www.razi93.blog.ir

فیزیولوژی

هفتمبیست و جلسه

دستگاه تنفسی

61/9/99

تهیه و تنظیم : ساحل سپهری

محمد زاهدی

محمدمسعود فخاری

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

1

www.razi93.blog.ir

تولیدی طی متابولسم سلولی، میباشد. این بخش از 2coو دفع مداوم 2oاصلی ترین تکلیف دستگاه تنفسی تامین مداوم

عملکرد دستگاهتنفس را، عملکرد تنفسی می نامیم. در این مباحث تمرکز ما روی عملکرد تنفسی دستگاه تنفسی خواهد

.بود، اما این سیستم عملکرد غیرتنفسی نیز دارد

عملکرد دستگاه تنفس

(respiratory function)عملکرد تنفسی

اتمسفر 2Oرتی عملکرد این دستگاه در جهت تبادل گازها بین بدن و هوای اتمسفر است. باید شرایطی مهیا شود که به عبا

بتواند وارد سیستم تنفسی شود و در نهایت مجاور سطوح تنفسی قرار بگسرد و در آنجا به تبادل گاز بپردازد. در واقع هوا باید

با 2Oبخش دوم این است که . لهی تهویه است که شامل مرحلهی دم میگرددوارد حبابچهها بشود. این اتفاق اولین مرح

به 2Oپس از انتقال . ها( وارد خون مویرگهای اطراف آلوئول هابشودپدیدهی انتشار از غشای تنفسی)سطح داخلی حبابچه

بتواند به 2Oمویرگها باید ابزاری باشد که، اکسیژن را حمل کند، یعنی بخش سوم حمل و نقل اکسیژن است تا جایی که

سلولهای با متابولیسم هوازی برسد. قدم چهارم برداشت اکسیژن از مویرگ ها و ورود به فضای میان بافت و سپس درون

می افتد. فیزیولوژی تنفس مجموعه ای از این چهار بخش است که بعدا به سلولی است که باز هم با پدیدهی انتشار اتفاق

تفصیل به آنها خواهیم پرداخت.

(non-respiratory function)اعمال غیر تنفسی

این سیستم در حفظ گردش خون مناسب کمک میکند، در واقع یکی از مهمترین ساختارهایی است که در کنترل

PHمشارکت دارد. در واقع یکی از گازهای تنفسی که میزان دفع آن توسط سیستم تنفس تنظیم مایعات بدن، از جمله خون

استگر این گاز در بدن و متعاقبا در مایعات بدن باقی بماند، در واقع قدرت اسیدی مایعات بدن را افزایش 2COمی شود،

بشود، آنگاه قدرت قلیایی مایعات CO2شتر را کاسته است. حال اگر عملکرددستگاه تنفس مئجب خروج و دفع بیPHداده، و

خون و مایعات بدن میپردازد. PHآن افزایش مییابد. کلیه ها همدر کنار دستگاه تنفسی به تنظیم PHبدن کاسته شده و

عملکرد سوم غیر تنفسی این دستگاه تولید صوت است.تولید صوت بخشی از فرایند صحبت کردن میباشد، در این فرایند

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

2

www.razi93.blog.ir

د دارد. بخش اول فرایند صحبت کردن تولید صوت است که توسط حنجره)که بخشی از دستگاه تنفس است( دومرحله وجو

رد عملکست. رد که واژه سازی و ایجاد کالم اتوسط ساختار های دهانی وزبان انجام میگیشود، بخش دوم آن همانجام می

مورد بعد، که از مهمترین اعمال غیر تنفسی . از این سیستم، بینی، تسهیل میگرددبعدی بویایی است که توسط عضوی

به این صورت که سلولهای و کنددر واقع سیستم تنفس یک سد دفاعی ایجادمیتنفس است، عملکرد دفاعی میباشد. سیستم

ن مواد میتوان توانای این را دارند که مواد آنتی باکتریال وایمنی ترشح کنند. از ایپوشانند،ی آلوئولها را میاپیتلیالی که دیواره

ع آنزیم ها و پروتئازها اشاره کرد. همچنین یکسری عواملرادیکال آزاد که در نهایت خاصیت نوااA(IgA) به ایمینوگلوبولین ،

بخش دوم این سد مولکول ها یا .باکتریگشی دارند نیز ترشح میشود. اینها بخشی از سد دفاعی تنفسی را نشان می دهند

ها و chemokineر سیستم ایمنی نقش میانجی رابرعهده دارند، مثال ترشح انواعمواد شیمیایی هستند که د

cytokineهمچنین یک صددفاعی نقش بازی می کنند. های التهابیفرآیندعمومی در بدن وجود دارند و در روها که به ط

"مژکی-کننده موکوسیهویهتم تسیس"است، تحت عنوانکامال منحصر به فرد و ویژه نیز در داخل مجاری تنفسی لحاظشده

(mucociliary system)های ماکروفاژی ها سلولبخش چهارم سیستم ایمنی، در نهایت در سطح داخلی تمام حبابچه

)اینها از مهم ترین سلول های ایمنی هستند( که توانایی فاگوسیت کردن ذرات خارجی که وارد حبابچه میشوند را . وجوددارد

گویند، یعنی اگر ذرات خارجی میpulmonary alveolar macrophage(PAMs)وفاژهاداند. مجموعابه این ماکر

د.ماکروفاژها غالبا بلعیده می شون و میکروبها بتوانندبه سطح داخلی حبابچه ها راه یابند، توسط این

