Nouns (n) - PSU.KZ · Web view8. Athenian law-giver 8. жүйелі заңдар жинағы 9....

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

С.Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Х.С. Омарова, Н.Ж. Майтина, А.К. Аипова

АҒЫЛШЫН ТІЛІТарих және құқықтану факультеті

студенттеріне арналған оқу құралы

Павлодар

Кіріспе

Тіл маманынан басқа мамандық студенттеріне жоғары оқу орнында ағылшын тілін оқытудың негізгі мақсаты олардың өзге тілдегі дерек көздерінен ақпарат алу үшін мамандығына қатысты әдебиетті өз бетінше оқи алатындай деңгейде тілді меңгеруіне көмектесу болып табылады.

Оқыту кезінде сөйлеу (оқу, айту) мен жазу тәрізді сөйлеу қызметі бүкіл курс бойы оқыту құралы ретінде пайдаланылады.

Аударма оқыту құралы ретінде, оқығанды қаншалықты түсінгенін тексеру үшін, оқығанда алған ақпаратын жеткізудің бір әдісі ретінде қолданылады. Практикалық жұмысқа мамандығы бойынша әдебиетті оқу шеберлігі мен дағдысын меңгеруге қажетті грамматикалық және лексикалық материал енгізілді. Практикалық жұмыс ағылшын тілін оқитын және ағылшын тілі бойынша белгілі бір дәрежеде білім мен дағдыны меңгерген 1, 2 курс студенттерінің 1, 2 және 3 семестрлеріне арналған.

Оқу құралы

«Тарих және құқықтану» факультетінің «құқықтану» мамандығы студенттеріне арналған практикалық сабақтардың мақсаты – бұрынғы тілдік білімдерінің негізінде өз ойын жеткізуге, естігені мен оқығанын түсінуге қажетті сөйлеу шеберліктері мен дағдыларын дамыту. Бұл мақсатты компоненттер практикалық сабақтардың мазмұнын, мамандық бойынша мәтіндердің бағытын, мәтіндік тапсырмалардан соң терминологиялық сөздікті құрастыруды белгілейді.

Төмендегі тәжірибешілік міндеттер көзделген:- тілдік тапсырмалардың ұтымды көлемі мен

үйлесімі;

2

- мәтіндік материалдың жоғары өзектілігі, ақпараттылығы және танымдылығы;

- мамандық пен елтанымдық аспект бойынша коммуникативтік бағыттың оңтайлылығы.

Мәтіннен кейінгі коммуникативтік тапсырмалар, сөзжасамдық, грамматикалық және сөйлеу жаттығулары мамандық бойынша лексиканы үйренуге, тілдік материалға жаттығуға және бекітуге қызмет етеді. Сонымен қатар тілдік материал мен тапсырмалар өтілген материалдар бойынша білімдерін және тиісінше тілдік дағдылар мен шеберліктердің қалыптасу деңгейін тексеріп, жинақтауға қажет. Практикалық жұмыстың бірінші кезеңінде лексикалық тапсырмалар орындалады. Тапсырмада көзделген мақсат-терминологиялық лексикалық материалға жаттығып, бекіту. Лексикалық материалдардың жекелей, қосарланып немесе шағын топтарда орындалуы мүмкін. Одан соң оқушылар үйренген лексикасы мен мәтіннің соңында студенттің сөздік қорын байыту және оқу бағдарына сәйкес кәсіби біліктілігін дамытуға алғы шарт болатын терминологиялық сөздікке сүйене отырып, арнайы мәтінді оқып, аударады. Бұдан кейін мамандық бойынша зерделік-танымдық қабілет пен грамматикалық практикалық дағдыларын дамытуға бағытталған мәтіннен соңғы тілдік және грамматикалық тапсырмалар жазбаша және ауызша түрде орындалады.

Лексикамен жұмыс

Лексикалық қорды бекіту және байыту жұмысын төмендегідей жүргізу ұсынылады:

- сөздікпен жұмыс істегенде алғы сөзден, сөздіктің құрылысымен және сол сөздікте қабылданған таңбалар жүйесімен танысыңыз;

- грамматикалық сипатына (белгісіз тұлға, жекеше түрде) сәйкес сөзді бастапқы тұлғасында жазып алыңыз.

Аударманың қиындығы көп мағыналы шет тілдік терминнің дұрыс мағынасын таңдауда. Қателікке ұрынбас үшін контекстке сүйене отырып, үзіндінің

3

немесе абзацтың жалпы мазмұнын білу, белгілі терминмен айтылған ұғымның білімнің қай саласына жататынын анықтау керек.

Мамандығы бойынша мәтінмен жұмыс

Оқытудың негізі мақсатты қондырғысы шет тілдік дереккөзден ақпарат алу болып табылатындықтан, мамандық бойынша мәтіндерді оқуға ерекше көңіл бөлінуі керек. Мамандандырылған мәтінді оқу мына шеберліктерден тұрады:

- сөзжасам нышандары мен контекстің негізінде бейтаныс сөздердің мағынасын болжау;

- интернациональдық сөздерді көріп, олардың мағынасын белгілеу;

- таныс грамматикалық тұлғалар мен құрылымдарды тауып, қазақ тілінде олардың баламаларын беру;

- мағыналық және тілдік болжамның негізі ретінде арнайы пән бойынша білімді пайдалану.

Мәтінді тура және толық түсіну зерделеп оқу жолымен жүзеге асырылады. Зерделеп оқу арнайы пәндер білімін пайдалана отырып, өз бетінше лексикалық және грамматикалық талдау жүргізе білуді қажет етеді. Жұмыстың осы түрін өткізгенде терминологиялық сөздіктерді пайдалана отырып, мамандандығы бойынша дұрыс аудару (ауызша және жазбаша) дағдыларын дамыту қажет.

4

1 Grammar Support

Nouns (n)Зат есімдер

Зат есім – заттардың атын, нәрселерді, табиғат пен қоғамдық құбылыстарды, уақиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді білдіретін сөз табы.

Зат есімдер жалқы және жалпы болып екіге бөлінеді. Жалқы есімдер белгілі бір ғана затты, нәрсені арнайы, даралай атайды. Ал жалпы есімдер әр алуан деректі және дерексіз заттар мен ұғымдарды білдіретін зат есімдер.

Жалпы есімдерCommon nouns

Жалпы есімдер санауға келетін (саналатын) және санауға келмейтін (саналмайтын) болып екіге бөлінеді.

Countable Санауға келетін

Uncountable Санауға келмейтін

1 2a girl (three girls)a man (two men)a table (four

tables)

butter rain cotton milk air ignorance

5

Proper nounsЖалқы есімдер

Common nounsЖалпы есімдер

1 2 Arman the Art Gallery Europe the Ankara (Hotel) Abai avenue the Thames Astana December

a book development a man marriage a girl arrival people rain sand education glass a horse love

a city (thousand cities)

love news leasureequality mind equipment

Uncountable nounsСанауға келмейтін (саналмайтын) зат есімдер

Санауға келмейтін зат есімдер тек жекеше түрде қолданылады. Санауға келмейтін зат есімдерге төмендегідей зат есімдердің категориялары жатады.

Реті Санауға келмейтін зат есімдердің

категориялары

ExamplesМысалдар

1 2 3

1

Белгілі бір формасы жоқ заттар:а) сұйық заттардың атаулары;b) газ тектес заттардың атаулары;с)өздігінен табиғи бөлшектенбейін кесек материалдардың атаулары;d) кішкентай бөлшекті заттардың атаулары.

milk, tea, coffee, watersteam, air, fog, smokegold, wool, leather, wood, cotton

sand, ice, sugar, snow

2 Абстракті ойлар мен ұғымдарды білдіретін зат есімдер

freedom, honesty, knowledge, peace, love, mind, happiness

3 а) Ғылыми зерттеу салаларының, пән атаулары;

b) Белсенділік іс-қимылды білдіретін зат есімдер

mathematics, economics, music, computer, chemistry, sciencetravelling, running, swimming, dancing

6

4 Белгілі бір категорияға жатпайтын, санауға келмейтін зат есімдер

news, traffic, money, furniture, homework, goods, hair

7

Көңіл аударыңыз!Attention!

Көптеген зат есімдер санауға келетін және санауға келмейтін зат есімдер түрінде колданыла береді, бірақ олар әртүрлі ұғымды білдіреді.

Санауға келетінзат есім ретінде

Санауға келмейетінзат есім ретінде

1 2 a brick – кірпіш (бір кірпіш) a wood – орман an iron – үтік a play – қойылым a hair – бір тал шаш a grammar–грамматика(оқулық)

brick – кірпіш wood – ағаш iron – темір play – ойын hair – шаш grammar – грамматика (ғылым)

Countable nounsСанауға келетін (саналатын) зат есімдер

Санауға келетін зат есімдер жекеше және көпше түрде де колданылады. Олардың алдына “а / an, the” артикльдері қойылады.

Plural of countable nounsСанауға келетін зат есімдердің көпше түрінің

жасалуы

Зат есімдердің көпше түрі көбінесе жекеше түрдегі зат есімге -s, -es жалғауларын жалғау арқылы жасалады. Зат есімге -s жалғауы жалғанғанда, оның оқылуы әртүрлі болады.

Ұяң дауыссыздардан

кейін және дауыстылардан

кейін

Қатаң дауыссыздардан кейін

-ge, -ce, -ze, -se кейін

8

1 2 3[ z ] onions boys dogs

[ s ]apricots stamps bookscats

[ iz ]cabbagesplacesprizeshouses

Зат есімдер: -ch, -s, -ss, -sh, -tch, -x тіркестеріне аяқталса –es жалғауы жалғанып [iz] болып оқылады, ал о- әрпіне аяқталса -es жалғанып, [z] болып оқылады. benches fishes potatoes buses watches tomatoes dresses boxes Negroes

Зат есім “у”-әрпіне аяқталып, оның алдында дауыссыз тұрса - “у” әрпі - “i” әрпіне өзгереді

a baby - babies a lady - ladiesa fly - flies

-f (- fe ) аяқталса, әдетте - ves болып өзгереді.a wife - wives a leaf - leaves a calf - calves a wolf - wolves

Бірақ: a roof – roofs a сliff – cliffs a kerchief – kerchiefs a chief – chiefs a belief – beliefs a safe – safes a hoof – hoofs

Irregular pluralsЖалпы ережеге бағынбайтын зат есімдердің

көпше түрінің жасалуы

a man – men a woman – women a foot – feeta mouse – micea tooth – teetha goose – geesea child – childrenan ox – oxen

9

Латын, грек және француз тілінен енген зат есімдер өз түпнұсқаларындағы көпше түрінің формасын сақтайды:

a bureau – bureaux a criterion – criteria a radius – radii a crisis – crises a formula- formulae an index – indices a datum - data a phenomenon - phenomena

Кейбір күрделі зат есімдердің көпше түрінің жасалуы:

a mother - in - law – mothers - in lawa man - of - war – men- of - wara passer - by - passers - bya forget- me-not – forget- me - nots

Special casesЕрекше жасалуы

Тек жекеше түрде қолданылады

Тек көпше түрде қолданылады

1 2 weather

knowledgemoneyinformationnewsprogressairadvice

goodsclothestrousersspectaclesearningsthankswagesscissors

Жекеше түрде де, көпше түрде де формалары бірдей

a deer – deer a sheep – sheepa fish – fisha swine – swine

10

Possessive case of nounsIлiк септiгi

Бұл септікте зат есімдер сөйлемде өздерінен кейінгі зат есімдердің анықтауышы болады жөне біреудің бір нәрсеге иелік етуін, біреудің екінші біреуге қарым - қатынасын білдіреді. Бұл септік дәйекші белгішесі ' және –s жалғауы жалғануы арқылы жасалады – 's ( жекеше түрде ) – ' (көпше түрде).

Singular numberЖекеше түрі

Plural numberКөпше түрі

Proper nouns. Жалқы есімдер

Raushan’s mother - Раушанның анасы. Serik’s cat – Серіктің мысығы. Mr. Abaev’s house – Абаев мырзаның үйі.

The Abaevs’ family- Абаевтар от басы.

Animate nouns. Жанды заттар

a girl’s hat a man’s suitcase a dog’s tail

girls’ room men’s suitcases dogs’ tails

Inanimate nouns. Жансыз заттар. (Уақытты білдіретін)

a minute’s walk a day’s work a week’s stay

five minutes’ walk three days’ work few weeks’ stay

Collective nouns. Жинақтаушы зат есімдер

the company’s office companies’ offices

11

my family’s welfare our families’ welfare

The articles Артикльдер Қазақ тілінде артикльдер деген ұғым

болмағанымен, олар “бір, кез-келген, әйтеуір-бір, осы, бұл” деген мағыналарда қолданылады. Ағылшын тілінде олар зат есімнің алдына қойылатын көрсеткіш белгі ретінде қолданылып, жеке тұрғанда өзіндік сөздік мағынасы болмайді.

Артикльдердің екі түрі болады: 1) Indefinite “a / an” (Белгісіздік);2) Definite “thе” (Белгілік).

The indefinite article (“a / an”)Белгісіздік артиклі

Егер сөз дауыссыз дыбыстан басталса “а” қолданылады: a boy, a one- hour play, a home, a useful tool, a unit. Егер сөз дауысты дыбыстан басталса “an” қолданылады: an apple, an uncle, an hour, an honest person, an X-ray.

Using the Indefinite article Белгісіздік артикльдің қолданылуы

Cases of usingҚолдыналатын кездері


1 2

12

11. Санауға келетін зат есімдердің тек жекеше түрінде

2. Be, seem, become- етістіктерінен кейін

3. One - бір есептік сан есімінің мағынасында

4. Every - әрбір деген мағынаны білдіргенде 5. Сөйлеуші заттар мен нәрселер туралы алғаш рет сөз қозғап (әңгімелеп) тұрса6. Тыңдаушыға сөйлеушінің қандай (қайсы) зат туралы айтып тұрғаны белгісіз жағдайда

Asel lives in a house.Do you need an umbrella?Arman is an accountant.Almaz became a third year student in 1998.I bought a kilo of butter.

Aidana breaks 10 or 15 dolls in a week (every week). For supper I had a sandwich and an apple.

Have you got a car?Saule is looking for a job.

13

Using the definite article (“the”)Белгілік артикльдің қолданылуы

Cases of usingҚолданылатын кездері


1 21 Заттың, нәрсенің сөйлесушілерге бүрыннан мәлім немесе ол туралы бұрын сөз болғандығын білдіргенде

2 Of, in- предлогтарымен тіркескен зат есімдерде 3 Санауға келетін зат есімдердің жекеше, көпше түрлерінде

4 Санауға келмейтін зат есімдердің алдында, егер олар заттың, нәрсенің арнайы, нақты мағыналарын, затттың сапасын білдірсе

5 Зат есімдердің алдында реттік сан есімдер келсе 6 Дүниедегі бір, бірегей кездесетін планета атауларының алдында 7 Ұлт атауларының алдында

8 Мұхит, теңіз, өзен, канал, тау тізбектері, аралдар мен шөл далалар атауларының алдында 9 Егер “republic”,

For supper I had a sandwich and an apple. The sandwich was not nice.Give me the book.

The price of bread is rising.

The table is made of wood.The tables are made of wood.

The silver of this bangle is very old.The final exams start in July.The snow is dirty.

The tenth page.

