MUSTAFA KEMAL NVERSTES

FEN EDEBYAT FAKLTES

TARH BLM

BTRME ALIMASI

SERNYOL VE NSAYRLK

HAZIRLAYAN

FATMA KAPLAN 030205001

ANTAKYA 2007

NDEKLER

NSZ

GR

I. BLM

SERNYOLUN CORAF KONUMU VE TARHES

II. BLM

a) Nusayriliin Tanm

b) Nusayriliin Tarihesi

c) Nusayrilerde badet

d) Nusayrilerde Amcalk Kurumu

III. BLM

a) Bayramlar ve zel Gnler

b) nemli Gn ve Geceler

c) Nusayrilerde Hzr nanc

d) Nusayrilerde Trbe nanc

e) Ebced Hesab

f) Yerel nanlar

IV. BLM

a) Doum ve ocuk Bakm

b) Evlenme

c) lm Adetleri

d) Bayram ve zel Gn Yemekleri

e) Tabu ve Kutsal Yiyecekler

f) Yerel Yemekler

g) Deyimler

h) Ataszleri

) Beddualar

j) Oyunlar

k) Bilmeceler

V. BLM

a) Hz. Muhammedin Hz. Ali Hakkndaki Szleri

b) Hz. Alinin Szleri

c) Nusayriler Hakkndaki ftiralar ve Cevaplar

VI. BLM

a) Halk Hikayeleri

b) Destanlar

SONU

BBLYOGRAFYA

I. BLM

SERNYOLUN CORAF KONUMU ve TARHES

Serinyol, Akdeniz Blgesinde yer alan Hatay iline bal bir beldedir. skenderun-

Antakya arasnda olan E-5 karayolunun gney istikametinde iken sanda, Nur Dalarnn

eteinde yer alr. Antakya merkezden 20 km. uzaklktadr. evresinde Paaky, Arpahan,

Aaboa, Zlflhan, Maraboaz, Tahtakpr, Uzunal kyleri yer alr.

Serinyolun dier bir ad Bedirgedir. Eski zamanlarda Bedirge mntkasnda iki

patriin yaad sylenir. Bu iki patriin ynettii Serinyola Patrekeyn denilmeye

balanm. Zamanla halk dilinde Patrekeyn szc Bedirge halini almtr.1

Bedirgenin tarihesi ok eskilere dayanr. M.. 300l yllarda Byk skenderin

Antakyaya hakim olmasyla Serinyola yerlemeler oluyordu. Daha sonra Bizansllarn

yreye gelip yerletikleri grlr. lk yllarda iki patrik tarafndan ynetildii iin buraya

Patrekeyn adnn verildiini ifade etmitik. Araplarn buralara yerlemeye balamasyla

Bedirge halini almtr. Osmanllarn 1515te ehri ellerine geirmesiyle Trkler kasabaya

yerlemeye baladlar. evreden edinilen bilgilere gre buraya ilk yerleen Tembel Ahmet

adnda bir Bulgar gmenidir. Tembel Ahmete Bedirgenin kurucusu denilebilir. 1864

ylndan itibaren Kuzey Bat Kafkasyadan Osmanl topraklarna youn bir g yaanr.

Ayrca Bulgaristandan gelen gmenlerde buraya yerleir. Bedirge Osmanaa ve Bedirge

erkez isimleri buradan gelmektedir. Anayaz Ky ile Topboaz arasndaki blge birka

ailenin elinde bulunuyordu. 1918 ylnda I. Dnya Sava ile Serinyolda Fransz hakimiyeti

balar. Franszlardan kalan Antakya-skenderun aras asfalt yol, Bedirge ay zerinde ina

edilen kpr ve skenderun-Antakya arasndaki eski yol zerindeki nar aalar da

Franszlardan kalmadr.2

Kasaba Cumhuriyetin ilk yllarnda muhtemelen kk bir ky konumundayd.

1938de Hatay Devletinin kurulmas ve bunun devamnda 1939da Hatayn anavatana

katlmasyla idare Trkiye Cumhuriyetine gemitir. 1940 ylndan itibaren Serinyola evi

bark olmayan kiiler, aileler ya arazi satn alp ya da Cemil ve Bekir aalarnn yannda ifti

olarak yerlemeye balamlardr. 1940 ylnda kasabaya skenderun-Antakya yolunun

skenderun istikametinde iken sa tarafta bulunan blmne ilk yerleen Nur ailesidir. Nur

ailesi Antakyada bulunan mallarn satp Serinyolda yerlemilerdir. Bu tarihten itibaren

kasabada yerleimler yava yava yerleimler balamtr. 1950lerde devletin aile bana

krkar dnmlk arazi datmasyla Serinyolda bir canllk yaand. Bu araziler Amik

1 Zafer Sar, Hatayda Yer Adlar ve Kurulu ykleri, Antakya, 2003 2 Garip Kaplan, Derleme Tarihi 15.02.2007, Serinyol

Glnn kurutulmasyla elde edilen arazilerdir. Amik Glnn kurutulup halka datlaca

duyulunca Samanda, Altnz, Antakyadan birok aile Serinyola yerlemitir. 1950de

Orman Fidanlnn almasyla buraya yerleenlere i alan oluturulmutur. Ayrca yine

1950de Serinyola elektrik verilmesiyle iftilikle beraber sanayi de gelimeye balamtr. 5

Haziran 1968de Serinyol Belediyesi faaliyetlerine balamtr. Kasabann kenarnda Serinyol

Maraboaz blgede skenderun-Antakya Karayolu zeri 121. Jandarma Er Eitim Alay yer

alr. Kasabann mahalli pazar Pazar gn kurulmakta ve birok ehir, ile ve kylerden

katlm olmaktadr.

Serinyolun nfusu 1950de 600 civarndayd. Ancak bu nfusun ou toprak

sahiplerinin yannda alan tarm iilerine aittir. Amik Glnden toprak kazanmak iin pek

ok kii buraya gelir ve burada yerleir. Antakya-skenderun karayolunun Serinyol iinden

gemesiyle buras ticaret yolu zerinde yer almaya balad iin nem kazand. Zira sadece

skenderuna deil, tm Trkiyeye ulam bu yol zerinden yaplyordu. 1975te 5.400 olan

nfus, 1980de 7.444, 1985te 10.000, 1989da 13.000nin zerinde olmutur. u anki nfusu

da 15.000 civarndadr. Grld gibi nfusta srekli bir art sz konusudur.

Serinyolun Batsnda Nur Dalar, Dousunda da Amik Ovas uzanr. Blge temel

geim kaynaklar tarm ve hayvanclktr. Daha nceleri ilkel yollarla tarm yaplyorken

gnmzde daha modern tarm teknikleri kullanlmaktadr. En byk sorunlardan biri su

skntsdr. Yaanan su skntsna ramen tarm zengindir. Pamuk, zeytin, msr, buday,

turungiller, mevsimlik sebzeler yetitirilmektedir. Tarma dayal sanayi olarak pamuu

ileyen rr pres fabrikalar, bulgur fabrikas, un fabrikas, konserve ve sala fabrikas

mevcuttur. Hayvanclk da Serinyolda nemli bir yer tutar. Blgede ahr hayvancl

yaplmaktadr. Genelde bykba hayvanlar yetitirilir. Ancak burada st rnleri fabrikas

bulunmamaktadr. Jandarma Klasnn hemen yannda kasaba giriinde yer alan Orman

Fidanl 1950den beri Hatay ili evresi iin deiik aa tr fidanlar yetitirmektedir.

Nur Dalarndan akan Bedirge aynn kaynana doru kan yerlerde piknik

yaplmaktadr. Buralar halkn yaz gnlerinde urak yerlerindendir.bunun dnda piknik ve

aile dinlenme yeri ay bahesi olarak Mavi Selvi aile ay bahesi de hizmet vermektedir. Nur

Dann eteinde Bedirge ayna bitiik kurulan bu ay bahesi ve piknik alan grlmeye

deer gzelliktedir.

Beldede iki yazlk, bir klk dn salonlar, bir salk oca, drt ilkretim okulu,

bir lise dengi okul, tarm kredi kooperatifi, esnaf kefalet kooperatifi, bir ktphane yer

almaktadr.

II. BLM

a) Nusayriliin Tanm

ounluu Suriyede yaayan bir ii mezhebinin yelerine Nusayri denilmektedir.3

Nusayri kelimesinin pek ok anlam vardr. Alevilere Nusayri denilmeye balamasnn birok

rivayeti vardr.

1) Aleviler, Memlkler, Emeviler ve Osmanl Devleti zamannda eitli basklar

grm, birok katliama maruz kalmlardr. Bu baskdan kamak iin yksek yerlere

yerlemeye baladlar. Katklar yerlerden en nemlisi El-Nusayriye dalar olmutur. Bu

dalarda yaayanlara Nusayri denilmeye baland rivayet edilir.

2) Nusayri kelimesi Nast zafer anlamna gelmektedir. Nusayri, nasreden, zafer

kazandran anlamndadr. Hz. Aliyle birlikte savaanlara ve zafer kazananlara Nusayri

denilmektedir. Bu sz gnmzde kullanlr. Zayf, gsz kiilere Allah Yinsiro denilir.

Yani Allah onu gl, ykselen kii yapsn anlamndadr.

3) Bunlarn dnda Alevilere bu ismin verilmesindeki en mantkl gr Nusayrilik

mezhebinin 9. yy.da Muhammed bin Nasr tarafndan kurulduudur. Bu ahsn adndan dolay

Alevilere Nusayriler denilmektedir.4

b) Nusayriler Tarihi

Hz. Peygamberin 4 Haziran 632de lmnden sonra halifelie kimin geecei

tartma konusu olmutur. Her bir uygarlk dnemine belli Arap kabileleri damgasn

vurmutur. Bu kabilelerin iinde en ok tannan Adnani kabilesidir. Adnani kabilesi kendi

iinde Emevi ve Haimi olmak zere iki kola ayrlr. Haimi, Hz. Muhammedin atalarndan

olan Abdlmenafn oludur. Kabenin bakm Kureylilere verilmedii iin Kureylilerle

Haimiler arasnda bir ekime vardr. Hz. Muhammed peygamber olduktan sonra Emeviler

ve Kureylilerde slam dinini kabul etmi, ancak aralarndaki ekime peygamberden sonra

uzun yllar srmtr. Aslnda Arap tarihinde nemli rol oynayan ii-Sunni davas Haemi-

Emevi davasdr ve Hz. Peygamberin lmyle yeniden balad.5

Hicretin 10. yl, Miladi ise 632 ylnda Hz. Muhammed son veda haccna kacan,

katlmak isteyen Mslmanlara da hacca davetini aklad. Medine, Msr, Irak, Yemen ve

Mekkeden 130 bine yakn Mslman toplanmt. Hac grevini yerine getirdikten sonra

dn yolunda Mekke ile Medine arasndaki Cuhfe yresine adir Hum denilen bir yerde

3 Ana Britannica, C.17, Ana Yaynclk,stanbul, s.4 4 Abdulhadi Cevent, Derleme Tarihi 01.02.2007, Serinyol 5 mer ULUAY, Tarihte Nsayrilik, Gzde Yaynclk, Austos 2001 s.40

durdular. nk bu blgede yol (kavak) ayrm vard. Haclar buradan memleketlerine

dneceklerdi. O gn Zilhecce aynn on sekizinci gnyd. iddetli bir yaz sca hakimdi.

Toplanan kalabalk ile Hz. Muhammed le ve ikindi namazlarn kldlar. Sonra Hz. Cebrail

tarafndan Maide sresi indi. Ayette u szler yer alyordu;

Ey Peygamber, rabbinden sonra indirileni akla, bunu yapmazsa ayet peygamberlik

vazifelerini yerine getirmi saylmayacaksn. Allah seni insanlardan koruyacaktr.

Toplanan maheri kalabala sesini duyurmak iin Hz. Muhammed deve eerlerinden

yaplan yksek bir yere kp yle buyurdu :

- Yce rabbime hamd-u senalar olsun, olabilir ki yakn bir zamanda mevlam beni

yanna arr ve aranzdan ayrlabilirim. ahit ol Allahm, aranzda paha biilemez iki byk

emanet brakyorum. Vasiyetim olan Kuran- Kerim ve Ehl-i Beytimi brakyorum.

Sonra Hz. Alinin elinden tutarak Onun yanna ald. Herkesin duyaca ekilde :

- Ben kimin mevlas isem Ali de onun mevlasdr. Allahm, Ona dost olana dost,

dman olana dman ol. Ona yardm edene yardmc ol. Onu yalnz brakan yalnz brak.

Ve hakk Onunla beraber kl; diye buyurmutur.6

Hz. Peygamberin 4 Haziran 632de lmnden sonra halifelik yar balad. Bu

konudaki anlamazlk slamdaki ilk ayrmaya yol at. Peygamberin adir Hum ve Veda

Haccndaki vasiyetlerini kant gstererek halifeliin Atiye gemesini isteyenlerin karsnda,

halifeliin yalnzca Haimoullar veya Ehl-i Beyte tannm bir hak olmadn, ayrca tm

Kureylilerin de bu haktan yararlanabileceini savunanlar oldu. Hz. Muhammed zamannda

Aliyi sevmeyen sahabeler, peygamberin cenaze ilemleriyle ilgilenmelerinden faydalanarak

bir halife setiler. Alevilik; ite bu olaydan sonra ortaya kmtr. Aliyi sevenler ve

peygamberleri sayanlar buna itiraz etmilerdir. Bu kiiler ilk Alevilerdir. Sffn Savanda

(659) Aliyle Muaviyeye savaanlara da Alevi denilmiti. Sffn Savayla Alevilik snrlar

daha da belirginleti. Gnmzde Ali ve On iki imama inananlara Alevi denilmektedir.