.نیز جزو اعمال غیر تنفسی آن حساب می شود ،دستگاه تنفس های عطسه و سرفهو رفلکس اعمال متابولیکی و اندوکرینی

Metabolic and Endocrine Function

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

3

www.razi93.blog.ir

ها کاربرد دارند. مثال سورفاکتانت که در تولید و ترشح مواد شیمیایی به صورت برون ریز، که در خود ریه بخش اول:

.شودیتلیالی ریه ساخته و ترشح میاپ هایها نقش مهمی دارد توسط سلولکاهش کششسطحی در آلوئول

اثری است که بر تولید وذخیره ی :(شوندشده و در ریه ذخیره می ها یا جاهای دیگر ساختهموادی که در ریه)بخش دوم

نوعی ها )Kallikreinبرخی مواد شیمیایی که در نهایت وارد جریان خون عمومی می شود دارد، مانند پروستوگالندین ها و

ها( و هیستامینپروتئازسرین

.ود در خون، با مکانیسم های مختلف استجدن بخشی از برخی مواد شیمیایی موغیر فعال کر بخش سوم:

گردش تنفس غیر فعال شده و از و یا استیل کولین توسط دستگاه نها،نوراپینفریدیده شده بخشی از پروستوگالندین مثال

.استگردیدهعمومیخون خارج شده است و متابولیزه

.ایجاد فرم فعال برخی مواد شیمیایی توسط دستگاه تنفس است :بخش چهارم

آنژیوتانسین یک عامل شیمیایی است که دائما فشار خون را مانیتور میکند. هزرجایی که الزم باشد مداخله -سیستم رنین

میکند،

ا میکند، آنژیوتانسیوژن که فرم غیر فعالی است واصلی ترین عضو این سیستم آنژیوتانسیوژن است. زمانی که فشار افت پید

باشد باید به فرم فعال)آنژیوتانسیون( تبدیل بشود. طی اتفاقاتی که می افتد پیامهایی که می رسد درخون موجود می

ن لی فشار خوریز مولکول نهایی برای عملکرد کنتنIتبدیل می شود. اما آنژیوتانسیون Iآنژیوتانسیوژن بهآنژیوتانسیون

.تبدیل می شودIIبه آنپپزیوتانسیون (ACE) "مبدآلنژیوتانسیون"باشد و باید با عمل نمی

ACE عمدتا در داخل سلولهای اپیتلیومی مویرگ های ریوی یافت می شود. بنابراین وقتی آنژیوتانسیونI در خون تولید

شودمی

تبدیل می شود. سپس این آنژیوتانسیون IIدر مویرگ های تحت تاثیر این آنزیم قرار می گیرد و به فرم فعالش آنژیوتانسیون

سد، با تاثیر آن، این عضالت منقبض میشوند و در نهایت تنگی عروق رها میی شریانف دیوارهابه عضالت ص خون بقا

.هد شدموجب باالرفتنفشار خون در بسترهای شریانی خوا

ی:باز هم عملکرد تنفس

های سیستم تنفسی:بخش

اجزای دستگاه تنفسی شامل:

هامجاری هوا و ریه .6

قفسه سینه )به همراه عضالت مرتبط با آن .2

و دیافراگم(

اعصاب )اکثرا خودمختار( .3

گردش خون .9

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

4

www.razi93.blog.ir

د:تگاه تنفس به دو بخش تقسیم میشونمجاری هوایی در دس

د.ینی، حلق، حنجره و سینوسها میگردکه شامل ب (upper tract)فوقانیبخش .6

شروع میشود و هرچه به سمت انتهایی نزدیک تر (trachea)از نای یا تراشه (lower tract)بخش تحتانی .2

.میشوند تقسیم شده و نسلها)مجاری هوایی( جدیدی را ایجاد میکند

alvrolحبابچه هواییbronchiolبرونشیولbronchبرونشی نای

عمده صحبت ما د.ادل گازهای تنفسی را دارا میباشنآوئول یا کیسه هوایی، محفظه هایی با ساختارهایی هستند که تب نکته:

.در مورد عملکرد فیزیولوژک بخش تحتانی خواهد بود

:ینیب

ح مژکی و توانایی ترش-سیستم ایمنی نیز در آن فعال میباشد. دارای سیستم موکوزی ومدخل ورودی هوای جاری است

زا است. به طور عمده مسیر ورودی هوا است اما با سیستمهای ذکر شده در یکسری مواد شیمیایی ضدمیکروبی و ایمنی

و (Ig)نکته: مواد متشرحه از اپیتلیال بینی شامل ایمیونوگلوبولینها .ایمنی نخستین و عمومی هم مداخلت میکند

.اینترفرونهاست

عمل تصفیه (Filtering) کارهای بسیار مهم بینی است. به خاطر وجود اجزایی در داخل بینی عمل :یکی از

.تصفیه یا فیلترانس در داخل مجرای بینی انجام میگردد

پدیده متبوعسازی (Air Conditioning): از مهمترین اعمالی که توسط بینی انجام میشود. البته تنها توسط

دهند. این عمل با مکانیسم تصویه یا ورت کمکی انجام میشود بلکه حلق و ابتدای نای هم بصبینی انجام نمی

که وارد بینی میشوند را m61انجام میگیرد. موهای بینی، ذرات بزرگتر از Clearanceفیلترانس یا همان

توانایی عبور از این شبکه را نخواهندداشت؛ 6mگیر میاندازند و یک تورنه تشکیل میدهند که ذرات لزرگتر از

