OLUMLU DİSİPLİN YÖNTEMLERİ

0Nedenini düşünmek0Göz ardı – teşvik0Seçenek sunmak0Davranışın sonucunu açıklayarak zararını

göstermek:0Davranışının sonucunu kendinin yaşaması0Farklı çözüm yolları düşündürmek0Davranışın sonucunu yaşatmak

Nedenini düşünmek

0Davranışın altında yatan nedeni anlayabilirseniz olumsuz davranışı değiştirmek için ne yapabileceğimizi çok daha kolay bulabilirsiniz. Bunun için sizin gözlemleriniz önemlidir. Bu gözlemlerinizde bazı soruların yanıtını bulmaya çalışmanız davranışın nedenini bulmada size yardımcı olabilir.

0 Çocuğum bu olumsuz davranış ne zaman yapıyor?

0 Çocuğumun bu olumsuz davranışı yaparak ne elde ediyor? Veya bu davranışla bana bir şey mi söylemek istiyor?

Örn; Ayşe Hanım işten gelip televizyonu açtığı zaman, Ali sızlanmaya başlıyor. Ayşe Hanım bu davranıştan çok rahatsız. Ama bu sızlanma davranışı sonucunda Ayşe Hanım Ali’yle daha çok oynayıp onu yatıştırmaya çalışıyor. Bu örnekte sızlanmak Ali için dikkati üstüne toplamak gibi fayda sağlıyor. Ali bu davranışı ile “benimle daha çok ilgilenip daha çok oynayın.” Demeye çalışıyor olabilir.

Göz ardı – teşvik: 0Olumsuz, istenmeyen

davranışlara dikkatinizi vermeyip ilgilenmezseniz yani olumsuz davranışı görmezden gelirseniz istenmeyen davranışlar azalabilir.

0Görmezden geleceğiniz davranışın niteliği de önemlidir. Davranış çocuk için tehlikeliyse veya çocuğun davranışı çevresine zarar veriyorsa görmezden gelinmez.

Seçenek sunmak: 0Kabul edilemez bir davranışın yerine, kabul

edilebilir bir ya da birkaç davranışı önermektir. Sadece yapma demek yerine yapmasına izin verdiğiniz davranışlar arasından seçim yapabilmesi için yol göstermektir. 6 yaşa doğru seçeneklere birlikte karar vermenin adımları atılabilir.

0Örn; 5 yaşındaki Esra evcilik oynarken giyinmek için sürekli annesinin dolaplarını karıştırıyor; şallarını, kemerlerini, bluzlarını alıyor. Annesi de kararlı bir ses tonuyla; artık benim dolabımı karıştırmanı istemiyorum, hem dolabım dağılıyor, hem de giysilerim buruşuyor. Seninle oynarken kullanabileceğin bazı giysileri ayıralım sadece onları kullan; diyor.

0Ses tonu sakin ama kesin olmalı. Aksi takdirde inatlaşma söz konuşu olabilir.

0Çocuğun normal zamanlarda da ne giyeceği, ne zaman banyo yapacağı, hangi oyunu oynayacağı gibi basit konularda da seçenek sunmak onun doğru seçim yapabilmesini ve doğru kararlar alabilmesini öğrenmesini sağlar.

Davranışın sonucunu açıklayarak zararını göstermek:

0Çocuğun istenmeyen davranışı tekrarlamaması için o davranışın yanlış olduğunu bilmesi gerekir. Bu nedenle anne-babanın çocukla konuşup davranışının neden yanlış olduğunu anlatması önemlidir. Böylece çocuk yaptığı davranışın nelere yol açtığını fark eder. Sebep-sonuç ilişkisi kurmayı öğrenir. Yavaş yavaş kendi davranışının başkaları için ne zararı olduğunu öğrenmeye başlar. Başkasını rahatsız etiğini veya acı verdiğini gördüğünde yanlış yaptığını fark eder. Bu da davranışını düzeltmesini kolaylaştırır.

Davranışının sonucunu kendinin yaşaması:

0Bazen de anne babasının uyarılarını, yönlendirmelerini dikkate almayan, kurallara uymayan çocuğun olaylardan ders almasını, davranışlarının sonucunda olabilecekleri yaşaması istenir.

Örn; soğuk bir günde eldiven takmamanın sonucu ellerin üşümesi. Sanki anne baba değil de hayat çocuğa ders verir gibidir. Çocuk için bir tehlike olmadığında çocuğunuz davranışının sonucunu yaşayabilir.

