New การก่อสร้างเบื้องต้นC7%D4... · 2009. 2. 10. ·...
26
พื้นฐานการก่อสร้างอาคาร อ.โชคอนันต์ วาณิชย์เลิศธนาสาร คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยแม่โจ้ 2551 Basic building construction LA 181 การก่อสร้างเบื้องต้น
Transcript of New การก่อสร้างเบื้องต้นC7%D4... · 2009. 2. 10. ·...
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
Basic building construction
LA 181
การกอสรางเบองตน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
ค าน า
เอกสารประกอบการเรยนวชา LA 181 Basic Building Construction
(พนฐานการกอสรางอาคาร) เปน รายวชาใหมทบรรจไวในสาขาวชาภมทศนและวชาท
เกยวของกนกบการกอสรางอาคาร โดยม เนอหาทอธบายถงขนตอนการกอสรางอาคาร
ขนาดเลก ประเภททอยอาศย โดยเรมตงแตการจดเตรยมพนทหรอทดนในการปลกสราง
การจดหาเครองมอหรออปกรณในการกอสราง และวสดทใชในการสราง ตงแตสงทตา
ทสดของอาคารหรออยใตดน คอเสาเขม จนกระทงสงทอยบนดน และอยสงสดของอาคาร
คอ หลงคา
สวนทายของเนอหายงจะไดกลาวถงขอปฏบตเกยวกบความปลอดภยในงาน
กอสราง เชนการสรางนงรานอยางไรใหปลอดภย การกาหนดเขตพนทกอสรางเพอมให
ผใดไดรบอบตเหตหรอไดรบความเดอดรอนใดๆ หรอสงของใดๆ ไดรบความเสยหายเปน
ตน
ดงนน เอกสารชดนจงเหมาะสา หรบสถาปนก วศวกร ผรบเหมากอสราง และ ผท
ตองการจะสรางอาคารขนาดเลก ประเภทพกอาศย ดวยตนเอง รวมทง นสต นกเรยน
นกศกษา และผทสนใจทวไป
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร
กมภาพนธ 2552
สารบญ
บทท 1 สถานทกอสรางอาคาร/ทตงโครงการ และเครองมอประจาตวชาง
บทท 2 รปแบบและโครงสรางอาคาร
บทท 3 งานฐานรากและประเภทตางๆของฐานราก
บทท 4 งานพนและประเภทตางๆของพน
บทท 5 งานผนงและประเภทตางๆของผนง
บทท 6 งานหลงคาและประเภทตางๆของหลงคา
บทท 7 งานประต - หนาตาง
บทท 8 การปองกนความชนและความรอน
บทท 9 งานกอสรางพเศษ (บนได)
บทท 10 งานตกแตง
บทท 11 งานระบบตางๆทเกยวของ
ภาคผนวก
บรรณานกรม
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
บทท 1 สถานทกอสรางอาคาร/ทตงโครงการ และเครองมอประจ าตวชาง
โดยทวไปแลวกอนทจะทาการออกแบบอาคารหรอสงปลกสรางใดๆ สงทผออกแบบ
(สถาปนก/วศวกร) จะตองศกษาและวเคราะหเพอทจะนามาเปนสวนหนงในการพจารณา
ออกแบบรปทรง ขนาด และโครงสรางของอาคารจะประกอบดวย
สภาพแวดลอม ณ บรเวณพนททถกกาหนดหรอเลอกใหเปนทตงโครงการหรอ
สถานทกอสราง อาทเชน สภาพภมประเทศ ภมอากาศ ทศทางลม และทศทางท
พระอาทตยขนและตก
1.1 ปจจยดานภมศาสตร ประกอบดวย
ลกษณะดน
ภมประเทศ
ตนไมและพนธไม
1.2 ปจจยดานภมอากาศ
ดวงอาทตย
ลม
ฝนและลกเหบ
อณหภม
1.3 ปจจยดานประสาทสมผส
ทศนยภาพ
เสยง
กฎระเบยบหรอขอบงคบของกฎหมายทบงคบใชในพนทดงกลาว อาทเชน
พระราชบญญตควบคมอาคาร กฎกระทรวงฯ ขอบญญต ระเบยบ ประกาศของ
กรงเทพมหานครและเทศบญญตทบงคบใชในแตละพนท