ها گیر میفتند. به آن رسوب توانند با سرعت هوا عبور کنند و در تیغهن ذرات مُمِنتم باالیی دارند نمیچون ای

میتوانند خودشان را به برونشیول ها 6mگویند. ذرات کوچکتر از Turbinate precipationگردبادی یا

تد و آنها به بیماری های ریوی دچاربرسانند و در سطح آنها رسوب کنند )همان اتفاقی که در کارگران معدن میاف

ها را دارد و معموال در الیه آبی سطح باشد توانایی انتشار تا سطح حبابچه1mاگر ذرات در حدود شوند.( می

ها تهنشین میشوند. برخی از این ذرات توسط ماکروفاژها خارج میشوند، برخی توسط سیستم لنفاوی داخلی حبابچه

مانند ذرات ها )باشند تقریبا همه رسوب میکنند در سطح حبابچه 0.5mجمعآوری میشوند. اگر ذرات کمتر از

ها رسوب میکنند. بخشی از آنها هم در هوای آلوئولی معلق سیگار( این ذرات معموال در الیه آبی داخلی حبابچه

باقی میمانند که با هوای بازدم خارج میشوند. )معموال برای دود سیگار گفته میشود که یک ثلث ذرات آن می

دارند در هوا معلق باقی میمانند و با بازدم خارج 0.3دود توانند رسوب کنند و دو ثلث آن که اندازه ای در ح

اجازه ورود نمیدهد اما اگر این ذرات وارد بینی شوند، بخشی 6mبه طور کلی بینی به ذرات بزرگتر از (.میشوند

ینی یک بد.های بینی گرفته میشوتوسط حفره، "رسوب تالطمی "یا "رسوب گردبادی"از آنها طی فرآیندی به نام

میگویند، و ما در concheaی میانی دارد، دو حفره و در هر حفره سه شاخک داریم که اصطالحا به آنها یغهت

اینجا آنها را با نام توربیننت میشناسیم)به دلیل ایجاد حرکات متالطم و گردبادی در هوای ورودی به بینی، مانند

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

5

www.razi93.blog.ir

611ها به همراه دو حفره، سطح را به .( این شاخکخون متالطم و گزدبادی که در گردش خون بحثش شدجریان

این شاخکها در سه زاویه متفاوت قرار دارند، وجود این دهند.رسانند و سطح را افزایش میسانتی متر مربع می

شاخکها، دیواره میانی و حلق موجب میشود که مسیر هوا مداوما تغییرکند)با برخورد به این موانع( به دنبال تغییر

هوا، ذرات آنهم تغیر مسیر میدهند و به دیواره ها و شاخکها برخوردمیکنند و در بین ذرات موکوسی که بر مسیر

روی شاخک ها و دیواره قرار دارد گیر میافتند. در نهایت سیستم موکوسیلیاری این ذراتگیر افتاده توسط فرآیند

.درسوبگذاری گردبادی را به سمت حلق میراند و از بدن خارج میکن

ت ایجاد رطوب (humidifies): خشک است که رطوبت آن بسیار ناچیز و ای هوای اتمسفر یک هودر فیزیولوژی

حدودا صفر درنظر گرفته میشود. پس هوای خشکی که وارد مجاری میشود نباید به همان صورت به سطح تمامی

بد، به عبارتی دیگر بخار آب به آن مجاری خصوصا مجاریتبادلی برود، بلکه باید در ابتدارطوبت آن افزایش یا

رسد. این مرطوب میلی متر جیوه می 94.در نهایت فشار به افزوده شود و در نهایت هوای مرطوب ایجادشود

شود.توسط بینی مرطوب می 99-93کمتر از مقدار ماکزیمم یعنی %3-2سازی بطور عمده

ی هوای ورود انجام میشود.فرد ممکن است در یک تعدیل دمای هوا تا دمای بدن: باز هم فرایندی است که رو

محیط بسیار گرم و یابسیار سرد قرار داشته باشد، که درنتیجه هوای تنفسی وی نیز هم دما با محیط حضورش

اینکار را 0.50Cت معموال بینی با دق.تعدیل بشود های خونیتوسط مویرگ است. این هوا باید تا دمای بدن

بینی اندام پرخون و پر مویرگی است و جریان خون شدیدا .خواهد بود23/5و 23/5میکند و هوای ورودی بین

کند.شود و دمای آن را کم میها کم میقابل تنظیم است. وقتی هوای ورودی گرم باشد، جریان خون در مویرگ

بویایی(smell) :این عمل جزو اعمال غیر تنفسی میباشد.

م میدهد. شفافیت و ایجاد کی دیگر از اعمالی که بینی به همرا سینوسها آن را انجاا: یح و رزونانس صدوضو

بتال به گرفتگی صدا نیز صدا است. فردی که سرما بخورددچار اختناق بینی میگردد این شخص معموال مرزونانس

.شاهد بر این ادعا است که بینی در رزونانسصدا نقش داردمیشود که

:سهاسینو

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

6

www.razi93.blog.ir

یسینوسی به طور قرینه در جمجه بر چهار جفت حفره

ه همان صورت نامگذاری میشوند وجود دارد که بMaxillary,Etmoide,Frontal,Sphenoidهایرویاستخوان

اما عملکرد های بینی راه دارند. ها به حفرهسینوس Maxillary, Ehmoidal,Frontal,Sphenoidal.ی یعن

هوای داخل آنها موجب میشود که استخوان جمجمه سبک تر بشود)سینوسها شبیه غارهایی . اینسینوسها برای ما مهم است

