenzirdeba da avtors ar ubrundeba

masalebis gamogzavna SegiZliaT

eleqtronuli fostiT

E-mail: [email protected]

Jurnalis wina nomrebis SeZena

SegiZliaT redaqciaSi

Jurnali `ole~ gamoicema TviTm-

marTveli qalaqi Telavis municipalite-

tis (meri batoni platon kalmaxeliZe)

da TviTmmarTveli Temi Telavis munici-

palitetis (gamgebeli batoni aleqsand-

re SaTiriSvili) mxardaWeriT.

`o

le

~ l

it

er

at

ur

ul

i J

ur

na

li

ga

mo

di

s s

am

Tv

eS

i e

rT

xe

lm

ar

ti

, i

vn

is

i,

se

qt

em

be

ri

, d

ek

em

be

ri

№2

(3

3),

20

17

daibeWda Sps `favoriti stilSi~

garekanis pirvel gverdze

aleqsandre (saSka) gogiaSvilis naxati

Sinaarsi

iubile

2. oTar xuciSvili _ 85

5. Teimuraz lanCava _ 70

esse

6. rezo (emeliane) adamia. dauokebeli

sulboboqrobaa `merani~

lado asaTiani _ 100

14. TinaTin TuSabramiSvili. lado

asaTianis tragizmis winaswarmetyveluri

gancda

mirza gelovani _ 100

17. nunu ZamukaSvili. mirza gelovans.

leqsi

mxatvruli literatura

18. Temur tabataZe. wminda ninos cxovreba.

poema

34. fiqria yuSitaSvili. Crdili.

moTxroba

37. givi CiRvinaZe. martoxela

maswavleblis Canawerebi. moTxroba 41. TinaTin siymaSvili. leqsebi

44. Taflo zariZe. leqsebi

46. elene abulaZe. leqsebi

47. ani rainauli. muza ar aris usasruloba.

Canaxati

48. giorgi berZniSvili. sabavSvo

moTxrobebi

52. nunu ZamukaSvili. sabavSvo leqsebi

Telavis musikaluri

saswavlebeli _ 85

56. neli zuroSvili. qarTuli kulturis

moamageni

werilebi

63. eTer soTirovi. gza _ taZrisaken...

2

oTar xuciSvili - 85oTar xuciSvili - 85

85 wlisa Sesrulda TvalsaCino qarTveli mwerali da Jurnalisti oTar ivanes Ze xuciSvili.

amis gamo saqarTvelos mweralTa kavSirma iubilars misalmeba gaugzavna. misalmebaSi naTqvamia:

batono oTar!

Cveno Zvirfaso Tanamokalmev!

saqarTvelos mweralTa kavSiri, Tqveni megobari qarTveli mwerlebi didi siyvaruliT moges-

almebian mxcovan, Rvawlmosil Semoqmeds da gilocaven RirsSesaniSnav TariRs Tqvens cxovrebaSi

_ dabadebis 85 wlisTavs.

qarTveli mkiTxveli Tqven, upirveles yovlisa, gicnobT, rogorc Cinebul Jurnalists, obi-

eqtur, piruTvnel, qeduxrel kalmosans, romelic aTwleulebis ganmavlobaSi erTgulad da Seur-

cxvenlad icavda qveynis sasicocxlo interesebs da samarcxvino boZze akravda yvelas, visTvisac

RvTiSoblis wilxvdomili qveyana maTi samarcxvino vnebebisa da ambiciebis dasakmayofilebeli as-

parezi iyo da ara is RvTaebrivi taZari, sadac muxlmodrekilma suli unda ubero im uZvirfases

siwmindeebs, aqamomde rom moiyvana qristesaviT jvarcmuli eri.

diax, Tqven ukve TvalsaCino, gamobrZmedili Jurnalisti brZandebodiT, roca 1981 wels pirve-

li literaturuli nawarmoebi gamoaqveyneT gazeT `TbilisSi~. mas Semdeg Tqveni nakalmari siste-

maturad qveyndeba qarTul saliteraturo periodikaSi, gamodis calke wignebad.

Tqveni uaRresad saintereso prozauli krebulebi, iseTebi, rogoricaa `niRbebis dResaswau-

li~, `sibrZne sicilisa~, `rafra moviqceT axla Cven~, `elami sarke~, `cxovreba RimiliT~ qarTveli

mkiTxvelis cxoveli interesiT sargeblobs. am krebulebSi Tavmoyrilia erTi SexedviT TiTqos me-

tismetad laRi iumoriT gajerebuli feletonebi, novelebi da moTxrobebi, romlebSic dakvirve-

buli mkiTxveli Cveni nacrisferi yofis arssac Cawvdeba da im gaugonar simaxinjeebsac SeamCnevs,

rasac ase daundoblad ebrZviT qarTuli suliT, qarTuli patiosnebiT savse Semoqmedi. es teqstebi

marTlac rom qveynis Wirisuflis sulis quraSia nawrTobi, maTSi mxolod jansaRi da uboroto iu-

moria davanebuli da mravalferovnebiT, sisxartiTa da uzado, Tavankara qarTuliT gvxiblavs yve-

las...

nayofieri sazogado moRvawe brZandebiT. mTeli cxovreba erTgulad da muxlCauxrelad emsax-

urebodiT Tqvens saesav samSoblos. iyaviT Telavisa da axmetis raionuli gazeTebis mTavari re-

daqtori, gazeT ̀ Tbilisis~ ganyofilebis gamge, gazeT ̀ respublikis~ literaturuli muSaki, gazeT

`saqarTvelos respublikis~ ganyofilebis gamge...

Tqveni Rvawli da ruduneba saTanadod dafasda. moniWebuli gaqvT damoukidebeli saqarTvelos

erT-erTi upirvelesi jildo – Rirsebis ordeni. laureati brZandebiT iseTi uprestiJulesi pre-

miebisa, rogoricaa niko nikolaZis da sergei mesxis premiebi.

Zvirfaso oTar!

yovelTvis gvxiblavdiT pirdapirobiT da simarTlis Tqmis unariT. amis saukeTeso nimuSia

Tundac is faqti, rom Semdgeneli da redaqtori xarT cnobili saxelmwifo moRvawis medea mezvriS-

vilisadmi miZRvnili mogonebebis krebulisa, romelSic TvalnaTliv gamoCnda, rom sabWoTa epoqis

araerT partiul muSakTan axlosac ver miva Tanamedrove saqarTvelos zogierTi mesveuri...

kidev erTxel guliTadad gilocavT saiubileo TariRs sayvarel kolegas, uRalato Zmasa da

megobars, didxans sicocxles, janmrTelobas da kvlavac samSoblo qveynis uebro samsaxurs gi-

survebT.

saqarTvelos mweralTa kavSiri

3

ol

e, №

2,

20

17

gmadlob!

„cxovreba RimiliT“.

ase hqvia oTar xuciSvilis sul axlaxan gamocemul prozaul krebuls.

cxovreba RimiliT.

ase hqvia oTar xuciSvilis 85 wels, romelic man qarTuli cis qveS gaatara da mTlianad mSobeli

qveynis, mSobeli xalxis uebro, patiosan msaxurebas miuZRvna.

es 85 weli diaxac rom samSoblos erTguli Svilis, misi Wirisuflisa da mecixovnis 85 welia.

am 85 welma daitia uamravi tkivili, dardi, vaeba qristesaviT jvarcmuli qveynis bedis, ufro

sworad, ubedobis gamo, am 85 welma yvelas TvalnaTliv daanaxa, rom oTar xuciSvili, Cinebuli Semo-

qmedi – mwerali da Jurnalisti erTi saukeTeso magaliTia imisa, Tu rogor SeiZleba qveynis siyvar-

ulma didi saero saqmeebi gakeTebinos, rogor SeiZleba xmalamoRebuli ibrZode im siwmindeebis,

im igavmiuwvdomeli sikeTeebis dasacavad, romelic Cvenma didma winaprebma saukuneebis uRranebSi

gamoatares da mosavlelad, sapatronod Cven dagvitoves. batoni oTari xom is Semoqmedia, romelic

Tavisi kalmiT, basri da daundobeli kalmiT marTlac dRisiT Tu RamiT guSagobs samSoblos da qa-

rTvelobas axsenebs im faseulobebs, romelTa dacva diaxac rom yvela Cvenganis valia.

mamuli, ena, sarwmunoeba – didi ilia marTalis mier moxmobili triada gulis ficarze aqvs

amotvifruli baton oTars da Cvenc amisaken mogviwodebs, mogviwodebs, rom Cveni saesavi mamuli,

misi sisxliT gapoxili warsuli da awmyo, misi momavali sajijgnad ar davaneboT gaveSebul, pir-

sisxlian mters, gareulsa Tu Sinaurs, davicvaT Cveni saTayvano qarTuli, davicvaT rusTvelisa da

ilias ena, davicvaT qarTuli vazi, qarTvelTa maradiuli arsebobis simbolo, davicvaT is saarako

tradiciebi, romlebmac aqamomde moiyvana iverTa miwa...

batono oTar!

Seni kalami mudam mamulis samsaxurSi iyo da darwmunebuli var, kidev didxans itrialebs im

uTanasworo brZolis SuagulSi, rasac qarTuli sulierebis bastionebis dacva hqvia.

gmadlob, rom arsebob da Seni arsebobiT Cvenc gvagulianeb, vicxovroT mamulisTvis, vicxov-

roT ise lamazad da Seuryvnelad, rogorc Sen gicxovria am oTxmocdaxuTi wlis ganmavlobaSi Cemo

mamaco, Seudrekelo, SemarTulo da mudam Rimiliano ufroso megobaro.

gmadlob!

zaal botkoveli

ar Sed r ke,ar Ca i muxlo!

oTar, Zmao da me go ba ro Ce mo, am sa i u bi leo mo ki Txvis ba raTs aR d go mis brwyin va le Svi de u lis

dRe eb Si gi wer, ada mi a nu ri br wyin va le ba ar gak lia, Sev T xov uf als Sens mz eg r Ze lo ba sa da ja n sa Rad

yof nas! yve la gi coc xl os, vinc am sam ze o ze ge gu le ba! ma Ti ka r gad yof niT gai xare!

na Te li da ad ges Se ni di de bu li ded-ma mi sa da Se ni Zvir fa si me uR lis, qal ba to ni ve ne ras spe tak

su lebs!

Zmao oTar, ymaw vil ka co ba Si ve gi qeb d nen ojaxiS vi lo bas, mar T lac, sana qe bo mSob le bi gyav da.

xuciSvilebis ojaxSi stum ro ba gviy var da, gvixaro da. iq pa ti o sa ni Sro mis pa ti vis m ce me li ada mi-

a ne bi gve gu le bod nen. gan sa kuT re biT sa si a mov no iyo de da Se nis, qal ba to ni ni nos tkbi li qarTuli.

ro ca mas vus men di, gog la le o ni Zis de i da ma i ko maxsen de bo da `nat v ris xidan~. Tqvens stu mar T moy-

va re ojaxSi mar nis ka ri sul Wrialeb da, stu ma ri Sens mSob lebs RvTis wya lo bad mi aC n daT.

Sens mSob li ur so fel Si, ru is pir Si bav S vo bi dan ve ezi a re bu ne bis mSve ni e re ba sa da si la ma zes,

aq ve Se it k be da Se i sisxlxor ce Se ni wyalWalis xme bi.

Zmao oTar, Se ni da ba de bis 85 wlis Ta vis sa i u bi leo Ta ri Ri Cven ma saer To me go bar ma, Sen sa viT

ka lam mo uR lel ma Jur na lis t ma da mTargmnelma zu rab lo mi Zem maxara, Tan iq ve mo a yo la, oTar

xuciSvil ma ki dev er Ti sa in te re so wig ni ga mos ca, ase ve sa in te re so sa Ta u riT _ `cxov re ba Ri mi-

liT~.

Cven ma Sin bev ri vi sa ub reT Sens pi rov nul xib l ze, Jur na lis tur da li te ra tu rul sam wer lo

war ma te beb ze. bo los das Zi na: mi si saZ mo Sevikri beT, miv di varT, saxeli a ni iubi le un da mi vu lo coT,

dReg r Ze lo ba da kar gad yof na un da vu sur vo To, dam pir da, Sens ke Til sur vi lebs yvelas sru lad

ga dav cem, erT sity va sac ar ga mo vak le bo. Sen sa viT ala li ka cia Cve ni zu ra, ufal ma ori ve ni uv neb-

lad gam yo foT.

Sens Se saxeb `sa qar T ve los res pub li kis~ fur c le bi dan uf ro me ti Sevitye, `res pub li ke lebs~

mxolod kar gi ga ze Tis ke Te ba ki ara, Rirseuli ada mi a nis, ko le gi sa da Ta na mo az ris Rir se u lad da-

fa se bac scod ni aT. ba ra qa la maT vaJ ka co bas!

Zmao oTar, ma Ra li da maR liT mxedi ka ci xar. vi ci, or le su li ka la mi ara so des da giC lun g de ba,

uke Tu reb sa da qvey nis mo Ra la te eb ze pir da pir brZo liT mi dixar, xmal-xmal yve la brZo li dan ga-

mar j ve bu li ga mo dixar. ga mar j ve ba da kar gad yof na nu mo gi Sa los ma ma ze ci er ma!

oTar Zmao. Sen xom Te lav Si aid gi fexi, ro gorc sa zo ga do moR va wem da ni Wi er ma Jur na lis t ma.

aq da im k vid re nam d vi li qar T ve li vaJ ka cis saxeli, Se ni ad gi lis de da pa ta ra kaxis sa taxto qa la-

4

qi Te la via. axla aq frTa gaS li li ga zafxuli fri a lebs, mwva ne je jil ze mze ka ba ni davlurs uv-

lis, frTeb gaS li li min d v re bi sa Tis xali a ni ya ya Co e bi Taa abdR v ri a le bu li, bro la ni a vi qu Ca-qu Ca

alub lebs sul TeT rad pen tavs, ha e ri ga zafxulis sxiv m fi na ri efe me re bis sur ne li Taa ga je re bu-

li. yvelgan RvTis Tva li tri a lebs.

Se ni ad gi lis de da, Se ni sa me gob ro ge Zaxis, Ca mo di, mzi a ni Se mod go ma un da mo gi lo coT, ka cur ka-

co bis Rir se biT Se We di li 85 wlis Ta vi.

85 we li... au, ra mo de na dro ga su la!

ar Sed r ke, ar Ca i muxlo, qve ya nas Se nis Ta na ka ce bi sWir de ba!

aqa ur ma sa me gob rom Te la vel in te leq tu al Ta sak re bu los sa pa tio wev rad agir Ci aT.

gi lo cav! gaixare!

Se ni siy r mis me go ba ri,

Te la vis in te leq tu al Ta

sak re bu los saxeliT

la ma ra ian va raS vi li

gulze SemogrCa

dardis iara,

mudam _

mamulze fiqriT

ivsebi...

mefe xar, _

dastur,

taxtiT ki ara,

Seni sibrZniT da

Seni RirsebiT...

wlebi mogdeven

erTgul mayrebad,

meufeo _

naRdi sityvis

almisa...

saukuneebs

sxivad gahyveba _

gamonaTeba

Seni kalmisa...

farna raina

gamonaTeba Seni kalmisa...

Cems megobarsa da Zmas oTar xuciSvils mxurvale guliT vulocav,

sibrZnisa da gamocdilebis mwvervalze, saiubileo TariRs

5

ol

e, №

2,

20

17

mweralTa asociacia `literaturuli kaxeTi~ da Jurnal `oles~ redaqcia 70 wlis iubiles

ulocaven uniWieressa da pirovnuli RirsebebiT gamorCeul adamians, qarTuli mwerlobis moam-

ages, quTaisis samwerlo organizaciis Tavkacs, Telaveli mwerlebis did megobars, _ baton Teimu-

raz lanCavas; romlis Semoqmedebas kaxeTSic mravali Tayvanismcemeli da damfasebeli hyavs. darw-

munebulni varT, rom batoni Teimurazi, kidev araerTi wlis manZilze gaamdidrebs qarTul liter-

aturas maRalmxatvruli nawarmoebebiT.

Teimuraz lanCava - 70Teimuraz lanCava - 70

naRdo, –bajaRlo qarTvelo!..

iubilars, _ dabadebidan 70 wlisTavisaTvis,

did qarTvels, did poets, prozaikossa da

did megobars _ Teimuraz lanCavas.

ra vTqva?..

ra giTxra? _

sadari?..

Seni kacobis

zeimis?..

aravin ityvis:

sad ari? _

Sens nakvalevze

mze ivlis!..

mec gadagixdi

Zmur valebs, _

vici,

Cems salams

eli da...

mogesalmebi _

mxurvaled,

turfa alaznis

velidan...

veRar gZlevs

drois _

mdevari,

uflis naTlulo,

Zamia,

xan, _

erTi wami _

dRe aris,

xan, _

saukune _

wamia...

sibrZnis,

sikeTis,

mTesavi _

amargaliteb

striqonebs,

Sens _

yovel sityvas, _

mzesaviT,

veferebiT da

vikonebT...

fiqri wva aris, _

wva _ miTa,

guls aZlev _

fiqrTa

TareSebs...

ar gicxovria _

wamiTac,

mamulze fiqris

gareSe...

gnebavs: sityvebis

badagiT,

leqsi _

daxunZlo,

arTvelo,

gidgas dReebi _

sadagi,

naRdo, _

bajaRlo

qarTvelo!..

ze _ aris

mze da...

qve _ yana,

gaqvs:

siyvarulis

begari...

sunTqvas rom uZRvni _

qveyanas,

ai, _

kacobac

eg ari!..

farna raina17. IV. 2017

Telavi…

6

esseesse

rezo adamia

siamovnebiT gavecani gamoCenili mxatvrisa

da mwerlis rezo adamias metad originalur

esses `dauokebeli sulboboqrobaa merani~. aq

aris metad Tamami mcdeloba _ axleburad dain-

axo da waikiTxo genialuri nikoloz baraTaSvi-

lis `merani~. es narkvevi ar waagavs arc erT Se-

fasebas, romelic `meranis~ mimarT gamoiTqva. es

sruliad sxva kuTxidan,

kosmiuri miuwvdomlo-

bidan danaxuli qmnile-

baa. misi avtori ufro

mxatvaria (es asec aris

realobaSi), vidre mwer-

ali _ literaturaTm-

codne.

rezo adamia Ta-

visi RrmawvdomiT miiC-

nevs, rom poetur `le-

qsazrad~ movlenili

nikoloz baraTaSvilis

qmnileba, van gogis,

firosmaniSvilis, seza-

nisa da pikasos naRvawTa

donis nawarmoebia. av-

toris azriT `merani~

sivrceSi gaWrili marad

mebrZoli winmswrafi

umZimesi martvilobaa

Seucnobel ukidegano-

baSi. rezo adamia asab-

uTebs, rom nikoloz

baraTaSvilis `merani~

Tavis maRali doniT ar Camouvardeba Sedevrebad

aRiarebul `jokondas~, ticianis `danaias~,

botiCelis `veneras dabadebas~, rembrandtis

`moxuci qalis portrets~. esses avtori xazs

usvams, rom `merani~ aramiwieri, kosmosuri sisx-

lmCqefari majiscemaa (`kvnesa gulisa, trfobis

naSTi mivce zRvis Relvas, da Sens mSveniers,

aRtacebuls giJursa ltolvas!..~). original-

uria avtoris mier `meranis~ leqsTwyobis Se-

faseba: `merani~ gamorCeulia uCinar formaTa

moxmobiT, texil xazTa da mkacr kontrastul

fer-formaTa moZraobis

uZlieresi anu maRali te-

qnikiT. avtori grZnobs

nawarmoebis geometriul

formaTa kompoziciur wy-

obas da kubisturi mimdin-

areobis leqsad miaCnia.

rezo adamia fiqriTa

da tkiviliT mouwodebs

yvelas _ maRali donis

literaturaTmcodnes, Tu

rigiT mkiTxvels evaleba

Seicnos `meranis~ RvTiuri,

TvalTuxilavi da goniT mi-

uwvdomeli maRalmxatvru-

lobis mTlianobis kosmi-

uri ufaqizesi azrovnebis

arsi.

rezo adamia Tavis, kv-

lav gavimeorebT, origi-

nalur da emociur esseSi

Sestrfis nikoloz bara-

TaSvils da mis ukvdav qm-

nilebas, am umZimes gol-

goTagamovlil jvars da

bednieria, rom `cudad... mainc ar Caivlis es gan-

wirulis suliskveTeba~.

roin metreveli

siamovnebiT warmogidgenT rezo adamias axal esses `dauokebeli sulboboqrobaa `merani~.

rogorc rezo adamias nebismieri nakalmari, es teqstic gamoirCeva originalobiTa da movlenaTa

axleburi gaazrebiT. gTavazobT saxelovani mecnierisa da sazogado moRvawis, akdemikos roin met-

revelis gamoxmaurebas rezo adamias esseze.

suliskveTeba ganwirulisa

7

ol

e, №

2,

20

17

dauokebeli sulboboqrobaa `merani~

usasrulobis unikalur da Soreul qmnile-

baTa namsxvrevebCamoyrili erTianis Camosxmis

svliT, leqs-poezia TviTneburad modis, anu

warmosaxvebiT moevlineba poets da cisarty-

ela muziT aRfrTovanebuls jado Tilismad ae-

devneba xolme (zecaTac yofila mSvenierebaTa

darbevebi).

nikoloz baraTaSvilis poeziis erT-erTi

wmidaTawmida didebis legendaze amaRlebuli

gvirgvini `merani~ uSualo gamocxadebaa RvTi-

uri da naTel leqsad gadmosvlaa, cisferi ange-

lozebis TanamdeobiT.

veziaroT da, am siaxlove sivrceSi Semov-

abrZanoT poeziis sakvirveli Sekrul-akazmuli

cocxalmyofeli zeciuroba...

mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani,

ukan momCxavis TvalbediTi Savi yorani!

gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,

da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!

kosmosuri sistemis urTulesi leqsTfor-

maa `merani~.

genialuri van-gogi, xom ganumeorebeli

movlenaa ferweraSi, magram ramdenime suraT-

Sedevri mxatvrisa, ukve RmerTia, suraTad qm-

nil-gardasaxuli. asevea cecxlovan-mziuri

`merani~, uflismieri saocreba sulis leqsad

qandak-SeTxzvaa: yvelasgan gansxvavebuli, mgos-

nis mwuxare daRonebul aRgznebiT azrovnebaTa

qariSxaluri qrolviT, Soreuli miuwvdomlo-

bidan gamoxmobil-msrbolel, qarbuqad Sobili

_ kaeSnuri gamWoli aramiwieri xilva, romlis

Sinagani Zraoba romeliRac galaktikis zne-sa-

myaroseuli mouTokavi energiis dautevebeli

sivrce borgvaa...

RmerTo Cemo! aq, rogori movardnaa varskv-

laveTuri da miwieri usastikesi wiok-ltolvaa

daudgromeli.

gakveTe qari, gaape wyali,

gardaiare kldeni da Rreni,

gaswi, gakurcxle da Semimokle

mouTmenelsa savalni dReni!

nu Seefarvi, Cemo mfrinavo,

nuca sicxesa, nuca avdarsa,

nu Semibraleb daqanculobiT

Tavganwirulsa Sensa mxedarsa!

raa, movSorde Cemsa mamulsa,

movaklde sworTa da megobarsa;

nuRa vixilav CemTa mSobelTa

da Cemsa satrfos tkbilmoubarsa, _

sad damiRamdes, iq gamiTendes,

iq iyos Cemi miwa samSoblo;

mxolod varskvlavTa, TanamavalTa,

vamcno gulisa me saidumlo!

am SemTxvevaSi nikoloz baraTaSvili kolx-

iberieli uCinari mensaria, mefe aietis da

grZneuli RvTivniWTsavse medeas droindeli

Soreuli mimqral-mbJutavi aTaswlebidan ukv-

davebis safexurebiT dRemde mavali da gaagrZe-

lebs mxedrul svlas, momaval uTvalav sauku-

neebSi da Semdegac.

gaivlis aTasobiT wlebi da saocreba

`jokondaze~ maRali mxatvrul-ferweruli

Rirsebis didi nawarmoebi ar Seiqmneba, raTa is

marad miuwvdomlobis xatia, _ RmerTis da ada-

mianis bunebisa. xolo `merani~ sevdiani, odnav

melanqoliuri, magram vaJkacuri Semtevi mZaf-

ri sulT swrafva godeba-leqsgalobaa; SeiZle-

ba, devgmiruli godebac iyos. da, sakvirvele-

bav, yvelafris damtevi uflisa. igive iTqmis

van gogis peizaJze `wvimis Semdeg~, naturmort

`mzesumziraze~, an avtoportretebze. ukvdavi

xelovnebis qmnilebis Sesaqmnelad TiTqosda

aucilebelia saukunis uaxloesi SemoqmedebiTi

mimdevrobebi. Semdeg ki genialuri xelovnebis

nawarmoebi, yvela Tu yovelgvar momaval mxat-

vrul dinebas Tavis diaduri goniT da titanuri

sxeuliT uku utevs da eTanamedroveba. gaivlis

saukuneebi, anu warmovidginoT uaxloesi oria-

Tas cxraasi weli; xelovnebis moyvarulni da

xelovanni ityvian: waikiTxeT da ixileT, Tqvens

winaSea uxsovar droindeli dauokebeli suliT-

azrovnebiT mebrZoli leqsi da dRevandelobis

uwinares formaTa mewinaveoba Sedevri `mera-

nio~. didad WeSmarit azrT ganmcdelno, RmerTi

da `merani~ xom dausabamoa, rogorc homerosi,

goeTe, Seqspiri, rusTaveli, dante, servantesi,

balzaki, dostoevski, van gogi, firosmanaSvili,

sezani, pikaso da sxva mravalni. yvela maTgani

marad axalgazrdaa mze da qveynierebis mxsne-

liviT, anu raRac sxva gansxvavebuli kosmiuri

forma-miuwvdomeli wlovaneba-epoqaa Tu sa-

myaroseuli maradiuloba da mouSleli dro...

romelTac veraviTari Zala ver waSlis, raTa

varskvlaveTis gamaognebeli mexsierebis fond-

ebSia uryevad gamaradiulebuli. am saocreba

momTabare qurumis naqadagar leqsquxilze,

wakiTxuli maqvs mravali mecnieruli ganxilva-

garCeva Tu filosofiuri traqtatebi, magram

arsaidan damakmayofilebeli azrT sityva Ses-

adari gonivruloba ver iTqva. an me, rogor unda

davwero miaxloebiTi mimoxilva `meranze~? is

xom sicocxliT, sulierebiT da mxatvruli aR-

mavlobiT ujansaResi, gamWvirvale usasrulo-

bis yvelganmyofi RmerTia, leqsazrad movle-

nili; romelsac Tan axlavs sivrcobrivi daus-

rulebeli qariSxali da alionis uspetakesi

SuqiTaa ganaTebuli. `merani~, zeenaruli mara-

diuli moZraobis wris uwyveti-aRmavlobis kvan-

Zia, zogjer uxilaobidanac sakmaod Soreuli.

am SemTxvevaSi brZeni qurumi niko, morCili,

Sewiruli, damyoli aRvlenili da uniWieresi

Segirdia maradiulobisa da gul-sulmarTali

Semtev-amxedrebuli siyvarulis geniaa. `merani~

sivrceSi gaWrili marad mebrZoli winmswrafi

umZimesi martvilobaa Seucnobel ukidegano-

8

baSi, da Zlier qarian amindSi, gabrazebuli, Ca-

mavali, alisfer-mkvircxli mzesaviTaa... uTuod

rom sxvas aravis ar andobda yovelTa uzenaesi

Sinagani urTulesi poeturi formis, aRuwere-

li moZraobis, brZolis da kosmosuri moieriSe

Sinaarsis Sedevris mobrZanebas, Cvens mraval-

saxovan, uZlieressa da uucnaures planetaze.

`merani~ amJamad is mxatvrul-literaturuli

qmnilebaa, romelsac Tanamedroveobis mimdev-

robiTi skola da gamokveTili raobis saxeli ar

gaaCnia. mxolodSobili, uflis, gamaoceblad

miuwvdomeli varskvlaveTuri geni da legenda

moZRvar-adamianis sruliad gamonaklisi mara-

diuli mravalformiani leqsad anTebuli geniaa.

udrooni da mcdari mecnierni, roca ityvian Ta-

vianT zedapiruli uimedobiT daRlil-absur-

dul gaazrebebs, RmerTi mokvdao (eSmaks-etakos

da;) maSin medrove aTeistebi ukeTurad xaroben

da Tavs imarTleben. marTlacda, dedamiwis kon-

tinentTa aRmsareblobebSi rwmenaTa ignori-

rebebi rom moxdes da viTom adamianebma moRa-

laturad zurgi aqcion erTsa da mTavar diads,

maSin ufali, ferweruli suraT `jokondaTi~,

ticianis `danaiaTi~, sandro botiCelis `ven-

eras dabadebiT~, rembrandtis `moxuci qalis

portretiT~, goeTeTi, SeqspiriT, servantes-

danteTi, omar xaiamiT da SoTa rusTaveliT; fi-

diasis qandakebebiT, miqelanjelos, burdelis,

rodenis da maiolis naqandakari uiSviaTesi

qmnilebebiT da aTaswleuli arqauli Sedevre-

biT maradiulad xom RmerTia maTSi?! saidanac

gamudmebiT ibadeba qveynierebis zeenaruli

sul-gul-goneba da usazRvro energia usasru-

lobaSi gadis.

`merani~ uflis miuwvdomlobiTi swrafva,

WeSmariti zneoba da marTali qmedebaa...

RmerTis yvelaze didi Rvawli, ukvdav

samyaros SeqmnasTan erTad, sicocxlesa da

xelovneba-mecnierebaSia; sadac samiveTgan

nawarmoebis sulis samaradiso samyofelia, si-

cocxleSi droebiT-gardamavali, xolo Sedevr

qmnilebaSi da mecnierul saswaulebSi _ usas-

rulod...

aucileblad unda vaxsenoT xatTa mze!

vladimiris RvTismSobeli yrmiT. ieso qristes

droindeli TqmulebiT Tu istorikosTa gad-

mocemiT, luka mociqulis mier Seqmniliao.

agreTve genialuri rusi xatmweris andrei

rubliovis, marTlmadidebelT mSveneba samebiT.

bizantiuri macxovris ukvdaveba xati, qarTuli

unikaluri xaxulis xati: yinwvisis angelozi da

saydar ubisas damianes freskebi: saocreba feo-

fan grekis da kidev ramodenime qmnilebebiT _

RmerTi maradiuli da dausabamoa, raTa yvela

maTganSi qveynierebis mxsnelis, dausrulebeli

buneba, saxe da sunTqvaa.. mzedqmnil _ `jokon-

das~, rembrandts, sezans da planetis sufTa

haerovan-vangogis ramdenime andamaturi qm-

nilebis sicocxle peizaJs adamianebi bolomde

verasodes Caswvdebian. sasiamovno zogadi ganx-

ilvebi ki iqneba; mze CaRvrili avtorebi Tavidan

rom gamogvecxadon, isinic kalams Tu yalams

dadeben da gaognebulni uZiro cas isev axedaven,

ufro martivad wasakiTxad, magram uflis mier

amaRlebul swavla-miTiTebebs ver ascdebian.

yvela aq warmodgenilni zeciuri mexsierebidan

gamoxmobili qmnilebebia, mravali saukunis Tu

aTaswleulis adamianebs, dauTvlel jerovani,

safiqral-sazrunav-saazrovno rom gagviCines.

saocrebaTa Sedevris mzera, mosmena Tu wakiTxva

siamovnebaa, azrTa amaRlebaa, Tanve Senelebu-

li, ganyenebuli sulier-gonebrivi simZafrea.

bunebis da xelovnebis qmnileba usazRvrod

gatkbobs, xolo gajerebul-damatebuli Rv-

Tiuri xedviT da gonebrivi siRrmeebiT zeciu-

rad mZimed da saamod gvtvirTavs; Cvenive ada-

mianuri sisusteebidan gamomdinare. swrafva,

dineba, stiqiuri jibri, kosmosuri moZraoba,

Seupovroba `merani~, mraval CvenTaganis ocneba

_ xilveb-fantazia, warmosaxva zeciuri movle-

naa. SeuRwevloba usasrulobis kedel-mwverva-

li `merani~ adamianis fiqr-azrovnebaze bevrad

maRalia, srulad SegrZnebiTi miaxloebis miuR-

wevlobaa da varskvlaveTis cis gumbaTze muq-

gansxvavebul ferebSi moxatul-miwerili leqs

Sedevria: isev uSoresi da miuwvdomeli, magram

Cvensken mudam Jams mswraflmaval-mkurnal-

momdinari, rogorc xSirad vfiqrob da vwer,

araferi ikargeba qveynad da ukvalod ar qreba.

samyaros urTules movlenaT mdinarebaTa da

bneleTis qariSxlis gamkveT-aRmwerel, moci-

qulTa swor mgosans, RvTiur nikos, martoobis

mborgav mwverval leqsi `merani~ samyaros mex-

sierebas moZrav sarked daubrunda adamianuri

geniiT damSvenebul-gajerebuli da RvTivde-

dani isev iq inaxeba ucnaur pirvandelSi yovel-

gvari azrTa Tu movlenaTa mtkicebulebis gar-

eSe, mgosans olimpos mTis RmerTTa panTeonis,

mTavar sulier moZRvarTaganis da uTuod rom

didi homerosis RvTiuri xeldasxmac eqneba

miRebuli. mjera, yvela sarwmunoebaTa leqsi-

sacav-oqros fondebSi moixilveba, planetis

mZafr movlenaTa fiqrdard gaxeleba `merani~

zegonebrivi mZafri uxilaobis formaTa um-

Tavresi sawyisis keTilismyofel jadoSeyri-

li, ufro qarTlis, zafxulis ca moRrubluli,

sigrZe siganeze gawolili muqi lurji mTis-

feri poeziis maradiuli morbenali Suqia... po-

etur, Rrmad ganmcdel Zegl `meranze~: mxolod

amdagvarad unda vifiqroT da SeuZleblobis

daZleviT miuwvdomlobis zeucxooba gaviTa-

visoT. radganac Cveni xedva da goneba, mze-qm-

nilebis idumal xilvebs da Suqs damajereblad

ver swvdeba, maSin WeSmariti faqtia, rom qar-

grigalT-mkveTavi leqsi, yovelgvari Segonebis

gareSe, uTuod rom RvTiuria.

samarTliani azrT janyi iTxovs sulierad,

gul-gonebiT, ufro mWidrod mivuaxlovdeT

leqsis aramiwier, kosmosur sisxlmCqefar ma-

9

ol

e, №

2,

20

17

jiscemas:

kvnesa gulisa, trfobis naSTi,

mivce zRvis Relvas,

da Sens mSveniers, aRtacebuls,

giJursa ltolvas!

gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,

da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!

nu davimarxo Cemsa mamulSi,

CemTa winaparT saflavebs Soris;

nu damitiros satrfom gulisa,

nuRa dameces cremli mwuxaris, _

Savi yorani gamiTxris saflavs

mdeloTa Soris tialis mindvris, _

da qariSxali ZvalTa STenilTa zariT,

RrialiT, miwas momayris!

satrfos cremlis wil mkvdarsa oxersa

damecemian ciurni cvarni,

CemTa naTesavT glovisa nacvlad

mivalaleben svavni myivarni!

gaswi, gafrindi, Cemo merano,

gardamatare bedis samZRvari,

Tu aqamomde ar emona mas,

arc aw emonos Seni mxedari!