สวนประเดนในการทางานดานการผลตทวไปนน ผลผลตทออกมาจะม
คณภาพสงและไดมาตรฐานมากนอยเพยงใด นอกจากจะตองมบคลากรทมคณภาพ
แลว เครองมอเครองจกรทนามาใชในการผลต หรอนามาใชในการทางานนนกม
ความสาคญมากเชนเดยวกน เนองจากเปนเครองมอทนแรงททาใหไดปรมาณงานท
มาก สะดวก รวดเรว และมคณภาพแทนการใชแรงงานคม เนอหาในบทนจะไม
กลาวถงรายละเอยดของเครองจกร แตจะสรปใหเหนถงเครองจกรทจาเปนในงาน
กอสรางอาคารขนาดเลก เปนสงเขป
เครองไมเครองมอประจาตวชางและคนงาน เปนเครองมอชนดมไวประจาตว ซง
โดยปกตแลวเครองมอเหลานเปนเครองมอทใชประจาอยแลว ชางแตละคนจะตอง
จดหามาเอง อาจเรยกไดวาเปนเครองมอพนฐานเบองตน ไดแก เทปวดระยะขนาดยาว
2-5 เมตร ดนสอดา ระดบนา คอนหงอน และสายเอน เปนตน
เครองมอพนฐานของชางไม เปนชางททางานเกยวกบไมเปนสวนใหญ
ทงไมโครงสราง และงานไมเครองเรอน เครองมอชางไมตองม
นอกเหนอจากทกลาวมาแลวขางตนไดแก สว ระดบนา สายเอน สาย
ยาง กระเปาคาดเอวสาหรบใสตะป ฉาก กบไสไม สวาน บกเตา เลอย
ตดไม เปนตน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เครองมอชางกออฐถอปน และเทคอนกรต เปนชางททางานเกยวกบ
งานกออฐฉาบปน และงานเทคอนกรตเปนสวนใหญ เครองมอท
จาเปนตองมไดแก เกรยงกอ เกรยงฉาบ ไมสามเหลยม กระบะถอปน
พลว จอบ ถงพลาสตก สกด คอนปอนด ถงใสนาขนาดจ 200 ลตร
แปรงดอกหญา สายยาง เครองสบนา และรถเขน เปนตน
เครองมอชางเหลก เปนชางททางานเกยวกบงานดดเหลกผกเหลกไป
จนถงงานเหลกโครงสราง เครองมอชางตองมนอกเหนอจากเครองมอ
พนฐาน ไดแก เครองตดเหลก กรรไกรตดเหลก ประแจดดเหลก คมผก
เหลก เครองเชอม สวานเจาะเหลก ปมลม กาพนส และเครองขดหน
เปนตน
ชางอนๆ ทเกยวของ เปนชางทเขามาเสรมในงานอาคารบางประเภท
นอกจากจะตองมเครองมอพนฐานแลว ยงตองมเครองมอตามสาขางาน
ไดแก ชางทาฝาเพดาน ชางอลมเนยมและกระจก ชางปกระเบองพน
และผนง ชางหนขด ชางปปารเก ชางไฟฟา ชางเครองทาความเยน ชาง
ประปาสขภณฑ ชางทาสและเคลอบผว เปนตน
เครองจกรงานดน งานดนเปนงานทเกยวของกบดน หน ทราย ทตองปฏบตกอน
งานชนดอนในสนาม ไดแก การขด ปาดหนาดน ปรบ เกลย บดอดแนน และการขนถาย
ชนดของเครองจกรงานดน มดงน
รถแทรกเตอร เปนเครองจกรทใชมากทสดในงานดน ใชใน
การดงและดน มรการตดตงอปกรณเสรมการทางาน 2 แบบ
คอแบบลอยางและลอตนตะขาบ
รถขดตก ใชสาหรบการขด ตก และเคลอนยายไปเททอน
แบงลกษณะของการขดตกออกเปนแบบขดเขาหาตว ขดตก
ออกจากตวรถ ขดตกแบบคบ และขดตกแบบลากดงแบงเปน
แบบลอยางและตนตะขาบ
เครองจกรสาหรบการบดอด ใชสาหรบบดอดดนและทราย
ใหแนนตามตองการมตงแตเครองยนตเบนซนขนาดเลกทใช
คนงานเขนเพยงคนเดยว ซงเหมาะสาหรบงานขนาดเลกไป
จนถงเครองจกรชนดขบเคลอนแบบลกกลงเรยบและลกกลง
ตนแกะ เหมาะสาหรบงานพนทกวางใหญและงานถนน
รถบรรทก ใชสาหรบการขนเคลอนยายดน หน ทราย วสด
และอปกรณในงานกอสราง หรอทางานรวมกบรถ
