O medio rural e as actividades agropecuarias en España

O SECTOR PRIMARIO: ACTIVIDADE AGROPECUARIA

S.1º S. 2º S. 3º Ano PIB

1900 68,0% 15,0% 17,0%

1930 48,0% 31,0% 21,0%

1940 51,0% 24,0% 25,0%

1950 50,0% 25,0% 25,0% 1950 42,15%

1960 41,7% 31,8% 26,5% 1959 23%

1970 29,0% 37,3% 33,6% 1970 11,3%

1980 19,5% 37,1% 43,4% 1985 6,4%

1989 12,3% 30,4% 57,3% 1989 5,1%

1996 8,1% 30,0% 61,9%

2016 4,4% 19,8% 76,1% 2014 2,5%

POBOACIÓN OCUPADA 2016

Total 1º %

ESPAÑA 17.508,1 816,7 4,4%

GALICIA 1.049,6 77,4 7,4%Fte. EPA IV tri. 2016 En miles

OcupadosSector 1º 816,7 4,4%Agricultura-Gandaría 740,77 4,0%Forestal 37,04 0,2%Pesca 38,89 0,21%Fte EPA .IV tri. 2016 En miles.

OCUPADOS 4º TRIMESTRE 2016 Sector 1ºEspaña 18.508,1 816,7 4,41%

Murcia 571,6 76,2 13,3%

Extremadura 358,0 39,0 10,9%

Andalucía 2.845,3 260,6 9,2%

Castilla-Mancha 770,1 62,0 8,1%

Galicia 1.049,6 77,4 7,4%

Castilla-León 972,9 68,3 7,0%

Aragón 560,8 37,9 6,8%

Rioja, La 135,8 8,5 6,3%

Navarra 277,3 11,1 4,0%

Asturias 393,8 13,6 3,5%

C. Valenciana 1.973,8 56,4 2,9%

Canarias 826,3 20,8 2,5%

Cantabria 240,8 5,9 2,5%

País Vasco 902,1 15,3 1,7%

Cataluña 3.202,6 53,3 1,7%

Baleares 511,6 3,8 0,7%

Madrid 2.860,8 6,6 0,2%

Ceuta 27,9

Melilla 27,0Fte. INE. Epa 4º Trimestre 2016

Entre os países membros da UE, España é, despois de Francia, o que dedica unha maior

superficie absoluta á agricultura, pero, en cambio, o valor da súa produción final queda non só por detrás daquel, senon tamén de

Italia, de Alemaña e do RU. Un só dato revela claramente a baixa produtividade media

española en comparación coa maioría dos estados da Comunidade: mentres España

duplica con creces a superficie agrícola alemana, o valor da produción final da súa

agricultura queda uns nove millóns de euros por debaixo do correspondente valor do país

xermano.

O Espazo rural (páx. 149, 147 NE)

► Chamamos espazo rural ao territorio non urbanizado da superficie terrestre. Tradicionalmente foi un espazo agrario onde se desenvolvían as actividades agrícolas, gandeiras e forestais.

► A partir de 1990, iniciouse un proceso desagrarización introducíronse outras actividades non agrarias e converteuse nun espazo multifuncional que acolle as demandas dunha sociedade posmoderna: residenciais, económicas (produción de alimentos, industria, servizos, instalacións recreativas); conservación da natureza, da paisaxe, da cultura tradicional. Isto ocasionou un espazo máis heteroxéneo e de integración co mundo urbano que vai superando a separación con este.

1. Condicionantes do espazo agrario(páx. 149-158) (149-156 NE)

1.1. Físicos: o medio natural.1.2. Estrutura agraria: tipo de agricultor,

sistema de explotación, propiedade, tenencia da terra, técnicas.

1.3. Política agraria: Antecedentes históricos e política agraria actual (a PAC)

1.1. Físicos: o medio natural(páx. 149, 148 NE)

► Altitude: elevada (70% do terreo entre 200 e 1000 m.)► Orografía: A presenza de montañas (pendentes),

nalgunhas áreas dificulta a actividade agraria.► Pluviosidade: o 77% do territorio recibe menos de 700

mm. Irregularidade. (humidade)► Dispoñibilidade de auga: aprendimos que 80% da auga

en España consúmese para o uso agrícola. Secaño (vide, trigo e oliveira), regadío (legumes, hortalizas, frutais)

► Temperatura: media, oscilación térmica. (insolación, xiada…)

► Tipos de solo: de calidade mediocre e erosionables, en termos xerais.

1.2. Estrutura agraria: tipo de agricultor(páx. 149)

► Observar (páx. 149) as diferencias estrutura agraria tradicional e moderna.

► Descenso da poboación activa: do 68% en 1900 ao 4,4% no 2016 (lixeiro repunte dende 2009). Diferenzas Madrid, Cataluña e País Vasco (menos do 2%) fronte Galiza, Estremadura e Murcia (por enriba do 7,5%)

► Causa: éxodo rural (1960-75). Consecuencia: despoboamento e envellecemento (55% dos agricultores teñen máis de 40).

► Certo repunte con agricultores novos inmigrantes nos últimos anos nas áreas rurais máis dinámicas. Áreas periurbanas (agricultura a tempo parcial) e turismo rural, desenvolvemto endóxeno (denominacións de orixe)... O factor da crise 2008-2014 fixo que o sector repuntase un 0,2%. Principalmente procedentes da construción.

Estrutura da poboación agraria por idade

1990 1995 2000 2005 2014

16-19 4,6% 3,6% 3,5% 2,5% 1,7%

20-39 36,2% 41,2% 43,9% 41,6% 40,3%

40-64 57,1% 53,3% 50,3% 52,9% 58,1%

>65 2,1% 2% 2,2% 3,1% 1,1%

ESTRUTURA POR CONTRATO

Conta propia familiar Asalariada fixa Asalariada eventualCENSO AGRARIO 2009ESPAÑA 63,41% 17,68% 18,91%

PAÍS VASCO 92,49% 3,95% 3,56%ASTURIAS 90,40% 8,77% 0,83%GALICIA 89,67% 8,52% 1,81%CANTABRIA 82,75% 16,70% 0,54%MELILLA 81,21% 0,00% 18,79%C. VALENCIANA 76,15% 14,50% 9,34%C_LEÓN 75,86% 20,40% 3,73%

BALEARES 70,14% 26,27% 3,59%MADRID 68,07% 28,93% 3,00%ARAGÓN 67,27% 21,67% 11,07%C_LA MANCHA 66,86% 19,03% 14,11%RIOJA, LA 66,29% 16,44% 17,27%NAVARRA 66,27% 22,87% 10,86%CATALUÑA 62,50% 26,58% 10,93%EXTREMADURA 59,95% 18,55% 21,50%CEUTA 51,29% 5,10% 43,61%ANDALUCÍA 47,89% 14,13% 37,98%

CANARIAS 44,48% 46,67% 8,85%MURCIA 35,33% 26,49% 38,18%

1.2. Estrutura agraria: sistema propiedade e explotación

(páx. 150-151) O espazo agrario organízase en parcelas e

explotacións: As parcelas son terras cuns límites precisos (extensión

de terra baixo unha soa linde) pertencentes a un propietario. As parcelas poden ser pechadas ou abertas, poden ser regulares ou irregulares e o seu tamaño varía.

Explotación: unidade técnica-económica do que se obteñen produtos agrarios. Pode estar divididas en parcelas traballadas por un mesmo produtor aínda que estean separadas entre si e independentemente do réxime de tenencia. O tamaño medio das explotacións en España aumentou (de 16,05 ha en 1962 a 31,1 ha no 2009) pero excesivamente parceladas (unhas 10 parcelas por explotación): solucións concentración parcelaria.

1.2. Estrutura agraria: sistema propiedade e explotación

(páx. 150-151)

O tamaño caracterizouse historicamente polo predominio de valores extremos e a escaseza de dimensións medias.

Na actualidade mantense esta situación, aínda que diminúe o número de explotacións e aumenta o tamaño medio.

As causas foron: éxodo rural a partir de 1960 venda e arrendamento de propiedades. 1990 a UE favoreceu as prexubilacións e abandono da actividade agraria.

Tamaño medio das explotacións (ha)

1962 16,05

1972 18,09

1982 18,9

1989 18,96

1999 23,9

2003 29,72

2013 31,6

Porcentaxe de explotacións e tamaño

PEQUENA

% EXP % SAU

MEDIANA

% EXP % SAU

GRANDE

% EXP % SAU

1962 78,38 13,2 19,71 30,5 1,91 56,3

2013 66,5 9,5 28,0 33,8 5,5 56,7

1.2. Estrutura agraria: sistema de explotación: pequena

(páx. 150-151)

Pequena explotación: menos de 10 ha (66,5%) das explotacións (2013) e reúne só o 8,5% da Superficie Agraria Utilizada (SAU) (superficie labrada e pastoreo excluíndo os ermos, matogueiras, espartais e forestal). Predomina no norte peninsular e a Comunidade Valenciana, Baleares e Canarias. Pode tratarse de minifundios tradicionais traballados a tempo parcial e de poucos ingresos ou explotacións modernas intensivas.

Identifica a SAU?Que tipo de explotación predomina? Como é o parcelario?

Paisaxe agraria atlántico-cantábrica

Comarca do Pas (Cantabria)

1.2. Estrutura agraria: sistema de explotación: mediana

(páx. 150-151)

Mediana explotación: (entre 10 e 100 ha) representaban o 19,71% das explotacións en 1962 e o 28% en 2013. Reúne o 33,8% da Superficie Agraria Utilizada (SAU). Predomina en Castela-León.

Laranxal (Valencia)

Paisaxe mediterránea

1.2. Estrutura agraria: sistema de explotación: grande

(páx. 150-151)

Grande explotación: (máis de 100 ha) representaban o 1,91% das explotacións en 1962 e o 5,5% en 2013. Reúne o 56,7% da Superficie Agraria Utilizada (SAU). Predomina en Andalucía Occidental, Extremadura, Castela-A Mancha, Castela-León e Aragón. Distinguir entre latifundio e grandes explotacións capitalizadas.

PAISAXE AGRARIO DO INTERIOR

A MANCHACAMPOS DE ÚBEDA

Paisaxe mediterránea

Campos de Úbeda

Gran propiedade (>100 ha.) máis do 50%

Gran propiedade (>100 ha.)40 a 50%

Gran propiedade (>100 ha.)35 a 40%

Pequena propiedade -10 ha. 25-40%

Mediana propiedade (100-10 ha.) 35%-30%

Pequena propiedade -10 ha. máis 50%

Fte. INE. Censo agrario 2009

1.2. Estrutura agraria: réxime de tenza da terra (páx. 152, 151 NE)

Directa: propietario e explotador agrario son a mesma persoa (73% das explotacións agrarias)

Indirecta: se non son a mesma persoa. Arrendamento (17,9%) e parcería (9,2%). En España diminúe a parcería e aumenta o arrendamento. Pode haber outro tipo de contratos pero son moi anómalos.

ESTRUTURA POR CONTRATO

Conta propia familiar Asalariada fixa Asalariada eventualCENSO AGRARIO 2009ESPAÑA 63,41% 17,68% 18,91%

PAÍS VASCO 92,49% 3,95% 3,56%ASTURIAS 90,40% 8,77% 0,83%GALICIA 89,67% 8,52% 1,81%CANTABRIA 82,75% 16,70% 0,54%MELILLA 81,21% 0,00% 18,79%C. VALENCIANA 76,15% 14,50% 9,34%C_LEÓN 75,86% 20,40% 3,73%

BALEARES 70,14% 26,27% 3,59%MADRID 68,07% 28,93% 3,00%ARAGÓN 67,27% 21,67% 11,07%C_LA MANCHA 66,86% 19,03% 14,11%RIOJA, LA 66,29% 16,44% 17,27%NAVARRA 66,27% 22,87% 10,86%CATALUÑA 62,50% 26,58% 10,93%EXTREMADURA 59,95% 18,55% 21,50%CEUTA 51,29% 5,10% 43,61%ANDALUCÍA 47,89% 14,13% 37,98%

CANARIAS 44,48% 46,67% 8,85%MURCIA 35,33% 26,49% 38,18%

Réxime de tenza (%)Propiedade Arrendamento Parcería e outros

1962 75,8 12,3 11,9

2009 (explotacións)

88,48 7,86 3,66

2009 (% hectáreas)

60,99 31,77 7,24

1.2. Estrutura agraria: transformacións técnicas e sistemas agrarios (páx. 152)

► Transformación notable a partir de 1960 e coa incorporación na UE.