The Sun rises in the EastThe Venus is one of the nine planets circling the Sun.The Kazakhs, the Swiss, the AmericansThe Atlantic ocean, the Aral sea, the English Channel, the Thames, the Volga, the Alps, the BahamasThe Republic of Ireland, the United Kingdom, the United States of America, the

14

“union”, “kingdom”, “states” сөздерімен тіркесіп келсе, кейбір мемлекеттер мен штаттардың аттарының алдында 10 Көпше түрде қолданылатын елдердің аттарының алдында

United Arab Emirates

The Netherlands, the Philippines

Кестенің жалғасы1 2

11 Университеттер (егер олар of тіркесімен келсе), мұражайлар, кітапханалар, қонақ үйлер, театрлар мен кинотеатрлар, клубтар, газеттер мен кейбір журнал аттауларының алдында

The University of Lancaster (but Oxford University), the British Museum, the National Gallery, the Tate Gallery, the National Library, the Kazakhstan hotel, the Odeon, the Night Club, the Yacht Club, the Economist

Артикльдердің қолданылмайтын кездері (жағдайлары)

Қолданылмайтын кездері

Examples. Мысалдар

1 21 Жалқы есімдердің

алдында (кісі аттары)

2 Континенттер мен кейбір елдердің аттауларының алдында

3 Қалалар, өзендер (егер Lake сөзінсіз берілсе, онда қолданылады) және тау аттарының алдында

Zhybek, Kasen, Laila, Mukankyzy, Moldabaiuly

Europe, Spain, Asia, Japan

Almaty, Astana, New York, Lake Zaisan, Everest, Ararat

15

4 Мейрам, фестиваль, апта, ай аттарының алдында және дәреже, лауазым, атақты, білдіретін зат есімдердің алдында

5 Егер зат есімдер жалпы (жинақтау) мағынасында келсе

Easter, Nauryz, Christmas, Wednesday, March, Professor Mamyrov, Captain Lewis, Chief Inspector Abaiuly

Roses are favourite flowers of women. Dogs are friends of men.Life is hard.Teachers are paid more than doctors .

Кестенің жалғасы1 2

6 Ғылым салалары аттарының алдында

He likes Literature and History but doesn’t like Mathematics

Pronouns (pron)Есімдіктер

Есімдіктер есім сөздерді (зат есім, сын есім, сан есім) алмастырып, олардың орнына қолданылады. Олар мағынасына және сөйлемде атқаратын қызметіне қарай бірнеше топқа бөлінеді.

Personal pronounsЖіктеу есімдіктері

Person

Жақ

Singular numberКөпше түрі

Plural numberЖекеше түрі

Subjective

caseАтау

септік

Objectivecase

Тәуелдісептік

Subjective

caseАтау

септік

Objectivecase

Тәуелдісептік

1 2 3 4 5I жақ I - мен Me - мені We - біз Us - бізді

16

II жақ You – сіз(сен)

You – сізді(сені)

You – сіздер(сендер)

You – сіздер-ді (сендерді)

III жақ He – ол(ер адам)She – ол(әйел адам)It – ол (жан-сыз заттар)

Him – оны

Her – оны

It – оны

They - олар

Them –олар-ды

17

Remember!Есте сақтаңыз:1) I – мен есімдігі тек бас әріппен жазылады;2) Ағылшын тілінде “you” есімдігі сыпайы түрде

ғана қолданылады.

Possessive pronouns Тәуелдеу есімдіктері

Тәуелдеу есімдіктері заттың біреуге тәуелді екендігін көрсетеді.

1-ші тұлға 2-ші тұлғаSingular number. Жекеше түрі

I – менYou – сіз

(сен)He – олShe – олIt – ол

My – меніңYour – сіздің(сенің)His – оныңHer – оныңIts – оның

Mine – менікіYours – сіздікі(сенікі)His – оныкіHer – оныкіIts – оныкі

1-ші тұлға 2-ші тұлғаPlural number. Көпше түрі

We – бізYou – сіздер(сендер)They - олар

Our – меніңYour – сіздердің(сендердің)Their - олардың

Ours – біздікіYours –сіздердікі(сендердікі)Theirs - олардікі

Remember!Есте сақтаңыз:1) 1-ші тұлғадағы есімдіктер зат есімдермен

олардың анықтауышы ретінде қолданылады.This is my (your, his, her) office. (Жекеше түрі.)These are our (your, their) offices. (Көпше түрі.);2) 2-ші тұлғадағы есімдіктер жеке тұрып, зат

есімсіз қолданылады.You and I have children; yours are elder than mine.

18

Reflexive pronounsӨздік есімдіктер

Өздік есімдіктер тәуелдеу есімдіктерінің I, II жақтардағы жекеше түрдегі 1-ші тұлғасына және III жақ жекеше түрдегі тәуелдік септіктегі жіктеу есімдіктеріне жекеше түрде –self, ал көпше түрде I, II жақтардағы тәуелдеу есімдіктерінің 1-ші тұлғасына және III жақ көпше түрдегі тәуелді септіктегі жіктеу есімдіктеріне –selves жалғауларын жалғау арқылы жасалады.

Singular number.Жекеше түрі

... + –self

Plural numberКөпше түрі... + –selves

myyour

himherit

myself - өзімyourself - өзіңіз, өзің

himself - өзіherself - өзіitself - өзі

ouryour

them

ourselves - өзімізyourselves - өздеріңіз, өздеріңthemselves - өздері

Demonstrative pronounsСілтеу есімдіктері

Сілтеу есімдіктері нұсқау, көрсету, меңзеу мағыналарында қолданылады.

Reciprocal pronounsОртақ есімдіктер

each other – бірін-бірі

Әдетте екі адам немесе заттуралы айтылғандаThey all knew each other.- Олар бәрі бірін-бірі жақсы біледі.

One another – біреуі екіншісіне, бір-бірінеӘдетте екі немесе одан көп адамдармен заттар туралы айтылғанда қолданылады.Basketball players pass the ball to

19

Сөйлеушіге жақын

Жекеше түріthis – мынаубұл, осы

Көпше түріthese – мыналар, бұлар

Сөйлеушіден алыс

that – анау сол, ана

those – аналар,солар, аналар

one another. - Баскетболшылар бір-біріне допты лақтырды.

Interrogative pronounsСұраулы-қатыстық есімдіктер

what – неwhich – қайсысыwho – кім

whom – кімдіwhose – кімнің, кімдікі

Indefinite pronounsБелгісіздік есімдіктер

- ?some – бірнеше, жуық, біршама, азғанаsomebody – біреу, әлдекім, әркімsomeone - әлдебіреу,біреуsomething – бір нәрсе, бірдемеsomewhere – бір жерде, бір жерге

any – кез-келген қандай да болмасынanybody – біреу,әлдекімanyone - әлдекім, әркім, біреуanything – бірдемеnothing – ештемеanywhere – ешжерде, бір жердеnowhere – еш жерде

any – біраз, бірнеше, біршамаanybody – біреуanyone – біреу

anything – бір нәрсе

anywhere – бір жерде

Many, much, a lot of – көп, көптегенfew, little – аз, өте аз, көп емес

a few, a little – аздаған, аздап, біразсөздерінің қолданылуы

NounsЗат есімд

With countable nounsPlural

Санауға келетінзат есімдермен

With uncountable nouns

SingularСанауға келмейтін

20

ер Көпше түрде зат есімдерменЖекеше түрде

1 2 3UseҚолда-нылуы

manyThere are many students in the class. – Класста

көп студент-

MuchThere isn’t much snow in the street.

Кестенің жалғасы1 2 3

тер отыр.

How many books were there?

Ол жерде неше кітап болды?

We haven’t got many books.

Бізде көп кітап жоқ . ( Бізде кітап аз. )

a lot ofThere are a lot of animals in the zoo. – Хайуанаттар паркінде көптеген жануарлар бар.

few, a fewThere are (very) few desks in the classroom. Класта парталар өте аз

(көп емес, жеткілікті мөлшерде емес).

There are a few flowers in my garden. – Менің

бағымда аздаған (біраз) гүлдер бар.

5. Көшеде қар аз (көп емес).

How much money have you got? – Сіздің қанша ақшаңыз бар?There isn’t much sugar in my tea. - Менің шайымда қант көп емес.

a lot ofThere is a lot of sugar in my tea.Менің шайымда қант

көп.a little, little

I know (very) little about him.

Мен ол туралы өте аз білемін (көп білмеймін, жеткілікті түрде білмеймін).

I know a little about him. Мен ол туралы аздап білемін (жеткілікті мөлшерде білемін).

21

Санауға келетін және санауға келмейтін зат есімдер – қазақ тіліндегі деректі, дерексіз, көптік мәнді зат есімдерге сәйкес. Санауға келетін зат есімдер көпше және жекеше түрде де қолданылады. This cup is full. These cups are empty. Санауға келмейтін зат есімдер тек жекеше түрде қолданылады. The water is cold. The weather was terrible.

22

Adverbs ( adv)Үстеулер

Үстеулер – іс-әрекеттің белгісін, мекенін, мезгілін, амалын, мақсат – себебін білдіретін сөз табы.

Adverbs of place

Мекен үстеулері

Adverbs of timeМезгіл

үстеулері

Adverbs of

degreeМөлшер үстеулер

і

Adverbs of manner

Қимыл-сын үстеулері

1 2 3 4here above there abroadwheresomewhereashore outsideinside upstairs

late earlythen todaynext justnow sincesoon before

firstlyverynearlymuchenough

wellbadlyquicklyslowlyhard

Comparison of adverbs Үстеулердің шырайлары

PositiveЖай шырай

ComparativeСалыстырмалы

SuperlativeКүшейтпелі

-er -estsoonearly

soonerearlier

soonestearliest

more mosthardlyquickly

more hardlymore quickly

most hardlymost quickly

Irregular forms. Ерекше жасалуыwellbadlymuchlittlefar

betterworsemorelessfarther, further

bestworstmostleastfarthest, furthest

23

Adjectives (a) Сын есімдер

Сын есімдер – заттың, нәрсенің белгісін, түр-түсін, сыр-сипатын, сапасын, қасиетін білдіретін сөз табы.

Qualitative adjectivesСапалық сын есімдер

Relative adjectivesҚатыстық сын есімдер

1 2excellent bigcold heavytall greenstrong beautiful

historical Englishwooden magneticweekly golden

Comparison of qualitative adjectivesСапалық сын есімдердің шырайлары

PositiveЖай шырай

Comparative Салыстырмалы

SuperlativeКүшейтпелі

1 2 3-y, -ow, -er, -le – жалғауларына аяқталған

бір және екі буынды сын есімдер

cleverhappy narrow simple

clevererhappier narrowersimpler

the cleverestthe happiestthe narrowestthe simplest

Егер сын есім дауыссызға аяқталып6 оның алдында қысқа дауысты тұрса, онда дауыссыз қосарланады.

Sadfat

sadder fatter

the saddest the fattest

-er, -est жалғауларының алдында – y (егер оның алдында дауыссыз тұрса) – і-ге өзгереді.

Funny Busy

funnierbusier

the funniestthe busiest

Irregular forms. Ерекше жасалуы.Far good bad little much, many

fartherbetter worse less more

the farthestthe best the worst the least the most

Екі, не одан да көп буынды сын есім шырайларының жасалуы

24


interesting beautiful important

more interesting more beautiful more important

the most interesting the most beautifulthe most important

The Verb “To be”“To be” етістігі

+ _ ?

1 2 3

I am You/ we/ they areHe/ she/ it is

I am not You/ we/ they are notHe/ she/ it is not

Am I ? Are we/ you/ they ? Is he/ she/ it ?

Атқаратын қызметтері мен мағыналары

Атқаратын қызметтері

Мағыналары

Мысалдар

1 2 31 Атауыш етістік

2 Көмекші етістік

болу, жатыр, отыр, тұр

жеке тұрғанда мағынасы жоқ

I am in Astana. - Мен Астанадамын. I was in London last year. – былтыр Лондонда болдым.

I am reading. - Мен оқып отырмын. The report was written. - Баяндама жазылды.

25


3 Есім сөзді баяндауыштың байланыстырушы етістігі

4 Модальды етістіктің баламасы


міндеттену, міндетті болу

I am busy. – Мен бос емеспін. I was busy. - Менің қолым тимеді.

They are to come at

5 o’clock. - Олардың сағат 5-те келулері керек.

The verbs “Have” / “Have got”“Have” / “Have got” етістіктері

+ - ? 1 2 3

I /we / you / they have / have got two sisters

He / she / it has / has got two sisters

I /we / you / they don’t have / haven’t got two sisters

He / she / it has / has got two

sisters

Do I /we / you / they have two sisters?Have I / we / you / they got two sisters? Does he / she / it have two sisters? Has he / she got two sisters?

26

Атқаратын қызметтері мен мағыналары

Атқаратын қызметтері

Мағыналары

Мысалдар

1 2 3

1 Атауыш етістік

2 Тұрақты сөз тіркестерінің бөлігі

3 Көмекші етістік

4 Модальді етістіктің баламасы

ие болу, бар, иелік ету



қажеттілік

I have a pen. – Менің қаламым бар.

I had a good rest in summer. Мен жазда жақсы демалдым. I have translated the letter. – Мен хатты аудардым. I had to ask for help - Менің көмек сұрауыма тура келді.

Tense forms of the verbsЕтістіктің шақ түрлері

The Present Simple TenseБұл шақ үнемі істелінетін кәсіби және басқа күнбе-

күнгі әрекетті, адамзатқа, ғаламзатқа тән үйреншікті, дағдылы жалпы қимыл, қозғалыс, амал, іс-әрекетті көрсетеді. Бұл шақ қазақ тіліндегі ауыспалы (жалпы) осы шаққа сәйкес келеді.

27

Forming the Present Simple TenseЖасалуы

V1

+ - ?1 2 3

I playYou playWe writeThey writeHe playsShe writes

I do not playWe do not playYou do not play They do not writeHe does not play She does not write

I play Do you play ? we write ? they writeDoes he play? she write?

Using the Present Simple Tense Қолданылуы

Cases of using Қолданыла-тын көздері(жағдайлары)

Жалпыға белгілі (мәлім), ақиқат

шындық

Тұрақты, әдеттегі,

жиі қайталанат

ын,әдетке

айналған іс-әрекет

Осы шақтағы(кездегі)

оқиғаның, іс- әрекеттің бір

ізділігі

1 2 3 4Using of

adverbs and adverbial modifiersӘдетте

қол- нылатын

үс-теу және пы-сықтауыш

сөздер

The Sun rises in the East. - Күн шығыс-тан шығады.The world is round. -

every day (week, year) –

күнделікті (апта

сайын, жыл са-йын)

usually - әдетте

often – жиіon Mondays

first – алдымен, әуеліthen – содан кейінafter that – кейін, содан соңJohn gets up at 8 o’clock, does his morning exercises. Then goes to the

28


Жер шары дөңгелек.

– дүйсенбі күндері

I get up at 8 every day. - Мен күнде са- ғат 8-де тұра-мын.We live in Almaty.- Біз Алматыда

bathroom. After that he has his breakfast. Джон сағат 8-де тұрады, таңғы жаттығуларын жасайды.Содан кейін жуынады, содан соң

Кестенің жалғасы1 2 3 4

тұрамыз. She likes ice-cream. - Ол балмұздақты жақсы көреді.You sing beautiful. – Сіз өлеңді жақсы айтасыз.He usually comes to the office at 9 o’clock. – Ол әдетте кеңсеге сағат 9-да келе-ді.On Mondays I have got much work to do. Дүйсенбі күндері менің істейтін жұмысым

таңғы асын ішеді.

Осы щақтағы(кездегі)

29

көп.

The Past Simple TenseБұл шақ іс-әрекеттің бұрын болғанын, осы кезбен

байланыссыз, сөйлеу кезіне қатыссыз екендігін көрсетеді. Қазақ тілінде бұрынғы өткен шаққа сәйкес келеді.

Forming the Past Simple TenseЖасалуы

V-ed, V2)

+ - ?IHeShe playedWe (wrote)YouThey

IHeShe did notWe play (write)YouThey

IHe

Did She play? We (write)? You They

Using the Past Simple TenseҚолданылуы

Cases of usingҚолданылатын көздері

Сөйлеу кезінен бұрын болып өткен іс-әрекет

Бірінен - соң бірі орындалатын іс-әрекет

Әдетте қайталанып отырылған іс-әрекет

The use of yesterday – at first – every day –

30

adverbs and adverbial modifiersӘдетте қолданылатын үстеу және пысықтауыш сөздер

кешеlast week - өткен аптадаago (a month, a week, a year) – (бір ай, бір жеті, бір жыл) бұрынon Sunday (s) – жексенбіде (жексенбі күндері) in 1951 – 1951 жылы the other day – жақын күндерде two (days, years, weeks) ago –

алдымен біріншіден after - кейін

күнделіктіoften – жиіalways - ылғи


екі (күн, жыл, апта) бұрын


Yesterday the manager received much mail. - Кеше басшы көп хат алды. He came from Astana

At first Arman turned off the light, closed the door and left the room. – Арман

She wrote letters to her mother every day. – Ол анасына күнде хат жазып отырды.

