FAKULTET ZA POSLOVNE I FINANSIJESKE STUDIJE

OBLICI REGIONALNIH EKONOMSKIH INTEGRACIJA (Seminarski rad iz predmeta: MEUNARODNA EKONOMIJA I FINANSIJE)

Student : Mentor: Br.indeksa:

Banja Luka, novenmbar 2014.godine

SADRAJUVOD31.REGIONALNA DIPLOMATIJA42.REGIONALNE INTEGRACIJE43.EFEKTI REGIONALNIH INTEGRACIJA74.VRSTE REGIONALNIH INTEGRACIJA85.NAJUTICAJNIJE REGINONALNE INTEGRACIJE U SVIJETU95.1.Evropska unija95.2.Evropska zona slobodne trgovine (EFTA)115.3.Centralnoevropska zona slobodne trgovine (CEFTA)125.4.Zajednica nezavisnih drava (ZND)125.5.Organizacija za crnomorsku ekonomsku saradnju (BSEC)135.6.Sjevernoamerika integracija (NAFTA)135.7.Andska itegracija (CAN)145.8.Junoamerika integracija ( MERCOSUL)155.9.Amerika zona slobodne trgovine (FTAA)155.10.Junoazijska asocijacija za regionalnu saradnju (SAARC)155.11.Asocijacija zemalja jugoistone Azije (ASEAN)155.12.Azijsko- pacifika ekonomska kooperacija ( APEC)155.13.Zajedniko trite Istone i June Afrike (COMESA)165.14.Afrika ekonomska zejednica (AEC)165.15.Afrika unija (AU)16ZAKLJUAK17LITERATURA18

UVOD

Regionalne integracije, kao spoj izmeu nacionalnog i svetskog trita, u okvirukojih se obavlja preko 80% meunarodne trgovine, postale su nezaobilazan mehanizam uspeha u meunarodnoj ekonomiji. Zbog toga je njihovo izuavanje znaajno i za obuku studenata za kvalitetno obavljanje poslova u meunarodnoj ekonomiji. To se odnosi na integracije razvijenih zemalja, zemalja u tranziciji i zemalja u razvoju.Regionalna saradnja predstavlja opti trend u razvoju meudravnih odnosa u drugoj polovini XX vjeka, koji je obuhvatio sve kontinente i koji prati proces globalizacije. Regionalizacija je stari fenomen koji na razliite naine, u razliitim periodima odraava prirodu meunarodnih odnosa, pri emu je u posljednjim decenijama posebno naglaena pojava novog regionalizma.Na Balkan, odnosno u jugoistonu Evropu, ovaj trend je stigao sa izvjesnim zakanjenjem, jer je, naalost, u toku devedesetih godina bio praen snanim centrifugalnim kretanjima, koja su znatno usporila perspektive breg ukljuenja itavog regiona u ire evropske integracije. Ovo zaostajanje je, donekle, nadoknaeno brojem novijih inicijativa i oblika multilateralne regionalne saradnje koji su se javili tokom posljednje decenije XX vjeka, a jo intenzivnije razvijali u prvoj deceniji ovog vijeka. Veina savremenih inicijativa o multilateralnoj saradnji implicitno je inspirisana iskustvima Evropske zajednice/unije, odnosno neofunkcionalistikom teorijom o meudravnoj saradnji. Osnovna pretpostavka ove teorije je da razni oblici bliske tehnike saradnje izmeu dravnih administracija ili politikih predstavnika pojedinih zemalja na dui rok proizvode pratei efekat (spillover effect) na ukupnu bilateralnu i multilateralnu klimu u regionu, odnosno omoguavaju proces pribliavanja na politikom nivou i otvaraju vrata za integraciju na ekonomskom planu. Ova teorija se, meutim, u praksi za sada nije sasvim potvrdila u balkanskim okvirima, a ostala je donekle sporna i kada se radi o njenim dugoronijim efektima na planu evropske integracije.Najistaknutiji meu svim vidovima regionalnih odnosa i saradnji su svakako ekonomski odnosi. Nastajanje brojnih regionalnih integracija postao je globalni megatrend. Kao ekonomisti svi smo svjesni veliine i moi trita, visine protoka kapitala, zatim usluga, radne snage i drugog meu zemljama u savremenom svijetu. Upravo ova pojava, popularno reeno, fenomen je,i pored ostalog, predmet regionalne diplomatije.

Predmet rada su oblici regionalnih ekonomskih integracija.1. REGIONALNA DIPLOMATIJA

Regionalana diplomatija (regional diplomacy) je relativno nov vid multilateralne diplomatije, koja je nastala pojavom regionalnih ekonomskih integracija, a razvijala se i razvija paralelno sa odvijanjem regionalnih integracionih procesa i inicijativa u savremenom svijetu.Njena uloga i uticaj u savremenom diplomatskom svijetu je sve vea, kako na politikom i ekonomskom, tako i na svakom drugom planu. Ekonomska globalizacija se oituje favorizovanjem novih entiteta, regionalnih unija, koje su bolje prilagoene razvojnim tokovima.Tokovi razmjene organizuju se oko vise atraktivnih polova koji su okupljeni integracijskim trgovakim i ekonomskim sporazumima. U Sjevernoj Americi je to NAFT-a, u Latinskoj tj. Junoj Americi je MERCOSUL, u Aziji je ASEAN, a u Evropi je to EU, koja prednjai meu postojeim sporazumima.Regionalne integracije su postale nezaobilazan subjekat meunarodnih odnosa i meunarodnog prava, spoljne politike, diplomatije i diplomatskih odnosa u savremenom svijetu. Bez njihovog politikog i diplomatskog aganmana ne moe se razmatrati ni rjeavati niti jedno otvoreno svjetsko pitanje, politike, bezbjedonosne, ekonomske, ekoloke i druge prirode. Regionalna diplomatija obuhvata veoma irok spektar meunarodnih odnosa koji se uspostavljaju aktivnou regionalnih integracija, a naroito izmeu :a. Drava lanica regionalne integracije;b. Regionalne integracije i neke druge drave izvan integracije;c. Samih reginonalnih integracija;d. Regionalnih integarcija i globalnih integarcija;e. Regionalnih integracija i meunarodnih, meudravnih i nevladinih organizacija i drugo.Regionalne integracije se bave i pitanjima spoljne politike u mjeri u kojoj su drave lanice prenijele svoja ovlaenja na njih, vezano za tu vrstu aktivnosti. Sredita regionalnih integracija, kao to su Brisel ( Evropska Unija), Montevideo (MERCOSOUL), Dakarta (ASEAN), Etiopija( Afrika unija) i dr., postala su istaknuti globalni centri multilateralne diplomatije, odnosno posebni centri diplomatskih misija i predstavnitava drava lanica takvih regionalnih ekonomskih integracija, ali i drava koje imaju interes za uspostavljanje saradnje na diplomatskom nivou sa takvim integracijama.[footnoteRef:2] Tako danas Bosna i Hercegovina ima diplomatsku misiju pri Evropskoj uniji. [2: Dai D,, Savremena diplomatija, Beograd, 2008. god.]