► Aproveitamentos agrarios (agrícolas, gandeiros e forestais). Téndese á especialización segundo as condicións naturais ou a demanda do mercado; aínda que tamén se promove a diversificación produtiva.

► Sistemas agrarios: procedementos empregados para obter produtos agrarios. Extensivos se o terreo non se aproveita ao máximo por falta de investimento ou por emprego de técnicas tradicionais; e intensivo se o terreo aproveitase ao máximo polo emprego de moito traballo ou de investimentos e técnicas modernas. Actualmente avánzase cara unha crecente intensificación agraria; aínda que a nova PAC impulsa a extensificación como forma de mellorar o coidado do solo e o benestar animal.

► Técnicas agrarias: instrumentos de produción (mecanización, selección xenética de sementes e razas gandeiras; emprego de fertilizantes e produtos fitosanitarios químicos e os pensos compostos). Non obstante, crecen as explotacións que aplican técnicas máis naturais e respectuosas co medio ambiente.

1.2. Estrutura agraria: transformacións diferentes estruturas agrarias (páx. 152-153)

► A combinación e evolución no tempo dos compoñentes demográficos, sociais e económicos orixinou diferentes estruturas agrarias.

a. Estrutura agraria tradicional predomina ata 1960. O obxectivo era conseguir a autosuficiencia alimentaria. Caracterizábase polo emprego dunha poboación numerosa, o contraste entre pequenas (minifundio) e grandes explotacións (latifundio) onde coexistían diversos usos agrarios (policultivo, gandería e explotación forestal), o predominio de sistemas extensivos e a tecnoloxía atrasada. Como consecuencia, a produción era escasa e destinábase ao autoconsumo e a un mercado interior protexido por aranceis da competencia exterior. O impacto sobre o medio ambiente era moderado e consistía sobre todo na deforestación para conseguir terras de cultivo e pastos para o gando.

b. Estrutura agraria produtivista arranca a partir de 1960. Obxectivo maximizar a produción para vendela no mercado. Caracterízase polo emprego de poboación escasa; progresivo aumento do tamaño das explotacións que tenden a especialización produtiva; uso de sistemas intensivos e incorporación dos avances tecnolóxicos. Como consecuencia, a produción e abundante e homoxénea; destínase á venda nun mercado cada vez máis globalizado e liberalizado. O impacto ambiental desta agricultura é elevado: deforestación, sobreexplotación e contaminación do solo e da auga.

1.2. Estrutura agraria: transformacións diferentes estruturas agrarias (páx. 152-153)

c. Estrutura agraria posprodutivista iníciase en 1990. O seu obxectivo é a sostibilidade, combinando a competitividade coa conservación da herdanza cultural agraria e do medio ambiente. Caracterízase polo emprego dunha poboación escasa, pero suficiente para evitar o despoboamento rural; o predominio de explotacións familiares que tenden á diversificación produtiva; o uso de sistemas extensivos e de técnicas respectuosas co medio ambiente. Como consecuencia a produción é variada e de calidade, e destínase a un crecente número de consumidores dispostos a pagar máis por este tipo de produtos. O impacto ambiental trata de reducirse ao mínimo.

Estes tres modelos de estrutura agraria coexisten na actualidade, o que lle confire unha grande heteroxeneidade ao espazo agrario español.

Cultivo baixo plásticoIntensificación agrícola

El Ejido (Almería)

1.3. POLÍTICA AGRARIAdende mediados do XIX á PAC (PÁX. 156) (153-154 NE)

► Centrouse en catro aspectos moitas delas verdadeiros fracasos:

1. Sistema da propiedade (desamortización no s. XIX. Redención dos foros en Galicia. A reforma agraria na 2ª. República. Política de colonización durante o franquismo.

2. Mellora no tamaño da propiedade: concentración parcelaria (iniciada en 1952 transferida a partir de 1985 ás CCAA) funcionou mellor nas áreas con menos problemas (secaño da Meseta norte que no norte peninsular. Lexislación sobre grandes terreos (1979) sobre terreos incultos (plan de mellora ou senon arrendamento por doce anos).

3. Intervención de prezos. Proteccionismo comercial (aranceis).4. Mellora no rendemento: melloras técnicas e extensión do

regadío Política hidráulica (do plan Costa e ditadura de Primo de Rivera: confederacións hidrográficas)

Concentración parcelaria

Plan de colonización lagoa de Antela (Limia)

1.3. Política agraria: a PAC (páx.156, 153 NE)

► Actualidade: PAC.► Tras a entrada nas Comunidades Europeas (1986), a

política agraria está marcada pola Política Agraria Común (PAC).

► Dende as orixes ten os seguintes principios: unidade de mercado, é dicir, libre circulación de mercancías, preferencia comunitaria, solidariedade financeira.

► Dende a incorporarción de España á Comunidade Europea veuse producindo cambios moi importantes no sector agrario. España tivo que adaptarse á política común da UE, para o cal tivo que modificar as súas estruturas de acordo coas decisións que adoptaba Bruxelas.

1.3. Política agraria: a PAC (páx.156, 154-156 NE)

►Temos que distinguir dúas etapas:

►A primeira PAC.►As reformas e a PAC actual.


► A primeira PAC. Creouse en 1962, nunha situación marcada pola posguerra mundial, na que as actividades agrarias quedaron paralizadas e non garantían o abastecemento de alimentos. Adoptou un modelo produtivista, cuxos obxectivos eran incrementar a produción de alimentos para garantir o abastecemento estable; e conseguir prezos accesibles aos consumidores, e un nivel de vida xusto para os agricultores.

OBXECTIVOS DA PRIMEIRA POLÍTICA AGRARIA COMÚN

ORIENTADOS AO AGRICULTOR

ORIENTADOS AO MERCADO

ORIENTADOS AO

CONSUMIDOR

Mellorar a produtividade

Mellorar as rendas agrarias

Estabilidade dos mercados

Garantía de aprovisionamentoEstabilidade nos

prezos


a. Medidas da 1ª PAC: para alcanzar os anteriores obxectivos foron a creación dun mercado común agrario e a concesión de axudas aos agricultores.

► O mercado común agrario baséase na libre circulación de produtos entre os distintos estados membros e na imposición de aranceis comúns aos procedentes de terceiros países para darlles preferencia aos comunitarios. Tamén se base na regulación de prezos dos produtos máis representativos por medio de organizacións comúns de mercado (OCM), que fixan parada un prezos máximos e mínimos. Estes últimos establecéronse moi por enriba dos do mercado mundial para impulsar a produción.

► As axudas aos agricultores dependían da produción, polo que contribuíron a estimular a modernización tecnolóxica e a intensificación produtiva.


b. Resultados da 1ª PAC: manifestáronse en 1980: logrouse o autoabastecemento europeo de alimentos, pero a custa da creación de excedentes e de problemas medioambientais.

A acumulación de numerosos excedentes (cereais, viño, leite, manteiga e carne de vacún) tratou de solucionarse con dous tipos de medidas. Medidas de mercado como as intervencións para evitar o afundimento dos prezos consistentes en almacenar ou destruír os excedentes; a exportación de excedentes, concedéndolles restitucións ou subvencións para compensar a diferenza cos prezos mundiais máis baixos. Estas medias elevaron o gasto agrario comunitario e distorsionaron o comercio mundial, polo que a OMC esixiu unha maior liberalización da agricultura europea. Ademais tomáronse medidas para reducir a produción como prexubilacións; abandono da actividade; retirada de terras da produción; cotas aos produtos excedentarios; e extensificiación (incentivo do barbeito e da silvicultura).

Os problemas ambientais: degradación do medio natural causada polo intesificación; deterioro paisaxístico e do patrimonio cultural rural motivado polo abandono agrario.

As reformas e a PAC actual (PÁX. 157-158) (155-156 NE)

► Ante os problemas xerados pola PAC, desde a década de 1990 sucedéronse diversas reformas, baseadas nun novo modelo posprodutivista, cuxo obxectivo é a sostibilidade ou combinación da competitividade con coidado medioambiental. O resultado foi certa redución dos problemas anteriores, como o dos excedentes, que levou a suprimir as cotas desde 2015.

► Na actualidade, a reforma da PAC de 2013 pretende facerlles fronte aos novos retos da agricultura. Os seus obxectivos son tres: garantir a seguridade alimentaria, proporcionándolles aos europeos alimentos abondo, seguros, variados e de calidade; conseguir unha agricultura sostible, e contribuír ao desenvolvemento territorial das rexións agrarias mantendo a poboación, creando emprego e diversificando a súa economía a través da implantación de novas actividades agrarias e doutras actividades económicas.

OBXECTIVOS DA NOVA POLÍTICA AGRARIA COMÚN (2013)

ORIENTADOS AO AGRICULTOR E

MEDIOAMBIENTEa. Agricultura sostible

b. Desenvolvemento territorial do mudo rural

[creación de emprego, diversificación económica (novas actividades agrarias e

outras actividade económicas)]

ORIENTADOS AO CONSUMIDOR

c. Seguridade alimentaria(abudancia, variedade, seguridade

e calidade)


► As medidas estruturanse en dous piares:► 1º piar FEAGA (Fondo Europeo Agrícola de Garantía):

pagamentos de mercado e as axudas directas.► Pagamentos de mercado: financian as intervencións e as

restitucións. A presión internacional a través da OMC pretende limitalos a momentos de crise e substituílos por outros sen repercusións directa no mercado, como a promoción de produtos europeos (denominacións de orixe) ou o uso de sistemas ecolóxicos.

► Axudas directas aos agricultores: substitúen as antigas axudas á produción establecidos mediante cotas. Xustifícanse pola necesidade de garantirlles unhas rendas adecuadas e estables, ante a inestabilidade dos mercados mundiais e a competencia de países máis baratos; e de compensalos polos servizos prestados á sociedade coa produción de alimentos e o coidado do medio ambiente.


► Esta axuda consiste nun pagamento básico por hectárea igual para todos os agricultores dun estado, rexión ou bisbarra, percibido só polos agricultores activos (aqueles cuxos ingresos totais proceden en polo menos un 20% de actividade agraria). A este pagamento únense outros dous obrigatorios: un para instalación de novos agricultores (menos de 40 anos) e outro ecolóxico –greening- (por diversificar a produción, manter parte da terra como pasto e conservar o medio ambiente e a paisaxe.

► Ademais, os Estados poden engadir dous pagamentos voluntarios por ter toda ou parte das explotacións en zonas con limitacións naturais; ou producir en certos sectores considerados prioritarios por razóns económicas ou sociais.

► 2º piar FEADER (Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural). As súas axudas diríxense á mellora da competitividade; coidado do medio ambiente da paisaxe rural; mellora no nivel de vida e do emprego como forma de evitar o despoboamento agrario.