RvTivsunTqva! sxvadasxva SegonebaTa da

ganwyobilebaTa vrclad gaSliT xSirad vimeo-

reb da yovelTvis vityvi, jansaRi fantaziis,

mTlian fiqrTa, SegrZnebaTa mozRvavebul

varskvlaveTur energiaTa, gardamaval Suq-

CrdilTa Widili, mravalferovani da niuansuri

_ Cauwvdomloba da gamaocebeli gancdebiTi

azrTmiuwvdomlobaa. amRvreul-atexili zeci-

uri, gaxelebul gigantur mTianeTur formaTa

swrafvaa, leqsad Tqmuli, Sav laqebad mRelvari

sisxlSeudedebeli sivrcis gznebiT aRtkena,

quxilT gadavla _ ̀ merani~, romlis sulier gax-

elebul formaTa ganmarteba Tematuri gaSliT,

realurisken maval miTologiaT mpyrobelia,

ararsebulidan Zlier damatyvevebeli da Tanac

xilul-realuri, romelic utyuari-marTali

azrT dasturia, mxatvar pablo pikasosaviT, ire-

aluridan gamoxmobili fer-xazebiT, Temisken

swrafvis realur azr-formaTa motanaa. dRes

ramdenimejer gadavikiTxe nikoloz baraTaSvi-

lis leqsi `merani~ da bolos gansxvavebulgan-

wyobilebiani mxatvar munkis Rrmad filoso-

fiur-fsiqologiuri kompozicia ukiduresobis

`kivili~ bneleTis siRrmidan amomitivtivda. mx-

atvris es suraTi Sesrulebulia Zalian ubralo

ferTa monasmebiT, magram ferweris faruli da

martivmetyveli, ufro qvecnobier formaTa ge-

niiT, warmoudgeneli mZafri xasiaT-motivia Se-

qmnili da suraT Sedevradaa aRiarebuli. xolo

`merani~ mosvlaa bevrad ufro Rrmad, uCinar

formaTa moxmobiT, atexil xazTa da mkacr kon-

trastul fer-formaTa moZraobis uZlieresi

anu Zalian maRali teqnikiT; Jin-guliT dauoke-

beli srbola qarTa da mTaTa Semtevi gamaogne-

beli Sinagani amxedrebuli mouTvinierebeli

energiiT, riTac sruliad gansxvavebuli gan-

wyobilebis ferwerul-filosofiuri umZafre-

si leqsia gamoZerwili. daakvirdiT, dainaxeT,

SeigrZeniT, aRiqviT da umal nawarmoebis geo-

metriul formaTa kompoziciur wyobas Sei-

grZnobT, TiTqosda kubisturi mimdevrobis

leqsia `merani~. araa gasakviri, kubistebma xom

zeciur uxilav samarxebSi moipoves yovelive

da nikoloz baraTaSvili visze naklebi sivrcis

uTvalav ucxo formaTa maZiebelia?! aq drois

faqtori ar muSaobs, ufro usazRvro geniaa

yovlis myofel-mpovneli... xaim sutini gaxlavT

udidesi ebraeli fermweri; pikasos, modilia-

nis, utrilos, Sagalis, kandinskis, maleviCis,

xuan miros diufis, derenis, matisis, vlaminkis,

vandongenis, renuaris; moqandakeebis: antuan

burdelis, maiolis, despios, catkinis da muris

Tanamedroveobis mxatvrul-avardnili veluri

jado formaTa momTvinierebeli. sutinis aRmg-

zneb-aRmtyeni ferwera, odnavze metad areuli

fer-xaz-formaTa da mraval tonaluri qaosis-

ken saswaulmoqmedi funjiT weriTi swrafvaa,

riTac suraTis sibrtyeze sakvirvel ferTa

wesrigs aRwevs, uZlieresad aJRerebuli feri

da toni TiTqosda cxeli lavasaviT gadmoduRs

naxatis sibrtyidan da aha-sacaa, daamsxvrevs-

dalewavs CarCos... mxolod amdagvari midgomiT,

gaazrebiT da SedarebebiT SemiZlia tatos,

Tanamedrove modernistulisken mavali ferw-

eruli saocreba leqs `meranis~ axsna, an Cemeuli

damoukidebeli individualuri aRgznebiT-xed-

viTi gulmarTali wardgena.

mokrZalebuli Txovnaa zogierT liter-

aturul mecnierul-istoriul mimomxilvelTa

mimarT: `meranis~ urTulesi Sinaarsis, Temis,

ideis, utexi fiqris fabulis simboloTa da

mTliani nawarmoebis fsiqologiurad damuxtu-

li ganwyobilebis sxeul organizmis, sakvirveli

konkretul-sibrtye-formiani arqiteqtonikis

Sinaarsobriv ganxilva-garCevisas, ubralod, an

Cveulebrivad gamSlel-gamrCevelT, zenaaris-

gan evalebaT, ar daazianon Sedevr `meranis~:

RvTiuri, TvalT uxilavi da goniT miuwvdom-

eli maRalmxatvrulobis mTlianobis kosmiuri

ufaqizesi azrTdinebis garsi, romelic ufal-

ze WeSmariti locvasaviT nazi da miukarebaa.

moveridoT am RvTis nafiqralTan siTamames,

Tumca Tavisufalni ki varT! magram... aqedan, am

saubridanve vityvi `meranis~ konstruqciuli

riTmaT wyoba, daudgromel-zneobrivi simt-

kice, azrovneba, varskvlaveTuri xedva Zalian

Taviseburia da Tavad avtoris sxva nawarmoebT-

aganac mkveTrad gansxvavebuli. leqsSi mTliani

urRvevi formaTa monoliTuri zneobriv-gon-

ebrivi Camosxma, mkvrivi qandakeburoba da eg-

vipturi piramidebis, mogangaSe mzis Casvlisas

maTive CrdilebSi silueturi idumaltevadi

gamosaxulebebiviTaa: anu udidesi arqiteqto-

ris frangi le-korbuzies genialuri eklesia-

sasaxleTa Tanamedrove damuxtul formaTa

10

gamosaxulebebs gvagonebs. qmnileba `meranSi~

azrT Semaryeveli Sida mravalSriani ganwyo-

bilebaa ukiduresi: ucxo Zalebs ganwiruliviT

bneleTis labirinTebSi Seyavxar da mxsnelis

lazares aRdginebasaviT samzeoze ganaxlebu-

li isev amoyavxar, aqaa geniis jado kosmosuri

idumaleba...

uxilav, TiTqmis ararsebul Cvens irgvliv

abstraqtul moxetiale formaTa saswaulebze

xatva, Tan zemxatvrulobiT, ukve usasrulobaSi

gasvla da ufalTan sruli miaxloebaa. `merani~

TiTqosda mravalwlovani, wiTeli Rvinis ute-

veblob-gaxelebaa saukunovan mdumare qvevrSi...

ufals eaxla niko – mgosan movlena! oTxfexa

miTologiuri arseba axalSobili norCis tyav-

etratiT. adamianis urTulesi bunebis borgva,

xetiali _ swrafva gamocxadebaze leqsad aRv-

lenili filosofiuri azrT wesrig `meraniT~.

anu marad moZravi, ufskero da uxilavi zecis

furcelze, dramatul mgvrinav xmaze amoTqmu-

li saamod aRmgznebi da aCqarebulmusikaluri

demonmodaraje gamaognebeli xelTuqmneli az-

rmdidar-mkvrivkunTovani kompoziciaa...

isev mSvidad gavaRoT uxilavi karibWe

Sedevrisa da moridebiT SemovabrZanoT leg-

endaruli meranis daudegar-Seupovari legio-

ni...

dae movkvde me upatronod misgan oxeri!

ver SemaSinos misma basrma mosisxle mteri!

gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,

da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!

idumalmomdinare mravalsxiv formiani

daudgromeli winaaRmdegoba mkveTavi `mera-

ni~, dautevel niSnad gauxsnel erovnul sim-

bolod, bedi samSoblosi xom ar krTis mgosnisa?

didgvarovani Sewiruli avtori, da Rirseuli,

maRali zneobis Svili, Tavisi xangrZlivwame-

buli qveynisa, is dRedaRam locviT, tanjviT

ganicdida da glovobda mtrisgan dapyrobili,

gadaSenebis gzaze mimdgari mamulis avbediT

momavals. sulierad Sinaganad iwvoda da na-

kverCxal-nacardeboda maRali patriotuli

Segnebis da erovnuli valdebulebis gznebiT.

poetis usazRvro geniam SeparviT uTuod rom

gmirulad gaxsna saqarTvelos mTliani _ Ta-

vis droindeli unaklo mravalSriani xasiaTi da

amaRelvebeli Rrmadfsiqologiuri muqfoniani

maradiuli portreti, romelic TiTqosda fran-

cisko goias genialuri naTelmxilveluri gul-

gondamatyvevebeli funjiTaa moxatuli, goiaSi

saocrad JRers qarTuli, an kolxur-iberiuli

sulisTvis damaxasiaTebeli ferweruli mZafr-

ganwyobilebiani naxevartonebi da konkretul

mZafrmetyvel ferTa mimzidveli aRmatebulge-

movnebiani gama. espaneTSi is adgili, sadac goia

daibada da gaizarda, saSualo zomis mTa yofs

iberielebTan. parizSi myavs megobari mxatvari,

espaneli keTilSobili qalbatoni, cisferTva-

leba mariami, romelic naTesavis doneze urT-

ierTobda CemTan. xSirad damyveboda parizis

peizaJebze: manebivrebda saCuqrebiT, mec upa-

suxod ar vtovebdi, radganac Cems peizaJebze

iyo Seyvarebuli, _ sxvadasxva dros sami Tu

oTxi ferweruli naxatic gadaveci. vdgavarT,

vsaubrobT da maTTvis damaxasiaTebeli evro-

puli RimiliT meubneba: Cems qmars movelaparake

da sakuTar saxls ramodenime TviT samuSaod

dagiTmobTo, romelic parizis qalaqgareT

dgaso. erTxel espaneli iberielebis Temaze

momiyva: _ meo, maTTan axlo qalaqSi davibade

da gavizardeo, Tqveni gvaris msgavsi gvare-

bia iqo! vTxove, gaixsene romelime, qalbatono

mariam-meTqi, rogor ar maxsovso, ai, magaliTad,

nodia, gogia, Telia, erisTavi da ramodenimec

CamoTvala. Zalian pataraa Cveni planeta, did

warmodgenebTan, warmosaxvebTan da faqtebTan:

istoriul movlenaTa SedarebiTac da araferi

araa gasakviri, ra Tqma unda, milionobiT marad

gauxsneli movlenebis winaSe vcxovrobT ada-

mianebi da kerZod, Cven, qarTvelebi vfiqrobdi

da ase vazrovneb dResac. vgoneb nikoloz bara-

TaSvilma am SemTxvevaSi erovnuli genis kos-

mosuri msgavseba-mTlianobis qarTuli iRbali

da mowameobrivi mRelvari swrafva-tkivili ga-

navrco, Sinaganobis guldaTuTquli marTlmsa-

julis xedviT. samSoblo! mgosnisTvis uzenaesi

satrfos donezea gaigivebuli, magram aq vaJka-

curi siyvarulis dramatuli fonis, maRali

tonaluri JReraa, romelsac marTlac fran-

cisko goias jadosnuri funjis Sav-vercxlis

mocisfro-momwvano-moTeTro ferebis Rrmadm-

etyvel koloritul doneze gvixatavs. piradad,

krZalviT, urTulesad CamobrZanebuli didi

nawarmoebis simbolos gulamde vaRwev, Cemeuli

gagebiT. es siaxle ar iqneba, rom vTqva `meranis~

Sinagani msgavseba gaxlavT dauteveli firos-

manis ferebis geniis ufskero auzis qarTul is-

toriul TemaTa amsaxveli eqsponatebisa. maSin

nikoloz baraTaSvilis epoqaSi yvela mowinave

patrioti qarTveli xom moxerxebuli mizan-

xedviT emaleboda stepuri dampyrobi ruseTis

tartarozul risxvas. didi da brZeni ostatis

intuiciiT poetma dagvixata, marad tanjuli,

dauCoqebeli, progresul-mebrZoluri patri-

otuli swrafvis, qariSxaluri qrolvis saqa-

rTvelo. kosmosuri da sivrcobrivi srbola da

Segonebaa ufaliviT marTali, romelsac veravi-

Tari adamianur satanaSepyrobili mtris risxva,

verasodes ver SeaCerebs... `merani~ is qarTul-

erovnul-fsiqologiuri gmiruli mcnebaa,

monobas cocxlad ki ara, mkvdaric ara da ver

Seegueba... amrigad, mgoni, vuaxlovdebi avto-

ris garemoebisgan SeZrwunebul marad mfeTqav

gmirul guls. saqarTvelos da mgosnis piradi

arsebac winaswarmetyveluria da mudmiv wmida-

meomruli. nawarmoebSi is usiamovno frinvele-

bi, romlebic daqrian `meranis~ moqufrul

sivrceSi, arasodes ar aklda saqarTvelos da

masze tanjviT Sewirul maradiul saflavebis

zegrZnoba siyvaruli, satrfo-trfiali ki, Rv-

11

ol

e, №

2,

20

17

Tiuri marad Tanmdevia rogorc msofliuri,

aseve ukvdavi kolxeT-iberiisa da mxatvrul-

ideuri urTierTmsgavseba realuria. xati mra-

valia Seqmnil-dawerili, magram RmerTqmnili-

erTeulebSia (religiuri fanatikuri rwmeniT

dabindulni yovelive amas iSviaTad xedaven).

ramodenime aTeul weliwads rom vicxovro, ro-

gorc mogiyeviT, Sedevr `merans~ bolomde me

ver Cavwvdebi. goniTi wera, guliTadi mcdelo-

ba iqneba pirovnul-meobrivi siamovneba Temis

sivrcobrivi brZolis fonze da meti araferi.

mxolod did pirovnebebs hqoniaT mowodeba da

iRbali Semoqmed uzenaesTan gageba-miaxloebisa,

isic uSualo Segirdobis meoxebiT, riTac merme

mudmivad CvenTanac arian. nawarmoeb-Sedevri da

zemoT xsenebuli brZenn-erTeulni gvaswavlian

xelovnebis qmnilebaSi Tu rogori Sinaarso-

brivi mosvlaa adamianis, kosmosidan uSualod

Cvens planetaze, saswauli `merniseuli~ velur-

cxoveluri dauokebeli energiiT maradiuli

sicocxlis SenarCunebisken swrafva qrolviTi

ieriSiT. yovelive amaze dReniadag ibrZodnen

saukuneebis ganmavlobaSi RmerTamde TiTqmis

amaRlebuli Zveli egviptis mTavarmmarTvele-

bi: maradiuli sicocxle Tu ver moipoves, mag-

ivrad maTma uniWieresma monebma uflis gvir-

gvinziarebiT da ukvdav xelovanTa avtorobiT,

sikvdilTan mebrZoli faraonebi Tavidan Se-

qmnes saukunovan xelovnebaSi, romelic sru-

liad gansxvavebuli sfero da samyaroa mziu-

leTSi. maTive Rirseul rigSia Camdgari leqs

musika sibrZned Camoqnili da mrisxaned moZravi

ocneba cas mowyvetili varskvlaviviT gaelve-

bul-gacecxlebuli `merani~. Tavs mivcem ufle-

bas, rom msoflios poeziis SedevrTa laSqris

erTpirovnul rainduli zneobis saimedo wi-

namZRolad warmovidgino, daviT aRmaSeneblis

droindeli Zlierebis Semadari mxedar nikos

`merani~. usaTuod mis, mzisfer mCqefare, Semo-

qmedebiT Zlier ZarRvebSi, mziuleTidan Cvens

planetaze `meraniseuli~ gzavnili Seupovari

da mRelvaria brZolis velze, erTxel boZebuli

sicocxlis gmirulad Sewirva-SenarCunebisaT-

vis movardnili qariSxaliviT udreki ieriSi,

rac lomgul, daudegari usazRvro gavardnaa

mxedar, wmida giorgiviT, dadumebul meranosan

adamianisa, romelsac civ oRroCoRro Savqvafe-

nilian gzaze qveyniuri Wirvarami, muqi yavis-

fer zedmetxorciviTaa akruli, riTac Tu ar

igulade, bevrad uRirsni unamusod dagamxoben.

srbola, swrafva, Jini, satanistebTan Seurige-

bloba, gaxeleba da stiqiur WeSmarit-zneobriv

zepatriotuli nawarmoebis mTavar moqmedi gmi-

ri (stiqiuris nazavia umetesi moZraoba qmedeba

qveynis da adamianebisa), aq, am miTosuri velis

dauokebeli laSqris, erT-erTi da farTe sim-

boluri TiTqmis da mainc Sewirul-ganiaraRe-

buli mebrZolia, romelsac axlavs gardauvali

da aucilebeli bindmosilebiTi da muqfenovani

Seupovari momavali...

amaoeul gamaognebeli savseobis sivrcidan

SewirviT, jvarcmuli da amaRlebuli macxovris

xmaa aq moRweuli.

cudad xom mainc ar Caivlis

es ganwirulis sulis kveTeba,

da gza uvali, Sengan Telili,

merano Cemo, mainc darCeba;

da Cems Semdgomad moZmesa Cemsa siZnele

gzisa gauadvildes,

da Seupovrad mas hune Tvisi Savis bedis

win gamouqroldes!

wylis cxrabalianma, momwvano, mocisfro,

zogan gamWvirvale gorebad qceulma talRam,

zRvis azvirTebul zedapirze, mze-mTvareze

Semtev grigaliseburad gadauquxa da acaxcaxe-

buli, SiSCamjdari xmeleTisken, eSvebiani spi-

los laSqariviT daiZra. erTdros warmarTobis

RmerTTmTavari ukvdavsxivosani zevsi, romelic

samyaroSi laRad isvenebs da maT utev mexsiere-

bas mudmivad avsebs. mrisxaned gadmoxeda gaS-

magebuls, aqafebul uzarmazar mTad qceuls da

SeekiTxa, ram gagacofa agre, amxela wylis zeda-

pirze rom ver dateulxaro! poseidons mainc Tu

SeekiTxe rameo. Cemi batonis da agorebul mra-

val talRaTa naSierTa upirvelesi mizania zRva

da okeanis, uerTgulesi da Soreul legenda-

rul mezRvaurTa TaosnobiT, mgosan nikoloz

baraTaSvilis, zeciur miwiseuli da okeaniseu-

li qmnileba `merani~, movitaco, Cems siaxloves

varben-vaWeno, gverdiT viyolio da daviaxlo-

vo; Semdgom okeaneTa da zRvebis momqmed mTavar

laSqarSi TvalsaCino wamyvan daumorCilebel

sardal Zalagonebad Cavayenoo; iyo pasuxi. wy-

aluZlevlobis uCinarobidan gamomdinare,zevss

ar gahkvirvebia am formis bunebriv stiqiuri

swrafva da warmarTTa zesaufloSi isev midum-

da... RvTiur qmnilebaTa SedevrT winaSe, ro-

gorc giambeT, bednierebi varT da bevri uZlur-

nic. ra Tqma unda, ara Cagrulni. uTuod maT,

Taviseburi sulier-fsiqologiuri Tvisebebi

gaaCniaT. Aaba, midiT da axlos naxeT, moismineT,

waikiTxeT da moindomeT mTavar SedevrebTan

daaxloeba, ndobiT Tavs gagacnoben dinjad,

Tanmimdevrulad _ gamorCeuli originalo-

biT gasiamovneben da ukiduresad gagakvirve-

ben, merme gagiSinaurdebian da gamoucnob said-

umloebaTa mxatvrul siaxleebs mdidrulad

SemogTavazeben. Semdgom SemoqmedebiT siR-

rmeebis uCinari sawyisebisken darbaislurad

gixmoben da sulgulTa da gonebis maameblad _

fenomenalur nebismieri pirovnebis SemZvrel

angeloziseul andamatursa da umTavres nawar-

moebiseul narnar gemovnebas gaaxleben. sab-

olood ki maT winaSe datyvevebuli mayurebeli,

msmeneli Tu mkiTxveli Tayvaniscemas rom iwyeb

umal, araviTari moulodnelobaa da zeciur

miTiur haers Sereuli xazebiviT gagedinebian

xelTvalidan _ da isev ivlian miuwvdomel wri-

ulad, ciuri siRrmeebis mudmiv mgzavrad: maTi

12

dinebis swrafva, albaT, daudgenelia, magram

SesaZlebelia am SemTxvevaSi sinaTlis siCqare

Cveulebrivi done iyos.

uZiro da ganusazRvreli tevad mzisferi

xazis formis, msuye da woniTi tonalobis xasi-

aTis individualuri gamoxatuli saxis, stilis

da xazgasmuli mkveTri ganwyobilebebiT Ta-

visi epoqis fesvebjansaRi Svilni da usasrulo

msoflio Tu kolxur iberiuli saukuneebis saxe

qmnileba, Sedevrebi auwonavi da aRuwereli mx-

atvrul safSvinvelis doneebiT arian gamdidre-

bulni. TiTqosda zog azrT vimeoreb movlenaTa

ufro gaRrmavebisTvis. nebismier eqsponat-

nawarmoebis ukvdav-moZravi cocxali krToma,

yoveli maTgani gonebisTvis Tanmimdevrulia da

nawarmoebidan uwyvet STambeWdav Tilismad gad-

moedineb-moedineba: uxilav-gaivlis CagonebiT

Cven-Tval gul, sul-gonebis, mTlian sxeuls,

sisxlZarRvebis umciresi kapilarebis CaTvliT

da unazesi nervuli sistemis sruli daufle-

biT: es xom goniT, eniT, azrovnebiT da kalmiT

aRuwereli procesia nawarmoeb-qmnilebisagan,

realur momdinare mxatvruli uxilaoba, Tavad

nimuSi, ferweruli suraTi, portreti, pro-

za-leqsi Tu, saerTod nebismieri xelovnebis

Sedevr-nawarmoebi musikis garda ar moZraobs

da moCvenebiT statiuria, magram ramdenadac

mets uyureb, ismen Tu kiTxulob, TandaTano-

biT grZnob, raRac mniSvnelovani uxilaoba anu

damoukidebeli TiTqosda ucxo sul-forma

Sedevrisa ganuwyvetel moZraobaSia. gikvirs,

gxiblavs da garemos sxva yvelafrisgan iTiSebi,

magram grZnobis da gonebis TvaliT xedav cocx-

al arsebaze aranakleb maradiuli azrTamSleli

idumali sicocxliTaa savse. TiTqosda ararse-

bulidan umZafresi realurobis SegrZnebaa.

yovelive am malul ucnaurobebis Semdeg war-

moidgen, raRac Zalian mniSvnelovani Senganac

gadis, mas uerTdeba da isev erTian Semodis

mudmiv wriul usasrulobis sivrceSi... Sors Tu

siaxloves kosmosur-sistemurad eaxleba qm-

nileba upirveless da vin icis, meramdened ase

ganwmendil nakurTx monaTluli midis sawyis

SedevrTan; haerze ufro gamWvirvale raRac gan-

sxvavebuli isev Casaxldeba mis saswaul qmnile-

ba organizmSi, kvlavindeburad uCinar moivlis

nawarmoebidan Tavisufali dinebiT da isev gad-

mova: gonebriv srulyofilebaSi warmoidgineT,

amdagvari maradiuli wriuli wertildausmeli

wriul jaWviseburi svlaa qmnilebaSi amqveyniur

da imqveyniur mravalsaxovan SemadgenlobaTa

Soris, ukiduresad gansxvavebuli RvTiv kos-

mosuri sulisac; romlis bolomde ki ara, miax-

loebiTi Seswavlac urTulesia, radganac yove-

live mxolod RvTiur-miuwvdomelia. am saxis da

Sinaarsisaa qmnilebaTa mxatvrul-misaidumloe-

buli forma, azrT moculoba Tu literaturu-

li sivrce _ uTuod wmidad Sobili qmnilebebi-

sa: yovelive marTal-Tqmuli Tvisebis da marad

cocxali sxeul organizmisaa _ saocar-Zeglad

aRmarTuli nikoloz baraTaSvilis, Sedevr _

`meranic~ warmoudgenelia, magram sinamdvilea,

rom nebismieri Sedevri samyaros msgavsi maradi-

uli usasrulobis natex Tanamgzavrebia. yovel-

gvari miuwvdomloba xom Semoqmedisgan realur-

saxierad qmnili saocrebaa; merme Jamidan-JamSi

maTTan aryofnisas isini sulierad Cvengan gar-

dasul miemgzavrebian da yvelas sinanulad iS-

viaTad Tu gvekarebian: xelovnebis nimuSni da

Sedevrni Cvengan wuTier ganSorebasac ki ver

itanen... umTavresi da saWirboroto yoveldRi-

uri sakiTxia Sedevris maradiuli xelxeba da

udieri xsenebac xom samyaroseuli mzakvruli

danaSaulia. ukeTurebi nebismieri qveynisa Tu

erisa maRal mxatvruli Zeglebis ganadgurebiT

Tu gandgomiT ufals, zeciur niWsa da fenomen

genias ebrZvian gacofebul-gaafTrebulni.

Tvinier mokrZalebiT rom aviRoT leqsad So-

bili `merani~ xom fasdaudebelia da Seudare-

beli, yvelasgan damoukidebeli, gansxvavebuli

da mzissaxovani Sedevr xatqmnilebaa; kolxur-

iberiuli uZveles maradiuli erTiani sivr-

cis. umZimes saSinel dRes, SeiZleba RmerTma

nu qnas da eSmakma dedamiwa Zirfesvianad moSa-

los. xolo `merani~ antikuri epoqis qmnilebaTa

done da rogorc naTeli saxe, RvTiv-adamianuri

qmnilebisa, mzesaviT marad darCeba samyaros

usaidumloesi mexsierebis galereis fondeb-

Si, samarxebSi Tu ucxo marad wriul dinebaSi

raTa rogorc zecis Soreulidan gamocxadeba

saswaulebrivi moZravi leqsforma, iseve, Ta-

vis pirvandel uferul saSo ganZTsacavs sama-

radisod flobs. is xom CvenTan gamocxadeba

RmerTia da aqedan gamomdinare, viT kosmosuri

mkveTavi Tanamgzavri `merani~ mraval qarTuli

oxvames (salocavebis) wminda kedlebze, TeTri

asomTavruli asoebiT unda iyos aRbeWdili. Tu

arada saxe planetaruli nimuSqmnileba, religi-

uri xelovnebis mudmiv sacavebSi, salocavis

doneze davanebuli, rogoric gaxlavT Rirseba

freskebi, xatebi, miniaturebi, ornamentuli

oqromWedloba, gorelief-bareliefebi, minan-

qari; mravali agiografiuli literatura _

wmindanTa sarkofagebi (mogexsenebaT da yvela

saflavic miwas mibarebul-Senaxulic...) da maT

gverdiT RvTiuri qmnileba `merani~. rogorc

mravalaTaswlovan kolxur-iberiul ukidures

gancda-dards-amoyolili, idumal uvarskvla-

vo cas mimsgavsebuli da kaeSnur-gaRrmavebuli

mqrolavi sunTqva.

Tanamedrove didma mweralma, rusTavelis

premiis laureatma, Camagona da Rrmad damarw-

muna, rom `merani~ qarTuli sulierebis, zneo-

bis, cnobierebis STamagonebeli graaliao! da

aucilebelia Cveni momavalTaTvis, maradiulad

ganmtkicdes es rwmena-marTali Segonebao,

raTa literaturuli Zeglqmnileba sicocx-

lis Tasia yovelTa qarTvelTaTvis aucilebe-

lio: marTlac rom `merani~ `qarTuli mudmivi

serobis~ graalia, Tavisi siwmindiT, TiTqosda

13

ol

e, №

2,

20

17

am Sedevris meoxebiT zeciuri siTxe kolxur-

iberiuli vazis naJuri, ufalmac miiRo, saocre-

baa, aba raa? nu gikvirT, keTilSobilno!..

Tamamad vityvi, Tu qarTlis cxovrebis am-

saxveli unikaluri wigni, qveynis utyuari war-

sulia; `merani~, saqarTvelos awmyo-momavlis

uxilaobidan gamoxmobili samarTliani brZola,

kanon imedi xom araa? varskvlaveTuri winas-

warmetyvelebiTi Zaxil-kivili, anu momavlis

suraT dauokebeli sinamdvile: `merani~ Cveni

dRevandelobis erovnuli gaWirveba-saWiroebis

kosmosur usasrulo droSi Casaxul-Cakiruli

udreki uZlieres ganmartoeba sfinqsia...

odiTganve mxolod Rarib-Sewirulni yo-

filan eris ZiriTadi uaxloes gadamrCenelni,

rogorebicaa moZRvarni, xelovanni-mecnierni

da patriotni, amaT mihyavdaT da mihyavT qveynis

genetikuri saidumloeba da kultura-civili-

zacia...

RmerTi xom samyaros usasrulobis us-

petakesi arqaul-klasikuri abstraqciaa re-

alurad Cvengan mcired aRqmul-danaxuli, rac

maradiulobaSia CaZiruli kosmosuri sakvirve-

li formaTa camnaTi uxilavi sivrcobrioba da

masSi sruli SemadgenlobiT arsebuli didi xe-

lovneba.

saocreba `merani~ mxolod saqarTveloSi

unda dabadebuliyo, sxvagan is agre RvTiurad

ver iSveboda. kolxeT-iberiis aRmocenebamde

uTuod rom usasrulobaSi ukve arsebobda-

meTqi rom vTqva, ver vbedav, magram marTlac

SeiZleba im ucnauri ararsebulidan kosmiuri

Semadgenloba merani modiodes. Rrmad Tu Ca-

vufiqrdebiT da gavixedavT Cvengan Soreuli

sivrcisken, `merani~ TiTqosda ararsebulidan

Seqmnili erT-erTi marTalTagani realobaa,

Cveneuli bunebis daudgromel-mborgavi sa-

myarosi, romelsac bolomde ver vimorCilebT

da vugebT, mis zogjer gaurkvevel mimarTule-

bas; urTulesi fsiqologiidan gamomdinare,

ufro zeZalebis texilxazovani ltolvaa _

Smagi, maradiuli azrTa zneobrivi arsebiT umt-

kicesi moqmedebis da warmoudgeneli wmidanuri

talRebis moZraobaa, srulyofil adamianurTan

miaxloebiT zeciur-sivrcobrivi romantikaa

Rameuli grigaliT gamowveuli. mxolod geniaTa

ukvdav sulebs ZaluZT marad moZrav sivrceSi

SeRweva da sinamdvilis realur-antikur-klasi-

kurismieri leqs-qandakebis Camoqna...

qarTuli WeSmariti uZveles-klasikuri

da Tanamedroveobis aTaswlovani xma `merani~

oqros mrgval medalionSi miniaturulad, mo-

cimcime cisferebiT unda iyos Cawerili da yov-

el qarTvelma gulis ubiT saTuTad as weliwads

unda ataros leqsis sruli patriotul-samar-

Tliani teqsti, romelic erT dros, varskvlave-

Tis talRad moZrav gumbaTze iyo fragmentebad

mimofantuli; nikoloz baraTaSvilis naTelma

Semkrebma geniam ki CamoabrZana dedamiwaze da

poeziis Sedevr margalitad awyobil-gardaqmni-

li uboZa yovel CvenTagans.

SoreTidan mosuli sakvirveli da es, mx-

olod musikalur-poeturi xma araa, zecad msr-

boleli maradiulobis kvnesa-Civili da miwieri

nerviuli bRavil-SeZaxilicaa dausrulebeli...

mirbis, mimafrens ugzo-ukvlod Cemi merani,

ukan momCxavis TvalbediTi Savi yorani!

gaswi, merano, Sens Wenebas ar aqvs samZRvari,

da niavs miec fiqri Cemi, Savad mRelvari!

bneleT-naTelis ukiduresi dapirispirebaa

`merani~...

RmerTkac-qmnileba, samyaros, kerZod,

dedamiwis uTvalav mZafr formaTa Weqa-quxi-

lis movlenaTa SemWidrovebul-monoliTuri,

srulyofili qariSxlur-cecxlovani, ufro

zeciur Warb movlenaTa, mxatvar-legenda el-

grekoseuli, planetis uzarmazari ferweruli

damoukidebeli da mRelvare saocreba avtopor-

tret-kompoziciaa...

uTvalavi astronomiuli avbediTi sau-

kuneebi, Soreuli cidan gancda movlenebi

modioda momajadoebeli leqs `meraniT~ da

wmida nikos poeturma mociquleobrivma ge-

niam miizida, miitac-miisakuTra. Semdgom, ro-

gorc viazr-vixile, jado-hipnoziT gardaqmnam

Sekra _ gaiTavisa da sruliad qarTul ukvdav

erovnul mebrZol-samagaliTo kanon saxeidead

Sva. amdagvari kosmosur-sivrcobrivi simdidre

leqs-samkauli samarTlianad yvelas ekuTvnis

ganurCevlad erisa da qveynisa, raTa nebismi-

erni Tavis sakuTar istoriul cxovrebiseul

realur `merans~ flobs da atarebs: rogorc

dagixasiaTeT, erT dros varskvlaveTis az-

rovnebaTa fiqr-foriaqi...

`merani~ umZimesi golgoTagamovlili jvar-

ia; momavlis siaxle cxovrebis aRmdgeneli sru-

liad saqarTvelos, kolxeT-iberiulisa...

urTules melanqoliur mdumare dardian

miwaSi CarCenili, martoxela javris SemanjR-

revel mxsnelad, uzenaesma, mgosan-nikos, mou-

vlina legendarul-zemiTiuri leqsi `merani~,

Seupovari, uswrafes-srboliTi energia, varskv-

laveTuri gznebiT ugzo-ukvlod daaqrolebs

da mimoafrens jadosnuri sivrcis dauokebel

Tavdadebul grZneul poets; realuris iqiTas-

magvar planetaTa dasaxlebaSi, anu gamaocebe-

liviT uCinar yovelives gaRma uxilaobisa, sa-

dac yornisferi amRvreuli sivrcis aRmgznebi

mowinaobaa..

usasrulod qveyniursa, yovelTa bolos,

iquxa miuwvdomlobis siSorem da ufrod bneli

moedo qarTul avbediT ukuneTs. merme qrol-

viT gaarRvia ukideganobis umZafresi energia

`meranma~, da mswraflSeupovrad SeiWra real-

urobis maradiuli naTlis sinamdvileSi...

2017 w. Tbilisi

14

sikvdilis fenomeni dasabamidan dRemde yve-

la moazrovnis gansjis obieqtia.

rogori viTarebaa am sakiTxTan dakavSire-

biT CvenSi?

cnobili kritikosi kita abaSiZe me-20 sau-

kunis dasawyisSi werda: `qarTveli mwerlebi

gaurbian sikvdilis problemas da ar Cerdebian

masze~ (qarTuli literaturuli esse 1986: 158).

tician tabiZec gamoexmaura am Temas da Tavis

literaturul werilSi _ `omis Tema qarTul

mwerlobaSi~ _ aRniSna: `me mgonia, es faqti

friad momaswavebelia da amJRavnebs Cveni mwer-

lobis nacionalur bunebas; es imas niSnavs, rom

saqarTvelo Tavis kuboSi cocxladac rom Cai-

Wedos, sikvdilze ar fiqrobs, rom eris suli

kidev yvavilobs da ar Wkneba, raTa sikvdilis

win Tavisi Tavi gamoitiros~ (iqve: 159).

revaz inaniSvili erT-erT Tavis etiudSi

mogviTxrobs fSavel qalze, romelic sikvdilis

maZagebel mosaubreebs Semdegnairad mimarTavs:

`nu laparakobT sisuleleebsa. sikvdili rom ar

iyos, xo jojoxeTze metad aq gauWirdeba adami-

ans. roca Zalian, Zalian gviWirs, ro aRar gvaqvs

sulis moTqmis saxsari, sikvdili maSin modis da

gvanTavisuflebs tanjvisagan~ (vasaZe... 2008:

193) da ra gasakviria, rom mis Svils eTqva:

`RmerTma giSvelos sikvdilo,

sicocxle Svenobs SeniTa~.

SesaniSnavi mwerali jemal qarCxaZe ki wers:

`sikvdilis imedi rom ar hqonoda, adamiani si-

cocxles ar isurvebda~ (iqve: 193).

romaeli poeti da filosofosi lukreciusi

(Zv. w. 99-55) werda: `sikvdili saSiSi araa, vinaid-

an sanam Cven varT, is ar aris, xolo, roca isaa,

Cven aRar varT~ (mWedliSvili 2013). Tumca, ada-

mianebs, mainc aSinebT sikvdilis moaxloeba.

marTlac, sikvdilze fiqric ki bevrs zara-

vs. ̀ sikvdili yvelaze Semzaravi ram aris, radgan

is yvelafris dasasrulia~ (aristotele).

sikvdilze saubaric ki arasasiamovnoa, Tumca,

Cven mainc mogviwevs amaze msjeloba, radgan

adamiani droebiT aris am samyaroSi.

sikvdilis SiSi mudam iqidan iwyeba, rodesac

adamians eufleba sicocxlis Sewyvetis mosa-

lodneli grZnoba. arseboben adamianebi, romle-

bic sakuTari sikvdilis moaxloebas winaswarm-

etyveleben.

fsiqologiaSi winaswarmetyveleba niSnavs,

rom garkveuli qceva an mocemuli kavSiri, raRac

albaTobiT, gamovlindeba. arsebobs aseTi ter-

mini `pigmalionis efeqti~ (rozentalis efeqti),

romelic aRebulia jorj bernard Sous piesidan

da gamoiyeneba iseTi fsiqologiuri fenomenis

aRsaniSnavad, rodesac raime movlenis molodi-

nis arseboba zrdis am movlenis ganxorcielebis

SesaZleblobas. sxvagvarad, _ am fenomens moix-

senieben, rogorc TviTqmnad winaswarmetyvele-

bas _ rodesac winaswarmetyveleba pirdapir an

iribad gavlenas axdens realobaze da cvlis mas

imgvarad, rom sabolood es winaswarmetyveleba

xorcieldeba (zimbardo... 2009: 7).

winaTgrZnoba gansakuTrebuli unaria imis

SegrZnebis, rac jer ar momxdara. da rogorc

wesi, ekuTvnis, konkretulad, romelime movle-

nas. amjerad, Cven gvainteresebs sikvdilis _

tragizmis winaswarmetyvelebis gancda qarT-

vel mweralTa SemoqmedebaSi.

upirvelesad, unda SevexoT, Tu rogor

ganmartavs biblia `winaswarmetyvelebas~. wi-

naswarmetyveleba suliwmidis erT-erTi niWia;

`winaswarmetyveleba~ niSnavs RmerTis dava-

lebiT laparaks, roca vinme aJRerebs uflis

saTqmels. korinTelTa mimarT miZRvnil epis-

toleSi CamoTvlilia cxra niWi, romelTagan

erT-erTi maTgania winaswarmetyveleba. biblia-

Si vkiTxulobT: `winaswarmetyveli didia enebiT

molaparakeze~ (biblia 1989: 1144).

sayovelTaod cnobilia, uflis winaswaru-

lado asaTiani - 100lado asaTiani - 100

lado asaTianis tragizmis winaswarmetyveluri gancda

15

ol

e, №

2,

20

17

wyeba Tavis jvarcmaze. rac ufro axlovdeboda

wamebis Jami, miT ufro xSirad axsenebda amas Ta-

vis mowafeebs ieso da mouwodebda maT: `uwyiTa,

rameTu Semdgomad orisa dRisa vnebai iyos da Ze

kacisa mieces juar-cmad~ (maTe 20, 17-28).