แทรกเตอร และรถขดตก ขบเคลอนดวยลอยางขนาด 4 ลอ 6
ลอ 10 ลอ และบรรทกพวง 18 ลอ ม 2 แบบ ไดแก รถบรรทก
กระบะ และรถบรรทกกระบะเททาย
เครองจกรงานคอนกรต งานกอสรางเกอบทกประเภทในปจจบน สวนใหญใช
คอนกรตเปนหวใจหลก ทงงานใตดนและบนดน ซงมผลกระทบโดยตรงตอคณภาพและ
ปรมาณของการทางานคอนกรต จงจาเปนตองมเครองจกรสาหรบงานคอนกรตเขามา
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เกยวของ เชน เครองผสมคอนกรตเปนเครองจกรทใชผสมปนซเมนต หน ทรายหยาบ และ
นาเขาไวดวยกนเพอใหไดคอนกรตสดพรอมเท ทมคณสมบตตามตองการเครองจกรงาน
คอนกรตแบงออกไดดงตอไปน
เครองผสมคอนกรตขนาดเลกหรอโมผสมคอนกรต เหมาะสาหรบงานกอสราง
ขนาดเลก เชน บานพกอาศย ใชปนซเมนตคราวละ 1-3 ถง ทฐานเครองจะมลอ
เหลก 4 ลอ สาหรบการเคลอนยายทสะดวก เครองจกรขบหมนลกโม ม 2 แบบ
ไดแก แบบใชมอเตอรไฟฟา และแบบใชเครองยนตเบนซนหรอดเซลขนาดเลก
โรงผสมคอนกรต เหมาะสาหรบงานกอสรางขนาดใหญ เปนการผสมคอนกรตท
มเครองชงวสด ปนซเมนต หน ทราย และนา อยในตวเครอง ควบคมสวนผสม
ดวยคอมพวเตอร ทาใหไดคอนกรตทมคณภาพสง และกาลงอดคอนกรตทได
มาตรฐาน
รถผสมคอนกรต เปนรถยนตบรรทกลกษณะคลายโมคอนกรตขนาดใหญ
บรรทกคอนกรตจากโรงงานผสมคอนกรตแบบเปยกพรอมเท และผสมคอนกรต
แบบแหง ซงตองเตมนาผสมใน บรเวณทกอสราง
เครองเขยาคอนกรตหรอเครองสนคอนกรต เปนเครองมอขนาดเลกสาหรบทาให
คอนกรตสดทเทลงในแบบหลอมคณภาพสง ปราศจากรโพรงอากาศ และไหล
เขาแบบหลอไดอยางทวถง แบงออกเปน 3 ชนด ไดแก แบบหวจมลงในคอนกรต
โดยตรง แบบเกาะขางไมแบบ และแบบสนทผวดานบน (สาหรบงานพนและ
ถนน)
ปนจนหอคอย ไดพฒนาขนมาครงแรกในทวปยโรป ปจจบนใชงานกอสรางกนอยาง
กวางขวาง คอ ใชสาหรบยกวสดตางๆ ขนไปในทสงตามจดทตองการ มรศมการ
ทางานกวางเหมาะสาหรบงานกอสรางขนาดใหญและสงตงแต 10 ชน ขนไป ปนจน
หอคอยแบงออกเปน 2 ชนด มรายละเอยดดงน
ชนดฐานตดอยกบท
ชนดปนไตไปตามชนของอาคาร
การจดเกบและการบารงรกษาเครองมอกอสราง
เครองมอกอสรางทกชนด ทกประเภท ตองมการจดเกบและการบารงรกษาทด
นบตงแตเครองมอขนาดเลกไปจนถงเครองจกรขนาดใหญ ซงจะมผลโดยตรงตอการใช
งานของเครองมอดงกลาว เนองจากเครองมอกอสรางเกอบทกชนดมราคาสง การจดเกบ
และการบารงรกษา แบงออกเปน 3 กลม ไดแก เครองมอทวไป เครองใชไฟฟา และ
เครองจกรกล มรายละเอยดดงน
เครองมอทวไป เปนเครองมอขนาดเลกประจาตวชางทไมมอปกรณ
ไฟฟาเขามาเกยวของ มวธการจดเกบและบารงรกษา ดงตอไปน
o จดทาบญชควบคม เพอสะดวกในการควบคม ตรวจสอบ
จานวนและรายการซอมแซม โดยจดแยกของทใชการไดกบ
ของทชารดออกจากกน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
o การจดเกบ ใหจดเกบในทรมอยางเปนระบบ แบงเปน
หมวดหม เพอใหสะดวกตอการนาไปใชงาน และตองระวง
เรองนาทวมและการสญหายจากภยตางๆ
o อยาใชเครองมอผดประเภท เพราะอาจกอใหเกดอนตราย
และทาใหเครองมอชารดไดเรวขน
o เมอใชงานเสรจในแตละครงตองรบทาความสะอาดทนท