Hz. Alinin lmnden sonra da bu ekimeler bitmedi. Muaviyenin olu Yezid baa

geince Emeviler glendi. Hz. Alinin olu Hseyine Yezidin halifeliini kabul etmesi

teklif edildiinde u cevab vermitir :

irrab el humur, mrtekibil il fcur7 olan birinin halifeliini kabul etmem. 680

ylnda Hz. Alinin olu nc imam Hz. Hseyin, Muaviyenin olu Yezidin ordular ile

Muharrem aynn onunda Kerbela dolaylarnda karlat. Ve Hz. Hseyin ile birok adam

feci ekilde ldrld. Bu olaya Kerbela olay denildi. Kerbela olayndan sonra Mslmanlar

6 a.g.e., s.257 7 a.g.e., s.257

Alevi ve Snni olarak ikiye ayrld.8 Yezid, Emevi Devletinin snrlarn belki geniletmiti,

ama Kerbela olay ile Mslmanlar arasnda kan kaybetmeye balad. Halk Yezide tepki

gstermeye balad. Ancak korkular yznden Emevilere yaklamak zorunda kaldlar.

Emevilerin en byk etkileri Hadis-i erifler zerinde yaptklar hilelerdir. Emevilerin

hadislerle ilgili faaliyetleri unlardr :

1) Hadis rettiler

2) Gerek hadisleri yok ettiler

3) Baz hadisleri silerek, zerine ekleyerek, kendi siyasetlerine gre dzenlediler.

Emeviler dneminde mer b. Abdlaziz sayesinde Ehl-i Beyte sayg gsterilmeye

balanr. Emevilerin yaptklar basklar bitirmek ve Alevilerin durumlarn dzeltmek

vaadiyle. Abbasiler, Alevilerin desteini almlardr. Ancak baa geince kendileri de ayn

siyaseti uygulamlardr. Abbasiler, itihat ak brakp o zamanki fkhclardan mezhep icad

etmelerini istemilerdir. Bylece Snnilerin drt ana mezhebi ortaya kyor. Abbasilar bu

drt ana mezhebi kabul etmi, dierlerini de reddetmilerdir. Ancak bu mezhebler,

Emevilerin dzenledii hadislere dayanarak birok yanl kararlar verirler. Abbasilerin

basks Harun er Reid dneminde de srd ki Aleviler artk bu baskdan kurtulmak iin uzak

blgelere g ettiler.

Abbasiler dnemindeki mezhep ayrlna altnc imam Cafer-i Sadk kar kmtr.

Cafer-i Saddkla ayn grte olanlar etrafnda topland ve bunlara Caferiler denilmeye

baland. Aleviler artk Caferiler olarak da anlmaya baland. Nusayriler 1048 ylna kadar

bb ve ardllar tarafndan dini yetkili olarak ynetildiler. Halep, Lazkiye ve Badat dini

merkez oldu.

On birinci imam Hasan el Hucca (el-askeri) da dierleri gibi ldrleceini biliyordu.

nk bu imamlarn gelecei grme gibi yetenekleri vard. Bunu bildii iin yardmcs olan

dnemin byk eyhi Muhammed b. Nusayriye bir ok tavsiyede bulundu. Kendisine Alevi

arivini teslim ediyor, Alevilerin dini bilgisini retiyor. mam el Askerinin lm zerine

on ikinci imam Muhammed el Mehdi baa gemiti. Btn Aleviler ve iiler on ikinci imam

Mehdinin lmne kadar peygamber soyundan geldii bilinen imamlara inandlar ve onlar

rnek aldlar. Bu inanca gre onlar imaml hakketmilerdi. Ancak yine de on iki imam

kutsayan anlaya gre Mehdi lmedi ve beklenen kii kurtarc Odur. Mehdinin gyabyla

birlikte Hz. Muhammedin Ben ilmin ehriyim. Ali de onun kaps sznden yola karak

on iki imamn her birinin bir bb olduu ve dini inancn bu bblar yoluyla yrtlmesi

8 Abdulhadi Cevent, Derleme Tarihi 25.01.2007, Serinyol

gerektiine inanmaya baladlar.9 On ikicilere gre imamlar peygamberlerin vasileri olduklar

iin her biri kendine bir bb edinmiti. Muhammet Emin et Tavile gre imamlar ve Bblar

yledir :

1) mam Ali b. Ebu Talib Selman el Farisi

2) mam Hasan el Mcteba Kays b. Varaka

3) Hseyin e.ehid Reyd el Heceri

4) mam Ali Zeynelabidin Abdullah el Galib el Kabili

5) mam Muhammed el Bkr Yahya b.Muammer b.mit-tavil er Smali

6) mam Cafer-es Sadk Cabir b. Yezid el Cfi

7) Ms el Kzm Muhammed b.ebi Zeynel Kahili

8) mam Ali el Rdel Mufaddal b.mer

9) mam Muhammed el Cevad Muhammed Mufaddal b. mer

10) mam Ali El Hadi mer b. El fuat

11) mam el Askeri Muhammed b.Nusayr el basri en nmeyri

12) mam Muhammed el Mehdi10

Btn bu imamlar iinde Alevilii gelitiren, ona felsefeyi ierik kazandran, Ehli

Beyte olarak aslmasn salayan altnc imam ve Hz. Muhammedin torunu Caferi

Saddktr. Aleviler, dinsel yorumlarnda Cafer-i Saddkn szlerini de, kitaplarn da ska

kullanrlar. Caferiler adyla bir alt kol, bir mezhep de bu nedenle ortaya kmtr.

On birinci imam Hasan el Askeriden sonra Onun bb olan Muhammed b. Nusayri,

Smarraya yerleerek Nusayrilere yol gsterdi. rencilerden birisi Hseyin b. Hamdan el

Hasibidir. Ondan sonra Bb ardllar dini bakanlk grevini stlendi. Bu dnemde

Nusayriler ve slam alemi iin dini bir anari ortam yaand. Msrl byk alevi olan

Hasibinin dnemi bu zamana denktir. Alevilere bamszlk ve hakimiyet fikrini alad.

Muhammed b. Nusayriden sonra bu mezhebin ncs olarak kabul edilir.11 Muhammed b.

Nusayri, mezhebin kurucusu deildi, ama ehlibeyt kltrne uygun renciler yetitirdi.

Hseyin b. Hamdan el Hasibiyi Alevi mezhebinin kurucusudur.12 Hasiybi Irak, Suriye

ve birok lkede pek ok mridler yetitirdi. Halep hkmdar olan Seyfddevle de onlardan

biridir. Aleviler, Emevilerden Hasibinin dnemine kadar ii alemiyle ayn dzeyde idi.

Dierleri hangi zulme uradysalar o zulmlerden paylarn almlardr. Ancak Hasibiden

Atatrk dnemine kadar herkesten ayrlm bir ekil aldlar. Zulme uradlar, ezildiler,

9 Hseyin TRK, Anadolunun Gizli nanc NSAYRLK, Kakns Yaynlar, 2005 stanbul s.42 10 a.g.e., s.42 11 a.g.e., s.44 12 mer ULUAY, Arap Alevilii Nusayriler, 2.bask Gzde Yaynevi, Haziran 1999, s.111

ikence ve krm felaketine uradlar. Bu zorluklar karsnda birok eyden yoksun kaldlar;

ancak inan ve gvenleri, din ve ahlak kutsalln hibir zaman yitirmediler.13

Hasiybinin lmnden sonra iki dini merkez ortaya kt. Birisi Seyyid Muhammed

b. Ali el-Cillinin yrtt Halepteki merkez, dieri de Seyyid el Cisrinin yrtt

Badattaki merkezdi. El-Cilli Hasiybinin rencilerindendi ve kendi rencilerine

leviliin ahlak ve kltrn aktarmaya devam etti. Daha sonra baa geen Tebrini, Hasiybi

ynetimini izleyerek onun ilim ve felsefesini yaymaya alt. Ondan sonra nderlie kimse

gemedi. Her eyh kendi bulunduu blgede bamsz olarak eyhliini srdrd.

Nusayri tarihindeki son dnem, blgesel eyhlerin bamszlklarn ilan etmeleriydi.

Bunlar Fatimiler Devleti (Msr), Bveyhoullar (Hazar Denizi Blgesi), Hamdanoullar

Devleti (Musul, Halep), Aridoullar Devleti (am, Trablus, Teberiye), Tenuhiler Hkmeti

(Laskiye), Hamudoullar Devleti (Kurtuba, Malka), Ahmeroullar Devleti (Zaragoza),

Mhrizoullar Hkmetleridir.14

Alevilerin gemiinde Emevi ve Abbasilerin yaptklar kymlar dnda iki byk

bask ve zulm dnemi vard. Birincisi Hal Seferleri dnemi, dieri de Osmanl Yavuz

Sultan Selim dnemidir. Hal Seferleri srasnda Aleviler, geni bir corafyaya yaylmt.

Horasan, Hazar Sahilleri, Musul, Diyarbakr, Halep, Tarsus, Adana, Misis, Lazkiye, Cebile,

Trablus, Hama yresi ve Sura yerlemilerdi. Hallarn basklar sonucunda Nusayrilerin

byk ounluu Antakya ve evresine kadar ekilmilerdir. Uzun sren kuatmalardan sonra

Hallar Antakyay ele geirdi ve Nusayriler yaklak iki yl Hal kuatmasyla kar karya

gelmilerdir.

Aleviler, Osmanl (1517-1918) ve Memluklar (1250-1517) dneminde youn bir

baskya uradlar. Bu dnemde Snniletirme politikas balad. Msrdaki smaillilerle

savaan 4. Memlk Sultan I. Baybars, Suriyeyi ele geirdikten sonra smaillilere yakn olan

Nusayrilere de sava at. Nusayriler zerinde ilk kez youn ve sistematik dini asimilasyon

politikas uyguland. Daha sonra baa geen Klavun dneminde basklar daha da artt. Snni

bir Mslman din limi olan bin Tevmiyyenin Nusayriler hakknda eitli hakaret ve

karalama ieren fetvas Sultan Klavunun dnemine denk gelir. bni Tevmiye Alevilerin

Yahudilerden, Hristiyanlardan ve dier pek ok putperestten daha kafir olduklarn ve onlara

sava amann Allah memnun edeceini belirten bir fetva yaymlamt. Ayrmcla maruz

kalan Aleviler, yzyllar boyunca kentli Snnilerin ve Hristiyan toprak ya da mlk

sahiplerinin topraksz serfleri, rgatlar olarak yaamlardr. bni Tevmiyenin fetvasn baka

13 Mahmut Reyhani, Arap Alevilii, Antakya s.109 14 Hseyin TRK, Anadolunun Gizli nanc NSAYRLER, Kakns Yaynlar, 2005 stanbul, s.45

fetvalar izledi. Bunun sonucunda Alevilerin mallar yamaland, kadnlarna farkl gzlerle

baklmaya baland. On binlerce Alevi ldrld. Batn mezhepler yasakland ve Nusayri

kylerine zorla cami yaptrld.

Nusayri tarihindeki en byk olay, en byk katliam kukusuz Halep krmdr. Ancak

bu katliam tarih kitaplarnda yer almamaktadr. Sultan Selim dneminde Aleviler byk bir

bask grmlerdir. Suriye, 1517 Yavuz Sultann Msr fethiyle Osmanllarn eline geti. Bu

dnemlerde Nusayri illerini istila eden Sultan Selim, 1516da Halepte 70 bin Aleviyi

katletmitir.15 Bu olayn sonunda blgedeki Alevi egemenlii ykld. Sultan Selim, Msr-

Anadolu yolunun gvenliini salamak iin iskan politikas gerekletirdi ve Trkleri

Nusayrilerin blgelerine yerletirdi. Bu dnemde Nusayri Dalarna yaklak yarm milyon

Trk yerletirdi.

Bu basklar sonucu Nusayriler kendi ilerinde savunmaya ynelik ve gizlilik esasna

dayal rgtlenmeler oluturdular. Basklar nedeniyle Antakyadan ayrlan Nusayriler kanuni

Sultan Sleyman dneminde geri dnmeye baladlar. Bu kiiler Antakyada Suveydiyaye,16

Adana evresi ve Tarsusa kadar uzanan blgede yerletiler. Bugn de bu blgede varlklarn

srdryorlar.

II. Abdlhamit dneminde (1842-1918) ayn asimilasyon politikas srdrld. Btn

blgelerde camiler ina ediliyor, buralara Nusayri imam ve mezzinler atanyordu. Osmanl

dneminde, Yenieri Ocann 1826da kapatlmasna kadar Yenierilerle ilikili olan Bektai

tarikatnn temsilcileri araclyla belli bir nfuz sahibi olunduysa da 16. yydan itibaren,

Alevilerin belirli aralklarla katledildiklerine dair kaytlara rastlanmamaktadr. Aleviler, ne

askeri rgtlenmeye, ne de ynetim ile ilgili grevlere kabul ediliyorlard.17

Aleviler, Osmanl tahrir defterlerinde Garipler Cemaati olarak kayda gemilerdir.

