NN ÖÖ RROO PPSSğ NN ÖÖ RR OO PP SS ğ ğK KOO LL OO JJğ ğK...
Transcript of NN ÖÖ RROO PPSSğ NN ÖÖ RR OO PP SS ğ ğK KOO LL OO JJğ ğK...
NNÖÖRROOPPSSİİKKOOLLOOJJİİ,,
NNÖÖRROOPPSSİİKKOOLLOOJJİİKK TTEESSTTLLEERR,,
UUYYGGUULLAAMMAALLAARR
Prof. Dr. Sirel Karakaş
Neurometrika Medikal Tıp Teknolojileri Eğitim ve Danışmanlık Ltd Şti
Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Başkanı
www.neuromerika-tech.comwww.sirelkarakas.com
pnd.org.tr
Ruh Zihin Bilinç Davranış Biliş Biliş/Beyin
Ruhu, ruh kendi sezgi / nitelikleriyle bilir.
PSYKHE
SorunBir nesnenin niteliklerini / işleyişini,o nesnenin kendi nitelikleri / işleyişiyoluyla anlama.
Karakaş, S., Bekçi, B. (2003). Zihin/davranış ile beden/organizma ilişkilerini ele alan bilim dallarının doğuşu ve gelişimi. Neuroquantology, 2, 232-265.
Bilimsel çalışma ve uygulamalarda ele alınan konular:
Gözlenebilir niteliktedir.
Ölçülebilir niteliktedir.
Zihinsel süreçlerin ölçülmesinde test ve ölçeklerden
yararlanılır. Bunlar:
Psikolojik test ve görevlerdir.
Nöropsikolojik test ve görevlerdir.
Psikolojik testler görevler şunlardır:
Genel yetenek (zeka) testleri
Özel yetenek ve beceri testleri
Kişilik testleri
Zihinsel Yetenek Ve Premorbid Zeka Testleri Sözel İşlevler Ve Dil Yeteneği Testleri Algısal İşlev Testleri : Görsel, İşitsel Ve Dokunsal Algı
Testleri Yapılandırma TestleriMotor Testler Yönlenim ve Dikkat Testleri Bellek Testleri Kavramsal İşlev Testleri Yönetici İşlev Testleri
Nöropsikolojik test ve görevler şunlardır:
Nöropsikolojik testler: Zihinsel süreçleri ölçerÖlçülen sürecin temelinde yatan beyin
yapısının işlevselliği konusunda bilgi verir.
Karakaş, S. (2006). NöropsikolojiTerimleri Sözlüğü. C. Yakıncı, A.Yalman, R. Toparlı (Ed.): Sendrom II TıpTerimleri Sözlüğü, 4(11), 5-42. LogosTıp Yayını.
Altın Örümcek Web Ödülleri 2007'deBilim/Araştırma Kategorisinde Birincilik Ödülü
TEST STANDARDİZASYONU
1.Test malzemesinin (testin kendisi, yönergesi, kayıt formu)
çevirisinin yapılması.
2. Test malzemesinin uyarlamasının yapılması.
3. Testin güvenirlik katsayısının hesaplanması.
4. Testin geçerlik katsayısının hesaplanması.
5.Testin kullanılacağı kültür için norm değerlerin
belirlenmesi.
* BILNOT Bataryasının standardizasyonu TBAG-Ü / 17-2 sayılı proje ile TÜBİTAK tarafından
desteklenmiştir.
* GISD-B’nin standardizasyonu HÜAF 92-03-220-001 sayılı proje ile Hacettepe Üniversitesi
tarafından desteklenmiştir.
* Stroop ve WCST testlerinin elektrofizyolojik çalışmalar HÜAF 99K120370 sayılı projesi ile
DPT tarafından desteklenmiştir.
Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma veGeliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.
Karakaş, S. (2004). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma veGeliştirme Çalışmaları (1. baskı). Ankara: Dizayn Ofset.
Karakaş, S., Başar, E. (1993). Nöropsikolojik değerlendirme araçlarının standardizasyonu, nöropsikolojik ölçümlerin elektrofizyolojik ölçümlerle ilişkileri.Proje No: TÜBİTAK-BEDAM: TBAG - Ü / 17-2
Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011a). BİLNOT Bataryası El Kitabı: NöropsikolojikTestlerin Çocuklar için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt I).İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011b). BİLNOT-Çocuk: Ekler (Cilt II). İstanbul: NobelTıp Kitabevleri.
DPT-2006K120-640-06-08
BİLNOT Bataryası
6-12
20-95
Öğrenme yeteneğini ölçmektedir.Hippokampus ve mezial temporal alanişlevselliği ile ilgilidir.
Sayı Dizleri Öğrenme Testi (SDÖT)
Kılıç ve ark. (2002b)Karakaş ve Yalın (1990)Karakaş ve Yalın (1990)Karakaş, Er ve Tavat (1996)
6-1213-1920-98
Değişik uyarım ve tepki modaliteleri altındaKSB kapasitesini ölçmektedir.
Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu (GİSD-B)
Yalçın ve Karakaş, 2007,2008Şahin-Aköz ve arkadaşları(2006)BİLNOT Bataryası
6-16
20-78
Kavram oluşturma, soyut irdeleme becerisi,çalışma belleği, dikkat ve perseveratif eğilimiölçmektedir. DLPFC’ye duyarlı bir testtir.
