OBEZİTEDE EKMEĞİN YERİDYT. SELDA SEÇKİNER

EGE Ü.T.F HASTANESİ İÇ HASTALIKLARI ABD

OBEZİTE NEDİR?

Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından;

"Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal veya aşırı yağ birikmesi"

olarak tanımlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerinegöre dünyada 400 milyonun üzerinde obez

ve yaklaşık; 1.6 milyardan fazla kilolu birey bulunmakta

ve 2015 yılında bu rakamın sırasıyla

700 milyon ve 2.3 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Obezite’nin en önemli

nedenlerinden olan yetersiz beslenme ve

fiziksel aktivite yetersizliği, ABD'de

tütün kullanımına bağlı meydana gelen sağlık sorunlarından sonra önlenebilir ölümlerin

ikinci en sık nedenidir.

Uzun, sağlıklı ve mutlu bir yaşam

beklentisi içindeki 21. yüzyıl insanı için, obezite’nin önlenmesinde

koruyucu sağlık hizmetleri yaklaşımı çok büyük bir önem

taşımaktadır.

TÜRKİYE’DE OBEZİTE;

3681 kişiyi kapsayan “Türkiye’de Erişkinlerde

Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri

(TEKHARF)”çalışmasında (1990) (n=3681)

BKİ > 30 kg/ m² obezite olarak kabul edilmiştir.

Kadın %44,2 Erkek %25,2

TÜRKİYE DİYABET, HİPERTANSİYON, OBEZİTE VE ENDOKRİNOLOJİK HASTALIKLAR PREVALANS ÇALIŞMASI TURDEP

TURDEP-l, 1998-2002 yılları arasında 32.925 kişi arasında yapılan araştırma sonuçları;

Kilolu (BKI 25-30 kg/ boy m²) : % 30.2Obez ( BKI > 30 kg/ boy m² ) : % 22.4

1998’de yapılan TURDEP-I’e göre, yeni tamamlanan TURDEP-II çalışmasında

Türkiye’de diyabet 12 yılda diyabet sıklığı 90, obezite ise %44 artmıştır.

TÜRKİYE’DE OBEZİTE;

TURDEP’ in yaptığı araştırmaya göre; Bölgesel dağılımlar göz önüne alındığında;

Obezite;

Doğu Anadolu’da en düşük (%17,2) ve İç Anadolu’da en yüksek (%25,0) olmak üzere, güneyde %24, kuzeyde %23.5 ve batıda %21,6 bulunmuştur.

BUGÜN TÜRKİYE! Günlük enerji gereksiniminin; % 44’ü ekmekten % 58’i ekmek+tahıl ürünleri Süt, yoğurt, et ve et ürünleri, taze sebze ve meyve

tüketimi

Kurubaklagil, yumurta ve şeker tüketimi

Kaynak: TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Obezite (Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014)

http://www.beslenme.saglik.gov.tr

Obezite etyolojisi- Metabolik – Genetik – Çevresel

etkileşimGenetik

Çevresel faktörler

- Yağlı diyet

- Fizik aktivite azlığı

- Kültür

Obezite

Komplikasyonlar

% 30

% 70

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?

1- Koroner kalp hastalıkları2- Tip 2 Diabetes Mellitus = Şeker hastalığı3- Hipertansiyon4- CVA (İnme, felç)5- Kanserler (Endometrium = rahim, meme, över = yumur talık, safra kesesi, prostat, kolon = kalın barsak, böbrek)6- Hiperlipidemi (Yağ yüksekliği)7- Safra taşı ve hastalıkları8- Uyku apne sendromu ve diğer solunum problemleri9- İnfertilite, impotans (Kısırlık, cinsel güçsüzlük)10- Adet bozuklukları, Polikistik över (Yumurtalık kistleri)

OBEZİTENİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?

11- Metaboiik sendrom (İnsülin direncine bağlı)

12- Osteoartrit = kireçlenme, Karpal tünel snedromu, Topuk dikeni13- Tüm nedenlere bağlı ölüm riskinde artış14- Anksiyete, depresyon, özgüvende azalma15- Toplumsal dışlanma16- Sosyal takıntı, saplantı17- Mantar hastalığı, aşırı terleme, intertrigo, strialar = deri çatlamaları18- Bel fıtığı19- Hepatosteatoz = Karaciğer yağlanması

Obezite tedavisinde amaç; gerçekçi bir vücut ağırlığı kaybı

hedeflenerek;

obeziteye ilişkin morbidite ve mortalite risklerini azaltmak, bireye yeterli ve

dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmak ve yaşam kalitesini

yükseltmektir.