Osmanl dneminde Nusayrilerin, mlk, mal sahibi olmas, Kuran- Kerim satp okumas

banazlar tarafndan yasaklanmt. arya bile inmelerine izin verilmedii sylenir. Kuran-

elde etmek iin Hristiyan din adamlarn devreye sokarlard. Nusayri din adamlarnn nce

sarklar arkadan atele tututurulur, sonra atei sndrme bahanesiyle sarklar ayaklarnn

altna alp inerlermi. Nusayri selamn almamak iin yzlerini evirenler, omuz atp

geenler varm.18

15 Uluay.. Arap Alevilii NSAYRLK, s.113 16 Samanda 17 Cumhuriyet Gazetesi, 18 Austos 2006, s.9 18 Sait Bulutun Nusayriler/Bin Yemin adl yazsndan alnt.

Bu kadar bask ve ayrmclk gren Nusayriler, yzyllar boyu hayatta kalmak iin

ibadetlerini gizli yaptlar, da kapal yaadlar. Hatta yaam alan olarak dalk yerleri

semilerdir.

Hatayn 1939da Trkiye Cumhuriyetine katlmasyla ve Trkiye Cumhuriyetinin

laikletirilmesiyle Nusayrilerin kendi toplumsal kurumlar yava yava olumaya balad.

Cumhuriyet ile birlikte yaplan ayrmclk nispeten azalmtr. Antakya ve evresinde

Atatrke sempati ve sevgi ok yksektir. nk sahip olduklar bugnk konumlarn

Atatrk Cumhuriyetinin salad zgrlk ortam salamtr. Bu nedenle Atatrk sevgisi ve

saygs yksektir.

c) Nusayrilerde badet

slam iinde Btini bir akide olan Nusayrilik, bu grubun belirleyici zellii olan

gizlilik ve sr tutmak ilkesini, ok eskilerden gnmze kadar getirmitir. Bu nedenle

Nusayri akidesi ve i ynetimi hakknda yeterli bilgi bulmak ok zordur. Grubun i ynetimi

ve akidesi hakknda konumak ancak konuyla ilgili kiilerce yaplr. Bu kiilerin ncelikle

buna yeterli olmas gerekir.

Yzyllar boyu kyma urayan bu grubun, bir savunma dzeni oluturup korunmas

ok doal ve zorunludur. Nusayriler, yaadklar topraklarda, zaman iinde olan siyasi olay ve

sosyal hareketler (igal, g, sava, katliam, yasaklama, dlama vb.) nedeniyle, farkl ve zt

faktrlere maruz kaldlar. Ama her eye ramen Nusayri olmak nedeniyle ortak kaderi

paylatklarnn bilincinde oldular. Bylece Nusayri din adamlar, air ve edipleri grup ve

yneticileri, akidenin esaslarn kapal ve gizli oturumlarda birbirlerine retirler. Bir hvann

bilecekleriyle h olacak kiinin bilecekleri farkl olacaktr. Akidenin aktarm daha ok szl

ekilde yapld. Nusayriliin temel kitaplar (Hseyin b. Hamdan Hasibi) zenle korunup

sakland.

Nusayrilik, Btini bir slam akidesidir. Kurana dayal olarak (Zmer Suresi), ayetlerin

bir zahiri bir de Btini anlamlar var olduu esasna dayanr. ekilde, surette grnmler ile; o

eyhin ieriinin farkl olduu, bylece farkl ve derin anlamlarnn bulunduu inanc vardr.19

Her eyin bir Btini ve Zhiri olduuna gre, ibadetlerinde Btini-Zhiri anlamlar

vardr. Nusayrilerde slamn be art kabul edilir. Namaz, hac, oru, zekat, ehadet hak

bilinmektedir. Namaz be vakittir ve Caferi mezhebine uygun ekilde ve evlerde gizli olarak

klnmaktadr. Her yerde ve zamanda, yrrken, alrken, otururken namaz klnabilir.

19 mer ULUAY, Arap Alevilii, NSAYRLK, 2.Bask, Gzde Yaynclk, Haziran 1999, s.24

nemli olan Allahn adn zikretmek ve onunla ba baa kalmaktr. Btini namaz, Hz.

Muhammedin Hz. Ali ile Hira Dandaki maarada, gizli sessiz yaptklar Allah zikir ve

tesbihtir. 20

Zira Tevratta Hz. Yakubun gezerek ibadet ettii bildirilmektedir. Din adam (eyh)

Nusayri toplumunda bir otoritedir. Bayramlarda, adaklarda, cenazenin yedinci gnnde l

yemei srasnda ve amcalk geleneinde, bir eyhin nderliinde toplu namaz klnr.

Buna cem denilir. Cemin gizlilii kat bir kuraldr. Cem iine Nusayri olmayanlar

alnmad gibi, cemdeki inan ve uygulamalarn aklanmas kesinlikle yasaktr.21

Ramazan aynda tutulan oru Nusayri ibadetinde yer alr. Bilinen tarihten iki gn nce

balayan oru Ramazan Bayram (iydil fatr) ile biter. Ramazan ay ierisinde,

1,1317,19,21,23 ve 27. gnleri Kuran- Kerimin ayetlerinin indii gnler olduu iin bayram

olarak kutlanmaktadr. Oru, slamiyetin artlarna uygun ekilde yaplmaktadr.

Cenaze trenleri, kurban kesilmesi ve seilmesi slami kurallara uygun ekilde yaplr.

Kurbanlk hayvann dii olmamasna ok dikkat edilir. nk Nusayriler, dii kurban kesmez

ve yemezler. Kuran- Kerimi okumak sadece din adamlar tarafndan yaplan bir eylem

deildir. Genler ve kadnlar da evlerinde, cenazelerde dzgn bir ekilde Kuran okur.

Maddi durumu iyi olan kiiler hac ibadetlerini yapmaktadrlar. Nusayrilerde sadece

erkekler deil, kadnlar da hac ve umre ziyaretlerinde bulunduu grlr. Trbe ziyaretleri

Hac ibadeti yerine gemeyip burada bulunan makamlara saygy ifade eder.

20 a.g.e., s.32 21 Nurettin Nur, Serinyol, Derleme Tarihi 10.01.2007

d) Nusayrilerde Amcalk Kurumu

Amcalk gelenei ergenlik ana gelen, annesi ve babas Nusayri olan erkek

ocuklara, nceden belirlenmi amca yannda kalarak dinsel retinin, zellikle de Batini

retilerin aktarlmasdr. Amca (Gammu Sala) yanna giderek kiinin verilen bilgiyi

renebilecek kapasitede olmas gereklidir.

Amcalar araclyla gen erkeklere Nsayri inancnn temel kurallar, kutsal kiilerin

isimleri,Oru, Namaz ve dualar, toplumsal gelenek ve grenekleri gizli tutmak kouluyla

retilir. Gen birey kendisine bu retiyi verecek kiiyi Amca ocuklarn da kardeleri

olarak grr.Amcalk bir tr sanal akrabalk biimidir.

Amca yanna gnderme belli bir zamana bal deildir.Ancak zellikle genlerin tatil

dnemine denk getirilir.Anne, Baba ve aday tarafndan nce bir Amca seilir.Amcalk

geleneinde aday gencin olduu kadar bu eitimi verecek kiinin de baz zelliklere sahip

olmas gerekir.Amca olarak belirlenecek kiinin

Toplumda sevilen, ahlakl, inan sahibi, namaz ve dualar iyi bilen birisinin olmas

gerekmektedir.Ayrca aday gencin birinci dereceden akrabas olmamas gerekir.Bu kiinin illa

de yal olmas gerekmemektedir.Genlerinde Amca olduklar grlr. Amca

belirlendikten sonra bir gn belirlenip kurban kesilir, Dini ayin yaplr ve yemek verilir. Bu

dini ayinde adayn yeterli olup olmad test edilir. Aday dini retiyi almaya yeterli olduu

takdirde ayn gn amcasyla evine gider. Daha nceleri dini retiyi rendii srece

ailesiyle grtrlmezdi ancak, gnmzde aday gen istedii zaman ailesiyle

grmektedir.

Bu ritvellerden sonra genler, yeni bir statyle topluma dn yaparlar. Artk ergin bir

Nusayri birey olarak kabul edilir ve dini trenlere katlmaya hak kazanrlar.22 Genler iin

namaz amcalar (Gammu Sala) en az baba kadar deerlidir. Amcaya sayg hayat boyu devam

eder. Her bayramda el pme ziyaretinde bulunur.

22

III. BLM

a) Bayramlar ve nemli Gnler

Paylamann, dayanmann sevgiyi, dostluu ve akrabalk balarnn pekimesinde en

byk rollerden biri bayramlardr. Serinyolda hemen her Nusayri ailesinin yapmakta olduu

bir bayram vardr. Hatta baz aileler birden ok bayram yapmaktadr. Bu bayramlar ya

dededen, babadan kalma bir miras, olarak ya da aileler kendi istekleriyle stlenirler. Bayram

stlenen ya da aileler yl boyunca hazrlklarn yapar, bayram gn kurbanlar kesilir. Kurban

sahibi yl boyunca hazrladklarn misafirlerine ve evresine sunar. Yoksullar, yetimler,

yallar her zaman n planda olurlar. Bu kiilere yemek dnda bayram sahibi para

yardmnda da bulunur. ou bayramlarda bayram arifesinde aiyye23 ad verilen yemek

verilir.

Dini bayram her yl yapmaya gc olmayan aileler hayri24 ad verilen yemekler

verirler. Hayrilerin en nemli zellii yln belirli bir gnnde deil de kiiye uygun olan bir

gnde yaplyor olmasdr. Serinyolda genelde mahsul sonras yaplan bu kurban, dier

bayramdan ayran tek ey istenilen zamanda yaplmasdr. Ayn bayramda olduu gibi

kurbanlar kesilir, dualar okunur, zekat verilir.

Bayramlar emsi ve Kameri olmak zere ikiye ayrlr. emsi olanlar her yl ayn

gnde, kameri olanlarsa ylda farkl gnlere denk gelir. Bayramlar genelde bayram sahibinin

evinde yaplr. Kesilecek hayvann mutlaka erkek olmasna ve her ynden salam olmasna

dikkat edilir. Eer herhangi bir yerinde sakatlk varsa bu hayvan kurbanlk olarak kesilmez.

Nusayrilerin en nemli bayramlar, Ramazan Bayram, Gadir Bayram, Kurban

Bayram, Mbahele Bayram ve Fira Bayramdr.

23 El Aa akam anlamna gelir. Aiyye bayram arifesinde verilen yemek anlamndadr. 24 Hayr, Hayr olarak da okunur.

a) Serinyol Nusayrilerinin Kutlad Bayramlar

1) Kurban Bayram (ydil Daha)

Zilhecce aynn onunda kutlanan Kurban Bayram, slam dnyasnn kutlad ekilde

yaplmaktadr. Ancak arada iki (bazen bir) gnlk takvim fark vardr. Serinyolda hemen her

evde kurban kesilir, Hrisi25 yaplr. Kesinlikle dii hayvan kesilmez.

2) eker Bayram (ydil Fatr)

Nusayriler, Ramazan orucuna takvim fark yznden iki gn erken balarlar. 30

gnlk Ramazan orucu Fatr Bayram ile son bulur. Ancak Nusayriler bu bayram da kurban

keserek, yemekler vererek kutlarlar. Nusayrilere gre Ramazan ay en kutsal aydr. Nedeni

Kuran- Kerimin Nazil olduu ay olarak kabul edilmesidir. Ramazan aynn

1.,13.,17.,19.,21.,23.,27., gnlerinde ayetlerin indii bilinir.

3) Gadir Bayram

Nusayrilerin en byk bayramdr. Nusayri inancna Gadir Humm olaynn

gerekletii gn ok nemlidir. Hz. Muhammed Veda Haccndan dnerken Gadir Humm

denilen yerde konaklayarak buradan byk bir toplulua yle seslenmitir :

- Ben kimin Mevlas isem Ali de onun mevlasdr. Allahm Ona dost olana dost,

dman olana dman ol. Yardm edene yardm et, Onu horlayan horla, nerde olursa olsun

gerei Onunla beraber kl. Bugn dinimizi tamamladm ve sizlere farz kldm.26 Hz.

Muhammet Hz. Aliyi burada halife ilan etmitir.

Gadir Bayramnda cehennem ateinin sndne inanlr. Bu nemli gnde

Serinyolda hayat durur. Esnaflar kepenk indirir, iftiler tarlasna gitmez, evlerde i

yaplmaz. Gadir Bayram Zilhecce aynn on sekizine denk gelir. Bayram pek ok evde

kutlanr. Kurban kesilerek hirisi piirilir. Serinyolda Nusayri olmayan esnaf da sayg

amacyla iyerlerini amazlar.

25 Hasan MOLLAOLU, Derleme Tarihi 08.01.2007 Serinyol 26 TRKAnadolunun Gizli nanc NSAYRLK, s.140, Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 07.01.07, Serinyol

4) Fera Bayram

Zilhecce aynn 29. gnnde kutlanr. Hz. Muhammedin Kureyliler tarafndan

ldrlecei haberi alndnda Hz. Ali, Hz. Muhammedin yatana girerek Hz.

Muhammedi lmden kurtard. Bu gzel olayn ansna her yl ayn gn bayram olarak

kutlanr.