PAC

FEAGA

Primeiropiar

FEADER

Segundopiar

100% de financiamentoprocede da UE

Cofinanciadopola UE e o

estado membro

Regulación dosmercados

Pagamentosdirectos Desenvolvemento

rural

Evolución do gasto na UE(Porcentaxe sobre o total do gasto)

1973 1983 1994 2008 2014Agricultura e medio ambiente 79,3% 64,9% 55,7% 42,6% 41,6%Outras accións estruturais: Emprego, cohesión, investigación 4,3% 16,9% 26,5% 35,6% 52%

Funcionamento 16,4% 18,2% 17,8% 22,2% 6,4%

Orzamento (millóns de €) 4.004,6 24.313 60.304,80 129.100 142.000

Financiamento da UE

EVOLUCIÓN DO GASTO NA UE 1973 1999 2014PAC (FEAGA, FEADER) 79,3% 45,2% 41,6%Accións estruturais (FEDER, FSE) 4,3% 35,6% 44,9%Gastos funcionamento 6,9% 4,7% 5,6%Outros gastos 9,5% 14,5% 6,9%Total gastos (millóns de euros) 4.005 65.000 142.000

EVOLUCIÓN DOS INGRESOS NA UE 1973 1999 2014Dereitos de aduanas e outros 51% 18% 11%Recursos do IVE (0,3% do IVE recaudado) 49% 34% 15%Recursos do PIB (0,7% do PIB ponderado de cada país) 48% 74%Total gastos (millóns de euros) 4.005 65.000 142.000

Financiación da UE en España (2012)Administración 142,6 1%Programas fóra da UE 142,6 1%Crecemento e emprego (FSE) 998,0 7%Política rexional (FEDER) 6.273,1 44%Agricultura e desenvolvemento rural (FEAGA-FEDER) 6.700,8 47%TOTAL (millóns de euros) 14.257 100%

BALANZA DE TRANSFERENCIAS DA UE/ESPAÑA (2012)Aportacións da UE a España 14.257Aportacións de España a UE 9.662SALDO 4.595

ORZAMENTO DA UE 2014-2020* 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Total

TOTAL 134.318 135.328 136.050 137.100 137.866 139.078 140.242 959.988% PIB da UE 1,03 % 1,02 % 1,00 % 1,00 % 0,99 % 0,98 % 0,98 % 1,00 %

Agricultura-medioambiente

55.883 55.060 54.261 53.448 52.466 51.503 50.558 373.179

41,6% 40% 38% 38% 36% 36% 36% 38,9%

FEAGA 43.018 42.447 41.895 41.324 40.579 39.849 39.132 288.244

FEADER 12.865 12.613 12.366 12.124 11.887 11.654 11.426 84.935**Valor de compra do euro no 2011

2012: Axudas que percibiu cada explotación UE España

<5.000 € 79,73% 74,25%

5.000-20.000 € 13,71% 19,01%

20.001-50.000 € 4,88% 5,33%

>50.000€ 1,68% 1,41%

PAC 2012: PERCEPCIÓN DE AXUDASEU-27* (millóns €) 58.982,9 100%FRANCIA 9.880,2 16,8%ESPAÑA 7.124,4 12,1%ALEMAÑA 6.827,0 11,6%ITALIA 6.237,3 10,6%POLONIA 4.692,7 8,0%REINO UNIDO 4.097,6 6,9%GRECIA 3.051,2 5,2%ROMANÍA 2.379,9 4,0%HUNGRÍA 1.729,1 2,9%IRLANDA 1.644,3 2,8%PORTUGAL 1.361,3 2,3%RESTO UE 9.957,9 16,9%*Croacia non era país membro. Tanto FEAGA como FEADER. Miles de euros.

DISTRIBUCIÓN DAS TRANSFERENCIAS FEAGA (2016 (total estimado): 5.645,48 millóns de €)

(España recibe 12,52% das aportacións por países)

FEAGA ESPAÑA (estimación 2016 Mill €)Conceptos Orzamento %

Froitas e hortalizas 239,53 € 4,24%

Prantas téxtiles e vermes de seda 6,13 € 0,11%

Sector vitivinícola 210,33 € 3,73%

Poseican* 84,80 € 1,50%

Leite de produtos lácteos 25,93 € 0,46%

Carne porcina, ovos , aves de curral, apicultura e outros produtos de orixe animal 10,53 € 0,19%

Promoción 5,02 € 0,09%

Axudas directas e outros 5.063,21 € 89,69%

TOTAL 5.645,48 € 100%*Programa de opcións específicas das Illas Canarias.

► Dende o ingreso na UE, España viuse afectada polos problemas da actividade agraria comunitaria. Destacando:

► Elevado prezos dos produtos europeos en relación ao mercado mundial (aranceis e restitucións).

► Excedentes agrícolas e gandeiros (cereais, viño, leite e carne vacún) levou a promover medidas como o abandono da actividade; as cotas de produción; e a extensificación, incentivando o barbeito e a silvicultura ou reorientando a produción cara produtos non excedentarios (de aí a reforma da PAC do 2006 da axuda única para que cada explotación adáptese aos cambios na demanda do mercado.

► Esixencias dos consumidores: parámetros de calidade.► Despoboamento das áreas rurais.

A PAC repercusións para España

► Vacún. Redución de cotas de produción leiteira e o sacrificio de 400.000 vacas leiteiras dende 1986 (Galiza o país do millón de vacas a finais da década dos setenta ten a penas hoxe en día algo máis de 400.000)

► Diminución da superficie agraria cerealística con subvencións para o barbeito.

► Redución en máis de 250.000 ha. do viñedo ► Os intereses da horta española (fresa, tomate...) entran en conflito cos

intereses da política exterior comunitaria que beneficia o mercado agrícola do Magreb (Marrocos, Alxeria...).

► Problemas ao principio coa presión dos sindicatos de agricultores franceses e as agresións a camións españois cargados de produtos hortofrutícolas.

► Proxecto de axudas á oliveira baseado no número de árbores antes que no rendemento e produción dos mesmos.

► En termos xerais a PAC prexudicou máis a Galiza e a Cornixa Cantábrica e beneficiou a horta mediterránea e andaluza.

► España e os agricultores recibiron moitas axudas tanto en desenvolvemento como en garantía agrícola.

► Un dos problemas máis graves será a redución dos fondos da FEAGA a partir do 2014 (presión da OMC e intento de redución do orzamento comunitario destinado á agricultura)

Política agraria: PACConsecuencias sectoriais e rexionais

► Usos: son principalmente agrarios: agricultura, gandería e explotación forestal.

► Superficie: 33,6% terras de cultivo que tende a drecrecer. 18,6% prados naturais e pastos (52,2% SAU); 37,8% terreo forestal. O resto corresponde a outras superficies (10%). Hai diferencias por comunidades autónomas.

► Produción final agraria: 65-60% produtos vexetais. 40-35%: produtos animais. Hai diferencias por comunidades autónomas.

OS USOS AGRARIOS DO ESPAZO RURAL(páx. 159) (157 NE)

Censo agrario 2009

Censo agrario 1999

Variación09/99

Nº de explotacións censadas 989.796 1.289.451 -23,24%

Superficie total censada 30.614.351 35.207.283 -13,05% 60,62%

Superficie Agricola Utilizada 23.752.688 26.159.145 -9,20% 47,04%

Terras labradas 15.375.299 16.790.730 -8,43% 30,45%

Herbáceos e barbeitos 11.289.057 12.368.593 -8,73% 22,35%

Froiteiras 1.037.117 1.133.217 -8,48% 2,05%

Oliveira 2.153.727 2.220.267 -3,00% 4,26%

Viñedo 852.618 1.010.105 -15,59% 1,69%

Outros leñosos 42.780 58.548 -26,93% 0,08%

Pastos permanentes 8.377.389 9.368.415 -10,58% 16,59%

Ermo, esparteiro e outros 6.861.663 9.048.138 -24,16% 13,59%

Forestal e outros 19.885.649 15.292.717 30,03% 39,38%

SAU: Terras de cultivo-prados e pastizais 2014Secaño 21.706.781 85,60%Regadío 3.621.722 14,14%Invernadoiro 65.053 0,26%Total 25.358.429 100%

CC.AA. INVERNADOIROANDALUCÍA 47.367 72,8%CANARIAS 6.834 10,5%MURCIA 6.523 10,0%C. VALENCIANA 1.031 1,6%RESTO 3.298 5,1%TOTAL 65.053 105%

23.752.688*

SAU

UE 39,88%

ESPAÑA* 47,03%

FRANCIA 49,07%

ALEMAÑA 47,42%

R. UNIDO 65,89%

2. OS USOS AGRARIOS DO ESPAZO RURAL:

COMPARATIVA CON EUROPA(páx. 159)

*Censo agrario 2009

Uso do espazo rural. 2009TERRAS DE CULTIVO (SAU) (30,45%) PRADOS E PASTOS (SAU) (16,59%)

HERBÁCEOS e BARBEITOS 73,42% PRADOS NAT. 23,24%FROTEIRAS E OLIVEIRAS 20,75% PASTEIROS 77,78%VIDE E LEÑOSOS 5,82%

TERREO FORESTAL (39,38%) OUTRAS (13,59%)

MONTE MADEIRABLE 45,05% ERMO-PASTOS 47,22%

MONTE ABERTO 24,87% ESPARTEIRO 3,92%

MONTE LEÑOSO 30,08% T. IMPRODUTIVO 15,22%

S.N.AGRÍC. 26,21%

RÍOS E LAGOS 7,43%

Provincias Cultivos (34,78% ESPAÑA)

Prados e pasteiros (13,81%)

Outras superficies(16,99%)

Superficie forestal(34,41%)

A CORUÑA 131.013 16,44% 81.119 10,18% 111.568 14,00% 473.226 59,38%

LUGO 124.103 12,57% 149.071 15,10% 73.534 7,45% 640.416 64,88%

OURENSE 43.297 5,95% 69.709 9,57% 70.463 9,68% 544.709 74,80%

PONTEVE. 49.234 10,91% 45.710 10,13% 61.578 13,65% 294.594 65,30%

GALICIA 347.649 11,73% 345.610 11,7% 317.141 10,7% 1.952.945 65,90%

SAU NON SAU

CC.AA. CULTIVO PRADOS-PASTOS OUTRAS FORESTALANDALUCÍA 3.996.217 45,74% 843.698 9,66% 1.339.469 15,33% 2.557.668 29,27%

ARAGÓN 1.931.322 40,49% 380.572 7,98% 1.320.451 27,68% 1.137.709 23,85%

ASTURIAS 23.923 2,26% 315.278 29,73% 459.919 43,37% 261.239 24,64%

CANTABRIA 8.479 1,59% 198.032 37,21% 282.944 53,17% 42.679 8,02%

GALICIA 347.649 11,73% 345.610 11,7% 317.141 10,7% 1.952.945 65,3%

ESPAÑA 34,78% 13,81% 34,41% 16,99%

Usos agrarios do espazo rural: Comparativa por Comunidades Autónomas

(páx. 159)

Valor da produción final agraria

Vexetal Animal1951 70,30% 29,70%1961 67,20% 32,80%1971 57,70% 42,30%2000 61,90% 34,10%2014 57,6% 38%

Produción final agraria

>Agrícola.>GandeiraEquilibrio

Actividade agraria (páx. 160) (157 NE)

Pasou dun modelo agrario tracional, a partir de 1960, baseado no policultivo extensivo, baixo rendemento, traballo manual, autoconsumo e venda do execedente ao mercado nacional. A:

Mellora do rendemento, produción e venda no mercado.

As características básicas son: Especialización. Técnicas modernas. Intensificación agraria.

Actividade agraria (páx. 160-163) (157-161 NE)

• Especialización: nos produtos mellores de cada rexión.• Técnicas modernas: maquinaria, uso de transxénicos

(problemas e críticas), pesticidas e fertilizantes (uso orgánico na actualidade), uso de maquinaria (problemas envellecemento e infrautilización). Fomentase as cooperativas de servizos.

• Superación dos condicionantes naturais desfavorables: clima (invernadoiros e acolchados); solos (dúas capas areados e esterco), cultivo hidropónicos (sen solo): suxeita a raíz da planta nun substrato (fibra de coco, turba, serraduras, cinza) e aliméntaas con solucións de sales inorgánicas.

Evolución do parque de maquinaria agrícola 1960 2014Tractores 57.000 1.080.000Motocultores 2.000 280.000Cultivadoras 2.000 53.000

Evolución do uso de fertilizantes (kg/ha) 1955 2000 2014Nitroxenado 11 77,8 71,1Fosfatado 15 34,7 25,7Potásicos 3,4 28,9 23,1

Técnicas parasuperar os

condicionantesnaturais

Invernadoiro permanente de cristal

Invernadoiro permanente de plástico. Macrotúnel

Invernadoiro non permanente. Acolchado

Areado Cultivo hidropónico de fresas en invernadoiro


Agricultura intensiva: diminución do barbeito nos secaños e ampliación do regadío. Non obstante os novos obxectivos da PAC promoven unha maior extensificación.