โดยเฉพาะอยางยงเครองมอทใชกบงานปน งานส งานท
เปอนดนและนามน
o เครองมอบางอยาง บางประเภทตองหยอดนามนหลอลนหรอ
จาระบ เพอลดการสกหรอ
เครองใชไฟฟา เปนเครองมอทตองใชไฟฟาเขามาเกยวของ เชน
ประเภทมอเตอรไฟฟา อปกรณอเลกทรอนกส พลงงานความรอน แสง
และเสยง มวธการจดเกบและบารงรกษา ดงน
o เครองมอทเคลอนยายไดงาย ใหจดเกบในทรมอยางเปน
ระบบ แบงเปนหมวดหม และควรระวงเรองนาทวมและการ
สญหายจากภยตางๆ
o ดแลรกษาและใชงานตามทคมอแนะนาอยางเครงครด และ
อยาใชงานเกนกาลงทระบไว
o กอนการใชงานควรตรวจสอบระบบไฟฟาและแรงดนไฟฟา
ใหเหมาะสมกบตวเครองมอ พรอมทงมระบบการปองกน
ความเสยหายทจะเกดขนในการทกระแสไฟฟาตกหรอเกน
o หลงเสรจสนการใชงานในแตละวนตองปดสวตชไฟใหหมด
พรอมทงมวนเกบสายไฟเขาทใหเรยบรอย ตรวจสอบสงท
ผดปกตทอาจเกดขน และทาความสะอาดกอนนาไปเกบ
o ตรวจสอบปลกเสยบไฟและสายไฟ ถาชารด เกา หรอฉกขาด
ตองรบเปลยนสายไฟใหมทนทรวมทงระบบสายดน
ประจาตวเครอง
o ตรวจสอบงานประจาวน ประจาสปดาห และประจาเดอน
อยางสมาเสมอ โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบการ
เคลอนไหว ไดแก สายพาน ลวดสลง ตลบลกปน และระบบ
หลอลน พรอมทาทะเบยนประวตการตรวจซอมประจาเครอง
o ถามเครองมอใดชารด ใหตดปายวา “ชารด” หรอ “หามใช”
ใหมองเหนไดอยางชดเจน และใหรบดาเนนการจดซอมโดย
ทนท
o การซอมแซมหรอแกไขเครองมอทชารด จะตองกระทาดวย
ชางผชานาญการเทานน
o เครองมอบางประเภทตองหยอดนามนหลอลนหรอจาระบ
เพอลดการสกหรอ
o ในกรณปนจนหอคอย หลงการพกใชงาน ตาแหนงแขน
เหวยงควรอยในแนวเดยวกบทศทางลม และปลดลอคให
หมนตามลมไดอยางอสระ
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เครองจกรกล เปนเครองมอและเครองจกรกลททางานดวยการใช
นามนเชอเพลงไดแก เครองยนตเบนซนและดเซล เชน รถบรรทก รถ
แทรกเตอร รถขดตก รถปนจน รถยก เครองตอกเสาเขม เครองสบนา
เครองขดพน เครองกาเนดไฟฟา เครองบดอดดน และเครองอดลม ม
วธการจดเกบและบารงรกษา ดงตอไปน
o เครองมอทเคลอนยายไดงาย ใหจดเกบในทรมอยางเปน
ระบบ แบงเปนหมวดหม และควรระวงเรองนาทวมและการ
สญหายจากภยตางๆ
o ดแลรกษาและใชงานตามทคมอแนะนาอยางเครงครด และ
อยาใชงานเกนกาลงทระบไว
o ถามเครองจกรใดชารด ใหตดปายวา “ชารด” หรอ “หามใช”
ใหมองเหนไดอยางชดเจน และใหรบดาเนนการจดซอมโดย
ชางทชานาญงานเฉพาะทางโดยทนท
o ตรวจสอบการทางานประจาวน ประจาสปดาห และ
ประจาเดอน อยางสมาเสมอ พรอมทงทาทะเบยนประวตการ
ตรวจซอมประจาเครอง
o ตรวจสอบระบบหลอลนในหองเครอง หองเกยร ระบบไฟฟา
ระบบคลตช ระบบการจดระเบด หวฉด ระบบเบรก ระบบ
กรองอากาศ นาหลอเยน สายพาน ลอยาง แรงดน ลมยาง
สภาพตนตะขาบ บงก ใบมด ลวดสลง ระบบสายไฮดรอลกส
รอยรวซม และอนๆ ทเกยวของตามระยะเวลาทกาหนด
o หลงจากเลกใชงานแตละครงตองปดระบบการทางานของ
เครองยนต ปดลอกประต (ถาม) ตรวจสอบสงผดปกตทอาจ
