Ouderenmishandeling

Nico van Oosten – senior adviseurCongres Ouderenmishandeling en Ontspoorde (mantel)Zorg – Zierikzee

6 november 2017

Bureau BenW

Movisie

Voor een samenleving met veerkracht

Movisie is een landelijk

kennisinstituut en

adviesbureau voor de

aanpak van sociale

vraagstukken.

We zijn een

onafhankelijke stichting

waar ongeveer 140

mensen werken.

Movisie is gehuisvest in

Utrecht.

De activiteiten zijn georganiseerd rond vijf maatschappelijke thema’s:

• Effectiviteit en vakmanschap

• Actief burgerschap

• Inclusie en diversiteit

• Huiselijk en seksueel geweld

• Sociale zorg

Inhoud lezing

Vormen, achtergronden en signalen van ouderenmishandeling

Signalen bij jou als professional

Instrumenten voor (para)medische beroepsgroepen

Initiatieven andere beroepsgroepen

Preventie?

Vormen van ouderenmishandeling

• Verwaarlozing en onthouden van zorg (denk ook aan gebrek aan respect!)

• Emotionele/psychische mishandeling

• Lichamelijke mishandeling

• Schending van rechten (opsluiten!)

• Financiële en materiële uitbuiting (diefstal)

• Seksueel misbruik

• Leeftijdsdiscriminatie (neerbuigend doen tegenover oudere mensen)

Voorbeelden van ouderenmishandeling?

- Een zoon van 40 bindt zijn dementerende moeder vast aan de

stoel, omdat hij even een boodschap moet doen en zij anders

gevaarlijke dingen kan gaan doen.

- Wanneer een oudere niet meewerkt in de verzorging wordt er wel

eens ruw geduwd en getrokken.

- Een vrouw doet als haar man erg onrustig is extra medicijnen in

zijn glas.

- Een schoonzoon pint wel eens wat extra’s voor zichzelf met de pas

van zijn schoonmoeder, want wat niet weet wat niet deert.

- Een oude dame doet met een rollater haar boodschappen en wordt

door een jongen op een mountainbike omver gereden.

Achtergrond

Mishandeling kan:

• Moedwillig zijn (bijv. financieel

misbruik, seksueel geweld)

• Niet moedwillig (overbelasting

van de professionele of mantelzorg

= ontspoorde zorg)

Wat feiten op een rij

Hoe vaak? Ruim 100.000 ouderen krijgen in Nederland krijgen jaarlijks te maken

met een vorm van mishandeling. Van dementerende ouderen komt 1 op de 3 in

aanraking met ouderenmishandeling. Lichamelijke en psychische mishandeling

komen het vaakst voor, op de voet gevolgd door financiële uitbuiting.

Wie zijn plegers? In de meeste gevallen zijn volwassen (pleeg)kinderen en (ex-)

partner de pleger van zowel intentionele als niet-intentionele mishandeling (VT-

registratiecijfers en bevolkingsonderzoek laten verschillende cijfers zien over

plegerschap).

Maar……ook professionals maken zich schuldig aan ouderenmishandeling,

zowel intentionele (25% van de bewezen meldingen) als niet intentionele vormen

(75% van de bewezen meldingen) – bron Ferwerda et al, 2015

In 25% van de situaties is er sprake van letsel

Ouderenmishandeling en familiaal geweld: Kindermishandeling kan uitlopen op

ouderenmishandeling (wraak)

Risicofactoren Ontstaan ouderenmishandeling

(Naar Thys, 2004)

Kenmerken van het

sociale netwerk

Risicofactoren organisatie

Organisatie

• Tekort schietend beleid t.a.v. sociale veiligheid

• Gebrek aan privacy

• Structurele vrijheidsbeperkingen

• Gebrek aan aandacht voor de persoon en zijn/haar behoeften (op vaste tijden opstaan, eten, geen rekening houden met levensritmes etc.)

• Te hoge werkdruk in de organisatie

Pleger (professional of vrijwilliger)

• Zorgrelatie uit balans (overbelasting)

• Aantal en duur van de zorgcontacten vermenging van zakelijke en

vriendschappelijke relaties

• Tekort aan expertise/handelingsverlegenheid

• Alcohol/ drugsverslaving of psychische problemen

Risicofactoren Sociaal Netwerk

Slachtoffer:

• Sekse (vrouwen worden vaker slachtoffer)

• Leeftijd (boven de 80)

• Ziektebeeld met gedrags- en/of persoonlijkheidsveranderingen, zoals

dementie of beroerte

• Toenemende afhankelijkheid van zorg

• Familiegeschiedenis met geweld

• Sociaal isolement

• Ingrijpende voorvallen (stress, financiële nood)

Pleger (in sociaal netwerk)