31

on Sunday. – Ол Астанадан жексенбі күні келді.

алдымен жарықты сөндірді, есікті жапты да бөлмеден шықты.

32

The Future Simple TenseҚайталанатын дағдылы, әдеттегі іс-әрекеттің келешекте іске асатындығын

білдіреді. Бұл шақ қазақ тіліндегі ауыспалы келер шаққа сәйкес келеді.Forming the Future Simple Tense

Жасалуы

Shall / will + V

+ - ?I / we shall write

He / she / you / they will write

I / we shall not write He / she / you / they will

not write

Shall I / we write?Will he / she / you / they write?

Using the Future Simple TenseҚолданылуы

Cases of usingҚолданылаты

н кездері

Келешекте болатын іс-

әрекет

Келешекте қайталанылатын іс-әрекет

Келешекте бірінен соң бірі орындалатын

іс-әрекет

Келешекте орындалатынын жоспар мен ойдың “ to be going to” сөз тіркесі арқылы қолданалуы

1 2 3 4 5

33

Кестенің жалғасы1 2 3 4 5

Using of adverbs and adverbial modifiersӘдетте қолданылатын үстеу мен пысықтауыш сөздер

tomorrow – ертеңsoon – жақындаnext (day, week, month, year) – келесі (күні, аптада, айда, жылы)

every day – күнделіктіoften – жиіalways - ылғи

at first – алдыменthen – кейінafter – сонан – соң, кейін

“ to be going to” – бір нәрсені істеуді жоспарлау

Using of adverbs and adverbial modifiers Әдетте қолданылатын үстеу мен пысықтауыш сөздер

This evening-бүгін кешкеIn a few days- бірнеше күннен соң (жақын

She often writes letters

I shall come home and then I shall

She is going to play chess withher brother this evening. –

34


күндерде) He will learn French next year. – Ол келесі жылы француз тілін оқиды.

to her mother.- Ол анасынажиі хат жазып тұрмақшы.

prepare my home-work.- Мен үйге келемін де, үй тапсырмасын орындаймын.

Бүгінкешке ол ағасымен шахмат ойнамақшы.


I shall read this book soon. – Мен бұл кітапты жақында оқимын.

35

The Present Progressive Tense

Іс-әрекеттің сөйлеу кезінде болып, жалғасып, жүріп жатқанын, аяқталмағанын білдіреді.Қазақ тіліндегі нақ осы шаққа сәйкес келеді .

Forming the Present Progressive Tense Жасалуы

To be + v + -ing (Present Participle)

- ? I am writing / playing He/she is writing / playing We / you / they are writing / playing.

I am not writing / playingHe/she is not writing / playing We / you / they are not writing / playing.

Am I writing / playing?Is he / shewriting / playing?Are we / you / they writing / playing?

Using the Present Progressive TenseҚолданылуы

Cases of using Қолданылатын кездері (жағдайлары)

Дамып жатқан, аяқталмаған, жүріп (болып) жатқан іс-әрекет

Жақын арада балатын, жоспарланған іс-әрекет

1 2 3Using of adverbs and adverbial modifiers әдетте қолданылатын үстеу мен мезгіл пысықтауштар

now – қазір at the present moment – қазіргі уақытта (қазір)right now – тап қазір, дәл осы уақытта at this moment – қазір

tomorrow – ертеңtomorrow by 3o’clock – ертең сағат 3-теin a minute – бір минуттан кейін (соң)tonight – бүгін кешке


The manager is speaking on the phone

He is coming in a minute. – Ол бір минуттан кейін

37

now, don’t bother him. – Басшы қазір телефонмен сөйлесіп отыр, оны мазаламаңыз.

келеді. He is arriving in Almaty tonight. – Ол Алматыға бүгін кешке келеді.


He is writing at this moment.

- Ол қазір жазып отыр

The Past Progressive TenseБұл шақ іс-әрекеттің белгілі бір уақытта, бұрын

жүріп жатқанын білдіреді. Forming the Past Progressive Tense Жасалуы

Was / were + v + -ing (Present Participle) (P. I) + - ?I /he / she was writing / playingWe / you / they are writing / playing

I /he / she was notwriting / playingWe / you / they were not writing / playing

Was I/he/sheWriting/playing?Were we/you/they Writing/playing?

Using the Past Progressive Tense Қолданылуы

1 2 3 4 5Cases of using Қолданылатын кездері

Белгілі уақыт аралығында созыла жүріп жатқан өткендегі

Өткен шақта іс-әрекет жүріп жатқанда, екінші бір іс-қимылды

Қатар болып жатқан өткен іс-әрекет

Белгілі бір уақыт аралығында болып өткен іс-әрекет.

38

іс-әрекет ң болғанын көрсетеді .

Using of adverbs and adverbial modifiers әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш

At 5 o’clock – сағат 5-те At the moment – сол кезде (уақытта) Then – сол кезде

Бағыныңқы сөйлем when – қашан сөзімен басталады

Бағыныңқы сөйлем while – сол кезде (уақытта) – сөзімен басталады

From till - -тан, -ден, -тен... all day long – күні бойы the whole month – бір ай бойы


сөздерЕxamplesМысалдар

What were you doing at 5 o’clock yesterday? – Kеше сағат 5-те сіз не істеп жатыр едіңіз?

She was writing a letter when I entered the room – Мен бөлмеге кіргенде, ол хат жазып отырды.

I was writing a composition while he was looking through the journals – Ол журналдарды қарап отырғанда, мен шығарма жазыпотырдым.

I was waiting for the bus from 7 till 8 o’clock. – Мен сағат 7-ден 8-ге дейін автобус күтіп тұрдым.

The Future Progressive Tense

39

Бұл шақ келешекте іске асатын іс-әрекеттінің созылың-қылығын білдіреді. Forming the Future Progressive Tense Жасалуы

Shall/will + be + V + -ing (Present Participle) (P. I)

+ - ?I/we shall be writing / playinghe / she / you / they will be writing / playing

I/we shall not be writing / playinghe / she / you / they will not be writing / playing

Shall I/we be writing / playing? Will he / she / you / they be writing / playing?

40

Using the Future Progressive Tense Қолданылуы

Cases of using Қолданылатын Кездері

Келешекте берілгі бір уақыт аралығында жүріп жататын іс-әрекет

Көрсетілген, белгіленген уақыт аралығында болатын, іске асып жататын іс-қимыл

Екінші бір іс-әрекет басталғанша болып жататын, созылыңқы іс-әрекет (болатын іс-әрекет етістіктің Present Simple формасында қолданылады)

Using of adverbs and adverbial modifiers әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш сөздер

At... o’clock – сағат...At that moment – сол уақытта At midnight – түн ортасында

From… till – -дан, -ден...While – сол кезде, сонда, сол уқытта

When – қашан, сонда, -да, -де


Tomorrow at 8 o’clock I shall be having an exam. – Ертең сағат 8-де мен емтихан тапсырып отырамын.

I shall be sleeping from 10 till 12 o’clock. – Сағат 10-нан 12-ге дейін мен ұықтап жатамын. He will be writing a test while I shall

She will be reading a letter when I come. –Мен келгенде, ол хат оқып отырады.

41

be sleeping. – Мен ұйықтап жатқанда, ол тест жазып отырады.

42

The Present Progressive Tense

Бұл шақ іс-әрекеттің бұрын басталып, сөйлеу кезінің алдында аяқталғанын білдіреді, іс-әрекеттің орындалған мерзімі маңызды емес, оның нәтижесі маңызды. Қазақ тіліндегі жедел өткен осы шақпен мағыналас.

Forming the Present Perfect TenseЖасалуы

Have / has + V3 Past Participle (P.II)

+ - ?I/we/you/they have played/writtenHe/she has played/written

I /we / you / they have not played/writtenhe / she has not played/written

Have I / we / you / they played/written?Has he/she played/written?

Қолданылуы

Cases of using Қолданылатын Кездері

Уақытты белгісіз (анықталмаған) осы кезге (уқытқа) қатысты өткенде аяқталған іс-әрекет

Өткенде басталып, қазіргі уақытқа дейін, сөйлеу кезінде жалғасып жатқан күй-жағдайдың немесе іс-әрекеттің аяқталмағанын білдіреді

Белгісіздік үстеулермен қолданылуы

1 2 3 4 - For – уақыт never-

43

Using the Present Perfect Tense

бойыsince- бері

ешқашанever-бір кезде yet – әліalready –


Using of adverbs and adverbial modifiers әдетте қолданылатын үстеу және пысықтауш сөздер

әлдеқашанlately –сонғы кездеjust –қазірrecently -кейінгі


We have bought a new car. – Біз жаңа жеңіл машина сатып алдық. I have lost my passport. – Мен төлқұжатымды жоғалтып алдым.I have written a letter. – Мен хат жаздым.

Нe has been a teacher for twenty years. – Ол жиырма жылдан бері мұғалім болып істейді. (әлі мүғалім болып істейді). I have had a car since I was seventeen. – Менің он жеті жасымнан бастап машинам бар.

They have just gone out. – Олар қазір ғана шығып кетті.I have already finished my work. – Мен жұмысымды әлдеқашан (аяқтадым) бітірдім.He has not finished his work yet. – Ол жұмысын әлі бітірген жоқ.

The Past Perfect Tense

44

Бұрын болған іс-әрекеттің белгілі бір уақытта нәтижелі ақталғаннын немесе басқа бір іс-әрекеттің алдында болғанын білдіреді. Іс-әрекеттің орындалған мерзімі маңызды емес, оның нәтижесі манызды. Forming the Past Perfect Tense Жасалуы

Had + V3 (Past Participle) (P.II)

45

+ - ?I/he/she/we/you/they had played/written

I/he/she/we/you/they had not played/written

Had I/he/she/we/you/they рlayed/written?

Using the Past Perfect Tense Қолданылуы

Cases of usingҚолданылатын

Кездері

бұрын болған іс-әрекеттің орындалуы кезінде, екінші бір іс-әрекеттің нәтижелі аяқталғанын білдіреді

Using of adverbs and adverbial modifiers Әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш сөздер

by 5 o’clock – сағат 5-ке дейін by Saturday – сенбіге дейін (қарай)by that time – сол уақытқа дейін by the end of the year – жылдың аяғына дейінbefore – дейін


She had written 50 pages by 11 o’clock. – Ол сағат 11-ге дейін 50 бет жазды. (жазып болды)

The Future Perfect Tense

Сөйлеу кезінде аяқталатын іс-әрекеттің нақты нәтижесінің болатынын, нақты бір уақытқа қарай аяқталатын істі көрсететін шақ. Forming the Future Perfect Tense Жасалуы

Shall/will + have + V3 Past Participle (P. II)

46

+ - ?I/we shall have played/written he/she/you/they will have played/written

I /we shall not have played/written he/she/you/theywill not have played/written

Shall I/we have рlayed/written?will he/she/you/they haveрlayed/written?

Using the Future Perfect Tense Қолданылуы

Cases of using Қолданылатын кездері

Келешекте болатын іс-әрекеттің белгілі бір кезеңде аяқталуы

Жалпы осы шақта тұрған, келешекте болатын басқа бір іс-әрекет мезгіл не шартты бағынынқы сөйлемдерде before, when сөздерімен келсе

Using of adverbs and adverbial modifiers Әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш сөздер

by – қарай, таяу by the end of the year (week day) – жыл (апта, күннің) аяғына дейін

before – -ға, -да, -де, т.с.с., дейінwhen – -де, -да, қашан, т.с.с.


By the end of the week we shall have finished this work. – Аптаның аяғына дейін біз бұл жұмысты аяқтаймыз.

When we meet next time, I shall have read this book. – Келесі кездескенімізше, мен бүл кітапті оқып бітіремін.

The Present Perfect Progressive Tense

47

Сөйлеу кезіне дейін басталып, сөйлеу кезінде де жалғысып жатқан іс-әрекетті білдіреді.

Forming the Present Perfect Progressive Tense Жасалуы

Have/has + been + Present Participle (P. II)

+ - ?

I/we/you/they have been playing/writing he/she has beenplaying/writing

I/we/you/theyhave beenplaying/writing he/she has not been playing/writing

Нave I /we/you/they been playing/writing?Has he/she beenplaying/writing?

Using the Present Perfect Progressive Tense Қолданылуы

Cases of using Қолданылатынкездері

Бұрын басталып, сөйлеу кезінде деболып жатқан іс-әрекет

Белгілі бір уақыт аралығында басталып, сөйлеу кезінің алдында ғана аяқталып, оның нәтижесі осы кезбен байланысты іс-әрекет

Using of adverbs and adverbial

for 2 hours (months, weeks) – 2 сағаттан (айдан,

-

48

modifiers әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш сөздер

аптадан) бері How long? – Канша уақыт?Since when? – Қашаннан бері?


I have been reading this book for 3 hours. – Мен бұл кітапты үш сағаттан бері оқып отырмын.

She has been crying. (Her eyes are red.) – Ол жылаған. (Оның көздері қызыл). Look! It has been snowing. (The ground is all white.) – Қара! Қар жауған. (Жер аппақ.)

The Past Perfect Progressive Tense

Forming the Past Perfect Progressive Tense Жасалуы

had + been + Present participle (P. I )

+ – ?I/he/she/we/you/they had beenplaying/writing

I /he/she/we/you/they had not been playing/writing

Had I /he/she/we/you/they been playing/writing ?

49

Using the Past Perfect Progressive TenseҚолданылуы

Cases of using Қолданылатын кездері

Өткенде екінші бір іс-әрекет басталғанша болып өткен созылынқы өткен шақ (Past Simple) түрінде беріледі

Using of adverbs and adverbial modifiers әдетте қолданылатын үстеулер мен пысықтауш сөздер

for two hours (when) – 2 сағаттан бері (-да, -де) т.с.с. for a month (when) – бір айдан бері (-да, -де, -та, -те) т.с.с. since… o’clock – …сағаттан бері


When I came she had been sleeping for an hour. – Мен келгенде оның ұйықтап жатқанына бір сағат болған.She had been writing for several hours. – Ол бірнеше сағат бойы жазып отырған.

The Future Perfect Progressive Tense

Forming the Future Perfect Progressive Tense Жасалуы

Shall/will+ have + been + Present Participle (P. I)

+ – ?I /we shall have been playing/writing He/she/you/they will have been playing/writing

I /we shall not have been playing/writing He/she/you/theywill have not been playing/writing

Shall I /we have beenplaying/writing?Will he/she/you/they have been playing/writing?

50

Using the Future Perfect Progressive Tense Қолданылуы

Using of adverbs and adverbial modifiers

for… hours – …сағат бойы

1 2Кестенің жалғасы

1 2Жиі қолданылатын үстеу мен пысықтауш сөздерExamplesМысалдар

We shall have been writing for five hours when you come back. – Сіз қайтып орылғанша, біз бес сағат бойы жазып отырамыз.

The Passive Voice

Ырықсыз етіс

Егер сөйлемде баяндауыш қызметін атқарып етістік өзі қимыл-әрекет істемей, керісінше, басқа біреудің қимыл-әрекетінің объектісі болса, мұндай етісті ырықсыз етіс дейді.

The Simple Tenses Passive

Present Simple Passive Voice Осы шақырықсыз етіс

Past Simple Passive VoiceӨткен шақырықсыз етіс

Future Simple Passive Voice Келер шақырықсыз етіс

Forming the Simple Tenses Passive Voice. Жасалуы am/are/is + Past Participle

was/were + Past Participle

shall/will + be + Past Participle

I am invited He/she is invited We/you/they are invited

I /he/she was invited We/you/they were invited

I /we shall be invited He/she/we/you/they will be invited

51

Examples. МысалдарThis article is written well. – Мына мақала жақсы жазылған.

This house was built last year. – Бұл үй былтыр салынды.

This book will be translated next week. – Бұл кітап келесі жетіде аударылады.