เกดขน และทาความสะอาดเบองตนกอนนาไปเกบ
o เครองจกรใดทใชงานมานานมากแลว จนทาใหไมคมทนตอ
การบารงรกษาซอมแซมอกตอไป กใหพจารณาเลกใช แลว
จดซอใหมจะคมกวา
ดงนนเครองมอกอสราง เปนหวใจทสาคญของการกอสราง เปนเครองมอทนแรง
แทนการใชแรงงานคนตงแตเรมตนไปจนถงงานแลวเสรจ งานกอสรางจะ
ดาเนนงานไมไดเลย ถาไมมการวางแผน การจดเตรยมเครองมอกอสรางทดพอ
เครองมอแตละประเภทมสมรรถนะการใชงานในลกษณะทแตกตางกน
เครองจกรบางชนดมราคาสงมาก เพราะฉะนนการทจะทาใหเกดประโยชนการ
ใชงานอยางสงสดนน จะตองมการจดเกบและบารงรกษาทด ซงสงเหลานเปน
เรองทตองศกษาอยาละเอยด
บทท 2 รปแบบและโครงสรางอาคาร
อาคารทวไปทเหนตงตระหงานมนคง และสวยงาม มสวนประกอบ 3 สวน
ดวยกน สวนท 1 เปนสวนทมความสาคญมาก เปนหวใจของอาคารทเกยวของกบความ
มนคงแขงแรงเรยกวา งานโครงสราง สวนท 2 เปนสวนตกแตงททาใหดเรยบรอย
สวยงามนาอยทงภายในและภายนอกเรยกวา งานสถาปตยกรรม สวนท 3 เปนสวนท
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เสรมเพออานวยความสะดวกใหกบผเขาไปใชกจกรรมตางๆในอาคาร เชน ระบบไฟฟา
ประปา โทรศพท การระบายนาทง การปรบอากาศ การระบายอากาศ และการปองกน
อคคภย เปนตน สงเหลานเรยกวา งานระบบอาคาร
โครงสราง หมายถง สวนประกอบสาคญๆ ทมาประกอบกน ตวอยางเชน
โครงสรางอาคาร จะแบงออกเปนโครงสรางใตดนและโครงสรางบนดน ซง
โครงสรางใตดนจะประกอบไปดวย เสาตอมอ ฐานราก เสาเขม หองใตดน
กาแพงกนดน และบอบาบด เปนตน สวนโครงสรางบนดนจะประกอบไปดวย
เสา คาน พน บนได และโครงหลงคา เปนตน
โครงสรางทแสดงออกเปนรปอาคาร
โครงสรางทไมแสดงออกเปนรปอาคาร เชน ถนน เขอน
สะพาน สระวายนา อโมงค คลองสงนา รว กาแพงกนดน ถง
เกบนาทงวางบนดนและใตดน เปนตน
บทท 3 งานฐานรากและประเภทตางๆของฐานราก
ฐานราก เปนโครงสรางทสาคญสาหรบอาคาร โดยฐานรากจะทาหนาทถาย
นาหนกจากโครงสรางของอาคารสวนทอยเหนอดนลงสพนดน โดยมหลกเกณฑวาการ
ทรดตวของฐานรากทกๆฐานจะเทากน มคานอยมากหรอมคาเทากบศนย และฐานรากยง
ทาหนาทคลายสมอเรอในการทจะยดโครงสรางของอาคารสวนบนไมใหเคลอนท หรอยก
ตวขน อนเนองมาจากแรงดนของนาใตดน แรงกระทาจากลมพาย หรอแผนดนไหว
โดยทวไปโครงสรางของฐานรากจะประกอบดวยสวนทเปนตอมอ หรอกาแพง
วางอยบนแผนฐานราก ซงมกจะออกแบบเปนรปสเหลยมจตรสเพอใหฐานรากสามารถ
ถายนาหนกแผกระจายลงสดน โดยนาหนกทตกลงบนดนจะตองมคาไมเกนคาแรงแบก
ทานของดนทจะรบได เราเรยกฐานรากแบบนวาฐานรากแผ แผนฐานรากควรทจะวางอย
บนชนดน และพยายามหลกเลยงชนดนทไมมความมนคง เชน ดนทมรอนทรยสารปนอย
มาก ดนเหนยวทอมนา หรอบนผวดนทไมมระบบระบายนาทดทาใหมนาขงได ในกรณท
ชนดนบรเวณทตงโครงการเปนดนออนมาก ดนไมสามารถรบนาหนกบรรทกจากฐานราก
แผได เราควรเลอกใชฐานรากแบบวางบนเสาเขม โดยทฐานรากจะแบงถายนาหนกลง
เสาเขมทกตนเทากน และใหเสาเขมถายนาหนกลงสชนดนทมความสามารถในการรบ
