№ 07 (480)

2004@nurastana.kznurastana2004@mail.ru

Газет 2004 жылдың 22 наурызынан шығады

e-m

ail:

Бейсенбі, 21 ақпан2013 жыл

www.nurastana.kz

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ЖАСТАР АПТАЛЫҒЫ

HYP HYP ACTAHAACTAHA1 шенеунік 40 жұмысшының айлығын ала ма?

СӨЗІҢІЗ АУЗЫҢЫЗДА...

«Ірі транслтты� компаниялар топ-менеджерлері алатын е�бека�ы�а жетеміз деп ешкім ма�сат �ойып отыр�ан жо�. Біз айлы�ты а�ыл�а сыйымды етіп к�тереміз, мемлекеттік �ызметкерлерді� �зге б�лігі алатын е�бека�ыдан �лкен айырмашылы�ы болмайды».

Жо�ары лауазымды орындар�а білікті адамдарды� баруы т�р�ысында талмай е�бектенген Мемлекеттік �ызмет істері ж�ніндегі агенттігіндегі мырзалар енді сол шенеуніктерді� е�бека�ысын �сіру туралы м�селені �ол�а алып ж�р. Д�л �азір «к�ктегі» шенеуніктер айлы�ын �анша�а к�тереміз деп Экономика ж�не бюджеттік жоспарлау министрлігі мен %аржы министрлігі жанталасып жат�ан к�рінеді. Б�йырса, наурыз айында �сыныс жасайды екен.

Б�л туралы мемлекеттік �ызметті одан �рі жетілдіру бойынша Сарапшылар ке�есі �ткен кезде журналистерге Агенттік т�ра�асы )лихан Б�йменов м�лім етті (Forbes.kz 14.02.2013 жыл):

)й �айдам? «%азаншыны� еркі бар �айдан ��ла� шы�арса» дегенні� кері келіп ж�рмесе. 5ткен жылы к�зде «Сам�ры�-%азына» 7лтты� �л-ау�ат �оры» А% бас�арма м�шесі-ат�арушы директор Н�рлан Рахметовті� «Айлы�ым – 1,5 миллион те�ге. Зейнеткерлік �ор�а, салы��а стап �алатыны т�сінікті, сонда �олыма 1,2 миллион те�ге аламын. Аз ба, к�п пе? – деп �з айлы�ын Ресей �лтты� компанияларында�ы �ріптестерінен аз дегендей ы��ай таныт�аны ойымызда.

%�дай-ау, орта есеппен айына 30-40 мы� те�ге е�бека�ы алатын �арапайым 37-40 ж�мысшы ат�аратын істі б�л кісі жал�ыз �зі �алай ат�арып ж�р? деген с�ра� еріксіз ту-ындайды. Ерте� Экономика ж�не бюджеттік жоспарлау министрлігіндегілер мен %аржы министрлігіндегілер шенеуніктерді� де айлы�ын осы шамалас есептеп берсе еш та�данбаймыз. Халы�ты� салы�ынан ��рал�ан �азынаны ш�ленше �лестірген шенеуніктерге не шара?!

15-бетте 12-бетте

Сурдочемпионекінші сортқа жата ма?Эйнштейннен де ақылды қыз

Жәмила

СЕРКЕБ

АЕВА, ск

рипкаш

ы: Жәм

ила СЕР

КЕБАЕВ

А, скрип

кашы:

Скрипка таңдау Скрипка таңдау жар таңдаудан да қиынжар таңдаудан да қиын 7-бетте7-бетте

2www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21ақпан 2013 жыл

Орынтақ бос тұрмайды...

«Қазақстаннан қалыңдық алып қайтайық!..»

К�гілдір экраннан кезіктірген �арындасымыз �зін «�аза�станнан келген Гугумын» (б�л шамасы оны� �ытайша есімі болса керек) деп таныстырды. Сонымен, т�рт �ыз бір жігітті �аумалай билеп, "ндерін айтып та бітті. #н ая�тал%ан со� ж&ргізуші к�рермендерден �ай �ызды� �на%анын с�растыру%а кірісті. #ркім �зіне �на%ан �ызды айтып жатыр. Бір жас жігіт т�рып:

– Мен Гугудан бір н"рсе с�райын деп ем. Оны� жігіті бар ма екен? – деп с�ра�ты т�тесінен �ойды.

�ызы� іздеген к�рермендер ду ете �алды. �ыз:– Жо�, мені� жігітім жо�.– С�ра%ан себебім, мен жа�ында �аза�стан%а бара-

тын едім. Ол сахна%а шы��анда сондай "демі к�рінді, �атты �натып �алдым. #нді �айтеді, одан да ма%ан еріп кетсін. Мен оны ба�ытты етемін. Рас айтам... Мен анау жанында%ы жігіттен "демімін %ой... – деп сахнада%ы "нші жігітті н�с�ады.

Ж&ргізуші �аза� �ызына:– Сіз б�%ан �алай �арайсыз?Бізді� �арак�з к�п �ымсынбады: – Мен "н айта алатын жігітті жа�сы к�ремін. Ол "н

айта ма?Ж&ргізушіні� демеуіне с&йенген жігіт те тартын-

бады. �ымсынбастан �аза�ты� «Дудар-ай» "ніні� �ытайшасын ы�ылдай ж�нелді. #рине, м"нерін келтіріп, м"німен айтып т�р%аны шамалы. #н айтылып бол%ан со� ж&ргізуші:

– Гугу, са%ан "н �нады ма?– Жа�сы айтты.– Сен оны� �сынысын �абыл етесі� бе?– ...– Егер �абыл алса�, ал%а бір �адам жылжы. Ал

�абылдамаса�, арт�а бір �адам шегін де, "ні�ді айтып ж&ре бер... Музыка �осылсын.

Музыка ойналды да, ж�рт �ызды� не істейтінін к&тіп т�р. �ыз с"л кідірістен со� ал%а жылжыды да, жігіт сахна%а ж&гіріп шы�ты. Екеуі ��ша�таса кетті. �аза�ты� �ызы жа�а %ана сахнада бірге "н шыр�а%ан жігіт пен

Мемлекет басшысыны� �кімдерімен: Руслан Ыс�а��лы Омаров �Р «Сырбар» Сырт�ы

барлау �ызметі директорыны� орынбасары �ызметіне та�айындалды.

Марат А�ылшы�лы К$зетов �Р «Сырбар» Сырт�ы барлау �ызметі директорыны� орынба-сары �ызметінен босатылды.

* * *Мемлекет басшысыны� �кімдерімен:Д&улет Рыс��лбек�лы Оспанов �Р �арулы

К$штеріні� ��рлы� &скерлері Аэро�т�ыр &скерлеріні� �олбасшысы болып та�айындалды.

)ділбек �алибек�лы Алдабергенов бас�а ж�мыс�а ауысуына байланысты �Р �арулы К$штеріні� ��рлы� &скерлері Аэро�т�ыр &скерлеріні� �олбасшысы �ызметінен босатылды.

* * *�аза�стан м�сылмандары діни бас�армасыны�

кезектен тыс ��рылтайында Ержан �ажы Мал�ажай�лы Маямеров бір ауыздан Бас м$фти болып сайланды.

Ержан Мал�ажай�лы 1972 жылы ту�ан. «)л-Аз5ар» Ислам университетіні� Шари�ат пен ���ы� факультетін бітірген. Мысыр елі муфтиятыны� п&туа �абылдау б<лімінде бірнеше жыл т&жірибеден <ткен. 2011 жылдан бастап Шы�ыс �аза�стан облысыны� имамы болып келді.

* * *�Р �аржы министріні� б�йры�ымен �уаныш

�али�лы Н�рпейісов Салы� комитеті т<ра�асыны� орынбасары лауазымына та�айындалды.

�уаныш �али�лы 2010 жылды� �азан айынан �Р Б&секелестікті �ор�ау агенттігі т<ра�асыны� орынбасары �ызметін ат�арып келген болатын.

* * *�ызылорда облысы &кіміні� <кімімен, �Р

Президенті )кімшілігіні� келісімімен облыс &кіміні� орынбасары �ызметіне Aалым Махм�тбай�лы )міреев та�айындалды.

Aалым Махм�тбай�лы жа�а лауазым�а та�айындал�ан�а дейін «Сам�ры�-�азына» А� инновациялы� саясат департаментіні� директоры �ызметін ат�арып келді.

* * *�Р Т<тенше жа�дайлар министріні� б�йры�ымен

�ызылорда облысты� Т<тенше жа�дайлар департаментіні� басшылы�ына Са�ынбек Сират�лы �мірза�ов та�айындалды.

Са�ынбек Сират�лы б��ан дейін Атырау облысты� Т<тенше жа�дайлар департаментіне басшылы� жасап келген болатын.

�Р Мемлекеттік �ызмет істері агентті Алма-

ты �алалы� бас�армасыны� басты�ы �ызметіне Ба�тияр Камал�лы Камалов та�айындалды.

Б а � т и я р К а м а л � л ы ж а � а � ы з м е т к е та�айындал�ан�а дейін Алматы �алалы� )ділет департаменті директорыны� орынбасары �ызметін ат�арып келді.

* * *�ызылорда облысы &кіміні� <кімімен М�рат

Н&л�ожа�лы Ергешбаев Шиелі ауданыны� &кімі, Мархабат Жайымбет�лы Жайымбетов Арал ауданыны� &кімі, Ба�ыт Д$йсен�лы Жа�анов �азалы ауданыны� &кімі, М�рат Сам�рат�лы Имандосов �арма�шы ауданыны� &кімі болып та�айындалды.

Жа�а �ызметке та�айындал�ан�а дейін М�рат Н&л�ожа�лы �арма�шы ауданыны� &кімі, Мар-хабат Жайымбет�лы �ызылорда �аласыны� &кімі, Ба�ыт Д$йсен�лы �ызылорда облысы &кіміні� орынбасары, М�рат Сам�рат�лы �азалы ауданыны� &кімі болып �ызмет ат�арып келді.

БАСҚАЛ

АР НЕ ДЕ

ЙДІ?

Осы жылы 19 қаңтар күні Қытайдың Бірінші ұлттық арнасы CCTV-1-дің «Жұлдыз жолы» телешоуында мынадай бір жағдай орын алды. Жұлдыз болудан үмітті төрт қыз, бір жігіттен құралған топ сахнада ән шырқады. Төрт қыз – шетелдік, жігіт – қытай. Сол төрт қыздың бірі біздің қазақтың қаракөзі болып шықты.

Есімов пен Елеусізов: Қайсысына сенеміз?

– Елеусізов мырза айтып ж&рген жер сілкінісіне ке-лер болса�, оны кезекті пиар-акция деп �абылдайы�. Б�л шынды��а айнал%анша, пиар-акция болып �ала бергені жа�сы,– дейді "кім.

Жасылдар �оз%алысы т�ра%асыны� шенеуніктерден жа%ымсыз с�з естігені бірінші рет емес. Біраз б�рын Елеусізов Алатауды� б�ктерінде д&мпу болаты-

�ыздар%а �ош айтты да, жа�а %ана таныс�ан �ытаймен �олты�тасып сахнадан т&сіп кетті. �алы� �ытай м"ре-с"ре, ай%ай-шу, �ол шапала�тау...

�аза� �ызы ��рамында бол%ан топты� аты «Та� хо�бау Диян чюшия�» деп аталады. Б�л �нер тобы «Ж�лдыз жолы» телешоуына �атысудан б�рын фран-цуз �ызы мен �ытай жігіттен %ана ��рал%ан дуэт екен. «Пекин, Пекин» сынды бірнеше "нін %аламтордан бай�ады�. «Телешоу%а не &шін т�рт шетелдік �ызды алды�?» деген ж&ргізушіні� с�ра%ына �ытай жігіті: «К�птеген елден «мені тобы�а алшы» деп �сыныс жаса%андар жетерлік, мен осы т�ртеуін %ана та�дап алдым» деген �алжы� с�збен жауап �айтара салуы да к&дік ту%ызады...

Б�л бейнек�ріністі ал%аш �ытайды� www.ku6.com сайтынан бай�ап �алдым. Та�ырыбын «Бозбала �аза�станды� с�лу%а с�з салды ж"не оны �олына �ондырды» деп бадырайтып берген екен. М�нымен �атар �ытайды� е� беделді www.baidu.com сайтына да салынып, �аза�ты� �ызы "бден тал�ы%а т&сіпті. Пікірді� к�бі «О, мынау керемет �ой, �аза�стан%а ба-рып "йел алып �айтайы�!» деген ы�%айда. Телеарнаны� �ытайда%ы н�мірі бірінші арна екенін, елді� барлы� айма�тарында таралатынын ескерсек, о%ан �оса ба%дарламаны� кешкі «прайм-таймда» �ойылатынын айтса�, кем дегенде жарты миллиард �ытайлы�ты� тамашала%аны аны�. Оларды� ойына �аза� �ыздарын �ол%а �ондыру о�ай екен деген �%ым �яла%аны да к&м"н ту%ызбайды. Олай болса, �ытайды� с&р бойда�тары �алы�ды� алу%а �айда бару керек екенін ойластырып та �ойды. Есбол НҰРАХМЕТ

нын айтып, ж�ртты бункерлерін дайындай беруге ша�ыр%ан болатын. Ал Сейсмология институтыны� директоры Та�ат�ан Аба�анов �ала т�р%ындарына: «жер сілкінісі болмайды, м�ны �йымдастырып ж&ргендер бас пайдасын ойла%андар. Оларды �ата� жазалау керек,– деген-ді. 22 �а�тар к&ні т&нгі са%ат 22:38-де бес балды� д&мпу жылы �ала хал�ыны� з"ре-��тын �шырды. «Жер сілкінбейді» деп ж&рген сейсмолог ж�рт сенімінен ж�рдай болып, есесіне Елеусізовті� беделі �сіп шы%а келді.

Енді, міне, елді� аманды%ын ойла%ан эколог�а Есімов тиісіп отыр. #рине, Елеусізовті� болжамдары �ате шы%ып, Алматы д&мпуден аман �алса, ��дайды� бергені! Нұр ИСЛАМ

Елді жер сілкінісінен сақтандырамын деп жүрген Мэлс Елеусізов Ахметжан Есімовтен ыңғайсыз сөз естіді. Алматы халқының алдында есеп беру жиынын өткізген әкім жасылдар қозғалысы төрағасының жер сілкінетіні туралы жорамалдарын жарнамалық акция деп салды.

АПТА

«Н�р Астана» апталы%ыны� �жымы «Т&ркістан» халы�аралы� газетіні� бас редакторы Паттеев Ш"мшидин #шен�ожа�лына а%асы М�са �шеножа�лыны��айтыс болуына байланысты орны толмас �ай%ысына орта�тасып, к��іл айтады.

www.nurastana.kz3Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

ЭКСКЛЮЗИВ

Мен бүгінгінің Дон Кихотымын!ҰЛТЖАНДЫ БОЛМАЙ,

ЕР БОЛМАС!–�лтты жа�сы к�ру, халы��а

�ал�ысыз �ызмет ету туралы жиі айтасыз. Сізді�ше �лтжандылы� дегеніміз не?

–�лтжандылы деген – адамны� т�ла бойына ананы� с�тімен, Алланы� �діретімен берілетін �ажап асиет. Спортшы �лкен жетістікке жеткеннен кейін, біз оларды ардатаймыз. �йтсе де, сол спортшылар �лтжанды болса, жет-кен же�ісін тер т!гіп ал�ан ж�лдем деп �ана емес, �лтымны� жеткен жетістігі деп арайтын болса, ол чемпионны� �ны – мы� жылылы. Кешегі Бекзат Саттархановты Алла та�ала !мірден ерте алып кетті �ой. Сиднейде рингтен т�скен бетте жиырма жаста�ы о�ыланнан с�хбат алып т�рмын: «Ал Бекзатжан, же�ісін �тты болсын, б�кіл ел уанып жатыр», десем, ол: «Мен б�л же�ісімді )аза мемлекетіне, Т�ркістанны� 1500 жылды�ына арнаймын!» деді. Бекзатты� осы с!зі к�ллі халыты� ж�регінде саталып алды. Жойын жекпе-жектен кейін де 2уелі Отанын, ту�ан аласы Т�ркістанны� 1500 жылды�ын айтып т�р. К!рді�із бе? Іште айнап т�р�ан �лтжандылы, �лтты жасы к!ру, �лта берілу, ажет болса, сол �шін �рбан болу дегені�із осы.

– Сіз бір с�хбаты�ызда: «�азіргі жас буын �кілдерінен �лты �шін жа-нын ш�берекке т�йетін азаматты� бірегейі – Н�рба�ыт Те�ізбаев»-деді�із. Осы т�йінді пікірі�ізді тар�ата айтса�ыз.

– И2, шынында да, спортшыларды� ішінде �лжанды азаматты� бірегейі – Н�рбаыт Те�ізбаев. Бейжі� Олим-пиадасында ола ж�лдесімен «ай-налайындап», же�ісімен �ттытап жатанымызда, «Б�л азаты� жете алмай ж�рген жетістігіні� бір кішкене б!лшегі �ана, а�а, мен 2лі же�емін, аза�ыма 2лем чемпионы ата�ын алып беремін!» деген еді. Лондонда ж�лдеге іліне алмады, біра ішінде айнап ж�рген �лтжандылы сезімді айтса�шы!

– С о л � л т ж а н д ы л ы � � а з і р г і спортшылар%а жетіспейтіндей ме, �алай?

– Бізге жетпейтіні осы �лтжандылы ой, футболда да, баскетболда да, во-лейболда да, хоккейде де жетпейтіні осы. Кезінде таза аза балаларынан «На-мыс» футбол клубын �рдым. Мен Дон Кихотпын, жел диірменімен шайасан. )аза балаларыны� бастарын осып, бірімен-бірі азаша с!йлессін деген намыс ой менікі. Б2рі футболдан кейін, кешке жаын б!лмеге келіп: «�й, не

!лейік, не ерте� же�ейік! Отанымыз, халымыз �шін!» деп, бір-бірімен ана тілінде с!йлессін деген ниетпен азаша с!здік �растырып, жастытарыны� астына ойдым. <тірік десе балаларды� !зі айтсын, сол кезде бапкер бол�ан жандар айтсын! Сол �ой мені� Дон Кихотты�ым! )азір ондайлар аз. Б2рі орысша оы�ан, орысша ойлайды, орыс-ша с!йлейді, орысша ж�гіреді, орысша таматанады...

–Намыс демекші, 1992 жылы ашыл%ан футбол клубыны� атын да «Намыс» деп �ой%ан еді�із. «Намысты�» алдына �ой%ан ма�саты орындалды ма?Несіп ЖҮНІСБАЙҰЛЫ:

–Орындалды. «Намыс» футбол коман-дасын �рып, онымен Еуропа чемпионы, 2лем чемпионы болайын дегенім жо. О�ан 2лі к�н де ту�ан жо шы�ар. Біра, біз бір идеяны к!рсеттік: ол – «)аза деген ел бар, )аза мемлекетіні� б�кіл ауыр ж�гін азаты� �л-ызы к!теруі керек!» деген идея. Сол идея б�кіл халыты� есінде алды. «)аза�ым» деп зарлайтын, «аза�ым» деп жанын ая-майтын жастар туады ерте�, солар «На-мыс» клубыны� идеясын асататады деп ойлаймын. )аза мемлекетіні� футболда�ы намысын уатын алаш о�ыландары солар болады.

–«Намыстан» бастал%ан бас-

тама «Б(йтерек» болды дейді ізбасарлары�ыз.

–«Б2йтерекке» мен де �лесімді осып ж�рмін. Туризм ж2не спорт агенттігіні� басшылы�ына «Б2йтерек» деген атауды да �сын�ан мен едім. Шіркін, Бразилия-да оып келген балаларды� басын осып, �лтты клуб жасатар ма еді? «Мынау кешегі «Намыс»-ты� жал�асы �ой» деп мен де айтамын. Оны байа�андары�а рахмет.

– « Н а м ы с т а н » ж а р а л % а н са�ла�тары�ыз Н�рбол Ж�мас�алиев, Айдар К�місбеков, М�рат Тілешев, 0лібек Б�лешевке �азір �арап отырып �андай к�й кешесіз?