Farklı çözüm yolları düşündürmek

0Çocuğa farklı bir çözüm yolu bulması için destek olabilir, onu düşünmeye yönlendirebilirsiniz. Çocuğunuz iyi bir çözüm yolu bulduğunuzda onu takdir etmeniz önemlidir. Örn; sen arkadaşına öfkelendir ve ona vurdun. Bu durumda başka ne yapabilirdin?

0Çocuğunuzun bulduğu çözüm yolunu eleştirmeyin, küçümsemeyin. Çocuklarınızı ellerinden geldiğince

farklı fikirler üretmeleri için cesaretlendirin. Seçtiği yolun uygun olmadığını düşünüyorsanız çocuğunuzun dikkatini bulduğu çözüm yolunun

sonuçlarına çekerek niye uygun olmadığını anlamasını sağlayın.

Davranışın sonucunu yaşatmak

0 Çocuğunuz istenmeyen davranışı devam ettiriyorsa. Örn; çocuğunuz sakız çiğnemeyi çok seviyor. Ancak ağzı yorulduğunda sakızı çıkartıp çöpe atmaktansa koltuğun üzerine bırakıyor. Sakızın koltuğa yapıştığını ve çıkarmak için ne kadar zorlandığınızı anlatıyorsunuz, yani ona davranışının sonucunu açıklıyorsunuz. Bir daha böyle bir şey yapmaması için uyarıyorsunuz. Sakız çiğneyecekse, çiğnedikten sonra çöpe atması gerektiğini söyleyerek ona seçenek sunuyorsunuz. Ancak bu durum birkaç kere daha tekrarlanıyor. Siz kararlı ve tutarlı bir şekilde bu farklı yöntemleri uygulamaya çalışıyorsunuz ama maalesef bir sonuç alamıyorsunuz. O zaman o gün sakız istediğinde ona sakız vermeyerek ve neden vermediğinizi açıklayarak davranışın sonucunu yaşatabilirsiniz.

0Cezanın vermek istediği fikir şudur: sen beni üzdün ben de seni üzüyorum. Sonucunu yaşatmanın vermek istediği fikir şudur: ben tüm olumlu yöntemleri denedim, ama sen yine de olumsuz davranışını değiştirmedin. Bu davranışını engelleyebilmek için sana davranışının sonucunu yaşatmaktan başka çarem yok.

0Cezada çocuğu en çok üzebilecek davranışlar yapılır. Sonucunu yaşatmakta ise çocuk olumsuz davranışa neden olan şeyden mahrum edilir. Örn; evde top oynayıp cam kıran çocuğa anne hiç olumlu disiplin yöntemini uygulamadan çocuğa oynamayı çok sevdiği sokağa çıkma yasağı koyarsa bu ceza olur.

OLUMLU DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME YOLLARI

Önleyici açıklamalar yapmak: 0Olumlu çocuk yetiştirme yöntemlerinden biridir.

0Anne baba olarak çocuğun hangi davranışları yapmasını istemediğini belirleyip bunu çocuğa açıkça anlatmak gerekir.

0Bunu yapabilmek için çocuğunuzun hangi davranışını kabul edip,

hangilerini etmeyeceğinizi bilmeniz önemlidir.

0Anne- babanın önleyici açıklamaları sayesinde pek çok istenmeyen davranış daha ortaya çıkmadan önlenmiş olabilir.

0Ayrıca çocuğu gereksiz yere azarlanmaktan korur.

0Önleyici açıklamalar yaparken beklentinizi açık ve net bir şekilde ifade etmeniz gerekir.

0Alışverişe giderken ``Alışveriş yaparken uslu dur!´´ derseniz çocuğunuzdan tam olarak ne beklediğinizi söylemiş olmuyorsunuz. 0Önemli olan çocukta hangi davranışları

görmek istediğinizi belirtmenizdir.

0Markette bağırarak konuşmanı istemiyorum.

0Lütfen sessizce konuş.

0Markette benim yanımda yürü.

0Pazarda elimi tut.

0Bu örneklerde çocuktan yapması beklenen davranışlar açıkça söyleniyor.

0Elif bisikletin hala dışarıda duruyor yerine 0Elif bisikletini içeri getir.

0Arkadaşınla güzel güzel oyna

yerine

0Arkadaşınla oynarken ona vurma, onu itme.