นาหนกจากเสาเขมได เชน ชนดนเหนยวแขง ชนทราย เปนตน นอกจากนเสาเขมยง
สามารถถายนาหนกลงสดนโดยอาศยความฝด ระหวางผวเสาเขมกบดนทลอมรอบเสาเขม
ประเภทของฐานราก
ฐานราก คอ โครงสรางสวนลางสดของอาคาร และถกสรางขนใหบางสวนหรอ
ทงหมดอยใตผวดน มหนาทหลก คอ รองรบ รวบรวม และยดเกยวโครงสรางของอาคาร
ทงหลง เพอถายนาหนกของอาคารลงสชนดนใตฐานรากเปนสาคญ
การแบงประเภทฐานราก แบงตามวสดฐานรากออกเปน 3 ประเภท ไดแก ฐาน
รากไม ฐานรากคอนกรตเสรมเหลก และฐานรากแบบแทงตอมอ มรายละเอยดดงน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
ฐานรากไม คอ ฐานรากททาดวยไม ถงแมปจจบนจะพบเหนกนไดนอยกตาม แต
กนบเปนฐานรากของงานกอสรางในยคแรก โดยปราศจากคอนกรต เปนภม
ปญญาชาวบาน และเปนพนฐานของฐานรากในยคปจจบน และยงสามารถนามา
กอสรางเปนฐานรากสาหรบงานชวคราวไดเปนอยางด ฐานรากไมแบงออกเปน
3 ชนดไดแก แระเดยวหรอระแนะ แระคหรอระแนะค และงวหรอกงพด
ฐานรากคอนกรตเสรมเหลก คอ ฐานรากทมโครงสรางเปนคอนกรตเสรมเหลกท
สรางไดไมจากดขนาด รปราง และความลก ฐานรากคอนกรตเสรมเหลก แบง
ออกเปน 2 ชนด ดงน
ฐานรากแบบตนหรอฐานรากแผ คอ ฐานรากทถกออกแบบ
นามาใชเมอชนดนทอยใกลผวพนดนมคณสมบตทางกลหรอ
ความสามารถในการรบนาหนกของอาคารไดอยางเพยงพอ
และถายนาหนกลงสดนใตฐานรากโดยตรง ฐานรากตนยง
แบงออกไดอก 4 ชนด
o ฐานรากแผเดยว
o ฐานรากแผเยองศนยหรอฐานตนเปด
o ฐานรากรวม
o ฐานรากแผรวม
ฐานรากแบบลกหรอฐานรากเขม คอ ฐานรากทถกออกแบบ
นามาใชเมอชนดนทอยใกลผวพนดนมคณสมบตทางกล
หรอความสามารถในการรบนาหนกของอาคารไมเหมาะสม
หรอรบนาหนกไมได จงจาเปนตองอยลกลงไปมากๆ เพอให
มความแขงแรงพอ ซงตองนาเอาระบบเสาเขมเขามาเกยวของ
ในการถายนาหนกของอาคารลงสชนดนแขง ประเภทของ
ฐานรากเขมแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน
o การรบนาหนกของเสาเขมแบงออกเปน 2
ชนด คอ เขมความฝดและเขมรบนาหนก
ปลายเขม
o การตอกเสาเขม แบงออกเปน 2 ชนด คอ
เขมตอก และเขมเจาะ
ฐานรากแบบแทงตอมอ เปนฐานรากลก ในการทาฐานขนาดโตและทา
ใหลกทงแทงใหวางอยบนชนดนแขงทมนคง ถาอยลกมากอาจตองทา
ฐานรากปลองหรอฐานรากแบบเคซอง ซงมลกษณะเปนปลองแทง
กระบอกกลวง ทาดวยโลหะหรอคอนกรตขนาดเสนฝาศนยกลาง 1.80
เมตรขนไป มขนตอนคอ ขดดนภายในปลองออก เพอใหปลองจมลง
ดนไปเรอยๆอยางชาๆใหถงระดบความลกทตองการ แลวเทคอนกรต
หรอทรายบรรจลงเตมปลอง สามารถขดไดลกจนถงระยะ 45 เมตร ถา
ลกมากกวานจะเปนอนตรายตอสขภาพของคนงาน เนองจากความกด
อากาศ ขนาดรปรางของฐานรากเมอใชวสดคอนกรตธรรมดา
อตราสวนความสงตอความกวางของตอมอไมควรเกน 6:1
เสาเขมเหลกขนาดเลก คอ เขมเจาะชนดหนง ใชทอเหลกขนาดเสนฝา
ศนยกลางขนาด 10-20 เซนตเมตร ตอกนเปนทอนๆ เจาะรทอนปลาย ม
ปลอกยางทาหนาทเปนลนปองกนการไหลยอนกลบ ขนาดความหนา
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