–Олар Алла та�аланы� мойын�а сал�ан ж�гін адал атарды. «Намыс» клубын �ру о�ай бол�ан жо. Ол кезде біз та-лайлармен «со�ысты», оны к!п ешкім біле бермейді. Балаларымызды мектеп-интернаттар�а абылдамай, таматан, орыннан аан, ойнатпа�ан, клубымыз-ды жарыса атыстырмай ой�ан кез к!п болды. Со�ыма шыра алып т�скендері аншама... Бір жарым миллион халы

т�ратын Алматыдан балаларымыз�а жа-татын орын таппай, екі топтан �рал�ан алпыс баланы аладан жетпіс шаырым жердегі �зына�ашта т!рт-бес жыл т2рбиеледік. Жаман «Жигулиіммен» к�ніне екі рет жаттытырушыларды жатты�у�а апардым. «Намыс» клубынан анаттан�андар осындай иындытан !тіп, !з міндеттерін абыройлы атарды. )азастанны� �рама командасына кірді, екі жігітіміз �раманы� капита-ны болып, аншама жыл ойнады. Мен олар�а ризамын!

«ҚАЙРАТ» – БІР ТӨБЕ, БАСҚАЛАРЫ – БІР ТӨБЕ

–КСРО т�сында талай мы�ты командалармен те� д(режеде �нер к�рсеткен «4айрат» туралы с�рамау м�мкін емес. Кезінде республика спортыны� символы іспетті бол%ан команданы� со�%ы кездегі беделі ту-ралы не айтасыз?

– Тек ана «)айрат» емес, «)айрат»-ты� атарына барлы ардагер, да�ты спортшыларымызды осар едім. Б�гінгі заманда ��дылытар !згерді. �йтпесе, «Астана», «Шахтер», та�ы баса демей-а, сол «)айрат»-а бар к�шті салып, ма�дайалды клуб жасатау�а болар еді �ой. «Неге біз «)айрат»-а �ана басымды береміз?» дейтіндер табылуы

м�мкін. Неге Испания «Барселона» мен «Реал»-�а басымды береді? Сол арылы 2лемдік аренада�ы б�кіл ж�лделерді же�іп алды. Неге а�ылшындар «Ман-честер Юнайтедін», «Арсеналын», «Ливерпулын», «Челсиін» алаан�а са-лады? Неге Италия !зіні� «Ювентусін», «Миланын» соншалыты 2лдилейді? <йткені, осы командалар арылы олар !зіні� футболда�ы е� ма�дайалды д�ниесін к!рсете алады. Сол секілді біз де «)айрат» арылы футболда�ы д2ст�рімізді асатату�а болар еді. Ал, біра, б�л заман – «мінгеспеймін, 2ркімні� !з мінген аты болсын, !зімні� �ана атым шысын!» дегендерді� зама-ны. «Шахтер», «Астана» деп алас�рып жатан да солар. )азастан футбол федерациясы басшылары біліктілік к!рсетсе, барлы к�шті «)айрат»-а салу керек еді. <йткені, ол – б�кіл )азастан тарихыны� футболда�ы ал-тын бастауы.

– «Бір атаны� балалары доп тебеді» атты �здік жоба�ыз да на%ыз халы�ты� жоба%а айналды. Осы

жобаныз ар�ылы �лкен футболда таныл%андарды� �атарына кімдерді �осасыз?

–Б�л жобаны� масаты – жастарды отбасы т!�ірегінде спорта баулу, оны� ішінде футбол�а т2рбиелеу. Бір Жамбыл К!кеевті� !зі неге т�рады! Оны� алдын-да К!кеевтер отбасынан Жігер ойнады. Жамбыл б�л жарыса бес жасында келіп ойна�ан. Мен оны футбол�а баулыдым демеймін, біра ол осындай доданы к!ріп !сті. Соны� арасында б�гін �лкен клубта, �рама командада ойнайды.

–А%ылшын футболын жа�сы к�ретіні�із, Еуропа футболы к�руге рахат д�ние екенін, Азия конфеде-

рациясына �тпегенімізді �кінішпен айтып ж�ретіні�із м(лім. Осы т�ста �азіргі �аза� футболына деген пікірі�ізді білгіміз келіп отыр.

–Тек ана !кінішпен емес, !те атал айтамын. Еуропа федерациясына енген-нен еш пайда таппаймыз. Біз Азиялы елміз. Егер Еуропаны жатайтындар «)азастанны� 14%-ы, Еуропада» дейтін болса, мен олар�а – бізді� елімізді� 86%-ы Азияда деп айтар едім! )аза ай-тады: «Басы� жетпейтін жерге ая�ы�ды салма» деп. Я�ни, !зі� Азияда отырып, Еуропа�а, Америка�а к!зі�ді салма.

Мені� �рама командам, таяу ж�з жылда не Еуропаны�, не 2лемні� чемпионатына атыса алмайды?! Ал, !зімізбен атар ж�рген <збекстан кеше Азияны� финалында ойнады. К!рді�із бе, мен нені а�сап отырмын? Мен Еу-ропадан ашып отыр�аным жо, оны� барлы футбол клубын к!ргім келеді. Кешегі Роналдоны� да, Руниді� де, Ибрагимовичті� де ойынын к!ргім келеді, олар Астана�а келсе тіпті жасы. К!руге жасы, к!руге рахат. Ал, мен к!рермен ретінде емес, маман ретінде айтып отырмын. Сондытан бізді� фе-дерациямыз тек ана Азияда болуы ке-рек! <йткені біз Азияда�ы мемлекетпіз. Мені� шырылдап ж�ргенім осы.

–Намысшыл спорт журналисіні� арманы �андай?

–Мендегі арманды айтып жеткізу иын. Неге десе�із, мына уаыт !згерген сайын, о�амда�ы ��дылытар !згерген сайын, біз ардата�андарды� барлы�ы та-сада алып барады. �рине, ай уаытты� да тізгінін жастар алады. Жа�а адамдар алады. Д�ние !тпелі, о�ан ешкімні� дауы жо. Айтайын деп отыр�аным, осы к�нні� !зі�де мен спортта�ы жеткен жетістіктерді� б2ріне ол со�ып т�рып, алда�ы к�ндерді ойлаймын.

Лондонда�ы 7 алтын медаль елімізді� абыройын асырды. Біра, соларды� ішінде алаш о�ыландары басым болма�аны абыр�амыз�а атты батты. Серік С2пиевті� медалін 6 алтын медаль-дан да арты к!ріп, уан�анымыз да сол. Мен спортшы, спорт айраткерімін, со-нымен атар, аламгермін. )аламгерлік ж�мысыма газет шаруасы кедергі бо-лып жатады. «Спорт» газеті – б�гінгі мекенім. Атар та�ны�, шы�ар к�нні�, батар кешті� б2рі сонымен !тіп ж�р. К!п д�ние бар жина�ан. )�дай соны жазып кетуге ��мыр берсе екен деп ана армандаймын. Бала-ша�аны�, елді�, Отанны� аман бол�аны – ол енді басты арман. Шы�ар к�ндей шынды.

–0�гіме�ізге к�п рахмет!

Әңгімелескен Нұргүл АХАНҚЫЗЫ

(Со�ы. Басы ткен санда)

4www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21ақпан 2013 жылМІНБЕР

Аймақтар дамуы басты назарда боладыЖуырда «Нұр Отан» ХДП Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек жұмыс сапары-мен Қарағанды облысында болды.

Бауыржан Байбек сапар кезінде партияны� облысты� филиалыны� XVII кезектен тыс конференциясыны� ж�мысына �атысты. Конференция ж�мысы аясында облыс �кімі Бауыржан �бдішев партияны� айма�ты� филиалыны� т#ра$асы болып сайланды.

Партия белсенділері алдында с#йлеген с#зінде Бауыржан 'ыдыр$али�лы жа�ын мерзімдегі партия ж�мысыны� негізгі басымды�тарына жан-жа�ты то�талды. Айма�тарда$ы партия ж�мысын к)шейту, �о$амны� билікке сенімін арттыру, мемлекеттік ба$дарламаларды� ж)зеге асырылуын ба�ылау ж�не жастармен ж�мыс жасауды жетілдіру м�селелерін атап к#рсетті. «'аза�стан-2050» стратегиясын тиімді т)рде ж)зеге асыру, е� алдымен билік партиясыны� тиімді ж�мысына байланысты. Конституциямыз$а с�йкес, 'аза�стан – �леуметтік мемлекет. Елбасы, +лт к#шбасшысы атап айт�андай, мемлекеттік �ызметкер халы��а �ызмет жасауы керек. «Н�р Отан» партиясы мемлекеттік аппарат ж�мысыны� халы�пен байланысын ба�ылап, ба$алау$а міндетті», деді Бауыржан Байбек.

Бауыржан Байбекті� айтуынша, м�слихаттарда$ы «Н�р Отан» ХДП депутатты� фракциялары сайлауалды

ба$дарламаны� ж)зеге асырылуын айры�ша назарда �стайды. Сондай-а�, биыл айма�та #ткізілетін ауыл �кімдеріні� сайлауында «Н�р Отан» партиясыны� депутаттары белсенді ж�мыс ат�аруы тиіс.

Бауыржан 'ыдыр$али�лыны� Абай �аласыны� т�р$ындарымен кездесуінде т�р$ын )й-коммуналды� шаруашылы�ты жа�$ырту мен баспана м�селесі тал�ыланды. Т�р$ындарды апатты жа$дайда бос т�р$ан )йлерді� ж�йі ала�датады. Бауыржан Байбек бір�атар ша$ын �ала$а т�н б�л проблема 9кімет де�гейінде �арастырылатынын жеткізді. Абай �аласында$ы 56 апатты жа$дайда$ы к#п�абатты т�р$ын )й )ш жыл ішінде б�зылма�.

Бауыржан Байбек Теміртау �аласында$ы �алалы� балалар ауруханасында бол$ан кезінде бір�атар кемшіліктерді сын$а алды. Партияны� жергілікті м�слихатта$ы депутатты� фракциясына ауруханада$ы ж#ндеу ж�мыстары )шін жыл со�ына дейін �аржыландыру м�селесін шешуді тапсырды. Сол к)ні Теміртау �аласында$ы Т��$ыш президент атында$ы тарихи-м�дени орталы$ында мектеп о�ушылары мен облысты� жастар белсенділерімен кездесті.Әзиза ӘБДІРАХМАНОВА

Туберкулездің тұзағынан сақтан! Қ .Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің студенттері туберкулез ауруы туралы дәріс тыңдады.

Ұлағатқа толы кеш С.Жиенбаев атындағы Ақтөбе облыстық жасөспірімдер кітапханасында «Тарихы құнды, болашағы нұрлы Қазақстан» атты әдеби-сазды кеш өтті. Кештің мақсаты – тағдыры талайлы еліміздің тәуелсіздікке дейінгі тарихы мен бүгінгі жетістігін дәріптей отырып, жастарды елжандылыққа тәрбиелеу, отаншылдық сезімін ояту.

Шара$а облысты� м�дениет бас�армасыны� бас маманы Фархад Досм�ратов, облысты� тарихи-#лкетану м�ражайыны� $ылыми �ызметкері Азамат 'алма$анбетов, облысты� жастар сая-саты м�селелері бас�армасыны� жетекші мама-ны Мейрамбек Бірманов, А�т#бе мемлекеттік педагогикалы� институтыны� о�ытушысы Жазира Жарас�ызы, сондай-а� жергілікті «Жас Отан» жастар �анатыны� белсенділері мен студенттер �атысты.

Кеш барысында тарихи-#лкетану м�ражайыны� �ызметкері Азамат 'алма$анбетов #ткен тари-хымыздан сыр шертіп, ��нды м�раларымыз бен тарихи ж�дігерлеріміз жайында ��гімелеп, ты� деректермен таныстырды. Облысты� жастар саясаты м�селелері бас�армасыны� #кілі Мейрам-бек Бірманов айма�та$ы жас тол�ынны� #зекті м�селелерін тілге тиек етіп, б�л ба$ытта ат�арылып жат�ан шаралар$а то�талды. Ал �деби кешті �нмен �рлеген кітапхана �ызметкерлері мен студенттер а�ын жырларын жат�а о�ып, к)й де шертті. Шара со�ында �атысушылар кітап к#рмесіні� ж�мысымен танысты. Р. ҚУАНДЫҚҚЫЗЫ,

кітапхана қызметкері

Омбудсмендер тәртіпті қадағалайды Астана қаласының Балалар құқықтарын қорғау департаменті таяуда мектеп омбудсмендеріне арнап «Оқушылардың өзара құқықтық қарым-қатынасы» атты құқықтық оқыту семинарын өткізді.

Семинар-тренингке Астана �алалы� Білім бас�армасыны�, �ділет департаментіні�, «Медиатор-лар ода$ы» �о$амды� бірлестігіні�, « Д е м е у » ж а с т а р д е н с а у л ы � орталы$ыны� #кілдері мен мектеп омбудсмендері �атысты.

О � у ш ы л а р д ы � а з а м а т т ы � � � � ы � т а р ы т у р а л ы т ) с і н і г і н ке�ейту ма�сатында былтыр Астана �аласында$ы жалпы орта білім беру мекемелерінде мектеп омбудсмендері ��рыл$ан бола-тын. Б�л семинар �р мектептен та$айындал$ан омбудсмендерді� т�жірибесін шы�дау$а арналды. Олар$а т�жірибелі мамандар тара-пынан біраз ке�ес берілді. Ал$аш�ы с#з кезегін ал$ан Астана �аласыны�

Балалар ���ы�тарын �ор$ау департаментіні� директоры Рысты Ж�мабекова жас#спірімдер арасын-да ���ы�б�зушылы�ты�, �сіресе, бас �алада к)рт к#терілгенін �ынжыла баяндап, болаша� за�герлерге осы ба$ытта жа�а міндеттер ж)ктеді. Мектеп омбудсмендеріні� негізгі міндеті жайлы баяндама жаса$ан Астана �алалы� �ділет департаментіні� маманы Жанар С�рсембаева мектептегі «т�ртіп са�шыларына» о�ушылар арасын-да туында$ан жанжалды шешуге �атысты за�герлік ке�есін берді. Ал �алалы� білім бас�армасыны� маманы Алмас Ж�баев б)гінде #зекті болып т�р$ан ла�кестік ту-ралы хабарланатын жал$ан а�парат

ж#нінде ��гімеледі. Со�$ы кезде о�ушылар арасында, «Жарыл$ыш зат �ойылды!» деп жал$ан а�парат тарату фактісі жиілеп кеткенін жеткізген білім саласыны� ма-маны, б�дан былай жал$ан дабы-ра к#терушілерді� �ылмысты� жауаптылы��а тартылатынын да атап #тті. Семинар барысында «Медиаторлар ода$ы» бірлестігіні� психологы А�сымбат Т#леуханова жеткіншектерді еркінен тыс ���ы�б�зушылы��а бастайтын жа$дайлар$а то�талып, біраз дерек келтірді.

'��ы�ты� о�ыту семинарыны� со�ында департамент директо-ры Рысты Ма$ауия�ызы мектеп омбудсмендеріне салтанатты т)рде ку�ліктерін табыс етті. Лариса ШҮКІРӘЛІҚЫЗЫ,

Балалар құқықтарын қорғау департаментінің маманы

Болаша� техниктерге ж��палы дерт жайында д�ріс о�ы$ан С.Асфендияров атында$ы 'аз+МУ-ды� фтизиопульманология кафедрасыны� о�ытушысы П.Жазыбекова ж�не терапия факультетіні� 6-курс студенттері Д.Шонаева, �.С�раншиева, С.Кенжебаевалар ��рт ауруыны� жалпы сипатта-масын т)сіндіріп, дертті� ж�$у жолдары мен оны� алдын алу шаралары жайында біраз ке�ес берді.

'�рт ауруы – б)гінде �о$амды ала�датып отыр$ан #зекті м�селелерді� бірі. Cзекті болатын себебі, ж��палы індет бол$анды�тан кез келген адамны� б�л дертпен ауыру �аупі бар. Сонды�тан да �рбір азамат туберкулезбен к)ресуді #зінен баста$аны д�рыс. Cйткені, туберкулез туралы толы��анды а�паратпен таныс адамны� ауруды� алдын алып, о$ан т#теп беруі же�іл.

Кох тая�шалары ар�ылы тарайтын дертті жыл сайын �лемде 9-10 млн. адам ж��тырып, оны� 3 млн-$а жуы$ы жары� д)ниемен �ош айтысады. Б)гінде ��рт ауруыны� к#рсеткіші, �сіресе, жастар арасында басым болып т�р. Кеселді� жыл #ткен сайын жасарып бара жат�анды$ы ала�датарлы� жа$дай. Себебі дертті толы� же�уге ауру$а �арсы егілетін д�ріні� #зі ж)з пайыз к#мегін бере бермейді. Б�л орайда, ауырып ем іздегеннен г#рі, ауырмайтын жол іздеген �лде�айда тиімді.

Б)гінде �лем бойынша туберкулез дертіні� к#рсеткіші ж#нінен 'аза�стан 5-орында (!) т�р. Осыдан-а� б�л ауруды� бізді� елде �аншалы�ты де�гейде �ауіпті екенін пайымдай бері�із. 'ынжылтарлы$ы, ж��палы індетті ж��тырып алып, со�ынан ем іздеп сабыл$андарды� басым б#лігін #зімізді� �арак#здеріміз ��райды. Сонды�тан �ауіпті індетті� алдын алып, �лт саулы$ын са�тау )шін, б�л ба$ытта е� алдымен жастарды� «к#зін ашып», сауатын к#тергенні� пайдасы к#п. Жұлдыз БАҒАШАРОВА

www.nurastana.kz5Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

Асаба – ерекше кґѕіл кїй иесі

АСАБАЛЫҚТЫ КӘСІП ҚЫЛЫП НАН ТАУЫП ЖҮРГЕН ӨНЕР АДАМДАРЫ АЗ ЕМЕС. БҮГІНДЕ БҰЛ САЛАНЫҢ ТІЗГІНІН ЖІГІТТЕР ҒАНА ЕМЕС, ЕЛ ІШІНДЕ ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫ ДА ҚОЛЫНА АЛЫП ЖҮР. СОЛАРДЫҢ БІРІ, ҚАРАҒАНДЫЛЫҚ ЖАС АСАБА – ӘМИНА СМАҒҰЛОВА.

КАРЬЕРА

– О с ы у а � ы т � а д е й і н о р ы с �ыздарыны� той бас�ар�анына талай ку� бол�ан едім. Алайда �аза� �ызын к�ріп отыр�аным ал�аш рет...

–�йымдастырушылы� ж�мысты� к��іліме �анат біт іретінін �немі сезінетінмін. О�ушы кезімде мектептегі мерекелік іс-шараларды� сценарийін жазатынмын. Университетте де сол ісімді жал#астырдым. Уа�ыт �те келе мерекелік іс-шараларды �йымдастыру мені� �олым екенін ��тым.

– А с а б а л ы � т ы к � с і п к е айналдыр�аны�а �анша уа�ыт бол-ды?

– С�йікті іс іммен ш�#ылданып ж�ргеніме бес жылды� ж�зі болды.

– Той бас�аруды� �ыр-сырын кімнен �йренді�?

–%йренгеннен б�рын, б�ны алдымен жан-т&німен сезіне білу керек. 'рине,

Әмина СМАҒҰЛОВА:

т&жірибе де �ажет. 'рбір асаба �ткізген &р кешінен саба� алып, шы�дала т�седі. Асаба �шін е� бастысы – к�тері�кі к��іл-к�й мен �зі�е деген сенімділік. Осы екеуі болса, кешті ж�ргізу аса �иын#а со�пайды. Сосын Алматыда д&л мен секілді асабалы�пен айналысатын &пкем бар. Екеуміз т&жірибе алмасып, басымыз#а бір ой келе �алса, а�ылдасып отырамыз.

–Ата-ана� б�л ж�мысы�а �арсылы� білдірген жо� па?

– Жо�. +айта анам мені �олдап, а�ыл-ке�есін беруден аянбайды.

– Б�л ж�мысты� сен �шін �иын т�сы бар ма?

– Б�л мені� с�йікті ісім. Сол себепті де мен асабалы�ты ат�ар#анда аса �иналмаймын. Асабалы� – ермек емес, жауапкершілігі мол ж�мыс. Кешті� к��ілді �туі е� алдымен асаба#а байла-нысты.

– $ а н д а й к е ш т е р д і �йымдастырасы�?

– Кез келген стильдегі , барлы� форматта#ы кештерді �йымдастырамын.

– К � б і с і н е � а н д а й т о й л а р д ы бас�арасы�?

–Шынымды айтсам, орыс тілді орталарды� тойына к�бірек барамын. Ал, �аза� тойларында екі асаба бірігіп ж�мыс ат�арамыз. 'ріптесім �аза� тілінде, мен орыс тілінде ж�ргіземін. Бізді� �алада &р т�рлі �лт �кілдері т�рады #ой. Оларды� к�пшілігі �аза� тілін т�сіні�кіремейді. Сонды�тан да кейбір тойларды екі тілде ж�ргізу керек болады.

– К�сіби �ызметі�ні� ��ны �анша т�рады?