Satberdis krebulSi daculi `wminda ninos

cxovrebis~ mixedviT, wminda nino mefe mirians

miswers: `movida da moiwia Jami dRisa dalevni-

sa da mzisa Cemisa davsebisai... me dResa dau-

Ramdebi~, wminda ninos sikvdilis gancdiseuli

aspeqtis gamovlenaa. `esera mosrula suli Cemi

ÃorÃad Cemda~, mociqulis am sityvebs safuZv-

lad uZevs sikvdilis emociuri Semecneba da TviT

es saxe aris: ara _ momxdaris aRwera, aramed _

aqti, romlis drosac gancdiT unda SevimecnoT

adamianis cxovrebis ukanaskneli akordi. `esera

mosrula suli Cemi ÃorÃad Cemda~, _ sikvdilis

moaxloebis gancdis mxatvruli Sinaarsia~ (saba

metreveli).

sikvdilis momaswavebeli niSani, zogadad,

es aris raRac xdomileba, movlena, an _ maTi er-

Toblioba, romelic, wesisamebr, adamianis aR-

sasruls moaswavebs.

m a g a l i T i s a T v i s ,

SegviZlia gavixsenoT

arsena. daRupvamde

ramdenime xniT adre

misdis sikvdilis mo-

maswavebeli niSani.

mas esizmreba:

`vnaxe wuxeli

sizmari, imisTana

Tqvensa mtersa,

vnaxe wuxeli siz-

mari, sisxlSi viRe-

bavdi wversa,

wreul me xom ar

movrCebi, rac rom

unda gadawydesa,

an TaTari miRa-

latebs, qarTveli ar momarCensa~.

sikvdilis winaTgrZnobas bevri qarTveli

mwerali ganicdida: nikoloz baraTaSvili, ilia

WavWavaZe, galaktioni, terenti graneli, tician

tabiZe, guram rCeuliSvili da sxvani. magram,

amJamad, SevexebiT lado asaTianis daRupvis wi-

naTgrZnobas.

aravin icis, rodis mogvadgeba sikvdili

da gadagviyvans usasrulo cxovrebaSi. amaze

fiqric ki bevrs aSinebs. Tumca, arseboben adami-

anebi, romlebic sakuTari sikvdilis moaxloe-

bas grZnoben, rasac Tan axlavs depresia. soso

sigua aRniSnavs: `simbolistebisa da roman-

tikosebisaTvis melanqolia da depresia sulis

bunebrivi mdgomareoba iyo~ (sigua 2077: 90-91).

lado asaTians ubis wignakSi Cauweria: `ra

iqneboda tolstoisa da goeTes xnis baironi,

puSkini, baraTaSvili an lermontovi~... ( asa-

Tiani 1988: 122). Tavadac adre wasulTa xvedri

gaiziara.

lado asaTianis poeziaSi ar igrZnoba sevda

da melanqoliuri ganwyobileba, arc laparakobs

sikvdilis SiSze Tavis leqsebSi. `mxolod pirad

werilebSi Tu axsenebs sikvdils sevdanarevi

ironiiT, leqsebSi ki, TiTqos, agdebulad, da

xandaxan, sayveduriTac ki gaepaeqreba mas, ise,

ubralod da amxanagurad, rogorc uyvarda kama-

Ti da saubari TanatolebTan~ (agiaSvili 1978: 9).

magram, hqonda mainc lados erTi leqsi _

aRsavse sevdiTa da mwuxarebiT _ es gaxldaT _

dedaze dawerili leqsi. poetis biografiidan

vgebulobT: `avbediT 1937 wels, gauTavebeli

Tavnebobis periodSi, lados deda daupatimres

da gadausaxles kidec. qalbatoni lida ojaxs

aRarc dabrunebia... maSin momavali poeti `xalx-

is mtris Svilad~ gamoacxades da institutidan-

ac garicxes. dedis dakargvam lado asaTianis su-

lier samyaros waruSleli kvali daaCnia, Wabuks

sevda moeZala da ukidegano qveyanaze adgils

versad poulobda. igi dReniadag represirebul

dedaze fiqrobda... gasagebi mizezebis gamo, de-

disadmi miZRvnili leqsi lados sicocxleSi ar

dabeWdila. es leq-

si zviad gamsaxur-

diam gamoaqveyna

Tavis aralegalur

Jurnal `oqros

sawmisSi~.

leqsSi igrZno-

ba, rom lado asa-

Tians guls uklavs

Zveli, didebuli

samyaros gaqroba,

enatreba Zvirfa-

si deda, igonebs

dauZlurebul ma-

mis saxes... oRond,

leqsSi, sinanul-

Tan da mwuxare-

basTan erTad

sakuTari da TanatolTa bedicaa nawinaswarm-

etyvelevi. poeti wers:

`me kargad vici, male movkvdebi,

me ver gavuZleb am saukunes~.

imdroindeli Taobis tragedias lado asa-

Tianis mware bedic Seemata. grZnobda, rom

didi gza ar edo win gasavleli, rom male dam-

Tavrdeboda ukve Camwarebuli axalgazrdoba.

arada, rogor ar undoda sikvdili. `me, dawyev-

lili lado asaTiani, erTi kviraa, rac geaxeliT

Tbiliss. TiTqmis xuTi Tve gavatare abasTuman-

Si... araviTari gaumjobeseba ar mimiRia janmr-

Telobis mxriv. Cemi filtvebis mixedviT, me

male unda mivicvalo, Zvirfaso, da aba, Sen ici,

cremlebs nu daRvri~ _ sTxovda megobars, nika

agiaSvils.

magram, zustad imxanad, omaxianad werda:

`radgan sicocxle ase navardobs,

sikvdilis yvela kari darazeT

da im bednier dRes gaumarjos,

roca Cven gavCndiT am qveyanaze!~

lado asaTiani da aniko vaCnaZe

16

gardacvalebis kviras sul mamamiss natru-

lobda, uxmobda... sikvdilis dRes uTqvams: mama-

Cemi damesizmra da uTuod Camovao. swored im

dRes, jer arc ki gaciebuliyo poetis cxedari,

aivanze erTi moxuci Sesula da lado asaTianis

bina ukiTxavs. es iyo _ meqi asaTiani (rezo Sat-

akiSvili).

lado asaTianma sikvdili leqsiT daamarcxa:

`mjera am diad bunebis karTan

me TviT sikvdilsac gardavqmni leqsad~

swored es pirovnuli silaRe da jiutad

SenarCunebuli SemoqmedebiTi gulwrfeloba ar

apaties kompartiis ideologebma. es iyo mTavari

mizezi misi pirveli wignis ganadgurebisa. mas si-

cocxleSi ar darTes neba, rom gamoeca leqsebis

krebuli. lado asaTianis wigni: `winaprebi~ mTe-

li tiraJi daWres. poetis gardacvalebis Sem-

deg, 1944 wels, lado asaTianis leqsebi gamoica,

Tumca, misTvis Zalian gvian. poeti werda:

`Sen roca am wigns xelSi aiReb, cocxalTa

Soris me ar viqnebi~.

gasaocari iyo am Taobis bediswera. `dau-

kariT, rom Wabukni viyoT marad, rom cxovrebam

verasdros ver dagvaberos~ _ aravis egona, rom

lado asaTianis es sityvebi tragikuli winas-

warWvreta aRmoCndeboda mTeli im TaobisaTvis,

_ ambobs mwerali rostom CxeiZe. omSi daiR-

upnen: mirza gelovani (`amaRam mterTan momiwevs

Sexla, da iqneb tyvias verc gadvurCebi~); giorgi

nafetvariZe (`vfiqrob, viTom davbrundebi? eh!

vin icis!~); severian isiani (`ra vuyoT, omSi bevri

wasula, magram yvela xom ver dabrundeba~); ale-

qsandre sajaia svaneTSi, megobrebTan _ revaz

margianTan _ stumrad myofi moulodnelad

gardaicvala filtvebis anTebiT (`Cven axal-

gazrda viqnebiT mudam, Cven arasodes ar movx-

ucdebiT~).

ase erTmaneTis miyolebiT dakarga qarTul-

ma poeziam `oqrobiWebi~, rogorc galaktioni

moixseniebda maT sicocxleSive.

davibadebiT Tu ara, maSinve iwyeba sikvdilT-

an Cveni daaxloebis gza. sikvdilze saubars yve-

la Tavs aridebs, Tumca, TiToeul adamians aqvs

SiSi misi moaxloebis.

winaswarmetyvelebis unari met-naklebad

yvela adamians aqvs, magram SeiZleba davaskvnaT,

rom Semoqmedni, mwerlebi, garda imisa, rom niWi-

eri adamianebi arian, gansakuTrebulad ganviTa-

rebuli aqvT winaswarmetyveluri grZnoba. zog-

Si ki is imdenad gamZafrebulia, rom umniSvnelo

miniSnebis, intuiciis wyalobiT, winaswar xvdeba

mosalodnel safrTxes da winaTgrZnoba marTl-

deba kidec.

arsebobs periodebi, rodesac adamianTa

intuicia zRvars aRwevs da am dros momavlis

prognozi, anu, faqtebis winaswarmetyveleba

xdeba _ maTi winaTgrZnoba intuiciurad im-

denad zustad cxaddeba, rom adamianma TiTqos

icis, Tu saidan elis safrTxe, rogori iqneba

gardacvaleba da a.S.

adamianTagan fizikuri sneulebiT bevri

itanjeba. erTi mxriv, sikvdilis gardauvalo-

bis gancda SesaZloa gaxdes sxvadasxva fsiqi-

uri aSlilobis mizezi. sabolood, adamiani

xvdeba, rom veraferi Secvlis imas, rac uweria

da iTrguneba, _ cxovreba uazrod eCveneba, sa-

sowarkveTilebaSi vardeba. amis magaliTad Sei-

Zleba davasaxeloT terenti graneli.

meore mxriv ki, sikvdilis gardauvalobis

gacnobierebam SesaZloa adamiani ufro Zlieri

da sicocxliT savse gaxados. am dros, pirovneba

cdilobs moagvaros da gaakeTos is saqmeebi, rac

misTvis mniSvnelovania. swored esaa sikvdilis

makurnebeli Zala. is srulebiT axdens sakuTar

pirovnuli resursis mobilizacias da darCe-

nili dro yvelaze aqtiuri SegrZnebebiTa da

sicocxliT aRsavse xdeba misTvis, vidre mTeli

misi ganvlili cxovreba iyo. aseT adamianebs mie-

kuTvneba lado asaTiani...

TinaTin TuSabramiSvili

gamoyenebuli literatura:

1. agiaSvili 1978 _ n. agiaSvili, winasityvaoba, l. asaTiani, m. gelovani, a. sajaia,

leqsebi, baladebi, poemebi, zRaprebi, `nakaduli~, Tb., 1978.

2. asaTiani 1983 _ g. asaTiani, Tanamdevi sulebi, `merani~, Tb., 1983.

3. asaTiani 1978 _ l. asaTiani, m. gelovani, a. sajaia, leqsebi, baladebi, poemebi,

zRaprebi, `nakaduli~, Tb., 1978.

4. biblia 1989 _ biblia, saqarTvelos sapatriarqos gamocema, Tb., 1989.

5. gerigi, zimbardo 2009 _ r. gerigi, f. zimbardo, fsiqologia da cxovreba.

Tbilisis universitetis gamomcemloba, Tb., 2009.

6. vasaZe 2008 _ T. vasaZe, n. muzaSvili, n. CubiniZe, moswavlis wigni, gamomcem-

loba `diogene~, Tb., 2008.

7. tabiZe 1986 _ t. tabiZe, omis Tema qarTul mwerlobaSi, qarTuli literatu-

ruli esse, gamomcemloba `merani~, Tb., 1986.

8. sigua 2007 _ s. sigua, mxatvruli azrovneba: genezisi da struqtura, gamomcem-

loba `mwerlis gazeTi~, Tb., 2007.

17

ol

e, №

2,

20

17

Sens dabrunebas, sul, cota eklda,

Sen moiazre nazi aprili,

gegona, satrfos dalals naxavdi, _

rom eqneboda mkerdze dayrili.

da... iswrafvodi siyvarulisTvis

gazafxuli rom Seginaxavda;

roca _ mze miwas iiT qargavda

da, nazi funjiT, mdelos xatavda.

omSi movida lados ambavic,

ciskarma roca cisfrad iala...

xom Carazeo _ sikvdilis kari, _

magram... Cauwyda _ simi wkriala.

netav, brZolaSi CemTan myoloda,

davifaravdi lados _ me, isev,

guli _ sagules, TiTqmis, scildeba,

roca _ Zmobilze, samZimars ismen.

mirza gelovani - 100mirza gelovani - 100

`me davbrundebi aprilis TveSi,

me Seni Tmebi damabruneben~.

magram... kaJi xar, gamagrdi mainc,

vaJkacT cremlebi ar Svenis, mirza,

sevda ar Svelis, dardi ar Svenis,

xar brZolis velze, mirza, ras izam!

Tumc, _ cota aklda Sens dabrunebas,

gamarjvebamde _ raRac dReebi...

gazafxulTan, xom, gayra, gemZima,

rodesac _ sikvdils jiqur Seebi...

aelvarebul leqsTa nakadSi _

mkacri sicive Semodioda...

zeca gaorda, mimqral TvalebSi _

Seni iori cremlad dioda...

gamarjvebamde... ra cota aklda...

SenTvis sicocxle aRara rekda,

Cvens gamarjvebas sWeqda ca _ bukiT

da... Sen ki... darCi, _ marad Wabuki...

nunu ZamukaSvili

18

prologi

mZime nabijiT

mivyvebi biliks,

`SuqiT najijgni~ ileva Rame,

viT Sesawiri uflis batkani,

ise morCilad momyveba mTvare.

`cxovrebis xurjins~

qeqavs fiqrebi,

o! rogor uWirs

codvian survils,

roca `viqnebi~ da ar `viqnebi~,

am wuTisofels movuklav wyurvils;

mrCeba tkivili,

`simRera gedis~,

gzas minaTebda Suqi CiraRdnis,

mamulis bedis

var moziare,

momyveba madli Cemi winapris;

wuTisofelma Semamko `vercxliT~,

`Tavs damCxaoda Savi yorani~,

me amiranis maTbobda cecxli,

RmerTebTan brZoliT monapovari;

`oqros sawmisi~ davkide xeze,

`aias~ bedi mivande urCxuls,

nacarqeqias `naterfals~ vende

da `bewvis xidi~ gavdevi ufskruls.

rodesac epyra velur azrs kverTxi,

farnavaz mefem momiZRvna wigni,

magram gamiwyra maRali RmerTi,

`uRrublo caze~ Camowva bindi;

xelis cecebiT vaTene Rame,

`gvirabis bolos~ velodi naTels,

`qvesknelis karni~ ZaliT ganvaxvne

da davuZveri dagebul maxes.

Suqi ar krToda

wyvdiadSi arsiT,

ar asdioda kerias kvamli,

SuriT da farsiT

xarobda Jami,

baybaydevs epyra `ciskaras xmali~;

sulze momiswro `sityvam diadma~,

jvriT SemobrZanda mcxeTaSi nino,

marTali viyav, gonmac miazra,

`jvarze vemTxvie~, ufalmac miZmo.

poeziapoezia

Temur tabataZe

wminda ninos cxovreba

poema

sveticxovelSi

davfali kvarTi

da uflis saxli

avage iqve,

aRar movide armazis xaTri,

`gaci~ da `gaim~ davamxve pirqve.

`fexi davadgi~ zviad ialbuzs,

`mglisTava mefes~ brZolaSi vaxldi,

simi gavubi svanur Wianurs,

maxvilis cemiT `gavSale qarTvli~;

isev jiutad `davoTxe~ dReni,

radgan warsuli awmyos mwyemsia,

pirquS epoqas movTxove `ZRveni~,

borotsa vZlie, viyav mesia;

gobronis rwmena Sevwire mizans

da sarkinozTa aRvkveTe fexi,

kurapalatis ocneba viyav,

misi satevris `ciuri mexi~.

sisxldawretili veaxle bagrats,

`erTian saydars~

davadgi jvari,

kavkasionze `davade tori~,

urjuloebze viyare javri.

Wyondids vaaxle

me mzeWabuki

da mewamuli

gavfante nisli,

`didgoris velze~ viyav yivCaRi,

sikvdils, sicocxlis davude fici.

`aRmociskrebad

isurva mzeman~...

da mterze Zlevam,

Semmata rwmena,

tfilis-qalaqSi davidgi taxti,

kvlav avabole mimqrali kera.

fuZe vukurTxe, gelaTis taZars,

iyalTos miswvda naTeli fiqri,

swavla momwyurda `brZolebiT maZRars~

da gadavSale `cxovrebis wigni~.

Ze ar miboZa gamCenma qveynis,

gaorda suli,

gadaswvda warsuls,

kvlav gavixsene `sawmisi verZis~,

skiptra vuboZe `naTlisdar asuls~.

`vefxi~ movaSTe, gavxade tyavi,

19

ol

e, №

2,

20

17

`tyavi~, romelic Cems miwas mosavs,

bediswerasTan davdevi zavi,

`jvris monasterSi~ gavyevi SoTas...

eh! meramdened vkidivar bewvze,

sikvdilis landi, sicocxles uRrens,

`koWli monRoli~ Semdgara serze,

nirSeucvlelad momavals umzers.

isev `gavTvale~ boroti mzera,

`rvajer gavtexe~ brZolebiT navsi,

RmerTma maswavla Wiri da Tmena

da `ferflSi~ vpove sicocxlis arsi.

Zmam ar macala

`aRdgoma mkvdreTiT~,

Jamma `cancaram~

Semyara eSmas,

`Tavsa vuxeTqe~ moyvares xmali,

`guli gamiTbo~ Ralatis eSxma.

magram SemakrTo `yivilma sisxlis~

da `xeli vkari~ qarafiT Ralats,

ar var damTmobi arcerTi misxlis,

mamuls ar Sevyri Wirsa da varams.

vaJkacis sityvas

davade fasi,

ocnebas mimqrals,

`Sevasxi frTebi~,

anis-qalaqSi wavisvi Tafli,

noinis Tvalwin gavikar mxrebi.

amer-imeris davloce miwa,

`brwyinvale~ JamiT vaxare qarTli,

isev `iyivla~ winapris sisxlma,

mwamda momavlis, viyavi naRdi.

erTawmindaa siwminde eris,

`Svilo, gogiav!~ _ qoTqoTebs Citi,

`mamulisaTvis sikvdilic mReris!~ _

amayad ambobs `patara biWi~.

Sirazis miwas tkepnis jalaTi

da mSvidad feravs Zvlismkvnetel marwuxs,

cecxlSi gizgizebs ifnis sanaTi,

dedoflis mzera,

mzes eZebs qarTuls.

`aq, ars cxireTi!~ _ warmoTqvams beri,

RimiliT xvdeba Turqmanis risxvas _

`Cemi sicocxle, qarTvlia Cemi!

amis umetess ar davZrav sityvas!~ _

`krwanisis velze~ zuzunebs qari,

`daWrili guli~ Zalumad miZgers,

grZnobas afxizlebs moxdili vali

da momavlidan mamuli mimzers;

mZime nabijiT

mivyvebi biliks,

`SuqiT najijgni~

Tendeba Rame...

nawili pirveli

Tavi I

aRmosavleTiT bindi SeimRvra,

auRaJRaJda `loyebi~ zecas,

banaki velze mZimed Seirxa,

nislebs mzis sxivis danaxva SercxvaT;

qeqva dauwyes mxedrebma sagzals,

atyda yayani, Wixvini cxenTa,

mefe Cqarobda banakis aSlas,

monatreboda mirians mcxeTa.

wreSi Segrovdnen yvelani erTad,

rogorc sCveodaT brZolis win mxedrebs,

sicils ayridnen fexosnebs erTxmad,

Samfurze swvavdnen gaputul dedlebs.

mefes miarTva daCim varia,

mxedarTmTavarma iberTa jaris,

mefemac xaTri uxmod `dalia~

da aaxia usityvod `mxari~.

iTxova cxeni, moevlo zurgze,

xeli aRmarTa, win gaiSvira,

wamoiSala laSqari uceb,

mefis niSanze `bukmac iyvira~.

taatiT miyvnen kldovan xeobas,

wamoewia mirians daCi,

kiTxva Sehbeda, rogorc megobars:

`mefeo! guSin aq ratom davrCiT?~ _

`mxedarTmTavaro! daRlili viyav,

jarsac amitom miveci neba,

Cems saxleuls da RmerTebs vficavar,

yvela meomars ekuTvnis qeba;

ki enatrebaT Tvisi saxl-kari,

magram erTi dRe gana ramed Rirs?

bizantielebs magrad davkariT,

aRar izamen Cvensken awi pirs.

magaze ufro me sxva madardebs,

rodemde unda viomoT ase?

berZen-sparselTa `Wamis madaze~

da `moTminebis fialiT~ savsem?~ _

`vidre vicocxlebT, unda viomoT,

albaT mefeo! ase ars bedi!~ _

miugo daCim mefe mirians

da daanaxa qalaqis xedi.

Tvali Seavlo xelmwifem mcxeTas,

gauqra dardi, aZgerda guli,

mSvidad ucqira gaRmidan erTxans,

cxens gadmoevlo, gamarTa muxli.

CamoqveiTda mxedarTmTavaric,

mefes Sexeda, warmoTqva sityva:

`gamomivlia Wiri mravali,

mamulis mimarT guli maqvs wminda.

nu miwyen Tuki simarTles getyvi

da nu Semrisxav, amisTvis mefev!

erTi ram aris, aqamde ver vsTqvi,

armaz-RvTaeba gyolodes Semwed!

zogi mTavari Cvens rjuls ganudga,

gaugzavnia ustari mtrisTvis,

Tumca ver vxvdebi, amiT ra undaT,

rad epyrobian Cvens RmerTebs zizRiT!~ _

xelmwife Sedga gaocebuli,

daCis Sexeda mrisxane saxiT:

`viTom rada xar damorcxvebuli?

risi Tqma ginda netavi amiT?~ _

`mefev! gansaje samarTlianad,

romi ki ici, Tayvans scems qristes,

ar iqcevian waRmarTianad,

fiqrebiT Wkuas dRedaRam vimtvrev.

mstovarma ase miambo, Turme,

ikribebian mTavarni xSirad,

amis gamgone `gavsivdi gulze~,

Tu nebas damrTav davujen Zvirad!~ _

`mcxeTas miambe Sen dawvrilebiT,

mxedarTmTavaro, rac axla miTxar,

uneblieT Tu viRacis nebiT,

daCi, amaze rad sdumdi didxans?~ _

`pirvelad mefev! verafers mivxvdi

20

da yuradReba ar mivaqcie,

magram, rodesac Rrmad Cavufiqrdi

da romaelnic ukuvaqcieT,

mxolod maSinRa gamiCnda azri,

rom yvelaferi rTulia Zalze,

bedma gvimuxTla, gawyra armazi,

gankiTxvis dReni mogvadga karze;

Tu romi SesZlebs, Tundac malulad,

qristianobiT iberTa garyvnas,

zedmeti gansja amas ar unda,

wyalSi Cagviyris erisTvis amags!~ _

zurgSi uecrad yayani atyda,

wamosweodnen ukan mxedrebi,

viRac mebrZoli `muxlebSi gatyda~,

mefes Sexeda SiSisfeTebiT.

`ra xmauria?~ _ ikiTxa dinjad,

mefem da sivrce mzeriT gaapo, _

`Cveno patrono! gulSi maqvs xinjad!~ _

mxedarma qedSi xeli Caavlo

da daaCoqa mefis winaSe,

mavedrebeli TvalebiT mzeri _

`xmali viSove amis jinaze,

roca avvoteT WalaSi mteri;

RamiT mompara, damtova saxtad,

dRes wels Seertya, yofila urcxvi,

armazs vficavar! damasva damRa,

romael mxedars Zlivs gadavurCi.

`kmara!~ _ warmoTqva: `ar minda fici!~ _

miutrialda xelmwife mparavs:

`rad moipare? nuTu ar ici,

rom gagonebac ki amis mzaravs? _

sadauri xar?~ _ uswora Tvali _

`ujarmeli var!~ _ iyo pasuxi _

`yvela brZolaSi viqnie xmali,

saxeli Cemi gaxlavT saluxi;

Raribad vcxovrob, miWirs mefeo!

eqvsi Svili myavs, qalia yvela,

sxva gza ara maqvs, unda vefero,

mogexsenebaT: Znelia rCena.

guSinRam vnaxe xmali karavSi,

gulma ar miyo, amis Tqma miWirs,

me SemCneuli ar var parvaSi,

armazs vficavar! vficavar sindiss!~ _

cxenze amxedrda mefe mirian:

`momeciT xmali!~ _ gasca brZaneba _

`qurdobis fasi metad Zviria

da ver uSvelis bedi Tavneba~. _

Tqva da uCvena daCoqil qurdze,

mxedars mimarTa: `mosxipe Tavi!

tani moibi mag cxenis kudze,

naalafari, Seirge xmali! _

amis saxleuls~ _ mimarTa TiTi,

daxeda cerad Tavdaxril mebrZols:

`aCuqeT qisa, mieciT ifqli,

ra daaSaves, sikeTe ergoT~.

Tavi II

zeimiT Sexvda mirians mcxeTa,

xari Seswires RvTaeba armazs,

saWeTmpyrobeli `cecxlTa da mexTa~

marjvniT da marcxniT abnevda almass.

sasaxlis karTan man Tvali hkida,

iRimeboda mSveliviT mkvircxli,

mamulisaTvis imedad zrdida,

ratis ZarRvebSi uduRda sisxli.

revi daarqves mSoblebis imeds,

ratis uxmobdnen mas moferebiT,

mRelvarebisgan sunTqavda mZimed,

mamas ucqerda yelmoRerebiT.

nanac iq idga, ratisTan erTad,

sulganabuli patrons eloda,

muxlebs iyvlefda sruliad mcxeTa,

RvTis sagalobels ise mReroda.

cxens gadmoevlo xelmwife myisve,

Tvali Seavlo sasaxlis samans,

zurgi aqcia ucbad mcxeTis ers

da mieaxla dedofal nanas.

zRvisfer TvalebSi cremli pawia,

SeniSna nanas, mowminda ceriT,

ratis daxeda, maRla aswia

da miubrunda garTulebs mReriT:

`dRegrZeli iyav! iberTa mefev!

gfarvides armaz!~ _ SehbRavla erma _

`dro gagigrZeldes da Semwed gveqmen,

didxans ibrunos Sens Tavze mzeman!~ _

`SevideT darbazs!~ _ gasca brZaneba _

`ers ki mieciT molxenis neba!~ _

mxarze Seisva vaJi Tavneba

da gaiara svetebis wyeba.

bavSvi Zirs dasva, gadasca dedas,

TiTiT moixmo mdumare daCi _

`damtoveT marto!~ _ mimarTa yvelas _

daCis ubrZana: `Cems gverdiT darCi!~ _

darbazSi erTad Sevidnen orni,

taxtze Camojda xelmwife dinjad,

es uTxra daCis: `Segrisxe mgoni,

diliT naTqvami ar dagrCes xinjad;

SanTiT amowvi mcxeTaSi qriste,

dasaje yvela da ,,Zelze gasvi~,

rogorc gadawyvet moiqec ise,

gamoiyene yoveli Sansi.

axla ki wadi, Cemo sardalo!

fiqrTan damtove, mxevals uTxari,

rom momimzados cxeli abano,

wiTeli Rvino, mcire nugbari~.

Tavi III

damZimebuli gonebiT mTvrali,

ewvia RamiT dedoflis darbazs:

`xval dilissulze SevwiroT xari,

yvelani erTad avideT armazs!~ _

uTxra nanas da sarkmelTan dasva,

mTvares axeda mefem iberTa,

Tavi daxara iTxova wasvla,

dedoflis sefem Jami ixelTa.

da rogorc iqna, pirispir darCnen,

`imedis naTels~ fiqrebi scrida,

sios grigalis uSfoTvel `narCens~,

verxvis foTlebi hangebad wnida.

kvari kuTxeSi Rames Seyroda,

suli da xorci mReroda erTad,

guls, guliscemis eqo esmoda,

dedoflis cremli Camodna sevdad.

`Tu ki odesme mimuxTla Jamma!~ _

mefem warmoTqva sityvebi mSvidad,

mTvare RrublebSi nacrisfrad dadna,

dro wyeul wuTebs marcvlebad `fSvnida~; _

`arvin daCagros, mixede ratis,

is unda iyos taxtis memkvidre,

mebaRem icis sad davfal ganZi,

21

ol

e, №

2,

20

17

ar hkiTxo, dro ar dadgeba vidre;

gaWirvebaSi ende saurmags

da Caabare Sen ganZi srulad,

fiqri da gansja amas ar unda,

aq SeiZleba mogeqcnen mrtulad.

wadi TqvenebTan, gadadi pontos

da daelode bed-iRblis Rimils,

cxovrebas brZola da qiSpi moswons,

moswons TamaSi, `gatexa piris~...

SiSma Seipyro, SeSfoTda nana,

srulad daebna sabralos azri:

`netav vin lesavs mefisTvis danas?

SesaZlo aris siZe an mazli;

magram mefis Zma xom ar ikadrebs?..

maSin ferozi, siZe mefisa,

Tumca ferozma eris winaSe,

mas erTguleba bevrjer Sehfica.

gulborotia ranis mmarTveli,

Tvali uWiravs taxtisken mudam,

rogor gadarCa maSin janmrTeli,

rogor iwivla isarma fuWad.

viszec daikra mciredi iWvi,

margilze gasva, Sehyara sikvdils,

maSin daudo mefesac fici,

rom icocxlebda mxolodRa misTvis~. _

gafanta dardi, Sexeda patrons,

mohkideboda gadaRlils ruli

da gonebaSi `fifqebad naTovs~,

sevdas eRviZa `fiqrebis wnuliT~...

aSlili goni Zlivs Cadga `xnulSi~,

amobrwyinebul mzes misca sityva,

samaradJamod damarxa gulSi,

rac mefis mxridan wuxiliT iTqva.

Tavi IV

taxtze dabrZanda mefe mirian,

`darbaziseric~ dasxda `selebze~,

erisTav gvaram Tavi iwvia,

miisv-moisva xeli wverebze. _

`mefeo, minda Segkadro sityva,

lazni omisTvis Seudgnen garjas,

daCis winaSe amaze iTqva,

radgan veswrafi gubazis dasjas~. _

`ver gabedaven, SeSindebian!~ _

mSvidad miugo xelmwifem gvarams _

`ara, mefeo! ar mSviddebian,

lazni ucilod Segvyrian varams;

asma mebrZolma da `meisarma~,

Zirulis piras dasca banaki~; _

xeli SemarTa, Tqva erisTavma:

`Cemi TvaliT maqvs ese nanaxi;

orTave viTom vemxrobiT sparselT,

sparsni ki iciT vinac arian,

wagvaqezeben, erTmaneTs davcxebT,

ar inaRvleben amas Zalian!~ _

`veRar SesZleben, rom mag mzakvrobiT,

omSi Caaban orive mxare,

es ar moxdeba Cemi sardlobiT,

vidre zecaSi hkidia mTvare.

radgan sparselni ar mSviddebian,

Zmoba SevficoT did konstantines,

amiT isini daSindebian,

oms avicilebT Zalian mZimes!~ _

mefis sityvebze yayani atyda,

ar moelodnen romaelT qebas,

magram, rogorc ki darbazi `gatyda~,

daCi warudga TavdaxriT krebas; _

`dido mefeo! iyav dRegrZeli,

Seni mefoba iyos sviani,

mamulis dacva Tu ver SevZeli,

ar gamiTendes dila mziani!

gvaramis sityvas eSxi aklia,

Tumca erisTavs azrebi uWris,

aseT yofaSi netav ra yria?

sparseTs amJamad TavisTvis uWirs.

eg wyeulebi dasustdnen srulad

da unda iTqvas marTali sityva,

es saqme unda gadavWraT brZnulad,

Cveni gza iRbals romisken mihyavs.

Tu ar SevekvriT romaelT swrafad,

isargebleben Cveni sisustiT,

Semogviteven lazebi mZafrad,

daasruleben saqmes sizustiT.

ara, mefeo! aramc da aramc,

ar SeiZleba sparselTa ndoba;

Senc Seismine erisTav gvaram,

unda SevficoT romaelT Zmoba!~ _

xeli aRmarTa xelmwifem zemoT,

Tanxmoba uTxra erTgul Zmadnafics:

`Cveni RmerTebis wyalobas vendoT,

nuRar gadavdgamT isev mcdar nabijs!

nu davuCoqebT sparselTa mizans,

oms ver dagviwyebs, SiSi davZlioT,

Tu saWiroa, iberTa miwas,

Tavi SevwiroT, sisxli vanTxioT!~ _

Tavi V

macne movida sparsTagan mcxeTas,

omSi iwvevda Sahi mirians:

`Severkinebi keisars medgrad,

dRes davubneleb romaelT mzians!~ _

RimiliT Sexvda Sahis moTxovnas,

iberionTa dinji xelmwife:

`gauWirdebaT Cveni moTokva,

radgan roms Zmoba ukve SevficeT!~ _

Tqva da aaxla ustari mtkice,

Sah narses guli boRmiT gasivda,

mirian mefem uari Tqva ficze,

sisustis wlebi radgan `gafrinda~.

sadardebeli sxva hqonda mefes,

iwerebodnen mstovarni wvrilad:

`lazni ganudgnen sakuTar RmerTebs,

goni daebnaT, tvinzedac `scivaT~.

qristeze locvas Seudgnen Cumad,

viRac qadagebs mosuli romiT,

eg wyeulebi, gagiJdnen srulad,

RmerTkacs hmonoben SiSiT da ZrwolviT;~ _

Zlier SeakrTo mstovarTa arzam

mefe da mTeli `darbazis eri~,

daCis mouxmo, TaTbirad dasva,

erTad gatexes dRe-Rame mTeli. _

`saurmag unda gavgzavnoT lazeTs!~ _

rCeviT mimarTa xelmwifes daCim; _

`Seni gulisTvis sicocxles dasdebs,

ufro erTguli ara myavs kaci!~ _

ar eWaSnika mona rom uqes,

mefe mebaRes Sehyrida xifaTs,

magram icoda rom masze ukeT

ver moirgebda veravin `niRabs~,

mefesTan swrafad mouxmes monas,

22

isic `mofrinda~, rogorc sCveoda,

daCis kiTxvaze, Seudga `moTqmas~,

qristianebze masac smenoda. _

`xvale gahyevi qaravans barem,

SuSa waiRe savaWrod urmiT,

kargad dazvere fazisis mxare,

mere gadadi biWvinTas curviT.

gzadagza SuSa aqcie fulad

da mstovris xeliT mogvec ustari,

qristes ambavi gvaaxle srulad,

kargad Seityve vin hyavs `muStari~.

axla ki Cadi Sen `mTvaris velze~,

SuSis ostati moZebne baqar,

vici, miznisTvis yvelafers SesZleb,

Cven SeginaxavT manamde saxl-kars. _

daCim RimiliT Sexeda mstovars:

,,dagelodeba Seni anasta,

Sexvedris Jami ucilod mova,

Tundac maxeSi moxvde anazdad!~ _

mebaRe Rimils RimiliT Sexvda:

`ra melodeba, winaswar vici,

me da anastam armazTan erTad

sicocxlis dReni SevkariT ficiT!~ _

niSani misca mefem saurmags,

manac qaragma Sewyvita swrafad,

mere orTaves Tavi daukra,

mTavarsardali datova saxtad...

`samefo baRSi~ dauyva kibes,

qoxis win Sedga, SeboWa dardma,

mixvda, eloda dReebi mZime

da gawydeboda `yismaTis acma~. _

`rad geZebdao, patroni Cveni?~ _

misvlisTanave hkiTxa anastam;

`xval lazeTs mgzavnis, saqmea grZeli,

unda waviRo ZRvenic amasTan~ _

Tqva da meuRles Sublze emTxvia,

farul mzeraSi sevda gamokrTa,

sjobda, rom zeca CamoeqciaT,

radgan varami karTan `Camojda~.

Tavi VI

iberTa mefe wabrZanda urbniss

da saxleulic iaxla qalaqs,

brZana Sekreba asiod urmis,

cixisTvis didxans arCevda alags.

kldeze miagno saWiro adgils,

zecas Sezrdoda qarafis wveri,

ar daiviwya gaReba madlis,

xuroTmoZRvari aavso ZRveniT.

swrafad Seudgnen saqmes ostatni,

kiriTxuroni agebdnen kedlebs,

`cixes gvigebso!~ _ mefis qomagni

mimodiodnen, qveyana SeZres;

meecxre TveSi `orkecad idga~,

mologinebas eloda nana,

misi danaxva erT ramed Rirda,

edga saocrad lamazi xana.

mSeneblobidan mobrunda mefe,

nanas eaxla sasaxlis baRSi,

xeli moxvia, gamarTa fexze,

Tavad Seudga meuRles mxarSi;

surda exilaT baRidan cixe,

Soridan hgavda frTagaSlil arwivs,

magram ityoda raimes vidre,

Tvali Seaswro momaval daCis.

ar eWaSnika ZuZumtis xilva,

warbi azida, Sexeda mwyralad,

daCi SeCerda, warmoTqva sityva:

`xazarT beladi gvestumra barad!

bevrni arian wyeulni Turme

da Tanac kargi daudgaT dari,

gvarams gaRmamTis sanaxze vuxme,

rom ar Selewon `aragvis karni~.

ra wuTs movida ambavi ese,

gamoveSure, davtove mcxeTa,

Tu nebas damrTav, vaaxleb dResve,

aTas meomars JaleTSi selTans.

samiaTasi mxedari maxlavs,

oriaTassac Sevkribav male,

Tu am Jamidan daviwyebT aTvlas,

Cven mzad viqnebiT brZolisTvis xvale!~ _

`kargia daCi, eg dasawyisi,

Svela sWirdeba ucilod selTans,

kaci afrine ferozTan giSSi,

xval dedofalic gavgzavnoT mcxeTas!~ _

mefem Sexeda meuRles mSvidad,

ixmo TavisTan Ze Tvisi ratic,

mdinaris gaRma, WanWrobis mxridan,

dedals uxmobda mamali bati.

Tavi VII

mamlis yivilma SeakrTo Rame

da Suqic naTlis medgrad ibrZoda,

dRe Tendeboda mTebs Soris mdared,

odnavi sioc ki ar iZvroda.

`aragvis karTan~ ecvalaT mxari,

xazarT banaki viwro xevs kveTda,

dadevneboda mTielTa jari,

wyalgaRmiT idga erisTav selTan.

damxvdurT eamaT danaxva mefis,

ficxlad iTxoves brZolis dawyeba,

`SevebaT wyeulT! vaxsenoT RmerTi,

nuTu armazi CvenTvis gawyreba?~ _

Rdini gasclodaT kacsac da cxensac,

ori dRe-Ramis Wenebis gamo,

xelmwifem brZana: `wagvivlen versad,

mivxedoT cxenebs, balaxi Wamon.

Cvenc davisvenoT, davnayrdeT mcired

da bukis xmaze davewyoT mardad,

medgrad viomoT, vicocxlebT vidre,

xazarTa javri ar wagvyves dardad!~ _

banaki dasces, daicxres Jini,

rigi Camwkrivda far-SubTa Znebis,

fiqri ganagdes, gamarTes lxini,

mTlad gaaoces damfrTxali mteri.

xazarTa belads Seujda SiSi,

marjved cdilobda SiSis damalvas,

dards iqarvebda vaiT da viSiT,

RamiT fiqrobda Cumad gaparvas; _

`iqneb, Ramemde vajanjlo saqme,

iqneb, motyuvdes xelmwife maTi,

xolo manamde viRoneb rames~ _

Tqva da moixmo mebrZoli aTi:

`uCumrad wadiT, iareT ficxlad!~ _

ubrZana mebrZolT beladma xakim:

`gzebi dazvereT, ganagrZeT winsvla

da Camowveba sibnele raki,

cecxli aanTos yvela mzveravma,

swrafad gviCvenos RameSi gezi,

axla ki wadiT, kargad vera var!

23

ol

e, №

2,

20

17

gvremas muclisas dilidan vebrZvi!~ _

win warsdga erTi mebrZoli mkvircxlad,

dadrika qedi, Tavi daxara,

is iyo belads piroba misca,

msaxurma xakis uceb axara:

`banakdebian iberni marcxniv,

ar apireben dRes albaT brZolas!~...

`radgan asea!~ _ warmoTqva xakim _

`nuRar atexavT isrebis srolas!

nurc gamoiwvevT wyeulebs xmalSi,

maT mimarT ar TqvaT sityvebi avi!~ _

anazdad SiSi gamokrTa xmaSi _

`SeinarCuneT dilamde zavi!~ _

magram scdeboda beladi isev,

xriks amzadebda mefe iberTa,

mters aCvenebda Tavs viTom mqised,

rom SiSis gamo ukan ixevda...

mze moTminebiT `Camodga mTasTan~,

xazarTa belads daukles cxvari,

moaxle frTxilad Sevida masTan

da Seutana iRliiT kvari. _

`cxvris mwvadi minda! ukve momSivda!~ _

wyeniT warmoTqva beladma xakim:

`gaparvis Jami ukve movida,

aRar mecleba daviZvriT raki!~ _

gareT gavida msaxuri swrafad,

xakis mzareuls mouxmo stveniT,

viRac `mofrinda~ karavTan da Tqva:

`Tvali Sevaswar uamrav qveiTs!

belads uTxari, rom Tavs uSvelos,

mciredi razmi gagzavnos zurgSi,

xevis napirTan iqneb uyelon,

mteri axloa, xma gvesmis sunTqvis!~...

sityva gauwyda isari moxvda,

brZolis yiJinam dafara veli,

mefis mxedrebma ,,daides codva~,

bolo kacamde Semusres mteri.

Tavi VIII

moiTqves suli, alafic gahyves,

diliT gagzavnes mcxeTaSi macne,

velze dayrili mkvdrebic damarxes,

dedofals brZolis mogebac amcnes. _

`rad ar meaxla mmarTveli ranis?~ _

ikiTxa mefem siZe Tavisa _

selTanma hkadra: `mcire dro aris,

ver moaswrebda mosvlas am xnisad~. _

`erisTav selTan, rad eZeb mizezs?

Sori gza aris es marTalia,

magram Tu guli brZolisken giwevs

da daxmarebac mefis gwadia,

cxenis sirbili amoklebs manZils

da erTgulebas gamocdis Jami,

Tavis marTleba arafers ar cvlis,

ranidan mcxeTas dRe unda sami.

anazdad mefem icvala mxari,

laSqars ubrZana saswrafod aSla,

zlazvniT gauyva viwrobebs jari

da xeobaSi simReriT gaZvra.

mefe ratomRac aSarda gzaSi,

sityva daugdo daCis da selTans:

`Tqven jarTan erTad JaleTSi darCiT,

me ki gavutev amaliT mcxeTas~. _

Tavqve daeSva igi WenebiT,

atyda gniasi, Wixvini cxenTa,

gulis fancqaliT, SiSisfeTebiT,

gamoedevna kohorta mcvelTa.

didxans misdies, gatopes Rele,

gundad Seikrnen, SenivTdnen erTad,

velze gavidnen da Sedgnen mere,

radgan floqvebis xmauri esmaT.

qvemoT gamoCnda mxedarTa rigi;

ikiTxa mefem: `netav vin aris?..

aha, Sevican, ar unda fiqri,

es ferozia, mmarTveli ranis~. _

ferozmac icno patroni Tvisi,

dgoma ubrZana xmamaRla mxedrebs,

dezi hkra ulays, `gafanta nisli~,

ar daacada `TamaSi nervebs~. _

cxens gadmoevlo, daeca muxlze,

gesli da SuRli marjved dafara,

warmoTqva: `mefev! mogiswar sulze!~ _

mere beqaris Soba axara...