2. REGIONALNE INTEGRACIJE

U savremenim vokabularima rije integracija ( lat. integrio) najee se povezuje sa progresom, pravednou, uzajamnom koristi, dobrim upravljanjem i zdravom zajednicom. Za neke je pak rije integracija ratnika rije, pa se ak povezuje i sa nasiljem. [footnoteRef:3] [3: Dai D., Principi internacionalne ekonomije, Beograd, 2005. god.]

Proces regionalne ekonomske integracije zapoeo je svoj intezivan razvoj nakon Drugog svjetskog rata. Od tada pa do danas, ovaj proces se nezaustavljivo irio na sve dijelove svijeta, uporedo sa trendom globalizacije.Regionalne integracije su, u stvari, proizvod globalne meuzavisnosti privreda i drava u savremenom svijetu. Po svom karakteru predstavljaju institucionalnu formu meusobnog politikog, ekonomskog, tehnolokog, pravnog, kulturnog i drugog povezivanja dvije ili vie zemalja na irem ili uem regionu.Zemlje unutar regionalnih integracija znatno bre poveavaju obim izvozno-uvoznih transakcija. Svaka od postojeih regionalno- ekonomskih integracija u svijetu su otvorene, rivalski ali i partenrski orijentisane, sa tenjom da bude to vea. Bitno je navesti da , ma koliko velika i mona, svaka integracija je zavisna od ostatka svijeta. U toku je proces meusobnog povezivanja postojeih regionalnih integracija.Regionalne integracije : podstiu bri protok dobara i usluga. eliminiu granine probleme. obezbjeuju slobodnu trgovinu na prostoru, ogranienom datom integracijom. ostvaruju ekonomske prednosti veeg trita. direktno i indirektno pozitivno utiu i na mnoge druge sfere drutvenog ivota, kao to su kultura, umjetnost, obrazovanje ili slino. [footnoteRef:4] [4: Viner J., The Customs Union Issue, Carnegie Endowment for International Peace, NewYork, 1950. 3. Finanzstandorf Detschland, Integration of European Markets, Francfurt, december2004.]

Regionalne integarcije su, u stvari, karika u lancu sve vee meuzavisnosti drava i aktera svjetske ekonomske, privredne i trine scene. Regionalizacija predstavlja regionalnu koncentraciju privrednih tokova, a regionalizam je politiki proces saradnje i koordinacije privrednih politika meu zemljama.[footnoteRef:5] [5: Adamovi Lj., Integracija i dezintegracija svetske privrede, Savremena administracija, Beograd, 1987. ]

Poslije Drugog svjetskog rata izvren je oporavak, a zatim su glavni napori svih nacionalnih vlada bili usmjereni na ubrzavanje razvoja nacionalnih privreda. Regionalne ekonomske integracije (regionalna trita) pojavile su se kao spona izmeu nacionalnih i svetskog trita. U GATTu je registrovano vie od 300 sporazuma o regionalnim integracijama sa pravom izuzea od klauzule najpovlaenije nacije. Svjetska privreda je jo od poetka svoga formiranja imala tendencije ka integraciji i tendencije ka dezintegraciji, bez obzira to se sam termin nije upotrebljavao u studijama o meunarodnoj ekonomiji. U stvari, teko je da se govori o svjetskoj privredi sa stanovita politike ekonomije, a da se ne konstatuje da se jedino zahvaljujui djelovanju integracionih faktora moglo da formira ono jedinstvo sistema proizvodnje, raspodjele, razmjene i potronje u globalnim razmjerama, koje nazivamo svjetskom privredom. To to u okviru svjetske privrede postoje ogromne razlike meu pojedinim zemljama, prije svega sa stanovita razliitih parametara njihove ekonomske moi, i to se odnosi snaga (ekonomski i drugi) povremeno mjenjaju, to nita ne umanjuje znaaj injenice da postoji svjetska privreda kao jedinstven sistem proirene reprodukcije u globalnim okvirima. Jer ne negira se ni postojanje integrisanih nacionalnih ekonomija, iako postoje i dezintegracione tendencije i razlike u poloaju pojedinih grana i sektora privrede, pojedinih regiona, i najzad, razlike izmeu pojedinaca, grupa, slojeva i drutvenih klasa. .Regionalna integracija predstavlja vrsto i dugorono povezivanje zemalja u cilju ostvarivanja ekonomskih i politikih interesa, te iznalaenja puteva za efikasniju saradnju privrednih subjekata zemalja u integraciji. Integracije dovode do povezivanja trita, specijalizacije i podele rada, koordinacije ekonomskih politika i time postaju znaajan faktor savremenog razvoja svjetske privrede i meunarodne ekonomske saradnje. Regionalne integracije su sastavni dio funkcionisanja svjetske privrede, sistema i mehanizma meunarodnih ekonomskih odnosa. Integracija je postala nerazdvojni elemenat dananjih medunarodnih ekonomskih politikih odnosa i nacionalnih politika. U periodu poslije Drugog svjetskog rata dolazi do dezintegracije svjetske privrede usled stvaranja dva vojna bloka koja su delila svet na ideolokoj osnovi (kapitalizam i socijalizam). Uporedo sa dezintegracijom odvija se i proces integrisanja ueg kruga bliskih zemalja u jedinstvene ekonomske celine. Poto je u posljeratnom periodu politika rukovodila ekonomijom, dvije najjae zemlje svijeta SAD i SSSR bile su presudne i u stvaranju regionalnih ekonomskih integracija.Juna 1947. godine ministar spoljnih poslova SAD Maral (Marchall) predloio je evropskim zemljama pomo za njihovu obnovu u iznosu od 16 milijardi ondanjih dolara.Ovaj prijedlog je prihvatilo 16 zapadnoevropskih zemalja, pa je 1948. godine dolo do osnivanja Organizacije za evropsku ekonomsku saradnju (OECE) kako bi se lake usmjeravala sredstva tzv. Programa za evropsku obnovu (European Recovery Program), koji je poznat pod nazivom Maralov plan. U okviru ovog programa SAD su dodelile sumu od 13,8 milijardi posljeratnih dolara, i to 9/10 u obliku poklona i 1/10 u vidu zajmova. Ova sredstva omoguila su obnovu evropskih zemalja, njihov prelazak na konvertibilnost, a pomogla su i procese integracije u Zapadnoj Evropi. Slino kao to su pod okriljem Organizacije za evropsku ekonomsku saradnju i pod uticajem SAD zapadnoevropske zemlje usklaivale svoje ire politike i ekonomske interese, bilo je zamiljeno da se formira i jedinstvena integracija zapadnoevropskih zemalja. Medutim, zbog rivaliteta Francuske i Engleske to nije bilo mogue, pa su formirane dvije regionalne ekonomske integracije: Evropa estorice Evropska ekonomska zajednica (EEZ) 1957. godine iEvropa sedmorice Evropsko udruenje slobodne trgovine (EFTA) 1960. godine. Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju (OECE) krajem 1960 godine prerasta u Organizaciju za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD). Iz naziva je brisana rije evropsku, jer su ravnopravne lanice postale i vanevropske zemlje (SAD, Kanada, Japan, Australija i sl), a znaaj ove organizacije je proiren budui da sada obuhvata i razvoj. Krajem 2009. godine Organizacija je imala 30 zemalja lanica. Socijalistike zemlje istone Evrope nisu pristupile Organizaciji za evropsku ekonomsku saradnju jer su u programu Maralove pomoi videle prodiranje amerikog politikog i ekonomskog uticaja u Evropi. One su u Varavi 1949. godine, nasuprot ovoj organizaciji, osnovale Savez za uzajamnu ekonomsku pomo (SEV), u okviru koga se odvijalo preko 60% njihove ukupne spoljne trgovine, sve do njegovog ukidanja 5. januara 1991. godine. Poslije 1960. godine dolazi i do ekonomskih integracija zemalja u razvoju, a 1993. godine na podruju Severne Amerike potpisan je sporazum o stvaranju integracije SAD, Kanada i Meksika pod nazivom Severno-amerika zona slobodne trgovine (NAFTA). Motivi pokretai regionalnih integracija su politiki i ekonomski, s tim da su jedni ili drugi u specifinim sluajevima vie ili manje izraeni. Do sada najrazvijenijim integracijama prethodili su politiki motivi. Procesi integracije su se odvijali pod uticajem industrijske revolucije i naunotehnolokog progresa koji su doprineli porastu proizvodnih snaga i optoj ekonomskoj ekspanziji. Visok nivo ekonomske ekspanzije traio je, istovremeno, ira trita u cilju poveanja meusobne trgovine i kooperacije, bolje koristi od lokacije faktora proizvodnje, poboljavanje proizvodne funkcije i porasta proizvodnje, tehnoloke opremljenosti i produktivnosti, a time i uveanja ukupnog razvoja. Najlake se dolazi do integrisanja privrede zemalja sa priblino slinom politikim sistemom, proizvodnom strukturom i podjednakim stepenom razvijenosti. U ovim sluajevima koncentraciju meunarodne razmene i poveanje meusobne saradnje stvaranje zajednikom voljom, na manje ili vie ravnopravnoj osnovi, putem izjednaavanja uslova privreivanja (ukidanje carina, ukidanje necarinskih prepreka u meusobnoj razmeni, uvoenje realnih intervalutnih kurseva, uskladivanje poreskih sistema, izjednaavanje kamatnih stopa, itd.). Zemlje koje su ulazile u privrednu integraciju, nastojale su da ukupnu produktivnost svoje nacionalne proizvodnje dignu na vii nivo meunarodne konkurentnosti i da ravnopravno uestvuju u dohotku, koji se, zahvaljujui procesu integracije i racionalizacije u podeli rada, stalno poveava. proces stvaranja integracija uticale su, dakle, objektivne i subjektivne snage. Proizvodne snage traile su koncentraciju i proirivanje i to je bila objektivna uslovljenost. Subjektivne snage daju procesu integracije odreena politika i ideoloka obeljeja i vezuju ga za interese odreenih nacija, klasa i slojeva. Integracije mogu imati trini i planski metod integrisanja. Trini metod daje subjektima neposrednim uesnicima u spoljnotrgovinskim poslovima, relativno veu slobodu izbora varijanti i generalno slobodnije ponaanje. Pristalice ovog metoda idealizuju integraciju zasnovanu na slobodnoj razmeni roba i faktora proizvodnje, cijenama, Na konkurenciji. Taj tip integracije, po njima, doprinosi najracionalnijoj lokaciji proizvodnje u meunarodnoj podeli rada. Pristalice planskog metoda integracije kritikuju trinu stihiju i tvrde da plan na dugu stazu vodi najefikasnijoj alokaciji resursa izmeu zemalja. Zavisno od stepena na kome dvijje ili vie zemalja integriu svoje privrede esto se ini klasifikacija privrednih integracija na: preferencijalna podruja, zone slobodne trgovine, carinske unije, ekonomske unije i kompletne integracije (ukljuiv i politiku uniju). Preferencijalno podruje podrazumijeva da zemlje tog podruja, u meusobnom prometu primenjuju povlaene, dakle nie carine, od onih, koje primjenjuju na zemlje van tog podruja. Zona slobodne trgovine predstavlja vii stepen integrisanosti u tom smislu to zemlje lanice ove zone djelimino ili potpuno ukidaju carine u meusobnoj trgovini, dok na robu iz treih zemalja svaka zemlja lanica zone primjenjuje carine prema svojoj carinskoj tarifi.