–Ол �йымдастырылатын кешке бай-

Ж&, ол ол ма? Бізді� жігіттер одан да сор ж�мыстарды арланбай-а� істеп ж�р. Б�ларды� ж�мыстары тіпті о�ай. Біреу-міреу келе �алса, елпе� �а#а ж�гіріп есікті ашып �арсы алып, есікті ашып шы#арып салу. Бар бол#аны ашасы�, жабасы�. Ашасы�, жабасы�. Тек боса#ада «байлаулы» т�расы�. Тиын-тебен осымен-а� т�седі. «Тілал#ыш �ызметшілерді» «швейцарлар» деп атайды.

Олар &детте �ымбат мейрамханалар мен �она��йлерде �ызмет ат�арады. XVIII #асырларда Ресейге к�птеген швейцариялы�тар �оныс аударып, біразы �она� �йлерге �й �ызметшісі болып ж�мыс�а орналасады. Осы#ан орай �она� �йлерде �ызмет ат�аратын адамдарды «швейцар» деп атау �алыптаса баста#ан деседі. Швейцар – «Швейцария т�р#ыны» деген ма#ынаны білдіреді-мыс. Оларды� негізгі міндетіне келушілерге есік ашу, ж�ктерін б�лмесіне немесе к�лікке дейін апару, такси ша�ыру секілді ж�мыстар кіреді. Сондай-а�, такси, поли-ция, жедел ж&рдем, �рт с�ндіру �ызметіні� номерлерін ж&не жа�ын ма�да орналас�ан к&сіпорындарды білулері керек.

Б�л швейцарларды� б�дан да б�лек �андай ша-руалары бар екен деген оймен Астанада#ы «мен» деген бірнеше �она� �йлерді� боса#асынан аттап к�рдік.

Иә, қарауыл... Қарауыл болу үшін де қарулы жігіттер керек, әрине. Аңғарсаңыз шекара қорғайтын, елдің намысын қорғайтын небір алпамсадай жігіттер болмайтын нәпақа үшін қонақүйлердің есігін күзетіп жүр. Әттең, қазақтың ауыр салмақты осындай жігіттерін рингке шығарар ма еді дейсің. Қазір біздің ел бокста болсын, күресте болсын апайтөс, ұр да жық алыптар мен түйе палуандарға сусап отырғанда, бұлардың біреудің босағасында телміріп отырғаны жаныңа батады. Бірақ, бұл ісін намыс көріп жүрген бірі жоқ.

Алдымен е�сесі биік «Пекин палас�а» бас с��ты�. Есік алдына жа�ында#аным сол еді, зі�гіттей-зі�ігтей екі �аза� жігіті бір есікті екеулеп ашып, мені «��ша� жая» �арсы алды. Біра�, б�л �аза�тар к�рінгенге елпе� �а#уды еш намыс санамайтын секілді. Керісінше б�л «�ызметтеріне» екеуі де д&н риза. Соларына �арап, «е-е-е, демек, б�л «мырзаларды�» жала�ысы бізді� т�сімізге де кірмейтін жала�ы болды #ой» деп ойла#анбыз. С�йтсем, б�л бе-кер екен. Б�ны «Rixos President Astana» �она� �йіндегі швейцарды� с�зінен бай�ады�. Б�л жердегі жігіттер екіні� біріне емес, «асылды� �зі мен к�зіне #ана» есікті ашып, жауып ж�гіретін секілді. Мен кіргенде м&н бер-меген швейцарым, ішкі жа�тан шы��ан бір «ба#ылан#а» бір емес �ш есікті бірінен со� бірін ашып, алдына т�сіп зыр ж�гіріп шы#арып салды. Мен де осы бір есік ал-дында ешкім жо� с&тті пайдаланып швейцардан &�гіме суыртпа�тап к�рдім.

– Б�л жерде ж�мыс жасау �иын емес пе? – Басында с&л �иын секілді к�рінген. +азір �иын емес.

Екі жыл болды #ой осында ж�ргеніме. %йреніп кеттім.– Сонда#ы бар ж�мысы� есікті ашып, жауып т�ру

#ой? – Жо�. Б�дан б�лек келген кісілерді� заттарын кіргізіп,

шы#арып береміз.– Боса#ада байланып т�р#аны�а намыстанбайсы� ба?– Ж-о-о-�.– Б�л жердегі басты талап �андай?– Тіл білу керек. Аздап болса да а#ылшынша, т�рікше

с�йлей алу керек. – Шамасы жала�ылары� к�п шы#ар?– Жо#-&, аса к�п емес. М&селен, мен айына 60 мы�

аламын. Осы с&тте м&шинеден бір т�рік т�сіп, швейцар#а с�мкелерін алып ж�руді б�йырды. 'бден «елгезек» бол#ан бай#�с �аза�, ол айтпаса да &детінше с�мкесіне жармасып жат�ан.

Психологтарды� айтуынша: к�зетшілікке кірген жігіттерді� бойы тез �йреніп, бас�а ж�мыс�а кіруге аса ��лы� танытпайды екен. Мені�ше швейцарлар#а да б�л

дерт т&н болса керек. Тым болмаса �зге ж�мыс�а жа-рамсыз, есікті ашып, жауып т�рудан бас�а#а шамасы келмесе ма��л еді-ау. Біра�, барлы#ы да тепсе темір �зетін жігіттер. Тек жан �ина#ылары жо�. 'йтпесе, шетелдегі швейцарларды� дені зейнет жасында#ы кісілер болып келеді. Ал бізде е�селі жігіттер есік к�зетіп т�р#аны.

Есік к�зеткен жігіттерді «мейлі, �алай тапса да адал е�бегі #ой» деп а�тап алу#а да болады. 'йтсе де, батыр халы�ты� �рпа#ы н&па�асын іріден тураса деген ниет �ой біздікі.

Әлімхан СЫРБАЙ

Есік күзеткен жігіттер

ланысты. Ша�ырыл#ан �она� саны мен аптаны� �ай к�ніне �ойыл#аны да есепке алынады. Табысым барлы� �ажеттілігіме жеткілікті.

–Жаны�да �нші-биші, бейнеопера-тор, фото�а т�сірушілер бар шы�ар?

–'рине, т�тас бір командамыз. Олар мені� &рі &ріптестерім, &рі достарым.

–Ша�ын �алалар мен аудандар�а ша�ырса барасы�дар ма?

–Ол жа#ынан шектеу жо�. +аза�станны� �ай т�кпірінен ша�ырту т�ссе, сол жерден табыламыз.

– $ а з а � ы т �с і н і к п е н � а р а с а � «асабалы� – �йел затыны� �олы емес». Б��ан не айтар еді�?

– Б�л пікірмен келіспеймін. Е� алды-мен, жан-т&німен асаба бола білу керек. Ал, ер мен &йел деп б�лу м�лдем д�рыс емес.

'р адамны� ерекшелігі болатыны

сия�ты, &р асабаны� да ж�мысы &р т�рлі. Тек, «тамада» с�зіні� т�бірі грузин тілінен алын#ан. Я#ни, б�л с�зді� сол тілдегі ма#ынасы �олына шарап алып, &н сал#ан грузин азаматыны� бейнесі екен. Сол себепті де, к�п «тамадалар» �здерін ж�ргізуші деп атайды.

– Халы� сені �алай �арсы алады? $ызметі�е к��ілі тола ма?

–Тапсырыс�а жауапкершілікпен �арап, жіті дайынды�пен келгеннен кейін де олар ма#ан риза.

– $олы�да�ы дипломы�да �ай маманды� к�рсетілген? Маманды�ы� бойынша да ж�мыс жасайсы� ба?

–Жо#ары за�герлік білімім бар. Маманды#ым бойынша &лі ж�мыс істеген жо�пын.

–+немі дулы ортада ж�ргендіктен, езу тарт�ызар о�и�алары� да к�п шы�ар?

–Осы уа�ыт�а дейін неше т�рлі �ызы�ты ж&йтты бастан �ткердік �ой. 'сіресе, кеш барысында �она�тарды� белсенділік таныт�аны &серлі бола-ды. Бірде, той#а келген �она�тармен ая� астынан флэш-моб �йымдастырып жіберген едік. @те �ызы�ты болды.

–Асаба /мина �олы �алт еткендегі нені ермек �ылады?

–Бос уа�ытымды �лыммен, отбасым-мен �ткіземін. Жа�а сценарийлер жазып, ты� идеяларды жобалаймын. Сондай-а�, �йге с&н беретін �ол�нер б�йымдарын тігу – мені� ермегім.

– Рахмет! Ты� ойлары� табысты болсын! Әңгімелескен Ақбота ӘБІЛТАЙ

6www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21ақпан 2013 жылШАҢЫРАҚ

Қазіргі кезде қайын атасының а тын к ү н і н е қырық р е т қайталайтын келіндер жеткілікті. Баяғыд-а-а бақилық болған бабасының есімін келіншегіне беріп, Құдайдың құтты күні айтқызып қоятын бөріктілер де баршылық. Бүгінгі мәселеміз бас қосып, шаңырақ көтергенннен кейін келіннің қайын жұрт тегіне жазылуы турасында болып отыр. Келін атаулы күйеуінің фамилиясын не үшін алады, яки оның маңызы қаншалықты? Осы сауалдар төңірегінде жастардың пікірін білуді жөн көрдік. Б е к а р ы с

Жмабек:– К е л і н

� з і т с к е н о т б а с ы н ы � , �улетті� адамы болады. Енді осы �улетке келінді т о л ы � � а н д ы �абылдау шін с о л � у л е т т і � тегіне де жаз-

дыртады. Б�л �аза�та б�рын-со�ды болма�ан жайт. Та�ы да батысты� салып кеткен �легі деп санаймын �з басым. Жарыма �з тегімді бермеймін, �зіні� фамилиясымен жре бергені д�рыс. Атасыны� атын �ойып, келін боп тскен �улетті� руыны� да атын атама�ан, �деп деген са�талу керек. Жігіт ша�ыра�ына тсіріп, келіншегі ретінде онсызда иемденеді. (йел де адам, жар етіп ал�ан со�, та�ба басып, ен салуды� не �ажеті бар? Арулар жа�ы да ойлануы �ажет, ерте� �алай �ялмай-�ызармай атасыны� атын ма�танышпен «б�л мені� тегім» деп айтып т�ра ма? )аза�ы м�дениет пен сыпайылы�, инабат �айда �алады?

ргі кезде қайын атасының н к ү н і н е қырық р е т лайтынкеліндержеткілікті

Келінжан тегін өзгертті ме?Келінжан тегін өзгертті ме?Мадина Ерма�анбетова: –Т�рмыс ��р�ан со� тегім �згерді. Шы-

нымды айтсам, �з басым ал�аш�ыда а у ы с т ы р � ы м к е л м е г е н . ) ы з кнімдегі фами-лиям Агменова бо-латын. Жолдасым екеуміз осы шін біраз ренжістік. Атам заманнан келе жат�ан «ат

тергеу» салты бар. Атасыны� атын �ркез айтып жруіме тура келетінін ескерт-сем де, бір текте болайы� деп, к�нбеді. Оны� айтуы бойынша, отбасы бол�ан со� барлы� мшелері бір фамилия�а жазыл�аны ж�н. Сол себепті де бір текте болу�а шештім. Б�л м�селе �зімізді де тол�андырады. Б�рінен де ата салты-мызды ая��а тапта�анымыз �иын болып т�р. Тегімізді жазу �лтты� д�стрге с�йкес за�ды� т�р�ыдан бекітілсе, м�селе о�тайлы шешімін тап�ан болар еді.

)азіргі жастар арасында бір отбасы бол�ан со� бір фамилиямен жргенді ��п к�ретіндері баршылы�. Екі жас �зара келісіп ота�асыны� тегіне жазылып жа-тады. Дегенмен Мадинаны� с�зіні� де жаны бар. 3йленген кезде жігіттер жа�ыны� «Мені� шешем де ауыс�ан �улетімізді� тегіне, сен �улиемісі�? Мені� отбасымды сыйлама�аны�, �ке-шешем, туыс�андарым не дейді сосын?» деп жа�дайды жанжал�а дейін жеткізіп, табандап отырып алатындары к�п. 3йленбей жатып отбасылы� кикілжі�ге бармау шін де �ыздар тегін ауыстыру�а м�жбр. (йтпесе бар�ан жеріні� тегін алуды� аса бір ма�ызды �ажеттілігі жо�. Оны за� да міндеттемейді. Керісінше тегін �згерткен жа�дайда �а�азбасты )аза�станда ��жаттарды р�сімдеу маша�аты да �жепт�уір �уреге салаты-ны аны�. Жеке басын ку�ландыратын

��жаттарын, ж�мысына �атысты �а�аздарын тгелдей �згеруте тура келеді. Ал, ажыраса �ал�ан жа�дайда оны� маша�аты екі есе. «Неке ж�не отбасы туралы» За�ыны� «Ерлі-зайыптыларды� тектерді та�дау ���ы�ы туралы» 31-бабында екі адамны� �алауына �арай неке �и�анда тегін ауыстыру�а да, сондай-а� неке б�зыл�ан жа�дайда неке �ию кезінде та�да�ан тектерін са�тау�а немесе некеге дейінгі тектерін �алпына келтіруге ���ылы екендіктері к�рсетілген. Десек те, ірге алша�та�ан со� б�рын�ы фамилиясын кімде болсын �айтаратыны аны�. Б�л ретте ��жаттарын бастан-ая� �алпына келтіру тегін ауыстыруды� сарса�ынан асып тседі. Керісінше осы за�ды �лтты� дние-таным�а бейімдеп бекітсе, �о�амда м�ндай м�селе болмас еді.

К�зі ашы� а�а буын келінні� �айын ж�ртыны� тегіне жазылуын ке�ес кезінде салт-сана�а сыналай �а�ыл�ан

кесір екенін айтып �лек. (йтсе де, б�ны� байыбына бара бермейтін �ауым �лі де �з тегін �абылда�ысы келме-ген келінге то�теріс �аба� таныту�а бейіл. М�ны� б�рі, расында, е� алды-мен, �лтты� сананы� сырт�ы кштер саясатыны� �серінен �згеруінде болып отыр. (йтпесе, �аза� келіні о дниедегі атасын атама� тгілі, �зінен кіші �айын іні-сі�ілілеріне ат �ой�ан. Есті адам�а ерсі к�рінетін екі ж�йтті� бірі осы бол-са, екіншісі, бір кнде бас�а фамилия�а ауысу �ызды� ба�ып-�а��ан ата-анасыны�, ту�ан-туыстарыны� е�бегін ескермегендей-а� �сер �алдырады. 9лтты� т�лім-т�рбиемізде тере�нен тамыр тарт�ан философиясы бар халы�пыз дейміз. Ал, мына бгінгі тірлік соны жо��а шы�арып т�р�ан жо� па? М�ні мен с�ні �абыс�ан сол салт-д�стр �айда �алды? Ақбота ӘБІЛТАЙ

Бала кнімнен к�кейімде еміс-е м і с � а л � а н « к а д р л а р д ы » жа��ыртып от-ы р м ы н . Е с і к а л д ы н д а � ы �орада б�заулы сиыр, �ой-еш-кі, �кемні� мініс аты – «шестисот мерсі» �амаулы т�ратын. Жыл сайын к�ктемде мал т�лдегенде т н г е � а р а й �озы-ла�тарды, б�зауды �атып �алмасын деп й г е � к е л і п �оятын. Сол тн мен шін �те �ызы�ты �тетін. Сйкімді т�лдерді� �асынан айналшы�тап шы�пай, ма�дайынан, тама�ынан сипап жремін. Жас н�рестені� иісіндей �здеріне т�н оларды� да керемет ж�пар иістері бола-тын. Баламын �ой, тіпті, кейде т�лдермен шйіркелесіп с�йлесемінде. Ма�ыра�ан, м��іреген жі�ішке дауы-стары да �ызы�. Т�п-т�тті. Менімен с�йлесіп жатыр деп сезінемін.

Б а б а м ы з д а н � а л � а н а т а к � с і п т і � с т а н ы п ,

Бақыт деген – менің бала күндерімкнк�рісті� к�зіне айналдыр�ан �кем м е н ш е ш е м н і � ж а л ы � ы п , ш а р ш а � а н ы н к�рген емеспін. Кнмен таласып т�рып, е� бірінші істейтін тірліктері – � о р а � а б а -рып малдарды� аманды�ын білу. С о д а н к е й і н �деттегідей шешем сиыр сауады. (кем одан кейін ірілі- �са�ты малдарын �ріске айдап бара жатады.

Шешеміз сауып алып келген стін пісіреді, ішеміз, шай�а ��ямыз. 9йытып �аты� �ылады. 3лкен бір кесе �аты��а нан ба-тырып ішіп алса�, с�скеге дейін ас�азаннан с�лемдеме келмейтін. Кбіге пісілген �аты�ты� сары майы мен а� айранны� д�мін шіркін-ай �лі �мыт�ан емеспін. Ашы�ан айранын айтса�шы!.. Талай рет, мар��м �жемні� жайып �ой�ан ��рттарына �рлы��а тсетінбіз. Кейде �сталып �алып аз-маз тая� та жедік.

)азір жасым отыз�а таяды. <зім �ке атандым,

��дайды� берген ��лынша�тарын �сіріп жатырмыз. Мені� балаларымны� балалы� ша�ы �алай �туде?! (рине, �ызы�ты. Біра� мені� бала кндеріме млде ��самайды. Замандастарымны� балалары да тас �алада �сіп жатыр. К�пшілігі, �з йінде емес, �згеден жал�а ал�ан йде. Асыр салып жгіріп, ойна�ылары-а� келеді балапандарымны�. Біра� «Тыныш, �атты жгірме, ай�айлама, к�ршілер �рысады» деп тежеуге тура келеді. К�ршілерім – �ожайын орыс �йелді� «агенттері». Ша�ым айтса, шы�арып жіберер ��рсын. Онсыз да к�шіп-�онудан �ажыды�. )ожайын�а �ліміз келмесе де, балалар�а б�йры�ымыз �теді, ай�айлап �ол-ая�ын жіпсіз байлап, ауыздарын буып �оямыз.

И�, бізді� балаларымыз ауылда�ы азан-�азан тірлікті�, ала�сыз балалы�ты� �андай болатынын білмейді. (лгінде айт�ан �озы-ла� пен ��лынша�ты, б�зауды суреттен немесе теледидардан к�ргені болмаса, оларды сипап, мен ��сап шйіркелескен емес. Теледидардан �ала�ан «мультигін» к�реді, ноутбуктары да бар, �рине. Біра� б�рібір мені� балалы� ша�ым �ызы� сия�ты.

Балалары�ды ауылда�ы �ке-шеше�е апарып т�рса�шы деп а�ыл айтарсыз. Асы�па�ыз. )азір �ке-шешем де �алада. <ткен �асырды� то�ырауы бізді� йді малдан да, егінжайдан да айыр�ан. Тірлікті� со�ы сауда жасау�а �ласты. А�ырында, кн к�руді� жал�ыз амалы деп, ж�мыс іздеп �ала�а к�шті.

Бізді� балалы� ша�та�ы �ызы�тарды бізді� балала-рымыз к�рмейтіні бір жа�ынан �кінішті...Ғабит ҰЗАҚБАЙ

www.nurastana.kz7Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

КҮЙТАБАҚ

–К�пшілікке танымал Серкебаевтар �улетіні� �кілісіз. Сізді� шы�армашылы�ы�ыз�а тегі�ізді� �аншалы�ты септігі тиді?

– Жасырмаймын, септігі болды. Оны� барлы�ы да тек о�ды жа�ынан �сер етті деп айта аламын. Серкебаева бол�аннан жапа шегіп, �иынды� к�рдім деп �тірік айтпай-а� �ояйын.

–Ондай�а �ке�із М!рат пен а�а�ыз Ермек жол бермеген де болар?

–Мен бала кезімнен �рбір іске сал�ын�андылы� танытып, байыппен �арау�а $йренгенмін. Сонды�тан мектепте немесе жо�ары о�у орнында тая� жемек т$гілі, б�збіреулерден ауыр с�з де естіп к�рмеппін. Ондай бассызды�ты еш�ашан болдыртпаймын.

–Б�рібір туыстары�ыздан тарапынан �олдау к�рмеуі�із м&мкін емес...

–Жылы с�з бен орынды сын. %мір бойы ди-рижер бол�ан �кем ж�не а�аларым Ермек пен Бай�алиды� тек осы жа�ынан к�мегі болды. (йтпесе, мені сахна�а шы�арып, болмаса бас�алай ж�рдем к�рсеткен жо�. *аза�тар туыстарынан г�рі, алдымен таныстарына �ол+шын беруді ж�н к�реді емес пе?

– Жо�арыда «о�ды жа�ынан �сер етті» деп �алды�ыз. Сонда пайдалы жа�ы �айсы?