The Perfect Tenses Passive The Present Perfect Passive

The Past Perfect Passive

The Future Perfect Passive

have/has + been + Past Participle

had + been + Past Participle

shall /will + have + been + Past Participle

I/we/you/they have been invited He/she has been invited

I /he/she/we/you/they had been invited

I /we shall have been invited He/she/you/they will have been invited

Examples. МысалдарThe offer has been read. – Ұсыныс оқылды. I have been invited to the party. – Мен отырысқа шақырылдым.

The report had been written by 6 o’clock. – Баяндама сағат 6-ға дейін жазылып болған.

By 2 o’clock this contract will have been signet. – Сағат 2-ге қарай келісім шартқа қол қойылады.

The Present Progressive Passive

The Past Progressive Passive

Forming the Progressive Passive. Жасалуыam/are/is + being + Past was/were + being + Past

52

The Progressive Tenses Passive

Participle ParticipleI am being invited He/she is being invited We/you/they are being invited

I /he/she was being invited We/you/they were being invited

Examples. МысалдарA new skating-rink is being built in our city. – Біздің қалада жаңа мұз айдыны салынып жатыр.

A new theatre was being built in Astana when I came. – Мен келгенде Астанада жаңа театр салынып жатқан.

Modal Verbs and their functionsМодаль етістіктер

Және олардың қызметтері (қолданылуы)

Modal verbsМодаль

етістіктер

FunctionsҚызметтері, қолданылуы


1 2 3can be able to

will be able to was/were able to

1.Біреудің бір нәрсені істей алу, істей алмау қабілетін көрсеткенде

2. Бір нәрсенің істеліну ықтималдылығын, мүмкіндігін білдіргенде

3. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын білдір- генде4. Сөйлеушінің

I can read French well. He is able to speak French, but not as well as

he can read it. We can buy a car

at the Astana Motors shop.Can I borrow

your pen?

Can you read more

loudly?

I will be able to

53

could

Кестенің жалғасы

1

біреуден іс-әрекетті орындауын өтінгенде қолданылады. Біреудің келешекте бір нәрсені істей, орындай алу қабілеттілігін көрсеткенде қолданылады. Біреудің бір нәрсені істеу қабілеттілігі өткенде болғандығын көрсету үшін қолданылады.

1. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын біл- діргенде қолданылады.2. Сөйлеушінің біреудің бір нәрсе істеуін өтінгенде қолданылады. 3. Мүмкіндік, ықтимал- дық, болжамды білдіргенде4. Біреудің бір нәрсені бұрыннан істей алатындығын көр-

2

speak French better in a few

months.

I was able to run a kilometer in twelve minutes when I was younger.

Could I make an appointment to see him?Could you help me?

It could be Arman calling. He often calls at this time.

My son could read

3

сеткенде before he started school.

54

could have Мүмкіншілік, ықти- малдықты білдіргенде

I could have left my glasses in my other bag.

may

may havemight have

must

must have

must not

1. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын біл- діргенде қолданылады.2. Біреудің бір нәрсе жайында болжамын, ықтималдылығын, мүмкіндігін көрсетуге3. Шек қою, тыйым салуды білдіргенде

Өткенде болған істің мүмкіндігін, жорамалын білдіргенде

Істелетін істің: a) қажеттілігін b) міндеттілігін көрсет- кенде қолданылады.Істелінген істің ықтималдылығын, мүмкіндігін көрсетуде қолданылады.Біреудің бір істі істегенінің абзал екендігін көрсету үшін

May I use your telephone?

It may be my mother calling.It may snow tomorrow.May I go out? – No, you may not. We may only park in the space shown.I may have left my keys in my other bag this morning.My daughter didn’t call me. She might have forgotten.He must see a doctor. He looks sick.Dogs must be kept on a leash.She must have worked hard on her essay.

Teachers mustn’t hit their pupils.

Кестенің жалғасы

55

1 2 3must nothave

Істелінген істің шын дыққа жақын еместігін көрсету үшін

This student mustn’t have studied very hard. He got a poorer grade than usual.

have/has to Істелінетін істің қажет тілігін, міндеттілігін көрсету үшін

I have to finish my book this month. It is necessary for me.

need

had to

didn’t have to needn’t

Біреудің бір нәрсеге алаң болмауын

білдіру үшін

In Kazakhstan, everyone aged sixteen has to vote.I need to go out and enjoy myself. You needn’t worry about your children.You didn’t have to get a new passport. You could use your old one.

will would

would like

would you mind

Сөйлеушінің біреуден бір-нәрсені

істеуін өтінгенде қолданылады.“want” – қалау-

сөзінің сыпайы түрін білдіру үшін

қолданылады.Рұқсат сұраудың

сыпайы түрін көрсету үшін

Will you repeat the question, please?Would you turn down the radio, please?Would you like a cup of coffee? I’d like a cup of tea.Would you mind if I used your pen? Would you mind getting me

56

a glass of beer?

1.1 Grammar Exercises

1.1.1 Give the plural of the following nouns: A watch, a judge, a knife, a problem, a lawyer, a scientist, an industry, a potato, a crime, a child, a thief, a court, a law, a witness, a victim, a datum, a photo, an investigator, a phenomenon, a deer, a leaf, a crisis, a duty, a criminal.

1.1.2 Give the singular of the following nouns: Places, pages, judges, thieves, countries, calves, heroes, mice, policewomen, oxen, feet, cliffs, leaves, lawyers, data, criteria, bases, sisters – in – law, teeth.

1.1.3 Translate the following sentences:1) The students of our Academy study many subjects;2) These students study English at the Moscow State

Law Academy;3) The teacher wants to ask you some questions;

4) At the English lessons we read many texts;5) Both crimes were committed by the same person;6) The eye-witness of the road accident is the first

person to be interviewed; 7) The victim of the crime was interviewed by the policeman.

1.1.4 Change the number of the italicized nouns and make all other necessary changes:

1) This judge works at the Crown Court; 2) This minor crime was committed by a young criminal;

3) An eye-witness saw the criminal at the station; 4) This law was passed by the Parliament; 5) He is a student of our Academy; 6) The cat caught a mouse;

57

7) We came up to the woman who was working in the garden; 8) This watch was made in Switzerland.

1.1. 5 Translate into Kazakh: That judge’s cases, my brother’s favourite sport, these

two countries’ economy, the public’s role, that man’s name, Academy’s computer centre, those children’s parents, the court’s decisions, the Procurator’s office, the deputy’s work, the deputies’ reports, the procurator’s powers, people’s rights and duties, two months’ program, court’s room.

1.1. 6 Choose the right form of the noun from the brackets: 1) Two … were playing on the doorstep (child / children);

2) A … looked round the corner of the house (woman / women);

3) The … was large, and had a faded Morris wallpaper (room / rooms);

4) Why do … represent in pictures the faces of their fellow men? (painter / painters);

5) The … was supposed to assemble at seven-thirty in the Common Room (company / companies);

6) “You have read the morning papers, I presume?” “Yes, Mr. Poirot. The … from Geneva is not very good” (new / news).

1.1.7 Replace the of-phrase by the Possessive Case where possible:

1) the pen of our teacher; 2) the window of this room; 3) the bicycle of Tom; 4) the boy of her child; 5) the back of the chair; 6) the order of the captain; 7) the bags of her pupils; 8) the banks of the river; 9) the arrival of the actors; 10) the father of Dick.

58

1.1.8 Paraphrase the following phrases using the Possessive Case:

1) the pen that belongs to Jack; 2) the camera that belongs to my friend; 3) the books that belong to her pupils; 4) the shoes that belong to the girl; 5) the flats that belong to the workers; 6) the car that belongs to this miner; 7) the coat that belongs to his brother; 8) the watch that belongs to the teacher.

1.1.9 Translate the following word combinations:Winter winds; oak forest; food industry; grammar

mistake; summer holidays; evening dress; state power; school age; railway station; stone wall; iron ore; river transport; winter sport; heart diseases; apple orchard; Glasgow demonstration; school year; war industry; silk dress; passenger plane.

1.1.10 Paraphrase the following using the Possessive Case:

1) the pen that belongs to Jack; 2) the camera that belongs to my friend; 3) the books that belong to her pupils; 4) the shoes that belong to the girl; 5) the flats that belong to the workers; 6) the car that belongs to this miner; 7) the coat that belongs to this brother; 8) the watch that belongs to the teacher.

1.1 10 Insert articles where necessary:1) This is … house;2) This is … house in which I live;

3) This is … butter; 4) This is … butter I bought for you;.

5) My father is … worker; 6) My father is … worker who improved this machine; 7) This man is … teacher I told you about; 8) Ann’s mother is … teacher; 9) His wife is … doctor; 10) February is … shortest month;.

59

11) July is … seventh month of the year; 12) It is … Indian film; 13) It is … we discussed yesterday; 14)… cow is … domestic animal;15)… carrot is … vegetable; 16)… carp is … fish;17) I usually drink … tea with … sugar;18) Let’s go to … cinema;19) He stayed at … Kazakhstan hotel.

1.1.11 Insert articles where necessary: 1) … Volga is … longest river in … European part of Russia; 2) My brother is … pupil of … 8th form and he wants to

become …engineer; 3) … Chemistry was his favourite subject at … school; 4) Here is … book you need; 5) … England has to import … raw materials, such as

… timber, … petroleum, … wool, and others; 6) Washington is situated on … Potomac river, and

London is situated on … Thames; 7) Yuri Gagarin was … first man to fly over … Earth in spaceship; 8) Lomonosov was … great Russian scientist. He was born in … small village on … shore of … White Sea;

9) … Germany is … most developed country in Europe;10) Will you have … cup of tea?

1.1.12 Correct the mistakes: 2) I have got an uniform;

3) Helen isn’t at the home; 4) The Pyramids are in the Egypt; 5) It is a hour-glass; 6) The Mark is a student; 7) I have got a milk; 8) It is an house; 9) An Earth is a planet;

10) he have got a old car.

1.1. 13 Insert the articles where necessary. Retell the text.

60

Charles Dickens, … great English writer, was born on … 7th of February 1812 in … small English town. He was … weak child and did not take … part in … noisy and active games. … little boy was very capable. He learned to read at… early age and read many book in … his childhood. When he was about six, someone took him to … theatre for … first time. He saw … play by Shakespeare and liked it so much that he decided to write … play himself. When it was ready, he performed it with some of … his friends. Everybody enjoyed … performance and … little writer felt very happy. When Charles was nine years old, … family moved to … London where they lived in … very old house. Charles’ father was … poor clerk. … life of … family was very hard. There were several younger children in … family besides Charles, … future writer could not even go to school. At that time his father was put in … prison because he could not pay his debts. His wife and all … children went into … prison too. Those were … most unhappy days in Charles’ life. At … age of ten he had to start working. … boy worked from … morning till … night to help his family. When his father out of … prison, … young Charles was sent to … school where he remained three years. When he was fifteen he had to leave … school and start earning his own living again. He spent his spare time in … British Museum.

In … few years he became … newspaper reporter. In 1836 Dickens published his first book.

1.1.14 Translate the sentences, pay attention to the pronouns:

1) We saw them at the Institute; 2) He knows you very well;3) As a rule, we finish our work at 5 o’clock;4) Give them their textbooks on labour law;5) This student is a friend of mine;6) Our solicitor will hire a barrister for us;7) Ann, a friend of hers, took our notes and showed

them to her scientific adviser;8) These are textbooks on criminal law;9) Yesterday that group of students had two lectures;

61

10) Some new facts have been discovered;11) Does this article contain any useful information? 12) There must be some explanation of any

phenomena;13) The students corrected their mistakes

themselves;14)We have to discuss this problem ourselves; 15) The judge decided to cross-examine the witnesses

himself.

1.1.15 Insert pronouns in the necessary case:1) On my way home I met Peter and told … about the

trip; 2) I need this book badly. I can’t prepare my report without … ; 3) We are going to spend the summer in the country. Will you join ? 4) If you give me your address, … shall write to … ;

5) I know this woman. … works at the factory with my mother;

6) She put … notes on the table; 7) I shall translate the article … ; 8) His personal computer corrected all the mistakes … ; 9) Whose books are these? Are they …? 10) The soldiers built the bridge ….

1.1. 16 Fill in the blanks with some, any, no and their derivatives:

1) I have … English books; 2) Are there … arm-chairs in the room? 3) There isn’t … chalk in the classroom; 4) Mother has bought … butter; 5) There aren’t … mistakes in my dictation; 6) Have you seen … mistakes in his test? 7) He has … important to tell you;8) … saw the judge yesterday;9) Can I do … for you? 10) Have you heard … about this criminal case? 11) I know … about the trial; 12) You may invite … you want.

62

1.1. 17 Fill in the blanks with much / many, few / a few, little / a little:

1) I haven’t got … time; 2) She has got … books on criminal law; 3) … money is spent for crime prevention;4) I couldn’t buy the coat because I had … money left;5) Let us buy … ice-cream, I have … money left; 6) There isn’t … space in the classroom;7) My parents are going away for… days;8) Very … people know about it; 9) Do you speak French? Yes, … ;10) I had very … time for reading; 11) They read … books on constitutional law; 12) We’ll have dinner in … minutes.

1.1.20 Transform the following sentences using adverbs instead of the given adjectives:

Model His answer was good. – He answered well.1) John is a slow eater;2) Mary’s translation of the sentence is correct;3) My companion was a quick walker; 4) She was a careless cook; 5) His arrival was unexpected;6) My friend is an excellent dancer; 7) His death was sudden;8) Her speech at the meeting was wonderful.

1.1.21 Define the degree of comparison: Most serious, worse, least, less important, best, most

favourable, warmer, farthest, most essential, greatest, more attentive, better, lighter.

1.1.22 Form the comparative and superlative degrees of the following adjectives and adverbs:

Happy, young, small, easy, late, beautiful, difficult, wonderful, popular, interesting, serious, good, many, little, bad.

63

1.1. 23 Find the adverbs and adjectives in the comparative and superlative degrees and translate them:

1) We visited one of the best police stations;2) The Pacific Ocean is the greatest ocean in the

world;3) They will get better results in English if they speak

more;4) This student speaks English best of all;5) That student is more attentive than you;6) He is the cleverest lawyer I know;7) I bought the latest edition of today’s paper and

read about these most terrible crimes;8) Professor Green is the most interesting lecturer I

have ever heard;9) Her illness was more serious than we thought at

first;10) The patient got worse this morning;11) He is playing worse than usual;12) The investigator should work harder to solve the

case;13) The Supreme Court considers the most serious

cases;14) What is the highest judicial organ in Great Britain?

1.1. 24 Translate the following sentences: 1) The solution of this problem is twice as simple as

they think; 2) The longer I listened to the speech of the barrister,

the more I liked it; 3) The temperature today is not so high as it was

yesterday; 4) The more correct information is stored in a

computer, the more precise data we get; 5) The better we study, the better we know the laws; 6) This case is not so serious as that one;7) The investigator must solve this criminal case as

soon as possible;8) The more he studied the evidence, the better he

understood the circumstances of the case.

64

1.1. 25 Translate the sentences: 1) My friend is a lawyer; 2) He has a lot of books on law; 3) Are you an investigator too? 4) Have you got any books on civil law? 5) I have no articles on criminal law; 6) I am a judge;7) Her sister is not a judge, she is an investigator;8) Elections are universal. It means that all citizens at

the age of 18 have the right to elect.

1.1.26 Fill in the blanks with the right form of the verb to be or to have:

1) This student … 19 years old;2) My friend … an investigator; 3) The students … in the classroom;4) His father … a well-known lawyer;5) How old … you? 6) We … students of the Law Academy;7) … you got any books on civil law? 8) We do not … special courts for trying juveniles;9) Under the law every citizen … the right to elect and

to be elected;10) He … at the conference yesterday;11) An accused person … the right to be defended by

barristers.

1.1. 27 Translate the sentences, pay attention to the functions of the verb to be:

1) He was at the conference yesterday;2) The convicted was sent to prison;3) The investigator is interviewing a witness;4) The new building of our educational establishment

is to be completed next year;5) The criminal was sentenced to imprisonment;6) I am very busy tonight;7) The court is to examine all cases coming before in

objectives;8) He is to make a report on Tuesday;9) All laws are to protect the life and the rights of

citizens;

65

10) The task of the police was to find the thief and recover the stolen property;

11) Government departments in Great Britain are responsible for administration at the national level;

12) The Prime Minister is to take policy decisions with the

agreement of his cabinet;13) Formerly the verdict of a jury had to be

unanimous. Now a majority verdict may be allowed.