Wisconsin Kart Eşleme Testi (WCST)
Kılıç ve ark. (2002c)
BİLNOT Bataryası
6-12
20-82
Odaklanmış dikkat, tepki ketlemesi, bilgiişleme hızı, bozucu etki altında kurulumusürdürmedeki bozulmayı ölçmektedir. OFCişlevlerine duyarlıdır.
Stroop Testi TBAG Formu (Stroop TBAG)
Kim Tarafından / Hangi Kapsamda Geliştirildi
YaşAralık (yıl)
Ölçtüğü ÖzellikNöropsikolojik Testler
Türkiye’ye Standardizasyonu Yapılmış Olan Nöropsikolojik Testler: BİLNOT Bataryası ve diğerleri (Karakaş ve çalışma ark. 1995)
DPT-2006K120-640-06-08
BİLNOT Bataryası
6-12
20-95
Görsel- mekansal algılamayı ölçmek içinkullanılmaktadır. Yönlenim ve görselleştirme ileilgilidir. Sağ pariyetal bölge işlevleriyleilişkilidir.
Çizgi YönünüBelirleme Testi (ÇYBT)
DPT-2006K120-640-06-08Kılıç ve ark. (2002a)
BİLNOT Bataryası
6-12
20-82
Görsel seçicilik, görsel-motor beceri ve süreklidikkati ölçmektedir. Sağ pariyetal lobunfonksiyonlarına duyarlıdır.
İşaretleme Testi Türk Formu (İT)
Şahin ve Düzen (1993)
BİLNOT Bataryası
6-15
20-85
Analitik irdeleme, problem çözme, düzenlidüşünme, soyutlama, zihinsel faaliyet hızı vegörsel mekansal algılamayı ölçen sözel olmayanbir genel yetenek testidir.
Raven Standart Progresif Matrisler Testi (RSPM)
(devam)
DPT-2006K120-640-06-08
Can, 1995.
6-12
20-2550-54
Örtük belleği değerlendirmede kullanılan birgörevdir.
Kelime Kökü Tamamlama Testi(KKTT)
Turgut (2008)
Genç-Açıkgöz, (1995)Torun Yazıhan (2003)
6-12
20-34
Sözel öğrenme ve serbest hatırlama türübelleği, geriye ve ileriye doğru bozucu etkiyi,anlık ve gecikmeli serbest hatırlamayı veayrıca tanıma belleğini ölçmektedir.Hippokampus ve temporal lobdaki hasarlaraduyarlı olup bozuk performans özellikle solhemisfer lezyonlarında ortaya çıkmaktadır.
İşitsel Sözel Öğrenme Testi (AVLT)
Yalçın (2006),
Irak (2004), Bekçi(2007)
7-14
18-30
Kişinin kendi zihnindeki olay ve işlevlerin nederece farkında olduğunu ölçmek amacıylakullanılmaktadır.
Üst-Biliş Testleri
Karakaş ve arkadaşları,2006a ve b, 20086-12
Görsel algılama, algısal öğrenme becerisiniölçmektedir. Özgül öğrenme güçlüğününayırıcı tanısında kullanılmaktadır.
Mangina Testi (MT)
Türkiye’ye Uyarlaması Yapılmış Olan Nörospikolojik Testler (Karakaş ve çalışma ark. 1995- ) FONT!!!!!!!
NÖROPSİKOLOJİK TESTLER için AR-GE
Test Standardizasyonu
BİLNOT Bataryası testlerine ilişkin geçerlik çalışmaları
(yayın, bildiri ve tezler)
Toplam 150 adet Bunların 80’i sağlıklı örneklemler (sample) üzerinde yapılan temel bilim araştırmaları 67’si klinik örneklemlerüzerindeki uygulamalı araştırmalar 3 çalışmada hem sağlıklı hem de klinik örneklemler kullanılmıştır Ülkemizde bir test grubunun bu yoğunlukta ve bu ölçüde sistematik olarak ele alındığı bir başka çalışma bulunmamaktadır.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve alttürlerinde tanı: Bir sosyal soruna multidisipliner ve
multiteknolojik çözüm. Proje No: DPT-HÜAF 2006K120-640-06-08
ÖRNEKLEMSağlıklı: 38 çocukDEHB: 70 çocukÖzellikler: ZB< 130, ilk sevk, ilaçsız, DEHB dışında hastalık yok
YürütücüProf. Dr. Sirel Karakaş
GÜVENİRLİK
TANIMI:
Aynı koşullar altında yapılan tekrarlı ölçümlerde kişinin testten aynı puanı alabilme derecesi: testin ilgili
olduğu özelliği ne derece tutarlı olarak ölçtüğü.
GÜVENİRLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER:
1 . Test - tekrar test güvenirliği; kararlılık katsayısı (coefficient of stability)
İşlem: Testin aynı kişilere farklı zaman aralıklarında iki veya daha fazla kere
uygulanması.
2. Paralel / eşdeğerli formlar güvenirliği; eşdeğerlik katsayısı (coefficient of equivalence)
İşlem: Testin benzer tür ve zorluktaki maddelerinden paralel formların
oluşturulması.