A superficie de barbeito completo, dun ano ou máis de duración, retrocedeu ata datas recentes. As causas son a introdución do medio barbeito ou barbeito sementado, que reduce o período de descanso sementando algunha planta recuperadora como as forraxeiras ou xirasol; o uso de fertilizantes; o emprego de máquinas que removen profundamente o solo; e a extensión do regadío.

Esta tendencia interrompeuse nos últimos anos pola esixencia comunitaria de deixar superficies adicionais en barbeito e pola recente desvinculación das axudas agrarias á produción.

Mostra claros contrastes (escasa incidencia no norte peninsular) elevados valores en Castela A Mancha e Aragón.

Media da superficie de barbeito: 4,43%. De 6,5 millóns de ha en 1965 a 2,7 millóns en 2014. Incrementáronse os valores nos últimos anos (2,6 millóns de ha no ano 2000)


Regadío. Intensivos (varias colleitas anuais, exterior ou invernadoiros: froitas, hortalizas, cultivos tropicais) e extensivos (unha sola colleita na mesma época que a dos secaños veciños, aínda que cun rendemento moi superior). Dedícanse aos mesmos cultivos que os intensivos pero tamén aos industriais e forraxeiros.

Superficie. Medrou moito ao longo do século XX (1 millón de hectáreas en 1900 a 3,6 no 2014). Relación coa política hidráulica (canles, encoros, transvasamentos). Hoxe a política de regadíos oriéntase a mellorar e modernizar os regadíos existentes.


Distribución. Contrastes. Escaso no norte peninsular húmido. Concéntrase no mediterráneo (precipitacións escasas e irregulares), diferenciando dúas zonas:

Litoral mediterráneo predomina o regadío intensivo beneficiado polas temperaturas suaves, protección do relevo, solos apropiados e a demanda internacional.

Interior peninsular predomina o regadío extensivo, benefíciase das achegas dos grandes ríos peninsulares; da mecanización total que permiten os seus cultivos, da crecente demanda de cereais-penso e de certos cultivos industriais. Existe un regadío intensivo á beira do Ebro e Guadalquivir.

Vantaxes: económico [estabilízase a produción, diversifícase e increméntase (5 veces máis que o secaño)], social (mellora o nivel de vida), demográfico (fixa poboación, frea a emigración, crea industrias da mantemento de servizos... Culturais (mellora na cualificación profesional dos agricultores), medioambientais (colabora coa diversidade de ecosistemas e paisaxes).

Problemas: ineficiencia nalgúns sistemas de reparto de auga, conflito coa demanda industrial, urbana e turística, erosión do solo pola auga, contaminación das augas (fertilizantes disoltos), impacto ambiental (infraestruturas de rega e estruturas de plástico dos invernadoiros).


A actual política de rega está determinada polas esixencias da UE, adaptación ao cambio climático que reducirá a dispoñibilidade de auga.

Proponse mellorar a eficiencia da rega. Sistemas menos consumidores de auga, auga desalgada, rexenerada, e automatización para axustar o tempo e cantidade de auga e de fertilizantes.

Introdución de enerxías renovables.

CANLE DE REGO: CANAL DE CASTILLA

Rego por gravidade

Rego por aspersión

Rego por goteo

CC.AA. Regadío (2014)ANDALUCÍA 1.007.031 27,8%

CASTILLA-LA MANCHA 507.112 14,0%

CASTILLA-LEÓN 473.746 13,1%

ARAGÓN 397.997 11,0%

C. VALENCIANA 284.818 7,9%

EXTREMADURA 261.412 7,2%

CATALUÑA 253.767 7,0%

MURCIA 178.070 4,9%

NAVARRA 96.290 2,7%

RIOJA, LA 56.799 1,6%

GALICIA 29.752 0,82%

BALEARES 19.057 0,53%

MADRID 18.286 0,50%

PAÍS VASCO 17.854 0,49%

CANARIAS 17.597 0,49%

ASTURIAS 1.750 0,05%

CANTABRIA 384 0,01%

TOTAL 3.621.722 100%

Produción agrícola (páx. 163) (161 NE)

► Achega entre o 60 e 65% da produción final agraria.

► Algunhas comunidades superan esta porcentaxe: C.Mancha, Andalucía, C. Valenciana, Murcia, La Rioja e Canarias.

► As transformacións experimentadas nos distintos tipos de cultivos débense á necesidade de competir no mercado europeo e mundial e as esixencias da PAC. Como se indicou antes a reforma da PAC no 2006 implantou un sistema desligado da produción que só en parte se mantén para que non desaparezan cultivos.

Produción agrícola: cereais (páx. 163) (161 NE)

► Cultivo herbáceo destinado á alimentación humana (aporta hidratos de carbono á dieta) (trigo, arroz) e, de xeito crecente, á alimentación do gando e á elaboración de pensos compostos (cebada, millo, avea, centeo) e á obtención de biocarburantes (cebada e trigo).

► Área de cultivo: secaños do interior peninsular que rotan con barbeito ou con leguminosas (asentan o nitróxeno necesario para os cereais). As excepcións son o millo (norte) e o arroz (cecanos aos humedais e marismas): Guadalquivir, Valencia ou delta do Ebro.

► A superficie cerealeira tende a reducirse; pero a produción aumenta grazas á mellora dos rendementos.

PRODUCIÓN DE CEREAIS 2014 (AVANCE)Cereais (menos arroz)

CC.AA. Superficie (ha.) % Produción

(t) % Rend. (t/ha)

Castilla-León 2.018.152 32,9% Castilla-La Mancha 1.594.892 26,0% Aragón 1.042.814 17,0% Andalucía 674.762 11,0% Cataluña 122.684 2,0% Extremadura 61.342 1,0%

Navarra 184.026 3,0% Resto 435.528 7,1%España 6.134.200 100% 19.499.800 3,2

PRODUCIÓN DE ARROZ 2012CC.AA. Superficie

(ha.) % Produción (t) % Rend. (t/ha)

Andalucía 39.358 32,3% 361.500 38,9% 9,2

Cataluña 20.864 17,1% 120.800 13,0% 5,8

Extremadura 29.320 24,1% 215.000 23,1% 7,3

C. Valenciana 15.215 12,5% 126.300 13,6% 8,3

Aragón 13.888 11,4% 86.100 9,3% 6,2

Outras 2.972 2,4% 20.200 2,2% 11,1

Total España 121.617 100% 929.900 7,6UE 475.000 3.200.000 6,7Italia 247.000 52,0%

España 121.617 25,6% 929.900 29,1%

Resto UE 106.383 22,4%

180 millóns de hectáreas están dedicadas ao arroz no mundo. O 90% en Asia. Produción mundial 750 millóns de toneladas.

Superficie de cereais respecto á superficie total (2013: media 12,8%)

37,4

44

<12,8%12,8-22,8%

>22,8%


CAMPOS DE CASTILLA

ARROZAL. ALBUFEIRA DE VALENCIA

Producción cereales UE

UE 28 Cereais Trigo Cebada Millo

EU27 100% 100% 100% 100%

Francia 23,0% 26,8% 19,5% 25,1%

Alemaña 16,1% 17,7% 19,2% 7,6%

Polonia 9,5% 6,6% 6,2% 2,9%

Reino Unido 7,5% 10,8% 10,0% 0,0%

España 6,9% 4,0% 14,8% 5,8%

Italia 6,4% 5,3% 1,8% 14,7%

Rumania 5,4% 4,3% 2,1% 13,9%

Hungría 4,8% 3,5% 1,9% 13,3%

Resto 20,4% 21,0% 24,5% 16,7%

Produción agrícola: leguminosas (páx. 164) (161 NE)

► Cultivo herbáceo destinado á alimentación humana (aporta hidratos de carbono e combinados cos cereais aportan os aminoácidos esenciais que só teñen as proteínas animais á dieta) en verde ou en seco (feixóns, fabas secas, lentellas, garavanzos) ou a alimentación de gando (algarrobas, yeros).

► Área de cultivo: mistúrase coa dos cereais (polas razóns anteriormente indicadas: asentan o nitróxeno do aire, cos que rotan; constitúen un cultivo de descanso ou semibarbeito)

► Produción: incrementouse nos últimos anos grazas aos programas europeos que fomentan as rotacións de cultivos. España é a primeira produtora de garavanzos e lentellas da UE; aínda que o sector se enfronta ás dificultades da mecanización e aos baixos rendementos.

2014/15 Leguminosas (de grano e proteaxinosas)


(t) % Rend. (t/ha)

Castilla-La Mancha 161.610 37,5% 135.874 36,5% 0,8Castilla-León 112.160 26,0% 96.918 26,0% 0,9Andalucía 53.706 12,4% 53.210 14,3% 1,0Aragón 60.828 14,1% 35.577 9,5% 0,6Extremadura 18.008 4,2% 16.610 4,5% 0,9Navarra 4.690 1,1% 10.680 2,9% 2,3Galicia 2.750 0,6% 4.404 1,2% 1,6Outras 17.632 4,1% 19.488 5,2% 1,1España 431.385 100% 372.760 100% 0,9

Superficie de leguminosas respecto á superficie total (2013: media 0,6%)

<0,6%0,6-1,6%

>1,6%

1,7

2,2

1,7

3,6

Produción agrícola: vide (páx. 164) (162 NE)

► Cultivo arbustivo de secaño que produce uvas destinadas ao consumo en fresco e principalmente á elaboración de viño.

► Área de cultivo: principal Castela-A Mancha, outras menos extensas pero con bo mercado son La Rioja, Ribera del Duero, Rías Baixas, O Ribeiro, Cariñena, Xerez, Montilla e Cataluña.

► Produción: cambiou o modelo tradicional (baixos rendementos). As zonas de viñedo ocupaba áreas marxinais pouco aptas para outros cultivos. Desde 1990, a política da UE favoreceu a orientación cara ao viñedo de calidade, de maneira que se reduciu a superficie e se introduciron melloras técnicas (regadío localizado). Incrementouse a produción, aínda que existen grandes fluctuacións anuais debido a súa forte dependencia das condicións climatolóxicas.

► O viño expórtase e ten unha balanza positiva, aínda que se enfronta á competencia da cervexa e das bebidas sen alcohol.

PRODUCIÓN DO VIÑEDO 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Castilla-La Mancha 463.513 48,10%

Extremadura 83.548 8,67%

C. Valenciana 71.213 7,39%

Castilla-León 63.697 6,61%

Cataluña 54.639 5,67% La Rioja 51.266 5,32%

Galicia 26.018 2,70%

Resto 148.787 15,44%

España 962.680 100% 47.507.500 49,3

Superficie de viñedo respecto á superficie total (2013: media 1,9%)

<1,9%1,9-5,9%

>5,9%

6,2

7,0

8,2

9,8


A MANCHA

PRODUCIÓN MUNDIAL DE VIÑO 2014 Superficie (miles ha) Produción (miles hl)

España 1.018 13,7% 45.500 16,3%Francia 794 10,7% 44.100 15,8%Italia 752 10,1% 46.500 16,7%Portugal 229 3,1% 6.740 2,4%Romanía 205 2,8% N.D. Outros UE 483 6,5% 19.249 6,9%Total UE 3.481 46,8% 171.100 61,4%EE.UU. 408 5,5% 22.000 7,9%Arxentina 224 3,0% 14.984 5,4%Chile 207 2,8% 12.800 4,6%Sudáfrica 130 1,7% N.D. Australia 158 2,1% 12.456 4,5%Non UE 3.955 53,2% 114.400 41,1%Mundo 7.436 100% 278.600 100%

DENOMINACIÓNS DE ORIXE GALEGASCifras en millóns de quilos de uva

Viños de España

Produción agrícola: oliveira (páx. 165) (162 NE)

► Cultivo arbóreo de secaño, moi resistente á seca estival que destina parte da súa colleita á oliva de mesa (10%) e o resto á obtención de aceite.