BEDEN KÜTLE İNDEKSİNE [KG/BOY(M2)] GÖRE YETİŞKİNLERİN V. A’NIN DEĞERLENDİRİLMESİ

BKI (kg/m2) Vücut ağırlığının durumu

18.5 ‘dan az Zayıf18.5-19.9 Normal kabul edilebilir

(ince)20-24.9 Normal25-29.9 Fazla kilolu (Hafif

şişman)30-34.9 I. Derece Şişman35-39.9 II. Derece Şişman40 ve üzeri III. Derece Şişman

Son yıllarda araştırmacılar; vücuttaki toplam yağ

miktarından çok, yağın vücutta bulunduğu bölge ve dağılımı üzerinde durmaktadırlar.

Vücuttaki yağın bulunduğu bölge ve dağılımı hastalıkların morbidite ve mortalitesi ile

ilişkilendirilmektedir.

KategoriKategoriVücut Adipözitesi ( % )Vücut Adipözitesi ( % )

Kadın Kadın ErkekErkek

NormalNormal 20 - 3020 - 30 12 – 2012 – 20

SınırSınır 31 - 3331 - 33 21 – 2521 – 25

ObeziteObezite > 33> 33 > 25> 25

OBEZİTENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Artmış risk Yüksek risk

Erkek > 94 cm > 102 cm Kadın > 80 cm > 88 cm

Bel Çevresi ile İlişkili Metabolik Hastalıklar İçin Risk

BEL KALÇA ORANI

Vücut yağ dokusunun

miktarı kadar dağılımıda

önemlidir.

Obeziteye bağlı riskin değerlendirmesinde Bel/Kalça Oranı önemlidir.

DSÖ’ne göre Bel / Kalça Oranı: Kadınlarda > 0,85 Erkeklerde >1 den fazla

ise obezite olarak kabul edilmektedir

Yağın karın bölgesinde ve iç organlarda toplandığı obezite

( ELMA TİPİ ), Tip 2 DM, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, koroner arter hastalığı ile de yakın ilişkili olan insülin direncine yol açmaktadır.

Yağın ekstremitelerde, kalça ve bacaklarda toplandığı obezitede

( ARMUT TİPİ ) ise bu hastalıklar için risk daha düşüktür.

İNSÜLİN DİRENCİ;

İnsülin direnci ; insüline normalde cevap veren,

yağ, karaciğer,iskelet kası ve kalp kası gibi hedef dokularda insülin sinyal

yolunda yetersizlik olarak tanımlanabilir.

İnsülin direnci ; insüline karşı yanıtsızlıktır.

insülin direncinin en belirgin sebebi abdominal obezitedir.

Abdominal obezite, inaktivite, karbonhidrat ağırlıklı diyet( basit KH), hormonal faktörler ve yaşlılık ile dokularda insüline karşı direnç oluşmaktadır.

GI’i yüksek, sağlıksız besinlerle beslenmenin;

diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, insülin direnci ve obezite riskini arttırdığı düşünülmektedir.

Nutr. Res. Rev. 2005;18

Diab. Care 2005:28

Glisemik indeks ; referans seçilen bir besine göre, test edilecek besinin glisemi düzeyine etkisinin belirlenmesi

GI = Test edilen besinin glisemide yaptığı artış x 100/ Glukoz veya Beyaz ekmeğin glisemide yaptığı artış

GI farklı olmasının nedeni yiyeceklerdeki KH sindirim sisteminden farklı hızlarda

geçmesi ve emilmesidir

Gİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER; Olgunluk

Pişirme yöntemi

Yağ içeriği

Öğün örüntüsü

Çözünür posa

İşlenme durumu

Bir önceki öğünün kan şekeri (↑ ise

sindirimi yavaşlatır)

GLİSEMİK İNDEKS VE İNSÜLİN DİRENCİ! Yüksek glisemik indeksli besin alımı

Hiperglisemi Hiperinsülinemi

insülin direnci

metabolik sendrom

İNSÜLİN DİRENCİNİ ETKİLEYEN DİYET KOMPONENTLERİ;

↓ IR Tam tahıllar Meyveler ve

sebzeler Düşük yağlı süt

ürünleri Magnezyum Calsiyum Diyet posası Düşük glisemik

indeksli diyetler

↑ IR• Yüksek

glisemik indeksli diyetler

• Doymuş yağlar

• Tuz (yet.sizlik veya aşırı)

• Alkol (>30g/gün)

GLİSEMİK INDEKS VE OBEZİTE Yüksek glisemik indeksli öğün

Postprandial Hİperglisemi

hiperinsülinemi

rölatif lipogenezis reaktif hipoglisemi OBEZİTE kontrregülatuar açlık ↑ besin alımıhormonlar

Yüksek glisemik indeksi olan hızlı emilen karbonhidratlar, post-prandiyal glikoz ve insülin yanıtlarını yükseltirler.