مصرف میکنند فشار خواهند بوئد و انرژی کمتری های گردن کمتر تحتهستند کههوا در آنها جریان دارد(. در نتجه ماحیچه

در افراد مبتال به شفافیت و رزونانس صدا نقش دارند)که این برای مابهینهتر است. همچنین به عنوان اولین ساختارها در

سینوزیت یا التهابسینوس ها تغییراتی در صدا به وجود میآید که از عالئم بالینی آنها است(در سطح داخلی سینوسها،

آنتی باکتریال ماده با قوهی قلیای است که خواص یدنیتریکاکساید را دارند. نیتریک اکساید یکسلولهای اپیتلیال توانایی تول

.یکی از منابع نیترک اکساید بدن به شمار میروندنیز دارد. به همین دلیل سینوس ها

:(larynx)حنجره

vocal) ای صوتسبب این ارتعاش میشود چینهبه عنوان محفظه ی قابل ارتعاش شناخته میشود. عامل که

folds)هستند که معموال به آنها تارهای صوتی (vocal cords).های صوتی در داخل گلوت قرار دارند.چین گفته میشود

اند.ها تارهای صوتی قرار گرفتهگلوت حنجره: جایی که تمام جوانبش را غضروف در برگرفته و بین آن

جنس هر تار (vocals filaments)در هر تار صوتی یک رباط بسیار ارتجاعی و قوی وجود دارد به نام رباط صوتی

صوتی گیالمان است و اطرافش عضله داریم.

هستند؛ اما، بخش های دیگری نیز در حنجره موجود -تارهای صوتی-حنجره همین بخش مرتعش شونده ءن جزیمهمتر

:میباشد، مثل

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

7

www.razi93.blog.ir

ی در بر گیرندهی حنجره از غضروف تشکیل شده است. در سطح قدامی آن غضروف بزرگ وارهغضروف: دی .6

نیز مشهور است. در سطح خلفی آن غضروف (adam’s apple) "سیب آدم"تیروئید قرار گرفته که به

در پایین به نوبهی خود به قرار دارد. هر دوی این غضروف ها(Arytenoidcartilages)آریتنوئید

.متصل میشوند(Cricoid cartilages)کریکوئید غضروف

عضله: بین غضروف ها عضالتی وجود دارد که با دور و نزدیک کردن غضروفها موجب کشیده یا شل شدن .2

.رنتیجه فرکانس و بم و زیر بودن صدا را کنترل میکندصوتی را فراهم میکند. دتارهای

چه عواملی فرکانس صوت را تعیین میکنند؟

میزان کشیدگی تارها، بسیار مهم است برخی از تار ها به سمت قدام و برخی به سمت خلف کشیده شده اند و به .6

توسط عضالت بین کریکوئید و غضروف ها متصل میباشند. این تار ها توانایی شل شدن و کششیده شدن را

ها نزدیکتر ا هستند، دارند. هر چه غضروف، آرتینوئید و کریکوئید که در راستای تارهو آرتنوئید ، تیروئیدتیروئید

.تارها شل تر

.ضخامت تارهای صوتی: هرچه کشیدگی تارها بیشتر شود تارها ضخامتشان کمتر میشود .2

یزان نزدیک شدن تارهای صوتی مجاور هم.م .3

هم نزدیک ی تیروآریتنوئید)بین دو غضروف تیروئید و آریتنوئید( منقبض شود، این غضروف ها بهاگر عضله عضالت:

.د. نتیجه ای است که از کشیدگی تارهای صوتی کاسته میشودو صدای بم تری تولید میکندومیش

و آن قسمت مربوط به کلمه سازی، کار (fonation)شود. در رابطه با تولید صوت توسط حنجره انجام می تکلم:

اجزای دیگری در حفره دهان است.

شوند، میتوان غضروف تیروئید را به جلو چرخاند به کمک عضالت بین کریکوئید اگر بخواهیم طنابهای صوتی کشیده

و تیروئید،)عضله کریکوتیروئیدی(که موجب کشیده شدن تارهای، کشیده شده به سمت قدام حنجره میشود. در این

ها کشیده میشوند. حالت غضروف آریتنوئی حرکت نمیکند در نتیجه با دور شدن تیروئید فاضلهی آنها زیاد میشود و تار

برای تارهایی ه به سمت خلف کشیده شده اند میتوان با منقبض کردن عضله بین کریکوئید و آریتنوئید، غضروف

.آریتنوئید را به سمت عقب چرخاند، که با مکانسیم مشابه آنچه ذکر شد در باالموجب کشیدگی تارها میشود

جره، قابلیتهای زیادی دارند. در شکلها و کشیدگیهای مختلف در نکته:یادمان باشد تارهای صوتی و چینهای داخل حن

.کنار هم قرار گرفتهاند برای همین میتوان صداهایی با فرکانس مختلف از یک فرد شنید

ی داخل حنجره گلوت نام دارد، که در آن تارهای صوتی قرار گرفته اند. گلوت همان مدخل حنجره است، که محفظه

شود)مثال در هنگام بلع( به همین دلیل غضروفی به نام اپیگلوت)اپی=فوق( روی آن قرار گرفته در شرایطی باید بسته

. شوداست. هنگام بلع اپیگلوت روی گلوت قرار میگیرد، مانع ورود ماده غذایی به حنجره و در ادامه به مری می