5) Mubahale Bayram

Zilhecce aynn yirmi birinci gn kurbanlarla kutlanr. Hz. Muhammedin Necran

Hristiyanlar ile mbahaleye giritikleri gn olarak kutlanr. Hz. Muhammed mbahaleye

giderken Hz. Fatma, Hz. Hseyin, Hz. Ali ve Hz. Hasan da beraber gtrmtr. Yolda

yrrken Hz. Muhammed dualar ediyor, beraberindekilere de amin demesini istiyordu. Bu

nemli gnde refakati olarak bu kiileri semesi Nusayriler iin nemlidir.27

6) Aur Bayram

Muharrem aynn onuncu gnne denk gelir. Hz. Hseyinin Kerbelada katledilip

ehit edilmesi ansna yas tutulur.28

7) Mihrican Bayram (ydil nis Tersin)

8) Hz. sann Doum Gn

Hz. sann doum gn olarak kutlanan bu bayram 18 Aralkta kutlanr.

9) Barbara Bayram (ydil Birbara)

Hz. sann armha gerilmesi nedeniyle yaplan hac bayram ayn zamanda tarm

bayram olarak da kutlanr. 17 Aralkta kutlanan bu bayramda kurban kesilir. Hirisi yaplr.29

10) ydil Kddas

19 Ocakta kutlanr. Hristiyanlardan etkilenerek kutlanmaktadr.

11) Tecelli Bayram

Hz. Musann Nur Danda Tanryla tecellisi bayram olarak kutlanr.30

27 Abdulhadi CEVENT, Derleme Tarihi, 23.02.2007, Serinyol 28 Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 07.01.07, Serinyol 29 TRKAnadolunun Gizli nanc NSAYRLK, s.134 30 a.g.e., s.134

b) Dini Gnler ve Geceler

Nusayriler, baz gnlerin ve gecelerin dier gn ve gecelerden daha nemli kabul

ederler. nk bu nemli gecelerde Kuran- Kerimin baz ayetlerinin (nazil) inmesidir.

Nusayriler, bu nemli gecelerde kurban keser, dua ederler. Ayrca toplu yemek verirler.

zellikle yoksullar doyururlar. Bu inanca gre kandil geceleri unlardr :

1) Mevlit Kandili

2) Regaip Kandili

3) Mira Kandili

4) Berat Kandili

5) Kadir Gecesi

6) Aylar

Ay takvimine gre yedinci, sekizinci ve dokuzuncu aylar olan Recep, aban ve

Ramazan aylar kutsaldr. nk Regaip, Mira, Berat ve Kadir geceleri, bu ay iinde yer

alr.

c) Nusayrilerde Hzr nanc

Trke kaynaklarda Hzr olarak kullanlan szck, Nusayrilerde El-Ahdar, El- Hdr,

El- Ahdar olarak kullanlr. Hzr kelimesi bir isim deil, lakaptr. Yeil anlamna gelen bu

lakap yeil renginden dolay nemli bir yer tutar. nk Mslmanln ve Hz. Alinin

slalesinin kutsal rengi yeildir.31

Nusayri inancna gre (El-Ahdar) Hdr, imdat edenlere, darda kalanlara, ihtiya

sahiplerine yardma koan bolluk ve bereket getiren lmsz bir nebi olarak bilinir. Halk

inanlarnda El-Hdrn zellikleri u ekilde derlenmitir :

1) Darda kalanlarn, ba skanlarn imdadna yetiir, onlarn dileklerini

gerekletirir. Kalbi temiz ve iyiliksever insanlara yardm eder.

2) Bereket, bolluk ve zenginlik balar, dertlilere derman, hastalara ifa datr.

Mucize ve keramet sahibidir.

3) Bitki ve hayvanlarn remesine, insanlarn kuvvet ve zindelik kazanmalarna yol

aar.

4) nsanlarn anslarnn almasn salar, uur ve keramet datr.32

31 a.g.e., s.202 32 Hseyin TRK, Nusayrilik ve Nusayrilerde Hzr nanc, Antakya, s.24

El-Hdr tanmak zordur. Ancak baz farkllklar sayesinde tanmak mmkndr.

aret parma orta parmayla ayn boydadr. Ayrca bir parma kemiksizdir. Cppesi uzun,

zmrt yeili sar ve bunu rten al renkli bir klah vardr.

Ak sal, nur yzl ihtiyar El-Hdrn dilenci klnda insanlar denemek iin

kaplarn alacana inanlr. nanca gre kapy alan bu yal adama yardm edenin dualar

kabul olunur, ans alr, bereket sahibi olur. Bu yzden Nusayri halk kaplarn alan

yoksullara yardm eder, hayr dualarn alrlar. Her zaman iin El-Hdrn kendilerini ziyaret

edeceine inanrlar.33

Kuran- Kerimde geen Kehf Suresinin 60.-82. ayetlerinde yer alan Hz. Musa Hzr

yksne dayanarak pek ok Hzr sylencesi ortaya atlmtr. Hdr inancnn youn olduu

Hatayda doal olarak pek ok sylence anlatlr. En yaygn olan da Hz. Musann evrenin en

akll adamn aramasyla balar. Hz. Musa bir gn tanrya Evrenin en akll adam kim ?

diye sormu. Tanr da Hdr Bey cevabn vermi. Hz. Musa Hdr nerede ve nasl bulacan

da sorunca Tanrnn cevab yle olmu :

Nerede tadn asay sapladnda asan yeerip aa olursa, torbandaki l balklar

canlanrsa, gkyz akken birden yamur yaarsa ve iki denizin kavutuu yer ise ite oras

Hdr Beyin lkesidir.

Hz. Musa, torbasna balklar doldurarak asasn alp yola km. Pek ok yeri

dolam; ancak bulamam. En son Samandana gelmi. Bir kaya parasna oturup uyuya

kalm. Uzun bir uykunun ardndan uyandnda yere saplad asann byyp aa

olduunu grm. Bunun yannda torbasndaki balklar da canlanp denize kamaya

balamlar. Havada hibir bulut yokken de yamur yamaya balam. Hz. Musa Hdrn

memleketinin burada olduunu anlaynca sevinmi. Hz. Musann yapaca artk bu

memlekette Hdr bulmak olacaktr. Hdr bulmak iin yola koyulmaya balad srada

yanna yal bir adam gelmi. Yal adamla sohbet ederken bir ku grrler. Ku, gagasn

suya daldrp bir damla su alp imi. Yal adam, Hz. Musaya kuun asl anlatmak istedii

eyin kendilerinin bilgisinin denizdeki bir damla kadar az olduudur demi. Hz. Musa bundan

ok etkilenmi ve yal adamdan, evrenin en akll, bilgili kiisini yani Hdr Beyi bulmak iin

yardm istemi. Yal adam da iine karlmamas halinde onu Hdr Beye gtreceini

sylemi. Beraber yola koyulmular. Az sonra yal adam kyda bekleyen tekneleri delmeye

balam. Hz. Musa bunu neden yaptn sorduysa da cevap alamam. Biraz daha

yrdkten sonra oynayan ocuklar grmler. Yal adam ocuklardan birini ldrm. Hz.

33 Remza NUR, Derleme Tarihi, 15.02.2007

Musa yine sorusunu sormu; ama yine de cevapsz kalm. Asi rma yoluyla gezdikleri

yerlerde ziyaretler yapmlar. Uzun bir yoldan sonra Karyede (Harbiye) konaklamlardr.

Karyede dolarken buradaki halktan yemek, ekmek istemiler; ama kimse onlara yemek

vermemi. Derken yklm bir duvar grmler. Yal adam duvar onarmaya balam, Hz.

Musa dayanamayp tekrar sormu. Ancak yal adam bu duruma sinirlenip aralarndaki

anlamann bozulduunu sylemi. Artk ona elik etmeyeceini syleyerek sorular

cevaplandrm. Kayklar delmenin sebebi hkmdarn tm salam kayklar toplatacan

bilmemdir. ocuu ldrdm; nk byynce hayrsz evlat olacakt. Duvar onardm.

Nedeni de burada bulunan yetimlerin anne ve babalar lmeden nce duvarn dibine bir kp

altn saklamlar. Eer duvar ykk kalsayd altnlar bakalar bulacakt. Bu yzden duvar

onardm. Bunlar sana anlattm; ancak ben artk seninle gelmiyorum. Beni grmeyeceksin.

Hdr Bey benim demi.34

Bu sylenceye dayanarak Samandandaki ve Harbiyedeki Hdr trbeleri ok

nemlidir. Serinyol Nusayrileri Hdr trbelerine ok nem verir, sayg gsterirler.

Bayramlarda ve zel gnlerde ziyaret edilir. Trbeleri ziyaret etme nedenleri farkldr.

Bazlar snava girecek olan ocuklar iin zihin akl ve ans dilerler. Bazlarnn ocuu

yoktur, olmuyordur ocuklarnn olmas iin aman dilerler. Yolculua kacak olanlar, askere

gidecek olanlar, borca dp darda kalanlar trbelere gidip El-Hdrdan yardm isterler.

Serinyolda Hdr trbesi yoktur, ancak bal kylerde bulunan Hdr trbeleri ziyaret

edilmektedir. Hdr trbelerinde Kuran- Kerim, hallar, seccadeler, zeytinya (ifa iin

kullanlr), barts, buhur bulunur. Bunun yannda Nusayrilerin Trkiye Cumhuriyetine ve

devletin kurucusuna bakn ifade eden Trk bayra ve Atatrk resimleri de bulunmaktadr.

Nusayriler, Trkiye Cumhuriyetini kuran M. Kemal Atatrk ve silah arkadalarn her zaman

minnetle ararlar. Hdr trbelerinin hemen hepsinde para kasalar bulunmaktadr. Bu kasalara

yaplan balar trbelerin bakclarna ve trbelerin ihtiyalar iin harcanr.35

d) Nusayrilerde Trbe nanc

Alevilerde trbe inanc nemli bir yer tutar. Hdr trbelerinin yannda nemli kiilerin

konaklad yerler, byk din adamlarnn mezarlarnn olduklar yerler Nusayrilerce ziyaret

edilir, dualar okunur, buhur yaklr. Trbeler, topluma yol gstermi, iyilik etmi olan kiilerin

34 Yusuf Kaplan, Derleme Tarihi 14.02.2007, Serinyol 35 Nesrin NUR, Derleme Tarihi, 20.02.2007, Serinyol

lmszletirilmesi iin yaplan makamlardr. Nusayriler buralar ibadet yeri olarak kullanr.36

Franszlar dneminde (1935) Nusayriler iin zel camiler yaplmsa da Nusayriler burada

ibadet yapmam, trbelerde ibadet yapmay tercih etmilerdir. Bu durum, Nusayrilerin

yzyllar boyunca grdkleri basknn, zulmn bir sonucu olduu herkes tarafndan

bilinmektedir. badetlerini zgrce yapabilme amacyla onlarn yol gstericisi konumunda

olan kiileri lmszletirip, sayg ifadesi olarak makamlar yaplm ve burada ibadetlerini

zgrce yapmlardr.

Trbe ziyaretleri, bayramlarda, zel gnlerde veya herhangi bir gnde yaplabilir.

Ziyaret iin en gzel gnn Cuma gn olduuna inanlr. Yolculua kmadan nce, askere

giderken, evlenecek iftler dnden nce trbe ziyaretinde bulunup ilerinin hayrl gitmesi

iin dua ederler. Ancak trbeye girecek olanlar iin baz artlar vardr. Trbede sadece

Nusayriler deil artlara uyan herkes girebilir. Bu artlara uymayanlarn trbeye girmesinin

gnah olduuna inanlr. artlar u ekilde sralayabiliriz :

1) Abdestsiz Girmek : Ziyarete girecek olan kadn ve erkeklerin mutlaka temiz olmas,

abdest alm olmas gerekmektedir.

2) Ak Kyafet ve Makyajla Girmek : Bir bayann vcudunun herhangi bir yeri

aksa, makyajl ise girmesi uygun deildir. Ayrca erkeklerin ort ile girmeleri de ho

karlanmaz.37

3) Balarn Ak Olmas : Bayanlarn ziyaret esnasnda barts takmas zorunludur.

Hazrlkl gelmeyen bayanlar iin trbelerde barts bulunmaktadr.

4) Gnah lemi Olmak : Kt yola denlerin, zina yapan kadnlarn, yalanclarn,

dolandrclarn trbeye girmesi yasaktr, gnahtr.

Bunlarn dnda aylk rahatszl olan kadnlarn, yeni doum yapanlarn ziyarete

(trbeye) girmesinin gnah olduuna inanlr. Makamlara yakn ikili elence yapmak, kfr

etmek de yasaktr.

Trbelerin ziyaret edilme nedenleri arasnda farkllk vardr. nsanlar zor durumda

kaldklarnda, bu zorluu amak, dualarnn tanr tarafndan kabul iin kutsal saylan kiilerin

makamlarna adaklar adarlar. Adaklar kurban, buhur, hal, kazan vb. eylerdir. Adak adayan

kiinin bir rahatszl varsa iyiletii zaman kendi el emei olan bir eyay da trbeye getirir.