1.1.28 Replace the verb to be in brackets by the right form:

1) I (to be) eighteen years old;2) These students (to be) in the library;3) The English Constitution (to be) unwritten; 4) The FBI Laboratory (to be) the greatest

criminological laboratory in the world;5) We (to be) to learn how to find the criminal as

quickly as possible;6) That criminal case (to be) to be tried by our district

court next week;7) The evidence (to be) found at a crime scene by the

policemen;8) The investigator (to be) given all the information

about that fact;9) In August he (to be) investigating that complicated

criminal case;10) The police officer (to be) at the crime scene at the

moment of the commission of the offence;11) He (to be) to arrive next week;12) Crime prevention (to be) one of the main functions

of militia.

1.1. 29 Replace the verb to have in brackets by the right form and translate the sentences:

1) This young man (to have) committed a crime;2) My friend (to have) to translate the next from

Russian into English;3) We (to have) a lecture in administrative law

tomorrow;

66

4) All the students will (to have) their practice when they are in the third year;

5)He told us that a new jury (to have) to be appointed;6) We (to have) to study a number of documents,

statutes, judicial decisions to understand English Constitutional Law;

7) The investigator (to have) solved the crime quickly;8) As the case was rather serious the solicitor (to have)

to hire a barrister;9) How long (to have) it been snowing?10) I (to have) no idea how to get to the nearest Police

Station.

1.1.30 Translate the sentences, pay attention to the functions of the verb to have:

1) Under the law every citizen has the right to elect and to be elected; 2) This work will have been done by the end of the week; 3) You will have to meet them at the station; 4) Russia does not have special courts for trying juveniles;

5) The state universities which function in many towns of our country have law departments;

6) The American President has to bear full responsibility for foreign relations of the United States;

7) All important Foreign Office papers have to be submitted to the sovereign before they are sent abroad;

8) I haven’t seen the judge yet.

1.1.31 Translate the sentences, define the tense form of the verbs and make the sentences negative and interrogative:

1) My friend works as a judge;2) These students study at the Law Institute;3) We will study criminal law next year;4) This judge worked at the city court a year ago;5) This student’s mother teaches civil law at the Law

Institute;6) I want to become an investigator;

67

7) This scientist will soon publish his new article on criminal law;

8) Her sister will work as a judge after graduating from the Moscow State Law Academy;

9) The judge considered this case last week,10) That juvenile committed a minor offense a year

ago.

1.1.32 Open the brackets, put the verbs into correct tense form:

1) We (to translate) this text last week;2) They (to graduate) from the Academy in 1996;3) They (to speak) English well;4) We usually (to work) hard at our English because we

(to want) to know it well;5) She (to work) at the Procurator’s Office last year;6) Yesterday he (to see) his advocate;7) I (to translate) this article on criminal law next

week;8) The investigator (to interview) the eye-witness of

the accident tomorrow.


1) I am preparing a report on criminal law; 2) The detective is investigating this serious criminal

case now;3) The witness for the prosecution was answering the

questions of the judge when we came to the court;4) I cannot meet you tomorrow morning. I shall be

representing Jack Green before the Court; 5) The jury is still discussing the verdict;6) The investigator was working with the documents at

3 o’clock yesterday;7) I’ll be waiting for you at 12 o’clock tomorrow at the

court;8) The court is still examining all the details of the

murder.

68


1) The investigator has collected evidence on the case;2) The state and public organizations had discussed

the Draft of the new Constitution before it became the law;3) The trade delegation will have finished its work by

the end of the week by signing a new treaty;4) If you come to the court late in the afternoon the

judge will have declared his decision; 5) Have you ever been to the Crown Court? – No, I have never been there;

6) The High Court has dismissed the prisoner’s appeal.

1.1.35 Find the modal verbs and translate the sentences:

1) All citizens are obliged to observe laws; 2) As our meeting was to be held at 5 p. m., we had to

finish our work earlier than usual; 3) You should ask your friends to help you with your

English; 4) You may smoke here; 5) He can speak English; 6) We shall be able to discuss this problem at the next

seminar; 7) Judges ought to act according to the law;

8) You will have to do this work now; 9) The investigator should be able to use all the evidence to prove this case;

10) Both parents are obliged to support their children. In case of divorce one of the parents is to pay alimony through court;

11) Did you have to sing anything? 12) No man and no woman can be at once a barrister and a solicitor;

13) A candidate cannot practice until he has obtained a certificate from the Law Society which must be annually renewed;

14) A justice after 65 may not serve in a Juvenile Court unless specially authorized;

15) The accused might be discharged conditionally;

69

16) The investigator was to have already solved this crime;

17) The court is to examine all cases coming before objectively;

18) The advice of your solicitor should not be ignored;19) Such documents mustn’t be sent by post;20) His barrister might win this case, but I don’t think

there is much chance;21) You mustn’t think that your advocate will not be

able to win the case;22) He can’t be a judge. He is too young;23) The judge had to release the accused for lack of

evidence.

1.1.36 Fill in the blanks with appropriate modal verb:

1) … I take the document? No, you …; 2) … you work as a detective? Not yet; 3) The trial … to be open at 10 o’clock; 4) She believes that the judge … discharge him; 5) You … tell him that we need his assistance; 6) The investigator was very tired and he … to stop the cross- examination;

7) The witness … answer the barrister’s questions during the cross- examination;

8) He … to explain all the difficulties in the case to the accused.

1.1.37 Define the tense form of the verbs in Passive Voice and translate them:

1)This lecturer is invited to deliver a course of lectures on philosophy at our Institute;

2) A lot of young lawyers are trained at our Academy every year; 3) Such criminal cases are usually tried by district court;

4) Appeals and protest against sentences and decisions of Courts of First Instance are examined by Courts of Second Instance; 5) That criminal case was decided according to the laws of the state;

70

6) The accused is guaranteed the right to defence; 7) The hearing of the case will be postponed; 8) Penalties are imposed on guilty persons according to the law;

9) The man was arrested by the police, but now they have released him;

10)The verdict was passed by the jury and the sentence was passed

by the judge.

1.1.38 Find the predicate, define its tense form and voice, translate the sentences:

1) A group of police officers is investigating a serious crime now;

2) The procurator is preparing to speak on the case tried by the Regional Court;

3) At the beginning of the seminar one of our students will be making a report on the rights of the defendant according to the criminal law;

4) This case of murder is being investigated now;5) Thousands of young people from different foreign

countries are being trained at various higher educational establishments of our country;

6) The case was being prepared for trial when the investigator was given some new important evidence;

7) The student is being examined by the professor;8) This minor offence is being considered by the

Magistrate’s Court;9) The participants of the trial are sitting in the

courtroom;10) The judge was preparing to speak on the case

when he was given the letter;11) I will be working on my report on civil law in the

library; 12) The police were being assisted by many citizens

while the crime was being investigated;13) For 3 days the regional court will be considering

this case;14) The suspect was being cross-examined when the

investigator received the results of the laboratory analysis;

71

15) The witnesses for the prosecution were being waited for when we came to the court;

16) The plan was being discussed when he came;17) The verdict is still being discussed by the jury;18) The evidence on the case is still being collected by

the investigator;19) The problem is still being discussed;20) The things were being packed when he entered

the room;21) The mail is being looked through by the manager;22) The car is being painted in the garage.

72

2 Reading Practice

2.1 Unit 1

2.1.1 Read the text

Social morality, rules and laws

The English word "law" refers to limits upon various forms of behaviour. Some laws are descriptive: they simply describe how people usually behave. Other laws are prescriptive - they prescribe how people ought to behave.

In all societies, relations between people are regulated by prescriptive laws. Some of them are customs - that is, informal rules of social and moral behaviour. Some rules we accept if we belong to particular social institutions, such as religious, educational and cultural groups. And some laws are made by nations and enforced against all citizens within their power.

The rules of social institutions are more formal than customs. They carry penalties for those who break them. They are not, however, enforceable by any political authority.

Customs need not be made by governments, and they need not be written down. We learn how we should behave in society through the instruction of family and teachers, the advice of friends, and our own experiences. Sometimes, we can break these rules and do not suffer any penalty. But if we continually break the rules, or break a very important one, other members of society may criticize us, act violently toward us or refuse to have anything to do with us. The ways in which people talk, eat and drink, work and relax together are usually guided by many such informal rules which have very little to do with laws created by governments.

However, when governments make laws for their citizens, they use a system of courts backed by the power of the police. Of course, there may be instances where the law is not enforced against someone (for example, when young children commit crimes).

73

Government made laws are nevertheless often patterned upon informal rules of conduct which already exist in society and relations between people are regulated by a combination of all these rules.

2.1.2 Match English and Kazakh equivalents1. forms of behaviour 1. Англияның сот

жүйесі2. rules of social institutions 2. қоғам мүшелері3. members of the society 3. жүріс-тұрыс

формалары4. English system of courts 4. әлеуметтік

институттар нормалары

5. to accept the rules 5. заңдарды жүзеге асыру

6. to suffer penalty 6. қағидаларды бұзу

7. to make laws 7. заң шығару8. to enforce the rules 8. ережелерді

қабылдау

2.1.3 Choose the right word or word combinations:

1) The English word "law" refers to limits upon various ...:

A) rules of social institutions; B) members of the society;

C) forms of behaviour. 2.) The rules of social institutions are not enforceable

by any ...:A) political authority; B) social rules; C) social

relations.3. ... need not be made by governments and they need

not be written down:A) rules; B) laws; C) customs.4. When governments make ... for their citizens they

use a system of courts backed by the police:A) customs; B) relations; C) laws.5. Government-made laws are often patterned upon

informal ... which already exist in society:

74

A) norms of behaviour; B) rules of conduct; C) social norms.

2.1.4 Complete the sentences:1) Other laws prescribe how people ...;2) ... - that is, informal rules of social and moral

behaviour; 3) Customs need not be ..., and they need not be

written down;4) Sometimes, some people break ... and do not suffer

any penalty;5) Of course, there may be instances ... (for example,

when young children commit crimes);6) We learn ... through the instruction of family and

teachers, the advice of friends, and our own experiences.2.1.5 Fill in prepositions:1) The English word "law" refers ... limits ... various

forms ... behaviour;2) When governments make laws ... their citizens, they

use a system ... courts backed ... the power ... the police; 3) The ways ... which people talk, eat and drink, work

and relax together are usually guided ... many such informal rules;

4) Informal rules have very little to do ... laws created ... governments;

5) Some laws are made ... nations and enforced against all citizens ... their power;

6) We learn how to behave ... society through the instruction ... family and teachers, the advice ... friends, and our own experiences.

2.1.6 Translate into English:1) Заң бұзушы адам жазалануы тиіс;2) Біз қоғамда өзімізді қалай ұстауды ата-

аналарымыз бен мұғалімдердің нұсқауларынан үйренеміз;

3) Мектеп оқушыларының мектеп ережесіне бағынулары қажет;

4) Қылмыс жасаушылар қылмыстық заңдарға сәйкес жазаланады;

5) Адамдардың өзін ұстауы, тамақ жеуі, жұмыс істеп, дем алуы үкімет шығарған заңдарға емес, жеке ережелерге бағынады.

75

2.1.7 Read the text

An outline of lawmaking process in the UK and the USA

UK As a rule, new legislation starts in the House of Lords.

In each house a bill is considered in three stages, called readings. The first reading is formal, just to introduce the bill. The second reading is for debate. After that the bill is thoroughly thought out by a committee.

Then they return the bill to one of the houses for the report stage, when it can be amended. If passed after its third reading, it goes to the other house. In case the House of Commons does not agree on the amendments made to a bill by the House of Lords, the bill is altered and sent back to the Lords. If disagreement is persistent between the two houses, House of Commons prevails.

Finally, the bill goes to the monarch for the royal assent. Nowadays the royal assent is merely a formality. In theory the queen could still refuse her consent, but the last monarch to use this power was Queen Anne, who vetoed the unpopular Scottish Militia Bill in 1707.

USAThe legislative branch of the US is Congress which

consists of two chambers: the Senate and the House of Representatives. Any congressman in either house, or the president, may propose new legislation.

The proposed bill is first introduced in the house of Representatives, then referred to one of the standing committees, which organizes hearings on it and may approve, amend or shelve the draft. If the committee passes the bill, it is considered by the House of Representatives as a whole. If passed there, it goes to the Senate for a similar sequence of committee hearings and general debate.

In the event of disagreement, the Senate and the House of Representatives confer together. Once passed by the Senate as a whole, the bill has to be examined by two

76

more standing committees - the Committee on House Administration and the Senate Committee on Rules and Administration - and then signed by the speaker of the House and by the president of the Senate.

Finally, it may be signed by the president, who can veto it. If the president vetoes a bill, it can be argued and if it is passed by a two-thirds majority in both houses of Congress.

2.1.8 Give the English equivalents:1) заң шығарушы билік; 2) лордтар палатасы;3) қауымдар палатасы;4) үшінші оқылымнан кейін; 5) заң жобасы; 6) өкілдер палатасы; 7) егжей-тегжейлі қарастыру; 8) қол қою; 9) тыйым салу; 10) жаңа заңды ұсыну; 11) келіспеушілік; 12) заңға өзгерістер енгізу.2.1.9 Choose the right word or word

combinations:1) In the event of disagreement, the ... and the House

of Representatives confer together: A) House of Lords; B) House of Commons; C)

Senate.2) Finally, the bill goes ... for the royal assent: A) to the monarch; B) to the president; C) to the

sultan.3) In each house a bill is considered ..., called

readings:A) in three stages; B) in five stages; C) in two

stages.4) The proposed bill is first ... in the house of

Representatives: A) introduced; B) refused; C) annulled.5) Finally, it may ... by the president, who can veto it:A) be signed; B) be read; C) be torn.2.1.10 Fill in prepositions:

77

1) ... that the bill is thoroughly thought ... ... a committee;

2) The bill has to be examined ... two more standing committees;

3) ... the event ... disagreement, the Senate and the House of Representatives confer together;

4) Finally, the bill goes ... the monarch ... the royal assent;

5) The proposed bill is first introduced ... the house ... Representatives;

6) ... case the House of Commons does not agree ... the amendments made ... a bill ... the House ... Lords, the bill is altered and sent back ... the Lords;

7) The second reading is ... debate.2.1.11 Translate into English:1) Ұлыбританияда жаңа заң жобасы Лордтар

палатасынан басталады; 2) АҚШ Конгресі екі палатадан тұрады: Сенат және

Өкілдер палатасы; 3) Ең соңында заң жобасына президенттің қол

қоюы керек;4) Президенттің заңды бекітпей, тыйым салуға

құқығы бар; 5) Қазіргі таңда корольдік мақұлдау жай ғана

ресми іс болып саналады;6) Үшінші оқылымнан кейін заң келесі палатаға

беріледі.

2.1.12 Read the texts

English Law

English law can be divided into Statute Law, Common Law and Case Law. Statute Law consists of all laws passed by Parliament. The majority of laws are proposed and drafted by the government in power, any member of the House of Commons or House of Lords can also propose a law. An exception to this is that only a member of the House of Commons may introduce a financial Bill. The laws that are drafted by the government, as the laws proposed by individual members of the House of Commons or House

78

of Lords, must be agreed to by the Parliament before they become effective. That means that they must be passed by the elected House of Commons, approved (in most cases) by the House of Lords, and confirmed by the Sovereign.

Common Law consists of principles and rules of conduct based on the ancient customs of the country and recognized by the Courts as Law. Common Law is unwritten, and its principles can be learnt only by intensive study of past court decisions and ancient custom. The Common Law can, however , be changed or developed by statute.

But more important perhaps than either the Statute Law or even the Common Law are decisions of the Courts. Just as the many ancient customs of the land make up the Common Law, the collected decisions of the Courts form English "Case Law". Once Parliament has passed a law, the courts must decide what the words of that law mean. The interpretation of the Courts remains till either a higher Court decides that this interpretation was wrong, or Parliament passes another law or changes it.