ขนอยกบนาหนกบรรทก เสาเขมขนาดเลกนใชสาหรบเจาะเสรมฐาน
รากอาคารหรอสาหรบการซอมแซม ฐานรากอาคาร
การทางานกอสรางโครงสรางใตดน สงทเปนอปสรรค ไดแก ปญหาการพงทลาย
ของดน และระดบนาใตดน จงตองมการวางแผนเตรยมการเอาไวลวงหนา การปองกนดน
พง แบงออกเปน 2 ชนด ไดแก กาแพงกนดนทวไป และการปองกนดนพงในการกอสราง
โครงสรางใตดน มรายละเอยดดงตอไปน
กาแพงกนดนทวไป เปนโครงสรางถาวรใตดนทมองเหน สรางขนมาเพอปองกน
การพงทลายของดนตามธรรมชาต ตามแนวลาดชนของพนดน ปองกนการกด
เซาะของนาบรเวณรมตลง เปนตน กาแพงกนดนทวไปแบงออกไดดงน
กาแพงกลองหนลวดตาขาย
กาแพงหน
กาแพงกนดนคอนกรตเสรมเหลก
บทท 4 งานพนและประเภทตางๆของพน
พนเปนโครงสรางพนฐานตามแนวราบของอาคาร ทาหนาทรองรบนาหนก
บรรทกทเกดขนภายในอาคาร ไดแก นาหนกบรรทกจร และนาหนกคงท
พน คอ โครงสรางทวางในแนวราบ สาหรบรบนาหนกบรรทกโดยตรง แลวถายนาหนกท
ไดลงสคานหรอเสา พนบางชนดยงทาหนาทเปนตวโครงสรางสาคญ ชวยยดระบบ
โครงสรางของอาคารทงหลง ใหมความมนคงแขงแรงอกดวย พนแบงประเภทตามวสดทา
พนออกเปน 3 ชนด ไดแกพนไม พนเหลก และพนคอนกรตเสรมเหลก มรายละเอยดดงน
พนไม คอ พนทมโครงสรางเปนไมเนอแขง ประกอบดวยโครงสราง 2 สวน คอ
ไมแผนหรอไมกระดานทมความหนาไมนอยกวา 1 นว หนากวาง 4 นว, 6 นว,8
นว และ10 นว ทาหนาทรบนาหนกโดยตรง และตงไม ขนาด 1 ½ * 6 นว, 2*6
นว,11/2*8 นว และ2*8 นว วางหางกนประมาณ 50 เซนตเมตร ทาหนาทรองรบ
ไมพน แลวจงถายนาหนกใหคาน
พนเหลก คอ พนทมโครงสรางเปนเหลก ประกอบดวยวสดแผนพนทเปนแผน
เหลกมาตรฐาน วางบนตงเหลก ปจจบนนยมทาเปนพนโปรง ทมลกษณะเปน
เหลกแผนเจาะรหรอลายนนเพอกนลน เหมาะกบพนทางเดนในโรงงาน พน
สะพานลอยสาหรบคนเดนขามถนน และอาคารโครงเหลกชวคราว ในบางงาน
ใชเปนแบบเหลกถาวร แลวทาเปนพนคอนกรตทบดานบน พนเหลกไมนยม
นามาทาเปนพนอาคารพกอาศยและอาคารทวไป เนองจากไรความปราณต
เรยบรอย ขาดความสวยงาม และมเสยงดงขณะเดน นอกจากจะหาวสดอนมาปด
ทบบนแผนเหลกจงกลายเปนพนหนาตดผสม
พนคอนกรตเสรมเหลก คอ พนทมโครงสรางทเปนคอนกรตเสรมเหลกทงระบบ
ปจจบนพนคอนกรตเสรมเหลกมกระแสของความนยมสงมาก เพราะมความ
ประหยด มนคง แขงแรงกวาพนทกชนด และยงมใหเลอกไดหลากหลายรปแบบ
ตามความเหมาะสม พนคอนกรตเสรมเหลกแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก พน
ชนดหลอกบท และพนคอนกรตอดแรงสาเรจรป
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
o พนคอนกรตชนดหลอหลอกบท คอ พนคอนกรตเสรมเหลกทเท
คอนกรตในทกอสราง แบงตามลกษณะโครงสรางได 3 ชนด ม
รายละเอยดดงน
พนคอนกรตเสรมเหลกแบบวางบนดน คอ พนคอนกรตเสรม
เหลกทวางบนพนดนทบดอดแนนมาอยางด พนจงทาหนาท
ถายนาหนกใหกบพนดนทรองรบโดยตรง ชนดนทรองรบ
พนตองผานการบดอดแนนมาแลว เชน พนถนนคอนกรต
ลานจอดรถยนต ลานจอดเครองบน พนชนลางของโรงงาน
และพนชนลางบางสวนของอาคารทวไป เหลกทเสรมเปน