–Кішкентайымнан кейбіреулер секілді т+рмыста таршылы� к�рмегенімді айтамын. Нені �аласам, сол �олжетімді болды. Сосын �нерлі отбасымны� ар�асында музыкалы� тал�амым �алыптасты.

– Одан б!рын музыкалы� мектепте о�ыт�ан шы�ар?

– (рине! Жеті жасымда арнаулы мектеп-ке барып, музыканы� �ыр-сырын ме�геруді баста�анмын. К�п +замай музыкалы� аспап - скрипканы «серігім» ретінде та�дадым да, б$кіл жан-т�німмен «ауырып �алдым».

–Неге та�дауы�ыз скрипка�а т&сті? М�селен, сізден мы�ты домбырашы шы�уы м&мкін еді �ой...

–Мектеп табалдыры�ын енді атта�ан �ызда та�дау жасайтындай м$мкіндік болмайды, б+л ата-анамны� �алауы еді. Оны� $стіне, скрипка – бізді�

Жәмила СЕРКЕБАЕВА, скрипкашы:

Скрипка таңдау жар таңдаудан да қиын

«Коктейль»-ді тамашалаңыз!

«Коктейль» комедиялық мелодрамасы Қазақстанда прокатқа шығады. Бұл – Ұлыбритания мен Үндістанның біріг іп түс ірген ортақ туындысы. Фильм ал�аш 2012 жылды� шілде айында �з к�рермендеріне

жол тарт�ан еді. Н�тижесінде к�рермендер мен сыншыларды� к��ілінен шы�ып, кинос$йер �ауымны� ерекше ілтипатына б�ленді.

Аталмыш туынды коммерциялы� с�ттілікке ие болып, 9ндістанда прокатка шы��ан со�, фильм т$сірушілеріні� �оржынына 11 млн. жуы� рупий (2 млн. доллар) т$скен к�рінеді.

Әзиз «аюға» ие болды

«Берлинале» кинофестивалінде «Үйлесім сабақтары» фильмінің операторы Әзиз Жамбақиев үздік деп танылып, «Күміс аю» жүлдесін жеңіп алды. 63-нші Берлин кинофестиваліні� «Алтын аю» бас ж$лдесіне

Калина Питер Нецерді� «Баланы� �лпеті» атты румын карти-насы ие болды. Берлин кинофестиваліні� $здік режиссура�а берілетін ж$лдесі америкалы� Дэвид Гордон Гринге «К�шкіндер �міршісі» фильмі $шін берілді. 9здік сценарий ж$лдесіне иранды� Джафар Панахи «Жабы� шымылды�» фильміні� �деби негізін жаса�аны $шін лайы�ты деп табылды.

*аза�станды� картинаны� режиссері – (мір Бай�азин. Фильмді шы�ар�ан Ш�кен Айманов атында�ы «*аза�фильм» киностудиясы. *аза�станды� туынды Берлин фестивалінде м+ндай марапат�а ал�аш рет �ол жеткізіп отыр.

«Джоли» нарыққа шығады

Голливудтың әйгілі жұбы Брэд Питт пен Анджелина Джоли шарап өндіруді қолға алып отыр.Францияны� о�т$стігіндегі �здеріне тиесілі Шато Мираваль

(Chateau Miraval) жер иелігінде ал�ызыл шарап жасап шы�ару ісі �ол�а алынды. (йгілі француз шарап ашытушысы Марк Перренні� айтуынша, Питт пен Джоли шарап жасап шы�ару ісін толы��анды игерген.

«Олар Францияда�ы е� жа�сы шарапты жасап шы�аруда бар м$мкіндікті� ж+мсалып жат�анына к�з жеткізгісі келеді», – дейді ол.

«Miraval» маркалы ал�ызыл шарап наурыз айында нары��а шы�па�. Айтулы шарапты� этикеткасында $ш кісі есімі жазы-лып т+ратын болады: Джоли, Питт пен Перрен.

ша�ыра�ты� с$йікті аспабы. Біле білсе�із, Ермек а�амны� да кезінде шы�армашылы�ы скрипкадан бастау ал�ан. К�кем кейіннен �ншілік сала�а ауыс�ан деседі. Жалпы, аталмыш музыкалы� аспап ба�зы заманнан бар, оны тек хас шеберлер �ана ойна�ан.

– )зі�ізді со��ы атал�андарды� �атарына жат�ызасыз ба?

– Оны мен емес, бас�алар айтсын. %з-�зімді ма�таудан аула�пын. Бір аны�ы, сол скрипканы� ар�асында мен А*Ш, Франция, Бельгия, Син-гапур, Испания, бас�а да к�птеген елдерде шы�армашылы� кешімді �ткіздім. Мен �нер к�рсеткен мемлекеттерді� баршасын атап шы�у�а бірталай уа�ыт �ажет...

–Шетелдегі ты�дармандары�ыз�а к�бінесе �андай композицияларды орындап бересіз? Репертуары�ызда !лтты� музыка санаулы �ой?

–Неге олай айтасыз?! Керісінше, мен �аза�ты� к$йлерін, +лтты� музыкасын сахнада жиі орын-дайтын �нер иесімін. Оларды рок, поп, джаз, тіптен техно стилдерінде +сынып, к�пшілікті та��алдырып ж$рген мен шы�армын?! Сондай-а�, �оржынымда Вивальди, Бах, Моцарт, Сибелиус, Чайковский секілді классиктерді� туындылары да бар. Негізінен, мен музыка�а $лкен кірпиязды�пен �араймын. (уенді б$гін ты�дап, ерте� +натып, келесі к$ні репертуарына �оса салатын адам емеспін.

– Ал скрипканы ше? – О�ан тіптен айтарлы�тай жауапкершілік

танытатындаймын. Жа�сы скрипка та�дау – жар та�даудан да �иын (к�ліп). Б$гінгі та�да екі музыкалы� аспабым бар. Екеуі де неміс шеберді� �олынан шы��ан акустикалы� аспаптар.

– Со��ы жылдары сіз �н айтып, д&йім ж!ртшылы�ты та�-тамаша етті�із...

–Б+л к�птен бері ойымда ж$рген істі� бірі еді. Шыны керек, �аршадайымнан �н салуды армандадым десем болады. (йткенмен, арнайы музыкалы� маман�а $збей $ш жыл барып, во-калдан саба� ал�аннан со�, осы �нерімді �ол�а ал�анымды айтып �тейін. Я�ни, тосыннан еште�е де бол�ан жо�. Е� бастысы, �зіме +найды. Б+дан б�лек жуырда бойымда бишілік �абілетті� бары-на к�зім жетті. Сол себепті, болаша�та та�ы бір �ырымнан танып �алуы�ыз бек м$мкін.

– 2ншілігі�ізді сын�а ал�андар�а не дейсіз? – Еште�е. *азір біреуді� аузына �а�па� бола-

тын заман емес. Егер олар содан л�ззат алса, айта берсін, мейлі. %з басым б�збіреулер сия�ты �нерге жолдан �осыл�аным жо�. (н айтсам, �мірімні� он бір жылын музыка мамандарынан саба� алу�а арнадым. К�сіби білімім бар. Б�рінен б+рын, мен �ншілік жолымда «халтурить» етпедім, репертуа-рымнан «ресторанный» �нді таппайсыз.

– Сізді «т�каппар, билік�!мар келіншек» деп жатады...

– Білмеймін, біреуді� с�лемін алма�ан, �згелерге «жо�арыдан» �ара�ан, ауыр с�з айт�ан кезім бол-мапты. Билік�+мар дейтіндей б�збіреуді� «крес-лосын» тартып алма�аным да аны�. Ж$зім с+сты к�рінетіндіктен болар, к�пшілігі сіз айт�андай ойлайды. Та�ы да �айталаймын, �мірде �анша т$стер болса, сонша пікірлер болады. Б�ріне бірдей +найтындай мен ж$з доллар емеспін �ой (жылы жымиып). Б+л – мен $шін �алыпты �+былыс.

– Ендеше, сіз &шін �алыптан тыс жа�дайды біле кетсек.

– Т+ра�сызды�. Екі ж$зді, ісі мен с�зі �абыспайтын адамдарды жек к�ремін. Мені� ойымша, біреуді с$йсе�, со�ан со��ы демін �ал�анша адал болуын шарт. Мені� +�ымымда�ы т+ра�тылы� осы.

– 2�гіме�ізге рахмет!Әңгімелескен Алау АЙБЕКҰЛЫ

Бейсенбі, 21ақпан 2013 жыл

ЖОО ЖАҢАЛЫҚТАРЫ

8www.nurastana.kz

АУДИТОРИЯ

– Амантай �біл�айыр�лы, алдымен институтты� б�гінгі тыныс-тіршілігі ж�нінде айтып �тсе�із.

– Институтты азіргі тірлігі Елбасыны білім саласы ызметкерлеріні алдына ой�ан білімді дамытуды мемлекеттік ба�дарламасында айындал�ан тапсырма-ларды орындау�а ба�ытталып отыр. «�азастан-2050» стратегиясында�ы «...б�секеге абілетті дамы�ан мемле-кет болу �шін біз сауаттылы�ы жо�ары елге айналуымыз керек» деген �ндеуді – еліміздегі жаппай білім беру сала-сы ызметкерлерін "з міндетіне жауапкершілікпен арап, білім саласын сапалы жа�ынан жо�ары дегейге к"теруге шаыратын міндет деп білемін. Осы�ан орай, барлы ж$мыс жоспарларымызды айта арап, б�гінгі к�нні талаптарына с�йкестендіруге тырысып жатырмыз.

%ткен жыл біз �шін табыссыз бол�ан жо. &лтты т�уелсіз сараптау орталы�ыны республикалы ЖОО-лар арасында�ы мамандытар бойынша ж�ргізген рейтингінде институтымыз ал�ашы атардан к"рінді. Сонымен атар, жыл ая�ында оу орныны алты бірдей маманды�ы, сондай-а т$тас институт айта тіркелуден "тіп, аккредиттелген жо�ары оу орны атанды.

– О�у орныны� материалды�-техникалы� базасы-на то�талса�ыз.

– Институтты материалды-техникалы база-сы барлы талапа сай деуге болады. Оу орныны екі оу �имараты, Студенттер �йі мен сарайы, спорт кешені, екі асханасы ж�не �мбебап кітапханасы бар. Д�рісханалар мен арнайы кабинеттер, барлы оу зерт-ханалары ажетті $рал-жабдытармен, $рыл�ылармен жаратандырыл�ан. Студенттерді компьютерлік кластарда ж$мыс істеуіне, �аламторды тегін пайдала-нуына м�мкіндік жасал�ан. Компьютерлер жыл сайын толытырылып, жаартылып т$рады. Институтты барлы н�ктелерін амтитын локалды ж�йеміз бар. Былтыр бас �имаратымыз�а к�рделі ж"ндеу ж$мыстарын ж�ргізіп, іші-сыртын ед�уір к"ріктендіріп алды. Б$йыртса, оу орны та�ы бір жатаханамен толыпа. Алда�ы уаытта, жаа жатахана $рылысын бастауды жоспарымыз�а енгіздік.

– Ал о�ытушыларды� "ылыми #леуеті �андай де�гейде? Студенттерге білім беруде б�ны� ма�ызы зор "ой.

– Профессор-оытушылар $рамыны сапа-сы жылдан-жыл�а жасарып келеді. М�селен, білім ордасы ал�ашы ашыл�ан т$ста�ы – 2004 жылда�ы к"рсеткіштермен салыстыр�анда, �лдекайда жо�ары дегейге жетті. Оытушыларды �ылыми д�режелілігі

ЛУИНА:

Болашақ педагогтар қатаң сұрыпталадыАмантай НҰРМАҒАМБЕТОВ, Ақтөбе мемлекеттік

педагогикалық институтының ректоры, саяси ғылымдарының докторы, профессор

«Қариялар – асыл қазына»

Кембридждік бағдарламамен оқыдыАқтөбе педагогикалық институты жанындағы Білім қызметкерлерінің біліктілігін көтеру аймақтық орталығында К е м б р и д ж у н и в е р с и т е т і н д е г і Педагогикалық шеберлік орталығының бағдарламасы бойынша курсының жұмысы басталды.

Д ә с т ү р л і А қ т ө б е о б лы с ты қ қысқы спартакиадасына қатысқан Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының оқытушысы олжалы болды.

Кембридждік ба�дарлама бойынша біліктілігін арттыру�а Атырау мен Ат"бе облыстарынан жал-пы 34 оытушы "тініш білдірген. .

Орталы директоры З�уреш Ибайдуллаызыны айтуынша, екі айдан астам уаыта созыл�ан кур-ста, негізінен, оытушыны білім-білігін арттыру�а к�ш салынып, атысушыны �райсысына арнайы сертификаттар берілді.

�ысы спорт т�рлерінен "ткен сайыста 35-39 жаста�ы ерлер арасында к�сіби-шы�армашылы факультеті дене т�рбиесі кафедрасыны оытушысы Шы�ыс Т"леуов бірінші орынды иеленді. Ша�ы тебуде арсыластарын ша аптыр�ан оны б$�ан дейін де бірнеше жарыста ж�лделі бол�анын айтса дейміз.

Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының студенттері облыстық Қарттар үйінде осындай атаумен қайырымдылық концертін берді. Шараны масаты – жас $рпаты а�а буынды

$рметтеуге шаыру. Айта кетерлігі, институт басшылы�ыны жыл сайын $йымдастыратын д�ст�рлі концертіне тек т"менгі курс студенттері атысады. Осы жолы да бірнеше "нерпазды т$сауы кесілді. Ал мерекелік шара соынан жастарды "неріне т�нті бол�ан �арттар �йіні ди-ректоры Айдархан Наурыз�алиев ариялар атынан институт $жымына ал�ысын білдірді.

Шыңғыс – жеңімпаз!

де екі есе "сті. Б�гінгі тада, б$л республика бойын-ша орташа дегейден жо�ары. Алайда, б$л жетістікке томейілсуге та�ы болмайды. %йткені, �ылыми д�режесі бар оытушыларды арасында а�а буын "кілдеріні �лесі басым. Демек, оытушылар $рамыны таби�и артаюыны кадр $рамыны сапасына болашата тигізер �серін б�гіннен ойластыруымыз ажет. Оны �стіне,

�ылыми д�реже мен атаа ие болу т�ртібіні жаа ж�йесі енгізілгеннен кейін, б$л �дерісте біраз кідірісті туында�аны жасырын емес. Осы�ан бай-ланысты ендігі жерде жо�ары д�режелі кадр-ларды конкурсты негізде ЖОО-�а масатты т�рде магистратура мен докторантура�а б"лінетін

орындарды тиімді пайдалану арылы даярлау міндеті т$р.

– Оларды�, я"ни о�ытушыларды� білімін жетілдіру ж�мысына ин-

ститут басшылы"ы тарапынан �аншалы�ты к��іл б�лініп ж�р?

– &дайы "згермелі апараттар а�ыны заманында білім саласы

ызметкерлеріні білім-білігін т$раты т�рде жа�ыртып отыру – б�гінгі к�нні "зекті м�селесі. Сондытан біз б$л м�селеге тиісті д�режеде м�н береміз. Біліктілікті к"теру �рт�рлі ба�ытта ж�зеге асырылады (курстарда оу,

та�ылымдамадан "ту, семинар, �ылыми-�дістемелік конференциялар�а атысу, т.б.). Осы ретте, институт жанында�ы педагог кадрларды даярлау мен айта даярлауды айматы орталы�ы мен «Институт-Мектеп» �ылыми-педагогикалы орталы�ыны м�мкіндіктері пай-даланылатынын тілге тиек етсем деймін. Алыс ж�не жаын шетелдерден �алымдар мен �діскерлер шаыртылып, олар шеберлік сабатарын "ткізеді. М�селен, со�ы екі жылда Германиядан екі профессор шаырды. Олар салыстырмалы тіл білімі саласында�ы т�жірибелерімен б"лісті. %збекстаннан келген �алымдар Шы�ыс �дебиеті мен жазу тарихы бойынша д�рістер оып, саба ж�ргізді. Физика-математика, педагогика �ылымдары бойынша Ресей �алымдары арнайы д�рістер, оу-�дістемелік семи-нарлар "ткізді.

Президентті «Болаша» ба�дарламасы аясында б�гінде �ш бірдей оытушымыз М.Ломоносов атында�ы М�скеу мемлекеттік университетінде �ылыми та�ылымдамадан "туде. Білім ж�йесіні республикалы біліктілік к"теру орталы�ында 20 оытушы екі апталы дайындытан "тті. Оны ішінде екеуі Германияда, �шеуі Жапонияда болып, теориялы ж�не практикалы білімдерін байытып айтты. Алда�ы с�уір айынан бастап осы ж�йе бойынша та�ы 16 оытушымыз білім-біліктерін жетілдіріп айтпашы.

Институт оытушылары «Институт-Мектеп» �ылыми-педагогикалы зерттеу орталы�ы $йымдастыр�ан 12 жылды мектеп ба�дарламасына болаша мамандарды к�сіптік дегейін арттыру курстарынан "туде. Осыны барлы�ы оытушыларды біліктілігін к"теруге игі �серін тигізері аны.

– Ендігі #�гімені студенттер жайына б�рса�. Болаша� педагогтар к�біне �ай салада белсенділік танытады?

– Студенттерді о�амды белсенділігі жо�ары. Олар – �азастан студенттері Альянсыны, «Н$р Отан» ХДП Жастар анатыны, облысты педагог-тар о�амыны, жергілікті к�сіпода ж�не жастар ісі ж"ніндегі комитеттерді м�шелігінде. Ш�кірттерімізді "з алдына студенттік театры, $лт аспаптар оркестрі, хоры, спортты, дебатты клубтары бар. Б$ларды барлы�ы оларды болаша маманды�ына дайындайды. %йткені, "зіізге белгілі, б�гінгі мектеп м$�алімі – білім беретін маман �ана емес, о�амда�ы саяси-м�дени шараларды $йымдастырушысы. Сонымен атар институтты $рылыс, «Жасыл ел» жасатарыны бірнеше жылдан бері облыста жаз�ы ебек семестріні орытындысы бойынша бірінші орынды иеленіп келетіні де біз �шін �лкен м�ртебе.

Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жылwww.nurastana.kz

9АУДИТОРИЯ

Тіл мамандары тұғырдан көрінді

Өзекті мәселені талқылады

Төте жазумен танысты

Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институты оқытушылары арасындағы спартакиада биыл да жалғасын тапты.

Ақтөбе МПИ филология факультетінің мұрындық болуымен Елбасының «Қазақстан – 2 0 5 0 » Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын түсіндіру мақсатында «Жауапкершілікті тіл саясаты – қазақстандықтарды біріктіруші басты факторлардың бірі» атты «дөңгелек үстел» өтті.

Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтында Қытайдағы қазақ жазуының мәселесі талқылануда.

Жарыс�а �атыс�ан 8 команда то�ыз��мала�, �стел теннисі, волейбол, ша�ын футбол, стритбол, т.б. спорт т�рлері бойынша мы�тыны аны�тады.

– Д�ст�рлі т�рде �ткізіліп т�ратын спортты� сайыс б�л жолы да �те тартысты �тті. "ызы�ты да �ызу �ткен шараны тамашалау�а жинал�ан к�рермен де к�п болды. О�ытушылар ��рамы арасында �ткізілген спартакиада �орытындысында топ жар�ан филология факультеті бас ж�лдені еншілеп, ауыспалы кубок�а ие болды, - дейді �йымдастырушылар ал�асыны' �кілі Артур Азиев.

О�ан «Н�р Отан» ХДП А�т�бе облысты� филиалы, облысты� Тілдерді дамыту бас�армасы, халы�аралы� «"аза� тілі» �о�амы, �кіметтік емес �йымдар, БА" �кілдері мен студенттер �атысып, жолдауды' м�н-ма'ызы тілге тиек етілді. 2сіресе, мемлекеттік тіл, �штілділік, латын �ліпбиіне к�шу м�селелері бойынша келелі пікірлер айтылды.

«"ытай еліндегі �азіргі �аза� жазуы» та�ырыбында �ткен семинар-тренингті Шы'жа' �аржы-экономикалы� университетіні' о�ытушысы Бахарг�л Юмайыр ж�ргізеді. Бір ай�а жоспарлан�ан шараны' ал�аш�ы он бес к�нінде �атысушылар т�те жазуды' негізімен танысады. Екі кезе'ге жоспарлан�ан семинар�а �атысу�а 70-тен астам о�ытушы �тініш білдірген.

– О � у о р н ы н д а � ы ж о � а р ы с � р а н ы с � а и е маманды�тарды� тізімін тізбелесе�із.