KH’lar KŞ’ni en çok yükselten besin öğeleridir. KŞ’yi etkileyen en önemli faktör ise tüketilen KH’ların miktarıdır.

Asia Pac J Clin Nutr 2008

J Am Coll Cardiol, 2007

Am J Clin Nutr 2008

Am J Clin Nutr 2001

Diyetteki glisemik indeks veya glisemik yükün manüple edilmesi kilo kontrol yaklaşımında önemlidir.

Kısa dönem beslenme çalışmaları göstermiştir ki; karbonhidrat tüketimi öğün sonrası doygunluk ve kalori alımının artışına bağlı olarak ters etkilidir.

Öğün sonrası doygunluğun süresi;

post-prandial glisemi ile ilgilidir ki, ↓ glisemik indeksli besinler, açlık sinyallerini azaltmakta ve bir sonraki öğüne başlamayı geciktirmektedir.

YÜKSEK GI

ORTA GI

DÜŞÜK GI

PATATES, BEYAZ EKMEK,

BEYAZ PİRİNÇ,MUZ

ESMER PİRİNÇ, ŞEKER KAMIŞI

KURUBAKLAGİLLER,SEBZELER,TAM

TAHILLI ÜRÜNLER, KEPEKLİ MAKARNA

BASİT KARBONHİDRATTAN UZAK DURALIM!!!

KOMPLEKS KARBONHİDRATLARI TERCİH EDELİM!

Diyabetin ve obezitenin tedavisinde kullanılan yağı azaltılmış diyetlerde, enerjinin karbonhidrattan gelen oranının yükselmesi kaçınılmazdır.

Karbonhidratlı besinler;

İnsülin duyarlılığnı optimal düzeyde tutar, LDL kolesterolü düşürür ve özellikle tam tahıllar, kurubaklagiller, sebze ve meyvelerin kullanılması nedeniyle elzem besin öğelerinin alınmasını sağlarken, diğer taraftan tipik batı diyetinde yer alan hızlı emilen KH’lar ve nişastalar nedeniyle de , serum TG’lerinin yükselmesine ve HDL kolesterolün düşmesine yol açabilir.

KARBONHİDRATLAR;

İyi bir sağlık için;Sebze, tam taneli tahıllar,

kurubaklagiller ve düşük yağlı süt gibi karbonhidrat içeren besinleri kapsayan beslenme modeli desteklenir. (B)

Diab. Care 2011

DÜŞÜK GLİSEMİK İNDEKSLİ DİYETLER,EPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR;

Bazıları fakat hepsinde olmamakla beraber düşük glisemik indeksli

diyetler;İnsülin duyarlılığnı arttırırAdipoz dokuyu azaltırMetabolik sendrom risklerini azaltırTip 2 diyabet riskini azaltır.

Overweight ve obez hiperinsülinemik bireylerde rafine besin tüketen gruba göre tam tahıll tüketenlerde açlık insülinleri %10 daha düşük bulunmuştur. Tam tahıl ürünleri tip2 diyabet ve kardiyovasküler hastalık riskini azaltmada insülin sensitivitesi önemli bir parametredir.

Am J Clin Nutr 2002

Tam tahıllar çeşitli mekanizmalarla ağırlık kazanımını önlerler, bu mekanizmalar doygunluk, glukoz sonrası yük ve insülin cevabı ve antioksidan etkileridir.

Prospektif çalışmalarda tam tahıllı gıdalar, rafine gıdalarla ters olarak ; vücut ağırlığı ve yağ dağılımı ile ters etkilidir.

Uptodate 2013 dietary carbohydrates

8-11 yaş , 108 kız çocuğunun beslenmeleri, BMI’leri incelenmiş ve

beslenmeleri dört kategoriye ayrılmıştır 1.faktörün içerdiği besinler; yüksek

yağlı, dondurma,çikolata, kızartma ve atıştırmalıklardır ve 1.faktördeki

besinlerle beslenenler ile obesite sıklığı anlamlı derecede ilişkilendirilmiştir.