3. EFEKTI REGIONALNIH INTEGRACIJA

Regionalne integracije imaju veliki ponder u svjetskoj privredi. Samo dvije najznaajnije(EU i NAFTA) imaju uee u svjetskoj proizvodnji oko 60% i u svjetskoj trgovini preko50%. U okviru regionalnih integracija dolazi do izjednaavanja trokova, odnosno cijena istih roba uz postizanja vee produktivnosti odgovarajuih i jednakih faktora proizvodnje. Trokovi proizvodnje ravnaju se prema efikasnijim proizvoaima i ostvaruje se vea proizvodnja sa datim resursima, nego to je bio zbir pojedinanih proizvodnji zemalja lanica pre integracije. To je ist dobitak koji korene vue iz realokacije faktora proizvodnje, posle ukidanja carina meu zemljama lanicama. Druga korist proizilazi iz zadravanja carina prema zemljama van integracije, supstitucijom jeftinih uvoznih proizvoda skupljim robama poreklom iz zemalja lanica. Ovde potroai gube dio dohotka, ali ga zemlja na razlici u proizvodnji nadoknauje i jo vie uveava. U alikvotnom procentu zemlje koje izvoze u zatiene integracije gube dio vrednosti u odnosima razmene (terms of trade) u razmeni sa zemljama u integraciji, a ove poslednje taj dio u svoju korist dobijaju. Sa ekonomske take gledita korist od ekonomske integracije sastoji se u doprinosu irenju i jaanju materijalne, tehnoloke, finansijske i naunotehnike baze, koncentrisanjem ekonomskih resursa i potencijala zemalja u integraciji. Putem ekonomske saradnje i integracije mogue je efikasnije korienje proizvodnih kapaciteta, postavljanje tehnoloko ekonomskih parametara prema zahtevima unosne serijske proizvodnje u preduzeima, stvaranje integrisanih privrednih kompleksa specijalizovane proizvodnje, diverzifikacija izvoza, proirenje trita, ostvarivanja konkurentske prednosti i druga. Ameriki ekonomist Viner (Viner, 1950.) je efekte integracije podielio na efekte stvaranja novih tokova trgovine (trade creating effect) i efekte skretanja, tj. efekteupstitucije dotadanjih uvoznih roba, robama zemalja u integraciji (trade derecting effect). Prvi efekat djeluje u okviru zemalja lanica same unije, jer eliminie trgovinu manje efikasnih proizvoaa jedne zemlje lanice, a poveava promet proizvoaa iz druge zemlje lanice, ija je proizvodnja efikasnija. Drugim rjeima, proizvoa iz jedne zemlje lanice koji je u povoljnijoj situaciji da koristi prednosti masovne proizvodnje potiskuje sa trita proizvodaa iz druge zemlje lanice ija produktivnost nije na odgovarajuoj visini, a ranije se na tritu odravao zahvaljujui carinskoj zatiti. Iz ovog, dalje, sljedi da carinska unija pojaava konkurentsku sposobnost proizvodnje zemalja lanica na njihovim unutranjim tritima. Drugi efekat djeluje na tetu trgovine ranijih partnera koji su ostali izvan integracije, jer se dio isporuka ranijih partnera sada potiskuje i substituie isporukama proizvoaa neke zemlje lanice unije, zbog visokih carinskih i drugih barijera u trgovini prema zemljama van integracije. Uklanjanje trgovinskih barijera i liberalizacija trgovine nije jedini efekat stvaranja ekonomske integracije. Uspostavljanjem optimalne podele rada dolaze pozitivni efekti i na proizvodnju, privrednu strukturu i konkurentnost. Efekti na zemlje van integracije su razliiti u pojedinim sluajevima. Medutim, injenica je da one izraavaju protekcionistika dejstva, a uslovi prodaje su tei za zemlje van, nego za zemlje u integraciji. Postoji, dakle, pojaana diskriminacija prema zemljama van integracije, pa i prema itavim grupama zemalja. injenica da je u EU celo vreme uvoz iz zemalja van integracije raste znato bre od proseka svetskog uvoza delimino je ublaavala ova restriktivna dejstva i miljenja o trgovinskom egoizmu EU.