– :зі'ізге белгілі, �азір мемлекет тарапынан м��алімдерді' имиджі мен педагог м�ртебесін к�теру ба�ытында бір�атар шаралар �ол�а алынып жатыр. Бірінші кезекте м��алімдерді лайы�ты е'бека�ымен �амтамасыз ету м�селесі т�р. М�селен, "Р Білім беруді дамытуды' мемлекеттік ба�дарламасында 2015 жылы педагогтарды' жала�ысы жеке секторда�ы е'бека�ы де'гейіне жа�ындайды деп к�рсетілген. Б�л �азіргі де'геймен салыстыр�анда, 2-3 есеге арты�. Ал м��алімдерді' �р�айсысы санат-тарына байланысты е'бека�ыларына �осымша �стеме алып отыр�анына да бір жыл болып �алды. Екіншіден, педагог кадрларды даярлау ж�не �айта даярлау сапасын жа�сарту ба�ытында ты' �адамдар жасалуда. «Болаша�» халы�аралы� ба�дарламасы аясында жа'а т�рпатты педа-гогтар дайындау мен біліктіліктерін к�теру процесі бастал-ды. Педагогикалы� маманды�тар�а б�лінетін мемлекеттік гранттарды' м�лшері де к�бейді. «Назарбаев зияткерлік мектептері» жанында�ы Педагогикалы� шеберлік орталы�тары, айма�ты� педагогикалы� кадрларды' біліктілігін к�теру орталы�тары ар�ылы мы'да�ан о�ытушы �айта даярлаудан �туде. Осыны' барлы�ы педагогтарды' беделін к�теріп, жастарды' педагогикалы� �ызметке тартылуына ы�пал етеді.

Бізді' институтта білім ал�ысы келетін талапкер �те к�п. Салыстырмалы т�рде айт�анда, оларды' басым б�лігі фи-зика, биология, география, дене шыны�тыру, шет тілі, �аза� тілі мен �дебиеті, педагогика ж�не психология, дефекто-логия маманды�тарын та'дайды. Алда�ы уа�ытта к�сіптік ба�дар ж�мысын к�шейтуді ма�сат етіп отырмыз.

– �азір жо�ары білімді жас кадрларды� ж�мыспен �амтылуы �зекті м�селе. Сіздер б�л проблеманы �алай шешіп отырсыздар? Сол сия�ты жас маманды ауыл�а ба�ыттайтын «Дипломмен – ауыл�а!» ба�дарламасы �алай ж$зеге асып жатыр?

– Институт т�лектерін ж�мыс�а орналастыру ісі жоспарлы т�рде жыл бойы ат�арылады. О�у жылыны' со'ына �арай �йымдастырылатын д�ст�рлі «Т�лектерді е'бекке орналастыру» шарасына А�т�бе облысты� білім бас�армасы мен �алалы� білім б�ліміні' басшылары, сондай-а� ауданды� білім б�лімдеріні' ме'герушілері мен кадр б�ліміні' мамандары �атысады. Т�лектерге жергілікті �кімшілік тарапынан к�рсетілетін на�тылы а�шалай ж�рдем, т�р�ын �й, коммуналды� т�лем же'ілдіктері, т.б. �леуметтік �олдаулар туралы т�сінік беріледі. Dкімет �аулысына с�йкес, айталы�, 2012 жылы ауыл�а бар�ан �рбір жас маман�а 70 айлы� есептік к�рсеткіш к�лемінде, я�ни 113 260 те'ге к�лемінде к�термеа�ы, 1500 айлы� есептік к�рсеткіш де'гейінде бюджеттік несие берілді.

Кезінде Президентті' �сынысына �н �осып, «Дип-ломмен – ауыл�а!» бастамасын республика бойынша ал�аш�ыларды' бірі болып бізді' институт т�лектеріні' к�тергенін атап айт�ым келеді. Б�л туралы кезінде БА" беттерінде жазылды да. Кейіннен б�л бастама республикалы� ба�дарлама�а айналды. Жыл сайын бітіруші т�лектерімізді' 70 пайыздан астамы ал�аш�ы е'бек жолын ауыл мектептерінде бастайды. Сонды�тан т�лектерді' ж�мыс�а орналасуы жа�ынан айтарлы�тай проблема жо�. М�селен, на�ты деректермен атап айтсам, бір �ана М��алжар ауданына со'�ы 3 жылда 119 жас маман жолдамамен бар�ан. 2011 жылы к�термеа�ы ал�андар саны - 39. Ал, 13 маман ба�дарлама ар�ылы пайызсыз баспана сатып алу м�мкіндігіне ие болды. 2012 жылы М��алжар ауданына республикалы� бюджеттен к�терме ж�рдема�ы�а

7 млн. те'ге, т�р�ын �й сатып алу�а 9,7 млн. те'ге жоспар-ланып, 20 маман к�термеа�ы�а ие болса, 2 маман т�р�ын �й сатып алды. Жас мамандар�а мемлекет тарапынан жасалып жат�ан жа�дай, бір жа�ынан, оларды' ауылды� жерде т�ра�тауына игі �серін тигізсе, екінші жа�ынан м��алімні' беделін к�теруге �ызмет етеді.

Биыл институтты 650-ге тарта т�легіміз бітірмек. "азірді' �зінде олар�а облыстан, к�рші айма�тарды' білім беру мекемелерінен с�раныстар т�сіп жатыр.

– Ал А�т�бе мемлекеттік педагогикалы� институтыны� на�тылы студенттерге жасап жат�ан м$мкіндігі �андай?

– Б�л м�селе – �рдайым бізді' назарымызда. Институтта�ы студенттерге �леуметтік �олдау к�рсету �ызметі ерекше ба�ылауда. А�ылы топта о�итын балалар �йіні' т�рбиеленушілеріне, м�мкіндігі шектеулі студент-терге о�у а�ысы бойынша же'ілдіктер �арастырыл�ан. Олар жата�ханада тегін т�рады. Балалар �йіні' т�рбиеленушілері арнайы ж�рдема�ы алады, институт асханасында а�ысыз тама�танып, оларды' �леуметтік �ажеттіліктеріне заттай к�мек к�рсетіледі. Сол сия�ты асыраушысынан айырыл�ан студенттерге институтты бітірер кезде 100 мы' те'ге к�леміндегі ж�рдема�ы берілсе, �леуметтік т�р�ыда �лжуаз топ�а кіретін жастарды' ем-домына деп емдеу орындарына тегін жолдамалар беру �рдісі де �алыптас�ан. Б�гінде осындай же'ілдіктермен институтты' бірсыпыра студентін �амтып отырмыз.

– Іргелі о�у ордасыны� алда�ы жоспарын б�ліссе�із.

– Институтты' �ым-�уыт ж�мысыны' негізгі ба�ыты – Елбасы Жолдауында�ы білім саласы �ызметкерлеріне ж�ктеген тапсырмасы мен білім беру ісін дамытуды' 2011-2020 жылдар�а арнал�ан мемлекеттік ба�дарламасыны' талаптарында ай�ындал�ан. Елбасыны' «"аза�стан – 2050» Стратегиясында болаша� педагогтарды о�ыту сапасын т�бегейлі жа�сарту м�селесі баса айтыл�ан. Осы�ан байланысты о�ыту �дістемелерін жа'�ырту міндеті т�р. Б�л ж�мысты' негізгі ба�ыттары: о�ыту �дерісіне инновациялы� �дістерді енгізу, ескірген не-месе с�раныстан «сызыл�ан» п�ндерден арылып, басым с�раныс�а ие болаша�ы ай�ын ба�ыттарды к�шейту. Болаша� мамандарды' т�жірибелік біліктілігіне басымды� беру. Осыны' б�рі институт о�ытушыларыны' к�сіби шеберлік де'гейіне �ойылатын талаптарды' к�шейтілуін туындатып отыр. Б�гінгі педагогикалы� ЖОО-ны' о�ытушысы со'�ы �лгідегі технологиялармен �арулан�ан, м��алімге �ажет т�л�алы� �асиеттерді �алыптастыру�а икемі де, білімі де, машы�-да�дысы да жеткілікті болуы тиіс. Б�л – болаша� педагогтарды даярлауда�ы білім беру мен т�рбиелеу �рдістеріні' ажырамас бірлігін �амтамасыз етуді' басты шарты.

Та�ы бір ма'ызды жайт – институт�а білімді жастарды тарту м�селесі. Т�птеп келгенде, білімі мен білігі �штас�ан маманды� иесі �ана келешекте мы�ты маман болып �алыптасады. Осы мы�ты кадрлар�а ерте'гі к�ні жас �рпа�ты' т�рбиесін сеніп тапсыратын жа�дай�а жетуіміз керек. Сонды�тан талапкерді институт �абыр�асына �абылдамас б�рын, оларды' білім де'гейін жіті тексеріп, таразыла�ан арты�ты� етпейді. Алда�ы уа�ытта осы ба�ытта�ы шаруаны �ол�а алма�шымыз. «Болаша�та педагог болып, бала о�ыт�ым келеді», деген талабы бар талапкерлерді білім сапасына �арай с�рыптаймыз.

– (�гіме�ізге рахмет! Әңгімелескен Айбек ТАСҚАЛИ,

Ақтөбе қаласы

ЖОО ЖАҢАЛЫҚТАРЫ

10www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жылСҰРАҚ-ЖАУАП

�Р Азаматты кодексіні� 22-бабын-да жасы он т�рттен он сегiзге дейiнгi к�мелетке толма�андарды� �рекет абiлеттiлiгi арастырыл�ан. Олар м�мiлелердi за�ды �кілдеріні� (ата-анасыны�, асырап алушыларыны� немесе ор�аншыларыны�) келiсiмiмен жасай-ды. М"ндай келiсiмнi� нысаны за�дарда к�мелетке толма�андар жасайтын м�мiле #шiн белгiленген нысан�а сай келуге тиiс. 14 жастан бастап к�мелетке толма�андар �здерiнi� табысына, ш�кіртаысына, �зге де кiрiстерiне ж�не �здерi жаса�ан санаткерлік меншiк "ы�ы объектiлерiне �з бетiнше билiк етуге, сондай-а т"рмысты "са м�мiлелер жасасу�а "ылы.

К�мелетке толма�ан бала�ызды� немен ш"�ылданып ж#ргенін алайда білуі�із керек. 'йтпесе, ол шы�ын�а батып жат-са немесе �згеге зиян келтірсе, сізді� т�леуі�ізге тура келеді.

Балам биыл 15-те. «Бизнеспен айналысамын» деп жұлқынып жүр. Өзінен үлкен жігіттермен араласып, біз түгіне түсінбейтін бірдеңелерді шаруалайды . Жаманшылық туралы ойламай-ақ қояйын, бірақ, бизнеспен ай-налысу үшін жас мөлшеріне шек қойылмай ма? ДӘРІБАЙТараз қаласы

Мәміле жасасуға хақылы

Сауалдарыңызға заңгер Таңат Жолдыбай жауап береді. Төмендегі электрондық поштаға сауалдар жөнелтуге,телефондар бойынша хабарласуға болады:E-mail: t.zholdybay@mail.ruтел.: 8 700 961 3120; 8 701 586 11 10; 8 707 892 55 14

Ақша талап етуге құқығы жоқ

Алты жылдан кейін сотқа берді...Қызым 12 жасар кезінде ойынды-шынды алысып жүріп, сыныптас баланың көзіне зақым келтіріп алған еді. Кезінде сот шешімімен емделуіне жұмсалған шығынын түгел төледік. Бірақ, ол өмір бойына мүгедек болып қалыпты. Енді екеуі де 18-ден асқанда, анау тағы сотқа беріпті. Мен қартайдым, өзім де ауырамын. Оған өле-өлгенімше төлеймін деп айта алмаймын. Не істеймін? БИБІХАДИША

Қарағанды

«Білім туралы» За�ында мемлекеттік бюджеттен аржыландырылатын орта оу орындарында ш�кірттерден аша жинау м#мкіндігі арастырылма�ан. Оны� есесіне, За�ны� 8-бабында �Р азаматтарыны� мектепалды, бастау-ыш, негізгі орта ж�не жалпы орта тегін білім алуын мемле-кет амтамасыз ететіні к�рсетілген. Егер мектеп-гимназия мемлекеттік оу орындарыны� атарына жататын болса, оушылардан аша талап етуге "ы�ы жо.

Мұрагер бола аламыз ба?

'ке�ізді� м"расын сол отбасында�ы бала-ша�асымен, баса да жаын туыстарымен бірдей �Р Азаматты кодексіні� 59-тарауында к�рсетілген за�ды м"рагерлік т�ртібімен б�лісуге "ытары�ыз толы жеткілікті. Себебі Кодексті� 1061-бабыны� 1-тарма�ына с�йкес за� бойынша м"рагер болу "ы�ын бірінші кезекте м"ра алдырушыны� балалары, оны� ішінде ол айтыс бол�аннан кейін тірі ту�ан балалары, сондай-а м"ра алдырушыны� ж"байы (за-йыбы) мен ата-анасы те� #леспен алады.

�Р Азаматты кодексіні� 925-бабына с�йкес жасы 14-ке жетпеген бала келтiрген зиян #шiн, егер зиян �здерiнi� кiн�сiнен болма�анын д�лелдемесе, оны� за�ды �кілдері (ата-анасы) жауап бередi. За�ды �кілдерді� зиянды �теу ж�ніндегі мiндетi жас баланы� к�мелетке толуымен немесе оны� зиян-ды �теу #шiн жеткiлiктi м#лiк алуымен тотатылмайды. Егер за�ды �кілдеріні� ж�бiрленушiнi� �мiрi мен денсаулы�ына

Баламның тегін қалай өзгертемін?Мен Ақтөбе қаласында қаржы-экономика колледжіне түсіп,

оқу курстарын уақытында тәмамдадым. Колледжде оқып жүргенімде бір жігітпен танысып, оған тұрмысқа шықтым. Сәбилі болдым. Тууы туралы куәлігі бар. Бірақ, тегі менің тегіммен жазылған. Күйеуіммен ресми некеге тұрып үлгермедім. Азаматтық хал актілерін тіркеу бюросына барып, некемізді әне-міне ресімдетеміз деп жүргенде кенеттен ауырып, қайтыс болып кетті. Қалада тұрғанымен, күйеуім тіркеуде (пропискада) болған жоқ. Әкесіз өсіп келе жатқан қызыма 18 жасқа толғанынша жәрдемақы алып тұру үшін не істеуім керек? АЛТЫНГҮЛ,

Ақтөбе облысы Ойыл ауданы

Үш ағайындымыз. Шешеміз бар. Әкеміз ертеректе бізді тастап, басқа отбасын құрып кетіп еді. Жақында қайтыс болды. Оның бала-шағасынан бізге бірдеңе ауыса ма? НҰРЛЫБЕК

Шығыс Қазақстан облысы

Қаладағы мектеп-гимназия басшылығы баланың ата-анасынан мектеп қорына 50 мың теңге төлеуді талап етіп отыр. Осы заңды ма?

ЖҰМАГҮЛАлматы

«Неке (ерлі-зайыптылы) ж�не отбасы туралы» �Р Кодексіні� 49-бабына с�йкес �зiн баланы� �кесiмiн деп мойында�ан, бiра баланы� анасымен некеде т"рма�ан (ерлi-зайыпты емес) адам айтыс бол�ан жа�дайда оны� �ке екенiн тану фактiсi сот т�ртiбiмен аныталуы м#мкiн. Ал �Р Азаматты іс ж#ргізу кодексіні� 291-бабында сот адамдарды� туысты атынастарын, егер за�дарда оларды анытауды� �згеше т�ртібі к�зделмесе, баса да за�ды ма�ызы бар фактілерді анытау туралы істерді арайтыны к�рсетілген.

Арызда арыз берушіні� андай фактіні ж�не андай масатпен анытау ажет екендігі к�рсетілуге, сондай-а арыз берушіні� тиісті "жаттарды �зге т�ртіппен алуы м#мкін еместігін растайтын д�лелдемелер келтірілуге тиіс. Мар"ммен �зі�із айтандай, бір жылдай бірге т"рып, азаматты некеде бол�аны�ыз ж�нінде де д�лелдемелер келтіруге міндеттісіз. Тума-туыстарды�, к�ршілерді�, дос-жаран, таныстарды� о�ан сотта ку� болуы, бірге т#скен фотосуреттері�із, б�лкім, жазысан хаттары�ыз ж�не басалары осындай ай�атарды� атарына жатады.

Егер арызы�ыз ана�аттандырылса, сотты� шешімі фактіні (мар"мны� с�биі�ізді� �кесі екенін) растайтын "жат ж�не азаматты хал актілерін тіркеу бюросында оны тіркеу немесе ресімдеу #шін негіз болып табылады.

келтiрiлген зиянды �теу #шiн жеткiлiктi аражаты бол-маса, ал толы �рекет абiлеттілігi бол�ан (я�ни, 18 жаса тол�ан) зиян келтiрушiнi� �зiнде м"ндай аражат болса, сот ж�бiрленушi мен зиян келтiрушiнi� м#лiктiк жа�дайын, сондай-а баса да м�н-жайларды ескере отырып, зиянды зиян келтiрушiнi� �зiнi� м#лкi есебiнен толы немесе iшiнара �теу туралы шешiм абылдау�а "ылы.

www.nurastana.kz11Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

АТАЖҰРТ

Көңілді қалдырма, атажұрт! Қазақстан алыстағы қандастарына қамқорлық жасап, тарыдай шашылған жұртының атажұртқа оралуына ұйытқы болған әлемдегі үш мемлекеттің бірі саналады. Дегенмен, ағайынның торқалы көші кейінгі кезде тоқырап тұр!

ЖАТ ЖҰРТТА ҚАЛҒАНДАРД�ниеж�зі азатарыны� 2011 жылы елордада

�ткен �рылтайына шетелден жастар а�ылып келді. Берісі Ресей, Мо��олия мемлекеттерінен келгендерді айтпа�анда, арысы Германия, Т�ркия елінен келген азаты� арак�здерімен ана тілімізде тікелей с�йлесу м�� болып, тілмашты� к�мегіне ж�гінуге тура келген-ді. &аза жастары т�рікше, немісше, а�ылшынша м�дірмей с�йлегенмен, азаша тіл атса�, жаута�дап арайды. К�зіміз жеткені, аза жастары ана тілін жо�алтысы жо. Атамекенді жасы к�реді. Ділі )лі де аза.

–�аза�ты� сіп-нетін жері – �аза�стан �ана. �ытайда�ы, Ресейдегі �аза�ты� болаша�ы жо�. Осыны ескере отырып, мемлекет шеттегі �аза�ты, �сіресе, жастарды атаж�рт�а кшіру м�селесіне басымды� бергені жн, – дейді саясаттанушы Айдос Сарым.

Б�гінде азатар )лемні� )р т�пкірінде �мір с�руде. *кінішке арай, осынау жат ж�ртта�ы бауырды т�бінде жо�алтып алуымыз )бден м�мкін. Себебі алда�ы аз жылда шетелдегі аза толы�ымен жергілікті �лта ж�тылып кете ме деген ауіп бар.

&ытайда 1,5 миллион�а жуы андасымыз тірлік кешеді. Шы�жа�да�ы 400-ге жуы таза аза мектебінде со��ы бес жылда ытайландыру арынды ж�ріп жа-тыр.

Мо��олияда�ы андастарымызды� саны – 150 мы�. *збек жерінде 1,5 миллионнан астам аза т�рады. Ала шапанды а�айын да б�рын�ы 700-ге жуы аза мектебіні� жартысын жауып, ал�анын аралас мектепке айналдыруда. 110 мы� аза т�ратын т�ркімен ж�рты да аза мектебімен «ош айтысты». 30 мы� андасымыз бар Т)жікстанда�ы аза тілі м)селесі м�шкіл халде.

&ыр�ыз жерінде 45 мы� аза бар. Айыр алпатылар елінде аза мектебі емге жо. 1999 жыл�ы �лтты сана м)ліметтеріне с)йкес, 42 657 азаты� 7546-сы ана тілін ыр�ыз тілі деп, 2449 – орыс тілі, 95 - �збек тілі деп к�рсеткен.

Ресей жерінде 1,2 миллион аза т�рады. Б�гінде б�л ел таза орыстандыру саясатын ашы ж�ргізуде. Ежелгі к�ршіміз бір миллионнан астам андасымыз�а бір �ана аза мектебін «иып» отыр.