Arch Latinoam Nutr, 2006

EKMEK TEK BAŞINA ŞİŞMANLIK YAPMAZ!!

ABD’DE İŞLENMİŞ BESİN TÜKETİMİNİN ARTIŞINA PARALEL OLARAK OBEZİTE SIKLIĞI ARTMAKTADIR.

Tam tahıllı ekmek arası peynir ile beyaz ekmek arası peynirli sandviçin günlük enerji harcanmasına etkisi ve termik etkileri incelenmiştir.

İşlenmiş öğünlü testin sindirim sonrası, isoenerjik tam tahıllı test öğünü ile karşılaştırıldığında yaklaşık % 50 postprandiyal enerji harcaması düşük bulunmuştur.

Food Nutr Res. 2010 Jul 2:54

Yüksek posa içeren besinlerin vücut ağırlığını dengelemedeki rolü önemlidir.

Yüksek miktarda tam tahıl posası ve özellikle tam tahıl kaynağı ; yaşlılarda vücut yağ yüzdesi ve karın içi yağlanma yüzdesinin düşmesi ile uyumlu bulunmuştur.

J Nutr 2009 Oct;139(10);1950-5

TBT- POSA

Posa yiyeceklerin sindirilmeyen kısmıdır Gastrik boşalmayı geciktirerek KH emilimini

yavaşlatır Jel oluşturup absorbsiyonu yavaşlatır Kan glukoz yükselme hızını düşürür İnsülin ihtiyacını azaltır Tokluk hissinin oluşmasını sağlayarak

kilo kaybı ve/veya ideal ağırlığın korunmasında yardımcı olur

TAM TAHIL TÜKETİMİ VE ABDOMİNAL OBEZİTE;

2834 kişide tam tahıl ve rafine ürün alımı ile bel çevresi, abdominal yağ ve visseral adipoz doku arasındaki ilişki incelenmiştir. Tam tahıl ile abdominal yağ arasında ters ilişki saptanmıştır, yine tam tahıl alımı artışı ile düşük visseral adipozitesi olan yaşlılarda uyumlu bulunmuştur.

Tam tahıl ürünleri vücut yağ dağılımını olumlu etkilemektedir.

Am J Clin Nutr 2010 Nov;92(5):1165-71

TAM TAHIL TÜKETİMİ- ABDOMİNAL OBEZİTE

38 adet epidemiyolojik çalışmanın sonuçları; tam tahıllı ekmek tüketimi ağırlık kazanımını pozitif etkilemediği ve uzun dönemde yararlı olduğu tespit edilmiştir.

Kohort çalışmalarında gözlenen rafine ekmek, aşırı abdominal yağ ile uyumlu olduğu gözlenmiştir.

Nutr Rev. 2012 Apr;70(4):218-33

TAM TAHIL ÜRÜNLERİNİN SAĞLIĞA YARARLARI;

%30-36 stroke ↓

%21-30 tip 2 diyabet riski ↓

%25-28 kalp hastalığı riski↓

Daha iyi kilo yönetimi sağlar.

Diğer dikkat çekilen yararları;

Astım riskini azaltır

Karotid arterleri daha sağlıklı,

İnflamatuar hastalık riski azaltır,

Kolorectal kanser riskini azaltır,

Daha iyi bir kan basıncı kontrolü sağlar

Diş ve diş eti hastalıkları azaltır.The Journal of Nutrition,2011

Nutr. Res. Reviews, 2004

TAM TAHIL ÜRÜNLERİNİN SAĞLIĞA YARARLARI;

Günde 3 porsiyon ile yararları yanısıra

1 porsiyon tüketiminde bile riskleri azalttığı gösterilmiştir.

USDA REHBERLERİ 20109 yaş ve üstü herkes için; 3-5 servis veya daha↑

tam tahıl tüketilmelidir. WHO-FAO RAPORLARI;

Uygun destek ve özellikle nutrient içerikli besinlerin tüketimi ( meyve,sebze, kurubaklagil, tam tahıl, yağsız et ve düşük yağlı süt ürünleri) ülke politikası olarak benimsenmelidir.

AMERİCAN HEART ASSOCİATİON;

Çocuk ve adölesanlarda; tam tahıl ekmeği ve tahıllar rafine ürünlere tercih edilmelidir.