0Kızdığında vurmak yerine ona neden kızdığını söyleyebilirsin.

0Arkadaşınla oyuncağını paylaşarak oynamanı istiyorum, oyun oynarken sıranızı beklemeyi unutmayın.

0Önleyici açıklamayı yaparken kullanılan ses tonu, kararlılık ve davranışı istememenizin nedenini açıklamak çocuk üzerinde etkili olabilmek açısından çok önemlidir.

Ortam hazırlamak:

0Çocuğun istenilen davranışı yapması için annenin gerekli ortamı hazırlaması çok önemlidir.

0Örn; Diş fırçalama alışkanlığını kazandırırken ıslanmaması için kolların sıvanması,

Boyu musluğa yetişmiyorsa ayağının altına bir tabure konması,

Çocuğa özel havlunun yetişebileceği yerde olması

gibi anne tarafından yapılan hazırlıklar çocuğa istenilen davranışta bulunabileceği ortamı hazırlar.

0Çocuğunuz oyuncaklarını toplamakta zorlanıyorsa, kutuları, çekmecelerinönüne resimli etiketler hazırlayıp içine hangi oyuncağın konulacağını çizerek ona uygun bir ortam hazırlayabilirsiniz.

0Ortam hazırlamak istenilen davranışın gerçekleşmesini kolaylaştırır.

0Ayrıca ortam hazırlamak hoşumuza gitmeyen bir davranış gerçekleşmeden önce önlem almamızı sağlar.

Kural koymak ve sınır belirlemek:

0Her evin bir düzeni ve düzen anlayışı vardır.

0Bu düzende ailenin değer, düşünce ve davranışlarına uygun yapılması istenen ve istenmeyen davranışlar belirlenmiştir.

0Bunlar ailedeki her bireyin olduğu gibi çocuğunda uyması beklenilen bazı kuralları belirler.

0Çocuk ailesinden belirli kurallar olduğunu ve bu kurallara uyması gerektiğini öğrenemediğinde okulda, arkadaşlarıyla ve diğer kişilerle olan ilişkilerinde de kurallara uymayacaktır.

0Kurallar uyma sosyal ilişkiler için önemli olduğundan, kuralsızlık çocuğun farklı ortamlara uyumunu da zorlaştıracaktır.

0Çocuk yetiştirirken önemli noktalardan biri de çocuklara sınırları ve kuralları öğretmektir.

0Belirli saatlerde yemek yeme, oyuncaklarını ve odasını toplama, akşam yatış saati gibi.

0Kurallar çocukların sağlıklı ve güvenli bir biçimde büyümelerini ve gelişmelerini sağlamaktadır.

0Kurallar sayesinde çocuklar kendilerine ya da başkalarına zarar vermekten korkmadan çevrelerindeki dünyayı keşfederler.

0Bu, onların güvenlerinin gelişmesi için önemlidir.

0Sınırlar olmadan çocuklar için etrafındaki dünya çok korkutucu olabilir.

0Kurallar çocukların davranışlarını düzenlemelerine, kontrol etmelerine yardımcı olur.

0Kuralsız bir dünya düşünülemez.

Kural koyarken nelere dikkat etmeli:

0Kurallar kısa, açık ve net olmalı.

0Akşamları 19:00’da birlikte yemek yiyoruz.

0Özellikle 3-6 yaşındaki çocuklar için kural yönergeleri tek tek, kısa ve net bir şekilde olmalı.

0İlk kuralı yerine getiren çocuk takdir edilip bir sonraki kural söylenebilir.

0Kurallardan herkes haberdar olmalı.

0Dolayısıyla kural koyarken çocuklarında fikrini alın.

0Katkıda bulundukları kurallara daha kolay uyacaklardır.

0Kurallar yol gösterici olmalı.

0Evde top oynamak yok yerine Evde top oynamak yok ama bahçede oynayabilirsin.

0Kurallar mantıklı ve uygulanabilir olmalı.

0Başkalarının yanında ağlama.

0Büyükleri yanında konuşma gibi

0Kurallara uyulması mümkün değildir, çocukların gelişimine katkıda bulunmaz.

Kuralların uygulanmasında ailenin dikkat etmesi gerekenler:

0Kurallar tutarlı bir şekilde uygulanmalı.

0Kurallar anne babanın içinde bulunduğu duruma ve ruh haline göre değişmemeli.