Gereklemesi zor olan bir iin gereklemesi, ocuk sahibi olunmas, mal mlk sahibi

alnmas, bir hastaln iyilemesi iin Allaha yalvarlr. Trbeye girecek kii abdestini

aldktan sonra trbeye girer. Trbe kapsnda ayakkab karlr. nk trbeye ayakkabyla

36 Hasan MOLLAOLU, DerlemeTarihi, 13.01.2007, Serinyol 37 Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 12.02.2007, Serinyol

girmek yasaktr. Trbede namaz klmak isteyenler iin de ok sayda Kuran- Kerim

bulunmaktadr. Korkmu veya nazara uram kiilere nce Kuran- Kerimden sureler

okunur, daha sonra Kuran- Kerim yzne defa alp kapanr. Bylece korkusunun

geeceine inanlr. Baz kiiler trbelerde bulunan talar aryan yerlerine srterler. rnein

srt aran bir kiiye birinin yardmyla trbede bulunan talar srtna srtlr. Bu ilemin

tekrarlanmasyla iyileeceine inanlr. Perembe akamlar trbeler ziyareti aknna urar.

Bu kiiler, Cuma gn erkenden dua etmek, namaz klmak iin trbede kalrlar. Kalacak

kiilerin iin zel odalar, yataklar, yorganlar, yastklar ok saydadr. Trbe iinde yatarak

bedensel ve ruhsal sorunlarn bitecei inanc vardr.38 Trbe iinde bulunan suyun ve

zeytinyann daha ok cilt hastal eken hastalarn kulland grlr. Aslnda suyun ve

zeytinyann dierlerinden fark yoktur, ancak trbede kaldklar iin ifal olduuna inanlr.

Ayrca mum yakp dilek tutma adeti de vardr. Her ziyareti trbe iinde bulunan para

kasasna bir miktar bata bulunur. Bu paralar trbe bakcsnn masraflarna ve trbenin

ihtiyalarna karlanr. badet grevi bittiinde makama sayg olarak geri geri dar klr.

Trbelerin evresinde bulunan aalarn kesilmesinin gnah olduu inanc vardr. Bu

yzden her trbenin evresi yemyeil bir grnt halindedir. Bu aalar zerindeki dallara

baz kiiler tarafndan kuma paralar balayarak dilek tutulur.

Bir dilein gereklemesi halinde adaklar trbede yaplr. Adak hangi makama, hangi

kiiye adanm olursa olsun Hdr trbesi hepsini kapsar. Adak dnda Hayr ad verilen

yemeklerde trbelerde yaplr. Adanm olan adak kurban, veya hayrda kesilecek kurban

trbeye getirilir ve kez trbenin etrafnda dndrlr. Daha sonra burada kesilip, davetliler

iin yemek hazrlanmasna balanr. Hazrlanan yemekten sadece davetliler deil, ziyarette

bulunan herkese datlr. Ayrca Hayr sahibi trbede bulunan yetimlere, yoksullara, dualara,

kimsesiz yallara para yardmnda bulunur.

Hz. Musa ile Hdrn bulutuu yer olarak kabul edilen Samandandaki Hzr

Trbesinin farkl bir zellii bulunmaktadr. Yeni araba (ticari) alm olan kiiler arabalarn

kullanmadan nce bu trbeye kurban alarak ziyaretin evresini arabayla tur dolar. Daha

sonra burada kurban kesilir. Serinyoldan bu ilemi yapmak iin gidenler oktur. Ayrca gelin

eyizi de trbe etrafnda tur dolatrldktan sonra eve gtrlp dizilir. Bunun yaplma

nedeni mutluluk, bolluk, bereket kazanaca inanc vardr.

e) Ebced Hesab

38 Remza NUR, Derleme Tarihi, 20.01.2007, Serinyol

Din byklerinin elinde bulunan hikme bu konuda temel bavuru kitabdr. Genelde

eyhlerin yapt hikme de baktrmada kii, kendi kaderini, geleceini, salk durumunu,

yaknlaryla olan ilikilerini, eer bir eya kaybetmise eyay kimin aldn, ne yne

gtrld anlatlr. Bunu ancak Arapay ok iyi okuyan ve yazan kiiler tarafndan yazlr.

eyhler bu konuyla ilgili sonu karmadan nce Ebced hesabn yaparlar.

Ecbed hesabnda her harf bir sayy kalar. Ozanlarn daha nceleri bu hesapla eitli

olaylar saptad bilinir. Bu hesabn kesin kayna bilinmemekle birlikte din adamlar Cafer

El Sadk dneminde olduunu aklamlardr.

Fal durumunda iki dizge kullanlr : Byk dizge ve kk dizge.

1) Byk Cetvel

Elif / Be / cim / dal / he / vav/ ze / ha / t / ye / kef / lam / mim / nun / sin /

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 20 30 40 50 60

ayn / fe / sat / kaf / re / in / te / se / h / zel / dat / z / ayn

70 80 90 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

2) Kk Cetvel

Elif / Be / te / se / cim / ha / h / dal / zel / re / ze / sin / in / sad / dad / t /

1 2 4 12 3 8 12 4 7 8 11 12 12 6 8 9

z / ayn / ayn / fe / kaf / kef / lam / mim / nun / he / vav / lamelif / ye

12 10 4 8 4 8 6 4 2 5 9 7 10

rnein iki kiinin evlenmek iin uyumlu olup olmadklarn hesaplamak iin iftlerin

isimleri ve annelerinin isimlerinin say karl bulunur. Bunlar toplanp hesaplanr. Uygun

olup olmad ortaya kar.

Bir eya kaybedilmise o eyann bulunup bulunulmayacan, kimin aldn, ne yne

gittiini renmek iin kaybolan eyann ad, eyann sahibinin ad ve eya sahibinin

annesinin ad alnr. Kk cetvele gre say karlar alnp toplamlar yaplr. Ve drder

drder dlr. Drdn katlar alndktan sonra geriye bir artarsa o eya bulunmaz, iki kalrsa

bulunur. Yada gnn birinde yerine dner. artarsa uzak yere gitmi ve bulunma olasl

yoktur.39

Ebced hesab Nusayrilerce sklkla kullanlmaktadr.

f) Yerel nanlar

39 Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 15.01.2007, Serinyol

- Ev halkndan biri yolculua kt zaman arkasndan su dklr ve kendisinden

haber alnana dek ev sprlmez.

- Sat yaplp kasaya para girmeden kasadan para alnmaz, veya verilmez. (siftah

etmeden)

- Bayram gnleri amar ykanmaz. Daha nce temizlik yaplr, amar ykanr.

- Pazar gn elbise dikmek hayrldr. Pazartesi dikilen elbise hayrldr. Sal gn

dikilen elbise bakasna kalr. Hayrszdr. Konuyla ilgili Yevm it tinen fasl la habibek

bedelen, yevm sileta ivrata (Pazartesi gn sevdiine iki elbise dik, Sal gn elbiseyi

bakasna brakr)

- Gnn alverii ilk mteriye baldr. lk mteri iyiyse uur getiri, iyi deilse

satlar iyi olmaz. lk mteri karlmamaya allr.

- Cuma gn dikilen elbise uzun mr getirir.

- Hamile bir bayann can ektii yemekleri yememesi halinde bebein vcudunda

cannn ektii yemeklerin benzeri lekeler kar. rn : Cier, ilek, zm

- Bir ocuun zerinden geilmez. zellikle ay halindeki bayanlarn gemesi gnahtr.

Geilirse ocuun boyunun uzamayacana ve hastalanacana inanlr.

- Bayram gnleri rg rmek, skk dikmek gnahtr.

- Mavi gzleri olan ve n st dileri ayrk olanlar nazar dedirir.

yun iz zirk, insen el firk

- Sessizlik olunca bir kz ocuunun doduuna inanlr.

- Kula nlayan kii, baka bir yerde kendisinden sz edildiine inanr. Bunun

zerine unlar syler :

za el hayr ilna iv ila, iza e er iy sir ilo

(Eer hayrl ekilde anyorsa bana ona, er ise onun olsun)

- Sa avu kannca biriyle selamlaaca sol avu kannca da elinin para greceine

inanlr.

- Enseden pmek iyi deildir. 40

Yl iinde baz gnlerde yolculua kmak, iyeri amak (yeni), alveri yapmak,

dn yapmak iyi deildir. Bu gnleri yle sralayabiliriz.

Ocak aynn nc ve on drdnc gn

ubat aynn yirmi ve yirmi birinci gn

Mart aynn beinci ve yirminci gn

40 Sabahat GZEL, Zelha KAPLAN, Fatma NUR, Neslihan NUR, Derleme Tarihi .

Nisan aynn nc ve yirminci gn

Mays aynn altnc ve yirminci gn

Haziran aynn nc ve on sekizinci gn

Temmuz aynn altnc ve yirminci gn

Austos aynn birinci ve on beinci gn

Eyll aynn nc ve on birinci gn

Ekim aynn nc ve on birinci gn

Kasm aynn yedinci ve on beinci gn

Aralk aynn nc ve yirmi birinci gn41

41 eyh Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 20.02.2007, Serinyol

IV. BLM

a) Doum ve ocuk Bakm Gelenei

nceleri her ailede on-on be ocuk olurdu. Soyun devamll iin erkek ocuk

gerekliydi. Ailenin erkek ocuklar olmuyorsa ya erkek ocuk olana kadar her yl doum sz

konusu olurdu, ya da baka bir kadnla evlilik yaplrd. Aile planlamas konusunda pek bir

bilgileri olmad gibi bazlar da bunun gnah olduuna inanrlard.42 Ancak gnmzde

aileler gayet bilinliler. Aile planlamas konusunda titiz davrandklar gibi ayrca kz-erkek

ayrm yaplmaktadr. Eler artk bakabilecekleri kadar ve istedikleri zaman ocuk sahibi

oluyorlar. Hamilelik dnemi boyunca anne adaylar srekli doktor kontrolnde kalp

doumlarn salkl ortamlarda, hastanelerde yapmaktadr.

Bebek doar domaz ykanr, yani gzel koksun diye daha nceleri tuzlanr ve

reyhanlanrd. Reyhan bitkisi havanda dvlp iine tr iei katlarak bebee srlr.43

Srldkten sonra 1 saat beklenir, daha sonra bebee banyo yaplrd. Tahta beiklerde altna

toprak koyularak (stlm toprak) yatrlrd. Ancak bugnlerde bu geleneksel motifleri

grmek nadirdir. Anne adaylar, ocuk bakm byklerinden ald bilgiler yannda konuyla

ilgili kitaplardan renmekteler. Artk bebekler daha bakml, daha dzenli bir ekilde

yetitirilmektedir. Ancak byklerimiz daha nceleri onca yoksullua ve bakmszla ramen

bebeklerin daha salkl olduklarna inanlar vardr. Bir kadn douma kadar hibir doktora

gitmez, asn olmazd. Doumdan sonra da bebein zerinde fazla durulmazd. Buna ramen

daha salkl olmalarn her eyin doallndan kaynaklandna inanlr.44

Bebein doduu gne gre, annesinin adna gre h tarafndan uyumlu isimler

bulunur. Uyumsuz olan isimlerden biri taklrsa bebee ar geleceine inanlr. Bebein karn

sanclandnda bebein karnna ve topuklarna stlm zeytinya srlr, azna bir ay

ka koyulur. Bebek ilk diini kardnda aure yaplp komulara datlr. lk diini kim

grrse bebee hediye alr.45 Erkek ocuklarna snnet genelde kk yata ve sessiz bir

ekilde yaplr. Serinyolda snnet dn gelenei yoktur.

Kz ocuklarna bebek vb. hediyeler alnrken erkeklere de kamyon, kepe, tren gibi

oyuncaklar alnr.

b) Evlenme

42 Rehe KAPLAN, Doum Tarihi 1929, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007 43 Zelha KAPLAN, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007 44 Sade ASLAN, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007 45 Remza NUR, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

Serinyolda evlilik daha nceleri grc usulne dayanyordu. Evlenecek olan iftler

birbirlerini tanma frsatn ancak evlenince yakalard. Ailenin uygun bulduu kz iin kk

apl bir aratrma yaplr. Ancak bu bilgi gizli bir ekilde toplanrd. Toplanan bilgiler

nda eer kzn ailesinin zellikleri uygunsa bir eli gnderilir ve kz evine gitmek iin kz

evinden izin istenir. Eer kz evinden olumlu cevap gelirse bir gn belirlenip kz istemeye

gidilir. zerinde durmak gerekir ki kzn ailesinin zelliklerine ok nem verilirdi. nk

una inanlr ki eer ailede ktlk varsa zamanla kaltsal yolla doacak ocuklara da

yansyacaktr. Bu konuyla ilgili bir hikayeye inanlr. Hikayeye gre bir gelin alay gelin

almak iin yola koyulur. Daha nceleri akrabalar olmad iin genelde ya yryerek ya da

binek hayvanlara binilerek yolculuk yolculuk yaplrd. Konvoy bir sre yol aldktan sonra

dinlenmek maksadyla bir nehir kenarnda oturur. Onlarn dinlendikleri esnada bir kei sr

de orda bulunuyordu. Tm keiler bir arada su imeye alyor, birbirlerini iteliyorlarm;

ancak aralarndan bir tanesi srye hi katlmyor, kendi bana bir kayann stne oturmu,

dierlerini seyrediyormu. Yemeini de ayr yiyormu. Damadn babas obana bu keinin

neden ayr kaldn sormu. oban da bu keinin annesinin, annesinin de annesinin bu

ekilde davrandn sylemi. Damadn babas bunlar duyunca konvoyun ilerlemesine izin

vermemi ve geri dnmler. Nedeni gelini annesinin kt niyetli, dedikoducu, fesat

olmasym. Bu rnekte grlecei zere aileye de ok nem verilir.