: بخش تحتانی

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

8

www.razi93.blog.ir

مدخل ورودی هوا میباشدی به بعد مجاری تنفسی بیست و سه بار است، در واقع نای Tracheaاولین مجرای تنفسی

.ها برسیمتا به به جبابچه نسل تنفسی داریم 23. تقسیم انجام میدهند که به هرکدام یک نسل میگوییم

... برونش8برونش 4برونش اصلی9نای

:این بیست و سه نسل را به چند شیوه طبقه بندی میکنیم

نسلها، بر اساس شماره بندی

میگوییم که تنها عملکردی که برای آنها ذکر شده (conducting zone) را ناحیه هدایتی16انتهای تا 1ای نسله

در آن CO2و O2هدایت هوا تا رسیدن به بخش دوم است. در واقع فقط مثل جاده است و هیچ تبادلی برای گازهای

شود.جا به جا میخش بعد صورت نمیگیرد. هوا دست نخورده از احاظ تبادل گاز به ب

transition respiratory) تنفسیینابینی وبی منطقهشود؛ می 23 تا64ی که شامل نسلهابخش دوم را

zone) میگویند، هفت نسل انتهایی شرایطی را دارا هستند که منجر میشود تبادل گازهایCO2 وO2 در آنها انجام

transitional) بینابینیی برخی از منابع به عنوان منطقه را( 69و61و64) ی تهویهگرد. سه نسل اول منطقه

zone)ها هستند. جوانههایی از کیسههای های تبادل گازها حبابچهاو محفظه در نظر می گیرند. مهمترین ساختار

هوایی را میتوانیم روی شاخههای هفت نسل انتهایی ببینیم که به تبادل گازها میپردازند. پس ازجایی که پدیدار شدن

در ناحیه بینابینی به صورت تک و توک .شروع شده استrespiratory zoneآلوئولهارا میبینیم، میتوانیم بگوییم

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

9

www.razi93.blog.ir

پر از respiratory zoneبدون حبابچه است و نه مثل conducting zoneه مانند حبابچه وجود دارد. ن

حبابچه.

:تغییرات مجاری هوایی از نای به سمت پایین

شاخه داریم 1*161حدودا 23 ها اضافه میشود در نسلنزدیک میشویم، به تعداد شاخه که 23به 1 از نسل .6

.هست آنهم نای استیا همان نای فقط یک شاخه 0در حالی که در نسل

.هرچه به سمت نسلهای انتهایی میرویم، مجاری باریکتر و کوتاهتر میشوند .2

.هم موازی هستندبا نکته: در هر نسلی، تمام شاخههای آن نسل

تقسیم بندی دیگری که برای مجاری تنففسی استفاده میشود، به این صورت است که به جای شماره از عناوین استفاده

. (1/5که نای بودذ، در حقیقت مجرایی است که عمدهی دیوارهی آن را غضروف تشکیل داده است)حدودا 0 میکنیم. نسل

ی مجاری هوایی شکل خود را از دست نزدیک تر میشویم،یکپارچگی موجود در دیواره(distal) انتهایی هرچه به نسلهای

به حداقل رسیده و در آنها دیگر غضروفی دیده ها دهند تا جایی که به بخشی از مجاری هوا میرسیم که غضروفمی

.شودنمی

نکته: برونشهای نزدیک نای، ساختارهایی شبیه خود نای دارند؛ اما، هرچه به سمت انتها پیش میرویم ساختار های غضروفی

.موجود در دیواره هم تغییر میکنند

به بعد 9-1ی صاف دارند. از نسل و تنها عضله ه نمی شودنکته: با شروع برونشیول ها دیگر دیواره غضروفی دید

شوند.ها آغاز میبرونشیول

respiratoryنسلهای متفاوتی از (terminal bronchioles)برونشیولهابرونشیولهای انتهایی

bronchioles(64-61-69)ایداالنها یا دهلیزهای حبابچه

برونشیولهای انتهایی تقسیم میشوند و سپس آنها به تعداد زیادی برونشیول های تنفسی یعنی برونشیولها، به تعداد زیادی

تقسیم میشوند که خود آنها هم در انتها به تعداد زیادی داالنهای حبابچهای تقسیم میشوند؛ اما، در انتهای هر داالن یا دهلیز

.فقط و فقط یک آلوئول قرار دارد

تطبیق دو نوع دسته بندی

هیچشرایطی برای تبادل ،(conducting zone)نسل اول16یا همان erminalbronchiolsاز نای تا انتهای

های هوایی که مطابق با هفت نسل تا انتهای کیسهrespiratory bronchiolsازهای تنفسی را نداریم. از ابتدایگ

برونشیول 62 از نسل : نکته.تبادل گاز هم هستانتهایی میشود، چون روی دیوارههای آنها حبابچه وجود دارد، توانایی

آخرین برونشیول terminal bronchiolsهای اصلی شروع میشوند. سپس به برونشیولهای فرعی تقسیم میشوند که

وجود دارد که respiratory ronchiolsی صاف مشاهده میشود. بعد از آنها فرعی میباشد که در دیواره آن فقط عضله

.هایی هستن که توانایی تهویه هوا را پیدا کرده اندکه اولین ساختار

در نسل

61

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

10

www.razi93.blog.ir

.های تنفسی به بعد ایجاد میشودها توانایی تبادل ندارند، این قابلیتاز برونشیولی برونشیولنکته: همه

:(Lung nervous system)ها سیستم عصب رسانی به ریه

اصلی است: دستگاه تنفس تحت تاثیر اعصاب خودمختار است که خود شامل دو بخش

های عصبی این سیستم، به سیستم آدرنرژیک معروف است.اعصاب سمپاتیک: به علت آزاد شدم آدرنالین از پایانه .6