4. VRSTE REGIONALNIH INTEGRACIJA

Zavisno od toga kakav je ekonomski, trgovinski i finansijski sadraj meu njima, susreemo se sa razliitim oblicima regionalnog integrisanja drava.

a. Sporazum o preferencijalnoj trgovini

Sporazum o preferencijalnoj trgovini predstavlja najelementarniji oblik ekonomskog integrisanja dvije ili vie zemalja. (Preferencial Trade Agreement). Potpisivanjem ove vrste sporazuma, zemlje se obavezuju da u meusobnoj trgovini primjenjuju nie carinske stope od onih koje primjenjuju u trgovini sa treim zemljama.

b. Zona slobodne trgovine

Zona slobodne trgovine (Free Trade Area) je oblik ekonomske integracije koji uspostavlja grupa zemalja potpisivanjem sporazuma o slobodnoj trgovini (free trade agreement). Primjer zone slobodne trgovine su EFTA i NAFTA. Sporazum o slobodnoj trgovini moe da sadri izuzee za neke proizvode. Carine slobodne zone (tarif free trade) odnose se samo na robe sa certifikacijom, da su proizvedene u zemlji lanici.

c. Carinska unija

Carinska unija predstavlja najei oblik ekonomske integracije. Polazi od ukidanja carina i svih drugih ogranienja izmeu zemalja lanica ali i od usklaene zajednike carinske politike prema zemljama nelanicama.

d. Zajedniko trite

Zajedniko trite je vii oblik integrisanja u odnosu na carinsku uniju, to znai da preuzima sve njene karakteristike i dodatno ukljuuje i slobodno kretanje rada i kapitala izmeu zemalja lanica. To je ujedno i vei stepen liberalizacije jer se slobodno razmjenjuju robe i usluge i slobodno je kretanje proizvodnih fakora. Prvo moderno zajedniko trzite stvoreno je 1957. Godine, u zemljama Zapadne Evrope, poznato kao Zajedniko Evropsko Trite ZET, (ECM, European Common market).

e. Jedinstveno trite

Ovo je najrazvijeniji oblik regionalne integarcije (single market). Za razliku od zajednikog trita, u njemu umjesto vie nacionalnih valuta, kao sredstvo plaanja i prometa funkcionie samo jedna valuta, uz jedinstveno regulisanje funkcionisanja banaka i drugih finansijskih institucija. EU je od zajednikog trita stvorila jedinstveno, sa jednom valutom, euro-m, koje funkcionie od januara 2002. godine.

5. NAJUTICAJNIJE REGINONALNE INTEGRACIJE U SVIJETU

5.1. Evropska unija

Rimskim ugovorom zakljuenim 25. marta 1957. godine osnovana je Evropska ekonomska zajednica (EEZ) koju su sainjavale bliske susedne zemlje. Ugovor je stupio na snagu 1. januara 1958. godine. lanice ovog zajednikog trita postale su zemlje ranije carinske unije: BENELUKS, tj. Belgija, Holandija i Luksemburg, te Francuska, Italija i SR Nemaka.[footnoteRef:6] [6: Gasmi G., Pravo i institucije EU, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2009. ]

U EEZ eliminisanje unutranjih carina i uspostavljanje zajednike carinske tarife zavreno je 1. jula 1968. godine i to prije odreenog prelaznog perioda, a kvantitativna ogranienja su ukinuta ve 1. jula 1961. godine. Izuzeci su jedino bili kod tzv. osetljivih proizvoda (aluminijum, cink, olovo, pamuni tekstil, poljoprivreda i drugo), iji je rok ukidanje carina bio neto dui.Zajednica je sporazumom potpisanim u Briselu 22 januara 1972. godine proirena ulaskom Velike Britanije, Danske i Irske. U Zajednicu se, zatim, ukljuuju: Grka 1979. godine, panija i Portugalija 1986. godine, Austrija, vedska i Finska 1995. godine. Poetkom 2003. godine doneta je odluka da se EU proiri za 10 novih zemalja i to 01.05.2004. godine, a to su: Poljska, eka, Slovaka, Maarska, Litvanija, Estonija,Poeci EU vezuju se za period od Drugog svjetskog rata. Upravo, ratna razaranja i ubijanja dovela su do stvaranja ideje o evropskoj integraciji, u elji da se ona tim zauvijek prekinu i sprijee. Oblikovanje EU je zapoeto kroz formiranje tri evropske zajednice:

a. Evropska zajednica za ugalj i elik ( ECSC);b. Evropska ekonomska zajednica (EEC) ic. Evropska zajednica za atomsku energiju (EUROATOM).4