So once a Court decided against the government on a question of what a law means - and the Courts may decide that a law as worded means something quite different from what the government intended - the government must accept the decision of the Court. They may, if the Houses agree, pass another law. But that takes a great deal of time and trouble.

Ancient Systems of Law

One of the earliest systems of law of which we have knowledge is the collection of laws, known as the Code of Hammurabi, the Babylonian king, who lived in about 1900 B.C., and whose stone figure we can see in the British Museum in London. Another early code is the Code of Hebrew Law contained in the Book of Exodus in the Bible.

In Greece each city state had its own law, some laws were common to many states. In the seventh century B.C. the Greeks began to put their laws into writing. About 594 B.C. Solon, the famous Athenian law-giver, provided a new code of law. The Athenian did not consider it necessary to have legal experts for non-criminal cases. In a civil case the

79

verdict was given by a jury, which might number anything from 201 to 2500. The members of the jury listened to speeches made by he persons who had brought the case before them, and by their friends. Barristers did not participate in court proceedings, but professional speech-writers sometimes prepared speeches. Roman law is one of the greatest systems that has ever existed. It was based upon custom, and by A.D. 528 the quantity of Roman Law had become so immense that the Emperor Justinian in Constantinopole ordered to make a clear, systematic code of all the laws. Roman law had a deep influence upon the law of the world. It had a strong Influence on the law of the most European countries and some influence on Anglo-Saxon law, which is the other great law system of the world. After many years Roman law reappeared in the eleventh century, when there was a great revival of learning. Many European countries began to use Roman law in their courts. In France, however, until Napoleon codified the law in 1804, each province had its own laws. The Napoleonic Code was a splendid achievement, and it has influenced the law of many countries in Europe and South America. 2.1.13 Match English and Kazakh equivalents

1. Statute Law 1. біздің заманымыз 2. Ancient customs 2. ежелгі әдет-

ғұрыптар3. Common Law 3. біздің заманымызға

дейін4. Hebrew Law 4. жалпы заң 5. B.C. 5. Афиналық заң

шығарушы 6. A.D. 6. қағидалар7. Principles 7. жазылған заң

(статусты заң)8. Athenian law-giver 8. жүйелі заңдар

жинағы9. Systematic code of laws 9. істі сотқа беру10. To bring the case 10. ежелгі еврей

заңдары

80


1) In France each province had its own laws until ... codified the law in 1804:

A) Lenin; B) Roosevelt ; C) Napoleon.2) Than either the Statute Law or even the Common

Law perhaps ... are more important:A) decisions of the Courts ; B) decisions of the

Parliament; C) enforcement of the Courts. 3) ... did not participate in court proceedings.A) Barristers; B) Judges; C) Solicitors.4) The Athenian did not consider it necessary to have

legal experts for ...; A) non-criminal cases; B) criminal cases; C) civil

cases.5) An exception to this is that only a member of the

House of Commons may ... :A) veto a financial Bill; B) introduce a financial Bill;

C) refuse any bill.2.1.15 Fill in prepositions:1) Roman law had a deep influence ... the law ... the

world; 2) ... many years Roman law reappeared ... the

eleventh century, when there was a great revival ... learning,

3) The laws that are drafted ... the government must be agreed ... ... the Parliament ... they become effective;

4) One of the earliest systems ... law is the collection ... laws known as the Code ... Hammurabi, the Babylonian king, who lived ... about 1900 B.C.;

5) Passing a new law takes a great deal ... time and trouble;

6) ... France ... Napoleon codified the new law ... 1804 each province had its own laws.

2.1.16 Translate into English:1) Біздің заманымызға дейінгі 594 жыл шамасында

атақты Афиналық заң-жасаушы Солон жаңа заңдар жинағын шығарды;

2) Римдік заң - ең ұлы заңдар жүйесінің бірі;

81

3) Біздің заманымыздың 528 жылдары Рим билеушісі Константинопольдік Джастин анық, жүйелі заңдар жинағын шығаруды бұйырды;

4) Сот алқасы істі сотқа берушілер мен олардың достарының сөздерін тыңдаған;

5) Жалпы заңдар ежелгі әдет-ғұрыптарға негізделген жүріс-тұрыс ережелері мен қағидаларынан тұрады;

6) Біз білетін ең ежелгі заңдар жүйесінің бірі - біздің заманымызға дейінгі 1900 жылдары өмір сүрген Вавилон королі құрастырған Хаммураби заң кодексі. 2.1.17 Complete the sentences:

1) In Greece each city state had its own law, ... to many states;

2) By A.D. 528 ... that the Emperor Justinian in Constantinopole ordered to make a clear, systematic code of all the laws;

3) In the seventh century B.C. ... ;4) ... , the famous Athenian law-giver, provided a new

code of law. 5) Many European countries began to ... ;6) The laws that are drafted ... , as the laws proposed

by individual members of the House of Commons or House of Lords, ... before they become effective;

7) That means that they must be passed ... , approved (in most cases) by the House of Lords, and ... ;

8) After many years Roman law ... , when there was a great revival of learning.

2.2 Unit 2

2.2.1 Read the text

The court system of England and Wales

The most common type of law court in England and Wales is the Magistrates' court. There are 700 magistrates' courts and about 30,000 magistrates.

More serious criminal cases then go to the Crown Court, which has 90 branches in different towns and cities.

82

Civil cases (for example, divorce or bankruptcy cases) are dealt with in County courts.

Appeals are heard by higher courts. For example, appeals from magistrates' courts are heard in the Crown Court, unless they are appeals on points of law. The highest court of appeal in England and Wales is the House of Lords. (Scotland has its own High Court in Edinburgh, which hears all appeals from Scottish courts.) Certain cases may be referred to the European Court of Justice in Luxembourg. In addition, individuals have made the British Government change its practices in a number of areas as a result of petitions to the European Court of Human Rights.

The legal system also includes juvenile courts (which deal with offenders under seventeen) and coroners' courts (which investigate violent, sudden or unnatural deaths). There are administrative tribunals which make quick, cheap and fair decisions with much less formality. Tribunals deal with professional standards, disputes between individuals, and disputes between individuals and government departments (for example, over taxation).The legal system in England and Wales(The system in Northern Ireland is similar, but the system in Scotland is quite different and separate)

The House of Lords 3 Law Lords

Court of Appeal 1-3 judges, no jury High Court 1-3 judges,no jury

High Court 1-3 judges, no jury Crown Coourt 1 judge + jury

Magistrates' Courts 3 magistrates, no jury

83

2.2.2 Match English and Kazakh equivalents 1. common type of law 1. заң бұзушы

2. court decision 2. зорлықты өлім3. criminal case 3. аймақтық сот4. civil case 4. жалпы заң түрі5. magistrate 5. әлемдік судья6. coroner's court 6. қылмыстық іс7. civil code 7. азаматтық іс8. county court 8. Тәж соты (Суд

Короны)9. legal System 9. заңдық жүйе10. juvenile court 10. қылмыстық

кодекс11. offender 11. жасөспірімдер ісі

соты12.violent death 12. азаматтық сот


1) Certain cases may be referred to the ... in Luxembourg:

A) European Court of Justice; B) European Court of Civil cases;

C) French Court of Justice.2) Tribunals ... professional standards:A) dispute ; B) deal with; C) make up.3) More serious ... then go to the Crown Court, which

has 90 branches in different towns and cities: A) criminal cases ; B) civil cases ; C) juvenile cases.4) Scotland has its own High Court in Edinburgh, which

hears all appeals from Scottish courts:A) High Court in Edinburgh; B) Low Court in

Edinburgh;

84

C) Upper Court in Glasgow.5) Civil cases (for example, divorce or bankruptcy

cases) are dealt with ... :A) in County courts:; B) in Magistrates' court; C) in

Crown Court.6) The highest ... in England and Wales is the House of

Lords: A) court of appeal; B) Coroner's court; C) Legal

System. 2.2.4 Fill in the right prepositions:1) Tribunals deal ... professional standards, disputes

between individuals, and disputes between individuals and government departments;

2) Certain cases may be referred ... the European Court ... Justice ... Luxembourg;

3) More serious criminal cases then go ... the Crown Court, which has 90 branches ... different towns and cities;

4) For example, appeals ... magistrates' courts are heard ... the Crown Court, unless they are appeals ... points ... law;

5) Juvenile courts deals ... offenders ... seventeen.2.2.5 Translate into English:1) Ажырасу, банкротқа ұшырау деген сияқты

азаматтық істер аймақтық соттарда қарастырылады;2) Англияның жоғарғы аппеляциялық соты - бұл

Лордтар палатасы;3) Кейбір істер Люксембургтегі Адам құқығын

қорғауға байланысты Еуропалық сотқа жіберіледі;4) Жасы 17-ге толмаған заң бұзушылар ісімен

жасөспірімдер ісі соты айналысады;5) Солтүстік Ирландияның сот жүйесі Англияның

сот жүйесімен ұқсас, ал Шотландияның сот жүйесі мүлдем өзгеше.

2.2.6 Read the text

The legal professions

The court system is dependent upon the legal profession to make it work. Although individuals can institute cases and defend them normally lawyers do this

85

job for them. The legal profession is the normal source of judicial personnel for any court system.

SolicitorsThere are about 5,000 solicitors, a number which is

rapidly increasing, and they make up by far the largest branch of the legal profession in England and Wales. They are found in every town, where they deal with all the day-today work of preparing legal documents for buying and selling houses, making wills, etc. Solicitors also work on court cases for their clients, prepare cases for barristers to present in the higher courts, and may represent their client in a Magistrates' court.

BarristersThere are about 5,000 barristers who defend or

prosecute in the higher courts. Although solicitors and barristers work together on cases, barristers specialize in representing clients in court and the training and career structures for the two types of lawyer are quite separate. In court, barristers wear wigs and gowns in keeping with the extreme formality of the proceedings. The highest level of barristers have the title QC (Queen's Counsel).

JudgesThere are a few Hundred judges, trained as barristers,

who preside in more serious cases. There is no separate training for judges.

JuryA jury consists of twelve people ("jurors"), who are

ordinary people chosen at random from the Electoral Register (the list of people who can vote in elections). The jury listens to the evidence given in court in certain criminal cases and decides whether the defendant is guilty or innocent. If the person is found guilty, the punishment is passed by the presiding judge. Juries are rarely used in civil cases.

MagistratesThere are about 30,000 magistrates (Justices of the

Peace or JPs), who judge cases in the lower courts. They are usually unpaid and have no normal legal qualifications, but they are respectable people who are given some training.

Coroners

86

Coroners have medical or legal training (or both), and inquire into violent or unnatural deaths.

Clerks of the courtClerks look after administrative and legal matters in

the courtroom.

Solicitors and Barristers

England is almost unique in having two different kinds of lawyers, with separate jobs in the legal system. They are solicitors and barristers. The division of legal profession is due mainly to historical causes. Each branch has its own characteristic functions and a separate governing body.

The division has a number of significant impacts upon the judicial system. It is the main reason for the separation between civil and criminal courts. It also has a significant impact upon judicial appointments.

The traditional picture of the English lawyer is that the solicitor is the general practitioner, confined mainly to the office. The solicitor is the legal adviser of the public. If a person has a legal problem, he is able to call at a solicitor's office and seek his advice in a personal interview. Many problems are dealt with exclusively by a solicitor. For instance, the solicitor deals with petty crimes and some matrimonial matters in Magistrates' Courts, the lowest Courts. He prepares the case and evidence. He actually speaks in Court for the client.

In a civil action he can speak in the County Court, when the case is one of divorce or recovering some debts. In the County Court the solicitor wears a black gown over his ordinary clothes.

A solicitor also deals with matters outside Court. He does the legal work involved in buying a house, for instance. He writes legal letters for you and carries on legal arguments outside Court. If you want to make a will the best man to advise you is a solicitor.

To qualify as a solicitor, a young man or woman joins a solicitor as a "clerk" and works for him while studying part time for the "Law Society" exams. Interestingly enough, it is not necessary for you to go to university. When you have

87

passed all the necessary exams, you can ''practice", which means you can start business on your own.

Barristers are different from solicitors. Barristers are experts in the interpretation of the Law. He is the specialist adviser much of whose time is taken up with court-room appearance. A barrister can only be consulted indirectly through a solicitor. Today however the lines of demarcation are blurred. The barrister is also an expert on advocacy (the art of presenting cases in Court). Indeed, if you desire representation in any Court except the Magistrates' Court, you must have a barrister, with one or two exceptions.

Barristers are rather remote figures. If you need one, for instance, you never see him without your solicitor being with him. Barristers do not have public offices in any street. They work in what are known as chambers, often in London. They all belong to institutions called Inns of Court, which are ancient organizations rather like exclusive clubs. In many ways the remoteness they have and the job they do are medieval in conception.

To qualify as a barrister you have to take the examinations of the Bar Council. These are different from solicitors' examinations. There are over 5,000 barristers in England. A good one can earn 30,000 pounds a year. Only barristers can become judges in an English Court above a Magistrates' Court.

There is approximately one solicitor to every 1300 of the population, with considerable regional and local variations. There is a heavy concentration in commercial centres. The ratio for barristers is about one per every 10,000. Taking the legal profession as a whole (35,500), there is one practising lawyer per 1200 people. This compares with about one lawyer per 600 in the USA. But a lot of work in English solicitors' offices is undertaken by managing clerks, now called "legal executives", who are a third type of lawyers. (Legal executives now have their own professional and examining body - "the Institute of Legal Executives"). 2.2.7 Match English and Kazakh equivalents:

1. Court system 1. өзіне тән қызметтері

2. To institute a case 2. заң қызметі

88

3. Legal profession 3. кеңес алу4. Historical cause 4. сотта сөйлеу5. Characteristic functions 5. жеке сұхбат6. To seek advice 6. сот жүйесі7. Legal adviser 7. өте көп8. Court-room appearance 8. іс бастау 9. Heavy concentration 9. тарихи себеп

10. Personal interview 10. заң кеңесшісі2.2.8 Choose the right word or word

combinations:1) The court system is dependent upon the ...:A) legal system; B) governing body ; C) legal

profession.2) England is almost ... in having two different kinds of

lawyers:A) characteristic; B) unique; C) historical.3) There are about 30,000 magistrates (...), who judge

cases in the lower courts:A) Justices of the Peace; B) Judges of the Peace;

C) Juries of the Peace.4) The division of the legal profession is due to the ...:A) governing body; B) characteristic functions; C)

historical causes.5) In court, ... wear wigs and gowns in keeping with the

extreme formality of the proceedings: A) barristers; B) solicitors; C) legal adviser.6) Each branch has its own characteristic functions and

a separate ... body:A) governing; B) examining; C) executive.7) A lot of work in English solicitors' offices is

undertaken by ...: A) solicitors; B) legal executives; C) barristers.8) They are found in every town, where they ... all the

day-today work of preparing legal documents for buying and selling houses, making wills, etc.:

A) examine; B) deal with; C) purchase. 2.2.9 Fill in the right prepositions:

1)The court system is dependent ... the legal profession to make it work;

2) England is unique ... having different kinds of lawyers;

89

3) There is approximately one solicitor ... every 1300 ... the population;

4) Although solicitors and barristers work together ... cases, barristers specialize ... representing clients ... court and the training and career structures ... the two types of lawyer are quite separate;

5) Solicitors make ... ... far the largest branch ... the legal profession ... England and Wales;

6) Members ... the public are able to call ... a solicitor's office;

7) A barrister's examinations of the Bar Council are different ... solicitors' examinations. 2.2.10 Translate into English:

1) Англияда 1300 адамға бір кеңесшіден, ал 10 000 адамға бір адвокаттан келеді;

2) АҚШ-пен салыстырсақ, онда 364 адамға бір заң қызметкерінен келеді;

3) Көптеген мәселелермен, мысалы ажырасу немесе мұра қалдыру дегендей істермен заң кеңесшісі айналысады;

4) Жақсы заң қызметкері жылына 30 000 фунт стерлинг ақша табады;

5) Егер сізде заңға қатысты қиыншылықтар туындаса, заң кеңесшісінен кеңес ала аласыз;

6) Аймақтық соттарда заң кеңесшісі өз киімінің сыртынан қара мантия киеді.