نکته: سیستم آدرنرژیک فقط شامل اعصاب سمپاتیک نیست و هر بخشی که ترشحات آدرنالین و نورآدرنالین داشته

گیرد مثل غدد آدرنال.باشد در ااین سیستم جای می

های عصبی این سیستم به آن سیستم : به علت آزاد شدن استیل کولین از انتهای پایانهاعصاب پاراسمپاتیک .2

گویند.کولینرژیک می

به فراوانی در ممجاری هوایی وجود دارد. در نگاه 2های آدرنرژیکی نوع و یرنده (M3) 3های موسکارینی نوع گیرنده

پاراسمپاتیک باید به فراوانی در دستگاه تنفسی حضور داشته باشند اما این امر وشود که اعصاب سمپاتیک اول تصور می

شود و اعصاب سمپاتیک عصب دهی محدودی دارند، در حالیکه تعداد فقط در رابطه با اعصاب پاراسمپاتیک مشاهده می

ها تحت تاثیر اعمال غدد هبنابراین، تعداد زیاد این گیرند بسیار زیاد است)بخصوص در عضالت صاف(. 2های گیرنده

آدرنال هستند نه اعصاب سمپاتیک.

عصب رسانی مجاری تنفسی را بررسی میکنیم:از سه منظر اعمال سیستم

تواند باعث تنگی و گشادی مجاری شود.اثرات آن بر عضله صاف مجاری هوایی که می .6

اثرات آن بر گردش خون ریوی و عروق. .2

هوایی )موکوس( اثرات تحریک آن بر ترشحات مجاری .3

ه سمپاتیک بازوی عصبی دیگری هم در دستگاه وجود دارد به بر دو بخش اصلی سمپاتیک و پارانکته: عالو

های که در واقع جزئی از دستگاه عصبی خودمختار است اما از پایانه Nonadrenergic- Non cholinergicنام

شود.عصبی آن آدرنالین یا استیل کولین آزاد نمی

درنرژیکآسیستم

تاثیر خواهد داشت که تحریک این گیرنده در نهایت باعث 2های ستم آدرنرژیک بطور گسترده بر گیرندهتحریک سی

شود:داخل سلولی می cAMPافزایش تولید

در عضالت اثر شل کنندگی دارد و شل شدن عضالت صاف مجاری هوایی سبب cAMPعضالت:روی تاثیر بر .6

گشاد شدن برونش ها اما بطور کلی به معنی گشاد یعنی bronchodilationشود. گشاد شدن مجاری می

نامیده bronchodilatorشدمن مجاری هوایی است. هر عاملی که باعث گشاد شدن مجاری هوا شود عامل

شود.می

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

11

www.razi93.blog.ir

تامول. شود. مثل اسپری سالبوآدرنرژیک استفاده می های ای از مقلددر بیماری انسدادی مثل آسم بطور گسترده

شود.کند که در نهایت منجر به گشادی مجاری هوایی میرا شدیدا تحریک می 2های این اسپری گیرنده

های آلفا وجود های عروق مجاری هوایی مثل تمامی عروق بدن گیرندهروی دیواره روی گردش خون: تاثیر بر .2

شود و با اثر گیرنده بتا، موجب روق میها در اثر اعصاب سمپاتیک سبب تنگ شدن عدارد که تحریک این گیرنده

گشاد شدن عروق. بستگی به نوع گیرنده دارد.

یابد یعنی حجم موکوس تولی شده افزایش حجم ترشحات افزایش میتاثیر بر روی ترشحات مجاری هوایی: .3

یابد.می

اثر سمپاتیک غیر مستقیم های بتا نیست اما بطوریک گیرندهها تحرود دارند که اثر مستقیم آننکته: داروهایی وج .9

تئوفیلین ها که سر دسته این داروها شوند. مثل متیل گزانتینباعث گشادی مجاری هوایی می کند ورا تقلید می

. و کندرا تجزیه می cAMPدرواقع کند. این آنزیمرا مهار میPDEمعروف به است. این دارو آنزیم فسفودی استراز

که در شده cAMPشود؛ کاهش این آنزیم موجب افزایش عضالت میموجب شل شدن cAMPاز آنجایی که

شود.گشادی مجاری هوایی می شل شدن عضالت صاف و درنهایت نهایت سبب

سیستم کولینرژیک

کند. تحریک سیستم کولینرژیک سبب ترشح استیل کولین و تحریک ایجاد میی عکس سیستم آدرنرژیک بطور کلی نتایج

گردد. توزیع ها در نهایت سبب افزای کلسیم دل سلولی میشود. تحریک این گیرنده)موسکارینی( می M3های گیرنده

اعصابش از واگ بسیار زیاد است.