Proces evropske integracije formalno je lansiran 9. maja 1950. godine, kada je francuski ministar inostranih poslova ( Robert Schiman) zvanino predloio stvaranje Evropske zajednice za ugalj i elik ( European Coal and Steel Community) ECSC.ECSC je osnovalo est evropskih drava : Francuska, Njemaka, Belgija,Holandija i Luksemburg; Pariskim ugovorom 18. aprila 1951. godine. Ovim ugovorom utvreno je formiranje zajednikog trita u sektoru uglja i elika, ukidanje carina i stvaranje jedinstvene carinske tarife prema zemljama nelanicama. Krajem 1954. godine ECSC i Velika Britanija su zakljuili sporazum o meusobnoj saradnji.EEC ( European Economic Community) , Evropsku ekonomsku zajednicu je osnovalo est lanica ESCS, potpisivanjem posebnog Rimskog ugovora, koji je stupio na snagu 1 .januara 1958. godine. Cilj osnivanja bio je uspostavljanje opteg zajednikog trita, koje podrazumijeva ukidanje carina i restrikcionih kvota u trgovini izmeu lanica.EUROATOM, Evropsku zajednicu za atomsku energiju, posebnim Rimskim ugovorom, koji je stupio na snagu 1.januara 1958. godine, sa zadatkom da realizuje bolju saradnju u specifinom privrednom sektoru. Uspjenost Evropske zajednice , dala je podstrek i drugim zemljama da se pridrue. Pa su tako 1973.godine pridruile se i Danska, Irska i Velika Britanija. Pridruivanje se nastavlja, pa se 1981.godine pridruzila Grka, a 1986. godine panija i Portugal.EU ( European Union), Evropska unija, uspostavljena je 7.februara 1 992.godine, Ugovorom o Evropskoj Uniji koji je u Holandskom gradu Mastrihtu zakljuilo 12 Evropskih zemalja. Te zemlje su : Belgija, Njemaka, Francuska, Italija, Luksemburg, Holandija, Danska, Irska, Velika Briatnija, Grka, panija i Portugalija. Ovaj ugovor je stupio na snagu 1993.godine.Na samitu EU, odranom u Kopenhagenu u decembru 2002.godine, donijeta je odluka o proiraivanju EU sa 10 novih drava. Te drave su: Poljska, eka, Slovaka, Slovenija, Maarska, Estonija, Litva, Litvanija, Malta i Kipar.U skladu sa Atinskim sporazumom , u EU je 1.maja 2004.godine primljeno jo 10 drava, pa se broj njenih lanica popeo na dvadeset pet. Poslije, tanije, 1 .januara 2007.godine primljene su Bugarska i Rumunija, pa sada EU ima 27 lanica.5Ustav za Evropu definie EU kao uniju naroda i drava Evrope, otvorenu za sve Evropske drave. Na neformalnom sastanku odranom u Lisabonu 19. Oktobra 2007.godine evropski lideri su usvojili konani tekst Reformskog sporazuma EU, nazvan Lisabonski sporazum. Ovim sporazumom revidirne su sporne politiko- pravne take iz neprihvaenog nacrta ustava za EU.Unutar EU imamo tri glavne institucije : Evropski parlament ( European Parlament), Savjet EU ( Council of the European Union) i Evropska komisija ( European Comission). Evropski parlament predstavlja graane EU i ono ga direktno biraju. Savjet EU ine pojedinane drave lanice. Evropska komisija nastoji da podri interese unije kao cjeline.Vitalnu ulogu u funkcionisanju EU imaju Sud pravde i Oditorski sud. Sem ovih institucija tu su i brojna druga tijela , kao npr. Evropski obdusman, Evropska Centralna banka i mnoge druge.Poetak procesa prikljuena EU zavisi od procjene Evropskog savjeta, da li i u kojoj meri budua lanica ispunjava kriterijume propisane 1993 .godine u Kopenhagenu. Prema Jugoistonoj Evropi EU sprovodi proces stabilizacije i asocijacije do prijema u EU. Nakon zakljuivanja sporazuma o stabilizaciji i asocijaciji slijedi, kao krajnji rezultat, Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju, koji bi trebalo EU da zakljui sa svakom pojedinanom dravom Zapadnog Balkana.[footnoteRef:7] [7: Dai D,, Savremena diplomatija, Beograd, 2008. god. ]

Naa zemlja je 4. decembra 2007.godine u Sarajevu parafirala Sporazum o stabilizaciji i pridruzivanju sa EU, a potpisala , uz prethodnu saglasnost svih 27 lanica, 16. juna 2008.godine u Luksemburgu. Sada se oekuje da Bosna i Hercegovina dobije status kandidata za lanstvo u EU i da to skorije bude primljena u punopravno lanstvo u EU. Ostvarivanje ovih ciljeva zavisi od potivanja Kopenhagenskih kriterijuma i Helsinkih principa. Osim toga Bosna i Hercegovina e morati da otvori svoje trite , rijei problem javnih preduzea i dravnih kompanija, sa monopolistikim poloajem. Poseban zahtjev je usklaivanje zakonodavstva Bosne i Hercegovine sa pravom EU tj. acquis communautaire. EU je otvoren oblik ekonomske integracije za sve Evropske i druge zemlje, u skladu sa utvrenim uslovima za prijem u EU. Evropska unija (EU) ima ogromnu privrednu snagu. Prela je dug razvojni put da bi izrasla u svetskog privrednog giganta. Bruto drutveni proizvod zemalja Unije iznosi2008. godine oko 18.626 milijardi dolara (25% vie od SAD). Dohodak po glavi stanovnika iznosio je 2008. godine 37.250 dolara. Po ulasku novih 10 lanica dohodak po stanovniku opao je za 12%, jer su novoprimljene lanice siromanije od starih lanica.Uee EU u svetskom stanovnitvu iznosi 7%, a u BDP oko 31%. Jo je znaajnije uee EU u svjetskoj trgovini. U 2008. godini., kad se ukljui meusobna trgovina zemalja lanica, uestvuje u svetskom izvozu robe i usluga sa oko 39%. Meutim, kada se iskljui meusobna trgovina zemalja lanica, koja iznosi oko 60% ukupne trgovine Unije, onda je EU uestvovala u 2008. godini sa 13%. Uee spoljne trgovine u bruto drutvenom proizvodu iznosi 25%, a ako se izuzme meusobna trgovina svega 12%. Zajednica je, takoe, veoma znaajna u svjetskoj ponudi i tranji usluga, kapitala i tehnologije. (Finanzstandorf Deutschland, december 2004.) Osnovna joj je mana, u strukturi privrede, to ne raspolae znaajnim izvorima energije i sirovina, ne poseduje kompjutersku industriju, kuna elektronika je slabo razvijena, a zaostaje u tekstilnoj industriji i industriji igraaka. Evropska unija prola je znaajan put integracije od ukidanja meusobnih carina i uvoenja zajednike carinske tarife prema treim zemljama, slobode u kretanju tehnologije, radne snage i kapitala, uvoenja monetarne saradnje, pa do kompleksne ekonomske, monetarne i politike integracije, ukljuujui i socijalnu politiku, unutranju bezbednost i spoljnu politiku. [footnoteRef:8] [8: Unkovi M., Osnovi ekonomije - meunarodna trgovina, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2008. ]

Od poetka se ove zemlje trude da preporode evropsku industriju, da nasuprot amerikoj i japanskoj konkurenciji, podstaknu brzo usaglaavanje najvanijih grana privrede. I pored toga to je proces integracije zasnovan na trinom metodu u zajednici postoji zajednika politika razvoja svih vanih sektora privrede (energija, elik, poljoprivreda, saobraaj, nauka, tehnologija). Intenzivna saradnja ostvarena je i u tehnoloki intenzivnim industruijama: kompjuteri, elektronika, vazduhoplovstvo, oprema za nuklearnu energiju. To bitno utie na poloaj i sistem odnosa u ukupnoj svjetskoj privredi.Ne ulazei u oblasti spoljne politike, odbrane i bezbjednosti, obrazovanja i kulture, u ekonomskoj oblasti stalno se proiruju nadlenosti Unije. Unija je, praktino, objedinila ili stavila u domen zajednike politike:

monetarnu politiku i delimino fiskalnu, spoljnotrgovinsku politiku (zajedniko trite), poljoprivrednu politiku, politiku osnivanja firmi, kretanja graana i zapoljavanja, nauno tehnoloku politiku, politiku saobraaja, politiku ivotne sredine, antimonopolsku politiku i zatitu potroaa.