`xom tanmrTelia Cemi Ze beqa?~ _

mefis saxeze gamokrTa sxivi _

`diax! patrono! zeimobs mcxeTa,

grZelia Cvilis mnaxvelTa mwkrivi~. _

xeliT aniSna, wamodga feroz,

mefes esrola boroti mzera,

mere mimarTa gamocdil meTods,

daaguguna brZolis simRera.

Tavi IX

cxra dRes ilxenda sruliad mcxeTa,

gamarjvebas da beqas gaCenas,

ranis mmarTvelma Jami ixelTa:

`veRar SevZlebo TqvenTan darCenas!~ _

sTxova dedofals: `gamiSviT xvale,

sveneb-svenebiT gavutev ranSi,

raRac cieba Semijda mavne,

uJmuri seni Casaxlda tanSi~. _

ferozis saxe `sevdam gawura~,

cremlebi Rvara `ucremlo kacma~,

ubidan frTxilad amoacura,

nanas firuzis aCuqa acma.

Tanxmoba uTxra nanam erisTavs,

auwya patrons, daZlia SiSi,

mefe gabrazda, uxmo berikacs,

mourideblad mougo niSni; _

`jer vinadiroT, imZlavre senze,

mere ki vWamoT `cvriani mwvadi~,

amis Semdgomad Tu moxval ferze,

saiTac ginda, iqiTken wadi!~ _

ar eWaSnika xelmwifis sityva,

magram daTanxmda ranis mmarTveli:

`radgan mefeo! Sen ase ginda,

ra unda mqondes meti saTqmeli?! _

rodemdec metyvi, davrCebi mcxeTas,

Tu seni damZlevs gamiSvi maSin,

es guli kvlavac imediT feTqavs,

Tumc SeumCnevlad Sevedi xanSi~. _

Tavi X

gaTenda dila, SeimRvra bindi,

mwevrebma ficxi atexes yefa,

marekni mwevrebs ikrebdnen irgvliv

da mzis sxivebma daiwyes feTqva.

monadireni amxedrdnen mkvircxlad

da aRtkinebam aavso zeca,

aragvis Walebs `bukis xma~ miswvda,

24

`geSi daikra~ kacmac da mxecmac.

Secvivdnen tyeSi, gamarTes mSvildi,

gamoedevnen SiSnaWam irmebs,

xeebs eburaT rZisferi nisli,

gaudiodaT wuili isrebs.

mozida mSvildi, cxeni daoTxa,

qorbuda irems styorcna isari,

stveniT gaapo sivrce nasrolma,

magram wauxda mefes mizani.

kvlav daumizna da isev styorcna,

nadirs isari daaso mkerdSi,

zeca gaapo, bani gamosca,

irmis bRavili CainTqa xevSi.

sul erTi wamiT wamoiCoqa,

magram imZlavra sicocxlis Zalam,

mwevari RreniT wamoiqoCra

da mefis xelSi ielva danam. _

totebis mtvreviT Sevarda tevrSi,

mxedaric mihyva ukan WenebiT,

misWirda nadirs, isariT mkerdSi,

tyes miapobda sveneb-svenebiT;

orTavem brZoliT Zlivs gaaRwia

tevrs da mindorSi Sedga nadiri,

mefem isari kvlav daawia

da cxens mozida mSvidad aRviri;

wina fexebze daeca xari,

gverdze gadawva, Tavi aswia,

`sicocxlis xaTriT~ SeemRvra Tvali,

cremlic SeniSna mefem pawia.

CamoqveiTda, moixsna mSvildi,

balaxze dado, daudga TavTiT,

dardma imZlavra, moawva fiqri,

gulma gakenwla sul erTi wamiT.

magram damSvidda da ase brZana:

`nadiris mokvla gana bralia?~ _

yelSi aZgera anazdad dana,

iremmac suli uceb dalia.

gaxada tyavi, `xorci daoTxa~.

Siganic iqve daayrevina,

unagiridan Toki Camoxsna,

yulfSi fexebi gaayrevina.

cxens gadahkida mefem nadiri,

sisxli Sewminda balaxiT danas,

TvaliT gazoma mere manZili,

sio arxevda dablobSi yanas.

ori mdabio xis Ceros ujda,

isic waadga orTaves Tavze,

Zirs gaeSalaT patara sufra,

cxvris tyavi ecvaT moxucebs tanze.

wamoiSalnen, daxares Tavi,

xes gamoaba cxenis aRviri,

moutrialda maT miriani,

TiTiT uCvena mkvdari nadiri:

`midiT, gayaviT rjuliT da wesiT

da aaWeriT baremRa sukic,

erTad mivirTvaT samTavem xemsi,

tyeSi mesamed ukve `sces buki~...

ar daeloda mwvadebis Sewvas,

`puri gatexa~ mefem damxvdurTa,

Rvino daisxa da jamic Sesva,

cotac kidev da lxinic gaxurda...

saRamos pirze miagnes mefes,

SezarxoSebul moxucTa Soris,

mze `nebivrobda~ tyis gaRmiT, serze,

maRliT ismoda Wioki qoris.

Tavi XI

baRSi SeniSna mefem anasta,

cxare cremlebiT stiroda `qvrivi~,

cxens gadmoevlo igi anazdad

da fexiT ganvlo kopitis mwkrivi.

saxlSi SeuZRva diaci patrons,

cecxli buxarSi arxevda enas,

sevdas da fiqrebs vercxlisfrad naTovs,

damWknari gulis erTvoda Zgera. _

`iqneb jer kidev sunTqavs saurmag,

Senze fiqrebiT amSvidebs dReebs?

am did gansacdels cremli ar unda,

cremlis gadmoRvras movaswrebT merec~. _

`eh, ver gatexa imedma navsi,

gadamewura mefeo Jami.

umisod yofnas ara aqvs fasi,

yovel cismares me vxvdebi mkvdari~. _

`ho, es asea! dro gadis mZimed,

me da saurmag varT erTi xnisa,

ase ajobebs, nu movklavT imeds!~ _

es Tqva mefem da datova qisa.

gareT gamosuls mstovari daxvda,

qeddadrekilma auwya ese:

`mgoni gvaramis zmaneba axda,

mteri gadmodga Zirulis serze.

lazebi skandas SeiWrnen cecxliT,

mcxeTas movida sisxamze macne,

speris cixions Tavs dasces mexi,

wifis maRlobebs brZolebiT gascdnen.

cxens Semoevlo mirian mefe,

dro ar iTmenda gansjas da lodins:

`amqveynad mxolod viSvebiT erTxel,

davuxvdeT medgrad, Tu mteri modis!~ _

Tqva da gaqusla mstovarTan erTad,

cremliT dasvelda anastas locva,

diacis gulSi datova sevda,

dardma imZlavra, imedi mokvda...

mefem TaTbirad mouxmo daCis,

unda mieRoT lazebTan omi;

manac es uTxra: `bedi kvlav gaWris,

mteri ar aris iberTa swori.

SevyaroT jari, SevebaT momxdurs,

lazebs vuCvenoT erTobis Zala,

Jamis simuxTle axarebs orguls,

magram misi mzec ucilod Cava.

naRdad Sah narsem aagulisa,

Cveni moZmeni, eg lazni Sterni,

albaT gubazma es igulisxma,

rom sparsTa mxridan viqnebiT ZRveni.

is ki ar icis sulelma mefem,

narses lazeTi TavisTvis unda,

minda, rom gubazs skandaSi Sevxvde,

Tu nebas damrTav, gavSalo sufra!~...

`kargi iqneba! ...mivendoT gumans!

mravali Rame gavtexeT erTad,

pirispir Sexvdi skandaSi gubazs

da Zmobis fici Tavidan SevkraT~. _

Cafiqrda daCi: `maS Tu asea,

xvalve gavgzavni skandaSi mstovars,

Cveni guli rom ZmobiT savsea,

srulad vauwyeb mefeo Txovnas.

amiT Sevuxsni SeboWil xel-fexs,

magram Tu ar hqna gubazma zavi!

brZolis dawyebas maSinve SevZlebT...

SevutevT medgrad, vibrZolebT xmaliT...

25

ol

e, №

2,

20

17

gubazs sicilad ar eyo Txovna

da daeZgernen moZmeni erTurTs,

usastikesi Seiqna brZola,

sparsni siciliT uvildnen ferxuls.

iZlivnen lazni, gaiqca gubaz,

Zmam gaimarjva brZolaSi Zmaze,

devna akrZala xelmwifem srulad,

laSqari ixmo sayviris xmaze.

magram auwyes ambavi ese:

`daCi daWreso lazebma mkerdSi,

sisxli dakarga, ar aris ferze,

orjer Cagvakvda kinaRam xelSi~; _

eaxla daCis, nugeSi misca,

Zlivs gaaxila daWrilma Tvali:

`aRvasruleo, rac mqonda miznad,

movixadeo, mefeo vali!~ _

Tqva da milula Tvalebi isev,

suli miando RvTaeba armazs,

mefe daeSva muxlebze myisve

da mis cxedarTan warmoTqva aRTqma.

nawili meore

Tavi I

Ramem imZlavra, Camowva bindi,

qali gamoCnda qvemodan gzaze,

damZimebuli mWmunvare fiqriT,

Tavsafris piriT iwmendda saxes.

ucxo garemo dazvera frTxilad,

gasieboda sabralos fexi,

uceb ielva, dauSva wvimam,

koromis Tavze gavarda mexi.

xes Seefara da fuTa gaxsna,

xeliT moZebna sagzalSi xili,

muxlze daeSva, fesvebze dajda,

Tvalebi nela damZimda ZiliT...

zmaneba naxa, Suqma imZlavra,

RvTismSoblis deda zeciT gabrwyinda,

ver moisvena didxans iwvala

da Zil-RviZilSi sxivic azvirTda;

gamoiRviZa da mzes axeda,

dila gaTenda saocrad nazi,

win daixeda, uceb gaxevda,

iqve SeniSna nasxlavi vazis.

Tma moikveca imav wuTs qalma,

Tvalwin daudga isev sizmari,

TmiT gadaaba, nasxlavi Cawna

da gamosaxa vazisgan jvari.

Camoiwura nami mxrebidan,

gardaisaxa pirjvari samjer,

zecas RvTiuri Suqi efina,

RvTiuri SuqiT brwyinavda saxec.

Sors horizontze SeniSna kvamli,

orTav fexidan sdioda sisxli,

sabralo ltolvils ar ecva xamli,

Ria wylulebi Seekra WinWiT.

gezi aiRo kvamlisken manac,

RvTiuri jvari eWira xelSi,

SaSvi buCqebSi `mReroda nanas~,

xevs miikvlevda mdinare xvneSiT.

Tavi II

`cxvari gaSale, eg satiale!~ _

SemouZaxa berikam artos _

`dilis aqedan Tavs davtrialeb,

ar SemiZlia sirbili martos!~ _

`midi, baCuav! waukar xeli,

me ki sauzmes gavSli wylis piras!~ _

berika Sedga, daagdo wkneli,

`tyavi~ gaSala iqve, xis Ziras.

tbaze aavso doqi naxevrad,

ukan mobrunda, datexa puri,

cecxlze Semodgmul qoTans Caxeda

da Seubera cxvris naWers suli. _

`ukve eyofa!~ _ aiRo dana,

isev mouxmo orTaves stveniT,

mwyemsebma tbasTan morekes fara,

wasaxemseblad mocvivdnen `freniT~. _

`xorci daTale, baCuav, Sena!

artaS Sen kidev Rvino daasxi,

jer aqve Zovon balaxi cxvrebma,

mere ki iqiT, tyisken waasxi~. _

xeliT uCvena artaSas mxare,

piriT Sebrunda tyisken berika,

ar daujera ratomRac Tvalebs,

mwyralad warmoTqva: `biWos, eriha?..

erTi gaxedeT, netav vin modis?

meCveneba Tu namdvili aris?

iqneb me TviTon Jami `momidis~,

bilikze marTla amodis qali?~ _

ena daeba Relvisgan artos:

`netav vicode, saiTken midis?~ _

qalma moaswro gadmosvla am dros,

xevze qvisagan nagebi xidis.

aqeT aiRo gezi ucnobma,

marjvena xeliT raRacas arxevs,

SexedeT erTi, `mama ucxonda~,

TmebiT Seukravs sabralos saxre.

mgzavri mwyemsebTan SeCerda axlos,

Tma gaeSala da hgavda mTvares:

somxurad es Tqva: `aqeT vin saxlobs?

ra ewodeba mwyemsno am mxares?~ _

kargad esmoda somxuri artos:

`iberielni gaxlavarT Cvena,

erTi gvauwye, sad mixval am dros?

Tavad vina xar, ra gqvia Sena?~ _

`ninos mixmoben, gza medo grZeli,

kvamli SevniSne, tbis gaRmiT viyav,

aqeT wamovel, gadmovWer veli,

mefis qalaqSi gadasvla minda~. _

`kargi giqnia, maS dagvewvie!

Cven iberebma viciT stumroba,

armazis madliT saqmes vewieT,

axla daviwyeT Cvenac puroba~. _

`artaS gviTxari, ras ybedob amdens?~ _

RimiliT hkiTxa WaRara mwyemsma:

`rac Sen `ayefdi~ ver vambob saTqmels,

kiRam gamaxrCo zanduris xemsma~. _

`nino mqviao, es miTxra qalma,

ras dagiRia Senc piri baCav?

`gacma~ ataros sabralo waRma,

mag Tvalebs viTom raisTvis qaCav?~ _

fexze wamodga WaRara mwyemsi,

nabiji warsdga, Sexeda ninos,

mere moisva stumari gverdiT,

jamSi Causxa wiTeli Rvino;

uTxra: `Cvena varT iberni jiSiT,

veTayvanebiT RvTaeba armazs,

am cisqveSeTSi martoni viSviT,

26

magram jiutad mivyvebiT aRmarTs.

mters fasi ar aqvs, fasi aqvs stumars,

xelisgulze devs sikeTe Cveni,

Cvens yovel nabijs cxovreba furclavs,

gasavleli gvaqvs biliki grZeli;

Tu am bilikze Sedgebi Senac,

erTad mivyvebiT JamTa dinebas,

erTi gveqneba sityva da rwmena,

armazic kalTas CamoiferTxavs.

Segimsubuqebs cxovrebis Wapans,

sikeTis dRenic imravlebs nino!

yismaTic sadRac `sakbilos wahkravs~,

ase mgonia da ase vfiqrob.

Tu Sen isurveb CvenTan darCenas,

aqve, sofelSi daideb binas,

ra buneba gvaqvs, netav gaCvena,

mze tbis samanze aTasfrad brwyinavs.

ager karavi, esa gvaqvs saxlad,

kalmaxic blomad mohyveba bades,

SromiT vSoulobT Cven dRiur saxravs,

Tumca iRbali ofls xSirad gvadens~...

`aq ver davrCebi~ _ warmoTqva ninom _

`magram gavTelav iberTa biliks,

am cxovrebidan arafers viTxov,

RmerTis-Zis samwyos gaxlavarT mwiri...~

keTili guliT, savse gumaniT,

ninos iberni Seeqmnen Semwed,

meoTxe diliT mzesTan ubari,

daemSvidoba maspinZel mwyemsebs.

gza miaswavles, ru aris aqve,

xeliT uCvenes kamkama wyali,

misdie talRebs, dahyevi Tavqve,

gezi aiRe marjvena mxariT.

tivs waadgebi, mtkvars gadacurav,

gzaze mgzavrebsac Sexvdebi albaT,

mTas didi wabli qudad axuravs

da mwvervalamde bilikiT axval.

is gza migiyvans urbnis-qalaqSi,

mcxeTaSic SesZleb iqidan wasvlas,

ar Segeparos eWvi naTqvamSi,

marto ar scado mtkvarze gadasvla.

armazis madli usurves stumars,

baCuam uZRvna erkemlis tyavi,

RimiliT uTxra: `ende Cems gumans,

vaWrebs mihyide, iyide xamli!~ _

sityva dasvelda xalasi cremliT,

iSva sikeTe, gulic aZgerda,

TavszemoT ninom aRmarTa xeli,

jvariT isurva mwyemsTa ganwmenda.

Tavi III

mze Caiferfla, Camowva bindi,

tkbilad eZina kofoze ninos,

gadaiares urmebma xidi

da gaaRwies dacemul mindors. _

`ukve movediT!~, warmoTqva mexrem,

gamoaRviZa sifrTxiliT igi, _

`nu gezareba, wamodeq fexze,

Cven ganSorebis dagvidga rigi~.

`iqneb maswavloT sasaxle mefis?~ _

Tqva fiqris Semdeg, iTxova kvari _

`mefis sasaxles es Sara erTvis!~ _

mexrem uCvena sasaxlis kari.

upovarT Sexvda sasaxlis axlos

da manac maTTan daido bina,

sevdas ebrZoda `fiqrebad naTovs~

da Zil-RviZilSic gaTenda dila.

wamodga fexze, gauyva Saras,

qviTini morTo anazdad gzaSi,

riJras umRerda torola `zRapars~,

mze icinoda mTis Tavze caSi.

viRac Seexo uknidan mxarze,

ninoc Sebrunda anazdad misken _

`wamodi CemTan! rad stiri ase?

didi Jamia rac ukve gicqer~. _

`Seni ar mesmis! ar vici ena!~ _

ninos Rawvebze Camodna cremli...

`erTad gaviyoT Wiri da lxena,

nu SeSindebi, guli maqvs wrfeli! _

ra gqvia Svilo? es mainc miTxar!

SeiSre cremli, Sewyvite moTqma,

qvrivi gaxlavar, damtanja fiqrma,

saxelad mqvia goramis-ota;

gorami erqva Cems sawyal patrons,

mxolod mcire xniT vicxovreT erTad,

Svili ar gvyavda da davrCi marto,

gulSi datova uWknobi sevda~. _

diacma mZimed amoioxra,

oxvras amohyva nawili sulis,

sityvebiT guli rom moioxa,

kvlav gaamxneva ucxo asuli. _

`me, nino mqvia da var tyve-qali,

aq aravin myavs, aravis vicnob,

aqeT wamovel, mecvala mxari,

saiT wavide, dilidan vfiqrob~. _

xeli gamosdo RimiliT mklavSi,

qvrivi wauZRva saxlisken stumars,

tyve-qalic mSvidad `Caudga kvalSi~,

Tavi daxara da endo gumans.

Tavi IV

Tve Caiwura `drois xurjinSi~,

sicxem garemo `Semosa~ xvartiT,

Tavs laRad grZnobda nino urbnisSi,

beds Seegua, gauqra dardi.

mocla ar hqonda uflisgan rCeuls,

gaxda sneulTa mkurnali deda,

Zlier ukvirdaT misnobas CveulT,

rogor gvkurnavso tyve-qali netav?..

erT dRes rZiani qila gautyda,

Zirs daixara, Tixa akrifa,

win gadaudga, ridiT auwya:

`momapyar Tvali!~ _ viRac ymawvilma;

`Cemi saxeli aris farsmani,

Tu nebas damrTav, msurs dagexmaro,

guli Sens mimarT me maqvs marTali,

erTi Txovna maqvs, ar gameparo!~ _

ninos Rimili mohgvara Txovnam,

uTxra: `mogicdi, Tu moxval male,

sneulTan mival, sWirdeba movla,

erT qila rZes ki mogarTmev xvale~. _

`me rZe ar minda!~ _ warmoTqva vaJma, _

`Tu damrTav nebas msurs gagacilo,

me siyvarulis SemboWa dardma,

armazs gaficeb, ar gamawbilo!~ _

xurjinis Tasmas mdumared daswvda,

ninos saxeze moedo ali:

`ufals miveci me aRTqma farsman!~ _

Tqva da ymawvilkacs uqcia mxari.

Tavi daxara, gauyva Saras,

27

ol

e, №

2,

20

17

wrfelma sityvebma `gawewa fiqri~,

Sedga anazdad, mobrunda waRma

da es sityvebi warmoTqva ridiT:

`simarTles vambob! marTla asea,

qristes vcem Tayvans, masve vmsaxureb,

misdami rwmeniT suli savsea,

siyvarulisTvis guli davxure;

fici miveci RvTismSobels farsman,

sicocxlis Jami gavlio locviT,

es mikarnaxa cxovrebis arsma,

rom ganvasxvao suli da xorci.

Tavi V

ninom ganaTla qristianebad,

mtkvarSi ota da farsmani erTad

da aRasrula gamCenis neba,

nazareveli iwames RmerTad.

axlovdeboda dReoba mcxeTas,

Txovna awvia farsmanma ninos:

`wavideT urmiT, Cems dasTan erTad,

raTa wlis sarCo, gavyidoT Rvino~. _

Zlier undoda mas mcxeTis xilva,

Tavis daqneviT daTanxmda farsmans:

`mcxeTaSi wasvla namdvilad minda,

me gavamzadeb samTaves sagzals~ _

uTxra da mere madloba uZRvna,

mciredi fiqri aiWra zecad,

gumaniT igrZno auwya gulma,

diadi madli eloda mcxeTas...

teva ar iyo armazis mTaze,

erekebodnen samsxverplos ZaliT,

mefis qurumi sayviris xmaze,

yels uRadravda brinjaos daniT. _

`ai, is aris mirian mefe!~ _

farsmanma ninos mefe aCvena:

`Cvenc aqve mivdgeT didi xis gverdze,

radgan mogviwevs Ramis gaTeva~. _

ninom garemos moavlo Tvali,

qimi SeniSna maxloblad kldeze,

marto datova manac farsmani,

ixrukebodnen mcxeTelni mzeze.

aRapyro xeli, iloca jvariT,

evedra qristes, muxlze daeca,

moulodnelad abRavlda xari,

qurums msxverplisTvis dana Caeca.

mTaze Camowva uecrad qufri

da gaZlierda zuzuni qaris,

daCoqilebma gamarTes muxli,

zecas miapyres SeSlili Tvali.

erTad azvirTda qari da delgma,

Suqi gamokrTa, xma mohyva mexis,

armaz-RvTaebas daeca elva,

gadaumsxvria orive fexi.

kerpi gruxuniT daaskda miwas,

jgleTa-yvirili Seiqna mTaze;

es dRe mihgavda saSinel sizmars,

xalxi RrialiT daeSva Tavqve...

gamTeniamde wioda qari,

gamoidara dilisken mxolod,

SeZrwunebuli, suliT sapyari,

aRmarTs auyva mirian solod.

mTisken mimavals zRva xalxi ahyva,

Seusveneblad avidnen maRla,

mcxeTam isurva kerpebis naxva,

ar etyobodaT SiSnaWamT daRla.

bzari gauCnda iberTa rwmenas,

xalxSi imata viSma da vaim,

armaz-RvTaeba `Sehyroda weras~,

Tavqve eyarnen `gaci~ da `gaim~...

jvari amoWra akakis xeze,

eqvs dRes iloca ninom mxurvaled,

meSvide diliT SeniSna serze,

qali umzerda kerpebs mdumared. _

`sefe-qali var!~ _ gaecno ninos,

mTaze amovel armazis xilvad,

ukve mcxeTaSi sxvagvarad fiqrobs

xalxi da RmerTebs epyroba civad.

lukmis gareSe mTaze amden xans,

rogor gaZeli? CavideT barSi,

me mze-gvirila mqvia saxelad,

aq amosvlisTvis tyuilad davSvri~. _

sefes miugo ninom madloba,

uTxra: `SimSili xvedria mwiris,

sami dRe mTaze isev dayovnda,

meoTxe diliT daadga biliks,

saxemcinari Cavida mcxeTas,

samefo baRSi qoxi SeniSna,

WiSkris pirispir Seyovnda erTxans,

mere ki zaris Tasma Seirxa.

gamoiara kopitis wyeba,

anastam stumars gauRo kari,

iqve bilikze kanafiT eba

Seusveneblad bRaoda cxvari,

SeipatiJa ucnobi qoxSi,

cercvis wvniani dausxa ninos,

puri datexa, aiRo doqi

Rvino fialiT miarTva TviTon; _

`xemsi gatexes~, miusxdnen buxars,

`guli daseres~, cremli anTxies,

mravaljer uZRvnes locva saurmags

da Savi Rame TeTrad aTies.

ninom daloca maspinZlis kera,

kvlav gaaRviva suli Camqrali,

anastas uTxra: `Tu ki gaqvs rwmena,

aucileblad gixilavs qmari~...

malulad darCa tyve-qali masTan

mxurvale locviT gahyavda dReni,

misi sityvebi erT dResac axda,

WiSkars moadga viRacis cxeni.

CamoqveiTda mxedari ficxlad,

daukiTxavad SeaRo kari,

nino qoxis win tablasTan ijda,

da erTmaneTi gazomes TvaliT.

`aq erTi qali adre saxlobda,

anasta erqva im qals saxelad~...

ninom miugo: `aq me damtova,

wyali wauRo muSebs sasmelad.

aqvea igi, waval gavZaxeb,

mokleze Caval mdinaris piras,

manamde iqneb skamze dabrZande~ _

warmoTqva man da gauyva Txilnars.

gzaSi Semoxvda anasta tyve-qals,

uTxra gkiTxulobs viRac mxedari~ _

sityva Sewyvita ucqira erTxans,

saxe gauxda uceb netari.

leCaqi Sexsna, balaxze dado,

gadaexvia gaxveuls TalxSi,

ucxo mxedaric gamoCnda axlos,

xelgaSliT idga saurmag baRSi.

28

Tavi VI

mefis winaSe warsdga mebaRe,

daeca muxlze, anTxia cremli, _

`Cemo patrono! Savi dRe vnaxe,

gamoviare wuxilis grdemli.

lazeTs gadasvla swrafad SevZeli,

upirvelesad Cavedi faziss,

iq gavicani viRac berZeni,

Sesyidva surda lazuri vazis.

biWvinTas wavel da isic maxlda,

Tvali vuswore avbediT varams,

minas vyididi gzadagza nardad,

sami dRis Semdeg CavediT qalaqs.

man mimiwvia moZmeTa gemze,

RviniT damaTvres, davkarge goni,

`jaWvi~ damades orTave fexze,

ori Tvis Semdeg vixile romi.

monad gamyides ucxo mxareSi,

gemze Segvyares da napirs gavcdiT,

maTac Semagdes cxvrebTan farexSi,

bedi davwyevle gancdili marcxiT.

napirTan axlos, gembanze atyda,

monaTa jgleTa da muStis cema,

mcvelebis razmi rogorRac gatyda,

ZaliT moxerxda imaTi Zleva.

mec dro vixelTe, gadavxti wyalSi,

radgan borkili Sevixsen fexze,

didxans vicure mxaruliT maSin,

Cemda saiRblod gavedi velze.

iq, erTi viRac plebei vnaxe,

plebei hqvia mefev mdabios,

es, is dro iyo, gugulis bartyebs,

roca pawia Citi gadiobs.

Svidi Tve davrCi mis qoxSi srulad,

aRiarebda RmerTkacis-Zalas,

am xnis manZilze vcxovrobdiT Zmurad

da masTan erTad vmwyemsavdi faras.

uriastanSi dabadebula,

iqve aRmsdgara ieso mkvdreTiT

da mis sxeulSi gankacebula,

qveynis gamCeni, diadi RmerTi.

me ar Sevmdgarvar maT rjulze mefev,

Tumca ki mqonda piroba amis,

armazis Zalas bolomde vende,

manac miCvena biliki saxlis~. _

`uxmeT xuaras!~ _ mefisgan iTqva,

darbazSi gaCnda misi mTavari,

patrons Sescina, saurmags hkiTxa:

`romSi cxovreba aris ravari?~ _

`axla xumrobis ar aris Jami~ _

xelmwifem sityva warmoTqva mwyralad, _

`Tu ici, mcxeTas, rom viRac qali,

qristianobas avrcelebs myarad?

dReis Semdgomad Seudeq Zebnas,

daudarajdi qoxis win, xuar!

usulo cocxlebs daaklebs veras,

mis mosaSTobad gamarTe Zua~. _

mefe wamodga, gauSva yvela _

gumaniT raRac ieWva TiTqos,

saurmags mgoni Secvloda rwmena,

Jangi moedo winapris iqors;

mdumared mixvda mebaRec saTqmels,

unda eRona saswrafod raRac

wauxdeboda ucilod saqme,

Tu ar `gaWrida~ gazomils saRad. _

qoxSi mobrunda, karebSi Sedga,

anastam cecxlTan daudga seli,

xeliT uCvena, mere ki es Tqva:

`miirTvi ospi, vidrea cxeli~. _

`Wama ar minda, fiqri maxelebs,

mefem Semxeda ratomRac cerad,

rogor moviqceT, Jami gvaCvenebs,

karze mogvadga Wiri da vneba!~ _

ninoc gamoCnda, kidec daRamda,

tablaze dadga wvniani jamiT:

`diliT Sevzile Rvino balaxTan,

cotac vapkure zambaxis nami.

Sesvi wamali, Seasvi colsac~ _

uTxra saurmags: `daglocos RmerTma,

rom Sveba igrZnos sulma da xorcma,

fesvze ixaros patara nergma~...

`frTxilad iyavi!~ _ es Tqva mebaRem,

arsiT daglandos mstovarma TvaliT,

Tu es cxovreba varams Segasmevs,

mijobs, rom viyo diaco, mkvdari!~

Tavi VII

`cxra Tve gasrulda, rac TqvenTan vsaxlob!~ _

uTxra tyve-qalma anastas erT dRes:

`aqve gadaval, gorakis axlos,

binas davideb maylovnis ferdze~. _

ninos wasvlidan aTi dRis Semdeg,

col-qmars eyolaT mzisdari gogo,

gaxarebuli locavdnen Sedegs,

`gadavixadoT amagi rogor?~...

nino daarqves patara asuls

da gainaTlnen orTave mtkvarSi,

zurgi aqcies saeWvo warsuls,

qristeSi hpoves sicocxlis arsi...

mayvlovans ijda, balaxs arCevda

da fantelebad aTovda fiqri,

kopitis foTlebs sio arxevda,

ninos cecxlisTvis SeenTo fiCxi.

ar gaugia rogor miadga,

viRac qvemodan da `guli gaxsna~,

dardma imZlavra, `sevdad ibartya~,

karvis win warsdga mRimare farsman. –

`armazis madliT gipove nino!~ _

warmoTqva vaJma gverdiT miujda:

`rogor dagkarge, mas mere vfiqrob,

wyeulma Jamma ratom mimuxTla.

duti momikvda jgleTaSi mTaze,

eh, axlac mzaravs amaze fiqri,

Tavi exala sabralos qvaze

da yurebidan sdioda sisxli;

Zlivs Caviyvane Cemi da mcxeTas

da wavasvene Cvenive urmiT,

ver vumklavdebi mowolil sevdas,

im dRes vixseneb wyevliT da urviT~. _

guli atkina dutis sikvdilma,

cremlma iwvima ninos TvalTagan;

vaJma warmoTqva: `me dRes mivdivar,

wveva miviRe diliT mgzavrTagan~. _

daemSvidoba, usurva simxne,

farsmani biliks dauyva nela,

nino Sebrunda karavSi iqve,

garedan esma anazdad xvela.

gamoixeda karvidan gareT,

qali ixila mcxeTeli erTi,

manac SesTxova: `pativi damde!

29

ol

e, №

2,

20

17

Svili myavs avad, iloce RmerTi~. _

ninom Seicno masSi is qali,

mas rom swyevlida mcxeTaSi xSirad, _

qalma warmoTqva: `ra vqna miTxari?

vatyob, rom wyevla damijda Zvirad!~ _

ninos saxeze sxivi gabrwyinda,

avadmyofs jamiT Seasva wveni,

mere iloca, jvari dahkida,

bednierebis usurva dReni...

es dRec gasrulda sikeTis madliT,

`gadaRlili mze~ Semodga serze,

SaSvis WaxWaxi ismoda gaRmiT,

bindi wveboda aragvis velze.

Tavi VIII

karvis win ijda, kemsavda Wilobs,

gamoegzavna xuaras kaci _

`SeuZlod varo!~ _ uTvlida ninos,

gamoetnia saCuqrad vaci.

didxans icina ninom Txis gamo _

`aq mobrZandeso patroni Seni!~ _

radgan locvebiT unda vuwamlo,

rom gavumravlo xuaras dReni~. _

mze Subis tarze wamoimarTa,

roca moadga xuara karavs,

ninom iloca mxurvaled jvarTan,

balaxis wveni Seasva mTavars.

mokeTda igi, yvelafers mixvda,

suli damSvidda da gaxda qveli,

iberiaSi Semosvlis dRidan,

ninos gasvloda sul sami weli...

tyve-qals eaxla abiaTaric

da sidonia, meuRle misi,

muxlze daeca uceb col-qmari,

ninos winaSe warmoTqves fici. _

`kvarTi Cven gvergo, davfaliT mcxeTas~ _

Tqves da moqceva isurves Tavad:

`gvindoda Cveni sulebi gvexsna,

vidre cxovrebis dReni ar gava~;

iqve moiqcnen qristianebad,

naTlis sxivfenam sibnele dagmo,

wveriT aTries misianebma,

abiaTari moqcevis gamo.

ar daiSala, mainc ganagrZo,

ninosTan dgoma, qristeze locva,

jvaris didebis sityva ganavrco,

erTi wamiTac ar hqonda mocla.

Tavi IX

mefem piridan `cofebi hyara~,

raki tyve-qalis Sesaxeb esma:

`unda mokvdeso eg qali Cqara!~ _

srulad dauxSo goneba geslma.

Tvisi ganzraxva gaando nanas,

RimiliT Sexvda isic ganaCens;

uTxra: `tyve-qali SevyaroT varams,

mere mivxedoT mefev danarCens~. _

Txovna Sebeda: `wavideT giSSi,

manamde movklaT misani qali,

mter-mokeTeSi davTesoT SiSi

da ganvamtkicoT samefo gvari~. _

mefem miugo: `unda gavTvaloT,

gansja sWirdeba, azrsac da fiqrsac,

jer moviaroT ranis samTavro,

merec movaswrebT moSTobas tyvisas~...

ori dRis Semdeg daadgnen Saras,

cxeniT mgzavroba isurva nanam,

`bedis borbalis~ ukuRmarT TamaSs,

gaurkvevlobis ebura farda.

mefe misdevda dedofals gverdiT,

erTad iares mdumared didxans,

ros CaaTaves xeobis ferdi,

nanas bageTgan uecrad iTqva:

`ase cxovreba ukve mombezrda~,

rogor apireb tyve-qalis mokvlas?

iq, mayvlovanSi es ver moxdeba,

sasaxleSi ki ar izams mosvlas~. _

`ZRvnad gavugzavni mowamlul kurdRels,

nadiris xorciT `vixmaroT fandi~...

mze miefara anazdad Rrubels,

autaneli Camowva xvarti.

cxenze Seqanda, dakarga feri,

nana daemxo miwaze Tavqve,

uceb Semoklda dedoflis dReni,

bedma daugo sabralos maxe.

SiSiT da ZrwolviT mobrundnen mcxeTas,

sami dRis Semdeg movida ferze,

mefis aqimma uwamla erTxans,

magram ver dadga sneuli fexze.

xuaram brZana: `moarCens mxolod _

vinme tyve-qali, vTxovoT Sewevna,

saqme exeba bolosdabolos,

dedoflisaTvis wamlis SeZenas~.

`maylovans saxlobs!~ _ datkba xuara,

`mkurnali igi, Semaxo jvari,

maSin mexvia Tavze bruala,

kiRam waviRe ustari javriT~...

dedofals mTaze amala ahyva,

Svilic Tan axlda, umrwmesi rati,

mTaze asulebs sigrile daxvdaT,

mcxeTas ki idga sicxisgan xvarti.

nino RimiliT Sexvda dedofals,

jamSi Causxa, Seasva wveni,

mere ki uTxra: `tanjva geyofa,

unda daZlio jvris madliT seni~. _

Zala Semata misma sityvebma,

dedoflis saxes daeca sxivi,

suli datoves mZime fiqrebma,

da akiafda cremlebis mZivi.

frTxilad wamodga, aRapyro xeli

da aRiara RmerT-kacis Zala,

tiroda nino, xarobda eri,

sixarulisgan tiroda nanac.

Tavi X

mirians didxans umtkica nanam,

rom ninos RmerTma Semata simxne,

azvirTda mefe yviriliT brZana,

ferozi ixmo ranidan myisve.

qeddadrekili ranis mmarTveli,

mefis winaSe TovliviT dadna,

mRelvarebisgan Zlivs Tqva saTqmeli,

`kbils ar uxsnida~ mirians dana:

`Sen unda SeZlo dedoflis mokvla,

swored amisTvis mogixme male,

ar gamagono, xvneSa da oxvra,

nadiris gerSi movsinjoT xvale.

mere Sen ici, rogor iqmn saqmes~ _

Tqva da mcire xniT mefe gaCumda _

da fiqris Semdgom daago maxe,

30

ranis erisTavs speric aRuTqva...

SabaTi idga, ivlisis dila,

mwevrebi yefiT moedvnen velze,

mefem marekebs niSani misca

da maSinaTve amxedrda cxenze; _

Rele gatopa, Seuyva goras,

ferozic mihyva cxendacxen mefes,

erTad misdies mcire xniT qofaks

da gadaevlnen gvimrebis mesers;

ar etyoboda xelmwifes daRla,

ferozic ZaliT iCenda simxnes,

taxi dalandes qarafis gaRma,

TvaliT gazomes manZilis sigrZe.

WenebiT mihyva mirian nadirs,

misdia didxans, Sehyva uRranSi,

SiSma Seipyro, mozida aRvirs,

marto aRmoCnda rZisfer buranSi,

sxivi Caiwva sibnelis mZlevi,

mze `miicvala~ sikeTiT savse,

bindma Secvala sinaTlis feri,

gangebam mefes daugo maxe.

bevri iyvira, mouxmo armazs,

magram ar dadga irgvliv naTeli _

`jvarze viloceb!~ _ warmoTqva calybad _

`iqneb damadges bnelSi saSveli;

tyve-qalis RmerTo! meqmeni Semwed!

mzeo diado, kvlav amobrwyindi~ _

daiwyo locva, movida ferze,

naTliT nel-nela SeimRvra bindi; _

gabrwyinebuli mobrunda mcxeTas,

magram auwyes ambavi ese:

`bizantielni iTxoven mZevals

da sTavazoben erTobas isev~. _

xelmwifem mSvidad `awona~ sityva,

beqa aaxla did konstantines:

`radgan erToba ficis qveS iTqva,

albaT amitom moiwadines,

bizantielTa Cveni moyvroba~ _

Tqva da gadaWra misxaliT azri:

`ase ajobebs, `Tavis moqonva~,

iberiisTvis iqneba naRdi~. _

Tavi XI

ori dRe SiSiT ebrZoda fiqrebs,

ninos eaxla da sTxova locva,

xelmwifem Tavi daxara mZimed

da sinanulis aRmoxda oxvra.

muxlebze dadga, warmoTqva sityva:

`vacxadeb qristes iberTa RmerTad!~ _

xeli aRapyro `mcirem~ da `didma~,

muxlebze dadga sruliad mcxeTa.