► Área de cultivo: principal campiñas andaluzas, especialmente Jaén –que totaliza a cuarta parte da produción española- e Córdoba. Tamén Extremadura, algunhas provincias manchegas e litoral mediterráneo.

► Produción: variable (boas e malas colleitas). A superficie e produción de aceite de oliva e oliva de mesa ocupan o primeiro lugar do mundo (45% da produción). Incrementouse considerablemente (subvencións da PAC, melloras técnicas (fertilizantes, loita contra as pragas, goteo). Expórtase ocupando o primeiro lugar mundial; aínda que se enfronta á competencia de aceites máis baratos. (prezo elevado pola escasa mecanización dos labores). Produción de aceite de alta calidade (virxe).

PRODUCIÓN DE OLIVEIRA 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Andalucía 1.555.595 59,98% Castilla-La Mancha 410.814 15,84% Extremadura 272.579 10,51% Cataluña 115.671 4,46% C. Valenciana 94.923 3,66%Galicia 26 0,001% Resto 143.915 5,55%

España 2.593.523 100% 4.476.000 1,7

Superficie de oliveira respecto á superficie total (2013: media 5,1%)

<5,1%5,1-15,1%

>15,1%

15,5

24,9 43,3

DO ACEITE DE OLIVA

1 Sª Cádiz

2 Antequera

3 Estepa

4 Lucena

5 Priego Córdoba

6 Poniente de Granada

7 Baena

8 Jaén Sierra Sur

9 Montes de Granada

10 Sª Magina

11 Sª Cazorla

12 Sª Segura

13 Campiñas de Jaén

14 Montoro-Adamuz

15 Monterrubio

16 Gata-Hurdes

17 Campo de Montiel

18 Campo de Calatrava

19 Montes de Alcaraz

20 La Alcarria

21 Montes de Toledo

22 Mallorca

23 Baix Ebre-Montsià

24 Terra Alta

25 Siurana

26 Les Garrigues

27 Empordà

28 Rioja

29 Navarra

30 Bajo Aragón

31 C. Valenciana

DO aceite oliva



PAISAXE AGRARIA INTERIOR OLIVAR

PRODUCIÓN DE ACEITE DE OLIVA tmPaíses 2009 %

España 1.199.200 41,2%Italia 587.700 20,2%Grecia 332.600 11,4% Siria 168.163 5,8% Túnez 150.000 5,2% Turquía 143.600 4,9% Marruecos 95.300 3,3% Argelia 56.000 1,9%Portugal 53.300 1,8%Argentina 22.700 0,8% Líbano 19.700 0,7% Jordania 16.760 0,6% Libia 15.000 0,5%TOTAL MUNDIAL 2.911.115 100%

A triloxía mediterránea de secañoProdución 1950-2014

(miles de toneladas)

Cereais Vide Oliveira

1950 6.641 17.555 3.137

1975 14.208 31.878 4.030

1985 20.972 35.255 4.624

1995 11.571 18.994 5.060

2007 24.064 47.230 7.282

2014* 19.499 47.507 4.476*Avance

Produción agrícola: hortofruticultura (páx. 165-166) (162-163 NE)

► Destínase ao consumo en fresco ou á industria conserveira.

► Área de cultivo: ao aire libre ou en invernadoiros, son os regadíos do litoral mediterráneo e os próximos aos centros de consumo urbanos. As árbores froiteiras localízanse nas áreas litorais e nos vales regados do interior peninsular: cítricos na Comunidade Valenciana e Andalucía; as árbores froiteiras de carabuña, no litoral mediterráneo; as árbores froiteiras de pebida, en Asturias, Lleida e Barcelona; e o plátano, en Canarias.

► Produción: hortofruticultura, tradicionalmente para autoconsumo, medrou co aumento do nivel de vida. Actualmente expórtase en gran parte achegado cuantiosos ingresos á balanza comercial, aínda que está a aumentar a competencia de terceiros países máis baratos.

PRODUCIÓN DE HORTALIZAS E FLORES 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Murcia 54.030 23,59% Castilla-La Mancha 49.610 21,66% Andalucía 49.472 21,60% C. Valenciana 17.132 7,48% Castilla-León 13.124 5,73%Cataluña 10.192 4,45% Navarra 10.582 4,62%Galicia 2.611 1,14% Resto 22.285 9,73%España 229.038 100% 1.681.300 7,3

PRODUCIÓN DE CÍTRICOS 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

C. Valenciana 165.372 55,22%

Andalucía 79.961 26,70%

Murcia 40.519 13,53%

Cataluña 11.260 3,76%

Galicia 180 0,06% Resto 2.186 0,73%España 299.478 100% 6.477.200 21,6

PRODUCIÓN DE FROITAS (NON CÍTRICAS) 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Andalucía 219.525 21,45% C. Valenciana 146.248 14,29% Murcia 144.098 14,08% Aragón 141.028 13,78% Cataluña 118.001 11,53% Castilla La Mancha 88.526 8,65% Baleares 44.724 4,37% Extremadura 39.504 3,86% Galicia 18.933 1,85% Resto 62.838 6,14% España 1.023.426 100% 4.152.900 4,1

Superficie de hortalizas respecto á superficie total (2013: media 0,7%)

<0,7%0,7-1,7%

>1,7%

1,9

2,0

4,6

6,0

Superficie de froitas e hortalizas respecto á superficie total (2013: media 5%)

42,7

16,6

10,3

6,9

h

h

h

h

h hf ff

f

h

fh

fh

h

h

h: predominio hortaf: predominio froita

<5%5%-20%

>20%

PRODUCIÓN DE TUBÉRCULOS 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Castilla-León 22.504 39,66% Galcia 14.010 24,69% Andalucía 7.694 13,56% Canarias 3.257 5,74% Resto 9.277 16,35%España 56.742 100% 2.467.596 100% 43,5

Plantación de leitugas

Produción agrícola: cultivos industriais (páx. 165-166) (163 NE)

► Destínase á transformación industrial como o xirasol (aceite, tortas para o gando e biodiésel); remolacha (azucre e bioetanol); algodón (tecidos); tabaco (industria tabaqueira) e o lúpulo (cervexa).

► Área de cultivo: secaños de Andalucía e Castela León para o xirasol; regadíos da metade setentrional para a remolacha (val do Duero) e o lúpulo (León); e os regadíos da metade meridional para o algodón (Andalucía) e o tabaco (Cáceres).

► Produción: relacionada coa industria, que moitas veces é quen proporciona sementes, dálles instrucións aos agricultores e supervisa a produción.

PRODUCIÓN DE CULTIVOS INDUSTRIAIS E OLEAXINOSAS 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)

Andalucía 408.400 39,81% Castilla-León 310.121 30,23% Castilla-La Mancha 219.639 21,41% Extremadura 44.318 4,32% Galicia 205 0,02% Resto 43.189 4,21% España 1.025.873 100% 3.784.700 3,7

Superficie de cultivos industriais respecto á superficie total (2013: media 2,1%)

<2,1%2,1%-6,1%

>6,1%

8,8

9,3

15,7

Plantación de xirasois

2.1.2.Produción agrícola

(miles de toneladas)

Hortalizas Cultivosindustriais

1990 11.780 7.432

1995 10.615 12.833

2000 12.802 15.820

2005 19.991 8.023

2014* 16.813 3.784*Avance

Produción agrícola: cultivos forraxeiros (páx. 166) (163 NE)

► Destínase á alimentación animal (alfalfa, millo forraxeiro, algarroba) destínase á alimentación animal en fresco ou en seco tras a súa deshidratación natural e industrial. En España, o principal, é a alfalfa utilizada nas rotacións de cultivos pola súa eficacia para a recuperación do solo; na loita contra a erosión, contra as pragas e contra o cambio climático ao actuar como sumidoiro de carbono; e na subministración de proteína vexetal para o gando.

► Área de cultivo: metade setentrional da Península (clima húmido) e nos regadíos extensivos de Andalucía, Aragón, Navarra e ambas as dúas castelas.

► Produción: creceu desde 1950, en paralelo ao incremento da actividade gandeira. España é o primeiro produtor da UE de forraxe desecada e o segundo exportador mundial despois dos EEUU.

PRODUCIÓN DE CULTIVOS FORRAXEIROS 2014 (AVANCE)


(t) % Rend. (t/ha)


Galicia 228.141 23,40%

Aragón 136.007 13,95%

Cataluña 81.799 8,39%

Castilla La Mancha 72.927 7,48%

Extremadura 70.197 7,20%

Andalucía 55.573 5,70%

Resto 75.949 7,79%

España 974.960 100% 17.072.800 17,5

HORTAS FAMILIARES 2014CC.AA. Superficie (ha.) %

Galicia 25.152 22,19%

Andalucía 12.752 11,25%


C. Valenciana 9.771 8,62%

Cataluña 8.501 7,50%

Baleares 6.688 5,90%

Aragón 5.679 5,01%

Castilla La Mancha 5.599 4,94%

Resto 27.317 24,10%

España 113.349 100%

CULTIVOS EN GALICIA 2014

CC.AA. Superficie (ha.) %

Prados e pastizais 442.723 54,22%Forraxe 228.623 28,00%Cereais 37.958 4,65%Viñedo 26.022 3,19%Árbores froiteiras 18.919 2,32%Patacas 14.008 1,72%Hortalizas e flores 2.603 0,32%Resto cultivos 27.025 3,31%Barbeitos 18.704 2,29%SAU (sobre o total) 816.585 27,61%Forestal 1.821.161 61,58%Outras superficies 319.723 10,81%

Actividade gandeira (páx. 166) (164 NE)

► A gandeiría tradicional baseábase na coexistencia de distintas especies gandeiras no mesmo ámbito, integradas por razas autóctonas con elevado grao de rusticidade; e utilizaba técnicas atrasadas e sistemas extensivos que ocasionaban baixos rendementos.

► A gandeiría actual inclúe explotacións produtivistas que tenden á especialización, á tecnificación e a intensificación para lograr unha produción abundante, orientada á venda no mercado; e explotacións posprodutivistas, que optan pola diversificación e a extensión orientadas á venda de produtos de calidade.

Estrutura gandeira e transformacións recentes (páx. 167-168) (164 NE)

a) A especialización en carne ou leite. Substitución das razas nacionais por outras estranxeiras seleccionadas e a case desaparición de razas de aptitude mixta (leite e carne). Non obstante estase a recuperar as razas autóctonas grazas ás subvencións concedidas.

b) A tecnificación: muxidoiras mecánicas, estudo científico da alimentación do gando, incremento do tamaño das explotacións e do número de cabezas por explotación elevou os rendementos aínda que o tamaño das explotacións sigue sendo inadecuado.

c) Ganancia da gandería intensiva.

Estrutura gandeira e transformacións recentes (páx. 167-168) (164 NE)

A gandería extensiva que depende do medio físico e aliméntase en prados e pastos naturais. Localízase na España húmida (norte peninsular e áreas de montaña), nos pastos das penechairas e nas restrebas da España seca. Adoita ir asociada a razas autóctonas e a técnicas tradicionais e ten elevada dependencia das subvencións comunitarias. Na actualidade poténciase para reducir os excedentes gandeiros, incrementar o benestar animal e fomentar o desenvolvemento rural.