3. İki - yarım güvenirliği; İç - tutarlık katsayısı (coefficient of internal consistency)
İşlem: Testin tek ve çift maddeler, madde blokları veya seçkisiz olarak iki yarıya
ayrılması.
TestinKısaltması
Testin Adı KorelasyonKatsayısı
Wechsler Bellek Ölçeği GeliştirilmişFormu (WMS-R)
WGBY Genel bi lg i ve yönelim puanı 0.14WZİKO Zihinsel kontrol puanı 0.55* * *WESEBE Şek il bel leği puanı 0.38* *WMABE1T Mantıksal bellek IA ve B toplam puanı 0.78* * *WGOCAÇ1 Görsel çağr ışım çiftler i I puanı 0.60* * *WSOCAÇ1 Sözel çağr ışım çiftler i I puanı 0.75* * *WGOUR1 Görsel üretim I puanı 0.53* * *WDUSD Düz sayı uzamı puanı 0.56* * *WTESD Ters sayısı uzamı puanı 0.69* * *WDUTET Düz ve ters sayısı uzamı toplam puanı 0.75* * *WGBUDU Düz görsel bellek uzamı puanı 0.62* * *WGBUTE Ters görsel bellek uzamı puanı 0.67* * *WGBUDTT Düz ve ters görsel bellek uzamı toplam
puanı0.74* * *
WMABE2T Mantıksal el lek IIA ve B toplam puanı 0.87* * *WGOCAÇ2 Görsel çağr ışım çiftler i II puanı 0.52* * *WSOCAÇ2 Sözel çağr ışım çiftler i II puanı 0.68* * *WGOUR2 Görsel üretim II puanı 0.63* * *
Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.
TestinKısaltması
Testin Adı KorelasyonKatsayısı
İşaretleme Testi (İT)
İTDH1 Düzenli harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.00İTDH2 Düzenli harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.00İTDH3 Düzenli harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDH4 Düzenli harfler toplam hata puanı 0. 00İTDH5 Düzenli harfler tarama süresi puanı 0.72**İTDŞ1 Düzenli şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.40**İTDŞ2 Düzenli şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.37**İTDŞ3 Düzenli şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDŞ4 Düzenli şekiller toplam hata puanı 0.47**İTDŞ5 Düzenli şekiller tarama süresi puanı 0.80**İTDZH1 Düzensiz harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH2 Düzensiz harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH3 Düzensiz harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDZH4 Düzensiz harfler toplam hata puanı 0.38**İTDZH5 Düzensiz harfler tarama süresi puanı 0.70**İTDZŞ1 Düzensiz şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ2 Düzensiz şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ3 Düzensiz şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDZŞ4 Düzensiz şekiller toplam hata puanı 0.00İTDZŞ5 Düzensiz şekiller tarama süresi puanı 0.79**
TestinKısaltması
Testin Adı KorelasyonKatsayısı
İşaretleme Testi (İT)
İTDH1 Düzenli harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.00İTDH2 Düzenli harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.00İTDH3 Düzenli harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDH4 Düzenli harfler toplam hata puanı 0. 00İTDH5 Düzenli harfler tarama süresi puanı 0.72**İTDŞ1 Düzenli şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.40**İTDŞ2 Düzenli şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.37**İTDŞ3 Düzenli şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDŞ4 Düzenli şekiller toplam hata puanı 0.47**İTDŞ5 Düzenli şekiller tarama süresi puanı 0.80**İTDZH1 Düzensiz harfler işaretlenen hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH2 Düzensiz harfler atlanan hedef sayısı puanı 0.39**İTDZH3 Düzensiz harfler işaretlenen yanlış harf sayısı puanı 0.00İTDZH4 Düzensiz harfler toplam hata puanı 0.38**İTDZH5 Düzensiz harfler tarama süresi puanı 0.70**İTDZŞ1 Düzensiz şekiller işaretlenen hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ2 Düzensiz şekiller atlanan hedef sayısı puanı 0.30*İTDZŞ3 Düzensiz şekiller işaretlenen yanlış şekil sayısı puanı 0.00İTDZŞ4 Düzensiz şekiller toplam hata puanı 0.00İTDZŞ5 Düzensiz şekiller tarama süresi puanı 0.79**
TestinKısaltması
Testin Adı KorelasyonKatsayısı
Sayı Dizisi Öğrenme Testi (SDÖT)
SD Toplam puan 0.59**
Çizgi Yönünü Belirleme Testi (ÇYBT)
ÇYBT Toplam puan 0.85**
Raven Standart Progresif Matrisler Testi (RSPM)
RAVENSÜ Toplam süre puanı 0.64**RAVENT Toplam puan 0.79**
Normatif Verilerin Toplanmasında Kullanılan Araştırma Deseni
Eğitim (yıl) 5 - 8 9 - 11 12
Cinsiyet Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek
Yaş (yıl)20 – 2425 – 3435 – 4445 – 5455
NORMALİZASYON
BİLNOT Bataryası Testlerinin Norm TablolarındaKullanılan Yaş Grupları ve Eğitim Düzeyleri
Testler Yaş Düzeyleri (yıl) Eğitim Düzeyleri (yıl)20-54, 55-72 5 - 11WCST20-54, 55-78 12 20-54, 55-74 5 - 8STROOP
TBAG 20-54, 55-82 9 20-34, 35-74 5 – 11WMS-R20-54, 55-74 12 20-44, 45-89 5 – 11SDÖT20-54, 55-95 12 20-34, 35-54, 55-74 5 – 820-34, 35-54, 55-76 9 – 11
ÇYBT
20-34, 35-54, 55-74 12 20-54, 55-89 5 – 11İT20-54, 55-85 12 20-54, 55-85 5 - 820-44, 45-72 9 – 11
RSPM
20-44, 45-54, 55-82 12
GEÇERLİK TANIMI:
Testin ölçmeyi amaçladığı özelliği ölçme derecesi.