`diadi Suqis~ diadma Zalam,

mefes aRuZra erTi survili,

wamoimarTa da ase brZana:

`unda movikla sulis wyurvili.

aqve avageb didebul taZars,

raTa ilocos sruliad mcxeTam,

zurgi vaqcioT RvTaeba armazs

da veTayvanoT uwmindes RmerT-kacs.

iq, `TxoTis mTaze~ misi saxeba,

gamomecxada me naTlis Suqad,

es iyo albaT RmerTis gangeba,

rom uvnebeli movbrundi ukan!~ _

mere ki ninos Sebeda ridiT:

`sad mivuCinoT alagi taZars?~

`iq aaSene mefeo igi,

sadac goneba Seni mtkice ars!~...

Svidi naZvis xe miwaze dasces,

roca xeebi kargad gamoxma,

mefem ubrZana erTgul mebaRes,

Svidive moris svetad gamoTla.

Svidi svetidan eqvsi aRmarTes,

xolo meSvide verasgziT dadges,

xaraCoebic mkvidrad gamarTes,

ra ar iRones, rogor ar scades.

ninos uambes svetis ambavi,

manac SesTxova Semoqmeds Svela,

diliT ixiles sveti damdgari,

am ambis gamo `Seirya~ mcxeTa.

auwyes mefes: `ocneba axda,

zeciT gveaxla vaJi mbrwyinvali,

man aitaca sveti da dadga,

Tanac xma hqonda ise mgrgvinavi,

cota ar iyos SevSindiT kidec,

magram rodesac vixileT sveti,

im vaJs daedga is sveti ise,

sixarulisgan dagvesxa reti~. _

`sveticxovlisa~ uwodes taZars,

svetis saswauls miuZRvnes igi,

wminda asulis ocnebac axda,

saydrad daidga `warsulis fiqri~. _

Tavi XII

bizantiidan iwereboda,

imperatori saamo werils,

masSi sikeTe ikveTeboda

da Tanadgoma, `gamarTva xelis~. _

`radgan aRsrulda uflis mizani

da moiqeci Sen qristes rjulze,

beqas gibruneb, mRvdlebsac gigzavni,

vacxadeb xelis dadebiT gulze:

rom dReis Semdgom, iberTa mefev,

me, konstantine ficsa vdeb SenTan,

Wirsa da lxinSi Cems Zmobas ende,

erTad vibrZolebT mosisxle mtrebTan~...

erTi Tvis Tavze mcxeTas ewvia,

episkoposi mRvdelTa amaliT,

sveticxovelSi miwas emTxvia,

mefes mihgvara vaJi baqari...

diliT daiwyes ganaTvla mtkvarSi,

inaTleboda sruliad mcxeTa,

eri daudga mirians mxarSi,

talRebs `etrfodnen~ Crdilebi xeTa.

wyalSi Sevidnen mefe da revi,

atlasis kaba emosaT tanze,

tyve-qalma wyali aiRo peSviT,

samjer apkura mirians Tavze.

cremli SeniSna mefis TvalebSi,

TviTonac cremliT aevso Tvali:

`aResrulao, Cemi TareSi!

movixadeo, mefeo vali!~ _

Tavi daxara, ganagrZo mSvidad:

`Cemma cxovrebam icvala feri,

iberiaSi Semosvlis dRidan,

ganesrulao meSvide weli~. _

`mTavris sanaTlo~ daarqva adgils,

sadac naTloba miiRo erma,

mefe gadaswvda napirze margils,

gamoexata saxeze wyena:

`sad ars ferozi, mmarTveli ranis?

31

ol

e, №

2,

20

17

rad moisurva darCena CrdilSi?~...

Zebna daiwyes mstovrebma mTavris,

gaparuliyo wyeuli giSSi.

macne afrines, miuswro bodbes,

Tavi imarTla manWva-kakaniT,

awon-dawona, ifiqra or dRes,

ukan mobrunda gulisfancqaliT.

Tavad isurva jvarze moqceva,

`iWyumpalava~ kamkama mtkvarSi,

uTxra mirians: `axda ocneba,

awi movxvdebiT orTave caSi~. _

mere ki xvewniT gaupo guli:

`gamataneo, memkvidre ranSi,

msurs masTan erTad gavSalo muxli,

vinadiroTo jixvebze mTaSi~. _

ar eWaSnika mudara wvevis,

es uTxra mxolod mmarTvels ranisas:

`jer davelodoT siZeo revis,

radgan apirebs SerTvas qalisas;

salome hqvia mSvenier asuls,

urbnisSi saxlobs ojaxi misi,

iq gavatarebT wlevandel zafxuls,

`sigeliT~ ukve SevkariT fici...~

sami Tvis Tavze gaswies ranSi,

ferozma revis miuZRvna `qisa~,

uTxra: `mzis-gulo Semideq mxarSi,

xornabujs davdgaT taZari qvisa!~...

revic daTanxmda sayvarel biZas,

gzidan miwera survili mamas,

ferozi `kbiliT iWerda~ mizans,

radgan eloda `unaklo~ sababs.

giSSi Casulebs faiqi daxvdaT,

iwereboda Saburi ustars:

`ranis mmarTvelo! survili axda,

almasis Tvlebis gigzavni muStars.

sammag fass mogcems, cudi ar eTqmis,

saWiro kacad iTvleba CvenSi,

narse rac mokvda da me gavmefdi,

mas aRar varCev sakuTar ZmebSi.

Senc damexmare, momdie erTxans,

mefe mirians movuRoT bolo,

qristianoba aRmovfxvraT mcxeTas,

rac Seexeba Sens saqmes, xolo,

minda, rom gaxde iberT mxareSi,

pirveli kaci, mmarTveli mesxTa,

amasTan Sewydes romis TareSi,

mTeli qveyana Sen gepyras xelTa~.

Tavi XIII

nino Cavida urbnis-qalaqSi,

oTas WiSkarTan mcire xniT Sedga,

fexi gadadga RelviT alagSi,

gamoegeba moxuci `deda~.

Tma Severcxloda dedobils misas,

gulamoskvnili atirda ota:

`ver davrCebio Sens qoxSi didxans,

unda wavide, dro maqvso cota~. _

`ar waxvideo!~ _ evedra deda,

xvewna-vedrebiT SeuZRva saxlSi,

cremlebis frqveviT daZlia sevda,

cercvis wvniani Causxa jamSi. –

`maSinac ase visxediT, gaxsovs?

Sen, rom gamoCndi pirvelad CvenTan,

gzaSi gipove, sasaxlis axlos,

xemsi mogarTvi zandurTan erTad~. _

ninom miirTva wvniani cercvis,

daemSvidoba, gavida gareT,

`meCqarebao!~ _ warmoTqva sevdiT:

`ginaxulebo, ucilod xvale!~ _

episkoposi mRvdlebiT swveoda,

surda exila taZari uflis,

qalaqis mmarTvels, rogorc sCveoda,

ukve moeswro gawyoba sufris.

madloba uTxra mas ioanem:

`me gaxlavaro Svilo, maZRrisad,

unda vnaxoo nino da mefe,

mere ki msurso xilva taZrisa~. _

nino ixila monaTa Soris,

igi ucqerda RimiliT farsmans,

rogor cdilobda ymawvili moris,

Telis margiliT adgiliT daZvras.

axlos mivida, SesZaxa ninom,

xeliT aniSna Camosvla masTan,

maTi Sexvedra urbnisSi TiTqos,

Sexvedras hgavda kacisa mTasTan.

siTbo gamokrTa RvTiur TvalTagan:

`rogor cxovrobo?~ _ mxolod es hkiTxa _

`taZars vagebo, nino, am Jamad,

Sen, rogor xaro, Tavad es miTxar!~ _

mona movida da uTxra farsmans:

`ostatma brZana, adio maRla!~ _

saxe ucvala ymawvilkacs xaTrma _

`ar Sematyoso ostatma daRla;~ _

ninos Sexeda, emTxvia xelze,

Tavze moevlo swrafad xaraCos,

taZris pirdapir patara velze,

Zirs daexara Tavi yayaCos.

Tavi XIV

ujarmas Sedga mcire xniT nino,

mrevli ganaTla adida RmerTi,

xalxSi datova ulevi siTbo,

aRmoacena sikeTis nergi.

iqidan bodbes isurva wasvla,

SeuZlod gaxda, gaorda fiqri,

Txovna Sebedes, arafriT ar hqna,

ar gamobrunda mcxeTaSi igi.

salome ixmo, TavTiT daisva,

ganavrco sityva, daiwyo Txroba,

ca SeamRvria wiTlad aisma,

mimqralma Ramem ciskari Soba;

`mamas uxmobdnen dao zabilons,

umwrmesi Svili viyavi misi,

misi saflavi RmerTma adidos,

gamtani iyo Wirsa da lxinSic;

dedas ki erqva~ _ nino Seyovnda,

amoioxra, amohyva guli:

`sosana erqva, rogorc megobars,

iseTi saTno gaaCnda suli.

me davibade kapadokias,

kolastra erqva patara qalaqs

da wamiyvanes, esec sworia,

qristes wamebis uwmindes alags.

ierusalims viyav im xanad,

ros gavinaTle axali rjuliT,

biZam mokeTis saxlSi mimgvara

da dedobilma miCvena guli;

niakoforam, Cemma mokeTem,

kvarTis ambavi momiTxro maSin,

suli gamiTba, da dro vixelTe,

32

veRar davdeqi, gavCerdi saxlSi.

konstantinepols locva vismine

da dedofali elene vnaxe,

aq gavicani deda-rifsime,

magram dagvigo urjulom maxe;

diokletians uxmobdnen imas,

gamogvatara wamebis grdemli,

dro SevarCie, davuZver xifaTs,

gamovaRwie uRrani tevriT.

tbasTan movedi, davyevi Tavqve,

cxvars aZovebda iq sami mwyemsi,

Svilad mimiRes, sufrasTan damsves,

mSieri viyav, gavtexe xemsi.

sxva danarCeni ki iciT ukve,

aq, TqvenTan viyav, vnatrobdi dedas,

fiqrsa da sevdas mravaljer vuxme,

rom erTxel mainc mexila netav!~ _

iTxova wyali, Sewyvita Txroba,

daloca mefe, daloca eri:

`bodbes damfaliT!~ _ es maqvso Txovna,

`maziaroso, movides mRvdeli!~ _

Tavi XV

cremlad Camodna TvalTagan sevda

da bodbes dafles ninos cxedari,

iberTa modgmas mfarvelad eqmna,

cad aRvlenili suli netari.

bodbes isurves taZris ageba,

magram mefis Ze avad Seiqna,

Rames uTevda ninos xateba,

sruliad mcxeTa muStad Seikra...

mTels iberias moukvda revi,

sveticxovelSi auges wesi,

glovad daemxo aTi dRe mrevli,

ar gaikares mSoblebmac xemsi...

veRar gauZlo satanjvels xorcma,

`tanSi~ Seujda mirians seni:

`mouxmeT beqars!~ _ ZlivsRa warmoTqva _

`aq momgvareTo, mamulis mcveli!~ _

mefem iloca RvTismSoblis jvarze,

oqros gvirgvini gadasca beqars:

`ferozi mohkal, moiqec ase,

Tu gsurs, rom qveynad vaJkaci gerqvas!~ _

uTxra Zes Tvisas, auwya esec:

`ranis mmarTvelma mowamla revi,

aRmoacene momxreTa fesvze,

sikeTis nergi, amravle eri~. _

bodva daiwyo mirian mefem,

Tvali daxuWa, mouxmo ratis,

beqarma ixmo dedoflis sefe,

moatanina RvTismSoblis xati;

`nino sad aris?~ _ borgavda mefe _

`iberTa eris asuli wminda,

beqar! Sen unda iyo xelmwife,

amgvarad msurs da amgvarad minda!..

me, Svilis gverdiT damidgiT `borcvi~,

ise icxovre nu SeWam sircxvils~...

gaqvavda misi tanjuli `xorci!~

sicocxlisaTvis ejobna sikvdils.

Tavi XVI

erTi wlis Tavze dedac moukvda

da marto darCa mefe beqari,

glovas rom morCa, msaxurs auwya,

moayvanina mxedarTmTavari;

uTxra: `radganac damide fici,

JamTasvlis gzaze Cems sityvas ende,

Tavze daeci, aiRe giSi,

ferozi gasvi gasanTlul Zelze!~ _

gza dauloca daCis Zes mefem,

faravnis tbaze isurva wasvla,

tbasTan misulma gzis piras ferdze,

moxuci mwyemsi eulad naxa. _

`aq mouxmeTo WaRara devkacs!~ _

gasca saswrafod mefem brZaneba;

beqaris fexTiT muxlze daeca:

`cxadi ariso, Tu ars zmaneba?~ _

es Tqva devkacma, gasworda xvneSiT,

mohkideboda mzis sxivi kanze,

mwyemsis kombali eWira xelSi,

erkemlis tyavi emosa tanze. _

`vin xar moxuco? miTxar sad movel?~ _

`baCa gaxlavar, mefeo mwyemsi,

Sen daginaxe, aqeT wamovel,

survili Tu gaqvs, gatexe xemsi!

im goris iqiT, qoxi gvaqvs mwyemsebs,

iqve visxediT Cven weRan purad,

faravnis kalmaxs mogarTmevT kecze,

Tu ki miiReb Cems naTqvams gulad!~ _

`Cvenc kalmaxze varT, amboben tobobs,

radganac mTxove, wavideT iqiT,

aseT wvevaze uari vTqva rogor?

ar Seviwuxeb Tavs didxans fiqriT!~ _

sufrasTan dasxdnen, gaCaRda lxena,

Tevzi igemes, gatexes puri,

moxucma mwyemsma iTxova smena,

mefes SesTxova: `momapyar yuri!..

maSinac ase davlagdiT rigiT,

me, artaSa da berika erTad,

Sens zurgsuknidan gamoCnda igi,

patara joxi eWira xelTa;

marto SemovrCi warsulis fiqriT,

Semomacala sikvdilma Zmani,

fexSveli iyo, sdioda sisxli,

radgan sabralos ar ecva xamli.

me ra vicodi, ugnurma maSin,

rom jvari epyra joxis magier,

ukve davberdi, Sevedi xanSi,

ar Sevxvedrivar ufro saxiers;

`nino mqviao!~ _ maxsovs es rom Tqva _

eh, rogor dneba mefeo wlebi?~...

Tasi dacala WaRara mwyemsma,

SeaTamaSa `beberi mxrebi~.

zurgiT Sebrunda beqari erTxans,

fiqrSi wasulma mindors gaxeda,

moutrialda WaRara devkacs,

mis cremlmoreul Tvalebs Caxeda;

qisa Seixsna, gadasca baCas:

`maS, es cxovreba yofila mqise,

cremli mouxda moxuco naTqvams~ _

Tqva da beqari wamodga myisve;

jami iTxova, mocicqna ifqli,

baCuam dinjad Causxa Rvino,

lukma Caawo, ganagdo fiqri

mefem SesTxova Sendoba ninos.

Rrubelma mzis sxivs daugo maxe,

sxivTa daCrdilva SeimCna TvaliT,

cisferma bindma dafara saxe,

gamoisaxa Rrublisgan qali;

mcire xnis Semdeg isev ganaTda,

33

ol

e, №

2,

20

17

caze ar darCa Rrublebis kvali,

cremli gamokrTa mefis TvalTagan,

rogorc kamkama bunulis wyali.

epilogi

`me, ukve didi var!~ _

Camxede TvalebSi

da bavSvur mzeraSi,

wuxili gamokrTa...

zecidan

miwaze uecrad daveSvi,

cxovrebis grZeli gza,

maSinve damoklda;

`Sen ukve didi xar!~ _

magram me ixtibars

ar vitex,

mama var,

ar vici ra momdis,

gverdi-gverd vdgavarT da

jer erTad movdivarT,

sikvdili sicocxles

suls rodis amoxdis,

ar vfiqrobT,

radganac

Cvens nacvlad sxva fiqrobs,

an fiqri amgvari

ras mogvcems winaswar?

jer `rigi Cemia~

RmerTiT da gaCeniT,

`xelada wavuRo~

imqveynad winapars;

samSoblos mZime tvirTs,

jer Seni mxarbeWi,

ver zidavs,

vdumvar da

ar vambob xmamaRla,

iRbali,

cxovrebis xaxaSi naReWi,

frTagaSlil ocnebas

usityvod damarxavs.

ar gkiTxavs arafers,

`fexebTan gawveba~,

aCrdilis feriT da

SefarviT amas gTxovs:

`oridan erT-erTis

mogiwevs arCeva,

an mxdali sicocxle,

an `mosvla yayaCod~;

`iqoris yivili~

winapris dvritadan,

venaxis fesviviT

dagrexil ZarRvebSi,

am wuTisofelSi,

ras aRar itanda,

Zu mgelis lekviviT,

`algeTSi nageSi~...

Sen ukve didi xar!..

zRvisferi TvalebiT,

Sehyureb zecas da

bilikze kvals toveb,

modixar ninos jvriT,

gvariT da saxeliT,

rom awmyos warsuli

mudmivad axsovdes.

...Sen ukve,

didi xar!..

wmida nino. xatmweri rezo adamia

34

...yvelaferi Cveulebriv, arafriT gamor-

Ceul dRes daiwyo _ ufro swored, Semodgomis

erT uferul saRamos, „pakazidan“ adre wamove-

di...

* * *

vici, zvikis guli davwyvite, magram Zalian

mombezrda bomonduri „sveckobebi“ da wamove-

di... wvimas gadaeRo... Semodgomurad cioda...

Cabnelebul, magram Zalian nacnob quCaze mi-

mavalma (romelsac ager ukve meramdene welia

vqselav da lamis zepirad vici saTiTao Seno-

bis bzari, Tu qarisagan gadaxrili Jolobis

kide), Crdili SevniSne... irgvliv mimovixede,

arc lampioni enTo, arc saxlebis fanjrebidan

gamodioda gansakuTrebuli sinaTle, mTvarec

arsad Canda, rom mis sust sxivs mainc gaenaTe-

bina viwro quCis naxevrad CamoSlili bordiuri,

rom mis gayolebaze ganfenili Cemi sakuTari

sxeulis anarekli mgoneboda, arada aSkarad

Crdili momdevda, Cemze erTi TaviT maRali da

siluetis kvalobaze sakmaod daxvewili moyva-

nilobis Crdili, momdevda auCqareblad, mSvi-

dad, arc imCnevda, ise zustad imeorebda Cems

nabijebs, ritms, plastikas, guliscemasac ki...

ucnauria, jer ar gavgiJebulvar mgoni!... vin

unda iyos?... iqve, sagazeTo jixurTan Sevdeqi,

viTom raRacis Sesamowmeblad... davixare, viTom

fexsacmelze raRac gamomedo... davixede da bi-

jos! _ marTlac amkvroda nekerCxlis ulamaz-

esi wiTeli foToli, sveli da am sisveliT kidev

ufro Camuqebuli da rogorc pawia nakverCxali

ise Ruoda nekerCxlis es pawia nagleji, Cemi fex-

sacmlis Tasmas akidebuli... nekerCxali-nakver-

Cxali... nakverCxali-nekerCxali... ekerCxali...

Cxali... xali... li... Crdi-li!... Crdilic Sedga,

fexsacmelze damakvirda... me vieSmake da Tavi

avwie, rom erTxel mainc Semevlo Tvali jixuris

minaSi areklili quCisaTvis, Cveni mzera wamiT

Sexvda erTmaneTs: sareklamod gamodebuli,

moliclice vitrinis minas akruli Jurnalebis

fonze, zustad Cemnairi ori Tvali mimzerda...

ai iseTi, yovel dila-saRamos sakuTari abazanis

daorTqlil sarkeSi rom vxedav... „rogor mgavs“,

gavifiqre wamSi, „oRond erTi TaviT maRalia,

Cemnairi saxis ovaliT, nakvTebiT, Tvalis fer-

iT, RimiliT... sisulelea: Crdils ar aqvs arc

nakvTebi da arc ferebi, silueti _ ki batono,

xazebi, moyvaniloba, magram ra feri da risi Ri-

mili?“... arada, Crdili miRimoda da mSvidad

eloda Cems Semdgom nabijebs... da me, „viTomc

araferia“ ganwyobilebiT gza ganvagrZe da mivx-

vdi, rom raRac axali daiwyo Cems cxovrebaSi _

gza CrdilTan erTad...

...mivdivar da maxsendeba bavSvobaSi Tu ram

minaxavs: Tavdapirvelad Zveli qarTuli fil-

mi „Crdili gzaze“ _ ra lamazebi da axalgaz-

rdebi arian lia eliava da ediSer maRalaSvili,

mere amerikulebi „aCrdili operaSi“ giJi Jerar

batleriT da „moCveneba“ sayvarlad moxdenili

patrik sveiziTa da demi muriT... maxsendeba aTa-

si ram, rac aranair kavSirSia Cems CrdilTan...

Crdili sul sxvaa, Sav-TeTri kadria, Zalian

Sinauri da nacnobi... is Cemi Crdilia, mere ra,

rom mTeli TaviT maRalia da ufro daxvewili...

ufro zomieri da gawonasworebuli azrebi aqvs

da emociaSic ufro akademiuri... is Cemia da mor-

Ca!

...ra SuaSia Semodgoma? _ ikiTxavs mava-

ni... Crdili zafxulisaa, roca mze daacxunebs

da misi mxurvale sxivebisagan mTeli samyaro

Crdilebs Semoicvavs... hoda, gamorCeulad

miyvars zafxuli, mziT, zRviT mcxunvarebiTa da

CrdilebiT da saerTod me samxreTelis tipi var

da amiT yvelaferia naTqvami!... ai swored amaSia

saqme!.. Cemi Crdili me Semodgomaze vipove... vi-

pove ra _ aRmovaCine, anu mivxvdi, rom amieri-

dan mis gareSe sunTqva gamiZneldeba... Cven erT-

nairad vfiqrobT, erTdroulad vgrZnobT da

erTnair tempSi vmoZraobT, xandaxan mgonia rom

is me var da me is... albaT asecaa... me misgan imdens

vswavlob, xandaxan mrcxvenia kidec... TiTqos me

viyo misi Crdili da ara piriqiT!... exla viTom

amisi droa? arada, me xom Semodgomaze mindoda

ori sityva meTqva...

...bavSvobidan arasodes myvarebia Semodgo-

ma... Tavdapirvelad albaT imitom, rom Semodgo-

ma swavlis dawyebas moaswavebda da rac ar unda

bejiTi da „xuTosani“ moswavle vyofiliyavi,

mainc raRacnairad miWirda sazafxulo ardade-

gebis TavgadasavlebTan da udardelobasTan

ganSoreba... Tavgadasavlebi raa ro? _ gana gan-

sakuTrebuli ra Tavgadasavali unda hqondes

skolis Rancala Tineijers _ didi-didi sof-

lis orRobis pastoraluri vnebebi an romelime

sazRvao kurortis istoria, axali nacnoboba da

prozaproza

fiqria yuSitaSvili

Crdili

35

ol

e, №

2,

20

17

moCvenebiTi Tavisuflebis pawia ylup-ylupebad

Rrmad CasunTquli haeri, roca ggonia, rom ara-

vin da araferia Seni damWeri, xolo sinamdvile-

Si yvelaze didi cenzori sakuTari arsebaa da

rac ar unda „gagebuli“ mSoblebi gyavdes, mainc

dabinddeba Tu ara, Sin migeCqareba, rom dedis

an bebiis mier „mglis Tavze wakiTxuli saxareba“

da mamis an babuis Tematuri, da rogorc wesi,

daumsaxurebeli buzRuni aitano... _ ara ra, _

magaria ardadegebi, roca aravin gifrTxobs di-

lis Zilis yvelaze tkbilsa da sanukvar wuTebs:

arc maRviZara, arc mSoblebi da arc sagangebod

maRal xmaze CarTuli radio an televizori di-

lis sainformacio gamoSvebiT... mere izrdebi da

skolas universiteti scvlis da isev mkacri re-

Jimis artaxebSi cdilob ise moirgo realoba, pa-

tara gamorCena mainc naxo Semodgomis gulisga-

mawvrilebel melanqoliaSi; waxvide eqskur-

siaze varZiaSi an ananurSi, iq mama-papis danato-

vari Zeglebi moinaxulo da rogorc SegiZlia

ise moefero „cvrian balaxze fexSiSvela satan-

talo mamuls“, bunebaSi waiqeifo da iqneb marcx-

ic iwvnio baxusTan WidilSi da mainc, kmayofili

dabrunde Tanmxleb leqtor-profesorebTan

erTad, rom SabaT-kviris uqme Sinaarsianad da

nayofierad gaatare megobrebSi... mere... mere

ojaxs wamoikideb zurgze da, rogorc grZel

distanciaze morbenali maraTonisti, axla ukve

SvilTan, an SvilebTan erTad (gaaCnia Svilebis

raodenobas) tkepni ukve meramdened araerTi

Taobis mier gakvalul gzas da miuxedavad imisa,

rom sul ufro genatreba bavSvobis udardelo-

ba, es Semodgoma mainc vera da ver gayvarebs

Tavs... ki batono, galaktions xSirad daesesx-

ebi „Semodgomis yvavils hgavs siyvaruli uka-

nasknelio~ rom ambobs yvelaze popularul

leqsSi, magram ra? _ poezia poeziaa da cxovre-

ba cxovreba!.. es leqsebSia lamazi da sasiamovno

Semodgoma, leqsebSi da kidev filmebSi, Torem

cxovrebaSi? ooo-eee-aaa-vaaa, rom gaabams wvima

momabezrebel wkapawkups, da rom dascviva xeebs

foToli da nisli dafaravs xeds, atalaxdeba

irgvliv yvela gza da biliki, ra dros leqsia

da romantika, nesti, sicive, dRe rom sul ufro

iklebs da ise male modis es saRamos bindi, ara

ra, dailocos Crdili... exla misi gadamkide,

wvimis wkapawkupi su da iarumas „Kiss the rain“-s ma-

gonebs, xis foTlebi _ „utumn leaves“-s, nislebi

da talaxi _ xvaramzesagan vaJikas cxenis nalis

SemoRobil nakvalevs da nesti da sicive kide _

piacolas „blivion“-s ...hoda, Zalianac kargi!

awi memaxsovreba, wlis romel dros aRmovaCine

es ucnauri siyvaruli Semodgomisa da kidev

Crdili, romelmac araTu Semayvara Semodgo-

ma (Tavad rom arc icis ise, iseve ucnaurad da

SeparviT, qurdulad da Zunwad, usityvod, yo-

velgvari zedmeti saubrebisa da filosofoso-

bis gareSe) samudamod amedevna kidec... gvianRa

aRmovaCine Cveni sabediswero Tanxvedra da ma-

Sin mivxvdi, Tu ra aris faseulobaTa gadafaseba

...ara, Zalian maRalfardovnad JRers es „faseu-

lobaTa gadafaseba“, magram samagierod, ra zus-

tia: aTianSi xvdeba!... rom vfiqrob, didi brZola

ar dasWirvebia, _ axal ganzomilebas nebayo-

flobiT dauTmo adgili winamorbedma gulsa da

gonebaSi, fiqrsa da gancdaSi da axla roca mud-

mivad Tanamdevi Cemi arsebis Crdils vesaubrebi,

an vekamaTebi, an vuziareb, an ubralod vuRimiT

erTmaneTs, irgvliv Semodgomis Wreli foTleb-

is jazi aitacebs haerSi Cvens uwonad eTeriviT

gamWvirvale sxeulebs da me da Crdili Tavdavi-

wyebiT vcekvavT Cvens erTaderTsa da ganumeo-

rebel „vals-bostons“...

Crdili erTTavad Zalian seriozuli da

fiqriania... saerTodac, seriozulia, cota mel-

anqoliuri, rogorc ityoda zviki, kompleqse-

biT daxunZluli (oRond es „kompleqsebiT“ zvi-

kisaviT magari „lasiT“ unda warmoiTqvas, Tore

kapikia ise misi fasi!) arada, arafer SuaSia es

kompleqsebi! ubralod, Crdili mokrZalebu-

lia, zrdilobiani, akademiuri, kargad aRzrdi-

li, inteligenti, „paCti“ „dimitri gelovani“,

anu rogorc bebia ambobs, „bezpiti minut vron-

ski!“ rato uyvars am bebiaCem qeTos es vronski,

dRemde ver gamigia... wesiT, qaluri solidaro-

bis ambavSi kareninas mxareze unda iyos... iyo

ra qali, TavisTvis, magram araaa! _ aedevna es

vronski CrdiliviT da daRupa kidec... sisule-

lea! aravin aravis Rupavs! yvela Tavad iklavs

Tavs! _ marTalia es murtalo da momkali! _

ai, magaliTad, me da Crdili! ra SuaSia Crdili,

roca me Tavad msurs mdevdes yvelgan da yo-

velTvis: davdivar, mZinavs Tu vqoTqoTeb, yvel-

gan CemTanaa, daviRale, nabiji ver gadamidgams

umisod... avdivar kibeze, mere Camovdivar, viTv-

li safexurebs: C-r-d-i-l-i! erTi safexuri zed-

metia, xurdaSi momrCa.

...im dRes davemale, mainteresebda, ra moxde-

boda... avdeqi da gavipare, daviTese, rogorc

qurdi, gzis avazaki, gadavifare Tavze sabani,

amovefare sibneles da gavirinde... var ase CemT-

vis, viTvli wamebs da wuTebs, vusmen sakuTar

sunTqvas da raRacas veli... rom mkiTxo ras, me

movkvde, Tu vicode! sibneles nel-nela Tvals

vaCvev da „boJe moi!“ (zvikis leqsikonidan!) dgas

da RimiliT mimzers... mSvidi, uSfoTveli, raze

eRimeba? Cemze raRa Tqma unda _ sasacilo var,

rom vifiqre, davimalebodi... aba, sakuTar Tavs

rogor daemalebi? sanam rames gavifiqrebde, man

xom ukve yvelaferi icis da aba, aseT damalvas

ra fasi aqvs?! wesiT, ki ar unda eRimebodes, unda

icinodes, xiTxiTebdes Cems gulubryvilobaze,

magram is mainc mSvidad miRimis da swored

esaa, rom macofebs... vici, rom verasdros ver

gaveqcevi versad, verc gavuswreb, verc Cam-

ovrCebi... es 2-3 nabijis sxvaoba ar iTvleba, eg

ubralo fizikaa, ai sxivis gardatexa Tu dacemis

kuTxis radiusi Tu daxris amplituda Tu raRaca

jandaba! amplituda ara, antilopa! ampli-tuda-

ampli-suda-tuda-suda! tuda-suda! fizikaSi

sul mudam mTxle viyavi, zviki mawerinebda xol-

me davalebebs, zaira masws kide vecodebodi da

„samian janmrTelobas“ „madliza“ miwerda, anu

ar mamadlida... Crdili aris igive me _ erTi erT-

Si!

_ ara, mini _ „raznica“ aris xo ici?! _ gver-

didan makvirdeba zviki... „Seni proфili ufro

antikaa, imisi ufro iziaCnia“ _ atrakebs da ux-

aria! zviki darwmunebulia, rom codna romel-

ic samxatvro akademiaSi Seimecna, yvelaferze

36

„midis“, anu universaluria, „rato? imito ro

moda cxovrebaa... maradisobaa... samyaros menta-

luri konceфciaa...“

_ ra SuaSia profili?

_ SuaSi? SuaSi ki ara, TavSia genacvale,

Crdili su proфili ar aris? sada aqvs moculo-

ba da ganzomileba?

_ aqvs, rogor ar aqvs, es Cven ver vxedavT da

aRviqvamT, Torem yvelaferi iseTi aqvT, rogorc

Cven... Cveni inteleqtualuri debatebi apogeas

aRwevs, Crdili ki Sav Rvinos wrupavs da iRime-

ba.

_ jer es erTi Rvino Savi ar arsebobs,

Rvino an TeTria an wiTeli da meorec, SenTan

kamaTs azri ar aqvs, Sen xom uazrod ambiciuri

xar, oRond simpaTiuri ambiciuri! _ zvikis ve-

codebi da bolomde ar „mwiravs“, rom ar matki-

nos guli... „visi dedaa simpatiuri“ maxsendeba

Zveli filmidan, zvikis Tvals varideb da axla

ukve orive erTdroulad da erTnairad viRime-

biT: me da Crdili...

_ Sen vera xar, xo ici... ra gixaria? _ zvi-

ki kapwalobs da lamis amoxtes kiserze sam-

fad daxveuli koko Sanelis moduri Sarfidan,

magram boRmisti ar aris da uceb gamoidare

bs:

_ xo sakaiфod akvdeba es SarФi am pijaks?

Cems das avaxie!

me isev viRimi, zustad ise, rogorc Crdi-

li da gamomwvevad vusworeb Tvals TvalSi ara

zvikis, aramed ukve Crdils... Crdili mzeras

maridebs, radgan afrTxobs Cemi moulodneli

gaTamameba... magram es mxolod sizmarSi... siTa-

mame sizmarSi mosula, radgan ici, rom hop! da

gamofxizldebi da yvela miqarva Tan gahyveba

rogorc Caidans _ adevnebuli oxSivari, niavs

_ Semodgomis Wreli foToli, micvalebuls _

damtireblis cremli... ucnauria, saidan gamax-

senda micvalebuli... bevrjer mifiqria, magram

arasdros damsizmrebia sakuTari dakrZalva...

ara imitom rom meSinia sikvdilis... ara, ubral-

od, ar damsizmrebia da morCa!... sikvdilze

ki xSirad mifiqria rogorc yvela mokvdavs,

romelmac icis, rom yofna wuTisoflad sas-

rulia da cxovrebis kinolents adre Tu gvian

bolo kadrad aucileblad daajdeba sada da

ubralo warwera „The End “...

magram es mxolod maSin moxdeba roca Crdi-

li damtovebs... roca misTvis saintereso aRar

viqnebi... manamde ki ase unda viaroT erTad da

ganuyrelad... moulodnelad zurgidan muxru-

Wis xma, dartyma da SeZaxili axSobs yurTasme-

nas...

_ daartya! uSveleT!

_ nabiWvari, garbis, moaswari nomris damax-

sovreba?

_ saswrafos! saswrafos gamouZaxe! Cqara!

haeri, haeri miuSviT...

_ qalia?! sunTqavs?! ra axalgazrdaa?! saw-

yali!

_ gaatareT! sakace gaatareT!

_ sad daikargeba xolme es patruli? roca

ginda maSin ar modis swored, ra!...

_ „zakon podlosti!“ _ me veRarafers ve-

Rar vgrZnob... aRaraferi mesmis, vxedav mxolod

zvikis, romelic nerviulad ukidebs sigarets

da bolTas scems, Tan mobilurze viRacas elapa-

rakeba!...

me wona aRar maqvs, arc Tvalis feri, arc

saxis nakvTebi, arc palstika... arc... me vxedav

Crdils, romelic miRimis da pirvelad miwvdis

sakuTar xels, raTa wamomayenos

* * *

irgvliv ucnauri siCume idga. uecrad, lam-

pionis SuqiT ganaTebul gzaze, viRacis grZeli

Crdili daefina.

mxatvari aleqsandre gogiaSvili

37

ol

e, №

2,

20

17

dananebiT gamoveTxove Camaval mzeSi

gatrunul sofels da qalaqisaken vqeni piri.

skolas sabolood Sevxede, didxans vucqerdi

garindebuli... iqve, axlos, cacxvis CrdilSi mj-

domma moxucma gamomxeda.

_ genaneba, Svilo?!. ki, dagenaneba, ramdeni

xania aswavlidi mand, eg skola acocxlebda

sofels, mandedan gamosuli Jvil-xivili, ki

iklo im xmam bolos, magram mainc vcocxlobdiT.

axla kapikia Cveni fasi, aRaraa, mokvda sofeli.

midixar Senc, SenisTana qalis saqme, silamaze da

sikeTe rom moakldeba sofels, raRa fasi aqvs am

yofas?..

_ gamoswordeba, babu, saqme da davbrundeb-

iT yvela erTad...

_ eh, ra vici, viTom?.. RmerTma gisminos,

Svilo!..

am mTiani soflis patara skolis maswavlebe-

li da xelmZRvaneli viyavi didxans, mere bavSve-

bi Semogvakldnen da daixura. axla dedaqalaqSi

mivdivar, iq unda gavagrZelo Cemi saqmianoba...

mikroavtobusic movida, me naCqarevad

vemSvidobebi moxucs da avdivar...

* * *

es saswavlo weli Cemi axali cxovrebis da-

sawyisadac miviCnie. Tumca pirad cxovrebaSi

bevri araferi Secvlila. qalaqSi gadmosvliT

axali nacnob-megobrebi SeviZine da cota gaxal-

isda Cemi arseboba. adamianebTan urTierTobaSi

CarTuli sakuTar daulagebel yofas viviwyeb da

saerTo ferxulSi Cveulebriv miviwev win. mar-

Talia, Cemi TiTqos uferuli cxovreba mudam

CemTanaa, magram sxvebis saxeebi milamazeben mas.

axlac siamiT vusmen patara mirianis mSvenivrad

wakiTxul leqss da guli misi siyvaruliT mevs-

eba, minda mivide movefero, Wkvian Sublze va-

koco... eseni milamazeben cxovrebas, zogjer

saocrad menatrebian, zogierTi maTgani namd-

vil megobrad mimaCnia da maTi imediT vcocx-

lob... minda yvelaferi, rac vici, maTTvis gam-

oviyeno, maT gadavce...

dRevandel saskolo programebs Zalian

bevri aklia imisTvis, rom Rirseuli adamianebi

aRzardos. iq raRac bundovnad Cans samSobloc,

adamianis daniSnulebac da mTeli samyaroc. axla

imdeni macdunebeli ramaa irgvliv, axalgazrda

Tu karg gzaze ar daayene, SeiZleba, ufskrulSi

gadaiCexos. ver gavige, visi interesia Cadebu-

li am aSkarad naklul da zogjer ususur pro-

gramebSi, vin adgens an vin ukveTavs mas. bevri mi-

fiqria dRevandel saganmanaTleblo sistemaze,

magram ras Sevcvli? mxolod imas vcdilob, Cems

moswavleebs Sevayvaro namdvili Rirebulebebi

_ Tavisuflebisa da movaleobis marTebuli

gancda, samyaros RvTiurobis aRqma, samSoblo,

misi warsuli, misi kultura, literatura, ada-

mianebTan urTierToba da maTi SewevniT, swori

orientacia mivce...

nela veCvevi qalaqs. aq TiTqmis marto var.

gakveTilebis Semdeg mowyenili mivdivar Sini-

sken da daZinebamde vkiTxulob an saojaxo

saqmeebiT var garTuli. mcire xniT social-

ur qselSic viZirebi, iqacaa Cemi cxovrebis

raRac nawili, megobrebi, axloblebi da maTTan

saubari...