• Familiegeschiedenis met geweld

• Zorgrelatie uit balans

• Inwonend en daardoor afhankelijk

• Alcohol/ drugsverslaving of psychische problemen

Minder duidelijke signalen

• Onregelmatig medicijngebruik

• Niet (meer) op controle komen (uitstel van melding ziekte of

verwonding)

• Oudere maakt een depressieve en/of angstige indruk (ten opzichte

van bepaalde personen)

• Oudere ziet er onverzorgd en/of vermagerd uit, en/of de huishouding

is verwaarloosd

Deze signalen kunnen ook duiden op geestelijke achteruitgang

Duidelijke signalen bij het slachtoffer

• Letsel dat niet lijkt te kloppen bij het verhaal

• Tegelijkertijd oud en nieuw letsel hebben

• Symmetrische verdeling van verwondingen

• Inconsistente uitleg over ontstaan letsel of klachten

• Vertraging in zoekproces naar zorg zonder acceptabele uitleg

• Inadequate reactie familie/verzorger

• Letsel past niet bij levensfase of problematiek

• Oudere is extreem angstig/somber/suffig/apathisch

• Oudere wil in de buurt blijven van vertrouwde personen

• Bang zijn bij lichamelijke verzorging of dit weigeren

• Oudere geeft aan dat er veel mis is, maar wil er niet over praten

• Er verdwijnen spullen en geld van de oudere; de koelkast is leeg

• Er is een toenemend aantal schuldeisers

Niet pluis gevoel - huisbezoek

Jij hoeft niet te bewijzen dat het wel/geen mishandeling is

--> doorloop de stappen van de meldcode

Minder duidelijke signalen

• Onregelmatig medicijngebruik

• Niet (meer) op controle komen (uitstel van melding ziekte of

verwonding)

• Oudere maakt een depressieve en/of angstige indruk (ten opzichte

van bepaalde personen)

• Oudere ziet er onverzorgd en/of vermagerd uit, en/of de huishouding

is verwaarloosd

Deze signalen kunnen ook duiden op geestelijke achteruitgang

Duidelijke signalen bij de pleger

• Mantelzorger geeft signalen dat hij zwaar belast is

• Afwijkend gedrag t.o.v. de oudere:

• mantelzorger of professional laat zich negatief uit over oudere/ de situatie of

staat er onverschillig tegenover

• Schelden en schreeuwen in aanwezigheid van een professional

• Te laat hulp erbij roepen

• De oudere krijgt geen gelegenheid om alleen met de professional te praten

• Pogingen hulp buiten de deur te houden

Helaas ...

Risicofactoren + Signalen = Mishandeling?

Wet Meldcode & de organisatie:

Wat vraag de wet?

Eigen Meldcode hebben

Iedereen is bekend met doel en inhoud (ook vrijwilligers)

Initiële training en jaarlijkse bijscholing/opfrissen

Nieuwe medewerkers trainen/inwerken

Deskundigheid beschikbaar ter ondersteuning:

(aandachtsfunctionaris en/of leidinggevende)

Evaluatie en bijstelling van eigen Meldcode

Aanscherping Wet meldcode (2019)

• Vanaf 1 januari 2019:

• In de eigen Meldcode moet een afwegingskader

opgenomen zijn

• Daarmee moeten professionals kunnen beoordelen of er

sprake is van (een vermoeden van) ernstig huiselijk

geweld (ook: ouderenmishandeling!) of ernstige

kindermishandeling.

• Als hiervan sprake is, moet de professional dit melden bij

Veilig Thuis. En dan kan Veilig Thuis een veiligheidstoets

kan uitvoeren.

• Door deze wijziging veranderen stap 4 en 5 van de

meldcode. Straks stelt de hulpverlener zich dan 2 vragen:• Stap 4. Wegen/Melden: Moet ik (het vermoeden van) ernstig huiselijk

geweld of kindermishandeling melden?

• Stap 5. Beslissen: Welke hulp kan ik zelf organiseren?

Initiatieven

- Actieplan In Veilige Handen - verlenging nog onzeker

- Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling – Netwerk van

diverse organisaties

- Brede Alliantie Financieel Misbruik

- Banken, Notarissen, bewindvoerders en mentoren bieden voorlichting en

diensten om financieel misbruik te voorkomen.

- Protocol van het Jeroen Boschziekenhuis (doorontwikkeling

SPUTOVAMO-formulier kindermishandeling)

- Leidraad Veilige zorgrelatie: www.veiligezorgrelatie.nl

(ouderenmishandeling door professionals)

Voor meer informatie:

www.aanpak-ouderenmishandeling.nl

www.veiligezorgrelatie.nl

www.notaris.nl

www.huiselijkgeweld.nl

www.vooreenveiligthuis.nl

www.huiselijkgeweldenberoepsgeheim.nl

Dank u wel voor uw aandacht