Gandería intensiva ou industrial está desvinculada do medio físico (estabulada ou semiestabulada), alimentada parcial ou totalmente por piensos. Localízase preto dos centros de consumo urbano e no nordeste e litoral mediterráneo. Adoita ir asociada a razas estranxeiras seleccionadas; técnicas modernas; elevada dependencia dos caros pensos importados e da industria transformadora. Desde 1960 gana peso a causa da redución das áreas de pasto (diminución do barbeito, extensión do regadío e repoboación forestal) e do aumento da demanda dos produtos gandeiros (incremento dos custos de produción: 268 m € en 1960 a 7581 m € en 2013)

<38,7%38,7%-48,7%

>48,7%

58,3

63,8 87,0

48,8

66,432,9

39,021,1

46 62,2

36,622,1

16,436,4

20,9

VALOR DA PRODUCIÓN FINAL (2012)GANDEIRA RESPECTO Á AGRICOLA

30,9

74,1

MEDIA38,7%

43,1

44,6

(En miles) 1962 2014 Vacas leiteiras

GALICIA

Vacas leiteiras %ESPAÑA Cabezas Cabezas %

Bovino 3.171,96 8.926,25 1.206,09 1.513,4 17% 373,8 42,7%Ovino 16.119,22 16.603 242 1,5%Caprino 2.371,50 2.750 45 1,6% Porcino 4.893,10 27.586,36 1.091,7 4% Aves 34.167,34 200.903,7 20.145 11,3%

CENSO GANDEIRO ESPAÑOL

EXPLOTACIÓNS E CABEZAS DE GANDO (1962-2013) Bovino Ovino Caprino Porcino Aves

1962EXPLOTACIÓNS 801 494 510 1.165 2.062

CABEZAS/ EXP 3,9 36,6 4,6 3,3 16,6

2013EXPLOTACIÓNS 99 64 27 51 78

CABEZAS / EXP 58,0 249,0 86,0 466,8 2.618,0

(En miles as explotacións)

Produción de leite (1960-2014) (Litros millóns) Vaca Ovella Cabra

1960 2.602 257 3252014 6.647 456 372,00

Produción de carne (1960-2014) (Toneladas miles) Bovino Ovino Porcino Avícola

1960 159,6 109,9 257,9 12,7

2014 578,6 114,2 3.620,20 1.436,60

Produción gandeira (páx. 167-168) (165 NE)

► Aumentou a súa participicación na produción final dende 1960 ata situarse no 38,7%. Cantabria, Galicia, Asturias e Cataluña superan con creces esta porcentaxe.

► As causas foron a mecanización do campo, cultivo de forraxes e aumento do nivel de vida (incorporación de proteínas na dieta).

Produción gandeira: bovina (páx. 169) (165 NE)

► Dedícase a produción de carne e leite.► Localización:► Carne extensivo (vacas criadeiras para producir

becerros): devesas das penechairas occidentais, cornixa cantábrica, Galicia e áreas de montaña.

► Carne intensivo (ceba de becerros), preto das cidades (proximidade ao mercado), e nas zonas produtoras de forraxes (Cataluña, Castela-León, Aragón)

► Leite extensivo: norte peninsular e nas áreas forraxeiras de Andalucía.

► Leite intensivo: preto das cidades.

Vaca frisonaorientada á

produción deleite

Vaca rubia autóctonaorientada á

produción de carne

Produción gandeira: bovina (páx. 169) (165 NE)

► A produción de carne tende a decrecer, debido ao cambio de hábitos alimentarios e á competencia de carnes máis baratas de porco e aves.

► A de leite estivo marcada entre 1986 e 2015 polos excedentes comunitarios que levaron a impoñer cotas de produción e a subvencionar o abandono de actividade. O resultado foi o aumento do tamaño das explotacións; a reconversión de parte do sector ao bovino de carne; e a eliminación dos excedentes. Por iso, desde 2015 suprimíronse as cotas.

CENSO BOVINO 2014

Total Carne, crías e outros

Leite

Castilla-León 1.909.275 21,4% 1.813.550 22,5% 95.725 10,90%Galicia 1.513.489 17,0% 1.139.680 14,2% 373.809 42,70%Extremadura 1.217.378 13,6% 1.214.049 15,1% 3.329 0,40%Andalucía 832.787 9,3% 777.584 9,7% 55.203 6,30%Cataluña 745.914 8,4% 671.055 8,3% 74.859 8,50%Asturias 617.762 6,9% 544.061 6,8% 73.701 8,40%Castilla-La Mancha 483.663 5,4% 460.322 5,7% 23.341 2,70%Cantabria 426.558 4,8% 350.355 4,4% 76.203 8,70%Resto 1.179.426 13,2% 1.079.383 13,4% 100.043 11,4%España 8.926.252 100% 8.050.039 100% 876.213 100%

Produción gandeira: bovina

Densidadede gandoBovino

2014(media 12)<12 c/km2

12-32>32 c/km2

37,1

41,7

42 45 53,8

CUOTA LÁCTEA 2014 (Suprimida no 2015)EXPLOTACIÓNS CUOTA (KG)

Galicia 12.344 55,73% 2.257.643,30 37,77%Asturias 2.773 12,52% 611.680,96 10,23%Castilla-León 2.088 9,43% 764.311,30 12,79%Cantabria 1.823 8,23% 453.232,91 7,58%Cataluña 788 3,56% 558.301,52 9,34%Andalucía 755 3,41% 409.693,39 6,85%País Vasco 511 2,31% 220.728,39 3,69%Castilla-La Mancha 282 1,27% 175.679,41 2,94%Navarra 242 1,09% 194.990,34 3,26%Baleares 188 0,85% 73.406,18 1,23%Extremadura 118 0,53% 30.424,70 0,51%Aragón 90 0,41% 84.626,31 1,42%Madrid 78 0,35% 59.363,11 0,99%Valencia 27 0,12% 39.786,96 0,67%Murcia 26 0,12% 31.114,40 0,52%Rioja, La 15 0,07% 12.350,66 0,21%TOTAL 22.148 5.977.333,84

PRODUCIÓN E COTA LÁCTEA EN GALICIA(Suprimida no 2015)

COMARCAS EXPLOTACIÓNS COTA (LITROS)

DIFERENCIA2010/06

2010 13.475 2.142.028.618

2006 14.639 2.208.452.371

Saldo 2010/06 -1.164 -66.423.753

A Pastoriza (Lu) Mariña Oriental 333 79.135.170 -1.639.921

Castro de Rei (Lu) Terra Cha 278 70.740.901 -4.365.715

Lalín (Po) Deza 528 71.782.350 -1.861.984

Santa Comba (C) Terra Xallas 427 62.315.992 -3.079.030

Mazaricos (C) Terra Xallas 341 58.763.217 -1.596.485

Cospeito (Lu) Terra Cha 272 52.316.907 -15.746

Silleda (Po) Deza 396 49.521.062 -2.741.901

Arzúa (C) Arzúa 294 50.373.958 -335.426

PLANTAS DE RECOLLIDA DE LEITE EN GALICIA

PLANTA LOCALIZACIÓNCANTIDADE

DE RECOLLIDA

CAPITAL(1) Fabrica para

Senoble-Mercadona (marcas brancas)

(2) A planta pasará en breve a mans francesas (Lactalis), segundo un acordo de compravenda.

FEIRACO NEGREIRA 325.000 GALEGO

CAPSA VILAGARCÍA E OUTEIRO DE REI 800.000 ASTURIANO

CLESA CALDAS 150.000 MADRILEÑO

NESTLÉ PONTECESURES 250.000 SUÍZO

LEITE RÍO ARTEIXO, CEAO I, CEAO II E VEIGA DE ANZÓS 1.000.000 GALEGO

LAETALIS VILALBA 750.000 FRANCÉS

CELEGA O SAVIÑAO 250.000 FRANCÉS (1)

CELTA MEIRA e PONTEDEUME 800.000 PORTUGUÉS

PULEVA NADELA 350.000 ANDALUZ (2)

PASCUAL C_LEÓN 150.000 C_LEONÉS

RENY PICOT ASTURIAS 130.000 ASTURIANO

DANONE CATALUÑA 160.000 FRANCÉS

KAIKU PAÍS VASCO 70.000 VASCO

ENTREPINARES C_LEÓN 60.000 C_LEONÉS

TOTAL 5.245.000

PRADO MONFORTE 70.000 GALEGO QUEIXEIRÍAS

EUGENIO REI MELIDE 60.000 GALEGO QUEIXEIRÍAS

5.375.000

Produción gandeira: ovina e caprina (páx. 169-170) (165-166 NE)

► Dedícase a produción de carne e leite. Secundariamente á la ou coiro.

► Localización secaños do interior en dous réximes: extensivo (incluíndo a transhumancia ou en restrebas e barbeitos ou en áreas organizadas con este fin) ou zonas de montaña. O ovino en ámbalas dúas Castelas, Extremadura, Andalucía e Aragón; caprino, en Andalucía, Castilla-La Mancha, Murcia, Extremadura.

► Réxime intensivo de ceba de años e muxidura estase a incrementar, aínda que ten, de momento,escasa significación.

► A produción de carne baséase en razas autóctonas de elevada rusticidade, descende pola redución de animais en réxime extensivo. En cambio, a produción de leite conta cunha maior introdución de razas estranxeiras e vese favorecida polos prezos e a alta demanda que alcanza para a elaboración de queixos.

► A produción experimenta flutuacións segundo a demanda.

Rabaño de ovellas

Transhumancia

Madrid: Cañada Real

OVINO (miles de cabezas) 2013

CC.AA. Cabezas % sobre total

Extremadura 3.458 20,8%Castilla-León 3.108 18,7%Castilla-La Mancha 2.447 14,7%Andalucía 2.203 13,3%Aragón 1.877 11,3%Murcia 937 5,6%Navarra 542 3,3%Cataluña 487 2,9%C. Valenciana 326 2,0%Baleares 316 1,9%País Vasco 264 1,6%Galicia 242 1,5%Rioja, La 115 0,7%Madrid 101 0,6%Canarias 67 0,4%Asturias 63 0,4%Cantabria 50 0,3%España 16.603 100%

CAPRINO (miles de cabezas) 2013

CC.AA. Cabezas % sobre total

Andalucía 929 33,8%Castilla-La Mancha 391 14,2%Murcia 367 13,3%Extremadura 271 9,9%Canarias 262 9,5%Castilla-León 137 5,0%C. Valenciana 73 2,7%Cataluña 64 2,3%Aragón 61 2,2%Galicia 45 1,6%Asturias 34 1,2%País Vasco 30 1,1%Madrid 28 1,0%Cantabria 19 0,7%Baleares 14 0,5%Rioja, La 13 0,5%Navarra 12 0,4%España 2.750 100%

Produción gandeira: ovina

Densidadede gando

Ovino2014

(media 30,5)<30,5 c/km2

30,5-40,5>40,5 c/km2

74,7

64,0

90,8

Produción gandeira: porcina (páx. 170) (166 NE)

► Dedícase a produción de carne en fresco ou chacinería (embutidos)► Localización depende do réxime gandeiro. ► Porcino extensivo baseado en razas autóctonas (porco ibérico),

localízase nas devesas de Extremadura, Zamora, Salamanca e Andalucía.

► Porcino intensivo predomina en Cataluña, Galicia e Murcia. Habitualmente baséase en razas foráneas de porco “branco” e adopta o sistema da integración, é dicir, a conxunción dunha empresa que proporciona a materia prima (leitóns) e os pensos, e un gandeiro, que chega a corte e o traballo.

► O número de cabezas flutúa segundo os custos de alimentación e recentemente descende ante a entrada en vigor de novas esixiencias en benestar animal, que provocaron o peche de explotacións ou a reconversión ao porcino ibérico intensivo ou de ceba.

► A produción de carne sitúa a España como segundo produtor da UE e expórtase en gran parte, aínda que o prezo experimenta fortes oscilacións.

Cría dePorco ibérico (pata negra)

nunha devesa

Non Ibérico Ibérico TotalCataluña 6.819.477 6.819.477 24,8%Aragón 6.351.589 6.351.589 23,1%Castilla-León 3.309.100 655.160 30,9% 3.964.260 14,4%Andalucía 1.970.997 542.785 25,6% 2.513.782 9,1%Extremadura 982.122 919.246 43,4% 1.901.368 6,9%Murcia 1.789.021 1.789.021 6,5%Castilla-La Mancha 1.417.765 57.562 2,7% 1.475.327 5,4%Galicia 1.091.702 1.091.702 4,0%Resto 1.680.572 268 0,01% 1.680.840 6,11%España 25.412.345 2.175.021 100% 27.587.366 100%

Censo Porcino 2014

Produción gandeira porcina

Densidadede gandoPorcino

2014(media 47,8)<47,8 c/km2

47,8-77,8>77,8 c/km2

194,4223,1

348,6

Produción gandeira: avícola (páx. 170) (166 NE)

► Avícola de posta: Intensiva. Concéntrase en grandes explotacións na contorna dos centros de consumo, especialmente en ambas as dúas Castelas; mentres que a avícola de posta alternativa –ecolóxica, campeira ou de solo- está integrada en pequenas explotacións.