شود که در نهایت های عضالنی سبب انقباض این عضالت میافزایش کلسیم داخل سلول تاثیر بر عضالت صاف: .6

شود.هوایی میمنجر به تنگی مجاری

اثر دارند. bronchconstrictionیستم کولینرژیک اثر تنگ کننده مجاری تنفسی یا اصطالحامقلدهای س

گویند.می bronchconstrictorبه هر عامل تنگ کننده مجاری تنفسیبنابراین

های ولینرژیک روی عروق کم هستند. بنابر این تحریکات شدید معموال گیرنده تاثیر بر روی گردش خون: .2

تواند سبب گشادی مختصر عروق شود.پاراسمپاتیک می

یابد یعنی حجم موکوس تولید شده بیشتر حجم ترشحات افزایش می تاثیر بر روی ترشحات مجاری هوایی: .3

یابد.شود. یعنی ترشحات موکوسی افزایش میشود اما موکوس غلیظ تری تولید میمی

شود که هیچکدام به نفع دستگاه بطور کلی تحریک پاراسمپاتیک سبب تنگی مجاری تنفسی و افزایش موکوس غلیظ می

که بیماران به مقلدهای )آگنوسیت( آدرنرژیک مجاری هوایی مثل آسم در صورتی در بیماری های انسدادیتنفسی نیست.

را مهار میکنیم. مثل ایپراتروبیوم. M3یرندهمقاومت پیدا کنند، در قدم دوم با استفاده از داروهای گ

را S2Hهای رفلکسی هستند. برای مثال اگر فرد گازهای سمی مثل ، پاسخهای مجاری هوایینکته:بسیاری از واکنش

تواند سبب فعال شدن سیستم (می2شود. ی مجاری میانقباض عضالت صاف دیواره -6استنشاق کند، این گاز موجب

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

12

www.razi93.blog.ir

که در نهایت باعث تنگی بیشتر مجاری هوایی شود. بنا بر این فرد دچار تنگی فزاینده مجاری و زجر پاراسمپاتیک شود

شود.تنفسی می

آید. هر گونه آمبولی یا لخته درون شود. بالفاصله تنگی نفس پیش میگاهی شریان ریوی در اثر یک لخته دچار انسداد می

کند. یا ممکن است همراه هوا، یکسری فعال کررده و عروق را تنگ میهای پاراسمپاتیکی را های ریوی، رفلکسشریان

ی مستقیما عضله تواندکنند که خود هیستامین می، هیستامین تولید میها در ریهعوامل آلرژن وارد بدن شوند. این آلرژن

یا SRSA(slow reacting substance of anaphylaxis)یمادهی شود.موجب تنگی مجاررا منقبض کندوصاف

بتوانند تولید شوند و در نهایت موجها میموادی است که توسط آلرژنی آنافیالکسی، نیز جزو ستهی با واکنش آهدهما

شود.بروز آسم آلرژیک در فرد می

Non adrenergic- Non cholinergic (NANC)سیستم

شود:این سیستم به دو دسته تقسیم می

6. 1NANCiهای عصبی : برخی رشتهNANCای بنام ، از انتهای خود میانجیvasoactive intestinal

peptid(VIP) این میانجی سبب شل شدن عضالت صاف و کنند. ای موثر بر عروق آزاد مییا پپتید روده

نده آزاد های مهار کنرا که میانجی NANCهای عصبی شود. در واقع آن دسته از رشتهگشادی مجاری هوایی می

است. dynorphinو VIP ،NOهای این دسته شامل مانجی نامند.می NANCiکنند، می

2. 2NANCe:کنند که ی صاف را آزاد میی عضلههای تحریک کنندهای دیگر از اعصاب هستند که میانجیدسته

.Substance P (SP)گردد. مثل سبب انقباض عضله و تنگی مجاری هوایی می

های نامند. میانجیمی (NANCe)کنند های تحریکی آزاد میرا که میانجی NANCهای عصبی در واقع آن دسته از رشته

امروزه بعنوان منبع تحقسقس دز بیماری آسم NK)نوزوکینین یا تاکی کینین( هستند که NKو SPاین دسته شامل

شود.محسوب می

و بعد داروهای M3شود. سپس داروهای ضد داروهای آدرنرژیک استقاده می هایی وجود دارد. ابتدادر درمان آسم قدم

را تولید کنند. NKامروزه تالش بر اینست تا داروهای مهارکننده هیدروکورتیزولی.

1 i=inhibitory 2e=exciting

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

13

www.razi93.blog.ir

توضیحات جدول:

میشوند ذیگر غضروفی غضروف: برونشها، شبیه نای دارای غضروف هستند، ولی جایی که نسلها تبدیل به برونشیول

ی(ر برونشیولهای انتهایی و هم تنفسهم د)دمشاهده نمیشو

در دیوارهی خود دارای غضروف است، مثال برونش ها که معموال.دارد1mmقطر: هر مجرای هوایی که قطری بیش از

مثل 1mmدر مجاری با قطر کمتر از معموالی خود هستند. دارند، دارای غضروف در دیواره1mmمعموال قطر بیش از

.برونشیولها، غضروف دیده نمی شود

را جزو ساختارهای برونشیولی در 1mmمجاری با قطر کمتر از معموالدارند و 1mm برونشها قطر باالی معموالیعنی

. بندی میشود ، جزو برونشها طبقهبه احتمال خیلی زیادبود 1mmدر واقع هر مجرایی با قطر بیش از .نظر می گیریم

از ابتدای نای تا جایی که برونشها های اپی تلیال در برگرفته است.( نسل را سلول 23)یادمان باشد که تمامی اپیتلیوم:

ی مجاری دارای سلوهای استوانهای ومژکدار است. از آن به بعد یعنی از آغاز برونشیولها، سلولها تقسیم میشوند، دیواره

.شوندمکعبی و بی مژک می

گردش خون:

:به طور کلی در بدن ما دونوع گردش خون وجود دارد

گردش خون عمومی، بزرگ یا سیستمیک که به دلیل باال بودن فشار خون در دیوارهی شریانهای آن به آن .6