«;р аза – мені� жал�ызым» деп жар салып іздер болса, Еуропада�ы 15 мы� азаты енді бір санаулы уаыттан со�, �лт ретінде жо�алтып аларымыз айдан аны. <лыбританияны� Кардиф аласында�ы Гла-морган университетіні� оытушысы, электронды-инженерлік �ылымдарды� докторы, Еуропада�ы &аза о�амдары ауымдасты�ы т�ра�асыны� орынбасары, профессор Хакан Одунжуны� «&азастаннан келетін апарат кириллица арпінде жазылып, орыс тілінде таралатындытан, шетелдегі азаты� ана тілін �йренуге м�мкіндігі жо. Балаларымызды� е� �рма�анда, тегі бір т�рік тілінен ажырап алма�анды�ына уанамыз» деуі к�п жайды а��артады.

Ендігі жерде бізге ж�ктелетін міндет – д�ниеге та-рыдай шашыл�ан азаты� басым б�лігін елге к�шіріп

алу. ;лемдегі аз азаты� шын жотаушысы болу. *зге ж�рта та�дыр дауылымен тап бол�ан �лтымызды� �рпа�ын жат ділге бермеу.

Журналист &�тма�анбет &онысбай андастарды елге )келуді «Н�рлы к�ш» ба�дарламасын жа��ырту арылы ж�зеге асыру�а болады деп есептейді.

–Асты�ты ал�ап – солт$стікте шо�ырлан�ан шаруашылы�тар ��ру�а м�н берген жн. 300-500 от-басы отыратын ауыл шаруашылы�ы мемлекеттік к�сіпорындарын �йымдастыру �ажет. %здерінен басшылы� пен ж�мысшы та�айындап, �ажетті �леуметтік нысандармен �амтамасыз ету ар�ылы �аза�тарды лек-легімен тез арада кшіріп �келуге бо-лады, – дейді ол.

«Асар» о�амды бірлестігіні� т�ра�асы &айрат Бодауханны� пікірінше, шетелдегі аза жастарын елге айтару �шін мемлекет <лтты ба�дарлама )зірлеуі ажет. М)селен, «Жас Отан» Жастар анатыны� жаны-нан шетелдегі аза жастарымен байланыс жасайтын, к�ші-он саясатын ж�ргізетін орталы ашаны ж�н.

20 МЫҢДЫҚ МЕЖЕ НЕГЕ ОРЫНДАЛМАДЫ?Елбасыны� «Оралмандарды� 2009-2011 жылдар�а

арнал�ан к�шіп келу квотасы туралы» Жарлы�ымен )р к�нтізбелік жыл�а 20 мы� отбасын к�шіріп алу жоспарлан�ан еді. Мемлекет Басшысыны� б�л Жарлы�ы 2009 жылы 15 мы��а, 2010 жылы 10 мы��а �ана орындал�ан екен.

–�аза� кші �сіресе, со��ы 3-4 жылды� ішінде мемлекетті� зі межелеген $деден шы�а алмай жатыр. Кптеген облыстарда кші-�онны� орындалуы 25-30 пайыз шамасында. Демек, біз �андастарымызды� ысты� ы�ыласын кемітіп алды�. %йткені, елге келген а�айынны� алдын тіл м�селесі орады. Орыс тілін білмесе�, ж�мыс�а орналаса алмайтыны белгілі болды. Б�л мемлекетті� стратегиялы� ба�ытын ай�ындап алуы �ажеттігін а��артады», – дейді Айдос Сарым.

«Халыты� к�ші-оны туралы» За�ны� 23-бабы-на с)йкес та�айындалатын квотаны алу�а ынталы а�айынны� атары жыл �ткен сайын азаюда. М)селен, 2011 жыл�ы квотаны� тек 36,5 пайызы �ана игерілген. Ал б�л к�нде Gкімет 2011-2014 жылдары жыл сайын 10 мы� отбасы�а б�лінуі тиіс ж)рдемаыны м�лде тотатты.

Басында елге а�ылдап жеткен а�айын�а мемлекет тарапынан ж)рдемаы та�айындау о� ниеттен ту�ан еді. Дегенмен, мемлекет берген «ерулік» оралман�а жетпей, орта жолда жеморды� к�мейіне ж�тылды. М)селен, 2008-2010 жылдары квота�а арнап б�лінген 60 милли-ард те�гені� 20 миллиарды к�ші-онны� т��ірегіндегі «барма басты, к�з ысты�а» кезікті. 2010 жылы Ал-маты, О�т�стік &азастан, Павлодар облыстарында 42 миллион те�ге к�леміндегі аржы олды болды. К�ші-онда�ы за�сыздыа атысты со��ы �ш жыл ішінде 10 ылмысты іс оз�ал�ан. 2009 жылы Мо��олиядан &азастан�а к�шіп келді деп �жат �ткізген 18 мы� орал-ман ол жата туылма�ан болып шыты. 2010 жылы елге

келді деген 2 мы� адамны� 1400-і шекарадан �тпеген. Алды��ы жылы &ытайда )р адамнан 3 мы� юаньнан жинап, 305 жал�ан виза жаса�андар аныталды.

Б�гінде елімізде к�ші-он саясаты к�пе-к�рінеу б�рмаланып, оралмандарды елге жа�ымсыз етіп к�рсету етек ал�аны шынды. &андастарымызды к�шіп келген мемлекетіне арай атауды� сыртында, оралман�а жабы-латын жала да к�п.

–Жа�азен о�и�асын кейбір орыстілді журнали-стер мен сарапшылар оралмандардан кргісі келеді. Б�л �андастарымыз�а жасал�ан ауыр �иянат!, – дейді саясаттанушы Айдос Сарым. – �аза�ты� саныны� кбеюімен мемлекет те �аза�ыланып, оны� с�ранысын, м�дениеті мен болмысын згертуге алып келуде. Отандастарымызды� жа�ымсыз бейнесін �алыптастыру�а заманы тіп бара жат�ан орыстілді �о�ам мен оны� белсенділері м$дделі болып отыр.

«ҮШІНШІ МЕМЛЕКЕТ»: ҮЗІЛГЕН ҮМІТ– Елбасыны� �аза� хал�ына т�уелсіздіктен кейінгі

жаса�ан зор е�бегі осы! М�селен, збектерді� шетелдегі диаспорасы біздікінен де кп бола т�ра, еліне бір де бір шетелдік збекті кіргізбейді. 60-70 пайызы Иранда т�ратын ;зірбайжан да �андасын ша�ырып отыр�ан жо�, – дейді Д$ниеж$зі �аза�тары �ауымдасты�ы тра�асыны� орынбасары С�лтан�лі Бал�абаев.

Т)уелсіздік жылдары ішінде атаоныса 1 миллион�а жуы андасымыз к�шіп келді.

«20 жылда миллион �аза�ты� елге оралуы – зор экономикалы� �леует. Олар �аза�ты� санын да, сапасын да арттырып жатыр. Б�л �алай бол�анда да �аза� $шін те зор стратегиялы� ма�ызы бар ау�ымды $рдіс», дейді саясаттанушы Айдос Сарым.

«Піскен асты� к�йігі жаман» дейді аза. Елбасы Жарлы�ы, мемлекетті� �станып отыр�ан саяса-ты бар, аржы б�лінген, ж�йе жасал�ан, жиырма жылды т)жірибе бар. Біра к�ші-онны� со�ы сиыр�йымшатанып барады. Осы уаыт аралы�ында к�ші-он саясатын ж�ргізетін мекеме т�ра�ын бірнеше рет �згертті. К�ні кеше зор �мітпен Ішкі істер министрлігіні� арауына берілген к�ші-он мекемесі б�л к�нде Е�бек ж)не халыты )леуметтік ор�ау министрлігіні� �рамына айта �туде. Жиырма жыл бойы андастар саясатын ж�йелі жол�а оя алмауымыз неліктен?

–«Н�рлы кш» ба�дарламасыны� то�талуыны� зі кші-�он саясатыны� ж$йелі жол�а �ойылмауыны� д�лелі, – дейді Айдос Сарым. – Кші-�он жніндегі комитетті� ���ы� �ор�ау ведомствосынан азаматты� орта�а берілуіне орай екі т$рлі $міт оян�андай бол-ды. Біріншісі, «Н�рлы кш» ба�дарламасын �айтадан іске �осу�а м$мкіндік бар. Солт$стіктегі айма�тар�а �андастарды �оныстандыру ар�ылы �аза�ыландыру саясатын ешкімге жалта�тамай ж$ргізетін кез келді. Екіншісі, �о�амны� ішінде кшпен бірге келген, оны� ���ыл-ш���ылын бір кісідей білетін бір топ �о�ам �айраткері пісіп-жетілді. Мені� ойымша, сол азаматтарды� біреуін кші-�он мекемесіні� басшысы етіп �ойып, �аза� кшін жандандыруды ойластыр�ан жн.

Статистика агенттігіні� м)ліметіне ара�анда, 2012 жылы к�ші-он ед)уір т�мендеген. 2011 жылы аза�стан а 28462 адам к�шіп келсе, былтыр елге 1381 адам кем келді.

;лемдік т)жірибеге с�йенсек, Германия мен Изра-иль мемлекеті к�ші-онды шетелде �йымдастырады. К�шуге ниет білдіргендер алдын ала тізімделіп, орна-ластыру м)селесі толы шешілген со� барып, Отанына шаырылады. &аза еврейде емес, неміс те бола алмай-ды?! Атаж�рта бет б�р�ан к�шті� тоырауы осыны а��артады!

«Енді біз м�мкіндігі аз адамдар�а жа�дай жасауымыз керек. Gкіметке Мо��олияны�, &ытайды� азатарын малымен, техникасымен )келуге �сыныс жасады. &ытай да, Мо��олия да кедендік салы т�леген жа�дайда р�сатын беріп отыр. Біра &азастан�а )келуге бізді� билік тарапынан арсылы бар», дейді С�лтан)лі Бал�абаев.

Елбасы 2015 жыл а дейін �аза�станды�тарды� санын 20 миллион а жеткізуді билікке міндеттеген еді. Б�гінде жер к�леміні� ау�ымдылы ы ж�нінен �лемде то ызыншы орын алатын !лтымызды� саны 17 миллион а да жеткен жо�! Алашты� баласы �олды� саласындай бір, т�юлі ж!дыры�тай бекем болса ана т�уелсіз елімізді� т! ыры берік болма�.Гүлшат ХАМИТ

12www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жылТАНЫМ

Әрі ойлап, бері ойлап, ақыры қазақтар өте сирек меңгерген бір мамандық болса, ол математика шығар деген тоқтамға келдік. Айтқандай, халқымыздың есепке жүйріктігін, алғырлығы мен зеректігін жіпке тізе бастағанда өзеуреп өзгелерге дес бермейтіндігіміз және бар ғой. Дегенмен, шындықтың көзіне тура қарау ләзім, «таяқ лақтырсаң академикке тиеді» дейтін сөз, сірә математиканы маңайлай алмайды. Бұл – негізінен алғанда өте кірпияз ғылым, екінің бірінің жүрегі дауалап, бірден тәуекелге бара бермейді. Бұл сала бойын-ша докторлық түгілі кандидаттық диссертация қорғаудың өзі аса оңай шаруа емес. Ал жыл сайын мыңдап мектеп бітіріп жататын түлектеріміздің математикасы бар оқу орнына келгенде сырғақсып кететіндігін және жасыруға болмайды. Бірақ қалай дегенде де қазір математикасыз күн жоқ.

Докторлы демекші, математика саласы бойынша жо�ары �ылыми ата ал�ан аза зиялыларыны� �зі саусапен санарлы. Жылма-жыл «балалай» бермейді, ол �шін д�ние ж�зі �алымдарыны� келісімі керек, мейлі, дифференциялы те�деулер теориясын "р т�рлі аудиторияда, "р т�рлі тілде т�сіндіре бері�із, біра т�пкі негізі орта, я�ни, математикадан ашыл�ан "рбір жа�алы – к�ллі �ркениетті� олжасы. $алай дегенде де, енді �з %�ымымыз�а же�ілдеу бір мысал�а ж�гінейік. Алма-тыда жан-жаты білім беретін жал�ыз �ана физика-математика мектебі бар. 'рбір оушы о�ан конкурсты т"сілмен абылданады. Ниет білдіргендерді� барлы�ы т�се алмайды. Оннан, ж�зден – біреу. Ал, бір уаныштысы, д"л осы к�ндері ел экономикасын �рге с�йреп, шетелдік "ріптестерімен «айтыса» т�сіп, инвестициялы ахуал�а да жан бітіріп, �кімет аппаратында, сан т�рлі аржылы министрліктерде, азулы банктерді� басшылы�ында белсене кірісіп осы мектеп т�лектері ж�р. Аиаты осы, б%л ж�нінен кез келгенмен б"с тігісе аламыз. Б%л – нені к�рсетеді, біз аншалыты сырт елдерден оып келіп жатырмыз деп к�кірегімізді %р�анымызбен, на�ыз метематиктерге "лі де з"руміз. Егемендік соны талап етеді, %шыр уаыт заман с%ранысына жауап берерлік математикалы маман даярла�ыздар дегенді к�н т"ртібіне ата� ояды. Б%л м"селе "сіресе, Білім ж"не �ылым министрлігіні� %йыты болуымен �тетін арнаулы басосуларда жан-жаты оз�алып келеді. Жаратылы-стану п"ндеріне жете м"н беріліп, оны мектептерде тере�дете оытуды� жолдары арастырылып, азір сол бойынша наты ж%мыстар ж�ріп жатыр.

Біз аты а�ыз�а айнал�ан т%��ыш аза математиктеріні� бірі ж"не бірегейі мар%м Орынбек Ж"утіковті� лекция-сын ты�дады, аыл-ке�есіне %ла ойды. Кімде кім �з-�зіне бостанды жарияла�ысы келсе, алдымен математик болып алсын дегенді де сол дуалы ау-ыздан естіген едік. Ол кезде б%л т�сінік соншалыты м"н-ма�ына�а ие бола ой�ан жо-ты. $азір м%хитты� ар�ы жа�ында�ы

азуы алты арыс оу орындарына барып, келісім-шартпен д"ріс оып, �з-�зіне «бостанды жариялап» ж�рген жал�ыз Асар Ж%маділдаевты матанышпен тілге тиек етсек те жетіп артылмай ма?!

Ия, еліміз математиктерге з"ру. Кешегі ке�естік кезе�ді аншалыты жаманда�анымызбен, аза жастары М"скеуден, Ленинградтан, Новосібірден математика маманды�ы бойынша зерделі білім алатын. Осы к�нгі аза математикасыны� ал�ы к�шін бастап, республикада�ы іргелі оу орындарында %стазды ызмет атарып ж�рген де солар. 'л-Фараби атында�ы $аза мемлекеттік %лтты университетіні� математикалы анализ кафедрасыны� ме�герушісі, про-фессор Новосібір университетін бірге т"мамда�ан "ріптесім Жан%за Тоыбетов туралы тол�ан�анда осы ж"йт бірден ой�а оралды.

Жо�ары оу орындарында азір мемлекеттік тілде д"ріс оу �рдісі жандана бастады. Бая�ы дайын «рецептер» к�зден б%л-б%л %шан-ды. $аза тіліндегі оулы ал�ашында жоты� асы еді. Міне, осын-дай ысылша� с"ттерде аса мазасызданбай, %стамдылыпен республика Математика ж"не механика институтынан жината�ан мол т"жірибесі, М"скеудегі В.Стеклов атында�ы математика иститутыны� аспирантурасын т"мамда�аны бар Ж"ке�, Жан%за 'бді%л%лы болаша матема-тиктер �шін азаша оулытар жазу�а отыр�ан-ды. К�м"ндан�андар да болды, к�зге ш%ып к�рсетпесе де сенімсіздік білдіргендер де аракідік т�бе к�рсетіп алды. Саналы �%мырын %рпа т"рбиесіне арнап келе жатан �негелі %стаз �здерінен баса оулы жаза оятын адамдарды� да жоты�ын жасы т�сінген. Оулытарды� бір емес, бірнеше н%сасын жазу�а тура келді. Математикалы терминдерді� азаы %�ым�а орныты баламасын табу да о�ай ша�ыла салатын жа��а емес-ті. Тынымсыз ізденісті� н"тижесінде «Ар-наулы функциялар ж"не оларды� олдану ерекшеліктері» дейтін оу %ралы �мірге келді. Тосаныншы жылдарды� орта шеніне таман б%л таырыпты одан "рі тере�дете т�сті. ;мір с%ранысы солай бо-

латын. Ж"не осы бастамаларды� %лтты университет абыр�асында туындауыны� �зі за�дылы еді. Тоыбетов осы жолда�ы тазалыа к�ш салды, халтурамен та-бандап к�ресе білді. $азір не к�п, ака-демия к�п, университет к�п, тіпті аудан орталы�ынан да жо�ары оу орнын ашып алып, келесі жылы арзанол дип-ломын «салтанатты т�рде» табыстап жататын пысыайларды� енді матема-тика оулытарыны� авторлары болып шекеден арап шы�а келмесіне кім кепіл. Арамш�п тез жетіледі, білім жолында�ы шала�айлы та тап солай. Міне, осындай бей-берекет тіршілік математика біліміні� олты�ына батпандап кіріп алса, одан %тылу тым ымбата т�сетін болар. Осын-дай келе�сіздіктерге к�зж%мбайлыпен араса�, �ылым жолында�ы адалды, ар �лшемі деген асиетті %�ымдар айда алады? <за жыл Алматы мемлекеттік университеті математикалы анализ кафедрасыны� ме�герушісі болып, одан %лтты университетке ауысан Жан%за Тоыбетов А.Беделбаевпен бірігіп, наты айналмалылар функцияларыны� теория-сы туралы оу %ралын д�ниеге "келді. Ал ізінше профессор М.Хайрулинмен бірігіп жаз�ан «Математикалы физика те�деулері» атты оу %ралы б%л к�ндері студенттер ауымыны� олдан т�спейтін кітабына айналды. Б�гінгі та�да кітап шы�ару да аса иын шаруа бола оймас. Аысын т�лесе�із кез келген баспа алтын-мен аптап, к�міспен к�птеп, ж%тындырып басып береді. Ал бізді� «оу %ралын жазып шыты» деп ерекше екпін т�сіріп отыр�анымыз, математика саласынан кітап жазу на�ыз инемен %ды аз�андай жанкешті е�бек. Бір те�деуді� бір циф-ры д%рыс т�спесе к�ллі шаруаны� зая кеткені.

Біз Тоыбетовті� %стазды жолда�ы табандылы�ына "рдайым т"нті болу-мен келеміз. Ол �шін %са-т�йек де-гендер бол�ан емес. Алдына келген "р бір студентті� білім де�гейіне �лкен жауапкершілік т%р�ысынан м"н береді. Адамны� к��іл-к�йіне арайлайды, ж�регіне ��іледі, болмыс-бітімін тап басу�а тырысады. М�мкін, орта тілге

келіп, сырласа білгені ж�н шы�ар. ;зі де ауылдан шыан, Т�лкібаста�ы Домала ана атында�ы орта мектепті �здік бітіріп, сол кездегі $азПИ-ге т�седі. Студенттер арасында�ы абілетін тез а��ар�ан инсти-тут %жымы Жан%заты арнайы жолдама-мен Новосібір мемлекеттік университетіне оу�а жібереді. Ол белгілі академик К.П.Персидскийді�, А.В.Бацадзені� дифференциалды те�деулер ж�ніндегі аыл ке�естерін к�бірек ты�дады. Физика-математика �ылымыны� док-торы В.Виноградовты� жетекшілігімен «Эллипстік ж�йелер �шін жазытыта�ы кейбір шекаралы есептер» таырыбында �ылыми е�бек ор�ады. Б"ріміз де пендеміз. Елге сі�ірген е�бегіміз бірде ба�аланып, бірде ба�аланбай елеусіз де алып жата-ды. Д%рысы, на�ыз азамат елге істеген е�бегімен есептеспейді, тіпті "лдекімдерден жасы с�з де д"метпейді. ;зіні� �мірлік а�идасы, ал�а ой�ан масаты – �н-т�нсіз ілгері арай жетелей береді. Ал на�ыз шебер %стаздарды� олына т�ссе математикалы те�деулерді� �зі «с�йлеп» ж�ре береді екен. Математикалы т"сілмен поэзияны %штастырып, осыны� �зінен де �ндестік тауып ж�рген аындар бар. Ия, осы жолы математикалы те�деулерге тіл бітірген �лкен ж�ректі азамата жылы с�зімізді арнаса оны� титтей артыты�ы болмасы-ты.