* * *

Cemi klasi Zalian Semiyvarda. yvela moswav-

lesTan saTanado urTierToba davamyare. yvelas

SesaZleblobebi, ojaxuri pirobebi da proble-

mebi gaviTavise. vcdilob, yvelaferi gavakeTo

maTTvis. bevr moswavles sxvadasxva saxis dax-

mareba sWirdeba Cemgan. yvelaze metad nias bedi

mafiqrebda. im dRes mowyenili, Zalian sevdiani

Canda. deda ucxoeTSi hyavs, mama gacilebulia

ojaxs, isic sazRvargareTaa axali coliT da,

rogorc Cans, es Svili aRar aRelvebs. nia mar-

toxela didedasTan izrdeba. araferi aklia,

yovelTvis kargad Cacmuli da mowesrigebuli

modis skolaSi, magram mudam sevdas vxedav mis

TvalebSi. amas winaT ise mwuxare iyo, TiTqos

etireboda. gakveTilebis Semdeg CemTan davisvi

da yvelaferi gamovkiTxe: bebia avad gaxdomoda

da saavadmyofoSi daewvinaT, bavSvi marto iyo

Sin, mezobels Cabarebuli. maSinve gadavwyvite,

CemTan wamomeyvana. jer saavadmyofoSi wave-

diT, misi bebia vinaxuleT, romelsac sakmao

xani dasWirdeboda operaciis Semdgom iq dar-

Cena. davaimede, janmrTeloba vusurve, kidev

naxvas davpirdi da vuTxari, rom bavSvs CemTan

wamoviyvandi. gaexarda saTno qalbatons, sxva

axloblebmac SemomTavazes, magram ajobebs,

TqvenTan iyos, skolaSic erTad ivliTo...

sasurveli stumari myavs. axla davaw-

vine nia, gverdiT Camovujeqi, vesaubre Tbi-

prozaproza

givi CiRvinaZe

martoxela maswavleblis Canawerebi

38

lad, movefere, vakoce siyvaruliT da mSvidi

Zili vusurve. Relavs, TiTqos erideba Tavi-

si mdgomareobis gamo, magram siyvaruliT da

madlierebiT miyurebs. amas aSkarad vgrZnob

da saocrad mixaria. me megobroba SevTavaze,

rogorc Cems tols, ise vesaubrebi. aman metad

dagvaaxlova. Sevatyve, gvian CaeZina, me vzivar,

TiTqos wigns Cavkirkiteb, magram sinamdvileSi

masze vfiqrob. saocrad mixaria, rom CemTanaa,

rom vzrunav masze... minda mivide, wynarad va-

koco da movefero an gverdiT mivuwve da gulSi

Cavikra... droa, mec daviZino, rom adre avdge,

bavSvic movamzado CemTan erTad da mere xelix-

elCakidebuli erTad wavideT skolaSi...

* * *

meore kviraa, nia CemTanaa. misi bebia gamow-

eres saavadmyofodan, magram jer sustadaa da

SevTavaze, bavSvi cota xans isev me myoloda.

saocrad SeveCvieT erTmaneTs, davmegobrdiT,

tolebiviT varT mexuTeklaseli gogona da or-

mociode wlis misi maswavlebeli. nia uniWier-

esia, gakveTilebs male vamzadebT da mere aTasg-

var saqmesa Tu TamaSs vigonebT...

axla skolidan vbrundebiT, mikroavto-

busidan CamovdivarT, bavSvs xels vkideb da

saubriT mivdivarT baRisken, romelic unda ga-

davWraT da mokle gziT mivideT Sin. nia ramden-

jerme Sebrundeba da TiTqos Cemgan malulad

ukan viRacas uyurebs. me ar vimCnev, mxolod

minda, araferi gamomeparos. cota xanSi igi maC-

erebs da dafiqrebuli meubneba:

_ maka, masw, gaCerebaze viRac gviyurebda

daJinebiT...

_ vin iyo, nia, Sen icani?

_ ara, maka masw, me rogor vicnobdi?

_ iqneb Tqveni axlobeli iyo an iqneb

mogeCvena, nia?

_ ara, maka masw, Cven egeTi axlobeli ara

gvyavs, arc momCvenebia. gaCerebaze manqanaSi

ijda, Cvens danaxvaze fanjara Camoswia da Tvali

gamogvayola, meored rom mivixede, mzis saT-

vale moexsna da xelSi eWira, TiTqos gakvirve-

buli Canda...

_ amdenis danaxva rodis moaswari, nia, Tan

ratom dainteresdi ase?

_ me ki ara, is dainteresda CveniT, ufro

sworad TqveniT, qalbatono maka, _ RimiliT ma-

javrebs Cemi patara megobari, _ iqneb Senc moka-

ri Tvali, magram ar amxel, ise kargi vinme Canda,

_ icinis nia.

_ azrze ara var, vin aris, nia, tyuilad

mtuqsav, SeiZleba aravinac ar gviyurebda da

damcini? _ TiTqos vibutebi me.

nia mexuteba da cremlmoreuli meubneba:

_ ras ambob, maka, me dagcini Sen?..

_ gexumre, nia, _ misken vixrebi da vefer-

ebi.

mere cremliani siciliT vexveviT erTmaneTs

da axalgazrda kacis yuradRebas viqcevT.

_ ra iyo, gogoebo, xom arafriT SemiZlia

dagexmaroT?..

Cven uceb vwynardebiT, me vswordebi, kabas

visworeb da kacs Tavdaxrili vpasuxob:

_ ara, ara, batono, madloba, yuradRebi-

sTvis! _ wavediT, nia, _ bavSvs xels vkideb da

mimyavs. mamakaci erTxans RimiliT gviyurebs,

mere raRacas Cailaparakebs da gzas ganagrZobs...

_ es vinRa iyo? _ ambobs nia.

_ me ra vici, iqneb is iyo, gaCerebaze rom

gviyurebda?..

_ ara, is sxva iyo, aravin gtovebT uy-

uradRebod, qalbatono maka, _ isev eSmakurad

iRimeba nia.

_ isev damcini, nia? _ TiTqos vbrazdebi me.

_ ar dagcini, maka masw, Tqven lamazi xarT

da yvela gamCnevT, _ ambobs is.

_ madloba, Cemo angelozo, _ vicini, vkoc-

ni da mivdivarT.

_ ho, netav, vin gviyurebda gaCerebaze? _

vinteresdebi mere.

_ naxav da gaigeb, _ mSvidad mpasuxobs nia.

_ sad vnaxav? _ vkiTxulob.

_ sad naxav da fotoze, ramdenime kadri

Cumad gadaviRe mobiluriT. imedia, erTSi mainc

moxvda...

_ amas uyure, ra moxerxebuli gogo xar, _

viRimebi me, _ kargi, mivideT Sin, visadiloT da

mere maCvene.

_ Tqven adgilze sadilamde vnaxavdi, maka

masw, _ dafiqrebiT ambobs nia.

_ ra meCqareba?..

_ ra vici, iseTi interesiT gicqerda,

Tqvenc unda gamoiCinoT yuradReba.

_ maCvene axlave! _ vCqarob me.

_ a, batono, _ nia axladgadaRebul fo-

toebs xsnis telefonSi, orSi aravina Cans, mx-

olod gamvlelebi da gaCerebaze mdgari xeebia,

mesame fotoze daTo Cndeba _ iseTi Secbunebu-

li saxiT iyureba Cvensken, rom uneburad mecine-

ba...

_ icani xom? _ iRimeba niac...

* * *

erT saRamos, nia rom bebiasTan darCa, me da

daTo vxvdebiT erTmaneTs.

_ rogora xar, rogor Seewyve axal adgils?

_ mekiTxeba is RimiliT.

_ Cveulebriv, SeveCvie ukve, gansakuTre-

buli araferia, xom ici rogoricaa dRevande-

li maswavleblis cxovreba _ bavSvebs unda ga-

dahyve, zedmeti araferi uTxra, mSoblebs unda

efero, _ uazro treningebze da gadamzadebe-

bze unda iaro da daRlil-daqanculi dabrunde

Sin _ amasTan arc anazRaurebaa Sesabamisi, arc

kargi mopyroba, arc dafaseba...

_ vici, Tanac marto maswavleblebi muSaobT

am qveyanaSi, saxelmwifo dawesebulebebSi oTxi

Tqvenodeni xelfasi aqvT da ZiriTadad arafers

akeTeben, profesionalebze aRar maqvs saubari,

maT Tavis adgilze iSviaTad naxav...

_ srulyofili profesionalebi arc Cven-

Tanaa yvela, Tanac kargis da cudis garCeva Wirs,

da ufro metic, profesionalebi TavdadebiT

muSaoben, Tumca yovelTvis saTanado dafasebas

ar iReben...

_ gasagebia, rogor gamoswordeba saqme, Sen

isic gecodineba...

_ nu damcini...

_ ar dagcini, vici niWieri da gonebamaxvili

qali xar...

39

ol

e, №

2,

20

17

_ gamosavali saxelmwifo ideologiis ar-

sebobaa, romelic qveyanas ar gaaCnia, am ideo-

logiaze unda aigos saxelmwifos yvela rgoli

da maT Soris ganaTlebis sistemac. man ki iseTi

programebi unda Seqmnas, rac mozards srulyo-

fili ganviTarebis gzaze daayenebs. swored Ri-

rebuli da ara garedan Tavsmoxveuli Tu maT

Targze moWrili disciplinebi unda miesadagos

Cvens momavals...

_ gasagebia, Cemo kargo, saintereso da mar-

Tebuli Sexedulebebi gaqvs mag problemur sak-

iTxze, mec mag azrisa var...

_ didi madloba, Tumca ar megona ganaTleb-

is sistemis momavlis gasagebad Tu iyavi Camosu-

li CemTan...

_ vafaseb Sens iumors, nu damcini, magisT-

vis ar Camovsulvar, ufro Cveni momavali da

Cveni urTierTobis dalageba mainteresebs...

_ Soridan ratom gviyurebdi me da nias?

_ nu gecineba, maS, ra meqna, Camovdivar

qalaqSi, minda, Cems rCeuls Sevxvde, romelic

sami Tve Semomwyralia, araviTari kontaqti ara

gvaqvs da uceb vxedav, rom mas bavSvi mihyavs Ta-

visi saxlisaken...

_ mere ra ifiqre?..

_ erTxans gulSi gamkra, xom ar gadusva

xazi Cvens yofil urTierTobas da vinme colga-

naSveb, Svilian kacs xom ar miTxovda-meTqi...

_ mere ver mkiTxe, Soridan ras miTvalT-

valebdi?

_ rogori sakiTxavia, maka?

_ viTom ar ici Cemi ambavi, milioni weli

mWirdeba gadawyvetilebis misaRebad da axla sam

TveSi movaxerxebdi, daTo?

_ xom SeiZleboda, iseTi vinme genaxa, rom

dafiqrebac ar dagWirveboda?

_ samwuxarod, veravin vnaxe egeTi, xom xe-

dav? gana vinmes saZebrad Camovedi? _ sofelSi

skola daixura, raionis centrSic ver vnaxe ad-

gili da dedaqalaqSi gadmovedi, radgan aq binac

mqonda da gulic momiwevda...

_ guli ratomRa mogiwevda, gegona stu-

dentobisdroindeli dReebi dagibrundeboda?..

_ ara, egre gulubryvilo ara var, megona

ukeTesad vigrZnobdi aq Tavs, magram gansa-

kuTrebuli araferia...

_ da ratom eZebdi sxvebs, maka, nuTu ver-

aferi Rirebuli naxe CemSi?

_ ici Sen, rom aravisac ar veZeb, bevr Rire-

buls vxedav SenSi, magram, miuxedavad imisa, rom

TiTqos axlosa varT erTmaneTTan, Sen bolo na-

bijis gadadgmas ver bedav... vgrZnob, rom raRac

geeWveba, raRacas Cxrek Cems warsulSi, TiTqos

geSinia, me, ukve ormociode wlis qals, raime

iseTi Tavgadasavali ar mqondes, rac momavalSi

gamoCndeba da Cems SerTvas gananebinebs... minda,

Cemi gjerodes, sxvanairad ver gavugebT erT-

maneTs...

_ rom ar mjerodes, amden xans ar meqneboda

SenTan urTierToba. xom ici, rom Sen miyvarx-

ar?..

_ eg vici, magram isic vici, rom xandaxan

sxvebTanac cdilob dakavSirebas, axali vinmes

moZebnas, Tumca guli ar migyveba maTken... ase

Tu araa, raRas ucdi, srulwlovanebas velodeb-

iT?..

_ aRarafers velodebi, am samma Tvem ukve

gadamawyvetina, rom Sens garda aravin minda. Sen

rom aq ar gamoqceuliyavi da raionSi Cems moZeb-

nil samsaxurs dasjerebodi, axla ukve erTad

viqnebodiT... amis gamo davemdureT erTmaneTs,

magram rogorc xedav, ver gavZeli uSenod...

Sen?..

_ mec vfiqrobdi Senze, sxvaze rogor unda

mefiqra?..

* * *

skolaSi krebaa, es dReebi direqtori raRac

civad miyurebs. Cans, Cemi kategoriuli gamosv-

lebi ar moswons. misi ramdenime gadawyvetile-

ba usamarTlod miviCnie da ar davuWire mxari.

axalma megobrebma mirCies, ar ginda winaaRmde-

gobis gaweva, daeTanxme yvelaferzeo. me mjera

maTi megobrobis, magram, Cemi bunebidan gamom-

dinare, ver avitan direqtoris Tavnebobas. Tum-

ca aq albaT verc samarTals miaRwev, sanam Sen

vinmes rames auxsni, manamde direqtori imoqme-

debs saTavisod...

klass vuyvarvar, saukeTeso akademiuri

moswreba aqvs, mSoblebi Zalian madlierebi ar-

ian. Cemi meTodi sxva maswavleblebmac gadaiRes

da nayofierad iyeneben. mxolod direqtori da

masTan molaquce ramdenime TanamSromeli miyu-

reben arasaimedod. Cems pedagogiur mignebaze

naSromic davwere da saministros warvudg-

ine, veravin davainterese, iq mxolod ucxour

gamocdilebaTa danergvaze iRwvian. Cemi naaz-

revis gamoqveyneba mxolod maswavlebelTa yo-

velTviur JurnalSi SevZeli. mere internetSic

gavrcelda da mravali gamoxmaureba mohyva...

minda, kidev gavaRrmavo am mimarTulebiT kvle-

va, umniSvnelovanesi amocanis gadWra davusaxe

Tavs _ internetis xanaSi bavSvma wignic sa-

Tanadod gamoiyenos... sxvadasxva saSualebebiT

Cems moswavleebTan am mizans nel-nela vaRwev.

swored esaa Cemi naSromis Tema da aRwerili maqvs

meTodis ZiriTadi maxasiaTeblebi. amdenad, Cemi

saqmianoba mxolod Cveulebrivi swavlebiT ar

sruldeba, me veZeb, vikvlev, Tan praqtikaSi vi-

yeneb da umetes SemTxvevaSi karg Sedegs vaRwev...

Tumca, Tu es meTodad cnes, SeiZleba, saerTo

xazidan gadaxvevad CamiTvalon da skolidanac

ki damiTxovon... dRes Znelia didi wamowyebis

gansxeuleba, SeiZleba sistemis winaaRmdeg

mimarTulad Seracxon... me garkveul wreebSi

avtoriteti movipove Cemi meTodiT, miwveven

dainteresebuli maswavleblebi da gvaqvs metis

aRmoCenis survili, magram es xelmZRvanelobis

zeda fenebSi ar moswons umetesobas. yvelaze

metad Cveni skolis direqtoria Cemi miRweva-

aRmoCenebiT SeSfoTebuli, fiqrobs, rom mis

adgils movindomeb da mSralze darCeba. ami-

tom daufaravad miSlis xels yvelaferSi. ver

warmoudgenia, rom me siaxlis Zieba, bavSvebTan

axlo urTierToba da Cemi dakvirvebebis anali-

zi ufro mizidavs, vidre direqtoris movale-

obebis Sesruleba...

* * *

amas winaT axali proeqti davwere saskolo

RonisZiebaTa nusxaSi Sesatanad. misi arsi mok-

40

led aseTia: skolaSi swavlis dros, daaxloebiT

meoTxe-meTormete klasebSi bavSvma aucile-

blad unda naxos saqarTvelos yoveli kuTxe,

gaecnos mis geografias, istoriul-eTnografi-

ul Taviseburebebs, dRevandelobas. yuradReba

unda daeTmos sakuTari fesvebis Ziebas, winapar-

Ta cxovrebis warmodgenas, gvaris genealogiis

Sedgenas... aseTi aqtivobisTvis aucilebelia

Seiqmnas garkveuli saxelmZRvanelo, an Sesa-

bamisi literatura damuSavdes maswavleblebis

meTvalyureobiT. bavSvs swavlas vawyebinebT

sakuTari fesvebidan da mere ganvavrcobT

mTel qveyanaze... vTvli, rom aseTi RonisZiebis

saerTo programaSi moqceva da ganxorcieleba

aucilebelia, radgan bavSvebi ise amTavreben

skolas umetes SemTxvevaSi, sakuTar mxares an

dedaqalaqs ar scildebian...

hoda, axlac Cveni qveynis erT-erTi mSven-

ieri mxaris, aWaris gasacnobad varT... klasTan

erTad sami maswavlebeli da ramdenime mSobeli

maxlavs. mTian aWaras vecnobiT, aRfrTovaneb-

uli varT aqaurobiT... erTgan fexiT siarul-

ma mogviwia da mexuTeklaseli bavSvebi, gan-

sakuTrebiT gogonebi, daiRalnen, zogierTi

mSobelic lamisaa davardes. me ki aucileblad

minda umaRles mTaze mdebare cixis naxva. msur-

veli Cems garda mxolod erTia, Suaxnis maspin-

Zeli mamakaci adgilobrivi resurscentridan.

bavSvebi sxva maswavleblebs da mSoblebs Cavab-

are _ axlomdebare CanCqeris da uZvelesi xidis

naxva SevTavaze, me ki maspinZelTan erTad ty-

ian aRmarTs davadeqi, romelic sam kilometrze

Sorsaa da win da ukan samiode saaTi gvinda gzaSi.

darCenilebma RimiliT, gakvirvebiTa da moSurne

TvaliT gagvaciles, magram amisTvis ar mimiqce-

via yuradReba. sulac ar merideba, rom TiTqmis

ucxo mamakacTan vmogzaurob. iseTi keTili Rim-

iliT miyurebs da ise gaexarda Cemi survili, rom

darwmunebuli var, zedmets arafers makadrebs.

xolo Tu Sevuyvardebi, misma colma idardos

da Cemma Tavmoubmelma rCeulma... vxumrob, ra

Tqma unda... sawvimrebi, mcire sagzali, wyali

aviReT da gzas davadeqiT. daTom (aqac daTo! _

ra vqna?) yvela tvirTi TviTon gadaido mxarze,

sasiamovno saubriT mivdivarT, man dawvrilebiT

icis cixis da iq arsebuli eklesiis istoria, Tan

kargi mTxrobelia. Tumca ufro metad me malapa-

rakebs, Cems meTodebze vuyvebi da Cems cxovreba-

sac warmovadgen Zalauneburad. iseTi yuradRe-

biT meqceva, lamisaa xelisgulze damisvas da

ise amiyvanos mTaze. erTxans ankara wyarosTan

visvenebT, boTlebs vavsebT da isev vagrZelebT

gzas. gvixaria am ukacriel bilikebze siaruli,

gvixaria win arsebuli sanaxaobis xilva da Tqven

warmoidgineT, erTmaneTTan yofnac gvixaria...

cixeze karga xans gavCerdiT, jer erTi

SexedviT davaTvalereT, mere salocavze

avanTeT sanTlebi... me gamovedi, cixis kideebs

vaTvaliereb, iqidan gadaSlil mTebsa Tu xe-

obebs aRfrTovanebuli vuyureb da fotoebs

viReb... karga xans gaverTe am saqmiT. ukan rom

mivbrundi, erTi kacis magier ori damxvda, Cem-

gan zurgiT sxedan qarafis axlos da saubro-

ben. fexis xmaze dgebian, Cemken brundebian da...

gaoceba mipyrobs _ axladgacnobili mamakacis

gverdiT daToa, Cemi rCeuli, Cems Secbunebul

saxes uyurebs da laRad iRimeba. Zalian gamexar-

da _ aqac momZebna, am kacTanac ar damtova

marto, marTla imsaxurebs siyvaruls... mere

vexveviT erTmaneTs, bolos CrdilSi vsxdebiT

samiveni da vsadilobT...

* * *

dro midis, mesame welia qalaqSi var. wels

adre movida gazafxuli, Tumca dedaqalaqSi

verc SeamCnev mas? axla gansakuTrebiT menatre-

ba Cemi mTispirebi, sxvadasxva xexiliT TeTrad

da alisfrad ayvavebuli venax-sayaneebi. guli

aRar midgeba aq, minda mTebisken gaviqce da Cems

fuZe-keras, mSoblebs, Zmebs da ZmisSvilebs

movefero. magram sadaa magis dro? SabaT-kviras

disertaciaze vmuSaob, rom rogorme davayeno

saSveli mis dacvas. am dros gamomcemlobidan

matyobineben, rom Cemi naSromis erT-erT me-

Todur saxelmZRvanelod dabeWdvas apireben...

saRamos daTo mirekavs raionidan, municipal-

itetis xelmZRvanelobam mcire biznesis xelSew-

yobis programiT Cveni soflidan qalaqSi wasu-

li ramdenime ojaxis proeqti daafinansa, isini

bavSvebianad brundebian ukan. amasTanave sxva, aq

mcxovrebi mSoblebic daabruneben skolis dax-

urvis gamo raionis centrSi axloblebTan gax-

iznul bavSvebs, Tu Senc dabrundebi, saTaveSi

Caudgebi am saqmes da pedagogebs Sekreb, skola

am gazafxulsve, saswavlo wlis dasasrulamde

aRdgeba _ es ki soflis gadarCenas rom niSnavs,

Cemi Tqma ar gindao...

esRa maklda kidev?!. am monatrebisas raRa

gamaCerebs qalaqSi, Tu iq soflis gadarCenis am-

bavi wydeba?! gzac iqiT ara maqvs? _ es kaci verc

me meleva da verc im mxares _ amasac xom unda

danaxva da dafaseba?!.

41

ol

e, №

2,

20

17

RmerTo maRalo,

saTxovnelad ena Tu miWris,

amasa gTxov:

amacile Suri da iWvi...

gamaride uamindobas _

am Wirs da im Wirs...

momec surneli

xnuli miwis,

nawvimar Tivis,

ToneSi axladgamomcxvar puris

da RviniT savse soveli WiWlis...

sitkboeba Taflis,

naTeli sanTlis,

siwminde fiWis...

Tavgameteba kvelTeli mRvdlis

da nosteli biWis...

Torem

vici, usiyvarulod

Senc giWirs

da

me xom miWirs... Zalian miWirs...

da, rac Cvena gvWirs...

da, rac dResa gvWirs,

yvelaferi amitoma gvWirs,

amitoma gvWirs...

amitoma gvWirs...

* * *

ilia marTlis xatTan

CurCuliT Tqmuli.

mamuli,

ena,

sarwmunoeba _

es Cveneburi wminda sameba _

iyo da dResac aris:

visTvis _ suli da guli,

visTvis _ Cena da gamoCena,

visTvis _ oden saTnoeba,

visTvis _ wameba...

SenTvis, iliav,

es, _ yvelaferi, iyo: mTeli cxovreba, _

vali kacuri, qarTvelkacuri,

mZime jvari da...

wiwamuri...

poeziapoezia

TinaTin siymaSvili

moviare, moviloce saqarTvelo...

movefere vel-mindvrebs da mTa-bars...

glexikaci movikiTxe, gavamxneve...

gavumagre yvela kari

cixe-koSks da taZars...

cotnes ficiT Sevekari...

koxtasTavze mec davidgam karavs...

mowyenili iyo dedofali...

momeCvena Tu namdvilad

momarida cremliT savse Tvali...

sayveduriT CurCulebda,

TiTqos, vinme miyveboda zRapars:

_ erTiani saqarTvelo dagitoveT,

moufrTxildiT, mouareT rad ar!..

vin xelyofs da vin arRvevso

qarTlis saman-qamars...

davuCoqe, Sevevedre gvirgvinosans,

qarTvlis dedas, dedaRvTisas sadars:

_ Semaswari Zvel didebas,

Semoswyeri Cemi qveynis mbzaravs...

damaviwye es dReebi navsiani...

amayole sxva niavs da sxva qars...

gaixsene Samqori da basiani...

qristes jvariT da RvTismSoblis xatiT

fexSiSveli kvlav waruZeR laSqars...

davibrunoT samaCablo,

afxazeTi davibrunoT,

saqarTvelo ar davkargoT,

Tamar,

Tamar,

Tamar!!!

* * *

mimwuxrisas guliT nafiqrali

es dRec daRamda.

miiTvala Jamma da droma.

akiafda caze marCbivi.

yvela suldgmulma miiZina...

miscemia zogi gancxromas,

mSvidad fSvinavs...

gatrunula zogic, _ maCviviT,

me _ ra RvTiswyroma

damemarTa

marTla da marTla:

ver visveneb, vborgav,

amitana ucbad fiqrebma

imad, roma

42

dReni...

dReni raa,

wlebi...

TvaldaxelSua wlebi miqreba...

sxva vin daindo sawuTroma,

vici, mimuxTlebs adre Tu, gvian...

me imas vCivi...

ra movaswar, ra gavakeTe,

saCvenoSi _ Cemi ras hqvia...

ras cimcimebs... miTvalTvalebs...

raebs miTvlis da maniSnebs raze

arCbiv-marCbivi...

vis ra Sevmate, Cemi mosvliT, am qveyanaze

an _

am qveynisgan, me ra miviRe? _

Cemi weli, Cemi arCivi...

* * *

Tavdeba gzaSara, Tavdeba biliki _

savali, uvali, navali...

iq _ xevi, aq _ bari,

mcire ram _ aRmarTi...

SoreTSi mTa moCans maRali...

mTis iqiT?

mTis iqiT, netavi, ra ari? _

ra ari, _ Tavisi hoTi da ara-Ti?

rac aRmarTs mohyveba:

daRmarTi _ CaRmarTi...

* * *

da... rogorc Zvelad, Zalian Zvelad

da... rogorc winaT, Zalian winaT,

wvims...

wvima aris iseTi sveli,

rogorc... wvima.

wvims... ar Ralatobs Cveulebas _

mefereba, melamuneba da raRacas meCurCuleba...

da... rogorc Zvelad, Zalian Zvelad

da... rogorc winaT, Zalian winaT,

maxarebs da yurs vugdeb wvimas

da, peSvs wvimis wveTebiT vivseb

da... mgonia, viRac mixmobs...

isev... isev... isev...

netav, vin meZaxis, vin moiTxovs Svelas,

minda, zecis madli vuwilado yvelas...

iqnebada... yvavili var gadagvaluli,

ara _ baRCa-baRis _ mindvris

da... bedi Cemi, rogorc _ biliki,

Sors mivlis da sadRac midis...

iqnebada, foToli var, zamTris piras,

xis tots rom SemorCa kentad...

qari exleba Tavawyvetili...

qari raRas merCis, netav?!.

iqnebada, zRvaSi uniCbo navi var,

talRa gaRma gasvlas ar maclis...

magram... sadac var da rogorac var,

me, me var da... Cems meobas

arc araferze ar gavcvli!

iqnebada, varskvlavi var Soreuli,

ciskrisas rom bedavs cimcims...

yvavili var, foToli var,

vin var, ra var, rogori var,

sxvam Tu ara, me xom vici!

Sen ganSorebis tkivils ver waSli,

vin momaSoros gulidan lodi...

rogorc gazafxuls elian mTaSi,

ise gelodi...

Sen Cemma Tmebma ver dagabrunes,

ver dagiwani TmebiT xundebi,

am guls ra vuyo, ver gapatia _

danaSauli ardabrunebis...

me beds velodi: ra davaSave,

amqveynad ratom movedi gvian?..

netav, vis uZRven saCemo leqsi,

visTan usmendi varskvlavTa Srials?..

netav, vin iyo Seni rCeuli,

ramdeni qali aeWviane!

yvela Savgvremans da qeraTmians

es adardebs da asevdianebs:

ra dagrCenia ucxo miwaSi,

dabrundebode, biWo, TianeTs...

miTxar, ra fiqrebs andobdi niavs,

rogor uZlebdi tkivils bolomdi...

cxel gulSi rogor gacivda tyvia...

me getyvi, getyvi, rogor gelodi!

Sen dabrunebiT tkivilebs waSli...

dabrundi, Torem iqneba gvian.

rogorc gazafxuls elian mTaSi,

ise mogeli...

am lodins Seni saxeli hqvia...

* * *

mec foToli var...

mec movwydebi xes cxovrebisas...

saiT wamiReb qaro, tialo?

vidre cocxalvar,

minda miyvarde,

minda giyvarde,

am mzis da cis qveS

me da Sen erTad vixetialoT...

* * *

miRimian alublebi...

micinian aluCebi...

miRimian,

micinian

ra celqebi, ra urCebi...

siZulvils ki gadavurCi,

siyvaruls Tu gadvurCebi?..

43

ol

e, №

2,

20

17

* * *

dganan da iwvian usityvod,

siyvaruls veRar malaven Sindebi...

me _ rogor davmalo? rom ase mindixar,

rom ase mwyurixar, rom ase mSivdebi...

mainc... rao, poetma,

poets, mainc ra surs?

_ bevri araferi:

Rvino, an _ arayi erTi sura,

pirmotexili xelada da Tixis jami, _ sulac...

qaRaldi da kalami...

salami da qalami...

mcire ram xemsi,

rom man, rogorc _ wesi,

daweros leqsi!

mosmena da gagoneba!

leqsis mowoneba, Tundac _ dawuneba...

oRond... mohyves SeZaxili...

rogori da ranairi?

iyos _ SemZaxeblis neba!

dedamiwa _ qalamnad, qudad _ Tavani cis...

da kidev: raRac, sxva,

rac, amqveynad, aravin sxvam,

marto TviTon icis!..

gza da sivrce _

savali da safreni, _

poetis saferi...

meti araferi! meti araferi!..

ho... cota _ siTbo, sinaTle, cia-cia...

patara ovacia,

vidre droa da ara gviania...

poeti, qalia Tu kacia,

adamiania!

kidev: mofereba...

kidev: si... yva... ru... li...

poetsac xom mkerdSi, qva ki ara,

udevs _ guli!!!

zogjer mgonia,

rom... me... var... marto...

marto var, _ Sua _ miwisa da cis

da moziares Cemi sulis tkivilebisas

vuxmob da vnatrob,

magram... amaod, _

tkivili Cemi aravin icis,

Zaxili Cemi aravis esmis...

irgvliv dumili...

dumili irgvliv

da rogorc wesi,

oden dumili, dumili ar dums,

dumili yviris...

yviris dumili da gulgrilobis

kenWebsa da qvebs

da... lodebs mesvris...

yviris dumili...

yviris dumili...

da me yvirili dumilis mesmis...

* * *

gaifatra

Rrublis fata,

fantelebad daifanta...

taa-taa... ata _ ata...

Ramem iklo,

dRem imata...

* * *

me gana wvimam damawvima,

Tvali cremlma daminama da damibinda.

SenTan damiRamdes da SenTan gamiTendes,

meti qveyanaze ara minda...

ise menatrebi, SenTan arasodes:

ar mwyurodes da ar mSiodes...

Sen, Cemi siyvaruli SegakrTobs,

usiyvarulobis geSinodes...

daviyrueb yurs

davibrmaveb Tvals,

amoviglej guls,

gavigiJeb Tavs...

movinatreb _

ras, ras, ras:

Cemi qveynis cas,

xodabuns da zvars...

moviwyureb _

ras, ras, ras,:

engursa da mtkvars,

tinis wyalsa da zRvas...

movufereb _

ras, ras, ras:

tye-Walas da mTas,

balaxsa da qvas,

ar vindomeb,

ar vindomeb,

ar vindomeb _

sxva samSoblos,

dedaenas

da salocavs sxvas...

vinc ra unda Tqvas,

vinc ra unda qnas,

wisqvilma ki _ fqvas,

fqvas...

fqvas...

fqvas...

44

mzes moekida RvTiuri ali,

iisfer saxiT mi-modis quCa,

Zowisferia Cemi grigali,

es Semodgoma rom gamiyuCa...

cisfer wvimebad caze kivian

Cems tans dayrili civi lodebi,

me aRarafris ar meSinia,

me aRarafers ar velodebi...

sadRac, gamxmari Srialebs suni

nagvirilaris, naenZelaris,

yvela varskvlavi Senislulia

da cisartyelis SiSi elvarebs...

aTrTolebuli vskdebi gvimrebad,

miwidan camde da mis iqiTac,

naZvebs edebaT orTqli grimiviT

da amtvrevs qari haeris Wiqas...

msurs, poeziis vigrZno fereba,

Cems wiaRSive leqsad vwvimdebi,

da daxavsebul qandakebebad,

cidan modian Rrublis Crdilebi...

Cemi sxeuli Tovlia – dneba

da itoteba nakadulebad...

ra advilia Cemi SegrZneba,

mere wasvla da ardabruneba...

ra simwarea gerqvas lamazi,

Tanac usivrco da uTariRo,

da usinaTlo beRurasaviT

Tavs sazareli gauadvilo...

ra advilia Cemi simuqe,

ra feradia sairgvliveTi...

isev oboli cremli viCuqe

da martoobis karTan mivedi,

mainc savse var furisulebiT,

Cemi nasunTqi skdeba miwidan...

mze momefera xelis gulebze,

da sizmariviT gadaifrina

poeziapoezia

Taflo zariZe

Cemi siyrmis Tu didobis sxivma,

Cemi yofnis Tu aryofnis siom...

o rogor minda, zrdasrulad viSva

da Cems gafrenil bavSvobas vdio,

rogorc mindorSi cisfer pepelas

aramiwiers mTeli arsebiT...

me niaviviT unda memRera,

roca satkivars leqsebad vwerdi...

dResac ar vici ra manZilia

gadafrenamde gadafrenidan...

yvela sikvdili gadavlilia

da am erTxelac gadavrCebi da...

Cemi sxeuli Tovlia – dneba...

da itoteba nakadulebad...

ra advilia Cemi SegrZneba

mere wasvla da ardabruneba...

gulze damzrali jvrebi mawyvia,

vgavar mwvervalebs qariSxliT daRrRnils.

Cemi siciviT sivrce savsea

da uleqsoba sicocxles maclis...

me maxsovs, siTbo didi xnis winaT,

(dedis mucelSic, Tumca mcioda)

miyvarda, roca Tmas mivarcxnida

mzis savarcxeli saiqiodan...

ar var am qveynis da mciva yvelgan,

vnatrob, mziani Rrublis erdoebs...

risTvis mwiravdnen, ar icis RmerTmac,

vinc myvarebia, visac velode...

ar minda – merqvas adamiani,

viyo iseTi, rogoric yvela,

Tundac poeti, Tundac mxatvari,

nebismieri, sicruis tyvea...

gulze damzrali jvrebi mawyvia,

yovlismomcveli simwrisgan viwvi...

movlen TvalTmaqcni, suls gagaclian

da mizezi ki aravin icis...

45

ol

e, №

2,

20

17

migatoveben fiqrebic male,

ra dagaZinebs SeSlils ufiqrod

Sens zmanebaSi Camdgara gvalva,

da yvavilebi SegrCnen fiTrebad...

rac ganmeride, ar gavxar Sens Tavs

Sen daemsgavse wvimas – uzecod,

gamxmar miwaze simSraled krTebi,

da grZnobismagvar siTbos cecebad.

da mag usivrco mxrebidan erTob

Camogecala daRlili RmerTi,

rac Sens wiaRSi ar damavane.

axlac Seneul sicxades ver Tmob...

vis Seakedleb cariel Tvalebs

an Cemi zizRiT savse gonebas,

aravin icis vis mimaTvale

da albaT arc Sen gemaxsovreba...

ver SeZleb zecas gauxsna Rili,

igrZno iebis nazi cieba,

Cems sagvirgvinod dawna RiRilo,

da gamaSiSvlo gradaciebad...

me velodebi miwam mze miSvas,

vnaxo sicxade sizmrislodeba

Sen miagavxar ugzo qariSxals,

uazrobas rom daemoneba...

Cemgan wasuli Rimili gqvia,

da susxis TixiT nazeli bude.

civad giyureb iebis cidan,

mag sicividan aRar dabrunde!

dReebi gvamuri

mihgvanan mRvimeSi

darCenil Ramurebs,

sibneliT nayrovan,

foTlebze CamomWknar

sisveles vagroveb,

talaxSi azvinul

sicivis simwifem

mze-qarva Caylapa,

axla ki qaraSots

sicivis fardebi

mTebisken gadaaqvs,

mec iqiT mivyvebi,

urvisgan daRlili,

Tovlisfer samiznes.

gza da gza davwyevli,

cremlebad wamomskdar

sisxlisfer yvavilebs,

mTaSi davsaxldebi,

rogorc _ usxeulo,

Tovlisfer naZvebiT.

farCebad davafen

wablisfer Tvalebs da

dalalebs wablisfers.

samosi ara maqvs

rZesaviT maSreba

surneli qaluri,

qarebma momwyvites

yelze rom mexvia

is siasamuri...

momtexes mklavebi,

veravis vixuteb,

tuCebi maxmeba

da vitan wamebiT,

uRamur TvalebiT

udReur naTebas...

aRar mwams arvisi

veravin vera grZnobs

ra gancda mawamebs,

verasdros ipovniT

Tovlisfer gogoSi

warsulis nawnavebs,

me ara usaso,

aramed realur

yofiTs Sevekire

verasgziT vipovne

am samZulvareTSi

Cemferi mewyvile.

sadRac daikarga

Cemi silamaze

Cemive sagzuri

da Wama Waobma

Cemi sizife da

Cemi siyvaruli...

46

rogor edeba adamians bunebis gancda,

xan ki, piriqiT, _ bunebasac vucvliT gunebas,

cxeli mzis siTbo, uCveulo daRliT Tu gvTangavs,

grili niavi saalersod gvesalbuneba.

dasCemebia, ucnauri, siCume sivrces,

fiqrobs sivrceSi CanivTuli vrceli siCume,

ase, fiqrebSi, SeniRbuli ocneba gimzers,

Tumca, SevniRbe es ocneba, ver CaviCume.

buneba mudam da TandaTan hqmnis raRac axals,

ufro metad nazs, ufro lamazs, _ axal mSvenebas;

igi miagavs ocnebebiT mcxovreb did mxatvars,

romlis qmnilebac saucxoos badebs SegrZnebas.

msurs, raime wrfeli, gulmxurvale naSromi giZRvna,

mere, drom icis, Tu CaTvlian masac Sedevrad,

aRiarebis seni ar mWirs, ubralod, minda _

me, mxolod, minda ocnebebSi Seni Sexedva.

da, Tuki, mainc es qmnileba rogorRac gagcems,

sul ar manaRvlebs da saerTod, ar mefiqreba,

oRond, rogorme, Tundac cotaTi ocnebebs gavcde

da sinamdviles SevuerTo Cemi qmnileba.

maSin vityvi, rom, marTalia, vicxovre ase,

viyavi, diax, am donemde Seyvarebuli,

magram SevZeli da bunebas vemsgavse, mainc,

samaradisod siCumeSi SenivTebuli...

CanivTebia, ucnauri, siCume sivrces,

o, ra vrcelia es siCume, ra didebuli!..