5.2. Evropska zona slobodne trgovine (EFTA)

Ova integracija osnovana je na inicijativu Velike Britanije Konvencijom u Stokholmu4. januara 1960. godine. Njene lanice postale su: Austrija, Velika Britanija, Danska, Norveka, Portugalija, vedska i vajcarska. Kasnije su punopravni lanovi postali Finska, Island, a 1991. godine i Lihtentajn. Sam pojam zona slobodne trgovine najbolje je definisao GATT u lanu XIV: Pod zonom slobodne trgovine se podrazumeva grupa od dvije ili vie carinskih teritorija izmeu kojih se carine i druga trgovinska ogranienja... ukidaju za najvei dio trgovine proizvodima koji su porijeklom sa teritorija koje sainjavaju zonu slobodne trgovine. Pri tome svaka zemlja vodi autonomnu spoljnotrgovinsku politiku prema treim zemljama.To je i glavna razlika zone slobodne trgovine u odnosu na carinsku uniju. U drugom lanu Konvencije navedeni su sledei ciljevi osnivanja EFTA:

proirenje ekonomske djelatnosti, puna zaposlenost, poveanje produktivnosti, racionalno korienje raspoloivih resursa, poboljanje ivotnog standarda i finansijska stabilnost.

Kada je bila u punom sastavu, EFTA je predstavljala znaajnu snagu u svjetskoj privredi. Sada su sve zemlje, osim vajcarske, Norveke, Islanda i Lihtentajna, istupile iz EFTA i postale ravnopravne lanice Evropske unije. I pored toga to su privrede vajcarske i Norveke znaajne, ova integracija nema vie neki vei znaaj u svjetskoj privredi, pa ni u privrednoj saradnji Srbije sa svijetom. U svetskom izvozu, kao i u uvozu uestvuje sa oko 2%. Island je kandidat za skoro ukljuenje u EU, pa e ova integracija jo vie oslabiti. Po ulanjenju u EEZ Velika Britanija nije bila nekorektna prema svojim ranijim partnerima u EFTA. Insistirala je da se zakljui sporazum o zoni slobodne trgovine izmeu dvije integracije, to je i uinieno tzv. Luksemburkom deklaracijom zakljuenom septembra 1974. godine. U Portu je kasnije potpisan Sporazum o jedinstvenom evropskom, ekonomskom prostoru, koji je stupio na snagu 1.1 1994. godine. Prema ovom sporazumu, kad je u pitanju ekonomska saradnja, zemlje EFTA praktino su izjednaene sa zemljama Evropske unije. Pored ukidanja carina i odreene harmonizacije trgovinske politike, objedinjena je saradnja i u oblastima saobraaja, nauke i tehnologije, energetike, informatike, ivotne sredine, slobodnog kretanja ljudi (engenski sporazm), obuke i obrazovanja, socijalne politike, turizma, audio-vizuelne tehnike, pravosua, zakonodavstva i slino. Razlika je, dakle, ostala samo kod monetarne unije, politike unutranje bezbednosti i spoljne politike. Perspektiva ove integracije nije njen dug opstanak, ve utapanje u Evropsku uniju. Do sada je dva puta bio referendum: u vajcarskoj i u Norvekoj. im referendumi uspeju, ova integracija e, defacto, nestati, a Island je ve u postupku ulanjenja u EU.[footnoteRef:9] [9: Dai D., Principi internacionalne ekonomije, Beograd, 2005. god.]

5.3. Centralnoevropska zona slobodne trgovine (CEFTA)

Centralno-evropska zona slobodne trgovine ( Central Europen Free Trade Agreement) osnovana je 21.decembra 1992.godine u Krakovu ( Poljska). Osnovala su je Poljska, Maarska i ehoslovaka. Kasnije su pristupile i Slovenija, Rumunija, Bugarska, Hrvatska i Makedonija. Osnovni ciljevi stvaranja bili su konsolidovanje demokratije i trine ekonomije u tim zemljama kao i zajednika mobilizacija za pristup u institucije zapadne Evrope. Poljska, Maarska, eka, Slovaka i Slovenija pristupile su EU, a Rumunija i Bugarska su 2007. godine napustile sporazum. Sadanje lanice su Republike bive SFRJ , bez Slovenije, sa Albanijom i Moldavijom. CEFTA se u praksi pokazala kao veoma efikasan mehanizam za bre pripajanje EU.[footnoteRef:10] [10: Izazovi Evropskih integracija, Slubeni glasnik Srbije, br. 10/2009.]

5.4. Zajednica nezavisnih drava (ZND)

ine je 11 bivih Sovjetskih republika : Ruska Federacija, Ukrajina, Belorusija, Moldavija, Gruzija, Jermenija, Azerbejdan, Kazahstan, Uzbekistan, Tadikistan i Kirgizija. Glavni cilj stvaranja, bio je da se ublae i smanje negativne posljedice raspada SSSR i da novostvorene drave uspostave meusobne politike, ekonomske, kulturne i druge saradnje.

5.5. Organizacija za crnomorsku ekonomsku saradnju (BSEC)

BSEC (Black See Ekonomic Cooperation) osnovan je na inicijativu Turske u Istanbulu 1992.godine, pristupom 11 zemalja Crnomorskog regiona. Osim trgovinskih i ekonomskih pitanja, potencijalna podruja saradnje su zatita ivotne sredine i infrastruktura. Predstavlja drugo najvee izvorite nafte i prirodnog gasa u svijetu, posle regiona Golfa.

5.6. Sjevernoamerika integracija (NAFTA)

Sjedinjene Amerike Drave ranije su bile odbojne prema regionalnim integracijama, smatrajui da je bolje da se svom svojom privrednom snagom zalau za jedinstvenu svetsku integraciju, odnosno jedinstveno svetsko trite. Meutim, uspean primer Evropske unije promenio je miljenje SAD, pa one sada smatraju da se do jedinstvenog trita moe doi i putem regionalnih ekonomskih integracija. To je i bio razlog da pokrene stvaranje severnoamerike integracije, a potom i njeno proirivanje na Srednju i Junu Ameriku.Sporazum o uspostavljanju Severnoamerike zone slobodne trgovine (NAFTA) stupio je na snagu 1. januara 1994. godine, a potpisale su ga severnoamerike zemlje (SAD, Kanada i Meksiko). Tako je nastalo ogromno trite sa oko 2.050 milijardi dolara izvoza i uvoza u 2008.godini, sa bruto drutvenim proizvodom od oko19.000 milijardi dolara u 2008. godini. Sporazum o osnivanju NAFTA sadri 22 poglavlja:

Eliminisanje barijera u trgovini. Carinske stope treba da se ukinu za 10 godina, u sluaju Meksika za15 godina; a Unapreenje lojalne konkurencije, zatita prava industrijske svojine i procedure za reavanje sporova; Obezbeenje nacionalnog tretmana za robu; Regulisanje porekla robe; Sluajevi zajednikog carinskog postupka; Trgovina bazinim prehrambenim proizvodima i energentima; Sanitarne i fitosanitarne mere za poljoprivredne proizvode; Zatitne mere u trgovini (safeguards); Tehnike prepreke trgovini; Vladine nabavke, njihova transparentnost; Investicije uz klauzulu najpovlaenije nacije i nacionalnog tretmana; Prekogranina ulaganja; Telekomunikacije; Finansijske usluge; Konkurencija, monopoli i dravna preduzea; Osnivanje preduzea; Intelektualna svojina; Notifikacija, transparentnost i objavljivanje zakona; Reavanje sporova po kompenzatornim merama; Reavanje sporova po antidampinkim merama; Izuzeci radi nacionalne bezbednosti, zatite trita, zatite fiskalnog sistema i zatite platnog bilansa; Stupanje na snagu sporazuma, praenje primene i izmene;