4. Ölçüt geçerliği (criterion-related validity)
a. Hemzaman geçerlik (concurrent validity)İşlem: Test puanlarının, test performansına ilişkin bir alandaki ölçümlerle
ilişkilendirilmesi.b. Yordayıcı geçerlik (predictive validity)
İşlem: Test puanlarında, testin ilişkili olduğu alandaki performansınyordanması.
5. Uyuşma geçerliği (congruent validity)İşlem: Testin, aynı özelliği ölçen, geçerliği kanıtlanmış bir başka testle
ilişkilendirilmesi.
GEÇERLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER:1. Sağduyusal / a priori / görünüm geçerliği (common-sense / a priori / face validity)
İşlem: Uzmanlarca testin görünümüne bakılarak ön-değerlendirme yapılması.
2. Kapsam geçerliği (content validity)İşlem: Test maddelerinin içerikleri bakımından testin bütününe uygunluğunun
uzmanlarca, sistematik bir biçimde değerlendirilmesi.
3. Kurultu geçerliği (construct validity)İşlem: Testin ilişkili olduğu hipotetik özellik ve treytleri ölçme durumunun deneysel
veya faktör analitik çalışmalarla araştırılması.
Wisconsin Kart Eşleme TestiWCST
Perseverasyon
Akıl yürütme Çalışma belleği
Sağ Sol
WCST Türk Formu Ne Ölçüyor?
Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 215-227.
ÇALIŞMA BELLEĞİ göreviBA 9, 46, 47
OLGU (pııy)
Kullanılan Yazılım: Brain Voyager QX 1.9
Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2009). Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme İçin TURCONS-4 Beyin Haritalama Bataryası Kullanıcı El Kitabı. Ankara: Eryılmaz Ofset Matbaacılık Gazetecilik.
Karakaş, S., Irak, M., Kurt, M., Erzengin, Ö.U. (1999). WisconsinKart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu: Ölçülen özellikleraçısından karşılaştırmalı analiz. Psikiyatri PsikolojiPsikofarmakoloji Dergisi, 7(3), 179-192.
En İyi AraştırmaÖdülü
11999999PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii
DDeerrggiissii
mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil
1. Kart
mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil
2. Kart ve 5. Kart
3. Kart
kadar zayıf ise ortaorta kadar zayıf iseorta ise kadar zayıfise orta zayıf kadarzayıf ise orta kadarise kadar zayıf orta
4. Kart
Stroop Testi TBAG Formu
Odaklanmış dikkat Seçici dikkat Bozucu etki
St r o o p Test i TBAG Fo r m u n e ö l çü y o r ?
Sağ Sol
Stroop Testi TBAG Kayıt Formu
1320
1330
1340
1350
1360
1370
1380
1390
1
STROOP BÖLÜM 5 SÜRE
Series1Series2Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu
mavi sarı kırmızı yeşilyeşil mavi sarı kırmızıyeşil kırmızı mavi sarıkırmızı yeşil sarı mavisarı kırmızı yeşil mavikırmızı mavi sarı yeşil
Stroop Testi: Çelişki çözümleme ve kendini ketlemenin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen bireylerdeki
durumu.
Üstün zeka düzeyinden gelen çocuklar Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve
Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünce uygun bulunan ön proje kapsamında Ankara ilindeki
Bilim ve Sanat Merkezleri’nden sağlanmıştır.
ÖRNEKLEMZB: 130-140 olan grup: 12 çocuk ZB 90-129: 16 çocukErkek, 6-13 yaş, sağlıklı
YürütücüProf. Dr. Sirel Karakaş
.80
STP5HATA.01
STP5DÜSA
.78
STP1SÜRE.68
STP2SÜRE
.63
STP3SÜRE.91
STP4SÜRE
.45
STP5SÜRE
BOZUCUETKİ
HIZ
RENKSÖYLEME
e6
e7
e1
e2
e3
e4
e5
-.11*
.89***
.83***
.54***
.88***
.71***
.90***
.39***
.15*
-.10*.38***
.19**
.45***
N=391χ 2= 13.804df=10p=.182
GFI=.99AGFI=.97CFI=.99RMSEA=.03
Karakaş, S., Doğutepe, E., Sosyal, A.Ş., Erdoğan-Bakar, E. (2006). Path analysis of Stroop Test performance: attention and/or interference? 13th World Congress of Psychophysiology. The Olympics of the Brain. International Journal of Psychophysiology, 61(3), 347.