TiTqos, buneba am ucnaur siCumes ismens,

axal qmnilebis Sesaqmnelad Cafiqrebuli.

poeziapoezia

elene abulaZe

elene abulaZe daibada 1981 wels qalaq axmetaSi. daamTavra ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis

saxelmwifo universitetis kaxeTis filialis filologiuri fakulteti. aris ramdenime wignis avtori, misi

leqsebi Sesulia sxvadasxva krebulebSi.

elene abulaZe, amJamad, axmetis municipalitetis sainformacio centris gazeT `baxtrionis~

TanamSromelia.

es, _ Semodgomis wynari Ramea, foTlebi cviva,

anaTebs, mTvare, ise anaTebs, sxeulSi mciva.

xan, fifqebiviT, momaval foTlebs momayris qari,

cviva da cviva es foTlebi, anaTebs mTvare.

erTi foToli SerCenia gaZarcvul totebs,

ara vardeba, Tavs imagrebs, uberavs odes,

kidev unda, rom gaagrZelos sicocxle, TiTqos,

amaze meti saocreba ra unda iyos?!

* * *

nuTu, cxovreba ase rTulia?

ase rTulia _ iyo keTili?

nuTu, arafriT ar SeiZleba,

rom arvin dagrCes guldawyvetili?

albaT, ara da radgan asea,

albaT, fiqrebic bedisweraa,

yvelaze kargi rogor vifiqro,

rodesac, yvela, kargi veraa?!

ase rTulia, _ viyo marTali,

gulis nadebi rom ar davmalo?

ase yofila aliarTali, _

qveynis triali ase, ubadlo?!

ho, asea da me amden kiTxvebs

ver movuZebne pasuxi zusti,

Znelia, marTla, giyvardes vinme

da ufro Zneli, roca ver uxsni...

rom... siyvarulic unda damalo,

Tan, siZulvilze meti mcdelobiT,

qveynis triali, _ ase ubadlo,

Tu, Segaxvedrebs rasac elodi?!

47

ol

e, №

2,

20

17

kalami furclis usasrulo xazebs gauyva

da sityvebi gaxdnen maTi tyveebi... frazebi

ibadebodnen azrebSi da azrebi xorcs

isxamdnen frazebSi. harmoniamac sakuTari

Tavi aRmoaCina maTSi. cam uwyoda, rom es

grZnoba ar iyo miwieri, amitomac RrublebSi

iwvoda misi arseba, kalami werda da werda...

gamoiyvana metaforebi da cisartyelis

elferi SesZina nawers, kalami wamiT SeCerda

da es SeCereba iyo TiTqos usasruloba. man

dawera sityvebi, bevri sityva da maT ukve

sibrZneSi aRmoeCinaT Tavi.

naweri gaxda filosofia da CainTqa milion

kiTxvaSi, upasuxod rom darCeniliyvnen...

kalami Seyovnda moulodnelobisgan, melnad

daiRvara, amitom, uzarmazari laqa daaCnda

furcels.

sityvebma moiwyines... arafris didebiT

aRar isurves furcelze wyobad gabneva,

araraobaSi qaosad darCnen da dardSi daiwyes

wreebis moxazva usasrulod...

xeli, ase uecrad gaCerebuli, namdvilad

itirebda, cremli, Tvalis msgavsad, masTanac

rom yofiliyo Casaxlebuli. im dros,

furcelze sufevda `arTqma~, `araraoba~,

`dumili~, `tkivili~ da... sxva, araferi.

SesaZlebeli rom yofiliyo, kalmidan

sityvebis magivrad saSineli kivili

gadmoedineboda da dafaravda dawerilsa

da dauwerels, Tqmulsa Tu, uTqmels,

yvelaferi gaxdeboda kivili, iseve rogorc,

erT dros, sityva gaxda yvelaferi da mec, is

suleli mwerali, visi kalamic sityvebad iqca

furclis usasrulo xazebze, aRar viqnebodi

harmoniaSi...

veRarc filosofiaSi aRmovaCendi

sakuTar Tavs, uazro grZnobebiT gabruebuli

vidgebodi sul patara ferdobze da

warmovidgendi, rom uzarmazari qarafis

kideze, civi niavi miseravda saxes. swored, es

iqneboda diadi striqonis, diadi dasasruli,

magram...

sasaciloa da vicodi, sityvebis avbediTi

dumili ar iqneboda xangrZlivi. amitomac,

Tamamad videqi `qarafis~ kideze, sadac qari

Cemi usasrulo Tmis talRebSi ewvneboda da

swored es iyo, albaT, warmosaxvis yvelaze

didi saCuqari, saCuqarTa Soris.

sibraze dadumda, dapataravda, Tavi

uadgilod igrZno lamaz warmosaxvad

qarbuqSi. amitomac, me is gavuSvi. sevda wavida.

kalami damsubuqda, masSi CaiRvara raRac,

sinaTliseuli da isev igrZno usasrulo

siyvaruli sityvebis mimarT.

es iyo wami _ simSvidisa, romelmac

Cemamdec amoaRwia... sakuTar Tavs

vekuTvnodi. `qarafis~ kideze, ukve, Tbili

niavi mealerseboda, amitomac ̀ arTqma~ iqca _

`sityvebad~, ̀ araraoba~ _ ̀ imedad~, ̀ tkivili~

ki, ukve, gamxdariyo `simSvide~.

uzarmazari melnis laqa gaqra, TiTqos

simSvidem da harmoniam mTeli furceli

daapatimra, pretenzia ar gamomiTqvams,

STagoneba kidev da kidev mewvia da kalami,

rogorc sanTeli _ sibneleSi, ise ikvlevda

usasrulo cxovrebis gzas furclis xazebSi.

prozaproza

ani rainauli

muza ar aris usasruloba

48

prozaproza

giorgi berZniSvili

yovelTvis ise msubuqad daiareba, gegonebaT

marTla iseTi msubuqia, rom patara niavic haerSi

aafrenso. iqneb, amitomac xmeli foTlebic

ki, mis fexqveS, arc faCunoben. mzian, wynar

amindSic ki misi kabis bolo niaviviT frialebs.

Tmebi yovelTvis mxrebs ukan aqvs CaSvebuli,

Torem misi sixSire Tvalebs sul daufaravda.

nuSiseburi moyvanilobis, muqi feris Tvalebi

TiTqos sul icinian. ara, sxva bavSvebis Tvalebic

brwyinaven, magram cincqalasi _ gansakuTrebiT.

cincqala mudam welgamarTuli, Tavaweuli

daiareba skolaSi. patara CanTa, zurgze, ise

aqvs morgebuli, rom winidan, marto ori,

wvrili Tasma moCans mxrebTan. kargad Tu ar

daakvirdeba adamiani, Tasmebs ver SeamCnevs da

uneburad gulSi gaivlebs: `cincqalas CanTa

saxlSi daviwyniao~. saxeze mudam iseTi Rimili

afenia, namdvili, sulieri arseba ki ara, didi

mxatvris freskis angelosi gegonebaT.

`cincqala, cincqala! es Sena xar? Svilo!

rato, Tavi ar momikvdeba, ar gewyinos, genacvale,

Soridan ver gicani. albaT, siberis bralia,

Torem, sxvebSi rogor unda SemeSalo? meore vin

dadis am quCaze, SenisTana?~ _ moefera bebia

sidonia cincqalas da mkerdSi Caixuta.

`cincqala! cincqala! Sena xar? genacvale!

ukve skolaSi midixar da Cems salomes, mgonia,

jer piric ar daubania. albaT, mitomaca xar

aseTi lamazi, mzeze adre rom iRviZeb da masac

rom aswreb piris dabanas~, _ Seaqo deida mananam

da Sublze ise akoca, rom warbebamde daSvebuli

Tmis pwkarebi arc Serxeulan. cincqalam deida

mananas qeba Seifera da gza ganagrZo.

`cincqala! cincqala! ase, rogor gSvenis:

tansacmeli, fexsacmeli, varcxniloba. ver

gagvigia, Sen uxdebi magaT Tu egeni _ Sen? rom

icode, rogor gveamayeba Seni Tanaklaseloba!~

_ uTxra skolaSi, Sesasvleli karis wina

baqanze Carigebuli pirvelklaselebidan maka

nacvliSvilma.

`o, amas vis vxedav?! dRes gansakuTrebiT

lamazi xar, cincqala. ra kargia, rom yvelaze

lamazica xar da yvelaze kargadac swavlob~,

_ moefera, klasis karTan mdgari, dariko

maswavlebeli da gulSi Caixuta.

cincqala klasSi Sevida, zurgCanTa moixsna

da Tavis merxs miujda. nikapi xelis gulebSi

Cargo, fanjridan moalerse mzes Sexeda da

gulSi gaifiqra: `netav, yvelas ase ratom

movwonvar? me rom mkiTxon, mzeze lamazi, mTel

samyaroSi, aravinac araa~.

cincqala

am adgilebSi iseTi siyvaruli sufevs, rom

uzarmazari: muxebi, rcxilebi, cacxvebi da

buCqebic ise Cumad Srialeben, gegonebaT isinic

hyvebiano momReral, naz frinvelebs, roca

erTmaneTs gadauWikWikeben samijnuro hangebs.

kaci Tu kargad daugdebs yurs frinvelebis

simReras, advilad mixvdeba, rom samxiarulo

ambebs ufro wkriala xmiTa da nazad mRerian,

xolo ubedurebis SemTxvevaSi maT xmaSiac sevda-

naRvelia.

aq, am adgilebSi, ise Tamamad sunTqavs mTeli

mkerdiT didi Tu patara, TiTqos, amnair haers

am mindorze, am xeebTan, am buCqebTan da am

wyarosTan romaa, versad CaisunTqavso. aqaur,

dudgulas Rerodan amomavali wyaros sikeTeze

bevrs saubroben, xolo mis warmoSobaze

legendebic ki dadis. sinamdvileSi ki ase iyo:

`au! ra magari adgilia! modi aq davisvenoT

ra~, _ Tqva nikom. sagzliani zurgCanTebi

movixseniT da mwvaned mobibine mindorze

gavgordiT dasasveneblad. Cveni goSia ZaRli

_ cago maSinve, didi buCqis CrdilSi wamowva,

cxviri kudqveS damala da dasasveneblad moewyo.

daRlilobisgan, susti ferdebi swrafad

ucemda, cota xanSi sunTqva gauTanabrda da

CaeZina. albaT, ZaRlebis Zilic amas hqvia:

naxevrad Zil-RviZili.

`brola, sanam me da rezo Txilis wkeplebs

movWriT gudurebis Sesakravad, Sen wyali

moitane. oRond, Sors ar waxvide~, _ vuTxari

Cvens patara Zmas da wylis WurWeli gavuwode,

Tan davubare: `icode, binad es beberi wiflis xe

iqneba. aq moxval da Tu ar viqnebiT, dagvicade~.

`brola~ zedmeti saxelia. nikos, es saxeli,

misi kanis siTeTris gamo daarqves. axlac,

didebic da Tanatolebic, sul zedmeti saxeliT

brolas wyaro

49

ol

e, №

2,

20

17

mimarTaven. niko gasuli wlis seqtemberSi

Sevida skolaSi, magram manamdec icoda: anbanis

yvela asos gamowera, asis farglebSi mimateba-

gamokleba da zogi sxva ram.

`raRa me unda wavide mosatanad? saxlSi ar

myofnis?~ _ abuzRunda niko da calyura wylis

WurWlis aqeT-iqiT qneviT gagvSorda. misi

buzRuni kidev karga xans gvesmoda.

`marTlac, raRa brola gaagzavne? niko

pataraa, araferma SeaSinos, tyeSi varT~, _

miTxra rezom. saqamridan mokletara waldi

gamoiZro da riyis qva piris asawkepad gausva.

`vin icis, am waldiT ramdeni Tavxmela an Wigo

eqneba moWrili~, _ gamefiqra Cemdauneburad.

`gambedaobas, uSiSobas exlave unda mieCvios,

Torem, mere gviani iqneba. gamige rezo!~ _

mivmarTe saSualo Zmas.

Txilis swori wkeplebis Sovna, lastebis

dasawnavad, advili rom ar aris, yvelam icis.

hoda, mec karga xans movundi Zebnas. rezos

ociode Tavxmela moegrovebina da beberi,

namexari xis qveS micdida. is iyo, wkeplebi

davyare da rezos mivujeqi, rom gabrazebulma

mkiTxa: `beqa, ramdeni xania, rac niko wyalzea

wasuli da aqamde sad aris? xom ar mogveZebna?~

me TvaliT davuwye nikos Zebna. megona,

sadme imaleboda. brola arsad Canda. buCqebTan

cagosac veRar movkari Tvali da cota

davwynardi. mivxvdi, rom isini erTad iqnebodnen.

cota xanSi, me da rezo im mxares wavediT, brola

da cago rom gvegulebodnen.

`ni-ko!~, `ca-go!~, `ni-ko!~, `ca-go!~ xan me da

xanac rezo vixmobdiT wyalze wasul onavrebs.

male, sacalfexo biliks davadeqiT, romelzedac

brolas da cagos nafexurebis kvali etyoboda.

biliki did mindorze gadioda. uzarmazari

muxebi, rcxilebi da cacxvebi amSvenebdnen

mindvris napirebs. cacxvebs yviTeli yvavilebi

gaxsnodaT da aremare surnelovani Taflis

suniT iyo gaJRenTili. moRale muSa-futkrebi

yvavilidan yvavilze gadafrenisas zuzunebdnen.

`ni-ko!~, `ca-go!~, `ni-ko!~, `ca-go!~, sad

xarT! amoiReT xma! vyvirodiT mTeli ZaliT.

cota xanSi, aSkarad gavigoneT cagos yefis

xma. xmauri mindvris bolodan ismoda. amiT

Tavis da nikos adgilsamyofels migvaniSnebda.

wuTSi, Cvens win, ucnauri sanaxaoba gadaiSala:

Cveni brola muxlamde talaxiT mosvriliyo.

Tixiani hqonda mklavebi da saxec. am suraTis

damnaxavi Znelad mixvdeboda, es, mosvrili

biWi, is lamazi brola iyo Tu ara. Cveni misvla,

TiTqos, arc SeuniSnavs, Tavs ise gvaCvenebda.

Tvals gvaridebda da SekiTxvebzec gadakvriT

gvpasuxobda, an, saerTod, Tavs aridebda.

etyoboda, raRac saamayo saqme Caedina da Tavs

iwonebda.

`rad ginda, niko, eg Tixa? sad moTxare?~

vkiTxe gakvirvebulma da cota dabneulma. niko

dumda. mere, Tavi rom ar auwevia, mipasuxa: ̀ wyaro

unda gamoviyvano! ar damiwyoT: rad gindao,

ra saWiroao. aq mosuls yvelas gamoadgeba,

gaigeT?!~

me da rezo gakvirvebiT vucqerdiT da ver

gagvego, iq rogor unda gamoeyvana wyaro.

`brola, wyalic Tu iqneba Sens wyaroSi?~

dabneulma vkiTxe umcros Zmas.

`ras ver xvdebiT?! marTla ver xvdebiT?!

kidev kargi me wamovedi Torem Tqven verc

moagnebdiT am adgils. axla, Tu gindaT,

damexmaroT, momiZebneT msxvili, grZeli

dudgulas Ziri, Zalian mWirdeba. gesmiT

Tqvena?!~

imdenad mkacrad da kategoriulobiT

Tqva brolam, rom me da rezom mxrebi aviCeCeT

da gakvirvebulebma erTmaneTs gadavxedeT.

gumaniT ki vgrZnobdi, rom raRac aRmoCenasTan

gvqonda saqme.

`mainc, ar gvetyvi, wyali rogor Camova

im dudgulaSi?~, ise seriozulad movTxove

pasuxis gacema, Soridan msmenels namdvili

Cxubi egoneboda.

`nuTu, marTla ver xedavT amxela gubes?

ase ram dagabrmavaT. Tqvenc ityviT, raa!~

gabrazda niko. xuTiode nabiji gadadga Txilis

da rcxilis totebiT damaluli ormosken da

muxlebamde wyalSi Caxta. etyoboda, rom es

ormo sul xeliT amoeTxara am xanSi.

`amas ver xedavT? aq rom miwisqveSa wyali ar

iyos, gube rogor gaCndeboda? Tqven dudgula

miSovneT da wyaros gamoyvana Cemze iyos~, _

gacxarda brola. rezo dudgulas saSovnelad

gaiqca.

`aba, naxe, gamodgeba Tu ara Seni

aRmoCenisaTvis~, _ iyvira rezom da dudgula

nikos xelSi miaCeCa. brolam dudgulaSi

gaiWvrita, darwmunda, rom Rru Tavisufali iyo,

dudgula sqeli mxridan gubeSi CauSva da magrad

daawva. dudgulas naxevari ormoSi CaerWo.

`esec ase~, _ Tqva brolam da ormodan

amoxta.

ramdenime wuTs velodiT dudgulas

Raridan wylis amosvlas. yvelaze metad brola

nerviulobda. iqve moxtunave cagos fexic ki

amohkra.

da, ai, rogorc iqna, dudgulis Tavze gaCnda

sisvele. cota xanSi, mRvrie wyali gadmoiRvara.

male dawmindavda da dudguladan kamkama wyali

iRvreboda.

`vaSa! vaSa!~ _ SevyvireT me da rezom da

Cvens brolas talaxiani tanis kamkama wyliT

dabana davuwyeT. am sixaruls yvelaze metad

cago gamoxatavda. gabmiT yefda, TiTqos tyis

binadar nadir-frinvels amcnobda: `ai, rogori

biWia Cveni brola, modiT, naxeT, ra saCuqari

mogimzadaTo~.

50

TavdaviwyebiT uyvarda patara Tamazs

bebia Taliko. zamTris uTvalavi grZeli

Rameebi tkbilad gautarebia bebiasTan

erTad. bebia-SviliSvili moguzguze

buxris win gaSlil fardagze isxdnen. biWs

bolomokauWebuli, nekissisqe, grZeli

mavTulis saCxreki eWira da arxeinad Cxrekda

venaxis sarebis Camwvar nakverCxlebs. bebia

xSirad Seexmianeboda xolme: `aba, Sen ici,

Tamaz. ar CageZinos, cecxlSi ar Cavarde,

damimaxinjdebi es lamazi biWio~. ra tyuilad

swyinda bebias naTqvami. arada, axla, ramdeni

SemTxveva agondeba, bebiam rom gadaarCina

dawvas. sul pataraobidanve uyvarda Zili

da ra Tavisi brali iyo? uyvarda da axlac

uyvars, eg ari da ega!

wavida bebia Taliko am qveynidan

valmoxdili, amagdari, spetaki adamiani da

datova buxris piras gatarebuli eSxiani

saRamoebis mogoneba, is dauviwyari zRaprebi,

uTvalavjer rom mouyolia.

...Tamazi! Tamazi! adeqi droze! uamravi

saqme maqvs. Tu movla ar SegeZlo, ratom

gaiCine kurdRlebi?! xom giTxar: `kurdRels,

yoveldRiurad, sakuTar wonaze meti saWmeli

sWirdeba meTqi, ar damijere? axla, rac

ginda, is qeni. magis uflebas ki ar mogcem,

rom mSivrebi amoxoco, gesmis Sena?!~, _

ZilburanSi moesma dedis xma Tamazs. Tvalebi

saCvenebeli TiTebiT moifSvnita da TavisTvis

waibuzRuna: `ex, Cemo Taliko bebia, sada xar.

roca yvelaze metad mWirdeba Seni Tavi, axla

miRalate? rogor maklixar rom icode?~

sabani gadaiZro, mokle, saazafxulo Sarvali

amoicva, qoSebi terfebiT aitaca da aivanze

gavida.

aRmosavleTis mxares TiTqos xanZari

gauCineso, mzis sxivebisgan cis TaRi da mTis

wverebi alisfrad Seferiliyo.

`au, Seni gulisa, marTla ramdeni

dro gasula, ee! ram damaZina amden xans?

albaT, imitomac, rom gigla papa saxlSi ar

meguleboda. amaRam mec gavyvebi sazamTros

baRSi sayaraulod~, _ xmamaRla warmosTqva,

kibeebi Cairbina da kurdRlebTan mivida.

`biWo, xelcarieli mixvedi? gomuris

karTan yria axali mokrefili balaxi da

kombostos foTlebi, wauRe da dauyare.

magaT Seni mirTmeuli undaT, Torem gana, ver

davuyridi?~ _ wyromiT uTxra dedam.

SuadRis xanze gigla papam cxenisuremi

ezos WiSkarTan gaaCera.

`Tamaz! Tamaz! nu Camomiyvan, Svilo, kari

gamiRe~, _ gasZaxa Ramenatexma gigla papam.

Tamazi wamSi iq gaCnda da WiSkari aaWriala.

TeTrkoplebiani finia ZaRli simba kudis

qneviT da xmadabali wayefebiT fexebSi

gaugorda. papam, cxenisuremi ezoSi Seiyvana,

Tamazs ramdenime sazamTro miawoda da

urmidan Camovida.

`balRo, exla Sen ici da Senma vaJkacobam.

ro ikvexi: ̀ esa varo, isa varo~, exla gamoCndeba,

vinca xar. urmidan cxenis gamoSvebaSi

momexmare, sadme, CrdilSi daabi da balaxi

dauyare, me cota wavuZineb, amaRamac unda

vuyaraulo~.

`mec wamiyvane ra, papi, sayaraulod. mTel

Rames ar daviZineb, ara gjera?~, _ Seexvewa

Tamazi. gigla papam xelebi daibana, aivanze

avida, rZlis mier gaSlil sufras miujda

da Tamazs gasZaxa: `modi, yaraulo, CemTan

erTad isadile, kaci ara xar? cota Rvino

davlioT, bebias Sesandobari gavugzavnoT da

daviZinoT~.

biWma papas gverdiTa skamze moikalaTa da

sanam papa sadilobda, iqidan fexi ar moucvlia.

Rvinoze ra mogaxsenoT da sazamTro ki

isiamovna.

mze dasavleTis mTebis wverebs

uaxlovdeboda, roca gigla papam gaiRviZa.

ezoSi Cavida, cxens kiserze caluReli

Camoacva, zurgze unagiri daadga, urmis

xelnebSi Caayena da Tamazis gasZaxa: `balRo,

gamoSvebaSi Tu miSvele, SebmaSi ar unda

damexmaro?~ Tamazi wamSi masTan gaCnda da

kidec miexmara.

`rao, balRo, mogca dedaSenma wasvlis

ufleba, Tu saxlSi rCebi?~, _ ikiTxa papam.

`ege, Cemi bargi, papi! exla, uremze

davtvirTav da herii!~ iseTi aRfrTovanebiT

Tqva Tamazma, aSkara iyo, mis sixaruls

sazRvari ar hqonda.

papam simba uremze asva. ZaRlma TavisTvis

gankuTvnil `sawolSi~ moikalaTa, Tamazi

dedasTan mivida dasamSvidobeblad.

`aba, Sen ici, Svilo! rogor iyarauleb.

Tu yoCaRad moiqcevi, papa sxva drosac

wagiyvans sazamTros baRSi sayaraulod. Tu

Zili mogeria, civi wyali Seisxi saxeze da

gamofxizldebi~, _ daariga dedam yarauli

Svili.

`bolo-bolo, baRSi mivdivarT

sayaraulod da ara _ saxelmwifo sazRvarze,

Cemo rZalo~, _ Caeria deda-Svilis saubarSi

gigla papa.

Ramis bindbundi epareboda alaznis

vels, papa giglas uremi sazamTros baRs rom

miuaxlovda. pirveli simba gadmoxta urmidan

da sayaraulo koSkisken gaiqca. gigla papam

cxenis sadaveebi urmis Walas Semoaxvia da

frTxilad Cavida.

`ai, esec Cveni sayaraulo. amaRam, am

yarauli

51

ol

e, №

2,

20

17

koSkuraze unda gavaTenoT. xo magari koSkura

maqvs? Tqvi vaJkacurad~, _ mimarTa papam

Tamazs da akaciis xis oTx boZze mowyobil

fanCaturze mianiSna, CaduniTa da Salaf-

balaxiT rom iyo daxuruli.

`ai, koSki da lazaTi! martokam aaSene,

papi? saxuravi mainc rogor daaxure

martom? me ratom ar wamomiyvane saSvelad?~

Tavdajerebulma, didi kaciviT usayvedura

Tamazma gigla papas.

`ai, amaRam gamoCndeba Seni vaJkacoba;

gnaxav, ra biWica xar~, _ iyo gigla papas mokle

pasuxi.

mTvariani, naTeli Rame iyo. lurj caze

qula-qula Rrublebi dacuravdnen. xandaxan,

roca mTvares miefarebodnen, ukuneTiviT

bneloda sazamTros baRSi. karga xans

ifxizles yaraulebma. uTvalavi zRapari

mouyva gigla papam patara yarauls, maT Soris,

iseTebic, arsad rom ar waukiTxavs, TviTon

rom igonebda.

SuaRame gadasuli iqneboda, gigla papa

koSkuridan rom Camovida da sazamTros baRs

Semouara, saeWvo adgilebi Seamowma. simba

sul Tan dahyveboda mzrunvel patrons. cota

xanSi, moxuci koSkuraze avida TamazTan.

`aba, yaraulo, rogoraa saqme? Zili

xom ar mogeria? Tu ginda, Cadi da gaiqec-

gamoiqeci. dabneuli simindis marcvlebiviT

gagefanteba Zili. ise, kacma rom Tqvas, xom

advilia yarauloba?~ _ dabali xmiT, TiTqmis

CurCuliT SeekiTxa gigla papa, magram Tamazis

pasuxi ar miuRia, _ mSvidi, bavSvuri ZiliT

eZina patara yarauls.

mxatvari aleqsandre gogiaSvili

52

cotnes uambo bebiam:

im didi cotnes gmiroba;

visi sexnia vyofilvar?! _

biWi gaocda, _ hkvirobda.

Cemi mamulis simSvide _

netavi, ratom kortneso?!.

gvinda samSoblos mcveloba:

daviTs, SoTas da cotneso.

sul rom erTad Seikribos:

Cemi leqsis mze da mTvare;

varskvlavebis jari caSi, _

vTvale, vTvale, ver davTvale!

sul rom erTad Seikribnen:

frTaxatula _ aisebi,

momRimare _ gogo-biWni, _

sixaruliT avivsebi!

sul rom erTad Seikribnen

Cemi leqsis beRurebi,

ciyvebi da yurcqvitebi, _

Sen am ambavs exumrebi?

mTa da bari _ yvavilebi,

xan, _ zurmuxti, xanac, _ Tovli,

erTad aris: silamazis,

siyvarulis maraToni...

me vamayob Cemi qveynis

zurmuxtovan mTa-bariTa,

iebi da enZelebi

pirs ibanen cvarnamiTa.

dRe _ mze nazad gvefereba,

Rame _ mTvare gvCuqnis ambors,

weliwadis dro _ oTxive

Tavis lamaz saTqmels ambobs.

poeziapoezia

nunu ZamukaSvili

Cemi qveynis siyvaruliT

amayi var, guli mTelobs,

sixaruli hqondes, mudam,

Cvens kurTxeul saqarTvelos.

dgas Zeglebi mweralTa, _

ilias da akakis,

siamaye qarTvelTa

ra didia, ra kargi.

roca vucqer, yovelTvis,

guls siame medeba,

sul, _ mzesaviT, ibrwyinebs

maTi Semoqmedeba.

dabadebis dRe aqvs, bebos

nata acxobs namcxvars,

megobrebs da naTesavebs

nebavT _ bebos naxva.

zurikelam moisurva

daexata bebo,

da daxata, windebs rom qsovs,

marTlac sanaqebos.

natam uTxra, _ es naxati

kargi aris, zura,

bebo isec dagvixate, _

vardebze rom zrunavs.

dagvixate, kidev, bebo

Zroxas roca wvelis,

rZe-mawoni uxvada gvaqvs,

TiTqmis, _ mTeli weli.

krux-wiwilas, roca uvlis,

an akeTebs sadils,

da gvisrulebs siyvaruliT

yvela lamaz wadils.

dabadebis dRe aqvs bebos

da stumrebsac elis,

sufras ukve dastyobia

natas gamrje xeli.

53

ol

e, №

2,

20

17

gmadlobT, Svilo, bebikos guls

sixaruli avsebs,

naxatebSi, Cemo, biWo

rogor mimamsgavse.

boTom zRarbi dainaxa,

gaioca, gahkvirda...

hkiTxa, ra sulieri xar,

Cvens baRCaSi ra ginda!

me zRarbi var, megobari,

Tqveni baRCa-baRisa,

pawawina zRarbebi myavs, _

maTi gazrda maRirsa.

mgoni, Cems gzas uyureben

pawawina zRarbebi, _

sikeTes da Sromas vaCvev, _

ar arian xarbebi.

veZeb, vaSlebs, qarisagan,

mwvane molze dacvenils...

boTom uTxra: orive varT _

baRCa-baRis damcveli.

netav, ras ustvens Citi,

ra survili aqvs netav?

Svilebi kargad myavdes,

ar darCnen, oblad, kentad...

tye mwvane iyos mudam,

ar gaxmes erTi _ totic,

minda galobdes yvela,

amRerdes yvela _ noti.

mze brwyinvalebdes cidan,

gvinanavebdes mTvare,

miyvarxar, Citunia, _

amSveneb _ are-mares.

kabas arxevs niavi,

kaba Sreba _ SrialiT,

ra kargia, _ dRe aris:

lamazi da mziani.

Caicva da niniko _

erTi Semofrialda...

baRSi midis kudraWa

Tvals ayolebs ia da...

Semdeg ezos gaxeda,

`naxvamdis~ _ Tqva, _ is iyo

kargad moiqecio, _

daadevna _ yiyliyom.

Semodgoma gvestumra,

Tavs iwonebs yurZeni...

erTad, _ bebo-papasTan,

rTvlis Tadarigs vuZRvebi...

qvevri gavakrialeT,

movamzadeT vedrebi,

ise swrafad vtrialeb,

lamis, mercxals vedrebi.

xval, gvaqvs rTveli, gvewvieT,

karze aris SabaTi,

ukve, yvela mtevani, _

Taflia da SarbaTi.

ai, ukve moswavle var,

wels skolaSi mivedi,

Cemi ena _ qarTuli, _

aris, CemTvis, imedi...

sxva enebsac viswavli,

da movivli msoflios, _

gavecnobi megobrebs, _

sixarulSi _ myofio...

xalxuri reminiscenciiT...

_ biWo, visi xar, malxazi?

_ dedikosi da mamasi,

mamidasi da Ziasi,

bebikosi da papasi.

_ ra survili gaqvs, malxazi?

_ lilea, Cemi daiko,

dedikos minda vuTxra, rom

maCuqos: erTi Zamikoc...

mere... samive, sul, erTad,

CamovirbendiT Tqvensao...

Tqven, _ arakebi gviTxariT,

Cven, _ leqsebs getyviT bevrsao.

Tavs iwonebs Tamuna,

kviris dReebs viTvlio,

wamiyvaneT skolaSi,

sanam unda viTmino?..

ai, ukve, movida _

ai, vardis konebi,

mival, _ Cems maswavlebels

gulSi Cavekonebi.

54

_ fiso, giyvars qari?

hkiTxes fisunias,

_ veTamaSebodio, _

mxolod, _ cicqna niavs.

_ aba, goWuniav,

Sen, Tu, giyvars qari?

_ eg ar gamagonoT, _

braziani ari...

hkiTxes: qaTmebs, bekos

murias, Tu, fuCos,

_ vis sWirdeba qari? _

qari, mxolod, urCobs.

vkiTxoT, rasa fiqrobs

Cveni zRarbunia?

_ qars virCevo, iciT?

im onavar niavs.

_ ratom, ratom zRarbo?

ra sikeTes gaSlis?! _

_ minda _ vaSlis xidan

Camoyaros vaSli.

_ aba, Caufiqrdi,

qveyanas rom arbevs?

Tamrom misca vaSli, _

wauReo zRarbebs.

_ wamiyvaneT skolaSi, _

ixveweba mindia,

xedavT? bavSvi _ ramdeni,

skolisaken midian.

_ vici, kargad iswavli,

daamSvida bebiam,

mixaria, rom skola

ase Segyvarebia.

daicade, sul cota,

erTi welic gava da...

Senc rom waxval skolaSi,

darwmundebi Tavada.

dReebs iTvlis mindia, _

_ dReo, gadi, male da...

_ dReSi, erT furclis meti

ar moxio kalendars.

me, ukve, vTvli Tormetamde,

Tavs iwonebs _ maTe,

papam uTxra: _ axla meti,

siyoCaRe gmarTebs.

kargia, rom Tvla iswavle,

maTe, Cemo kargo,

Tormeti hyavs Wrelas goWi,

Tvale, ar dakargo.

Cven gvekuTvnis mTeli ezo,

ra yofa aqvT _ indaurebs,

me ki _ patara SoSia,

uceb, moviSinaure.

sagaloblebs, roca mReris,

gundic modis SoSiebis,

modiT CvenTan, koncerti gvaqvs, _

ratoma xarT moSorebiT?..

baRCa-baRi gaxalisda,

gulwiTelobs, ufro vaSlic...

da... SoSiac Tavis moZmes

gahyveba da laR frTebs gaSlis.

baRis megobaria

mofusfuse zRarbuna,

vis ras uSlis, bedma rom

mas eklebi arguna.

mterma rom ar daCagros,

Tavi igrZnos uSiSrad,

baRs patronobs da dadis

uCumrad da uCinrad.

gexvewebi Rrubelo,

gadaeci sxva Rrublebs, _

mze, iseTi cxelia,

Caidansac aduRebs.

axla uWirs baRCa-baRs,

bostneuli ras gavs?..

cota wyali masviTo, _

cremli mosdis nargavs.

dairbina mudaram, _

andamatis qnariT,

wamovida, nel-nela,

Rrublis didi xari.

rqebze edga doqebi

uamravi, sarwyavi,

baRCa-baRi zeimobs, _

aRar aris sawyali.

55

ol

e, №

2,

20

17

bebom uTxra mezobels

nana ukve moCitda,

ra uceb gaizarda, _

guSin iyo norCi da...

gaigona nanikom,

ase uTxra: _ bebio,

Citunas rom mamsgavse,

rom ara maqvs frTebio?!

rom darbixar, naniko,

xels giwvdian mTebio,

me megona, patarav,

gamogesxa frTebio.

_ ratom hqvia Jurnals `dila~?

kiTxva-kiTxvas emateba,

_ imitom, rom es Jurnali

dilasaviT gvenatreba...

imitom, rom Cveni `dila~

sixarulis dari ari,

kiTxuloben: lela, zura,

eka, nika, mariami.

imitom, rom moaqvs sxivi, _

mSobliuri da qarTuli;

imitom, rom _ yvela gverdze,

mzis sxivia Caqarguli.

gaSiSvlebul xeebs Soris

uceb, wamiT Sedga nato,

_ im foTolma rogor gasZlo

kenweroze martodmarto?

albaT zamTris fiqri unda,

gazafxulis kvirts gaandos...

wiwilebs rom sakenks uyris

pawawina eka,

mofrindeba Citunia,

sakenks isic kenkavs.

wiwilebic Citunias

axloblad Tu Tvlian,

da rac erTad sauzmoben,

TiTqmis mTeli Tvea.

rom WikWikebs diliT adre

Citunia Cveni...

icis, lamaz megobrobas

simRerebic Svenis.

Cvenma Zroxam am diliT

lamazi xbo moigo...

gavixareT Zalian

Wrelze-Wreli rom iyo.

ususuri ar aris

ZuZusa swovs yoCaRad,

_ ui, _ yviris naTia,

rZes naRebi moxada!

deda ambobs: _ TandaTan

mieCveva wessao...

cotac moiTmine da

Cvenc gagviyofs rZesao...

wagviyvana papam tyeSi, _

ramdeni xe vnaxeT...

vTvaleT, vTvaleT, ver davTvaleT,

gagvibrwyinda saxe.

cacxvi, rcxila da ifani,

Svindi, aryi, Tela,

nekerCxali _ oqrosferad,

verxvi _ vercxlad elavs.

rko mousxams uh, ramdeni

mxrebgadaSlil muxas,

mis totebze frinvelebi

Semomsxdaran uxvad...

tye bavSvebis danaxvaze

guls sixaruls ifens,

megobrebi mosulano, _

eRimeba wifels.

sad yofilan baWiebi,

erTi SexeT, ciyvebs,

es ra netarebaSi da

sixarulSi _ iyvnen.

mze ki yvelas efereba, _

tyeSi yvela xarobs,

nakadulic mowkrialebs, _

ukvdavebis wyarod.

zooparki daxata

guSin, anam _ furcelze,

da Zamiko _ daikos

mxatvris saxels uvrcelebs.

ana _ gogo, mxatvrobiT,

ise kargad garTula,

sul, erTad moaTavsa:

ciyvi, beko, daTuna.

_ daTvi, _ calke gadasvi,

amas fiqri rad unda?

_ beqa, yvela zRaparSi

keTilia daTuna.

56

Telavi ZirZveli kulturis qalaqia, Tavis

droze qarTl-kaxeTis mefeTa rezidencia. am

ulamazesi qalaqis aRorZineba ukavSirdeba

qarTl-kaxeTis mefis erekle meoris xanas (XVIII

saukune). swored, mis karze Caeyara safuZve-

li qarTul Teatrs, sa-

suliero saswavlebels,

viTardeboda poezia,

saeklesio galoba da

sakravieri musika.

mdidarma kul-

turulma memkvidreobam

ganapiroba, am qalaqSi,

samusiko saswavleblis

gaxsna.

1932 wlis 12 oqtomb-

ers TelavSi gaixsna

musikalur-pedagogiuri

teqnikumi. mis direqto-

rad dainiSna gamoCenili

qarTveli kompozitori,

pirveli qarTuli ko-

mikuri operis `qeTo da

kote~ avtori _ viqtor

doliZe.

wels saswavlebels

usruldeba daarsebidan

85 weli. Tu, rogori

siyvaruliT, enTuzi-

azmiT, TavdadebiT iRvwodnen mis kedlebSi moR-

vawe pedagogebi, rogor warmatebebs aRwevdnen

maTi gamozrdili moswavleebi, raoden didi wv-

lili SehqondaT dauRalavi SromiT saqarTve-

los samusiko saganmanaTleblo saqmeSi _ amaze

mogvianebiT visaubrebT.

axla, mkiTxvels minda gavaxseno ori gamor-

Ceuli pirovneba, romlebic gamudmebiT ibrZod-

nen TelavSi samusiko saswavleblis gadasarCe-

nad.

sikeTis gzis gamkvalavebi iyvnen qarTuli

samusiko kulturis TvalsaCino warmomadgen-

lebi, profesiuli samusiko ganaTlebis moama-

geebi, didi humanistebi, xelovnebis damsaxure-

buli moRvaweebi: profesori nikoloz (niko)

CigogiZe (1892-1962) da misi meuRle _ saqarT-

velos saxalxo artisti, Celisti _ profeso-

ri nina Tevdores asuli kozminskaia-CigogiZe

(1903-1984).

`niko da nina~ _ ase erTad, didi siyvaruliT

moixseniebdnen maT musikalur wreebSi.

niko CigogiZe iyo Rvawl-

mosili mecnieri, didad

avtoritetuli musikism-

codne, mkvlevari. rogorc

aRvniSneT, Tavisi Sinaar-

siani cxovrebis erTgul

TanamgzavrTan, violonCe-

list nina kozminskaia-Cig-

ogiZesTan erTad, Tavdade-

bulad emsaxureboda musi-

kalur-saganmanaTleblo

saqmes saqarTveloSi, orive

ekuTvnoda musikosTa im

Taobas, romlebmac mkvidri

safuZveli Cauyares qar-

Tul samusiko xelovnebas.

niko CigogiZe daibada

TelavSi, 1892 wlis 29 oq-

tombers Raribi glexis

mravalSvilian ojaxSi.