Pitanja poljoprivrede, rada i zatite ivotne sredine, regulisano je posebnim sporazumima. Nadzor nad sprovoenjem sporazuma vri Kabinet predsjednika drava kroz tijelo - Komisija za spoljnu trgovinu. Postoji i Sekretarijat koji se sastoji od nacionalnih odjeljenja Komisija za spoljnu trgovinu, a svaka zemlja finansira lanove svojih odeljenja. Sekretarijat sprovodi panele i procedure za rjeavanje sporova. Zamiljeno je da se carine i kvantitativna ogranienja na veinu industrijskih proizvoda ukinu u periodu od 10 godina, a na poljoprivredne i tzv. osetljive industrijske proizvode u periodu od 15 godina. U sluaju Meksika rok je uvek 5 godina dui. Takode je regulisano da se paralelno razvija saradnja i u drugim oblastima, na primer u nauci, tehnologiji, zatiti investicija, zatiti intelektualne svojine, kretanju radne snage, saobraaju, ekologiji i slino. Ova integracija ima perspektivu i za meusobnu saradnju i za irenje. Njen napredak jedino koi zaostajanje Meksika u razvoju u odnosu na druge dvije zemlje. Naime, SAD ima dohodak po glavi stanovnika oko 47.000 dolara godinje, Kanada37.000 dolara, dok Meksiko jedva prelazi cifru od 15.000, sve u 2008. godini. Sa zemljama, danas lanicama NAFTA, Jugoslavija je imala razvijene odnose. Daleke 1881. godina potpisan je trgovinski ugovor Kneevine Srbije i SAD. On je davao znaajne rezultate sve do uvoenja sankcija Saveta bezbjednosti UN SR Jugoslaviji 31. maja 1992. godine. Nove anse za saradnju otvorene su 4.11.2003. godine kada su SAD Zajednici Srbija i Crna Gora, odlukom Kongresa, ukinule spoljnotrgovinske restrikcije i zemlju stavile u status normalnog trgovinskog partnera. To znai da su od tada ukinute ili bitno smanjene mnoge carine na uvoz iz Srbije, a naa zemlja izjednaena sa drugim povlaenim partnerima u spoljnotrgovinskoj politici SAD.Predsjednik SAD Klinton je decembra 1994. organizovao samit o saradnji i integraciji dvije Amerike u Majamiju (SAD). Prisustvovala je 31 zemlja lanica (svi osim Kube). Osnovan je Savet dveju Amerika sa veoma aktivnom ulogom u predlaganju koncepta regionalne integracije cele Amerike. Kasnije su ovi pregovori intenzivirani. Trebalo je da sporazum stupi na snagu 1.1.2005. ali nije dolo do kompromisa jer SAD nee da ukinu poljoprivredne subvencije, a zemlje Juga da liberalizuju poljoprivredu i usluge.Sjedinjene Amerike drave (SAD) pokrenule su stvaranje mega trita, u perspektivi, izmeu zemalja NAFTA i zemalja Azije i Pacifika (APEC zemlje). Ako se formira bie to najjaa integracija u svetu sa 21 zemljom (2,5 milijardi stanovnika, 60% svjetske trgovine): Australija, Brunei, Kanada, ile, Kina, Hong Kong, Indonezija, Japan, Republika Koreja, Malezija, Meksiko, Novi Zeland, Papua Nova Gvineja, Peru, Filipini, Rusija, Singapur, Tajland, Kineski Tajpei, SAD i Vijetnam. Konferencija o postepenom stvaranju pomenute integracije osnovana je 1980. sa nazivom Pacific Economic Cooperation Conference (PECC), koja bi u krajnjem ishodu trebalo da preraste u meukontinentalnu ekonomsku integraciju.

5.7. Andska itegracija (CAN)

Pet Junoamerikih drava : Bolivija, ile, Kolumbija, Ekvador i Peru potpisalo je 1969. godine u Kartagena sporazum radi poboljanja ivotnog standarda svojih naroda kroz integraciju. Kartagena sporazumom je pokrenut Proces andske integracije, poznat kao Andski pakt (Andean pakt). Andska grupa je 1992.godine formalno prmijenila naziv u Zajednicu Andskih zemalja (Community of Andean Nations), CAN, a sada se naziva Andsko zajedniko trzite ANCOM. Danas sa MERCOSUL-om predstavlja jedan od dva glavna trgovinska bloka u Junoj Americi.

5.8. Junoamerika integracija ( MERCOSUL)

MERCOSUL (Mercado Comum do Sul ) je regionalni trgovinski sporazum izmeu Brazila, Argentine, Paragvaja i Urugvaja, kao najznaajniji segment ukupnog procesa ekonomske i politike integracije June Amerike. Osnovan je sporazumom Asunsiona (Paragvaj), 26. marta 1991 .godine. Ovaj sporazum unaprij een j e protokolom iz Ouri Preto (Minas erais), ime je postao carinska unija. Bolivija, ile, Ekvador i Peru imaju trenutno status pridruenog lana. Meksiko ima status drave posmatraa. Sjedite je i Montevideu (Urugvaj), danas prestinom diplomatskom centru June Amerike.

5.9. Amerika zona slobodne trgovine (FTAA)

Amerika zona slobodne trgovine ( The free trade area of The Americas) ili ALCA je mogui novi oblik globalne interregionalne ekonomske integracije koji bi obuhvatio itavu ameriku hemisveru. Inicijativa za stvaranje lansirana je decembra 1994.godine u Majamiju, gdje je dogovoren slobodan protok roba. Odrani su jo mnogi samiti, sledei se planira u Trinidadu i Tobagu.

5.10. Junoazijska asocijacija za regionalnu saradnju (SAARC)

Junoazijska asocijacija za regionalnu saradnju , osnovana je 1985.godine u cilju da promovie blagostanje naroda June Azije, pobolja kvalitet njegovog ivota i ubrza ekonomski rast. lanice SAARC su Banglade, Butan, Indija, Maldivska ostrva, Nepal, Pakistan i ri lanka. Sjedite je u Katmandu ( Nepal).

5.11. Asocijacija zemalja jugoistone Azije (ASEAN)

Asocijacija zemalja Jugoistone Azije ( Association of Southeast Asian Nations), je ekonomska i politika integracija zemalja tog podruja. Osnovale su je 1967.godine, Bangok, Indonezija, Malezija, Filipini, Singapur i Taj land. Kasnije su se pridruileVijetnam, Laos, Mijanmar, Kamboda i Burnej Darusalam. Obuhvata trgovinu, investicije, usluge, finansije, poljoprivredu, umarstvo, komunikacije, transport i turizam. Na samitu 2007.godine predvieno je unaprjeivanje ASEAN integracije kroz izgradnju zajednice u ime mira, progresa i prosperiteta njihovih naroda. Sedite je u Dakarti. ASEAN zona slobodne trgovine osnovana je januara 1 992.godine. Stvorena je radi jaanja konkurentske sposobnosti ASEAN lanica u razmerama svetskog trzita kroz eliminisanje carinskih tarifa, podsticanje ekonomskog razvoja, kao i proirivanje zone slobodne trgovine.