Kz istemeye genelde aile bykleri ve damat gider. Damat aday elinde mutlaka iek

ve tatly gelin adayna sunar. Gelin aday da dnmek iin sre isterler. Gelinin ailesi de bu

sre iinde damadn ailesini ve damadn zelliklerini aratrr. Kiiliini renmeye alr.

Belli bir zamandan sonra damat ailesi tekrar gelin evine gelir ve aldklar cevaba gre hareket

edilir. Eer cevap olumluysa hemen nian hazrlklarna balanr. Nian eyalarn almak iin

gelin ile damat gider. Bazen yanlarnda aile bykleri de bulunur. Gerekli olan eyann

alnmasndan sonra nian tarihi belirlenir. Nianllk dneminde damat taraf geline her

bayramda Eydiyye alr. Eydiyye altn, eya olabilir. karken de geline harlk vermek adettir.

Nian trenleri daha ok aile arasnda olur. Ama salonlarda yaplan nianlarda

olmaktadr. Gelinin alyansn damat evi, damadn alyansn da kz evi alr. Gelinler iin genel

olarak belirlenmi eya yoktur. Her aile kendi aile btesine uygun alveri yapmaktadr.46

Belirli bir nianllk dnemi yoktur. Nianllk sresi ailelerin durumlarna gre

belirlenir. Damat taraf dn tarihi belirlemek iin kararlatrlr. Dn tarihi belirlendikten

sonra iki taraftan temsilcilerin yardmyla eya almna balanr. Bazen gelin ve damat

46 Zelha KAPLAN, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

kendileri bu ilemi yaparlar. Eya alm bittikten sonra eyizin damat evine tanmas iin gn

belirlenir. Gelinin ailesi gelinin evindeki eyalarn hepsini dzgn bir ekilde krmz

kurdelelerle balar. Ufak eyalar, tlbentler, sinilerde alp sergilenir. eyiz karmas iin

iki ailede davet ederler. Davul zurna eliinde damat evinden kan konvoy gelinin evine

geldiinde zlgtlar alklarla gelinin evine girer. Yaklak bir saatlik bir oynama faslndan

sonra eyalar karlmaya balanr. Gelin, ilk nce iinde pirin dolu bardak, bir kak, bir

atal olan kurdelelerle balanm dzenlenmi taba tayarak oynamaya balar. lk nce

gelinin evinden sslenmi tabak karlr. eyiz damat evine geldiinde burada da yaklak 1

saatlik bir elence yaplr. Ve eyiz indirilmeye balanr. ki ailenin katlmyla eyiz gelinin

evine dizilir. Genelde eyizin tanmas dnden -drt gn nce olur. Ama gelinin evinin

erken hazrlanp dne daha fazla hazrlkl olmaktr.

Serinyolda evlenecek iftler resmi nikahlarn mutlaka evlenmeden nce kyarlar.

Resmi nikah olmayan ift grmek neredeyse imkanszdr. Resmi nikah dnda dini nikah da

kylr. Dini nikah dn gecesi, iki ailenin temsilcilerinin katlmyla hlar tarafndan kylr.

Ancak gelin ve damat katlmaz. Ayrca gizli yaplr.47

una inanlr ki eer nikah kylrken birileri kstl dm atarsa o ift hi mutlu

olmaz. Aksilikler kar, muvaffak olmazlar. Bu nedenle dini nikah gizli klnr.

eyizin dizilmesinden sonra biraz dinlenilir ve sra kna gecesine gelir. Kna geceleri

ounlukla gelinin evinde ama iki ailenin katlmyla olur. Salonlarda yaplan kna trenleri de

vardr. Kna gecesi gelin beyaz renk hari her renk knalk giyer. Ge saatlere kadar yaplan

elenceden sonra, kna ya tepsi ile tek kii tarafndan, ya da yedi kz yedi erkekten oluan kna

grubu tarafndan mzik eliinde karlr. Eer tepsiyle karlrsa herkes oyuna katlr. Kna

tepsisi elden ele dolar. Oyuna gelin ve damat da katlr. Kna grubu tarafndan kna

karlyorsa oyuna sadece kna grubu ve gelin damat katlr. Kna grubu finali halayla yapar

ve kna karma fasl biter.

Sra geline kna yakmaya gelir. Gelinin bana krmz tlbent konulur. Knay yakmak

iin genelde mutlu bir evlilii, ocuklar olan iftler seilir. nk eer mutsuz veya ocuu

olmayanlar kna yakarsa gelinle damadn da ayn kaderi paylaacana inanlr. Kna

yaklrken hahalama denilen Arapa maniler sylenir, ardndan hep bir azdan zlgt

ekilir. Gelin kna yaklrken nce elini vermez. Damattan altn bekler. Ancak altn geldii

zaman elini aar. Baht ak olsun diye eline beyaz para koyulur ve st knayla evrilir.

Parann konulduu alann kararmamasna dikkat edilir. Parann yeri ne kadar beyaz olursa

47 Nurettin NUR, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

bahtnn o kadar beyaz olacana inan vardr. Gelini alatmaya alanlar olur. Bazen baarl

olunur. Kna yakldktan sonra kna treni biter. Tm gelen misafirlere kna datlr. Kna

gecesi gelin karmas iin davet edilir.48

Damat evinde dn gn youn bir tela yaanr. Evin yeni bir eleman olacak. Bir

yandan misafir tela, bir yandan yemek tela vardr. Yemekler yaplp hazrlandktan sonra

damat evinden ikindi vakti davul zurna sesi yanklanmaya balar. Bu gelin karma iin bir

nevi davettir.

Davul sesini duyan komular damat evinde toplanr. Kalabalk bir ara konvoyu

gelinin evine kornalar, davul zurna eliinde hareket eder. Gelinin evine gelindiinde

kalabal gelinin babas, ailesi karlar. Burada bir sre oyun oynanr, halaylar ekilir. Gelin

bu arada ailesiyle vedalamaktadr. Gelinin erkek kardei krmz kuan balar ve babas

veya abisi tarafndan damada teslim edilir. Gelin babasnn evinden karken hahalarla,

zlgtlarla uurlanr. Gelin konvoyu biraz dolatktan sonra evine gelirler. Davul zurna

eliinde gelin arabadan iner, ayakbast ister. Kaynanas tarafndan buhurla karlanr. zerine

gl yapra dklr. Evine girmeden nce kapda cam bardak krlr ki zerlerinde er

kalmasn. Ayrca daha nce hazrlam iekli, trl hamuru da kapya yaptrr. Ama

yaptrd bu hamur gibi bu eve bal olsun. Yemek olarak dn gn geline ekerli

yumurta yedirilir. Tatl bir hayat, (eker gibi) yumurta ak kadar beyaz baht olsun diye.

Daha sonra dn salonuna gidilir. Ge saatlere kadar elenceler yaplr. Dn

sonunda baz dnlerde abo ad verilen para toplanr. Ancak son zamanlarda bu para

toplama ilemi yaplmyor. Misafirler hediyelerini sessiz bir ekilde geline takyorlar. Dn

bitiminde gelin alklar arasnda evine uurlanr. Dnden yedi gn sonra gelin evinden

kabilir. Bir dereyi atlamasna izin verilmez. Artk ocuunun olmayacana inanld iin,

yedinci gnde gelinin ailesinden bir kii gelip yeni evli ifti annesinin evine davet eder.

Gelinin annesi byk bir sofra hazrladndadr. Yedinci gnde tm aile yemee katlr.

Gelinin babas Reddit eli icir ad verilen bir hediyeyi geline verir.

- Dnlerde, nianlarda depki ad verilen halk oyunu oynanr. Depki halay,

Depki depmek de halay ekmek anlamndadr. Depkinin banda bulunan kiiye Ras el

depki denir (halay ba). Kadn ve erkekler beraber halay ekerler. Say olarak da snrlama

yoktur. Depkinin en belirgin zellii, hoplamak, ayaklarn gl bir ekilde yere vurulmas.

Omuzlarn titretilmesi ve halayda nara atlmasdr. Depki dnda Arce, Kesre ve Hatve

halaylar da ekilir.

48 Sabahat GZEL, Derleme Tarihi 10.02.2007

c) lm Adetleri

lm bu dnyadaki yaamn sona ermesidir. nsanlarn eitlendii bir olaydr. Bir

kiinin vefat ettiinin anlald an hemen gzleri kapatlr, enesi tlbentle balanr. Yata

deitirilir, ayrca oda aydnlk tutulur. Baucunda srekli Kuran- Kerim okunur. l hibir

ekilde yalnz braklmaz. ok ge bir saatte vefat etmise mmkn olduunca hemen topraa

verilir. nk inanca gre lnn topraa verilmesi aileyi biraz rahatlatr. Vich el Turab

Berid yani topran yz souktur inanc vardr. Cenazenin topraa verilmesiyle cenaze

sahiplerinin yreinin souyacana inanlr.49

len kii hocalar tarafndan dualarla ykanr. Hastaysa veya deilse kesin olarak

ldne karar vermek iin doktor arlr. Doktorun lm kararndan sonra dini ilemler iin

hazrla balanr. l kbleye evrilip soumas ve lm katlnn olumas iin beklenir.

Ceset soumadan nce gzleri kapanr, enesi balanr. Cenaze yaknlarna haber verilir.

Cenaze ykama aralar hazrlanr. Bunlar lif, kolonya, pamuk, sabun, havlu, araf, keten,

vb., eyalardan oluur. Bekleme sresinde srekli Kuran- Kerim okunur. Ykamaya

balanaca zaman l teneir zerine yatrlr, kbleye evrilir. Ykama Gassal tarafndan

yaplr. Gassal mutlaka abdestli olur. l ykanrken u dualar okunur :

ncelikle lnn bandan aa doru iki marapa souk su dklr. Souk su

dklrken gassal (ykayc) tarafndan dualar okunmaya balanr.

1. nna Sababnal-mae saban smma sakaknal arda akken fa enbetna fiha habben ve

ineben ve kadban ve zeytvnen ve nahlen va hadaika ve fekiheten ve abben meteen lekom

vali uti en-amekr okunduktan sonra ly vdu yapmak iin eline pamuk alr.

2. Vdu yaplrken;

Euzubillehi mine-eytani irracimden sonra besmele okunur. Sonra Allahm, iki

hadesten tathir et. Tekrar pamuk alnr. Allahm, avretini tahrir et ve tevbesini kabul et.

Pamuk deitirilir. Allahm, gaviyyu eytani ir-recimden tahrir et. Allah Ekber.

3. Gassal ellerini ykar. Ellerini ykarken dini slama ve tevfiki imana hamd ve sena

olsun. Ehedu enla ilahe ilallah ve ehedu enna Muhammeden abdh ve reslh. Allah

Ekber.

4. Az ykanrken;

Allahm, nebimizin civarndan, susuzluu olmayan suyundan iir. Allahm byk

susama gnnde Kevser suyundan iir. Ey aziz, ey cabbar Allah Ekber.

49 Nureddin NUR, D.T. 20.01.2007

5. Burun ykanrken;

Allahm, evliyalarn raihalarndan koklat ve cahimi nardan uzak tut. Allahm, cennetin

reyhani rayihasn koklat ve sakinlerinden et, Allahm cennetin rayihalarndan koklat. Allah

Ekber.

6. Yz ykanrken;

Allahm, evliyalarnn yz aklandnda, yzn akla. Allahm, yzn kara yapma,

Allahm, yzlerin aklanaca gnde yzn ak et. Kara yapma. Allah Ekber.

7. Kulak ykama;

Allahm, cennetten Bilalin sesini duyur. Ateteki Malikin ezann duyurma. Allahm,

cennetten bir ses duyur. Cehennemden bir ses duyurma ey aziz ey cabbar. Allahm, onu kavli

dinleyip en iyisini itba edenlerden et. Allah Ekber.

8. Gz ykama;

Allahm, basiretini tenvir et. Ey her nuru nur eden. Allah Ekber.

9. Sa el ykama;

Allahm, kitabn sandan ver ve myesser bir hesapla onu hesaba ek. Muasser deil.

Allah Ekber.

10. Sol el ykama;

Allahm, kitabn imalinden verme ve asiyr zor bir hesaba ekme. Allah Ekber.

11.Ba ykama;

Allahm, san ve bretini ateten tathir et. Ey aziz ey cabbar. Allah Ekber.

Allahm, kendi glgenin altnda tut. Glgenden baka glge yoktur. Ey aziz ey cabbar. Allah

Ekber.

12. Boyun yukama;

Allahm, boynunu ve ebeveynlerin boyunlarn selasili alelden kurtar. Allahm,

boynunu nurdan bir emberle evir. Ateten deil, Ey aziz ey cabbar. Allah Ekber.

13.l sa ve sola evrilir. evrilirken;

Aziz Allahm kavlidir. Saa ve sola eviriniz ve kollarn vasitle sergile denir. Sa

ve sol yanlar ykanrken besmele okunur. Ondan sonra Veseme-i Vattarik suresi okunur.

Sonunda Allah Ekber denir.

14.n gvde ykanrken;

Besmele okunur. Elem nerah leke sadruka suresi okunur. Allah Ekber denir.

15.Sa ayak ykamas;

Allahm, ayaklarn zillete urayaca gnde, ayan sratl mstakime sebat ettir.

16.Sol ayak ykamas;

Allahm sol ayan srat- rahmana sebat ettir. Ve emelini aklanm giriimini mekr

ve ticaretini kazanl kl, ya aziz ya gafur. Allah Ekber.