► Avícola de carne: Intensiva. Adopta maioritariamente o sistema de integración e céntrase en Cataluña, C. Valenciana, Andalucía e Galicia; mentres que o réxime extensivo en galiñeiro con acceso ao aire libre e menor densidade de aves é aínda moi reducido.

► A produción de ovos diminuíu polo descenso da avícola de posta, desde 2004 para adaptar a oferta á demanda e desde 2012 polo peche de explotacións ante a nova normativa de benestar animal, que obriga a cambiar todas as gaiolas industriais por aloxamentos en batería. Non obstante, permite exportar. A produción de carne concéntrase e está estabilizada, sendo España o segundo produtor da UE a pesar do cal conta cun lixeiro déficit en relación co consumo que debe cubrirse con importacións.

Granxa avícolagaliñas poñedorasgaiolas en batería

Produción gandeira: avícola

Densidadede gandoavícola

media 2013496

<496c/km2

496-696>696c/km2

2430,8

1768,81538,3

Produción gandeira: galiñas poñedoras

Densidadede gandoavícola

media 201388,5

<88,5 c/km2

88,5-138,5>138,5 c/km2

301,1

464,4477,1

Actividade forestal (páx. 171) (167 NE)

► O terreo ocupa 19 millóns de ha (2014), das que o 45% é madeirable. As especies principais son as frondosas (faia, carballo, castaño, chopo e eucalipto) e coníferas (piñeiro e halepensis).

► Destino: serradura de madeira (construción e moble), trituración para taboleiros e na elaboración de pasta de papel. Secundariamente: resina para disolventes, e cortiza para tapóns e illantes. Estase a fomentar outros aproveitamentos como biomasa, os cogomelos e fungos.

► Áreas: as principais son Galicia e Asturias (madeira e pasta de papel). Tamén destacan as coníferas en Segovia e Soria (piñeiros); e en frondosas León (chopo) e Cantabria e Huelva (eucalipto).

► Produción: aumentou coa expansión de especies de crecemento rápido (eucalipto e piñeiro). Aínda así e insuficiente. Impórtase o 25% (zonas frías e tropicais). Excedentaria en resina e cortiza (2ª produtora mundial). Competencia dos sintéticos.

► PAC: e o Plan Forestal Español fomentan as repoboacións e a silvicultura. Obxectivos: incrementar a produción de madeira, fomentar outros usos do bosque, como os recreativos e medioambientais, especialmente a protección do solo e a absorción de CO2

Volume de cortas totais de madeira

Cortas totais2012

(miles m3 c.c.)<500

500-1.000>1.000

SUPERFICIE FORESTAL EN ESPAÑA*

Total %

Castilla-León 2.151.335,47 17,80%

Castilla-La Mancha 1.798.223,21 14,88%

Cataluña 1.414.669,29 11,71%

Andalucía 1.268.681,31 10,50%

Aragón 1.229.700,97 10,18%

Galicia 1.197.502,72 9,91%

Resto 3.026.150,03 25,04%

Total 12.086.263,00 100%*Sin contar o monte baixo.

As paisaxes agrariasPoboamento e hábitat rural (páx. 152-155) (168-170 NE)

►Definición de poboamento rural: asentamentos humanos existentes no espazo rural. Concellos inferiores a 10.000 habitantes (21,5% da poboación española: 6,5% en concellos de menos de 2000 habitantes (rurais puros) e 2000-10.000: 15% (semiurbano).

►Orixe: factores físicos (relevo, auga), económicos (recursos) e históricos (repoboación...)

Concellos menos de 2000

habitantes% Total

concellosConcellos entre 2000 e 10.000 Total Total concellos

<10.000 TotalPoboación ocupada sector 1º

1970 3.734.079 11,0% 7.646.001 22,5% 11.380.080 33,5% 29,0%

1981 3.240.652 8,6% 7.008.852 18,6% 10.249.504 27,2% 17,3%

1991 3.079.079 7,8% 6.580.871 16,7% 9.659.950 24,5% 10,7%

2001 3.024.544 7,4% 6.639.990 16,1% 9.664.534 23,5% 6,8%

2014 2.821.848 6,0% 5.791 7.081.122 15,0% 1.566 9.902.970 21,0% 7.357 4,15%

Concellos de España tamaño demográfico

0-500 500-999

1.000-1.4991.500-2.000

>2.000

Núcleos de poboación en España

NÚCLEOS DE POBOACIÓN DE ESPAÑA E GALICIA

Total % Abandonados % 1 habitante % 2 habitantes %

España

Núcleos 78.111

Concellos 8.127

Media por concello 9,61

Galicia

Núcleos 30.675 39,27% 3.562 11,61% 1.859 6,06% 2.277 7,42%

Concellos 314 3,86%


A Coruña

Núcleos 10.985 14,06% 1.270 11,56% 539 4,91% 692 6,30%

Concellos 93 1,14%


Lugo

Núcleos 9.272 11,87% 1.548 16,70% 1.002 10,81% 1.161 12,52%

Concellos 67 0,82%


Ourense

Núcleos 3.792 4,85% 327 8,62% 195 5,14% 215 5,67%

Concellos 92 1,13%


Pontevedra

Núcleos 6.626 8,48% 417 6,29% 123 1,86% 209 3,15%

Concellos 62 0,76%


Consecuencias do éxodo rural:aldeas abandonas como por exemploesta: Soutomango (O Saviñao-Lugo)

► Tipoloxía: Disperso. Predomina na periferia peninsular, Baleares e Canarias. Varias modalidades:

► Absoluto: zona de montaña media cantábrica, o val do Pas e prepirineo catalán.

► Intercalar: caserío vasco, asturiano, galego. Masía catalá. Alquería valenciana, riu-rau alacantino, posessió balear, cortijo andaluz, quintas manchegas.

► Laxo: pequenas agrupacións de aldeas diseminadas.


DispersoAbsoluto.

Val do Pas(Cantabria)

DispersoIntercalar.Liébana

(Cantabria)

DispersoLaxo.

Os Ancares


► Tipoloxía: Concentrado. Predomina no interior peninsular, Norte: pequenos (C-León, Ebro). Sur: grandes (agrocidades). Dous tipos lineal e apiñado.

► Transformacións: éxodo rural no interior, alteración dos usos na periferia (turismo)

Lineal.Castrillo

de los Polvazares

Apiñado.Cuéllar


Úbeda


As paisaxes agrariasTipoloxía de vivenda (páx. 152-155) (168-170 NE)

Casa madeiraEntramada.

La Alberca (Salamanca)

Casa de adobe Valdemaluque (Soria)

Casa de pedra(cachotería)

A Mezquita (Ourense)

Paisaxes agrarias

1. Oceánica ou norte peninsular2. Mediterránea de interior3. Mediterránea litoral4. Montaña5. Canaria

Mediterránea litoral

Mediterránea interior

Oceánica ou do norte

Canaria

Montaña

ComentarioLocalización: área xeográfica que comprende.Análise: Medio físico: formas de relevo, clima, tipo de solo.Poboamento: concentrado, disperso. Características das edificacións.Explotacións:Parcela (formas dimensión e límites)Técnica cultivo (monocultivo, policultivo)Sistema de cultivo (secaño ou regadío)Aproveitamento (intensivo ou extensivo)Grao de tecnificaciónPredominio no uso de soloAgricultura: Tipo de cultivo (herbáceos, arbustivo ou arbóreo).

Gandería: tipo e aproveitamento.

Explotación forestalOutros elementos a destacar: medios de comunicación. Outras actividades: industriais, turísticas e comerciais.

CARACTERÍSTICAS ATLÁNTICA MEDITERRÁNEA INTERIOR ALTA MONTAÑA CANARIA

LOCALIZACIÓN Norte bañado polo Cantábrico e Noroeste

Litoral e prelitoral mediterráneo. Parte da Depresión Ebro e Guadalquivir. Suratlántico.

Dúas Mesetas, Extremadura. Enclaves das depresións e interior andaluz.

Pireneos, Cordilleira Cantábrica, Sistema Central, Sistema Ibérico, Béticas

Canarias

AGRICULTURA Pouca extensiónPolicultivo intensivoPrados destinados ao pastoreo e alimentación. Millo forraxeiro.

Predomina o secaño de triloxía mediterránea. Amenoeira, abeleira, alfarrobeira. Regadío: cítricos. Hortalizas.Invernadoiro: froitas tropicais.

Cereais (trigo e cebada) consumo humano e gando. Traballo mecanizado. Perto dos ríos hortofrutícolas de regadío

Varia pola altitude e insolación. Bosques e pastos en zonas altas, hortas nos vales. Nas ladeiras baixas socalcos.

Plátano (Tenerife e A Palma), tomate (Gran Canaria, Tenerife, Fuerteventura). Pataca (Tenerife e Gran Canaria)

GANDARÍA Cría de vacún orientada ao leite en toda área.Vacún para carne Galicia.

Ovino e caprino extensiva. Bovino e porcino intensivo en granxas.

Predomina o ovino áreas de montaña.Perto das cidades (porcino, bovino, avícola). Devesas salmantinas e extremadura: porcino, ovino, bovino.

Bovino e ovino. Sigue practicándose a trashumancia.

Caprino e ovino

SILVICULTURA Bosque intensivo para madeira. Repoboación con eucalipto pasta de papel.

Non é moi rendible Terreo forestal escaso. Aproveitamento da faia e o castiñeiro. Repoboación de piñeiros e eucaliptos.

Piñeiro canario e laurisilva están protexidos.

ESTRUTURA AGRARIA

Minifundio sobre todo en Galicia. Explotacións de tipo familiar ou pequenas empresas leiteiras ou cárnicas.

Tamaño medio. Andalucía: latifundio e chairas litorias minfiundio intesivo.

Secaño: expltacións grandes, extensiva e mecanizada.Regadío: medianas.

Pequena propiedade Pequena propiedade

POBOAMENTO Disperso en casaríos ou aldeas.

Numeroso con tendencia a concentrarse. Tamén disperso.

Escaso e concentrado. Escaso e concentrado en pequenos núcleos. Impacto do turismo.

Disperso.

PAISAXE AGRARIO OCEÁNICO OU DO NORTE

COMARCA DO PAS. CANTABRIA

http://www.kalipedia.com/popup/popupWindow.html?tipo=imagen&titulo=Prados%20y%20cultivos%20en%20Cantabria.?=&url=/kalipediamedia/geografia/media/200704/10/geodescriptiva/20070410klpgeodes_150.Ies.LCO.jpg

► Localización: norte e noroeste peninsular.► Medio físico: relevo accidentado, escasas chairas, clima oceánico.► Poboamento: disperso intercalar a partir de aldeas, parroquias e vilas.

No pasado albergou unha poboación numerosa que na actualidade é escasa e envellecida.

► Explotacións: pequenas ou minifundistas. Pequenas parcelas cercadas de sebes e afastadas entre sí, o que diminúe a súa rendabilidade e dificulta a mecanización. Corrección: concentación parcelaria.

► Usos: principalmente gandeiros. a) Agricultura: ocupa unha escasa superficie. Na costa, os campos

sitúanse no fondo dos vales; no interior, ao ser estes máis estreitos, o seu aproveitamento agrícola é moi reducido. É unha agricultura de secaño, debido á regularidade das precipitacións.

Paisaxe agraria oceánica do norte peninsular (páx. 171-172 NE)

► No pasado practicábase o policultivo porque os campesiños vivían moi illados e necesitaban autoabastecerse. Cultivábanse produtos hortofrutícolas en pequenas hortas xunto ás casas para consumo familiar, e millo, pataca, árbores froiteiras e vide, esta última sobre todo en Galicia.

► Nas terras de por calidade sementábase cebada ou centeo, e a economía familiar completábase coa cría de gando. Só unha parte destes produtos se vendía no mercado.