5.12. Azijsko- pacifika ekonomska kooperacija ( APEC)

Azijsko- pacifika ekonomska kooperacija ( Asia-Pacific Economic Coopertaion) osnovana je 1 989.godine kao odgovor na sve veu meuzavisnost azij sko-pacifikih ekonomija i odrivi razvoj. lanice su 21 drava : Australija, Burnej, Kanada, ile, Kina, Indonezija, Japan, Juna Koreja, Malezija, Meksiko, Novi Zeland, Papua Nova Gvineja, Peru, Filipini, Ruska Federacija, Singapur, Tajvan, Tajland, SAD i Vijetnam, tj. zemlje koje se nalaze na obalama Tihog okeana i izmeu njih.

5.13. Zajedniko trite Istone i June Afrike (COMESA)

Zajedniko trite Istone i June Afrike (Common marcet for Estern and Southern Africa), uspostavljeno novembra 2000. godine, ini 21 drava: Angola, Burundi, Komorska Ostrva, Kongo, Dibuti, Egipat, Etireja, Etiopija, Kenija, Madagaskar, Malavi, Mauricijus, Nambija, Ruanda, Sejelska ostrva, Sudan, Svazilend, Tanzanija, Uganda, Zambija i Zimbabve. Osnovana je radi boljeg korienja raspoloivih prirodnih i ljudskih potencijala.

5.14. Afrika ekonomska zejednica (AEC)

Na samitu odranom u Abui ( Nigerija) , juna 1991.godine potpisan je sporazum o uspostavljanju Afrike ekonomske zajednice. Ciljevi su unaprjeenje ekonomskog, socijalnog i kulturnog razvoja, ubrzanje afrike ekonomske integracije i poveanje ekonomskog rasta.

5.15. Afrika unija (AU)

Afrika unija (African Union) osnovana je 8. jula 2002.godine, na samitu odranom u Durbanu. Jedina zemlja koja nije njen lan je Maroko. Osnovana je po uzoru na EU, na postojeim multilateralnim i bilateralni odnosima izmeu zemalja lanica. Strateki ciljevi su ostvarenje veeg jedinstva meu afrikim zemljama, odbrana suvereniteta, posticanje politike, ekonomske i socijalne integracije, itd. Ostvarivanjem ovih ciljeva Afrika bi mogla da zauzme strateko mesto koje joj pripada, prema potencijalima kojima raspolae, kako na ekonomskoj tako i na politikoj sceni.

ZAKLJUAK

Kada sagledamo procese od ideje nastanka regionalnih integracija, pa samim tim i regionalne diplomatije, pa do danas jasno je da je njihov razvoj jako brz i nezaustavljiv, tj. da njihovo vrijeme tek dolazi. Vremenom e biti sve manji broj zemalja, tzv. slobodnih strijelaca, koje ne pripadaju niti jednoj integraciji. Glavna ideja o dugoronom politikom, ekonomskom, kulturnom i dr. prosperitetima se samo dopunjuje. Trend globalizacije, koji je jo u uzlaznoj putanji, neosporivo e da prate i regionalne integracije, a sa njima i regionalna diplomatija. Zagovornici regionalnih integracija veruju da se ekonomski razvoj integrisanih zemalja ubrzava, stimulisanjem i ekspanzijom proizvodnje na racionalnijim osnovama, poveanjem razmene meu zemljama lanicama, ostvarivanjem koristi od meusobne konkurencije i utedom deviznih sredstava. Regionalnim integracijama se ostvaruje poveanje obima razmjene, ubrzava se ekonomski razvoj i raste stepen blagostanja. Kako od svega u ta uloimo odreen trud oekujemo pozitivne rezultate, tako oekujemo i od regionalnih integracija. Svako integrisanje se vodi time da e dovesti do odreenih planiranih efekata, radi kojih je i nastala. Ti efekti se mogu podijeliti na statike i dinamike efekte. Statiki efekti: Efekti stvaranja trgovine, Efekti na proizvodnju, Efekti na potronju, Efekti na odnose razmjene.Dinamiki efekti: Poveanje konkurencije. Postizanje optimuma proizvodnje. Efekte na investicije.

Efekti stvaranja trgovine nastaju usljed ukidanja carina, to za sobom povlai bolje iskoritavanje resursa. Efekti na proizvodnju manifestuju se kretanjem od proizvoaa sa viim prema proizvoau sa niim trokovima proizvodnje. Efekti na potronju se ogledaju smanjenjem ili ukidanjem carina, ime se omoguuje supstitucija skupljih domaih sa jeftinijim uvoznim proizvodom. Efekti na odnose razmjene istiu pojednostavljen proces, bez barij era meu zemljama lanicama.Dinamiki efekat poveanja konkurencije otvara velike mogunosti za specijalizaciju to podrazumijeva nie trokove proizvodnje i koncentaraciju jedne zemlje na sektore u kojima ona uiva konkurentsku prednost.Optimum proizvodnje postie se izborom odgovarajue i kvalitetne tehnologije preduzea. Efekt na investicija ima uticaj na opseg i veliinu investicija.Ekonomska globalizacija oituje se favorizovanjem novih entiteta, regionalnih unija koje su bolje prilagoene razvojnim tokovima. Tokovi razmjene organizuju se oko vie atraktivnih polova koji su centri ekonomskih integracija kao npr. u Sjevernoj Americi NAFTA-om, u Latinskoj tj. Junoj Americi je MERCOSUL, u Aziji je ASEAN, a u Evropi je to EU, koja prednjai meu postojeim sporazumima. Regionalne integracije su postale nezaobilazan subjekat meunarodnih odnosa i meunarodnog prava, spoljne politike, diplomatije i diplomatskih odnosa u savremenom svijetu.

LITERATURA

1. Adamovi Lj., Integracija i dezintegracija svetske privrede, Savremena administracija, Beograd, 1987.2. Dai D,, Savremena diplomatija, Beograd, 2008. god.3. Dai D., Principi internacionalne ekonomije, Beograd, 2005. god.4. Gasmi G., Pravo i institucije EU, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2009.5. IBRD, Value Adeed Tax in Europe, Guide to European Taxation, Amsterdam, 2003. WTO, International Trade Statistics, Geneve, 2001.6. Izazovi Evropskih integracija, Slubeni glasnik Srbije, br. 10/2009. 7. Kova O, Popovi T, Prilagoavanje privrede uslovima poslovanja na tritu Evropske unije. IEN, Beograd. 1995.8. Lopandi D.,. Trgovinska politika Evropske unije i Jugoslavije, IEN, Beograd, 1997.9. nastavna sredstva, Beograd, 2008.10. NewYork, 1950. 3. Finanzstandorf Detschland, Integration of European Markets, Francfurt, december2004.11. Unkovi M., Osnovi ekonomije - meunarodna trgovina, Zavod za udbenike i12. Viner J., The Customs Union Issue, Carnegie Endowment for International Peace,22