1 yaş → 2 br

14-18 yaş → 7 br tam tahıl tercih edilmelidir.

yaş kız erkek

2- 3 1.5-3 por. 1.5-3

4-8 2-4 por. 2.5-5

9-13 3-5 3-6

14-18 3-6 3.5-7

19-30 3-6 4-8

31-50 3-6 3.5-7

51+ 3-5 3-6

ADA; Sağlıklı besin seçimi; işlenmiş

besinlerden çok tam tahıllar seçilmelidir. Kahverengi pirinç veya tam tahıllı spagetti tüketilmelidir.

AMERİCAN CANCER SOCİETY;

Rafine tahıl veya şeker yerine tam tahıllı ürünler seçilmelidir.(tam tahıllı pirinç, tam tahıllı ekmek, tam tahıllı makarna v.b)

10 yıllık kilo kazanımı ve kan basıncı izlemini içeren kardiyovasküler hastalıklarla ilişkili CARDIA çalışmasında tam tahıl alımı BMI, yağ alımı ve insülin seviyelerinin cevabı ile karşıt ilişkili bulunmuştur.

Yüksek miktarda tam tahıl alımı (˃21 gr/2000 kcal), düşük miktarda tam

tahıl alımı ( <12 gr/ 200kcal) ile karşılaştırıldığında ağırlık kazanımını

3.6 kg azalttığı tesbit edilmiştir.

Nurses Health çalışmasında; orta yaş kadınlarda ↑ tam tahıl alımı ↓ alıma göre kıyaslandığında

yaklaşık 1.52 kg daha az kilo kazanımı olmuştur.

Am J Clin. Nutr. 2003;78:920

6 çalışmanın meta-analizinde; ↓ GI ve ↑ GI’li diyetler karşılaştırılmış veya

standart yağı azaltılmış, kalorisi kısıtlanmış diyetler karşılaştırılmış ,

kısa vadede kilo kaybı ve LDL kolesterolün azalması ↓ GI’li

beslenen grupta anlamlı olarak düşük bulunmuştur. Ancak 6 hf.

sonrası için etkinliği ile ilgili yeterince çalışma bulunmamaktadır.

Uptodate 2013 Dietary Carbohydrates

773 kişinin yer aldığı Avrupa çalışmasında, diyette proteinin ılımlı düzeyde arttırılmasının ve GI’nin ılımlı düzeyde düşürülmesinin, kilo kaybının korunmasında etkili olabileceği sonucuna varılmıştır.

N Engl J Med 2010;363

Overweight ve obez insülin rezistansı olan diyabetlilerde ılımlı kilo kaybının insülin

rezistansını azalttığını göstermiştir. Böylece tüm overweight veya obez

diyabetli/ prediyabetli bireylerde kilo kaybı önerilmektedir. (A)

Standarts of Medical Care in Diabetes -2011

Yapılan çeşitli randomize çalışmalarda; Düşük KH diyeti uygulayan kişilerin

(<130g KH/gün) az yağlı diyet uygulayan kişilere göre ilk 6 ayda daha fazla kilo kaybettiğini gösterilmiştir.

Ancak 1. yılda düşük KH ve az yağlı diyetler arasındaki kilo kaybı farkı çok fazla değildir ve her iki diyette de kilo kaybı azdır.

. Ann Intern Med 2004; 140: 778– 785.

OBEZİTENİN TEDAVI EDİLMESİNİN YARARLARI?

Bu nedenle güncel tedavi önerileri %10’luk kilo kaybına odaklanmış olup amaç kilo kaybının uzun süre idamesinin sağlanmasıdır.

Kilonun korunması uzun süreli davranış değişikliği, dengeli ve sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin artırılmasına bağlıdır.

Bu amaca yönelik olarak tedavide ana nokta enerji alımının azaltılması ve enerji harcanmasının artırılmasıdır.

Herhangi bir besin öğesinin tek başına

bir etkinliği yoktur.

Bütün besin öğeleri birlikte alındığında

vücut normal büyüme ve gelişimini,

sağlıklı ve güçlü çalışmasını sürdürür.

SAĞLIKLI BESLENME MODELLERİ;

1 top dondurma Yürümek 30 dk. 4 kare çikolata Bisiklete binmek 10 dk. 5 adet kesme şeker Koşma 11 dk 1.5 dilim beyaz ekmek Yüzmek 10 dk. 1 bardak limonata İp atlamak 8 dk

100 kcal almamak için nelere hayırdemek gerekir?

100 kcal harcanması için nelerYapmalı?

500 KCAL AZALTMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

3 ince dilim ekmek 2 porsiyon meyva 1 SB süt(200 gr)

TEŞEKKÜR EDERİM.