Aнемі ізденіс �стінде ж�ретін Жаа� жас ерекшелігімен есептескен емес. 'лі к�нге дейін жігерлі алпында, к�нделікті лекция-дан шы�ысымен ж�гіріп кітапхана�а бара-ды, одан студенттер жатаханаларын ара-лайды. К�нделікті тіршілігі осылай жал�аса береді. Шаршау, шалды�у дегенді атама�ыз. С�йікті жары–Шапа�ат немерелеріні� ортасында. Aйді� шаруасын �йіріп "кететін де сол кісі, сондытан математик к"кір-ш�кір тірліктерге уаыт �лтіріп жатпайды. Оны %лтты университеттегі асы�а тосып ж�ретін ш"кірттері аншама. М%ндайда белгілі �мір белесіне алынбай к�терілген Жан%за Тоыбетовке ал�ыстан баса не айтарсыз?! Те�деулермен тілдесіп ж�ре бері�із, Жаа!

Жақсыбай ТОҚБЕРГЕНОВ, математик

патшалығының сардарыпатшалығының сардары

Эйнштейннен де ақылды қызӘлем халқы Эйнштейнді ақыл-ойдың алыбы деп есептейді . Сондықтан , данышпандық пайым-парасат деңгейін әйгілі ғалыммен салыстыруға тырыса-ды. Таяуда британиялықтар 16 жастағы оқушының зердесі Эйнштейннен де мықты екенін анықтады.

Зияткерлікті анытау �шін адамдар IQ сына�ын тапсы-рады. Эссекс графты�ыны� т%р�ыны, 16 жаста�ы Лоурен Марбе баса оушылармен бірге осы сынаа кіреді. Сынаты� орытындысы Британия м%�алімдерімен атар, "лем халын та�алдырып отыр. Лоурен тестен 161 балл жинапты. 'детте, арапайым адамдарды� IQ тесті 90

мен 110 арасына те�. Я�ни, "лем халыны� 50 пайызы осындай де�гейде. Ал 110-нан жо�арылар 25 пайызды %райды. IQ орытындысы 150-ден асатындар �те сирек. Ондай де�гейге тек �алымдар мен танымал т%л�алар �ана ие. М"селен, Эйнштейн, профессор Стивен Хокинг, Ко-перник, Билл Гейтстерді� зияткерлігі 160 IQ-ге те�. Ал 16 жаста�ы мектеп оушысыны� зияткерлігіні� де�гейі �те жо�ары болуы – та��аларлы жа�дай.

Лоурен арапайым отбасынан шыан. Оны� "кесі Дэвид к�лік ж�ргізуші, анасы Сью бастауыш мектепте директорды� орынбасары болып ызмет атарады. 'уелгіде Марбе отбасы ыздарыны� к�рсеткішін естігенде, �з %латарына �здері сенбеген. ;йткені, Эс-секс т%р�ындары туралы баспас�з беттерінде жа�ымсыз

пікір алыптасан-ды. Оны� �стіне Лоурен жирен шаш-ты, а%ба ��ді ыз. Жирен шашты ыздар зияткерлігі ж�нінен сыашыларды� сын сада�ына жиі ілінетіні белгілі. Эссекстер мен жирен шаштылар туралы атып ал�ан пікірді� б%зыл�анына(The Telegraph газетіне екіні�-бірі шы�а бермесі аны ой) графтыты� т%р�ындары �те уанышты к�рінеді.

ҒЫЛЫМҒЫЛЫМ

www.nurastana.kz13Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

ШАБЫТ

Желкесін жауыр �ыл�ан д��алы�пен,С�райсы� �андай �ле� б� �аріптен?Бол�анда:�ай�ым – �айра�, жаным – пыша�,Бір к�ні таусылам ба ж��арып мен?…

Су т�гіп со�па�ыма – �ай�ы бас�ан,К�леді тірлігіме Айсыз Аспан.�айта алмай ал�ан беттен Мен барамын,К�рем де к�рерімді тай�ымастан!…

Жал�анны� кетіре алмай Сай�ал да�ын,Кемесін тынышты�ты� шай�алтамын!Алдында Ар туыны� тік т�р�алы,Ж�ректі� жариясы – айта ал�аным.

Батырды, жаяу �ал�ан, ма�тамайды Ел,Сертті К�н, сенімімді таптамай кел!С�зімні� ж�регі�де �алсын м)ні,Сарынын – ала �аш�ан – жаттамай кел!

*ткенде �ткіншіні к�з к�рместен,Кеткенде кесірліге с�з берместен, –Айтыл�ан «А�и�ат!» деп со��ы с�зім,�алады +а� н�рында �згерместен!

* * *Сезіміне шынды�ты� �оз�ау салып,Аруаналар ботасыз боздауда аны�.Мына дым�ыл т�манны� �алы�ын-ай,Ша��ай т�сте барады к�з байланып!…

«*тті… кетті…» дейт��ын уа�ыт па б�л,Дарымай т�р Шынды�тан шабыт�а сыр.«Менен �ашып �ай жа��а барасы�» деп,К�ншуа��а �а�талып табыт жатыр...

Еште�еге мына ж�рт селт етпейді,Ж�к берер ем, атына те�детпейді.Тілегіні� к�лін Жел к�кке шашса,Енді неге к�з жасын к�лдетпейді?!

…Сенікі емес, б�л дала – бас�а дала,Ша� бергенше бір Шатты�,саспа бала!Сертті к�ні шертіліп Шыдам біткен,�а+ар та��а мінеді. Жо� санама!

* * *Біз о�итын жырды� дені – Сарабдал,Ажарына �ол созымнан �арап �ал.Жапыра�тай желге �кпелеп жо�ал�ан,Бір к�ндері таптырмас б�л Пара�тар!

Та�дыр-Биді� за�ы �атал – бір кесім,Алдырмайды алды�ды орап Білмесі�.*кініштен �ршіген от �шпейді,Сын�ан �алам – Алтын болып ж�рмесін!

Ишарамен сыр айтады ��с�а ��с,5міт, К�дік жол�а шы�ар т�спа-т�с.К�н бат�анша барлап О� мен Солы�ды,К�кке �арай бір Ізгілік �стап �ш!Артты был�ап, тазалы�ты тоспа алдан,

Ахмет ӨМІРЗАҚ:КІМ КЕТТІ ЕКЕН СҮЙІНШІМЕ ДЕРТ БЕРІП?..

А�и�аты� А��а �ана дос бол�ан.Кім боласы�Сатып, сатып СауаптыТа�да-Ма�шар д)ргейіне бос барса�???

* * *�иянатты� жо� 8р�ашы, Еркегі,9айбат с�йлеу – �аріптерді� келтегі.Кекті� да�ын кешіріммен �шіру –Айналайын,Бізден �ал�ан Ертегі!Тірлігі�де �иялда да, арманда,Таусылмайсы� к�п беріп, аз ал�ан�а!К�рге �ашы� к�зсіздікке су себер –5міт деген Феникс бар жал�анда!…Ж�регі� – Та�,*зі� Ие бол Та��а,Сенімі�е К�дік болып �ол �атпа!Аспан алыс к�рінбейді,Кеуде�деА�и�ат�а бастап барар жол жатса.Б� жал�анды Жанды менен Жансыз�а,Мен б�лмедім,Ол к�н)�а бар�ызба!...Бураларды� ба� таярда басынан,Б�йдаларын �имас Біздей Жал�ыз�а!… * * *Жан н�рымны� �оймалары босады,Отсыз �алды �ле�імні� оша�ы!Есім ауып ай�ай салсам, Біреулер,<н салды ма деп ��ла�ын тосады!…Бір теуіп ем – жерді� ша�ы б�р� етті,5нсіз кешкен к�ндеріме жыр кекті…Ж�л�ынып ем,*кінішім �рекпіп,Омырауымнан �зіп алды ілгекті!Тобы�ымнан келмейтіндер, апырмай,Мінезімні� ащы айранын сапырды-ай!К�к т�тіннен к�зім шы�ып ж�ргенде,Ша�па�ымны� �ой�анын-ай табылмай!…Со�ы емеспін д�ниеге келгенні�,Жатыр с�зім ш��ырында желкемні�.�ара жер де бір то�айып �алады,Ырза �ылып біздей а�ын �лген к�н!Аз к�німді �зіме �зім к�п к�ріп,Ж�рем ыл�и жел с�збенен шектеліп.П)ни д�ние б�легенде бесікке,Кім кетті екен с�йіншіме ДЕРТ беріп?

АҚЫНДЫҚТЫҢ БАҚЫТЫ — АСҚАҚ БАҚЫТ

(Жас дарын�а дем беру) ІК�лден жасап да��ыны� м�нарасынЖ�ргендерде —Бар Сені� мы� аласы�!Айтары�нан тосылма, а��ал ж�рт�аЕркі�де емес �нары�, �намасы�.Арыл деп ара-т�ра м��-шері�нен,Сендейлерге семсердей тіл берілген.От�а кетіп �алса� да �кінбессі�,Найза�айдай к�зді алып бір к�рінсе�!

Білегі�ді бу�анмен «шатпа�» б�гін,Тас жарады бір к�ні ша�па� тілі�!�олы�ды соз,

Тауларды� кеудесіне,А�и�атты� ілуге аппа� г�лін!

Бар�ан сайын б�л со�па� шиырласар,Жа�ын�а емес, к�зі�ді �иыр�а сал!Тайса�тамай т�л�а�ды тік �стаса�,Кесе алмайды жолы�ды ��йын-Тажал!

*ткел іздеп ж�ргенде �ткелектен,Алтын с�зі талайды� текке кеткен.*зін �аза еткенмен, С�зін таза 8ста�андар �ашанда Сертке жеткен!

А�ын болса� жо� б�дан бас�а амалы�,Ары� �ана жал�ыз-а� жас�анары�! Шы��а �олы� жетпейді,Кеуде�дегіК�діктерді� �иратпай тас �амалын!

Біз бар жерде �ай�ы мен �апалы� бар,�апалы�ты� �зінен От алып �ал!Тілеп т�рса Та�дыры�,��лары�да —�ыран болып ��з тас�а �адалып �ал!!!

ІІСолай, інім, шынды�ы солай, інім,Болат болу арманы �алайыны�!Жыр деген �ан майданны� �азанында,Басы �ал�ан біздейді� талайыны�!

�айсарлы�тан бас тартпай б)рібір де,Жасы�ты�тан тым аула� салып ірге,Жан �алауын табатын жал�ызды�тан,А�ынны� А�и�атпен жаны бірге!

А�ын с�зі тіл безер д)ріс емес,А� с�йлеуде болмайды жарыс, егес!Арамды�тан, �улы�тан ада Болмыс —Жарат�аннан бас�а�а �арыз емес!

…Та�дыр кешіп тал�ысы тиылма�ан,Арпалыс�ан к�ндермен — ��йында�ан;А�ынды�ты� ба�ыты — Ас�а� ба�ыт, — Пай�амбарды� �зіне б�йырма�ан!

Ібілісті� шы�а алмай иірімінен,Шынды� �алса жал�анны� ж�йрігінен,—А�ын да�ы оян�ан бір Жанартау,С*ЙЛЕ! — деген, АЛЛАНЫН Б8ЙРЫ9ЫМЕН!

Тірілерді� санамай к�шін кемге,Ірілерді ���ан ж�н — ісінгенше.К�р ла�ат�а ��лайды «��дай �о�ам»,Айт�андарын А�ынны� т�сінгенше!

Тар жал�анны� болса да тажалы к�п,Безбейді А�ын б)йіттен жазалы боп!Жану �шін ту�андар с�нген емес,С�нбеу �шін ту�анны� Ажалы жо�!!!

Ахмет ӨМІРЗАҚ – Қарақалпақстан Республикасының Тақтакөпір ауданын-

да дүниеге келген. Əжінияз атындағы Нөкіс Мемлекеттік педагогикалык институты фило-логия факультетінің қазақ тілі жəне əдебиеті

бөлімін бітірген. Қарақалпақстандағы қазақ тілді басылымдар – «Достық үні» газеті мен «Өркен» журналында тілші, əдеби қызметкер боп жұмыс

істеген. Қазір шығармашылық жұмыста.Жекелеген шығармалары – «Жыр арқауы –

Пір Бекет» (Алматы, «Өлке» баспасы, 2000 ж), «Алтын алқа»(Алматы, «Көркем» баспасы,

2004 ж), «Ел қорғаны – Ер Жəкем» (Алматы, «Денсаулық», 2012 ж) атты жинақтарда жарық

көрген.

Ахмет ӨМІРЗАҚ:

14www.nurastana.kz

Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жылДРАЙВ

Жұртшылықтың есінде болса, өткен ғасырдың 60-жылдарында Кеңес одағында экспортқа шығару үшін тіркемесі бар мәшинелер жасалатын. Олардың шетелдік көлік үлгілерінің құрал-саймандарын көшіріп алу арқылы құрастырылғаны ешкімнің ойына кіріп шықпайтын.

М�селен, соыс жылдарында «Виллис» аталан «ГАЗ-64» ж�не «ГАЗ-67» к�ліктері америкалы� жол таламайтын Bantam BRC40 к�лігіні� к�шірмесі бо-латын. Оны� негізінде аты а�ыза айналан Willys MB к�лігі �"растырылан еді. Сол кездегі КСРО Ауыр м�шине жасау халы� комиссары В.А.Малышев м"хитты� ары жаынан �келінетін к�лік )лгілерін білдірмей к�шіруге �кім берген к�рінеді.

Кім кімнен көшірген?

Сарапшылар 2012 жылы сервистік орталы��а келген м�шинелерге талдау жасаан. Сонда сауалнамаа 37 мы� ж)ргізушіні� жауабы алынан екен.

Сараптама к�рсеткендей, Америкада е� сенімді к�лік ретінде Lexus аталан. 2012 жылы осы маркадаы �р ж)з к�лікте 71 а�ау болан. Екінші орында – Porsche. Ж)з к�лікте 94 а�ау кезіккен. 5шінші орында Lincoln ж�не Toyota брендтері. Оларда 100 м�шинеге 112 а�ау туралы �тініш т)скен. Осы орайда, е� сенімсіз к�лік Land Rover болыпты. Б"л н"с�а бойынша 100 м�шинеге ша��анда 220 �тініш т)скен. К�лікті� б"зылуына байланысты елдегі орташа к�рсеткіш – �р 100 м�шинеге 126 арыздан келеді.

Сенімділік рейтингі

Жа�алы�тары �андай? Е� алдымен, радиаторды� �ораыш торы, алды�ы ж�не арт�ы жары� т)сіретін тетігі �згеше. Дегенмен, Mazda 3 к�лігіні� т"ыры �андай болатыны �лі белгісіз. Кейбір мамандар оны� Mazda CX-5 кроссоверіне "�сас болатынын айтады. М�шинеге SkyActiv моторы "сынылады. Оны� �уаты 150 ат к)шіне те� 2,0 литрлік агрегат.

Жа�а Mazda3 к�лігіні� т"сауы биыл, 2013 жылы кесілуі м)мкін.

Бұл жаңа көліктің нұсқасы көпшілікке әлі таныс емес . Бірақ Mazda 3 көлігін жасырын суретке түсіріп алғандар оның көз қызықтыратынын айтады. Жаңа мәшине Kodo дизайнерлік стилінде шығарылған екен.

Көз қызықтырған Mazda 3

Отандық Toyota қандай болады?Жапондық автоконцерннің біздің елімізде шығаратын Toyota көлігінің жалпы халыққа қол жетімді болуы қиындау сияқты. Өйткені, әлемдік деңгейдегі алпауыттың қарапайым жұрттың қалтасынан гөр і өз мүддесіне көбірек үңілетіні түсінікті. Сондықтан да біздің жеріміздің табиғат ерекшелігін ескеріп, олар жол талғамайтын көлік шығаруды ұйғарыпты.

<аза�стан 5кіметі мен Toyota Motor Corporation арасында �зара т)сіністік ту-ралы меморандума �ол �ойаннан кейін болан баспас�з м�слихатында осындай ойа �алды�. <азірше оны� баасыны� �анша болатыны айтылан жо�. Бізді� білетініміз, жол таламайтын жапонды� к�ліктерді� �аза�станды� н"с�асыны� баасы д�л �азір <останайда шыарылатын корейлік к�ліктер баасынан арты� болмаса кем болмайды.

Toyota авток�ліктеріні� отанды� �ндірісі 2014 жылды� к�ктемінде <останай �аласындаы «Сарыар�а АвтоПром» (САП) ЖШС �ндірістік базасында іске �осылады. Жыл сайын шамамен 3 000 к�лік шыарылады деп жоспарланан.

<аза�станда жасалатын Toyota Fortuner к�лігі 2,7 литрлік бензин моторымен жара�тандырылады.

Б"л м�шине негізі Toyota Hilux т"ырында �"растырылан орташа к�лемді Toyota SW4 к�лігі ретінде белгілі. Ол алаш Тайландта, одан кейін Индонезияда шыарылан. Да-мушы елдерде Fortuner не"рлым �ымбат 4Runner ж�не Land Cruiser Prado к�ліктерін алмастыран. <азіргі та�да оны� 2,7 литрлік, 4 литрлік бензин моторы, сондай-а� 2,5 литрлік ж�не 3 литрлік дизелді моторы бар.

АҚШ -тың J .D. Power and Associates компаниясы жылдағы дәстүрмен сенімді мәшинелердің рейтингін жариялады. марка 100 к�лік. ша-да марка 10 к�лік. ша-да сервиске �тініш сервиске �тініш жаса�андар саны жаса�андар саны

Lexus 71 GMC 134Porsche 94 Scion 135Lincoln 112 Nissan 137Toyota 112 Infi niti 138Mercedes-Benz 115 Kia 140Buick 118 Hyundai 141Honda 119 Audi 147Acura 120 Volvo 149Ram 122 MINI 150Suzuki 122 Chrysler 153Mazda 124 Jaguar 164Chevrolet 125 Volkswagen 174Ford 127 Jeep 178Cadillac 128 Mitsubishi 178Subaru 132 Dodge 190BMW 133 Land Rover 220

1945 �ндіріске жіберілген «ЗИС-110» лимузині де америкалы� Packard к�лігіне �атты "�саан. Zйткені, Сталин осы америкалы� м�шинені жа�сы к�рген. Авто�ндіріс тарихын жазып ж)ргендер «конструк-торлар тура к�шіріп алмаса да, сол )лгіге �арап жасап шы��ан» дейді. Ал оны� "�састыы, тіпті Lifan Smily ж�не Miniк �ліктерінен де басым.

1946 жылы пайда болан «Москвич-400-420» м�шинесі оны� алдында 30-шы жылдары шы��ан Opel Kadett к�лігіні� айна-�атесіз к�шірмесі.

Бір ана жадайда ана ке�естік конструкторлар плагиаторлы�ты� �"рбаны болыпты. Елде жа�а дизайн-мен шыарылан «Победа» к�лігіні� )лгісін аылшындар к�шіріп, Standard Vanguard м�шинесін жасаан. Б"л ту-ралы ке�естік баспас�з жарыса жазып, аылшындарды� "рлыын �шкерелеп �лек болды. Біра� олар «Победа»-ны� кейбір б�лшектері Opel Kapitan к�лігіні� к�шірмесі екені туралы тіс жармады.

(жал�асы бар)

К�дімгі «б)кір Запорожец» – «ЗАЗ-965» �зіне т�н домала� пішінімен Fiat 600 к�лігін �айталап шы��ан. Ал оан жаласа шыарылан «�"ла�ты» «ЗАЗ-966» немісті� NSU Prinz IV к�лігін еске салады.

К е � е с т і к и н ж е н е р л е р к � ш і р у д і � д е т ) б і шыармашылы��а айналып, ерте ме, кеш пе, ке�естік автомектепті дамытуа �озау салатынын т)сінді. Сонды�тан да б"л 70-жылдардаы �оамды�-саяси то�ырау кезе�дерінде, керісінше, осы �ндірісті� «ал-тын асыры» саналды. Волга автомобиль зауытыны� к�ліктері м"ны� д�лелі болды.

J.D.Power and Associates сараптамасы бойынша к�ліктерді� сенімділік рейтингі

www.nurastana.kz15Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жыл

САЙЫПҚЫРАН

Сурдолимпиадалы ойындар биыл Болгарияны� астанасы Софияда �тпек. Б�л байра ты б�секеде елімізді� намы-сын ат т�беліндей спортшылар ор!ама . Соларды бірі – еркін ж�не грек-рим к�ресінде 84 келі салма�та абыройы ас�а�тап ж�рген о�стік�аза�станды� балуан �айыржан Пернеев. От�стік �аза�стан облысы Т"ле би ауданы �ас�асу ауылында туып "скен ол со#ы бес жылда $лтты� біріншіліктерде кіле бас ж�лдені �анжы#а#а байлап ж�р.

"аза станны� еркін к#рестен бес д#ркін, грек-рим к#ресінен екі д#ркін чемпионы атан!ан "айыржан спорт мектебіне тым кеш барыпты. Дегенмен, жастайынан �кесі Ертай!а еліктеп �скендіктен спорт а, оны� ішінде, �сіресе, к#рес пен к�кпар!а �уес болды. Ертай Пер-неев талай жыл дене шыны тыру п�нінен саба берген білікті �стаз, азір ауылда!ы мектепте директор.