Odaklanmış dikkat Seçici dikkat Bozucu etki
Sağ Sol
Stroop Testi TBAG Formu Ne Ölçüyor?
Karakaş, S., Karakaş, H.M. (2000). Yönetici işlevlerin ayrıştırılmasında multidisipliner yaklaşım: Bilişsel psikolojiden nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 215-227.
Sağlıklı Y
etişk
inSağlıklı Ç
ocuk
BA 10
BA 39BA 22
BA 29BA 39
BA 45
BA 46BA 32
BA 11
BA 47BA 22
BA 36 BA 36
Ne olması gerekiyor?
Yetişkinde: Etkinlik frontal alanda
Çocukta: (1) Konuşma ve çalışma belleği alanlar da kapsayan yaygın etkinlik
(2) Önde aktivasyon, arkada deaktivasyon. Kaynklar görevi yerine getiren
alanlara odaklanıyor, diğer alanlar bastırılıyor.
Karakaş, S., (Proje Yürütücüsü) (2006). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve alttürlerinde tanı: Bir sosyal soruna multidisipliner ve multiteknolojik çözüm. Proje No: DPT-HÜAF 2006K120-640-06-08
BA 10
BA 39BA 22
BA 29BA 39
BA 45
BA 46 BA 32 BA 11
BA 47BA 22
BA 36 BA 36
BA 29
BA 45
BA 10
MDN
BA 32 BA 11
BA 22GP
BA 36
RN
BA 32
Sağlıklı Ç
ocuk
Dikkat
Eksikliği
Hipera
ktivite
Boz
ukluğu
DEHB’de beyin nasıl çalışıyor (sağlıklı çocuğa göre):
Yaygın etkinliğin bütünlüğü bozulmuş durumda. Etkinlik konuşma alanında (içsel konuşma) ve korteksaltı alanlarda gerçekleşiyor.
Beynin aktivasyon ve deaktivasyon alanlarına örgütlenmesi bozulmuş durumda. Arka kısımda
deaktivasyon yok veya çok zayıf.
Karakaş, S., Irak, M., Kurt, M., Erzengin, Ö.U. (1999). WisconsinKart Eşleme Testi ve Stroop Testi TBAG Formu: Ölçülen özellikleraçısından karşılaştırmalı analiz. Psikiyatri PsikolojiPsikofarmakoloji Dergisi, 7(3), 179-192.
En İyi AraştırmaÖdülü
11999999PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii
DDeerrggiissii
GİSD-B Puanları
Temel PuanlarIşitsel - Sözel İ-SGörsel - Sözel G-Sİşitsel - Yazılı İ-YGörsel - Yazılı G-YBirleşik Puanlarİşitsel Uyarım İUGörsel Uyarım GUSözel anlatım SAYazılı Anlatım YADuyu-içi Bütünleştirme DİBDuyular-arası Bütünleştirme DABToplam TOPLAM
Bellek uzamının yaşam boyu (6 - 70 yaş ve üstü) değişimi
-20
0
20
1 sınıf 2 sınıf 3 sınıf 4 sınıf 5.sınıf 13-15 16-19 20-34 35-54 55-69 70+Yaş
z-pu
anı
Karakaş et al. (2002): Dev. Neuropsychol., 22(2), 423-453.
Kılıç ve diğ. (2002): 3P, 10(3), 243-254.
Karakaş ve Yalın (2009). GİSD-B Kullanın Kılavuzu
Karakaş, S., Er, N., Tavat, B. (1992). Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testinin Türk çocuk ve yetişkin örneklemleri üzerindeki standardizasyonu.Proje No: HÜAF 92-03-220-001 (Katılımcı sayısı: 1551)
0
5
10
15
20
25
ilkokul orta dereceli okul yüksekokulEğitim
GİS
D-B
Top
lam
Pua
nı
20-34
35-54
55-69
70+
Yaş ve Eğitime Göre GİSD-B Testi Toplam Puanının Dağılımı
0
5
10
15
20
25
20-34 35-54 55-69 70+
Yaş
GİS
D-B
Top
lam
Pua
nı
ilkokulorta dereceli okulyüksekokul
Yaş ve Eğitime Göre GİSD-B Testi Toplam Puanının Dağılımı
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1
GİSD-B TOPLAM PUAN
Series1Series2
Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu
GİSD-B: Kısa süreli bellek kapasitesi ve ezber öğrenme yeteneğinin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen
bireylerdeki durumu.
Alt Yetenek GrubuÜst Yetenek Grubu
Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu Ne Ölçüyor?
Zihinsel kapasiteninin sığası: Dikkat Kısa-Süreli Bellek
Kılıç, B.G., Kaçkar, A.İ ., Irak, M., Şener, Ş., Karakaş, S. Görselİşitsel Sayı Dizileri Testi B Formu kullanılarak ölçülen bellekuzamının Türk ilkokul çocuklarında gelişimi.