1900 wels miabares Telavis

saqalaqo saswavlebelSi.

ori wlis Semdeg, 10 wlisas

gardaecvala mSoblebi da

ufrosma Zmam TavisTan, imereTSi waiyvana.

xonis samaswavleblo seminariaSi oTxwliani

saswavlo kursis dasrulebis Semdeg, niko Cigo-

giZe iniSneba guriaSi, orklasian saswavlebelSi

pedagogad. 1915 wels igi gadahyavT maswavle-

blad, kvlav, orklasian saswavlebelSi _ same-

greloSi.

1918 wels niko CigogiZe Sedis Tbilisis

universitetSi filosofiur ganyofilebaze,

magram xelmokleobis gamo swavla miatova. mas

musikosobis dauZleveli survili gauCnda da

kompozitor dimitri arayiSvilis daxmarebiT,

1922 wels Cairicxa Tbilisis meore konservato-

riaSi musikis Teoriis klasSi. 1926 wels swavla

gaagrZela sakompozitoro ganyofilebaze.

rogorc cnobilia, meore konservatoria

Telavis musikaluri saswavlebeli - 85Telavis musikaluri saswavlebeli - 85

neli zuroSvili

qarTuli kulturis moamageni

Telavis musikaluri saswavleblis 85 wlisTavisaTvis

niko CigogiZe da nina kozminskaia-CigogiZe

57

ol

e, №

2,

20

17

(saxalxo) TbilisSi daarsda 1921 wels.

misi direqtori iyo dimitri arayiSvi-

li; 1917 wels daarsebul pirvel kon-

servatorias ki saTaveSi edga zaqaria

faliaSvili.

meore konservatoria gaxda maso-

brivi samusiko ganaTlebis udidesi

kera. 1923-24 wlebSi orive konserva-

toria gaerTianda.

1926 wels niko CigogiZe iniSneba

saqarTvelosa da somxeTis xelovnebis

damsaxurebuli moRvawis, kompozi-

tor s. barxudarianis klasSi asisten-

tad. barxudaniani iyo avtoritetuli

musikosi. damTavrebuli hqonda ber-

linisa da petrogradis konservato-

riebi. misi moswavleebidan, SemdgomSi,

saxelganTqmuli kompozitorebi gaxd-

nen: ak. andriaSvili (Telavidan), n.

gudiaSvili, gr. kilaZe, S. mSveliZe, o.

TaqTaqiSvili da sxv.

am pirovnebasTan muSaobam da mego-

brulma damokidebulebam axalgazrda

musikoss bevri ram SesZina.

1828-32 wlebSi n. CigogiZe miav-

lines leningradis konservatoriaSi.

man Tavisi niWierebiTa da Sromis-

moyvareobiT miiqcia profesional

musikosTa yuradReba. SemdgomSi, Tbi-

lisSi dabrunebisas, maTTan saqmiani

da megobruli kavSiri ar gauwyvetia.

axalgazrda musikosi TandaTan

codnis ufro did mwvervalebs ipy-

robs. igi iniSneba pedagogad Tbili-

sis konservatoriaSi Teoriul dis-

ciplinebSi; ramdenime wlis Semdeg

uZRveba polifoniis specialur kurss

Teoriul-sakompozitoro fakulte-

tis kompozitorebisa da musmcodneeb-

isaTvis.

ocdaTxuTmeti wlis ganmavlobaSi n. Cigo-

giZe keTilsindisierad emsaxura erovnuli

musikaluri kadrebis aRzrdis saqmes, _ maleve

daniSnes Teoriul-sakompozitoro fakulte-

tis dekanad.

igi brwyinvale pedagogi iyo. misi mowafee-

bidan, SemdgomSi, cnobili musikosebi gaxdnen

kompozitorebi: s. saniZe, o. gordeli, b. kver-

naZe, g. yanCeli, musikismcodne m. axmeteli da

mravali sxva.

garda nayofieri pedagogiuri muSaobisa

n. CigogiZe did erovnul saqmes eweoda (adre

sazogadoebriv saqmianobas uwodebdnen). misi

aqtiuri monawileobiT 1922 wels Camoyalibda

`axalgazrda qarTvel musikosTa sazogadoe-

ba~. es iyo axalgazrda niWier kompozitorTa,

musikismcodneTa da saSemsruleblo Zalebis

gaerTianeba. masSi Sediodnen: g. TaqTaqiSvili,

S. TaqTaqiSvili, gr. kilaZe, i. tuskia, v. gokie-

li, n. CigogiZe, S. aslaniSvili, gr. CxikvaZe, evg.

miqelaZe, al. nasiZe, s. Careqovi, d. andRulaZe,

d. badriZe, n. qumsiSvili, d. mWedliZe, l. SiukaS-

vili, a. CijavaZe, l. iaSvili da sxv.

`axalgazrda qarTvel musikosTa sazoga-

doeba~ propagandas uwevda klasikur simfoniur

musikas da axalgazrda avtorebis Txzulebebs.

swored qarTvel axalgazrda musikosTa Zale-

biT Camoyalibda pirveli simebiani orkestri,

romlis bazazec TbilisSi 1924 wels Seiqmna pi-

rveli simfoniuri orkestri.

`axalgazrda qarTvel musikosTa sazoga-

doebam~ progresuli roli Seasrula axali

qarTuli musikis CamoyalibebaSi. 1925 wels

misi wevrebi monawileobdnen pirveli qarTuli

saopero studiis daarsebaSi. qarTul enaze kon-

servatoriaSi mravali opera daidga. reJisore-

bi iyvnen: j. marjaniSvili, s. axmeteli, studiis

direqtori _ a. faRava.

1927 wels, beThovenis gardacvalebis 200

wlisTavTan dakavSirebiT, sazogadoebis Zale-

biT saqarTveloSi pirvelad Sesrulda mecxre

simfonia (diriJori e. miqelaZe).

Semdgom wlebSiac n. CigogiZe gulisxmierad

ekideboda musikalur-sazogadoebriv organi-

zaciebTan dakavSirebul yvela RonisZiebas:

muSaobda saqarTvelosa da maSindel sabWoTa

kompozitorTa kavSirSi, musfondis gamgeobaSi

da saredaqcio kolegiaSi, saqarTvelos sagun-

do sazogadoebis gamgeobaSi. man didi amagi das-

do TviTmoqmed musikalur wreebs. uamravjer

yofila premirebuli rogorc pedagogiuri, ise

sazogadoebrivi moRvaweobisTvis.

beTania. simRerebis Segrovebis periodi.

marcxnidan pirveli niko CigogiZe.

58

samecniero sferoSi misi kvleva-Ziebis sa-

gans Seadgenda qarTuli xalxuri mravalxmi-

anobisa da misi xvalindelobis sakiTxi qarTul

profesiul musikaSi: amuSavebda polifoniis

(mravalxmianobis) sakiTxebs qarTul, rogorc

xalxur, aseve _ profesiul musikaSi.

1930 wels n. CigogiZe S. mSveliZesTan, da S.

aslaniSvilTan erTad samusiko eqspediciaSi

mesxeTSi imyofeboda. es iyo pirveli eqspedicia

mesxeTis musikaluri folkloris mosaZieblad.

es didi musikosi, CemTvis, erTgvari etalo-

nia Sromismoyvareobisa, patiosnebisa, sakuTari

profesiis mosiyvarule adamianisa, didi pasux-

ismgeblobis grZnobiT aRsavse pirovnebisa da

mousvenari mkvlevarisa.

n. CigogiZes ekuTvnis monografiuli xa-

siaTis narkvevebi: d. arayiSvilze, n. sulx-

aniSvilze; man ganixila xalxurobis sawyisi z.

faliaSvilis SemoqmedebaSi da sxv.

gansakuTrebiT maxlobelia misTvis niko

sulxaniSvilis Semoqmedeba.

igi aRniSnavs, rom n. sulxaniSvilis pro-

fesionalizmi stiqiuri xasiaTisaa. miuxeda-

vad amisa, igi hqmnis msoflio Rirebulebebis

Sedevrebs. mkvlevari xazs usvams kompozitoris

novatorul mxareebs da sxv. yvelafer amas n.

CigogiZe asabuTebs mecnierulad, n. sulxaniS-

vilis Semoqmedebis Rrma da detaluri codniT.

igi aRfrTovanebulia am fenomeniT. rogorc

niko CigogiZis qaliSvili, Tbilisis konserva-

toriis profesori, qalbatoni nunu CigogiZe

aRniSnavda: `n. sulxaniSvili ocdaoTxi saaTi

ganuyrelad Cvens ojaxSi imyofebodao~.

mecnieris kalams uamravi analitikuri xasi-

aTis Temebi ekuTvnis (S. mSveliZis, a. maWavari-

anis, d. SostakoviCis da sxvaTa Semoqmedebis ir-

gvliv).

me mqonda saSualeba gavcnobodi mraval

werilobiT moxsenebas, romlebic man waikiTxa

konservatoriaSi Teoriul-sakompozitoro

kaTedraze. es aris Zalze saintereso, meToduri

xasiaTis moxsenebebi.

ganxilvis calke sagnad unda gamovyo n. Cig-

ogiZis mimowera cnobil musikosebTan da samwux-

arod, im biurokratiuli aparatis warmomadgen-

lebTan, romlebsac mTeli Tavisi moRvaweobis

manZilze SesTxovda, raTa gaumjobesebuliyo

da ganviTarebuliyo samusiko-saganmanaTleb-

lo sistema saqarTveloSi.

Telavelma musikosebma viciT, ramdeni Zal-

Rone daxarja man oficialuri wreebis warmo-

madgenlebTan, rom TelavSi aRdgeniliyo sam-

usiko saswavlebeli!

momaqvs citatebi misi mimarTvebidan:

`rusTavSic da foTSic gaixsna saswavleble-

bi, TelavSi ki dRemde ar aris aRdgenili~...

`mTel aRmosavleT saqarTvelos raionebSi

arsad musikaluri saswavlebeli ar arsebobs~...

`vimedovneb, rom 1962 wlisaTvis Telavs eR-

irseba musikaluri saswavlebeli~.

1962 wels Telavis samusiko saswavlebeli

kvlav aRdga, axmianda, magram, samwuxarod, am

bednier dRes n. CigogiZe ver moeswro!..

misi meuRle, yvelasTvis sayvareli pedago-

gi da adamiani _ nina kozminskaia-CigogiZe, Tbi-

lisis konservatoriaSi gadatvirTuli muSao-

biT daRlili, kviris bolos, Zvirfasi meuRlisa

da mis mier dawyebuli saqmis sapativcemulod,

matarebliT Camodioda TelavSi gakveTilebis

Casatareblad. vinc mis klasSi swavlobda (ka-

merul ansamblSi gvamecadinebda), dameTanxmeba,

rom misi gakveTilebi CvenTvis erTgvari musi-

kaluri akademia iyo!

werilis dasawyisSi aRvniSne, rom n. CigogiZe

didi humanisti iyo. uangaro, gulwrfeli adami-

ani, sxvaze mzrunveli. amis Sesaxeb ara mxolod

msmenia, aramed, piradad davrwmundi, roca mis

epistolarul nawerebs gavecani.

mravali werili wavikiTxe da Tavs bednierad

vgrZnob, rom am werilebis meSveobiT davinaxe

piruTvneli adamianebis samyaro, romlebsac,

samwuxarod, Cven TandaTan vSordebiT...

interesmoklebuli ar aris is werilebic,

romlis adresati TviT n. CigogiZea.

Cems xelTaa cnobili kompozitoris aram xa-

Caturianis werilebis dasta:

`pativcemulo nikoloz spiridonis Zev!..

gadaxedeT Cems piesebs, magram daskvnebs maSinve

nu gamoitanT. ecadeT, jer, SeeCvioT maT...~;

`Cemi ̀ sabavSvo albomis~ Taobaze didad mad-

lobeli var propagandisaTvis~;

`vnaxe a. balanCivaZe. kargi droc gavatareT

d. SostakoviCTan, saxlSi... vTvli mas erT-

erT yvelaze niWier kompozitorad ara marto

saqarTveloSi...~;

`movismine o. TaqTaqiSvilis simfonia. Cineb-

uli musikaa. Tqveni aram xaCaturiani~.

mraval saintereso moments da detals vpou-

lob werilebSi; saubroben bunebis silamazis

gancdaze, sayvarel cxovelebze, erTmaneTs

esaubrebian axlo megobrebsa Tu ojaxis wevre-

bze.

kislovodski. marcxnidan pirveli niko CigogiZe

mis pedagogTan _ sergei barxudarianTan erTad.

59

ol

e, №

2,

20

17

n. CigogiZec, Tavisi saxelganTqmuli mego-

brebis msgavsad, dedabunebis, cxovelTa samya-

ros didi trfiali iyo. mis mSvenier kar-mida-

moSi, Telavis erT-erT koloritul ubanSi _

RvTaebasTan rom mdebareobda, frinvelebi da

cxovelebi megobrulad cxovrobdnen da... bune-

brivi sikvdiliT kvdebodnen xolme. manamde ki

gverdi-gverd daseirnobdnen baRnarSi, sadac

xarobda `d. arayiSvilis saxelobis mandarini~,

`z. faliaSvilis saxelobis TuTa~, `n. sulxaniS-

vilis~, `v. doliZis~, `m. balanCivaZis~ saxelo-

bis qarTuli vazis sxvadasxva jiSebi, xeebs _

zogjer rusi, somexi, azerbaijaneli, balti-

ispireli an ucxoeli megobrebisa da kolegebis

saxelebsac arqmevda (d. SostakoviCisa da xaCa-

turianis saxelobis vaSli da msxali, qr. kuS-

nariovis sax. fSati da sxv).

saqmiani, vrceli werilis bolos cnobili

qarTveli musikismcodne, arCil mSveliZe, av-

tori wignisa: `samusiko ganaTleba saqarTvelo-

Si~ werda n. CigogiZes: `aba, Sen ici, Tu rogor

uxv mosavals miiReb Sens mamulSi~.

mosavali ki uxvi iyo Tu SedarebiT unayofo,

mainc nawildeboda: ara marto momyvanis ojaxze,

aramed _ mis megobrebze: TbilisSi, leningrad-

Si, moskovSi...

profesori qr. kuSnariovi _ cnobili kom-

pozitori, musikis Teoretikosi, pedagogi,

mkvlevari-mecnieri wers niko CigogiZes: `...Seni

samoTxe Cems Tvalwinaa, netavi, kidev momaxve-

dra masSi. magram, etyoba, yvelas ar swyalobs

RmerTi, raTa samoTxeSi aRmoCndes...~

pirvel rigSi ki _ saqmiani toni, profesi-

is siyvaruli, profesionalizmi da araviTari

diletantizmi, _ es mkafiod ikveTeba werilis

avtorebTanac da adresatis pasuxebSiac.

s. skrebkovi _ saxelganTqmuli musikism-

codne, xelovnebaTmcodneobis doqtori, mec-

nieri, didi avtoriteti msoflio musikalur

samyaroSi: `Zvirfaso niko spiridonis Zev! di-

dad Sevcode Tqvens winaSe! gamovkeTdi da axla

vzivar ruzaSi, im saxlSi, sadac Tqven cxovrob-

diT, im magidasTan, romelTanac Tqven muSao-

bdiT. gadavikiTxe Tqveni werilebi da mominda

TqvenTan gasaubreba~.

am saubrebis Sinaarsi exeba Tavisufali

da mkacri stilis polifonias, xalxuri musi-

kaluri enis erovnul Taviseburebebs; sanoto

magaliTebi, msjeloba im krebulis gamocemaze,

romelsac Semdgom msoflioSi aRiarebuli

musikis specialistebi gaecnobian.

Zalze ganvicdi, rom yvelaferi es warsuls

Cahbarda, Zalian cota Tu wers aseTi Sinaar-

sis werilebs; rom TqvenobiTi mimarTvis forma

iZulebiT saxes iZens...

RvTaebasTan axlomdebare erT-erT kar-mid-

amoSi, samoTxed rom moixseniebdnen am werileb-

Si, patara saxlis nacvlad viRacam mSvenieri

sasaxle aaSena da sevda mipyrobs, rom im kopwia

saxlidan gamosuli Celos gulSiCamwvdomi xme-

bi ver daatkboben Cvens yurTasmenas, kedlebze

dakiduli suraTebidan veRar davinaxavT Tbi-

lad momziral mraval Cvens sasiqadulo musiko-

ss.

sevda mipyrobs da mainc mjera, rom qarTuli

musikaluri kulturis didi moamagis niko Cigo-

giZis saxeli STamomavlobas SemorCeba.

Cven, Telaveli musikosebi da qalaqis mes-

veurebic, unda SevecadoT _ ar davukargoT

momaval Taobas saamayo warsuli!

feri fersa, madli RmerTsao, _ swored

amaTzea naTqvami. niko CigogiZe da nina kozmin-

skaia-CigogiZe rogor uxdebodnen erTmaneTs,

rogor Sexmatkbilebulad cxovrobdnen, ro-

gori didostatebi iyvnen Tavisi saqmisa.

umaRlesi rangis musikosebi _ ai, maTi

Sefaseba. profesorma nina kozminskaia-Cig-

ogiZem 60 welze meti iRvawa qarTuli musi-

kaluri xelovnebis sferoSi. igi iyo keTil-

Sobili natura, brwyinvale pedagogi da Sem-

srulebeli, sazogado moRvawe, mravali musi-

kaluri RonisZiebis iniciatori da erT-erTi

organizatori, Celos xelovnebis mkvlevari

da didi specialisti. meuRlis msgavsad,

cdilobda _ daeWira cxovrebis ritmi, musi-

kas grZnobda rogorc umaRles sulierebas,

orivem, TavianT sferoSi, Seqmnes sakuTari

skolebi. mTavar sakiTxad miaCndaT _ ga-

naTlebuli, moazrovne, SemoqmedebiTi ini-

ciativebisa da simamacis mqone musikosebis

aRzrda.

me, piradad, ar vicnobdi baton niko Cig-

ogiZes, magram mis meuRlesTan vswavlobdi

Telavis samusiko saswavlebelSi _ nina Tev-

musikosi, meuRle da megobari

nina kozminskaia-CigogiZe

60

dores asuli gvamecadinebda kamerul ansam-

blSi.

rogorc zemoT aRvniSne, n. kozminskaia-

CigogiZe iyo Tbilisis konservatoriis pro-

fesori, respublikis damsaxurebuli ar-

tisti, sazogado moRvawe (yrilobebis depu-

tati, Tbilisis erT-erTi mTavari raionis

mSromelTa sabWos deputati; omis dros

moswavleebTan erTad marTavda koncertebs,

xSirad iyo saamomrCevlo kompaniis, saamx-

anago sasamarTloebis da yofiTi seqtorebis

wevri).

es qali, yoveli kviris bolos TelavSi ma-

tarebliT Camodioda. uvlida kar-midamos,

romelic uzomod uyvarda da qmris naTeli

xsovnis sapativcemulod gvaziarebda did

musikas.

15 wlis mivedi samusiko saswavlebelSi da

misi gakveTilebiT ufro naTeli da mSvenieri

samyaro gaixsna Cems

arsebaSi. vukravdiT

jer patar-patara

piesebs, monakveTebs

klasikidan.

meore semestrSi

miTxra: axla beThov-

enis trio-sonatebi

davukraTo. saswavle-

belSi violinos peda-

gogad Tbilisidan

Camosuli niWieri me-

violine _ gela ku-

WaiZe muSaobda. masTan

erTad daviwyeT muSa-

oba beThovenis am ul-

amazes da rTul ansam-

blebze. nina Tevdores

asuli kmayofili iyo.

gavida ori Tve da mo-

rigi mecadineobis

dasrulebis Semdeg, miubrunda gela kuWaiZes,

romelic TelavSi axladgaxsnili musikaluri

aTwledis direqtorad muSaobda da eubneba

Cemze: `Ты её не упускай, возъми к себе...~ _ ar

gauSva, waiyvaneo (aTwledSi). maSin, rusuli

skolis X klasSi vswavlobdi... da, marTlac,

ukve Teqvsmeti wlis gavxdi fortepianos ped-

agogi. zogjer, aTwledSi misuls, kikinebze

bafTebis moxsna maviwydeboda... myavda Cemze

ufrosi, gasaTxovari moswavleebi.

konservatoriaSi rom movewyve, ukve, oTxi

wlis samuSao staJi mqonda.

sakuTari Tavis qebisTvis ki ar movitane

Cemi cxovrebis es epizodi, aq mTavari iyo _

maswavleblis mxridan, CemTvis, udidesi ndo-

bis gamocxadeba. es ndoba bevrs mavalebda

da, arc arasodes Semircxvenia am bumberazi

musikosis saxeli.

nina kozminskaias cxovreba iyo Zalze miz-

answrafuli, Sinaarsiani.

igi daibada 1903 wlis 16 oqtombers baqoSi

rkinigzis mosamsaxuris ojaxSi. mamamisi ga-

ficvaSi monawileobisTvis male samsaxuridan

gaaTavisufles da cimbirSi gadaasaxles.

ojaxi TbilisSi gadmovida. ninam vercx-

lis medalze daamTavra qalTa II gimnazia. Ce-

loze dakvra daiwyo 13 wlisam da 16 wlis ukve

muSaobda saorkestro koleqtivSi.

Tbilisis samusiko saswavlebelSi swav-

lobda k. miniaris Celos klasSi. miniari var-

Savidan Camosuli da ruseTSi moRvawe vio-

lonCelisti iyo; pedagogi, sazogado moR-

vawe, SemdgomSi _ saqarTvelos xelovnebis

damsaxurebuli moRvawe, Tbilisis konserva-

toriis profesori, simebian sakravTa kaTe-

dris xelmZRvaneli. man didi wvlili Seitana

saqarTveloSi saviolonCelo xelovnebis gan-

viTarebaSi. uamravi, saxelganTqmuli Celis-

ti gamozarda: a. CijavaZe, r. garbuzi, g. barna-

biSvili, n. kozminskaia da sxv.

1923 wels n. kozminskaia ewyoba mosko-

vis konservatoriaSi da swavlobs profesor

a. brandukovTan. es iyo udidesi xelovani,

musikis moRvawe, brwyinvale Celisti-Sem-

srulebeli, pedagogi. wlebis ganmavlobaSi

cxovrobda parizSi. megobrobda i. turge-

nevTan, cnobil momReral qalTan _ polina

viardosTan, _ gamodioda koncertebSi: a.

rubinSteinTan, p. CaikovskisTan, f. listTan,

s. raxmaninovTan erTad. iyo SesaniSnavi diri-

Jori, moskovis musikalur-dramatuli saswav-

leblis direqtori. aseT did pirovnebasTan

swavlobda nina kozminskaia. is koncertebze

gamodioda rogorc solisti da orkestris

monawilec.

konservatoriis warCinebiT dasrulebis

Semdeg, brundeba TbilisSi, iwyebs muSaobas

rusTavelis TeatrSi, ukravs `axalgazrda

qarTvel musikosTa sazogadoebis~ orkestr-

Si. aq didi megobroba akavSirebda cnobil

xelovanebTan: a. mSveliZesTan, S. mSveliZ-

esTan, a. balanCivaZesTan da mraval sxvasTan.

erT-erT yvelaze naTel mogonebad Celisti

nina kozminskaia-CigogiZe I rigSi marcxnidan meore

61

ol

e, №

2,

20

17

qali Tvlida urTierTobas gamoCenil re-

JisorTan sandro axmetelTan. ̀ Cven vswavlob-

diT misgan xelovnebis WeSmarit siyvaruls. is

Cvendami iCenda did mzrunvelobas yvelafer-

Si~, _ werda Tavis mogonebebSi n. kozminskaia.

1938 wels Tbilisis konservatoriis as-

piranturis damTavrebis Semdeg, n. kozmin-

skaia-CigogiZe misma xelmZRvanelma k. mini-

arma aiyvana Tavis asistentad. gagrZelda

saSemsruleblo muSaoba sxvadasxva organi-

zaciebsa da koleqtivebSi, Tbilisis kinoTe-

atrebsa da dramatul TeatrebSi, mcire da

did orkestrebSi, rusTavelis Teatris kon-

certmeisterad, radiomauwyeblobaSi, 40-ian

wlebSi _ saqarTvelos musikalur fond-

Si, paralelurad ki _ pedagogad: samusiko

skolebsa da saswavleblebSi. Tbilisis sax-

elmwifo konservatoriaSi ki muSaobda 1938

wlidan, _ Celosa da kameruli ansamblis

klasSi, 1947 wels mieniWa swavluli docentis

wodeba, 1957 wels gaxda konservatoriis pro-

fesori, xolo, 1960 wels mieniWa respublikis

damsaxurebuli artistis wodeba.

TelavSi, samusiko saswavleblis axlad

gaxsnis dRidan (1962 weli) sicocxlis uka-

nasknel wuTamde n. kozminskaia muSaobda ka-

meruli ansamblis klasis pedagog-konsult-

antad. mis xelSi aRzrdili musikosebi Tel-

avSi axlac pedagogebad muSaoben. mravalma

welma ganvlo da dRemde ar maviwydeba misi

Segonebebi:

`musikis arss rom Caswvde, Seni suli unda

gaunawilo~;

`pedagogi _ pirovnebaa, moswavle _

pirovnebaa, maTi asakis sxvaoba _ formaluri

mxarea~.

maxsendeba kidev erTi epizodi samusiko

saswavlebelSi swavlis periodidan. IV kursze

rom viyaviT, gvqonda gamorCeuli jgufi.

yvela kargad swavlobda da maSindelma di-

reqtorma batonma s. mamukelaSvilma gadawy-

vita Cveni wayvana leningradSi (idea miawoda

n. kozminskaiam) da I semestris bolos, civ

zamTarSi, gaveSureT am ulamazesi qalaqisak-

en. yvelaferi dagvaTvalierebines n. kozmin-

skaiam da saswavleblis direqtorma. viyaviT

orive saopero TeatrSi, musikaluri sakraveb-

is muzeumSi, zamTris sasaxleSi, aleqsandre

nevelis lavraSi.

es CvenTvis dauviwyari, bednieri ardade-

gebi iyo; nina Tevdores asulic aranakleb

bednieri Canda.

konservatoriis studentebic aRmerTebd-

nen. CigogiZeebis arqivSi wavawydi maTs ram-

denime werils. moskovis konservatoriis stu-

denti (manamde is swavlobda n. kozminskaia-

sTan TbilisSi), amJamad s. cincaZis saxelobis

saxelmwifo kvartetis Celisti profesori o.

CubiniSvili swerda Tavis pedagogs mofere-

biT: `ninoCka, rogorc mibrZane, ise vcxovrob,

ar vewevi, `arsad~ ar davdivar, bevrs vmecadi-

neob. Sens siwmindes _ gadamdebi Zala aqvs~...

ai, meore werilic _ `maxsovs yvelaferi~

_ gazeTSi gamoqveynebuli. 17 wlis soxumeli

musikosi biWi, sergo, gaiwvies II msoflio omis

frontze. ramdenjerme gadaurCa sikvdils.

daumegobrda Tbilisel Tanatol biWs,

romelic daiRupa erT-erTi Setevis dros.

maleve sergoc daiWra xelSi da hospitalSi

miyvanisas axalgazrda eqims, romelic aRmoC-

nda qarTveli, Seevedra, genacvale, gTxov,

gadaarCine Cemi xelio. qirurgma aRudgina ty-

viisgan dafacxavebuli nervebi. fizioTerape-

vti ki erTi weli idayvis masaJs ukeTebda.

omis damTavrebis Semdeg, sergom gad-

awyvita gaegrZelebina sayvareli saqme. Cam-

ovida TbilisSi, moinaxula daRupuli mego-

bris ojaxi, mere mivida konservatoriaSi. mas

gaesaubra maSindeli direqtori _ kompozi-

tori vano gokieli. gimnasturaSi Cacmuli

rom dainaxa, gamohkiTxa misi Tavgadasavali.

sergom sinanuliT uTxra, rom albaT, veRar

SeZlebda Celoze dakvras da sagundoze Cava-

barebo... im wels sagundo-sadiriJoro ganyo-

fileba daixura da, gokielma uTxra: `mesame

sarTulze monaxe Celos pedagogi n. kozmin-

skaia da is girCevs ra gaakeTo~...

rogor Sescodebia, rogor aRelvebula,

nina rodesac misi naWrilobevi daunaxavs,

magram cota xanSi SeuTavazebia mis instru-

mentze daekra. naomars TiTebi ar emorCile-

bodnen. ar SeimCnia pedagogma da mTeli is dar-

Cenili sami Tve konservatoriaSi Cabarebamde

usasyidlod amecadina, receptiviT gamouw-

era~: jer, mxolod, 15 wuTi dReSi, droTa gan-

mavlobaSi xeli gaZlierda. ramdenime wlis

nina kozminskaia-CigogiZe Telavis saxlis ezoSi

62

Semdeg, is, omgamovlili musikosi SesaniSnavi

Semsrulebeli gaxda _ sergo temurianci _

respublikis damsaxurebuli artisti.

n. kozminskaiam aRzarda Celist-Sem-

srulebelTa mTeli pleada. isini wamyvan adg-

ils imkvidrebdnen maSindeli ssrk-is simfo-

niur orkestrebSi, konservatoriebsa da sa-

musiko saswavleblebSi. pedagogis keTilSo-

bilebis, sikeTis, TanagrZnobis Tandayolili

Tvisebebi misdami pativiscemiT, erTgulebi-

Ta da didi siyvaruliT gangawyobda.

zemoTac aRvniSne, pedagogi marTavda ro-

gorc solo koncertebs, aseve _ Tavis stu-

dentebTan erTadac gamodioda scenaze. rep-

ertuarSi hqondaT saviolonCelo xelovnebis

Sedevrebi: haidnis, mocartis, beThovenis,

bokerinis, vidalis da qarTvel kompozitor-

Ta nawarmoebebi. gansakuTrebiT didi Rvawli

miuZRvis qarTvel kompozitorTa nawarmoe-

bebis popularizaciis saqmeSi.

n. kozminskaias Sesruleba gamoirCeoda

STagonebiT, artistizmiT, daxvewili musi-

kaluri gemovnebiT, keTilSobiluri da

gamomsaxveli bgeriT.

didi Celistis samecniero-kvleviTi muSa-

oba moicavs mTel rig saintereso naSromebs:

`saviolonCelo xelovnebis ganviTare-

ba saqarTveloSi~, `kontrabasze dakvris

xelovneba~, `saviolonCelo xelovnebis sko-

la~ _ I nawili, `saviolonCelo xelovnebis

ganviTarebis istoria saqarTveloSi~.

am Zvirfasi Sromebis gacnobis Semdeg

musikoss uadvildeba musikalur masalasTan

muSaoba, uCndeba codnis gaRrmavebis survi-

li da sxv.

siamayis grZnoba geufleba, rom aseTi br-

Znuli Segonebebisa da striqonebis avtori _

`musikis keTilSobili qalbatoni~ odesRac

did xelovnebas gaziarebda.

sicocxlis bolomde Sevinaxav nina

kozminskaia-CigogiZis yvelaze keTil, Tbil

da madlier xsovnas...

Rvawlmosili musikosebi: niko CigogiZe

da nina kozminskaia-CigogiZe dakrZaluli ar-

ian didubis sazogado moRvaweTa panTeonSi.

leopold rastrapoviCis Camosvla 1977 weli. mcxeTa. marcxnidan: diriJori

v. gociriZe, gr. gurviCi, l. rastrapoviCi, nina kozminskaia, kote SaniZe

63

ol

e, №

2,

20

17

amboben, poezia saidumloebaa, mkiTxvelis

`misia~ ki _ am saidumlos amocnoba-gacxade-

ba.

unda vaRiaro, erTob rTuli aRmoCnda

CemTvis am misiis Sesruleba qalbatoni eveli-

na xuciSvilis leqsebis axali krebulis ̀ iyal-

Tos cao, lurjTvalav~ wakiTxvisas. iis sur-

neliT savse, iyalTos casaviT

kamkama da alazaniviT livliva

leqsebi advilad ar nebdebian

mkiTxvels, ar umxelen Tavi-

anTi xiblis saidumlos. ara-

da, wignSi, TiTqos, yvelaferi

Cveuli da tradiciulia. Tema-

tikac, leqsTwyobac, riTmac,

tropis saxeebic, magram kidev

aris masSi raRac sxva, moux-

elTebeli, TiTqos uaxlovde-

bi, is ki mainc xelidan gisx-

lteba, uCinardeba...

iqneb, am poeturi

striqonebis xibli maTi uCveu-

lo sisadave da simartivea

(srulyofilebis `oqros~

wesi)? an stiqionuri Zalis

emocia da gulwrfeloba? iqneb

miwasTan, erovnul fesvebTan

ganuyoflobaSi mdgomareobs

es saidumlo? an, SesaZloa, yovelive erTad

ganapirobebs im momxibvlelobas, romliTac

gamoirCeva qalbatoni evelinas poezia...

wignSi `iyalTos cao, lurjTvalav~

Zalian bevri siTbo, sinaTle, xalisi, gulwr-

feloba da siyvarulia, siyvaruli ki iseTive

unapiro da mravalferovania, rogoric TviT

samyaro:

esaa siyvaruli:

Svilisa da SviliSvilisa;

mSoblebisa da winaprebisa;

qveynisa, rwmenisa da dedaenisa;

avtorisaTvis wminda miwis, iyalTosi;

siyvaruli

Tvalxatula gogo-biWebis, romelTa su-

lis Zerwvasac aTeuli wlebi Sealia wignis av-

torma;

siyvaruli

vardisferi atmebis da tyemlis fifqis

namqeris;

siyvaruli Tebervlis TveSi xeze Se-

momjdari sabralo Citunasi, Tvalebs rom

acecebs, iqneb ipovos

pawawina puris namceci;

siyvaruli adreul

gazafxulze mosuli furi-

sulebis, qari rom ufri-

alebT vardisfer kabebs, av-

tori ki efereba da siTboTi

avsebs, `rom ar gacivdnen

furisulebi~...

erTi sityviT, `iyalTos

cao, lurjTvalav~ siyvaru-

lis zRaparia, romelsac

aqvs dasawyisi, magram ar

aqvs dasasruli...

vinc icnobs qalbaton

evelinas, dameTanxmeba _

leqsebi saocrad hgvanan av-

tors, avtori ki _ Tavis qm-

nilebebs. orive savsea mzi-

Ta da xalisiT, sispetakiTa

da siyvarulis Zalmosile-

biT. aki wers kidec:

`erTi ubralo qali var,

guli savse maqvs leqsebiT,

varigeb siTbos, siyvaruls,

magram arasdros viRlebi~.

erT wminda mamas uTqvams: Tu ar daemsgavs-

ebi yrmas, ver ixilav sasufevels... bevrisT-

vis, albaT, SeuZlebelia amgvari gardasaxva,

ulamazesi leqsebis avtors ki ar sWirdeba

sagangebo Zalisxmeva da feriscvaleba, rad-

gan RmerTs uxvad uboZebia misTvis bavSvuri

silaRe da uSurveloba, gulwrfeloba da six-

alise. ase rom ar iyos, xom ver daiwereboda

striqonebi:

`vardisferi atmebis

weriliwerili

eTer soTirovi

gza taZrisaken

`sicocxliT da siyvaruliT savse,

dadixar da siyvarulze mReri~.

e. xuciSvili

evelina xuciSvili

64

ria-riam damcecxla,

tyemlis fifqis namqerma

lamis aris wamleka~...

krebulisaTvis avtors aseTi saTauri

SeurCevia _ `iyalTos cao, lurjTvalav~.

arcaa gasakviri _ yvelaze meti leqsi xom

am Tematur rkalSia gaerTianebuli. qalba-

toni evelinasTvis saqarTvelo iyalToTi

iwyeba, amitomac uyvars igi TavdaviwyebiT.

misi siyvaruliT gaxelebuls, eCveneba, rom

`iyalTos miwaze // kenWic lamazad devs~, rom

`iyalTos miwas didebuls // sul sxva surneli

sdis~.

poeti iseTi JiniT da gatacebiT aRavlens

am soflis xotbas, rom mkiTxveli, umal, misi

moziare xdeba da avtorTan erTad imeorebs:

`iyalTo leqsis dedaa,

iyalTo leqsiT iwvis

da yovel iyalToelSi

qarTuli leqsi mReris~.

iyalTosadmi miZRvnili leqsebi erTi

amosunTqviTaa dawerili da harmoniul

mTlianobas qmnian. amitom, gulic geurCeba

da xelic, maTgan romelime gamoarCio. yvela

erTad aRebs mkiTxvelis guls da didxans rCe-

ba masTan. visac erTxel mainc daudgams fexi

rusTavelis naterfal miwaze, SeuZlebelia,

es siyvaruli, rogorc seni, masac ar Seeyaros

da ar gaiTavisos avtoris emocia:

`iyalTos cao,

cao kamkama,

cao lurjTvala,

cao kaSkaSa...

marTla Zalian... marTla Zalian...

miyvarxar Zlier~...

qalbatoni evelinas poezia misive mog-

varis, saqveynod cnobili Telaveli mxatvris,

batoni jemal xuciSvilis ferwerul tiloebs

magonebs. orive xelovanis `mzera qarTulia~,

orive Semoqmedis qmnilebebi qarTuli sulis

gamonaTebaa, orivegan saocari idilia da har-

moniaa, rac mkiTxvelsa da mnaxvels did siam-

ovnebas aniWebs. Semoqmedis bednierebac xom

swored esaa _ Seayvaros adamians sicocxle,

midrikos igi sikeTisa da siyvarulisken...

mudam xalisian, sicocxliT savse qal-

batons zogjer adamianuri sevdac moereva

xolme wuTisoflis xanmokleobisa da warmav-

lobis gamo:

`tiris da tiris, tiris da tiris,

Camoitira martma Tav-piri,

da sadRac gaqra axalgazrdoba

martSi mosuli TeTri TovliviT~.

guli stkiva poets, rom Tanamedrove te-

qnologiebis danergvasTan erTad, nel-nela

qreba qarTuli yofisa da urTierTobisTvis

damaxasiaTebeli koloriti da ier-saxe. ami-

tomac eZaleba nostalgia `gardasul dReTa~

da siZveleTa mimarT da enatreba rikulebi-

ani aivnebi, `ezoSi patara wylis wisqvili //

da dolabebiT Tavbrusxveva~, `bebo, kalTiT

motanili simindebiT, // da gaxurebul cxel

ToneSi // loyebdabrawuli SoTis puri~...

poeti erTgan wers:

`mwuxris Jami damdgomia bneli,

guli mwydeba, rom gafrindnen wlebi~.

sul tyuilad wuxarT, qalbatono eveli-

na!

mere ra, rom `karTan modga vercxlisferi

sibere~,

mere ra, rom `mowyenila giSrisferi

Tvalebi~ da

`dedikos Sekerili CiTis kabac gacreci-

la...

Semodgomis mzesaviT~...

Tqven xom isev savse gaqvT guli siyvaru-

liT da isev SesTxovT ufals, `dRe gagiTenoT

rwmenis da saqarTvelos Zlierad dgomis~.

ufali aucileblad Seismens am Txovna-

vedrebas da gvjera, didxans, didxans ar das-

ruldeba Tqveni cxovrebis gza, mkiTxveli ki

kvlavac elis Tqvengan sinaTliTa da siyvaru-

liT savse araerT striqons, romlebic saoc-

nebo taZrisaken gagviZRvebian...

maisi, 2017 weli

mxatvari aleqsandre gogiaSvili