17. Sa ayak sol ayak stne konur. Kahlahu teala el-tefetu sseki bis-sak ila rabbika

yevma il mesak. Ardndan sol ayak sa ayak stne konur. Allahmma mei bi taatika vala

tmei bir maasaika, Allah Ekber.

Ayaklar tekrar yan yana koyulur ve ykanmaya devam edilir. lem defa tekrar

edilir. Ve ayn ayetler okunur. nc tur bittikten sonra gassal sa elini lnn boynunun

altna geirir. Az kaldrr ve sallar. Batan ayaklara kadar kab su dklr. Sonra besmele

ekilir. Air suresi okunur. Her turun sonunda bu sure okunur. Sonra Allah Ekber dini slama

ve tevkifi imana hamd olsun. Allahm suyu tahur ve Kuran- nur Muhammed-i Beir ve nazir

kl. Allahm, bedenlerimizi su ile tahrir et ve amelimizi tebli et ve amelimizi tezkiye et. Bi

kelimeti ehedu enla ilahe illalah ve ehedu enla Muhammeden abdh ve resuluhu. Ve

ehadet ederim ki Allah hakkul mubindir. Allah Affetsin. Allah rahmet eylesin.50

l havlu ile kurulanr. Kurulandktan sonra slama uygun olarak kefen giydirilir.

len kii bayansa bayan gassal, erkek ise erkek gassal tarafndan ykanr. Kefen giydirildikten

sonra tabuta konur. nceden edilen anons saatinden nce ykama ilemi biterse cenaze

kaldrma saatine kadar cenaze kbleye ekilerek ve gelen cemaat sandalyelere oturtularak

Kuran- Kerim okunur. Cenaze konulan yerinden defa yekindirilerek alnr. Cenaze

arabasna konur. Bu arada lillehi taala el fatiha okutulur. Cenazeler vakit namazndan sonra

kaldrlr.

Cenaze namazlar camide veya mezarln bir kesinde nceden hazrlanm yerlerde

klnr. Ancak namazn klnaca yerin mezardan en azndan elli metre uzakta olmas

gerekir.51 Namazdan sonra gmlme ilemi balar. Cenaze topraa verildii srada zerine

toprak atlrken Yasin suresi okunur. mam Talkm verir. Bu Talkm sorgucu meleklere (enker

ve nekir) lnn verecei karllar belirten tlerdir. Mezar alrken ve lnn stne

toprak atlrken, defin ilemi srasnda krek elden ele verilmez. nce yere braklr, sonra

bakas tarafndan alnp ileme devam edilir. Byle yaplmazsa srekli mezar kazlaca

inanc vardr.52

l gmldkten sonra lnn erkek yaknlar bir saf tutup basal kabul ederler.

Daha sonra basal evde devam eder. Bir hafta boyunca cenaze evinde Kuran- Kerim

okutulur. Cenazenin gmld gnn ertesi sabah, gn aarmadan aile, akraba ve komular

50 eyh Nureddin 51 eyh Nureddin NUR 52 Yusuf KAPLAN

mezara karlar. Bunun Hadira53ya kmak denir. nc gn ise sadece aile mezar ziyaret

ederler. Bu ilem yine gn douunda gerekleir. Yine Kuran- Kerim okutulur. Bundan

sonra yedinci gne kadar mezarla gidilmez. Cenaze evinde basal kabul bir hafta srer.

Serinyol iinden gelenler iin kural bir kereye mahsus, yazn saat 15.00dan sonra kn saat

13.00den sonra basal ziyaretini yaparlar. Baka belde ve kylerden gelenler ise bu arta

tabi deildir. Her vakit gelebilirler. Cenaze evine komular ve akrabalar tarafndan bir hafta

yemek gnderilir. Yedi gn boyunca cenaze evinde yemek pimez.

Yedinci gnde erkeklerin cenaze evindeki dini ayininden sonra yemek verilir. Kadnlar

da mezarla giderler. Mezar banda Kuran- Kerim okunur. Lokum veya meyve suyu

datlr. Kolonya koyulur. lenin ruhuna Mevld- erif okutulur. Yedinci gne halk

arasnda Zb denir. Serinyol halk len kii zengin veya fakir olsun, tandk veya

tanmadk olsun, kim olursa olsun ayn kalabal oluturur. Aclar paylalarak insanlk

rnei verilir.

Yakn vefat edenler yas tutar. Erkekler sakal uzatr. Kadnlar da uzun sre balarn

kapatrlar. Ziynet eyas takmaz, ziyarete gitmezler. Daha nceleri Serinyolun nfusunun az

olduu zamanlarda cenaze demek tm kyn yas tutmas demekti. Dnler yaplmaz,

yksek sesle glnmez, kahkaha atlmaz. Eer TV, radyo varsa almazd. Ancak ky

durumundan kasabaya gemesiyle bu gelenekler azalm, cenaze olduu dnemlerde dnler

de yaplmaktadr. Farkl mahalle veya caddelerde oturmu olanlar iin geerli bir durumdur.

Cenaze sahipleri birka hafta boyunca her Cuma gn gne domadan nce mezarl

ziyaret ederler. Buhur yakp dua ederler.

d) Bayram zel Gn Yemekleri

Nusayrilerin kutlad pek ok bayram vardr. Bayramlarn mutlaka kurban keserek

kutlarlar. Bayramlarn ana mens Hirisi dir.54 Hirisiyi ancak bu konuda uzman olanlar

piirebilir. Kesine kurbann etleri byk kazanlarda drt-be saat piirildikten sonra iine

dvme katlr. Bir sre sonra erkeklerle budayla etin pekimesi iin kazanda buday

dverler. stnde de kuyruketi ve tereya karm eklenerek servis yaplr. Ayrca bayram

yapann tercihine gre bulgur pilav ile halanm et, koyun etli orba hazrlanr. Bayram

sahibi hirisi yapacaksa genellikle yannda ek yemek yaplmaz. Ekmekle servis yaplr. Ancak

53 Hadira, cenazenin ertesi sabah mezar banda Kuran- Kerim okutulmas, basal kabul edilir 54 Etli aure.

bulgur pilav hazrlanyorsa daha ok eit yaplr. Pilav, halanm et, faslye, cack, hamis55,

salata vb. yemekler yaplr.

Resilseniy (ylba) 14 Ocakta kutlanr. Nusayriler daha nce bu gnde ylban

kutlard. Bugne zg pek ok yemek hazrlanrd. Ancak gnmzde ylba Miladi takvime

gre kutland iin bugne olan nem azalm, ancak tamamen yok olmamtr. Birok evde

gelenek devam etmektedir. Gelenek usul Rasilseniyde zellikle kibbi56 yani oruk yaplr.

Halanm veya kzartlm hazrlanp, kutlamaya gelen misafirlere ikram edilir. Ayrca

knefe yaplr ve baklava alr.

Kddas Bayram Hristiyanlar ile ortak yaplan bayramdr. Hicri takvime gre 6

Ocakta, Miladi takvime ise 19 Ocakta kutlanr. Bu gne zg Zileybi57, ve fuvayet58,

sembusek59 yaplr. Ayrca itheyrucat60da hazrlanr.

Miladi takvime gre 14 Mart, Hicri 1 Martta Evvel Eder kutlanr. Bu gnde hemen

tm Serinyollular Haririt Eder (Stla) yaparlar. Haririt Eder yapm iin hayvanclkla

uraan aileler komularna st datrlar. Genelde bir-iki gn nce datm yaplr. Heririt

Eder misafirlere ikram edilir, bazen komulara da datlr.

Ramazan bayramnda aslnda Nusayriler kurban keser, bir ok et yemei piirilir.

Ancak bunun yannda kutlamaya gelen misafirlere kmbe61 ad verilen pasta ikram edilir.

Kmbe bayramdan bir iki gn nce hazrlanr. Bayram kutlamasna gelenler kolonya ve

ekerle karlanr.

e) Nusayrilerde Tabu ve Kutsal Yiyecekler

Nusayrilerde tabu olan yiyecekler gibi, kutsal saylan baz yiyecekler vardr. rnein

domuz etinin yenmesi dini kurallarca kesin olarak yasaklanmtr.62 Antakya dinsel inanlar

55 Bayramlarda yaplan dier bir yiyecekte hamistir. Hamis, kesilen kurbann cieri, kalbi ve biraz da etinden

yaplmaktadr. Bak yardm ile bunlar kyma haline getirilir. Kyma haline getirilen malzeme nce kavrulur. Daha sonra, soan ilave edilir. Pitikten sonra domates, kimyon, pul biber eklenir ve kartrlr. Ocaktan indirilir ve zerine ince kylm maydanoz serpilerek gelenlere ikram edilir.

56 Oruk. li kfte. 57 Zileybi, iine tarn costltib (hint cevizi), umra, rek otu, susam, tuz, maya, un ve su konularak yaplan bir

yiyecektir. ncelikle su ile un kartrlarak hamur haline getirilerek iyice yorulur. Dier malzemeler iine eklenir ve tekrar iyice yorulur. Hamurun mayalanmas beklenir. Mayalandktan sonra hamur elle ya yardmyla ince yufkalar eklinde alr ve yada kzartlr. Hamuru deiik ekiller verilerek gnn elenceli gemesi salanr.

58 59 60 Theyrucet : Ispanaklar iyice temizlenir, ykanr, doranr ve halanr. Halandktan sonra, sular sklr. nce

bulgurun iine domates, biber salas ve baharat konularak yorulur. Bulgur taneleri dalmayacak kadar iyice yorulur. Yorulma ii tamamlandktan sonra kk misket ekli verilir ve halanr. Daha nce hazrlanan spanak ve theyrucetler kartrlr. zerine zeytinya ve sarmsak dklr ve iyice kartrlarak yenir.

61 62 Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 03.03.2007 Serinyol

asndan olduka zengin yerleim yeridir. Burada yaayan Alevilerin yannda Snniler ve

Museviler de domuz etini yasak ve gnah bilirler. Nedeni sorulduunda bu hayvann kendi

pisliini yedii ve etinde hastalk olduu iin yenmedii aklanmaktadr.63le yiyen

hayvanlar, akal, yrtc kular da Aleviler tarafndan kesinlikle yenmez. Bunun dnda

yenmesi helal olan bir hayvan eer kural d kesilmise, hastaysa yenmesi sz konusu

deildir. Kurban kesilecek hayvan fatiha suresi okunup kesilir. Kurban kesen kiinin mutlaka

abdest alm olmas gerekmektedir. Eer hayvan lmnden sonra kesilirse etinin yenmesi

yasak ve gnahtr.

Dii hayvan eti yemek de Nusayriler tarafndan yasak kabul edilmektedir. Dii kei,

koyun ve inek eti yasaktr. Dii hayvanlarn dourganlk zelliklerinden dolay yenmedii

bilinir.

Bunlarn dnda deniz rnlerinden Kalamar, Karides, Midye ve pulsuz balk yenmesi

yasaktr. Ylan bal ylana benzedii iin yenilmez.64 Tavan adet grd ve dourganlk

zelliine sahip olduu iin yasaktr. Dudak yapsnn kediye benzedii iin ve etinin ok

kanl olmasndan yenmedii sylenir. Anlatldna gre tavann derisi soyulup asldnda

iki gn boyunca kan akarm. Nusayriler Adak ve kurbanlarnda kestikleri kurbann etini

suda bekleterek kannn iyice kmasn salarlar.

Birtakm yemeklerin yasaklanmasna karn baz yemekler de kutsal saylr. Hirisi,

Nusayri toplumunda gemiten gnmze stlendii grev nedeniyle kutsaldr. Hirisiyi

piiren kiinin ahlaki ve dini ynden iyi tannan biri olmas gerekir. Bundan baka kutsal

yiyecekler arasnda Ceviztiltib (Hint cevizi) nemli bir yere sahiptir. fndk byklndeki

bu ceviz, ilevi asndan kutsallk kazanmtr. Kuru veya ya zmden yaplan Nakfi de

kutsaldr. Nusayrilerin ibadetlerinde cemaata datmak iin hazrlanr. Kuru, kflenmi ekmek

bile pe atlmaz. Yerde grld karlr, ayak altnda kalmasna izin verilmez. Zira

ekmee basann bir daha ekmee doyamayaca inanc vardr. Yani ekmek de kutsaldr.

f) Yerel yemekler ve Pastalar

1) Tandrda Biberli Ekmek

Malzemeler

Yarm kilo taze kelek

3 adet soan

2 demet maydanoz

63 Yusuf KAPLAN Derleme Tarihi, 13.03.2007 Serinyol 64 Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 20.03.2007 Serinyol

Biber salas

Zeytinya

Susam, tuz, kimyon, zater (kekik)

Hazrlan

Soanlar soyulup ince bir ekilde doranr. Tuz ve biber salasyla kartrlp biber ve

soan pekitirilir. stne taze kelek katlp gzelce yorulur. Hazrlanan karma susam,

bir tutam zater, bir ay ka kimyon eklenip gzelce kartrlr. Son olarak maydanoz ve

tercih edildii kadar zeytinya eklenerek tandra hazr hale getirilir. Daha nce tandr yaklr.

Mandalina byklnde paralara blnen hamurlar alr, iine hazrlanan iten srlr. El

yardmyla tandra yaptrlr. Scak servis yaplr. Afiyet olsun.