En İyi AraştırmaÖdülü
22000022PPrrooff.. DDrr.. MMuuaallllaa ÖÖzzttüürrkk
WMS-R Testi Kayıt Formu
Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formu için Faktör Analizi SonucuLiteratürde Elde Edilmiş Olan Değişik Modeller
Modeller Faktör Yapısı
Model 1 Genel Bellek
Model 2 Dikkat/ Konsantrasyon, Genel Bellek
Model 3A Dikkat/ Konsantrasyon, Sözel Bellek, Görsel Bellek
Model 3B Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Hatırlama, GecikmeliHatırlama
Model 4A Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Sözel Bellek, Anlık GörselBellek, Gecikmeli Hatırlama
Model 4B Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Bellek, Sözel GecikmeliHatırlama, Görsel Gecikmeli Hatırlama
Model 5 Dikkat/ Konsantrasyon, Anlık Sözel Bellek, Anlık GörselBellek Gecikmeli Sözel Hatırlama, Gecikmeli GörselHatırlama
Wechsler Bellek Ölçeği Geliştirilmiş Formu Türk Formu PuanlarınınTemel Bileşenler Analizi Sonucu Elde Edilen Faktör Yapısı
Değişkenler Faktör
1
Faktör
2
Faktör
3
Faktör 4
Genel Bilgi Yönelim 0.00 0.00 0.00 0.52
Zihinsel Kontrol 0.00 0.00 0.00 0.62
Şekil Belleği 0.00 0.51 0.00 0.00
Mantıksal Bellek IA 0.83 0.00 0.00 0.00
Mantıksal Bellek IB 0.86 0.00 0.00 0.00
Mantıksal Bellek I Toplam 0.92 0.00 0.00 0.00
Görsel Çağrışım Çiftleri I 0.00 0.61 0.00 0.00
Sözel Çağrışım Çiftleri I 0.00 0.66 0.34 0.00
Görsel Üretim I 0.00 0.67 0.00 0.38
Sayı Uzamı: Düz 0.00 0.00 0.49 0.55
Sayı Uzamı:Ters 0.00 0.00 0.54 0.57
Sayı Uzamı: Toplam 0.00 0.00 0.57 0.63
Görsel Bellek Uzamı: Düz 0.00 0.00 0.84 0.00
Görsel Bellek Uzamı: Ters 0.00 0.31 0.74 0.00
Görsel Bellek Uzamı: Toplam 0.00 0.00 0.91 0.00
Mantıksal Bellek IIA 0.83 0.00 0.00 0.00
Mantıksal Bellek IIB 0.85 0.00 0.00 0.00
Mantıksal Bellek II Toplam 0.92 0.00 0.00 0.00
Görsel Çağrışım Çiftleri II 0.00 0.75 0.00 0.00
Sözel Çağrışım Çiftleri II 0.00 0.70 0.00 0.00
Görsel Üretim II 0.00 0.66 0.00 0.00
Özdeğer 9.29 2.79 1.47 1.23
Açıklanan varyans (%) 44.30 13.30 7.00 5.90
Birikimli varyans (%) 44.30 57.60 64.60 70.50
Dikkat-konsantrasyon
Sözel bellek
Görsel bellek
Görsel-mekansal bellek: yönlenim:
Wm s-r Tü r k Fo r m u n e ö l çü y o r ?
WMABE-IA
WMABE-IB
WESEBE
WGÖÇAÇ-I
WSÖÇAÇ-I
WGÖÜR-I
WGBUDU
WGBUTE
WGBY
WZİKO
WDUSD
WTESD
SÖZEL BELLEK
GÖRSEL BELLEK
YÖNELİM
DİKKAT/ KONSANTRASYON
v1 e1
v1 e2
e4
e3 .97
e5
e6
v2 e7
v2 e8 .90
e8
v3 e10
e11 v3
e12
.75
.90
.93
.51
.99
.98
.99
.61
.57***
.90
.79
.71***
.40**
.51**
.84**
.31**
.68***
.57***
.-34
.27
.79*
.55*
.28
-.07
.16
-.15
.24
.35
WMS-R Yapısal Eşitlik ModeliDoğutepe et al (2006). Int. J. of Psychophysiol., 61(3).
WCST Türk Formu, ÇYBT Türk Formu, WMS-R Türk Formu ileWAIS’in Faktör Yapısı
Faktör 1: WAIS Sözel, Performans, WAIS Toplam Zeka, WMS-RMantıksal Bellek, ÇYBT Genel Yetenek Faktörü
Faktör 2: WCST
Faktör 3: WAIS Performans Zeka, WMS-R Şekil Belleği, WMS-RGörsel Bellek Uzamı, WMS-R Sayı Dizileri Algısal Organizasyon
SAYI DİZİSİ ÖĞRENME TESTİ
SD8 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER :
A) 9-1-8-5-2-6-7-4
B) 3-6-5-9-2-7-8-4
C) 4-7-3-8-2-9-1-6
SD9 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER:
A) 6-1-3-5-2-8-7-4-9
B) 3-9-7-4-8-5-2-6-1
C) 8-5-2-9-4-1-7-3-6
ÖĞRENME göreviBA 9, 44,
24, 32
OLGU (alak)BA 4
Karakaş, H.M., Karakaş, S. (2001). Sayı Dizisi Öğrenme Testinin yol açtığı frontal kortikal aktivasyonlar: fMRG paternleri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 4(2), 79-86.
Karakaş, H.M., Karakaş, S. (2006). Learning of serial digits leads to frontal activation in functional MR imaging. Diagnostic Interventional Radiology, 12, 9-13.