2.2.11 Choose the correct definition for each legal profession mentioned in the texts:

1) An officer acting as a judge in the lower courts;2) A public official with authority to hear and decide

cases in a law court;3) A group of people who swear to give a true decision

on issues of in a law court;4) An official who investigates the cause of any death

thought to be violent or unnatural causes;5) A lawyer who has the right to speak and argue in

higher law courts;6) A lawyer who prepares legal documents, advises

clients on legal and speaks for them in lower law courts.

2.2.12 Read text A

90

The court system of the USA

Federal courtsThe American court system is complex. It functions as

part of the federal system of government. Each state runs its own court system, and no two are identical. In addition, we have a system of courts for the national government. These federal courts coexist with the state courts.

Individuals fall under the jurisdiction of two different court systems, their state courts and federal courts. They can sue or be sued in either system, depending mostly on what their case is about. The vast majority of cases are resolved in the state courts.

The federal courts are organized in three tiers, like a pyramid. At the bottom of the pyramid are the US district courts, where litigation begins. In the middle are the US courts of appeals. At the top is the US Supreme Court. To appeal means to take a case to a higher court. The courts of appeals and the Supreme Court are appellated courts, with few exceptions they review cases that have been decided in lower courts. Most federal courts hear and decide a wide array of cases; the judges in these courts are known as generalists.

2.2.13 Give the English equivalents:1) қатар өмір сүру;2) жеке тұлғалар;3) штаттық соттар;4) сотқа шағымдану;5) федералдық соттар;6) басым көпшілік;7) істі сот арқылы шешу;8) ярус;9) жоғарғы сот;10) округтық соттар;11) соңғы инстанция соты;12) аппеляциялық соттар;13) ескертпе (исключение);14) төменгі соттар;15) істі қарау.

91

2.2.14 Fill in the gaps with appropriate words: supreme, appeals, federal, district, Resort, appellate, higher, lower.

The federal courts have three tiers: (1) ... courts, courts of (2) ... and the (3) ... Court. The (4) ... Court was created by the (5) ...; all other state courts were created by (6) ... . Most (7) ... occurs in (8) ... courts. The structure of (9) ... courts varies from state to state; usually there are (10) ... for less serious cases, (11) ... for more serious cases, intermediate (12) ... courts, and courts of last (13) ... . State courts were created by state constitutions.

2.2.15 Answer the questions: 1. What American courts can you name?2. How are the federal courts organized?3. Where does litigation begin?4. What do the courts of appeals deal with?

2.2.16 Read text B

Growth of the profession of attorneysNowadays the number of lawyers in the US exceeds

675,000, i.e. a lawyer for every 364 people. About three decades ago, there was one lawyer for every 700 people. The rate at which the legal profession is growing will probably continue to outpace rate of population growth through the end of the century.

There are many reasons of why a career in law is so popular. Market forces account for some of the allure. In 1984 the average salary of experienced lawyers was $88,000. It is certainly well below the average salary of physicians $108,000. But lawyers' salaries are considered to be substantially greater than other professionals'. Salaries for newly minted lawyers heading for elite New York law firms exceeded $71,000 in 1987; some firms offered additional bonuses for clerkship experience in the federal courts and state supreme courts. The glamour of legal practice strengthens the attractions of its financial rewards.

There are other reаsons for the popularity of the legal profession and the unquenchable demand for legal services.

92

Materialism and individualism in American culture encourage dispute. Federalism gives separate legal systems for each state plus the national government. Advertising can now create demand for legal services, too. Finally, the principles of separation of powers and of checks and balances, make governing difficult and sometimes impossible. When political institutions act, they often are forced to compromise, deferring critical issues to the courts. Pluralist democracy operates when groups are able to press their interests on, and even challenge, the government. The expression of group demands in a culture that encourages lawsuits thrusts on the courts all manner of disputes and interests. Is it any wonder that America needs all the lawyers it can train.

2.2.17 Read text C

US Attorneys

The justice department is responsible for faithful execution of the laws under the president's authority. The main administrators of federal law enforcement are the 94 US attorneys, appointed by the president with the advice and consent of the Senate. Unlike federal judges, these appointees serve at the pleasure of the president and are expected to relinquish their positions when the reins of government change hands.

There is a US attorney in each federal judicial district. Their staffs of assistant attorneys vary in size with the amount of litigation in the district. US attorneys have considerable discretion, which makes them powerful political figures in any community. Their decision to prosecute or not affects the wealth, freedom, rights, and reputation of individuals and organizations in the district.

US attorneys are political appointees who often harbour political ambitions. Their position commands media attention and can serve political goals. In 1983 President Reagan appointed Rudolph Giuliani as US attorney for the Southern District of New York (covering a large portion of the New York metropolitan area). Over the next 5 years,

93

Giuliani notched his briefcase with dozens of successful prosecutions of elected officials, judges, organized crime figures, and Wall Street inside traders. Giuliani's activities generated reels and reams of favourable press coverage, he even appeared on a Newsweek cover. This kind of public exposure can help a US attorney launch a successful career in elected office. As a powerful prosecutor or potential opponent, Giuliani's name must make some politicians shudder.

2.2.18 Give the English equivalents:1) асып түсу;2) ақылай сыйлық;3) қорғаушы іс-тәжірибесі;4)халық санының өсу деңгейі;5) орташа табысы;6) тәжірибелі заңгер;7) бір нәрсеге сұраныс;8) байлық;9) сайланған шенеуніктер;10) саяси мекемелер.

2.2.19 Fill in the right prepositions:1) ... 1983 President Reagan appointed Rudolph

Giuliani as US attorney ... the Southern District ... New York;2) There are other reasons ... the popularity ... the

legal profession and the unquenchable demand ... legal services;

3) Salaries ... newly minted lawyers heading ... elite New York law firms exceeded $71,000 ... 1987;

4) Giuliani even appeared ... a Newsweek cover;5) US attorneys serve ... the pleasure ... the president

and relinquish their positions when the reins ... government change hands;

6) The principles ... separation ... powers and ... checks and balances sometimes make governing difficult. 2.2.20 Choose the right word or word combinations:

1) As a powerful prosecutor or potential opponent, Giuliani's name must make some ... shudder:

A) politicians; B) teachers; C) clerks.2)Their decision to prosecute or not affects the ... of

individuals and organizations in the district:

94

A) reputation; B) life; C) choice.3) Why is a career in ... so popular?A) law; B) teaching; C) medicine.4) There is a US ... in each federal judicial district: A) attorney; B) judge; C) jury.5) Advertising can now create demand for ... services,

too: A) legal; B) social; C) military.2.2.21 Fill in the gaps with appropriate words: to

plead guilty, attorney, to recover, to cross-examine, civil action, to inquire into, advocacy, to sentence, at random, solicitor, the dock:

1) If a person in Britain has a legal problem, he will go and see a ... . In the US, he will go and see a ... ;

2) A case of divorce is a ... ;3) If you want to ... your debts, your case will be heard

in the County Court;4) ... is an expert in the interpretation of law. he is also

an expert on ... (the art of presenting cases in Court);5) Coroners who have medical or legal training ...

violent or unnatural deaths;6) A jury consists of twelve jurors who are ordinary

people chosen ... from the Electoral Register;7) In a Magistrates' Court the accused is placed in ... ;8) A defence lawyer in court ... the witnesses;9) A judge ... the accused if he ... . 2.2.22 Answer the questions: 1. What is the reason of the increase of the number of

lawyers in the US?2. What factors do you think create demand for legal

services?3. What is attorney's function in the US?4. How is an attorney appointed?5. When does an attorney relinquish?6. How do US attorneys realize their political

ambitions?7. What does the number of assistant attorneys in

federal judicial districts depend on? 2.3 Unit 3 2.3.1 Read the text

95

Political System of Sovereign Kazahkstan

The main law of the state – the Constitution of the Republic of Kazakhstan was adopted in 1995 with amendments in 1998. According to the Constitution the Republic of Kazakhstan is a unitary state with a presidential form of government, which proclaims itself as a democratic, secular, legal and social state. The president of the state is elected for a seven-year term by universal, equal and direct voting.

The highest representative body that performs legislative functions is the Parliament of the Republic. The Parliament consists of two chambers: the Senate and the Majilis acting on the permanent basis. Two deputies from each region form the Senate and the President of the Republic appoints seven deputies. The Majilis consists of 77 deputies, one-mandate territorial districts elect 67 of them and ten of them are from political parties.

The Government implements the executive power of the country. It is headed by the Prime-Minister, who is appointed by the President with the approval of the Parliament. The Government is responsible for its work to the President and is accountable to the Parliament.

The Supreme Court and the local courts of the state execute the judicial system of the republic. The Supreme Court is the highest judicial body on civil and criminal cases. Control of Constitutional laws is implemented by the Constitutional Council, which consists of 7 members and is elected for a period of six-years.

Local representative and executive bodies exercise control over regional matters. Local representative bodies (Maslihats) express the will of the population of the corresponding administrative-territorial units. An oblast's administrative government, led by an “Akim” oversees executive power in each of Kazakhstan's regions (oblasts). The oblast Akims are appointed by the President with the assistance from the Prime-Minister's nomination.

2.3.2 Answer the following questions:

96

1. When was the Constitution of the Republic of Kazakhstan adopted?

2. Who is the first President of the Republic of Kazakhstan?

3. What is the highest representative body of the Republic?

4. What does the Parliament consist of?5. Who heads the Government?6. What is the function of the local representative

bodies?7. What are the local executive bodies?8. How are oblasts' Akims appointed?

2.3.3 Choose the right answer:1)The main law of the state – the Constitution of the

Republic of Kazakhstan was adopted in ... :A) 1995; B) 1998; C) 2003.2) The oblast Akims are appointed by the ... :A) Prime-Minister; B) people; C) President.3) Local representative and executive bodies exercise

control over ...: A) regional matters; B) international matters; C)

criminal cases.4) The president of the state is elected for a seven-

year term by universal, equal and direct voting:A) a seven-year term; B) a four-year term; C) a

life period.5) The Parliament consists of two chambers: ... and ...

acting on the permanent basis:A) the Senate and the Majilis; B) the House of Lords

and the House of Commons; C) the Senate and the House of Representatives.

2.3.4 Translate into English:1) мемлекетіміздің ата заңы;2) жоғарғы өкілеттік ұйым;3) зиялы мемлекет;4) атқарушы орган;5) сот жүйесі;6) Жоғарғы Сот;7) Конституциялық Кеңес;8) жергілікті басқару органы;

97

9) жергілікті атқарушы орган;10) Президенттікке сайлану.

2.3.5 Fill in prepositions:1) It is headed ... the Prime-Minister, who is

appointed ... the President ... the approval ... the Parliament;

2) Control of Constitutional laws is implemented ... the Constitutional Council, which consists ... 7 members and is elected ... a period of six-years;

3) Two deputies ... each region form the Senate;4) The Supreme Court is the highest judicial body ...

civil and criminal cases;5) Local representative and executive bodies exercise

control ... regional matters; 6) According ... the Constitution the Republic ...

Kazakhstan is a unitary state ... a presidential form ... government.

2.3.6 Read the textCourt and Justice

Justice in the Republic of Kazakhstan is exercised only by the court. Judicial power is intended to protect the rights, freedom and legal interests of the citizens and organizations for ensuring the observance of the Constitution, law, other regulatory legal acts, and ensures international treaties of the Republic.

The courts of the republic are the Supreme Court of the Republic and local courts of the Republic established by law.

The Supreme Court of the Republic of Kazakhstan is the highest judicial body for civil, criminal and other cases which are under the courts of general jurisdiction. It exercises the supervision over their activities in the forms of juridical procedure stipulated by law and provides interpretation on the issues of juridical practice.

The Supreme Court of the Republic consists of the Chairperson of the Supreme Court, the Chairpersons of the Collegiums and judges of the Supreme Court. They are

98

elected by the Senate at the proposal of the President of the Republic based on the recommendation of the Highest Judicial Council of the Republlic.

The Highest Judicial Council is headed by the President of the Republic and consists of the Chairperson of the Constitutional Council, the Chairperson of the Supreme Court, the Prosecutor General, the Minister of Justice, deputies of the Senate, judges and other persons appointed by the President of the Republic.

The Qualification Colleguim of Justice is an autonomous, independent institution formed from the deputies of the Majilis, judges, public prosecutors, teachers and scholars of law and workers of the bodies of justice.

2.3.7. Choose the right answer:1) They are elected by the Senate at the proposal of

the ... based on the recommendation of the Highest Judicial Council of the Republlic:

A) President of the Republic; B) Prime-Minister; C) Prosecutor.

2) The ... of the Republic of Kazakhstan is the highest judicial body for civil, criminal and other cases which are under the courts of general jurisdiction:

A) Supreme Court; B) Criminal Court; C) Civil Court.

3) Justice in the Republic of Kazakhstan is exercised only by the ... :

A) court; B) President; C) Prosecutor. 4) ... is intended to protect the rights, freedom and

legal interests of the citizens:A) Judicial power; B) Executive power; C)

Legislative power.5) The Supreme Court exercises the supervision over

their activities in the forms of juridical procedure ... and provides interpretation on the issues of juridical practice:

A) stipulated by law; B) stated in the Constitution; C) controlled by the police.

99

Әдебиет

1 Баданбекқызы З.Р. English Grammar in Tables Кесте түрінде берілген ағылшын тілі грамматикасы – Алма-Ата: Дайк-Пресс, 1998. – 78 б.

2 Аганина Т.А., Щербакова Т.И. Грамматика английского языка. – М. : «Юристъ», 2000. – 136 с.

4 Верба Л.Г., Верба Г.В. Грамматика современного английского языка. – Киев: Логос, 2001. – 368 с.

5 Гуманова Ю.Л., Королева В.А. и др. Just English – М. : Ассоциация «Гуманитарное знание» ТЕИС, 1998 198 с.

6 Каирбаева Р.С., Сулейменова Г.С., Макишева М.К. Учебник английского языка. - Алматы: Издательство «КазГУ», 2003. – 300 с.

7 Мурашова Н.В. The USA From Columbus Until Nowadays – М. : Издательство «Менеджер», 2002. - 208 с.

8 Jenny Dooley, Virginia Evans. Grammarway. Практическое пособие по грамматике английского языка – М. : Express Publishing «Издательство Центрком», 2000. – 144 с.