► Actualmente, a agricultura tende a especializarse en cultivos de horta e forraxes (prados, alfalfa, trevo, millo forraxeiro), en consonancia co desenvolvemento gandeiro.

b) Gandería actividade agraria principal favorecida polo clima e a demanda urbana, e a escasa poboación rural dado que require menos man de obra. Galicia pequena e mediana explotación, na cornixa cantábrica amplíanse e modernízanse. Predomina o gando bovino. O de aptitude cárnica, en réxime extensivo ou semiextensivo, oriéntase a produción de becerros; e o de aptitude leiteira en réxime intensivo, á produción de leite e derivados.

c) Explotación forestal actividade moi importante. Moble e pasta de papel.

Paisaxe agraria oceánica do norte peninsular (páx. 171-172 NE)


CAMPOS DE CASTILLA

► Localización: ambas as dúas mesetas e maior parte das depresións do Ebro e Guadalquivir.

► Medio físico: relevo chairo, elevada altitude media na Meseta, clima mediterráneo interior, escaseza de precipitacións estivais e acusados contrastes térmicos anuais.

► Poboamento: concentrado en pequenas vilas e próximas nos vales do Duero e Ebro; vilas grandes e distanciadas entre si na metade sur peninsular. Actualmente alberga poboación moi escasa e envellecida, debido á forte emigración de épocas pasadas. Introdúcese moito inmigrante a xornal.

► Explotacións: diversos tamaños. Predominio do minifundio nos regadíos do Ebro e Duero, onde se reduciu moito debido á emigración e concentración parcelaria. A gran propiedade é característica de moitos secaños casteláns, aragoneses, extremeños e andaluces.

► Usos: agrícolas, gandeiros e forestais.

Paisaxe agraria mediterránea de interior (páx. 172-173 NE)


LA MANCHA

a) Agricultura: presenta diferenzas entre o secaño e regadío.► Secaño: páramos e campiñas meseteñas e nas áreas non regadas do Ebro

e Guadalquivir. Agricultura extensiva en campos abertos, triloxía mediterránea: cereais, vide e oliveira.

► No pasado: os cereais (trigo), rotaban co barbeito ou leguminosas e levaban asociada unha gandería ovina que pastaba nas restrebas. Tamén se plantaban cultivos leñosos, como a vide e a oliveira, e, en menor medida, amendoeiras e algarrobos. Estes cultivos aparecían como monocultivo, asociados entre sí, ou xunto a outros aproveitamentos.

► Actualmente, o trigo perde peso en favor da cebada; e o barbeito completo substituíuse polo medio barbeito, que utiliza o xirasol como cultivo de descanso, ou desapreceu grazas ao uso de fetilizantes químicos. Os cereais predominan en Castela León. E xunto a eles cobran importancia o oliveiral e o viñedo no val do Guadalquivir, La Mancha e Extremadura; e o viñedo na Rioja, Navarra e Aragón.

► Regadío permite practicar unha agricultura intensiva.► No pasado ocupaba reducidas extensións nas veigas dos ríos e preto das

vilas, que producían sobre todo hortalizas para autoconsumo.► Actualmente, a extensión de regadío permite diversificar a produción con

plantas industriais (remolacha azucreira, lúpulo e tabaco); forraxes (alfalfa, millo); froitas e hortalizas.


b) Gandería ten importancia en certas áreas nas devesas occidentais:► Restrebas dos secaños alimentan gando ovino; nas áreas

forraxeiras regadas castelá-leonesas e andaluzas críase bovino de leite; no val medio do Guadalquivir, bovino de carne e lida; e preto das grandes cidades porcino industrial.

► As devesas occidentais de Zamora, Salamanca, Extremadura e Andalucía son explotacións agrogandeiras, xurdidas ao desmestar os bosques de aciñeiras e sobreiras. A devesa tradicional tiña unha orientación principalmente gandeira: os seus pastos alimentaban os rabaños de ovino e de porcino e, secundariamente de bovino; parte das súas terras cultivábanse en longas rotacións para proporcionar alimentos e restrebas ao gando durante a longa seca estival; e o froito das aciñeiras e as sobreiras usábase na etapa final de ceba de porco. Na actualidade, introducíronse algúns cambios, como un maior peso do gando vacún; a dedicación agrícola dalgunhas devesas con mellores solos; e a reconversión cara a outros usos, como a caza.

c) Explotación forestal:algunhas áreas como a Terra Pinariega soriana.


Cría dePorco ibérico (pata negra)

nunha devesa

► Comprende: litoral e prelitoral mediterráneo.► Medio físico: relevo accidentado, chairo preto da costa e algo montañoso

na área prelitoral; clima mediterráneo de influencia marítima, con precipitacións moi escasas en verán e temperaturas suaves.

► Poboamento: tradicional disperso tende á concentración.► Explotacións: diverso tamaño. Nas zonas de regadío predomina o

minifundio. En secaño, as explotacións son pequenas e medianas en C. Valenciana e Murcia e medianas en Cataluña.

► Usos de solo: principalmente agrícola.a) Agricultura: diferenza entre secaño e regadío.► Secaño: prelitoral motañoso e accidentado; interior de Mallorca. Cereais,

vide, oliveira e amendoeiras.► Regadío: favorecido pola suave temperatura, insolación, protección e solos

apropiados e importante demanda internacional: horticultura temperá ao aire libre, precoz baixo plástico, fruticultura (cítricos, árbores de carabuña e pebida) e froitas tropicais (chirimoio, aguacate) nas hoyas de Málaga e Granada grazas a suavidade dos invernos.

b) Gandería: bovina e porcina en Cataluña e ovina nos secaños.c) Forestal: escasa significación.

Paisaxe agraria mediterránea litoral (páx. 174 NE)


A MANCHA


CAMPOS DE ÚBEDA

PAISAXE AGRARIA LITORAL MEDITERRÁNEA

HORTA VALENCIANA

PAISAXE AGRARIA LITORAL MEDITERRÁNEA

LARANXAL

► Comprende: territorio montañoso por enriba dos 1.000 metros.► Medio físico: desfavorable. Altitude elevada, fortes pendentes, clima fío,

precipitacións moi abundantes en inverno frecuentemente forma de neve.► Poboamento: tradicionalmente disperso en pequenos núcleos nos vales. Forte

emigración. Tende actualmente na concentración.► Explotacións: contrastadas. Coexisten pequenas explotacións pechadas e

separadas entre sí; con prados e montes comunais; de aproveitamento veciñal.► Usos de solo: diversos e complementarios, graduándose en función das variacións

climáticas: agricultura fondo dos vales; explotación forestal nos bosques de vertentes; gandería nas matogueiras e pastos dos cumios; existen diferenzas segundo a variedade climática onde se localizan as montañas.

a) Agricultura: no norte peninsular, practícase no fondo dos vales con cultivos de horta. Montañas de Levante, sur e Baleares, algúns cultivos como amendoeiras, oliveiras ascenden polas vertentes en bancais ou socalcos.

b) Gandería: extensiva. Norte: bovina ou ovina. Pasta nos claros do bosque, matogueiras e prados dos cumios. Mediterránea: faltan pastos, ovina, transhumancia local entre o val e cume.

c) Forestal: maior nas montañas de cume. Eucalipto, piñeiro e castiñeiro.

Paisaxe agraria de montaña (páx. 175 NE)

PAISAXE AGRARIO ALTA MONTAÑA

CONDADO NOGUERA-RIBAGORZA. HUESCA

► Comprende: arquipélago canario.► Medio físico: relevo volcánico accidentado, clima cálido todo o ano,

precipitacións escasas e irregulares nas zonas baixas.► Poboamento: disperso laxo, pequenas agrupacións de casas e aldeas

diseminadas. Vilas pequenas. Retroceso de poboación atracción do turismo.

► Explotacións: reducidas nas medianías e grandes nos regadíos costeiros.► Usos de solo: escasos e principalmente agrícolas.a) Agricultura: é moi contrastada.► Litoral: monocultivo de regadío orientado á exportación (plátano, tomate,

pataca extratemperá), cultivo baixo plástico (cogombro, pemento, flores), novas plantacións tropicais (papaia, mango, piña, aguacate).

► Medianías do interior: policultivo de secaño, orientado ao consumo interno, baseado na vide e as patacas. O trigo, que tradicionalmente rotaba con barbeito ou patacas, reduciu a súa extensión

b) Gandería: ovina e caprina son reducidas pola escaseza de pastos, asociadas á agricultura.

c) Forestal: aproveitou a madeira dos piñeirais e do faial breixeira e a laurisilva para carboneo, a construción e os soportes de cultivo.

Paisaxe agraria de Canarias (páx. 176 NE)

PAISAXE AGRARIA CANARIA

Problemas do espazo rural (páx. 180-181) (177 NE)

• A UE, formula as directrices xerais e achega fondos FEADER, España indica as prioridades (Programa Nacional de Desenvolvemento Rural 2014-2020); CC.AA., de acordo con estas prioridades elaboran os Programas de Desenvolvemento Rural.

• Demográficos: diminución e envellecemento. Escasa cualificación da man de obra.

• Económica: falta de diversificación, reestruturación e a mellora das explotacións, transferencias de tecnoloxía, coñecemento e innovación, diminución dos custos da produción, diversificación económica escasa, esicencias de seguridade alimentaria, sanidade e benestar a animal establecidas pola PAC.

Problemas do espazo rural (páx. 180-181) (179-180 NE)

• Sociais: calidade de vida, exclusión social, pobreza e desemprego.

• Medioambientais: pouca eficiencia nos recursos, prácticas agrarias inadecuadas. Alternativa agricultura ecolóxica.

• Deterioro paisaxístico: despoboamento e presión urbana sobre o espazo rural próximo.

Novos usos (páx. 178-179) (181-182 NE)

• Causas: percepción positiva, tendencia a descentralizar.• Novos usos: residenciais,

industriais, terciarios, paisaxísticos-culturais e conservacionistas.• Valoración postiva e negativa.

Problemas do espazo rural (páx. 180-181) (179-180 NE)

• Sociais: calidade de vida, exclusión social, pobreza e desemprego.

• Medioambientais: pouca eficiencia nos recursos, prácticas agrarias inadecuadas. Alternativa agricultura ecolóxica.

• Deterioro paisaxístico: despoboamento e presión urbana sobre o espazo rural próximo.

Novos usos (páx. 178-179) (181-182 NE)

• Causas: percepción positiva, tendencia a descentralizar.• Novos usos: residenciais,

industriais, terciarios, paisaxísticos-culturais e conservacionistas.• Valoración postiva e negativa.

ESPECIALIZACIÓN INDUSTRIAL NALGUNHAS ÁREAS ENDÓXENAS

ÁREAS MÁIS DO 70% ENTRE O 40 E 60%

ENTRE O 10 E 39%

Aguilar de Campoo (Palencia)Alto Deva (Cantabria)Arnedo (La Rioja)Béjar (Salamanca)Estrada, A (Pontevedra)Guisona, L´ (Lleida)Illueca-Brea (Zaragoza)Inca (Baleares)Lalín (Pontevedra)Mahón, Manacor, (Baleares)Olot (Girona)Olula-Macael (Almería)Padrón (A Coruña)Pedreguer-Gata de Gorgos (Alacant)Quintanar de la Sierra (Burgos)Ribera del Ebro (Zaragoza, La Rioja)San Vicente de Alcántara (Cáceres)Santoña (Cantabria)Sonseca (Toledo)Ubrique (Cádiz)Yecla (Murcia)

AlimentaciónTrans. MetálicaCalzadoTéxtil

Alimentación

Calzado

Corcho

Pel

Téxtil

Mármore

Madeira e moblesAlimentac.Alimenta.nConservas de peixeMadeira e mobles

Madeira e mobles

TéxtilBisutería, Perlas

Pel, madeira e moblesAliment., téxtil, madeiraCalzado

A promoción do medio rural: un exemplo a promoción da comarca Eo-Oscos

http://www.oscos-eo.es/es/leader.asp

O medio rural e as actividades agropecuarias en España

Education

Transcript of O medio rural e as actividades agropecuarias en España