SDÖT,WMS-R, AVLT ve GİSD-B’nin Faktör Yapısı
Faktör 1: WMS-R Düz ve Ters Sayı Dizileri, GİSD-B
Dikkat- Konsantrasyon
Faktör 2: SDÖT, AVLT listesi
Öğrenme
Faktör 3: WMS-R Mantıksal Bellek, AVLT Bozucu Etki
Sözel Bellek
İşaretleme Testi Düzenli ve Düzensiz Harfler Formları
İşaretleme Testi Düzenli ve Düzensiz Şekiller Formları
3300
3350
3400
3450
3500
3550
3600
3650
3700
1
İŞARETLEME TESTİ TOPLAM İŞARETLENEN HEDEF SAYISI
Series1Series2
İşaretleme Testi: Dikkati sürdürme yeteneğinin alt ve üst yetenek düzeyinden gelen bireylerdeki durumu.
.13
WGBY
.09
WZIKO
.29
WDUSD
.62
WTESD
DikkatUzamı
e10
e11
e12
e13
.80
STP1SÜRE
.81
STP2SÜRE
.52
STP3SÜRE
.49
STP4SÜRE
.22
STP5SÜRE
e1
e2
e3
e4
e5
.31
İTDH5
.74
İTDŞ5.82
İTDZH5.76
İTDZŞ5
e6
e7
e8
e9
SürdürülenDikkat
.56***
.83***
.91***
.30***
.12
.47***
-.79**
-.54*
-.30
.36
.87***
.66***
.91***
.58***
-.15*.15
.40***
.20
.32*
.43*
.11
.29***
OdaklanmışDikkat
N=83χ 2= 77.816df=59p=.051
GFI=.88AGFI=.81CFI=.96RMSEA=.06
Doğutepe, Karakaş (2006). 13th World Congress of Psychophysioloy
Doğutepe Dinçer, E., Karakaş, S. (2008). Nöropsikolojik dikkat testleri arasındaki ilişkilerin modellenmesi. Bulletin of Clinical Pharmacology, 18(1), 31-40.
Çizgi Yönünü Belirleme Testi
Raven Standart Progresif Matrisler Testi
ÇYBT, RSPM ve İT Puanlarının Temel Bileşenler Analizi Sonucu Elde Edilen Faktör YapısıDeğişken Faktör
1
Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4 Faktör 5 Faktör 6 Faktör 7
ÇYBT 0.74 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM/A 0.79 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM/B 0.87 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM/C 0.89 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM/D 0.87 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM/E 0.86 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
RSPM / Toplam 0.94 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDZŞ1 0.00 0.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDZŞ2 0.00 0.92 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDZŞ4 0.00 0.95 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDH1 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDH2 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDH4 0.00 0.00 0.98 0.00 0.00 0.00 0.00
İTDZH1 0.00 0.00 0.00 -0.91 0.00 0.00 0.00
İTDZH2 0.00 0.00 0.00 0.91 0.00 0.00 0.00
İTDZH4 0.00 0.00 0.00 0.91 0.00 0.00 0.00
İTDŞ1 0.00 0.00 0.00 0.00 -0.96 0.00 0.00
İTDŞ2 0.00 0.00 0.00 0.00 0.96 0.00 0.00
İTDŞ4 0.00 0.00 0.00 0.00 0.90 0.00 0.36
İTDH5 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.82 0.00
İTDŞ5 -0.36 0.00 0.00 0.00 0.00 0.78 0.00
İTDZH5 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.76 -0.00
İTDZŞ5 -0.32 0.00 0.00 0.00 0.00 0.76 0.00
İTDH3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.39
İTDŞ3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.85
İTDZŞ3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.38
İTDZH3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.10 0.00
Özdeğer 7.95 4.82 2.67 2.32 1.80 1.42 1.24
Açıklanan varyans (%) 29.40 17.80 9.90 8.60 6.70 5.30 4.60
Birikimli varyans (%) 29.40 47.30 57.20 65.70 72.40 77.70 82.30
Kurt, M., Karakaş, S. (2000). Sağ serebral hemisferin bilişsel işlevlerine duyarlı üç nöropsikolojik testin özellikleri ve aralarındaki ilişkiler. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 8(4), 251-265.
Erkek ve Kadınların ÇYBT Türk Formundan Elde Ettikleri Puanların Yaşa Bağlı Değişimi
24,38
23,41
22,0421,49
20,97
22,1521,65
20,65
23,08
21,61
18
19
20
21
22
23
24
25
20-24 25-34 35-44 45-54 55+
KADINERKEK
Karakaş, S., Bekçi, B., Kurt, M., Irak, M., Erzengin, Ö.U. (Ekim 2003). Yaşın Çizgi Yönünü Belirleme Testi ile ölçülen görsel-uzaysal algılamaya etkisi cinsiyete göre değişmektedir. 39. Ulusal Nöroloji Kongresi (s. 219), Antalya.
Erkek ve Kadınların RSPM Türk Formundan Elde Ettikleri Puanların Yaşa Bağlı Değişimi.