گردش با فشارباال نیز گفته میشود

برابر 5ن بسیار کمتر است)حدود گردش خون ریوی، پولموناری یا کوچک که به دلیل اینکه فشار خون شریانهای آ .2

.کمتر از گردش عمومی( به آن گردش خون با افشار پایین هم میگویند

در دستگاه تنفس هر دو گردش خون را ماهده میکنیم. گردش خون ریوی که مطلق در ریههااست. از بطم راست شروع

تبادل میپردازد و از طریق چهار ورید ریوی به میشود، وارد شریان ریوی شده و سپس به مویرگهای میرود، با حبابچهها به

.میباشدO2 -حاوی-خون داخل این ورید ها خون روشن .دهلیز چپ باز میگردد

نسل ابتدایی میپردازند. شریان های برونشی نامگذاری 13شریانهایی که از گردش خون سییستمیک میآیند به خون رسانی

این شریان ها میتوانند انشعاباتی از آئورت باشند و یا از دیگر شریانهای بزرگ منشعب شده باشند. این شریانها به .شده اند

را گرفته و به آنها خونرسانی میکنند. در انتها خون آنها به وسیلهی conductive zoneمویرگهایی میرسندکه اطراف

.آوری میشودوریدهای برونشی جمع

رونشی جزو وریدهای سیستم گردش خون عمومی هستند، اما خروجی آن ها به دو بخش کامال متفاوت نکته: وریدهای ب

ل به همین دلی .به وریدهای سیستم پولموناری میریزند9/2( )بخش اعظم خون این وریدها .ریخته میشود

respiratory zone وconductive zone داریم. چرا کهconductive zoneتوانایی تبادل فاقد حبابچه است و

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

14

www.razi93.blog.ir

به سمت آن برود، چون نمیتواند تبادل گازی باآن انجام (pulmonary) گازها را ندارد، پس نباید خون گردش خون ریوی

.دهد

بر اساس تقسیمبندی گردش خون، برونشها و برونشیولهای انتهایی دارای گردش خون سیستمیک هستند. در نتیجه جزو

conductive zoneادل گازهای تنفسی در آنها اتفاق نمیافتد و لذا فاقد هرگونه حبابچهای میباشند. حساب میشوند و تب

اما

ها را مشهاده نسلهای انتهایی؛ یعنی، برونشیولهای تنفسی اولین نواحی دستگاه تنفس هستند که میتوان روی آنها حبابچه

.شودآغاز می respiratory bronchiolsازrespiratory zoneکرد، پس

مژکی –صفیه کننده موکوسی سیستم ت

های انتهایی وجود دارد، در واقع تمام سطوح داخلی مجاری را از نای تا این سیستم در مجاری تنفسی تا قبل از برونشیول

است. های انتهایی را پوشانده ونشیولابتدای بر

:اجزای این سیستم شامل

سطحی که با داخل مجرای تنفسی در مجاورت قرار ی کامال دوالیه برای این سیستم قابل رویت است: یک الیه .6

میگویند و از جنس موکوس یا موسین)سبز ریگ( تشکیل شده است. (Gel layer) دارد، به آن الیهی ژلی

ها، سلولهای اپیتلیالی استوانه ای شکل و دارای مژک وجود دارند. روی هر سلول حدودا سطح زیریناین الیه .2

دویست مژک وجود دارد و هر مژک به طور متوسط حدود ده الی بیست ضربه در ثانیه میزند.زنش مژکها همیشه

lowerبه سمت حلق است به صورتی که مژکهای موجود در بینی به سمت پایین و مژکهای موجود در

tractبه سمت باال زنش دارند.

گیرد:ها صورت میترشح موکوس توسط دو دسته از سلول

های ترشحی ها، چون در سطحند، سلول: به این سلول(goblet cells)های ساغری یا جامی سلول .6

هایی تولید میکنند که خاصیت گویند. گلیکوپروتئیننیز می surface secretary cellsسطحی یا

الیه ژلی دارای موکوس است این موکوس توسط سلولهای مختلفی ساخته میشود. در یا خنثی دارند. اسیدی

سلول یک سلول طحی ترشحی به نام سلول ساغری یا 3یا 5البهالی سلولهای اپیتلیالی و تقریبا به ازایهر

موکوس را آب 25 % نکته: بیش از.گابلت سل وجود دارد. کار اصلی این سلولها تولید موکوساسیدی است

ها پلیها ایجاد می کنند. در بین ماکرومولکولتشکیل میدهد، مابقی آن را ماکرومولکول

ساکاریدها بیشترین اهمیت را دارند، این پلیساکارید ها میتوانند اسیدی، خنثی و یا قلیایی باشند که

.دی داردخاصیت اسیgoblet cellsمولکولهای ساخته شده در

گفته خواهد شد. در جلسه بعد .2

:نای

دکتر ایمانی فیزیولوژی ، دستگاه تنفسی

تذ

15

www.razi93.blog.ir

است که شاخکهای آزاد آن به سمت خلف قرار دارند. Cآن را غضروف تشکی میدهد مانند حرف 5/6بخش قدامی نای که

ی صاف به کار این عضله .بین این دوشاخک عضلهی صاف قرار دارد و در پشت این عضلهی صاف مری قرار گرفته است

میگردد،این صورت است که با انقباضش موجب نزدیکی شاخکهای آزاد غضروف به هم میشود و موجب تنگی نای

.همچنین با شل شدن این عضله این شاخکهای آزاد از هم فاضله گرفته و نای گشاد میشود