2) Abu annuc

Malzemeler

patlcan

ki Domates

Drt biber

Zeytinya

Nar ekisi

Sarmsak, tuz

Hazrlan

nce tandr yaklr ve kz hazrlanr. Hazrlanan kzn iine nce patlcanlar koyulur,

ardndan domates ve biberlerde kzde piirilir. Piirilen malzeme ykanmadan soyulup tahta

zerinde inceltilir. Servis tabana koyulup zerine tuz, nar ekisi, ezilmi di sarmsak ve

zeytinya (miktar tercihe gre ayarlanr) eklenerek kartrlr. Souk meze olarak da

kullanlr. Afiyet olsun.

3) Kmbe

Malzemeler

1 bardak yourt

1 bardak sv ya

1 bardak eker

200 gr. eker

2 vanilya

2 kabartma tozu

Baharat

Susam, yumurta ak

Ceviz

Yapl

Oda scaklnda eritilen margarinin zerine yourt, sv ya, eker, baharat katlp

gzelce kartrlr. Daha nceden kabartma tozu ve vanilya eklenerek kartrlm olan un

yava yava karma katlr ve kulak memesi kvam tutturulur. Biraz yourduktan sonra

hamur be-on dakika dinlendirilir. Ceviz iriliinde ayrlan paralar ap iine hafif inceltilmi

cevizler koyulur ve kapatlr. Kalp yardmyla ekil verilip, yal tepsiye dizilir. Daha sonra

yzlerine yumurta ak ve susam serpilir. 200 C stlm frnda piirilir. Afiyet olsun.65

g) Deimler

- Az hayra yormak

- Eri oturup, doru konumak

- Kendi glgesinden korkmak

- t ite buyuruyor, it de kuyruuna

- Kadsn almak

- Gren de adam sanr

- Boyu srk, akl kvrk

- Ata et, ite ot vermek

- Kan scak

- Kansz olmak

- Kann imek

- Anann karnnda dokuz ay nasl durdun

- Ykn tutmak

- Ekmeini tatan karmak

- Avucunu yalamak

- Yreksiz olmak

- Yreini ferah tutmak

- Atei ykselmek

- Sinsilii dersinin altnda olmak

- Yz mnevver olmak

- Karnn srmek

- Akl knda olmak

65 Sabah GZEL, Derleme Tarihi, 24.02.2007

- Akl kt olmak

- Allahn dinini bilmek

- Vicdn temiz

- Doldurua gelmek

- Okumu, fakat anlayamam

- Kendini gstermek

- Kendini beenmek

- Aslna dnmek

- Byk eek olmak

- Dinsiz imansz olmak

- Rhmetli olmak

- Karnndan konumak

- Kimseyi takmamak

- pini uzatmak

- pine oynamak

- Hatal yolda yrmek

- Akl vermek

- Eli sk olmak

- Kendini bilmek

- Yz aklatrmak

- Camide Nmaz m klyordun ?

- Cephe kurmak

- Eli uzun olmak

- Dili uzamak

- Yryen mezar

- Srtna binmek

- Kuru topraa kalmak

- Yaarken lmek

- Teni eek teninde olmak

- Deli gcnde olmak

- Haddini bilmek

- Bym de klm

- Bir donda iki k olmak

- ki yzl ve iki dilli olmak

- Dili atall olmak

- Mavi gzl, ayrk dili

- nsanlk grmemi

- Yaralayp tedavi etmek66

h)Ataszleri

- Az yer, gz utanr

- Aza yedir, gz utansn

- Tala yumurta kavga etmez

- Uyuyan ylann, kuyruuna baslmaz

- Isrmadn eli, peceksin

- ki karpuz, bir koltua smaz

- A gzn, yoksa aarlar

- Isracak kpek, diini gstermez

- Havlayan kpein, ne faydas var ne de zarar

- Aa, dalnda grler

- evresine glge vermeyen aac, kesmek haktr

- Kpein, dman sopadr

- anssz kpein, uykusu Kurbn bayramnda gelir

- Marangozun kaps, terzinin ceketi skk olur

- Dnyann mal dnyada kalr

- Kpek, kuyruunu srmaz

- Durgun denizden korkulur

- Ey taht zerinde oturan, grdk seni hem aadan hem yukardan

- Kkken renmek, ta zerine, bykken renmek aa zerine nak yapmaya

benzer

- Yalan, ancak llerin arkasndan sylenir

- Gurbet, insan hem uzaklatrr hem de olgunlatrr

- Bizden uzak ol, zleyim seni, bize yakn ol, bkalm senden

- Kpein kuyruunu, krk gn kalba koymular, yine de kuyruunu bkm

- Herkesin sm, kendisine tatl gelir

- Her grdn krn, asasn krr ki sen onu yaratanlardan daha merhmetli ol

66 Zelha KAPLAN, Garip KAPLAN, Yusuf KAPLAN, Reat GZEL, Bedia KAVUKOLU

- Kadn,erkeini hem vezr hem de rezl yapabilir

- Gren gz kreldi, duyan kulak sarlat

- Kardein kavgas, eldeki kna gibidir

- Kardeimle birlikte amcam oluna kar, amcam oluyla birlikte yabancya kar

- Alk her eyi yaptrr

- Ortalkta bereket yoktur

- Cimriyi Allh sevmez

- Alttaki tarla, stteki tarladan daha fazla su ier

- Et aslm, kpek baknm

- Hrszn ve mterinin ne zaman gelecei belli olmaz

- Yumurta alan, altn da alar

- Akan su, pislik tutmaz

- Hayr yok, stelik duman kr eder

- alan a kalmaz

- Allh verdii hastaln ilacn da verir

- Sant, eldeki altn bilezik gibidir

- Sarholuktan sonra, hatrlay gelir

- Beni dvp alad, benden nce davranp davac oldu

- Kpee ta atmazsan havlamaz

- nsan sevdiren dilidir

- yilik yap, denize at

- Sevgi yrekte olur

- Allh almayanlarn dmandr

- Kurbaalarn dular kabul olsayd, her gn yamur yaard

- Eek mr boyunca eektir

- Erkek kuzu, bak iindir

- Sana Hakikti syledim diye, bana tokat atarsan, hakikt senden yana gemez

ncir aacnn yapra kazn aya kadar olduysa, dar k yat ve rtnme

- Kpee yaplan hayr onu doyurmaz, doyursa bile ona daim olmaz

- Avre eein, ancak mahalleye faydas dokunur67

) Beddualar

67 Zelha KAPLAN, Rehce KAPLAN, Sabahat GZEL, Sade ASLAN, Nureddin NUR, Yusuf KAPLAN, Serinyol

- Allh cann alsn

- Aya krlasca

- Eli krlasca

- atlayasca

- Hayr grmeyesice

- Gz kr olasca

- Gidiin olsun da dnn olmasn

- Hakkm hell olmasn

- in rast gitmesin

- Seni dourmaz olaydm

- Zehir zkkm ye

- Allh seni drsn

- Allh seni muvaffk etmesin

- Geberesice

- Bir yzn ak, bir yzn kara olsun

- Boyu devrilesice

- Hibir eyden tat almayasca

- Suyun kurusun

- Ta kesilesice

- Allh, sana doktorun bakamayaca bir yerine hastalk versin

- Allh seni uzaklatrsn

- Toprak seni kabul etmesin

- Bana ta yaacas

- Yemekten imekten kesilesice

- Batasca

- Allh seni yerin dibine batrsn

- ocuklarndan mahrum kalasca

- Kimse kapn almayasca

- Lnet olasca

- Allh seni srndrsn

- yi gn grmeyesice

- Her iki dnyadan kabul grmeyesice

- Eekten farkn kalmayasca

- Gz doymayasca

- Kk yola desice

- nsanlktan kasca

- Allh yzne tkresice

- Allh seni maks klasca

- Felce uraysca

- Eri br olasca

- Allhn gazabna uraysca

j) Oyunlar

Daha nceleri televizyon olmad iin insanlarn zaman geirmek iin pek ok oyun

oynad anlatlr. Bu sayede insanlar birbirlerine daha fazla zaman ayryor, daha fazla

kaynayorlard. Akam kt m fanus veya ra nda geirilen akamlarda birbirinden

gzel hikayeler anlatlr, pek ok oyun oynanrd. Gnmzde ise televizyon, bilgisayar ve

cep telefonu gibi teknolojik aletlerin hayatmza girmesi yznden hikaye ve oyun kltr

zayflamtr; ancak ortadan kalkmamtr. Oyunlar birka grupta toplayabiliriz :

1) Szl Oyunlar

2) Yzk Oyunu

3) Denek Oyunlar : Hido, Kezik atmaca

4) Atlama, srama : Uzun eek

5) Koma, Kovalamaca : Saklamba, krebe, ember evirme

a) Birbirini Savunma Oyunu

Bu oyun iin yaklak 12-14 kii gerekir. Oyuncular nce ift halinde gruplara ayrlr.

Oyuna bir lider seilir. Lider oyunu balatrken unlar syler :

- Ya hacirti itkili itkili le dahir zlem itkili

(Benim tam zlemin srtna ar gelsin)

zlemin grup arkada hemen onu savunur

- leo le dahir zlem itkili ?

(Niye zlemin srtna ar olsun ?)

Lider :

- leken le dahir min itkili ?

(ya kimin srtna ar olsun ?)

zlemin ifti baka bir gruptan bir isim verir. O verilen ismin grup arkada da hemen

onu savunuyor. Yaplan kk bir hata bile affedilmez, hemen komik bir lakap verilir. Artk

oyunda o lakap kullanlr. Lakap taklmayan son kii oyunu kazanr.68

b) Hido

nce bir oyun merkezi saptanr. ki ta kar karya konur. Biri uzun, bir de ksa

denek hazrlanr. Ksa denek iki tan stne konur. Sras gelen kii denekle ksa denei

havaya vurur, yerden biraz ykselen denei ikinci bir vurula uzaa frlatr. Kar taraf

talarn zerine yerletirilmi byk denee kk denekle dokunmak zorundadr. Kar

taraftan biri kk denei frlatr. Eer byk denee deerse dier grup oyuna balar.

Ancak demezse oyun devam eder. atlk hakk vardr. Kk denein frlatt yere

kadar ki mesafe byk denekle llr ve kan say kadar da yklenir.69

c) Yedi Ta (Kokuz)

Oyun iin yedi ta bir de top gereklidir. Talar hafif yass olmaldr. st ste yedi ta

dizilir. Bir de ebe seilir. Oyuncular srayla topla talar drmeye alrlar. Talar

dtnde ise ebe top ile oyuncular kovalar. Amac topu frlatp oyuncularn bir tarafna

dedirmektir. Bu srada oyuncular talar tekrar st ste dizmeye alrlar. Ebe talar

dizilmeden birisine topla vurmak zorundadr. Topun dedii kii ebe olur. Talar dizilene

kadar topu birine dedirmezse ebelii devam eder.70

k) Tekerleme (hikaye)

Bir varm bir yokmu. Bir pireyle bir bit varm. Bunlar bir yerde oturmu,

konuuyor, akalayorlarm. Birbirleriyle akalarken pire tandra dm. Bit zntden

salarn yolmaya, kendini dvmeye balam. Yoldan geen karga bitin halini grm.

Yanna gelmi ve sormu :

- Ye kamlen tinno le hiki meten tinno ?

(Sevgili bit, salarn neden yoluyorsun ?)

- Kamlen tinno meten tinno, Hasan (bit) vik bit Tennur,

(Bit salarn yoluyor, Hasan tandra dt)

- me ben ?

68 Ayten ASLAN, Serinyol, Derleme Tarihi 15.03.2007 69 Yusuf KAPLAN, Serinyol, Derleme Tarihi 18.03.2007 70 Sade ASLAN, Serinyol, Derleme Tarihi, 18.03.2007

(grnmedi mi ?)

- me ben

(grnmedi)

Bunun zerine karga oradan ayrlp bir aaca kondu, tylerini yolmaya balad. Aa

kargaya sormu :

- Ye kaken tinno le hiki tinno ?

(Sevgili karga neden tylerini yoluyorsun ?)

Karga da yle cevap vermi :

- Kaken tinno netfen tinno, kamlen tinno, maten tinno, Hasan viki bi tennur

(Karga tylerini yoluyor, bit salarn yoluyor, Hasan tandra dt)

- me ben ?

(grnmedi mi ?)

me ben (grnmedi)

Kargann konduu aa birdenbire ykld, kkleri ortaya kt. nekler glgesinde

oturmak iin geldiklerinde bu durumu grdler ve aaca sordular :

- Ye nahlen tinno, le hiki kellah tinno ?

(Sevgili aa, neden dallarn sarkttn ?)

Aatan yle bir cevap vermi

- Nahlen tinno kellah tinno, kakan tinno netfen tinno, kamlen tinno maten tinno,

Hasan vik bit tennur

(Aa dallarn sarktt. Karga tylerini yoldu. Bit salarn yoldu. Hasan tandra dt)

Bu haber zerine inekler birbirlerini boynuzlamaya, yaralamaya balarlar. Bir nehir

kenarna gelirler. Nehir ineklerin bu durumunu merak eder ve sorar :

- Ye barken tinno le hiki becen tinno ?

(Sevgili inekler, niye byle birbirinizi boynuzluyorsunuz ?)

nekler de cevap vermi

- Bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno kellah tinno, kaken tinno netfen tinno,

kamlen tinno maten tinno, Hasan vik bit tennur

(nekler birbirlerini boynuzluyor, aa dallarn sarktt. Karga tylerini yoldu, bit

salarn yoldu. Hasan tandra dt)

- me ben ?

(grnmedi mi ?)

- me ben

(grnmedi)

Bu szl