40,81
38,11
36,32
39,35
33,21
42,41
37,11
32,1731,16
40.87
30
32
34
36
38
40
42
44
20-24 25-34 35-44 45-54 55+
KADINERKEK
Karakaş, S., Bekçi, B., Kurt, M., Irak, M., Erzengin, Ö.U. (Ekim 2003). Yaşın Çizgi Yönünü Belirleme Testi ile ölçülen görsel-uzaysal algılamaya etkisi cinsiyete göre değişmektedir. 39. Ulusal Nöroloji Kongresi (s. 219), Antalya.
Genel yetenek
Görsel-mekansal biliş
Tepki hızı
Dürtüsellik
Sürekli dikkat
RSPM , ÇYBT v e I T TÜRK FORM Un e ö l çü y o r ?
Kurt,M., Karakaş, S. (2000). Sağ serebral hemisferin bilişselişlevlerine duyarlı üç nöropsikolojik testin özellik leri vearalarındaki ilişkiler. Psikiyatri Psikoloji PsikofarmakolojiDergisi, 8(4), 251-265.
En İyi AraştırmaÖdülü
22000000PPssiikkiiyyaattrrii PPssiikkoolloojjiiPPssiikkooffaarrmmaakkoolloojjii
DDeerrggiissii
Mangina Testi PuanlarıZeka Bölümü
130 90-130 Yüzde
Büyüklük ve Boyut 13.50 9.12 148.03
Yön ve Uzaysal yönlenim 14.88 11.41 130.41
Her ikisi birlikte 5.38 3.41 157.77
Toplam doğru tepki sayısı 39.63 29.89 132.59
Üstün zekalı çocukların görsel malzemeleri anlama ve
çözümleme yeteneği normal çocukların çok üstündedir.
GÖRSEL MEKANSAL BİLİŞ Mangina Testi
Zeka Bölümü (ZB) 130'un üstündeki 8 çocuktan oluşan grubun incelenen tüm bilişsel süreçler açısından ortalamaları, aynı yaş ve eğitim grubunda olup ZB 90-130 olan çocuklardan daha yüksektir.
ZB 130’un üstünde olan çocukların üstün olduğu bilişsel alanlar şunlardır:
Görsel mekansal biliş (% 57.77)
Öğrenme yeteneği (%34.25)
Çelişki çözümleme ve tepki ketleme yeteneğini ölçmek üzere geliştirilmiş
görevlerdeki tepki hızı %27 dolaylarında daha kısadır.
Sürekli dikkati ölçmek üzere geliştirilmiş görevlerde doğru tepki sayıları %1-
%2 oranında daha yüksek, görevleri tamamlama sürelerindeki %7-16 oranında
daha kısadır.
Seçici dikkati ölçmek üzere geliştirilmiş görevleri tamamlama sürelerindeki
üstünlük de, %7-%18 dolaylarındadır.
NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRMEGENEL DEĞERLENDİRME
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
Sağlıklı Çocuk: ZB= 90-130
Sağlıklı Çocuk: ZB > 130
*Bu araştırma, HÜAF-BAB Proje No: 2006K-120-640-06-08 çalışmaları bağlamında gerçekleştirilmiştir (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'nun 17.01.2005 tarih ve 433 sayılı karar, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu'nun 28.04.2005 tarih ve HEK 05/13-32 sayılı kararı).
Ülkemiz Bireylerinde Eğitimin, BİLNOT Bataryası Testlerinin Ölçtüğü BilişselSüreçlere Etkisi.
Eğitim (yıl) 5-8 9-11 12 Dikkat
Algısal kurulumu değiştirme
Bozucu etkiye karşı koyabilme
Tepki hızı
Testler: STROOP – TBAG)
Görsel-mekansal algılama
Yönlenim ve görselleştirme
İrdeleme
Genel yetenek
Testler: RSPM, ÇYBT, WCST)
Öğrenme
Değişik bellek türleri
Kavramsallaştırma
Zihinsel esneklik
(Testler: WMS-R, SDÖT, WCST)
Karakaş, S. (2006). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları (2. baskı). Ankara: Eryılmaz Offset Matbaacılık Gazetecilik.
BİLNOT Bataryası testlerinin doğasını açıklayan ülkemiz kültürü için geçerlik araştırmaları 100’e ulaşmıştır (Karakaş ve diğ., 2008).
Günümüzde BİLNOT Bataryası testlerinden hesaplanan 73 puanın her birinin neyi temsil ettiği, görgül veriler temelinde açıklanmış bulunmaktadır.
Ülkemizde böylesine yakından ve bu ayrıntı düzeyinde incelenmiş olan bir başka testler topluluğu daha bulunmamaktadır.
2004 yılında nöropsikolojik testlerin standardizasyon sürecine ilişkin tüm işlem basamaklarına ilişkin bulguların içerildiği ilk ulusal eser olan BİLNOT Bataryası El Kitabı yayınlanmıştır.
Bu kitabın baskıları 2 yıl gibi kısa sürede tükenmiş ve kitabın ikinci baskısı yapılmıştır.
Prof. Dr. Sirel Karakaş (Dr. BYF)
Hacettepe Üniversitesi KOSGEB Teknoloji Geliştirme Merkezi Nörometrika Ltd.Şti Kurucu Ortak ve Yöneticisi
Internet/ Elektronik Ortam: [email protected]@hacettepe.edu.trwww.neurometrika-tech.com
Yönetim Kurulu Başkanı