0Birlikte konuşarak ve karar vererek, özel durumlarda kurallar esnetilebilir.

0Kurallar çocuğun yaşına uygun olmalı.

0Örneğin, 3 yaşındaki bir çocuktan odasını düzenli tutması beklenemez.

0Çocuğa kuralların nedenleri anlatılmalı.

0Çocuğun kuralın neden konulduğunu ve uymazsa neler olabileceğini bilmesi gerekir.

0Akşamları yatmadan önce mutlaka dişlerini fırçalaman lazım çünkü dişlerini düzenli fırçalamadığında dişlerinde çürük oluşabilir.

0Çok fazla kural ile çocuğu sıkmamak gerekir.

0Sizin için önemli olan kuralların belirlenmesi gerekir.

0Bunlarında sayısı fazla olmamalı.

0Örneğin, yatma saati ve televizyon izleme saatlerini oturtmak sizin için öncelikliyse bu kuralları oturtmaya başlayın.

0Kurallarla ilişkili beklentileri açık bir şekilde dile getirilmesi önemlidir.

0Terbiyeli bir çocuk ol yerine Birisinden bir şey isterken lütfen demeyi ve sonunda teşekkür etmeyi hatırla.

0Anne baba da evdeki kurallara uyarak çocuğa örnek olmalı.

0Evdeki ışıkların kapatılması, yemek seçilmemesi, küfür edilmemesi konularında kurallar varsa anne baba da bu kurallara uymalı.

0Bazen çocukla güç savaşına girmemek için, sınır koyarken çocuğun hoşuna gidecek başka alternatifler sunulabilir.

Tutarlı olmak:

0Aynı davranışa hep aynı tepkiyi vermektir.

0Çocukla ilişkimizde tutarlı olmak çok önemlidir.

0Tutarlı davrandığımızda çocuğun aynı davranışını kimi zaman hoş görüp kimi zaman

ceza vermeyiz.

0Anne baba da söylediklerinde ve davranışlarında tutarlı olmalı.

0Anne baba tutarlı değilse çocuklar –ne yapmamız lazım, annemizin dediğini mi babamızın dediğini mi-diye şaşırabilirler

0Evde disiplin kurallarını yürümemesinin ve çocukların söz dinlememesinin nedenlerinden biri de ailenin yöntemleri uygularken tutarsız davranmalarıdır.

0Anne babanın çocuk eğitimi konusunda tutarlı olmaları, yani kullanılan yöntemlerde aynı dili konuşmaları önemlidir.

0Çocuğun yaptığı bir davranış bir ebeveyn tarafından hoş görülüyor, diğeri tarafından cezalandırılıyorsa çocuk bu tutarsızlığı fark edip kullanabilir.

Örnek olmak:0Çocuğunuzun ne yapmasını istiyorsanız önce

siz yapın ki çocuğunuz sizi örnek alsın.

Takdir etmek:

0Hangi davranışı takdir ettiğimizi belirtmek. 0Örneğin, Çocuk pazarda sözümüzü dinleyip

hep elimizi tutmuş ve yanımızdan ayrılmamışsa sadece “aferin” demek yerine “pazarda elimi bırakmayıp yanımdan ayrılmadığın için aferin.” Denebilir.

0Önemli olan çocuğu övmek değil davranışı takdir etmektir.

0“Sen akıllı bir çocuksun.” Yerine “Bugün ben hatırlatmadan dişlerini fırçaladığın için çok mutlu oldum.” Denebilir.

0Çocuk güzel bir şey yaptığında anında takdir edin.0Ödüller maddi değil manevi

olmalıdır. -Sözle takdir etmek,

-birlikte sevdiği bir kek veya pastayı yapmak,

-bir bakış, gülüş, dokunuş, kucaklaşma,

-oyun oynamak, parka gitmek, -çocuğa özel zaman ayırmak

gibi

0Takdir ederken anne-babanın kendi duygularını belirtmesi. «Yemeği tabağında bırakmadan bitirdin, çok hoşuma gitti.»

0Takdir cümlelerinin sonunda “hep böyle olmalısın” denmemeli.

Çocuklarımızın Davranışlarını Olumlu Yönde Değiştirmek

İçin….

0Önleyici açıklamalar 0Kural koymak 0Sınır belirlemek

0Tutarlı olmak0Örnek olmak0Takdir etmek

Katılımınız İçin Teşekkürler…