100

Қосымша А(міндетті түрде)

Glossary

A

to accept – қабылдауto accept the rules - ережелерді қабылдауto accuse - айыптау, айып тағу, кінәлауaccused - айыпталушы, айыпкерaccuser – айыптаушыaccusation – айыпto administer – басқаруto adopt – қабылдауto adopt the Constitution - Конституцияны қабылдауadoption – қабылдануto advise - кеңес беру;adviser - кеңесші, консультанат to advocate – қорғау advocate - адвокат, қорғаушы affair – іс state affairs - мемлекеттік істер Ministery of Foreign Affairs - Сыртқы істер

министрлігі to allow - рұхсат беру to amend - өзгерістер енгізу amendment - қосымша өзгерістер appeal – аппеляция Court of Appeal - Аппеляциялық Сот right of appeal - қайта шағымдану құқығы to apply - өтініш беру, қолдану application - өтініш, қолданыс application of the law - заңның қолданылуы to appoint - қызметке бекіту, тағайындау appointment - қызметке бекітілу, тағайындалу to approve - мақұлдау, қолдау to assent – келісу assent – келісім royal assent - корольдің келісімі

101

attempt - күш салу attorney - юрист, заң қызметкері authority - билік, құзыр

B

bankruptcy - банкротқа ұшырау barrister - барристер, адвокат to behave - өзін ұстау behaviour - жүріс-тұрыс forms of behaviour - жүріс-тұрыс, өзін ұстау

формалары on behalf of smb. - біреудің атынан to break – бұзу to break the law - заңды бұзу to back - қолдау, көмек көрсету to belong to - жату (принадлежать) bill – заң body – орган bar – адвокатура branch – тармақ

C

case – іс civil – азаматтық civil case - азаматтық іс to change - өзгерту to choose - таңдау жасау to claim - өз құқығын білдіру code – кодекс to codify - кодекс құрау, бір жүйеге келтіру to commit - іс жасау, жүзеге асыру to commit a crime - қылмыс жасау compulsory – міндетті conduct - жүріс-тұрыс to confirm – растау constituency - сайлау округі county – графтық court – сот court decision - сот шешімі

102

courtroom - сот залы to cross-examine - жауап алу to create - шығару, жасау creation – шығарма crime – қылмыс criminal - қылмыстық, қылмыскер custom - әдет-ғұрып customary - әдеттегі, үйреншікті

D

to deal with - бір іспен айналысу to define - анықтау, анықтама беру to draft - заң жобасын жасау to delay - кейінге шегеру, кейінге қалдыру dominant – үстем to dominate - үстемдік ету duty – міндет to defend – қорғау defence – қорғаныс defendant - қорғалушы, айыпталушы to depend on, upon – бірнәрсеге тәуелді,

байланысты болу dependence – тәуелділік dependent – тәуелді to discharge - қылмыстық қуғындауды тоқтату dock - қылмыскер скамьясы

E

to elect – сайлау elective – таңдаулы electoral law - сайлау құқығы election – сайлау to enforce - күшіне енгізу entitled – құқылы equal – тең equality – теңдік executive – атқарушы executive body - атқарушы орган to explain – түсіндіру

103

evidence - айғақ, дәлел

104

F

fine - штраф, айып пұл to found - құру, негізін қалау;

G

to govern – басқару government - үкімет, мемлекет to guarantee - кепілдік беру guilt – кінә, айып guilty – кінәлі, айыпты to plead guilty – кінәлі деп табу

H

hearing - істі сотта тыңдау;heir – мұрагер hereditary – мұрагерлік

I

imprisonment - түрмеге қамау, қамауда ұстау life imprisonment - өмірлік түрмеге жабу to influence - әсер ету influence - әсер influential – беделді innocence – кінәсіздік innocent – кінәсіз to introduce - ресми таныстыру to introduce amendments - өзгерістер енгізу to investigate - істі қарау to inflict – қолдану to inflict punishment - жаза қолдану, жаза

тағайындау to institute - орнату, бастау to institute proceedings (case) - іс қозғау

J

jail - түрме, абақты

105

judge - судья, сот judicial branch - сот органы judiciary - сот, сот билігі jurisdiction - юриспруденция, құқық juror - сот төрағасы jury - сот алқасы justice - әділет Ministry of Justice - Әділет Министрлігі juvenile court – кәмелетке толмағандар ісімен

айналысатын сот

K

to kidnap – адам ұрлау

L

law – заң lawful – заңды lawsuit – қылмыстық емес іс lawyer - юрист, заңгер legal - заңды күші бар litigate - істі сотқа беру litigation - сотқа берілген іс litigant - сотқа беруші legislation - заң шығару legislative branch - заң шығарушы орган to limit - шек қою, шектеу limitation – шек

M

magistrate - заң қызметкері, тыныштық сақшысы majority - басым көпшілік matrimonial – отбасылық measure – шара to take a measure - шара қабылдау monarch - монарх, король monarchy – монархия constitutional monarchy - конституциялық монархия memory - ес, жад

106

murder - кісі өлімі murderer - адам өлтіруші

107

N

to nominate - қызметке тағайындау nomination - тағайындау, өз кандидатурасын ұсыну

O

obedience – бағыныш to obey – бағыну obliged – міндетті obligation – міндет to object - қарсылық білдіру objection – қарсылық objection overruled - қарсылық қабылданбайды objection sustained - қарсылық қабылданады to observe – ұстану to observe the laws - заңды ұстану, сақтау to obtain – қамту to obtain majority – көпшілікті қамту to occupy - алу, қамту offence - заң бұзушылық, қылмыс to offend - заң бұзу offender - заң бұзушы to oppose - қарсы тұру opposition - оппозиция, қарсы партия

P

parliament – парламент parliamentary – парламенттік to pass – қабылдау to pass a law - заң қабылдау pattern – үлгі to pattern - үлгі бойынша жасау penalty - айып, жаза to suffer penalty - айыбын өтеу, жаза тарту plaintiff - сотқа шағым берушіto plead – мойындауto plead guilty – кінәсін мойындауpolitician – саясаткерpopulation – халық

108

power – билікgovernment in power - өкімет басындағы билікto prevail - асып түсуpreventive measure - алдын алу шаралары;to print - баспадан шығаруto proceed - іс қозғауproceedings – ісproperty - жеке меншікto propose – ұсынуto propose a bill - заңды ұсынуto prosecute - сот бойынша шешуprosecution - сот ісіwitness for the prosecution - айыптаушының куәгеріprosecutor – прокурорto punish – жазалауpunishment – жаза

Q

queen – ханша;

R

reading – оқылымrealm – корольдікto recover (money, debt) - қайтарып алуto reduce – қысқартуto reduce to writing - жазбаша беру, таныстыруto refer to – бірнәрсеге сүйенуto refuse - теріс жауап беру, қабылдамауto regulate – орнықтыруto regulate relations - қарым-қатынастарды реттеуto reign - билік құруrelation - қарым-қатынасto represent - өкілдік етуto retire - демалысқа кетуto retry - істі қайта қарауto rob – ұрлауrule - ереже, нормаruler – басшы

109

S

to select – таңдауsenior – үлкенsentence - жаза, үкімto sentence - соттау, үкім шығаруto shelve - кейінге қалдыру, кері шегеруshoplifting - дүкенді тонауto sign - қол қоюsignature - қол (подпись)significant – маңыздыsociety – қоғамsolicitor - заң кеңесшісіsource – көз, бастауsource of law - заң бастауыto submit - істі қарауға беруto sue - сотқа шағым беруto suffer - бастан өткеру, қиналу, жапа шегуsuffrage – таңдау не сайлау құқығыto summarize - қорытынды жасауto summon - парламентті шақыру; сотқа шақыруsummons - сотқа шақырту қағазыto supervise – қадағалау to support - қолдау көрсету

T

theft – ұрлықtrial - сот барысыtribunal – трибунал

U

unanimous – бір to undertake - іс-шара қолдану

V

verdict - вердикт, сот алқасының шешімі veto - шек, вето to veto - шек қою

110

to violate - күш қолдану violently - күштеп, зорлықпен vote – дауыс to vote - дауыс беру

W

wealth – байлық will – мұра to make a will - мұра қалдыру witness – куәгер to witness – куәлік ету

111

Қосымша Б(міндетті түрде)

Three forms of irregular verbsБұрыс етістіктердің 3 тұлғасы

Дұрыс етістіктерге өткен шақта –еd жалғауы жалғанса, ал бұрыс етістіктердің өткен шақ тұлғалары әртүрлі болып келеді.

Кесте Б.1Base Past Indefinite Past Participle

1 2 3arise - көтерілу,

шығуawake -ояту,

ояну,аңғару

be -болу, барbear - алып жүру,

шыдау, төзу, сүйеу

beat - ұру, соғу,жеңу, араластыру

become -болу, жарау,жарасу

begin - бастауbend -иілу,

майысу,бұрылу, еңкеюbet - бәс тігісу

bind -байлау, міндет-

ті болу, түптеуbite - тістеу, кесуblend - ан ағу, қан

құюblow - соғу,

үрлеу,желбірету

arose

awoke

was, werebore

beat

became

beganbent

bet /bettedbound

bitbledblew

broke

bred

brought

arisen

awoken

beenborn

beaten

become

begunbent

bet /bettedbound

bittenbled

blown

broken

bred

brought

112

break - сындыру,бөлу жару

breed - өсіру, шығару,

тәрбиелеуbring - әкелу,

келтірутигізу, сендіру,назарын аудару

Б.1-кестенің жалғасы1 2 3

build - құру, тұрғызу,

салуburn – жану, күю, өртеуburst – жарылу, қопыралу, бұзуbuy - сатып алуcast - лақтыру, көңіл бөлу, құюcatch - ұстап алу,

құыпжету, кездесу,

үлгеруchoose - таңдау,

ұйғару,cling - жабысуcome - келу, болу

built

burnt

burst

boughtcast

caught

chose

clungcame

built

burnt

burst

boughtcast

caught

chosen

clungcome

cost - тұру ақшалай бағасы бағалау, талап етуcreep - жорғалау, жылжу, өрмелеу, шымырлауcut -кесу, қию, қазу, турауdare - батыл болу, батылы бару

cost

crept

cut

dared / durst

dealt

cost

crept

cut

dared

dealt

113

deal-біреумен істес болу,соққы беру, сату,сатып алуdig - қазу, итеруdo - істеу, дайындау, келтіру, жарау

dugdid

dugdone


draw - сүйреу, жорту, жұлу, жабу, сурет салуdream - түс көру, арман ету, ойлауdrink -іше, жұту, дем тартуdrive -қуу, қуалауdwell - болу, тұруeat - жеу, жеп қоюfall - құлау, қайта төмен түсуfeed - тамақ беру, емізу, мал бағу, тамақтануfeel - сезу, сипау, жаны ашу, түсінуfight - күресу, төбелесуfind - табу, табылу, болып шығуflee - қашу, тасалау ұшу, желбіреу

drew

dreamt / dreamed

drank

drovedweltatefell

fed

felt

fought

found

fled

flewforbade

drawn

dreamt / dreamed

drunk

drivendwelteatenfallen

fed

felt

fought

found

fled

flownforbidden

114

fly - ұшу, желбіреу forbid -тыю, рұқсат етпеуforget - ұмыту forgive – кешіруget –алу, табуgive -беруgo -бару, ұшу, кетуgrave -кесіп ою, есте қалдыруgrind -тарту, үгу,жаттауgrow -өсу, күшею hang -ілуhave –бар, болуhear –есту, тыңдау,

forgotforgave

gotgavewent

graved

ground

grewhung / hanged

hadheard

forgottenforgiven

gotgivengone

graven / graved

ground

grownhung / hanged

hadheard

115


білуhide -жасыруhold –басып алу, ұстап алу,түсінуhurt –соғып алуkeep –ұстау, сақтау, бағу, басқаруkneel –тізесін ию, тізерлеуknow – білу, тану,lay –қою, жаю, жабу, төсеуlead – бастау, көрсету, ескерту, озуlean –еңкею, сүйену, сенуlearn –оқу, үйрену, зерттеуleave – кету, тастау, қалдыруlend –қарыз беру,let - рұқсат ету, мүмкіндік беру, келlie - жату, болу, қалуlight -тарту, жағу, жарқылдауlose -жоғалту, адасу, айрылуmake -істеу, жасау, өндіруmean –түсіну, арнау, белгілеуmeet –кездесу, жиналуmistake – жаңылу,

hidheld

hurtkept

knelt

knewlaid

led

leant

learnt

left

lentlet

laylit

lost

made

meant

metmistook

paidput

read

hiddenheld

hurtkept

knelt

knownlaid

led

leant

learned

left

lentlet

lainlit

lost

made

meant

metmistaken

paidput

read

116

қателесуpay –төлеу, өтеуput –қою, жазу, белгілеуread –оқу, үйрену,Б.1-кестенің жалғасы

1 2 3шешу, ride –атқа салт жүру, жүру, сейіл құруring – шылдырлау, сыңғырлау, қаңғырлауrise – шығу, түрегелу, көріну, тұру, өсу run –жүгіру, қашу, асығу,жарысуsay -айтуsee –көруseek –іздену, тырысуsell –сату, сатылуsend –жіберу, хабарлауset –қоя тұру, бату күн, қою,қатаю, отырғызуsew -тігуshake –сілку, дірілдету, дірілдеуshave –қырыну, сүргілеуshape- келтіру, бейімделу, құруshed –түсіру, төгу

rode

rang

rose

ran

saidsaw

soughtsoldsent

set

sewedshook

shaved

shaped

shedshone

shot

showedshrankshut

ridden

rung

risen

run

saidseen

soughtsoldsent

set

sewnshaken

shaved / shaven

shaped / shapen

shedshone

shot

shownshrunkshut

117

shine –жарқырау нұр шашуshoot –ату, зымырау, шешек атуshow –көрсетуshrink –отыру, шегінуshut –жабу, жабылуsing -өлең айту, мақтау, дүрілдеуsink –түсу, суға бату, сіңіруsit –отыру, тұру

sang

sank

sat

sung

sunk

sat


sleep – ұйықтау, slide –жылжу, өтуsmell –иіс сезу,иісі аңқуsow - себу, егуspeak - сөйлеу, сөйлесуspell - сөзді әріптен айту, сөздегі әріптерді атауspend - босқа ысырап ету, өткізуspill - төгу, төгілу, шашу, шашылуspin - иіру, ширату, айналуspit -түкіру, осқыру, шатырлауsplit - жару, шағу, уатуspoil - жағу (май),

sleptslid

smelt

sowedspoke

spelt

spent

spilled

span

spat

split

spoiled / spoilt

spread

sleptsliddensmelt

sownspoken

spelt

spent

spilt

spun

spat

split

spoiled / spoilt

spread

118

жабу, жаю, жазу, таратып беруspread -олжа табу, табыс табуspring -секіру, шығу өну, қөрінуstand -тұру, тоқтау, шыдауsteal - ұрлау, дегеніне жасырын жетуstick - шаншу, түйреу, қиюsting - шағу, жәбірлеу, алдауstrike - ұру, табу, түсіру, ойға келуstrive- тырысу, күресу

sprang

stood

stole

stuck

stung

struck

strove

sprung

stood

stolen

stuck

stung

struck / stricken

striven


swear- серттесу, анттасу, қарғауsweep - зымырау, маңғазданып жүру, жазылу, жою, сыпыру,swell -керіру, ісіну, үлкен, өсуswim -жүзу, малтау,swing - тербелу, ілу, бұруtake -алу, күшпен тартыап алу teach -оқыту, үйрету, сабақ беруtear - жырту, ажырату, тозу,

swore

swept

swelled

swamswung

took

taught

tore

told

sworn

swept

swollen

swumswung

taken

taught

torn

told

119

батырып кетуtell -айту, хабарлау, санауthink -ойлау, түсінуthrow - тастау, қалдыру, қалдыруtread -жүру, аяқ басу, жаншуunderstand - түсінуwake -ояну, ояту, қоздыруwear -қиюweep -жылау, еңіреу, егілуwin -ұту, жеңуwind - білу, өрілу, бұрауwrite - жазу

thoughtthrew

trod

understoodwoke / waked

worewept

wonwound

wrote

thoughtthrown

trodden

understoodwoken / waked

wornwept

wonwound

written

Әдебиеттер

1 Баданбекқызы З.Р. English Grammar in Tables Кесте түрінде берілген ағылшын тілі грамматикасы – Алма-Ата: Дайк-Пресс, 1998. – 78 б.

2 Аганина Т.А., Щербакова Т.И. Грамматика английского языка. – М. : «Юристъ», 2000. – 136 с.

4 Верба Л.Г., Верба Г.В. Грамматика современного английского языка. – Киев: Логос, 2001. – 368 с.

5 Гуманова Ю.Л., Королева В.А. и др. Just English – М. : Ассоциация «Гуманитарное знание» ТЕИС, 1998. - 198 с.

6 Каирбаева Р.С., Сулейменова Г.С., Макишева М.К. Учебник английского языка. - Алматы: Издательство «КазГУ», 2003. – 300 с.

7 Мурашова Н.В. The USA From Columbus Until Nowadays. – М. : Издательство «Менеджер», 2002. - 208 с.

120

8 Jenny Dooley, Virginia Evans. Grammarway. Практическое пособие по грамматике английского языка – М. : Express Publishing «Издательство Центрком», 2000. – 144 с.

Мазмұны

Кіріспе………………………………………………………….3

1 Grammar Support……………………………………….............61.1 Grammar

Exercises……………………….................................472 Reading Practice………………………………………………..602.1 Unit 1…………………………………………………………...602.2 Unit 2…………………………………………………………...672.3 Unit 3…………………………………………………………...78

121

Әдебиеттер…………………………………………….............83 Қосымша А …………………………………………………...84 Қосымша Б…………………………………………………….93

122

Nouns (n) - PSU.KZ · Web view8. Athenian law-giver 8. жүйелі заңдар жинағы 9....

Documents

Transcript of Nouns (n) - PSU.KZ · Web view8. Athenian law-giver 8. жүйелі заңдар жинағы 9....