" а й ы р ж а н н ы � бойында!ы б�лекше арым- абілетін тап ба-сып таны!андарды� бірі – азіргі жатты тырушысы "�ламхан Жа ыпов. Д#бірлі додаларды� бірінде "айыржанны� к � к п а р д а ! ы е р е к ш е �неріне т�нті бол!ан ол жас жігітті� к#реске де ызы!атынын білген со�, оны спорт мектебінен т�лім-т�рбие #йренуге #гіттеп к�ндіреді. Білікті жатты тырушыны� ішкі т#йсігі алдамапты. Ш�кірті боз кілемдегі белдесулерде арсыластарын ша келтірмей, талай доданы� же�імпазы

атанып #лгерді. –К�кпарды тек ж#ректі адам ша-

бады. Алла Та!ала "айыржан!а сон-дай ж#рек берген. 3зі алапат ара к#шті� иесі. Кірді� тасын к�теруден де талай жарыста алдына жан салмай, же�імпаз атан!ан. Ел біріншілігіне ал!аш рет атыс ан жылы-а бас ж#лдені анжы!асына байлады, – деп ой б�лісті бапкер "�ламхан Жа ыпов. – Софияда �тетін сурдолимпиаданы� боз кілемдегі белдесуіне еркін ж�не грек-рим к#ресінде атар же�гендерге !ана жолдама беріледі. О�т#стік "аза стан облысы бойынша б�л д#бірлі дода!а ба-ратын жал!ыз спортшы "айыржан Пер-неев. "азір ол аптасына #ш рет алыста!ы

ауылынан Шымкентке атынап ж#ріп жатты!у жасау!а м�жб#р. "айыржанны� емін-еркін ойда!ыдай жатты!уына ажетті м#мкіндіктерді арастырып, айырымдылы танытатын жанашыр азаматтар, жауапты басшылар ай кезде табылатыны, ашан олдау к�рсететіні

Сурдочемпионекінші сортқа жата ма?Әдетте, Олимпиада ойындары дегенде жанкүйерлер қысқы және жазғы олимпиаданы еске түсіреді. Бұдан бөлек паралимпиада ойын-дары, яғни мүгедектер арасындағы жарыстар ұйымдастырылатыны белгілі. Ал әлемде төрт жыл сайын сурдолимпиада ойындарының өткізілетінін біреу білсе, біреу білмейді (оны тағы дефлимпия ойын-дары деп те атайды).

бізге бейм�лім?Есту абілеті нашар спортшыларды�

жетістігіне Астанада!ы осы сала!а жауапты шенеуніктер де шекеден арайтыны ынжылтады. Паралимпиа-да ойындарында же�іске жеткен м#гедек спортшылар!а мемлекет тарапынан ома ты а шалай сыйа ы берілетіні �мбеге аян. Неге екені белгісіз, сурдо-лимпиада б�л тізімге енбей алыпты. Тіпті �лтты �раманы� сапына енген спортшыларды� о у-жатты!у жиында-рын �ткізуге м#лдем к��іл б�лінбейтіні �кінішті-а .

– Спортшылар о у-жатты!у жиын-дарында �зара к#ш сынасып, т�жірибе алмаспаса, шеберлігі артпайды !ой. Бір залда �зі #йреніп ал!ан адам-мен айта- айта к#ресе бергеннен адам жалы!ады емес пе? Бізді� спорт-шыларды ажетті витаминдермен амту жа!ы да а сап т�р. Жергілікті де�гейдегі спорт саласына жауапты адамдар б�лар!а шама-шары тарына арай ж�рдемдесіп келе жат анымен, б�рібір шешім абылда!анда Астанада!ы ат амінерлерді� �гей к�з арасымен са-насады, – деп к#рсініп с�йледі бапкері "�ламхан Жа ыпов.

Республикалы спорт ж�не дене шыны тыру істері агенттігіндегілерге Ертай Пернеевті� де �кпесі ара азандай. «Есту абілеті нашар спорт-шыларды агентіктегілер екінші сорт, жо-жо , тіпті #шінші сортты� адам-дары сия ты арайды. М�селен, ел біріншілігінде бас ж#лде ал!ан �лыма олдан толтыра сал!ан диплом берілді. Оны ж�рт а к�рсетуге де �яласы�. Ауылды мектептегі дипломымыз одан ана!�рлым сапалы. Ендігі #кілі #мітіміз – таяуда !ана Спорт ж�не дене шыны тыру істері агенттігіні� басшылы!ына жа�адан та!айындал!ан Ерлан "ожа!апановта. Ол есту абілеті нашар спортшылар!а деген �гей к�з арасты тезірек �згертіп, олдауы ажет», деп а!ынан жарылды ол.

Біз ��гімелесуді сырттай ба ылап отыр!ан "айыржанны� сезімталды!ына с#йсіндік. Ол абзал �ке �рі ал!аш ы бапкері бола білген �кесі Ертай мен

Әділ «Верона»-да бақ сынайдыЖақында Апенин түбегінен жағымды жаңалық жетті. VeronaSera басылымы Әділ Балғабаевтың Италияда доп тебуі мүмкін екенін хабарлайды.

«Италия футболыны� а пасы "аза стан!а ашылды. 17 жаста!ы ;діл Бал!абаев жексенбі к#ні Италия!а келіп, «Б» сериясында #шінші орын!а жай!ас ан «Верона» клубында сына тан �теді. Д#йсенбі к#ні «Астана» жастар клубыны� капитаны, жас шабуыл-шы медициналы тексеруден �тіп, «Верона» клубы мамандарыны� алдында жатты!у жасайды.

Бал!абаев 1995 жылы 13 шілдеде д#ниеге келген. Ол �з елінде жары ж�лдыздарды� бірі саналады. 2010 жылы тамыз айында «Челси» мектебінде т�жірибеден �тіп, «апта ойыншысы» ата!ына ие болды. 2008 жылы жастар арасында!ы "аза стан біріншілігінде «Fздік шабуылшы» атанды. Трофейді да� ты Мишел Пла-тини табыста!ан еді. Сондай-а , жастар арасында!ы чемпионатта 2009 жылы «С�рмерген», 2010 жылы

«Е� #здік ойыншы» ата!ына ие бол!ан. Бал!абаев "аза станны� U17 ж�не U18 �рамалары сапында ойнап #лгерді. Енді ол �зін Италияда сынап к�рмек», дейді VeronaSera басылымы.

;діл Бал!абаев – 1995 жылы туыл!ан футболшы-

лардан �рал!ан «Астана» командасыны� капитаны. Шеберлігіні� ар асында "аза станны� жас�спірімдер �рамасына ша ырту алып #лгерді. ;діл Семей ��іріні� тумасы. Оны� футбол!а ызы!ушылы!ы бес жасынан бастал!ан. 2007 жылы жас талант «Астана» клубына келіп осылды. ;діл италиялы журналис-терге с�хбат беріп те #лгеріпті:

«Осындай м#мкіндікті� ту!анына �те уаныштымын. Мен �р ашан #здік ойыншы атану!а талпындым ж�не сол #шін аянбай тер т�гіп келемін», дейді жас шабуылшы. «Мені� бойымда жетістікке жету #шін к�шбасшылы пен тез ме�геру т�різді асиеттер жетерлік», – дейді ол. Бал!абаев а Италияда ба!ын сынау #шін бар м#мкіндік жасал!ан».

С�ті т#сіп ;ділді� жолы болып кетсе, Апенин т#бегінде доп тебетін аза станды т��!ыш футбол-шы болма . «Алтын доп»-ты� иесі Фабио Каннаваро т�різді футбол ж�лдыздары бар, Марадонна секілді а�ыз!а айнал!ан т�л!алар доп тепкен Италияда Алаш �ланы доп тепсе, уаныш емей немене!

азіргі жатты тырушысы, жан-жа тан ж�рдем с�рап жанталасып ж#рген жана-шыры "�ламханны� не деп с�йлегенін �ла!ы естімесе де ��гіме ауанына арай ж#зі �былып отырды. Жетістігі жайлы сыр шерткен т�ста ж#зі жады-рап, келе�сіздіктерді тілге тиек еткенде аба!ы т#ксиіп бірден т#нере ал!анына та�данды . ;ттеген-ай десе�ші, с�йлей алмайтынын білсе де, �лдене айт ысы келіп ала�да!анын а�!арды .

Заңғар ҚАМЫТБЕК

ҚР Спорт және дене шынықтыру істері агенттігінің назарына!

Бейсенбі, 21 ақпан 2013 жылwww.nurastana.kz

«ҚАЛАЙСЫҢДАР, «ҚАЛАЙСЫҢДАР» ДЕГЕНДІ ОҚЫҒАНДАР?»«�р к�лл�да – бір �иял» деген д�рысты�ына «Мой

Мир»-ды� блогын о�ы�ан сайын к�зіміз жетеді. М�селен, Бейбітті� бас ауырт�ан с�ра�ы �иындау т�різді к�рінді. «Б�гін 5 аурухана�а жолым т�скен. Медсестраларды� раздевалкасыны� сыртына «Медбикелер шешінетін б�лме» деп жазып �ойыпты. Просты шешіне ма деген с#ра� туады да, ей?» Шынымен, «шешінгесін �айтадан киінбей ме?» деген за�ды с�ра� туындайды екен.

Серік пен Тимурды� «к�лл�сі» �демі амандасуды� т#рлерін ме�геріпті. Тимур былай дейді: «$алайсы�дар, «�алайсы�дар» дегенді о�ы�андар?».

«Ке�ейсін досты� атты ке� аралым,Блог�а басып жазар «темаларын».К�ннен к�нге жа�ын боп бара жат�ан$алайсы�дар, агентчик – зёмаларым?!» – деп шыр�айды

Серік. Мына т#рімен С�ке� аламан айтыс�а �осып жіберуге �бден лайы�ты. Ортайды� �з айтары бар: «а�са�ан агенттегі а� �#сым. $онса�шы �олыма кеп ба� �#сым. Сезесі� бе, са�ан деген ж�регімні� п*ктігін». Алайда, Ореке� �ара �ле�ні� т�рт жол болатынын есінен шы�арып ал�ан т�різді. «Алдары�ызда сол бая�ы махаббатымен Аман Ма�зумов» (Аман).

А�г�лді� �иынды�ы неде екенін білмедік, �йтеуір блогына «Кетем бе деп �ор�амын, �з отыма �ртеніп...» деп жазыпты. О�ан берілген жауаптарды� арасында Беріктікі с�тті шы��ан секілді. «/зі оты�а �зі� �ртенсе�, Индияны� за�ы �ой – ол. От�а салса жанбайтын, су�а салса батпайтын $аза� емессі� бе сен?!» дейді Берік.

Енді бір топ «блоггер» ауа райын с�з етіпті. Хадиша: «Та��ы ша�, аяз сорып т#р. Со�ып т#р боран, со�ып т#р. А� �#сым, мені аман-сау, $ызылордаммен жолы�тыр».

Маржан: «Тараз�а к�ктем келді!» +мір �ой. «Та�дыр деген «киндер» шоколады т*різді. Небір «сюрприздерін дайындап т#рады» (М�лдір). «Сен ма�ан ішуді �йретті�» (�уаныш). Думан БЕКЕНОВ

Светлана Панкратова �лемдегі е� ая�ы �зын адам саналады. Света Волго-град �аласында д#ниеге келген. Б#гінде Светлананы� бойы 196 см болса, ая�ыны� �зынды�ы – 132,6 см-ге те�. Б��ан дейін а�ылшын Ариана Скленарикова(125 см), Сем Стейси(127 см) ая�ы �зын саналып келген. Света ресейліктерді� ма�танышына айнал�анымен, Испанияда т�рады.

Ұзын аяқты қыз

;а л ы м д а р Ги м а л а й т а у ы н ы � шы�ысынан та��ажайып к�белек тау-ып алды. Attacus атал�ан ж�ндікті� арты�шылы�ы – �анатыны� #лкендігі. �лемдегі е� #лкен к�белекті� �анаты 25 см-ге дейін созылады. ;алымдар б�л к�рсеткіш 30 см-ге дейін жетуі м#мкін деп отыр. Дегенмен, к�белек неб�рі екі апта �ана �мір с#реді екен.

Алып көбелек

Жүрдек пойыз�лемдегі е� ж#рдек пойыз @ытайда

�атынайды. �детте пойыз 350 ша�ырым жылдамды�пен ж#реді. Ал Бейжі�-Шанхай магистралына т#скен кез-де жылдамды�ын арттырады. Сына� кезінде пойыз са�атына 486 ша�ырым жылдамды�пен ж#ріпті. Ж#рдек пойыз Шанхай-Нанкин ж�не Шанхай-Ханчжоу ба�ыттарына �атынайды. Бір билетті� ��ны – 25$.

Сира�тарыны� сы�пыты сексеуіл сия�ты. «Сексеуіл т�рма�, сірі�кені� шиіндей болса да, шаруа� �анша?!» дейді �асымда�ы жігіт. Сира�ында шаруам жо�, шынымды айтсам, мені� шаруам шалбарына тіреліп т�р.

С�з етіп отыр�ан шалбар тектес киім «Сигаретка» деп аталады екен. @ыс�артып «шиб�т шалбар» дей салы�ыз. +зін с�н�ой санайтын жігіттер киюге �уес к�рінеді. Анадайда �иса�-�иса� етіп бара жат�анын к�ргенде, �азір �ирала� етіп жы�ылып �ала ма деп �ор�асы�. Бура сан, балтырыны� б�лшы� еттері буылты�-буылты� болып «ай�айлап» т�р�ан апайт�стер киіп ж#рсе, ��гіме жо� �ой. Бір грамм арты� ет бітпеген, с#йектері сидиып, тізелері шалбарды тесіп шы�ардай болып т�р�ан, ая�ына �арап алты ай ашты� к�рген деп ойлап �алу�а болатын бай��стар киіп алады «сигаретканы». Шымкентте «к�гілдірлерді» со��ы�а жы�ып жатыр деп естиміз. @�дай біледі, «сигаретка» кигендер сондайларды� �олына т#ссе бекерге к#йіп кетеді-ау!

Ыш�ыры белден бір �арыс т�меннен басталатын, біреуінен екі шалбар шы�атындай мол пішілген та�ы бір шалбар бар. Рэперлер мен рэперлерге еліктейтіндер киеді. Алда-жалда �лгіндей шалбар кигендер е�кейе �алса, желке т�сында т�р�андарды� б�рі ж#зін бас�а жа��а б�рып �кетеді.

Мені� «м�мбет» т#сінігіме салса�ыз, шалбар – еркекті� �йелден айырмашылы�ын, керек десе�із арты�шылы�ын білдіретін атрибуттарды� бірі. «Ойбай, �лемге шалбар кигізген бізді� бабаларымыз!» деп ма�танамыз. «Б�ты�да�ы шалбар ма, юбка ма?!» деп босбелбеу жігіттерді� намысын �айрайды. «Шалбар киген Махамбет» депті бір а�ын апамыз�а риза бол�ан жазушы а�асы.

Тарихшылар�а сенсек, е� ал�аш шалбар кию ба�ытына ��ндар ие бол�ан к�рінеді. ;�ндарды к�ріп герман халы�тары б�т�аптарын ла�тырып та-стап, шалбар�а к�шіпті. Сол ��ндар ойлап тап�ан, то�тыша�ты� терісінен тігілген тері шалбар «шиб�ттан�ан�а» шейін талай реформаны бастан �ткізді. @алы�ды�ынан �ажы�ан адамдар ж��а матадан тіге баста�ан. Сосын «фа-сонына» тиісуге кіріскен. С�йте-с�йте б�тын далитып, сира�ын тарылтып галифе жаса�ан, бала�ы жер сызатын клеш тіккен, ауы тізесіне т#скен сул-танка, бала�ы тізеге жетпей т�мамдалатын, шортыдан с�л �зындау бридж деп аталатын шола� шалбарды шы�ар�ан.

И�, шалбар реформалана келе, н�зік жандыларды� #стіне барып �онды. Сол #шін �йелдерді жаз�ыратынымыз бар. «Тартып алды» деп �оямыз та�ы. «Сигаретка», «рэпер шалбар» сия�тылар�а ��мартып с�н �уып ж#ргенде, ер-азамат екенімізді ай�а�тайтын атрибутымыздан айырылып �алмаса� жарар еді! Нұр ИСЛАМ

ОҚЫП КӨРІҢІЗ!«Шибұт шалбар»Кеше біреуін көріп едім, бүгін тағы бірнешеуін байқадым. Күн жылынды, енді қаптайды бұндайлар. Қақаған қыста кигізіп, бүрсеңдетіп қойса ғой, шіркіндерді?!

Мекен-жайымыз: Астана қаласы, Кенесары көшесі 25 үй, 3-қабат, 308-бөлме

Газетті есепке қою туралы № 8987-Г куəлікті 2008 жылғы 23 ақпанда Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне ақпарат министрлігі, Ақпарат жəне мұрағат комитеті берген.

«Рауан» баспа үйі» ЖШС компьютерлер орталығында теріліп, беттелді.

Тиражы 8960 дана

Газет бейсенбі күні шығады.

Байланыс телефондары: 49-69-17 (Бас директор-Бас редактор) 49-69-19 (Бас ред. орынбасары)49-69-27 (Секретариат) 23-08-01 (тілшілер) факс: 23-08-0223-08-04 (бухгалтерия)

Бас директор-Бас редакторҒабит МҮСІРЕП

Басқарушы компания – «Нұр-Медиа» ЖШС

Газет «БМ Баспасы» ЖШС-да (Астана қаласы, Жұбанов көшесі, 24/1) басылды.

Электронды пошта:2004@nurastana.kz

Тапсырыс № 07

Газет меншік иесі – «Рауан» баспа үйі» ЖШС

HYP ACTAHA

Ша�аламсы� тап�ан алыс аралдан,Бас�а адам ондай жерге бара алман.Барша �#сты� арасынан �згешеСен-а� жал�ыз ш#�ыла боп жарал�ан.

СЕН MЕНІҢ СҮЙІКТІМСІҢ♥

РЕКОРДТАР КІТАБЫНАН

ҚЫЗЫҚҚА ТОЛЫ ЖЕР-ЖАҺАН

БАСҚА БЛОГТАРДАН БАРЫМТАСМС-іңді 8-775-476-42-35 нөміріне жолда да, 1000 бірлік ұтып ал!

(Жалғасын келесі нөмірді алған соң оқисыздар!)

Өткен ай бойынша 87018162453 нөмірінің СМС-і үздік деп танылды.

16 МƏССАҒАН

Уа�ыты келгенде адамзат Ай�а емін-еркін �атынайды �ой. Сол кезде жер серігіні� бетінен целлофан пакетке орал�ан фото тауып алуы�ыз ы�тимал. Алайда, «м�нда да дамы�ан тіршілік иесі �мір с#ріпті �ой» деген �иял�а еріп, асы�ыс �орытынды шы�армау�а ке�ес береміз.

1972 жылы «Аполлон 16» �арыш кемесі ай�а �он�анда, �арышкер Чарльз Дьюк жан�ясыны� суретін сонда �алдырып кетіпті. Суреттен Чарльзды� �йелі Дотти, екі �лы Чарльз бен Томды к�руге болады. Ал, фотоны� арт�ы жа�ында «Б�л – Жер планетасыны� �арышкері Дьюкты� жан�ясы. Ай�а 1972 жылы, с�уірде �онды» деп жазыл�ан. Жа�ында �ана 77 жас�а тол�ан Мистер Дьюк осыны м�лім етті. Ол Ай�а ая� бас�анда 36-да�ы жігіт еді. Негізі �арышкерлерді� басым к�пшілігі к�кке к�терілгенде, естелікке зат �алдырып кетеді екен.

Айда қалған сурет

К�ркі� *сем с�з жетпейтін сан арман/зі� �ана шуа� шашып жана ал�ан.Д�ниені айналсам да жер кезіпСендей аппа� �анаттыны таба алман. 87027990940

Ешкімге де еш�ашан екеуміз жайлы айта алмаспын. Сені с�йемін деген бетімнен �мір бойы �айта алмаспын. /зі�ді ойлаумен *рбір т�н тыныш �ана жата алмаспын. Ал сені� де сезімі� бар, сол себептен б#л �мірде ол сезімнен сен де �аша алмассы�. Ал сені ойлаумен мен де жата алмаспын. Сен айт�андай �тірік махаббатты сатып ала алмаспын. Солай бол�ан с*тте де, ондай махаббатпен #за��а бара алмаспын. Сені ойласам, жаным-ау, �мір бойы жата алмаспын

87754740500

немесеатрибутымыздан айырылып қалмайық