เหลกตะแกรงกนราว ขอดคอ เปนพนประหยดโครงสราง ไม
ตองมคานรองรบ ขนตอนกอสรางงายและประหยดคาใชจาย
ขอเสยคอ ไมเหมาะกบดนออน ดนถมใหม และสรางได
เฉพาะชนลางทมดนรองรบ
พนคอนกรตเสรมเหลกแบบวางบนคาน คอ พนคอนกรต
เสรมเหลกทมคานรองรบ โดยแบงยอยไดอก 5 ชนด ดงน
พนคอนกรตแบบเสรมเหลกทางเดยว คอพน
คอนกรตทมรปรางเปนสเหลยมผนผา ทมดานแคบ
นอยกวา 2 เทาของดานยาว เหลกเสรมเอกจะพาด
ยดชวงสน สวนชวงยาวจะเปนเหลกเสรมกนราว ม
คานรบเฉพาะสวนทเหลกเสรมเอกพาดยด
พนคอนกรตเสรมเหลกสองทาง คอ พนคอนกรต
เสรมเหลกทมรปรางเปนสเหลยมจตรส หรอ
สเหลยมผนผาทมดานแคบไมเกน 2 เทา ของดาน
ยาว เหลกเสรมเอกจะพาดยดคานทง 2 ชวง จงม
คานรองรบทง 4 ดาน และไมมเหลกเสรมกนราว
พนคอนกรตระบบตง คอ พนคอนกรตแบบเสรม
เหลกทางเดยวประเภทหนง เพยงแตจดระยะคาย
ยอยใหแคบเทาๆกน คลายตง เพอลดความหนาพน
และตองการโชวใตทองพน ใชในกรณชวงหางเสา
มมาก
พนคอนกรตแบบตารางสเหลยม หรอพนคอนกรต
แบบรงผง คอ พนคอนกรตเสรมเหลกแบบ 2 ทาง
ประเภทหนง ทวางคานเปนรปตารางสเหลยมยอย
เตมพนท เพอลดความหนาพน และตองการโชวใต
ทองพน ใชในกรณชวงหางเสามมาก
พนคอนกรตชนดยนออกจากคาน คอ พนคอนกรต
เสรมเหลกแบบเสรมเหลกทางเดยวประเภทหนง ท
มคานรองรบพนเพยงขางเดยว มเหลกเสรมเอกวาง
ชดผวบนพนและยดตดคาน เหลกเสรมกนราวจะ
วางตามแนวยาวใตเหลกเสรมเอก เหมาะสาหรบทา
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เปนพนสวนยนอาคารใหรบแตนาหนกบรรทกคงท
เหมาะสาหรบเปนพนกนสาดอาคาร
พนคอนกรตแบบไรคาน คอ พนคอนกรตเสรมเหลกท ไมม
คานรองรบ ตวแผนพนจะวางบนหวเสาโดยตรง อาจเพม
ความหนาพนบรเวณหวเสา ไมตองมคานมาเกะกะ ทาใหได
ความสงมากขน เปนการลดความสงของตวอาคาร กอสราง
ไดมากชน การกอสรางเปนระบบคอนกรตอดแรงชนดหลอ
คอนกรตในท ควบคมโดยวศวกรอยางใกลชด สาหรบงาน
อาคารทจอดรถยนต และอาคารสานกงานตางๆ
o พนคอนกรตอดแรงสาเรจรป คอ พนคอนกรตอดแรงทผลตสาเรจจาก
โรงงาน มลกษณะเปนแผนๆ แลวนามาตดตงวางบนคานคอนกรตหรอคาน
เหลกทจดเตรยมไว จากนนกวางเหลกตะแกรงเสรมกนราวทบบนแผนพน
แลวจงเทคอนกรตปดทบหนาประมาณ 5 เซนตเมตร ปจจบนนยมใชกนอยา
แพรหลาย ขอดคอ ใชไดกบงานเกอบทกประเภท ประหยดเวลากอสราง ไม
ตองใชแบบหลอ ลดคาใชจายการทาฝาเพดาน และมรปแบบใหเลอกได
อยางหลากหลาย ตามลกษณะประเภทการใชงาน ขอเสยคอ เวนชอง เจาะ
พนทาไดยาก ความหนารวมของพนมมาก ตานทานตอเพลงไหมไดนอย
และไมเหมาะกบพนทตองสมผสกบนาโดยตรงเปนตน ตวอยางของพน
คอนกรตอดแรงสาเรจรป ไดแก แผนพนแบบทองเรยบตน แบบกลวง แบบ
ตวท และแบบตวยควา เปนตน
บทท 5 งานผนงและประเภทตางๆของผนง
ผนง เปรยบเหมอนกบเสอผาทสวมใส มหลากหลายรปแบบ หลายราคา และ
หลายสสน บคลกคนสวมใสจะเปลยนไปตามชนดและรปแบบของเสอผา เชนเดยวกบการ
เลอกประเภทผนง และวสดผนง สาหรบอาคารมผลกบอาคารโดยตรง เนองจากผนงบาง
ชนดเปนงานดานโครงสรางทรบนาหนกโดยตรง เชน ผนงคอนกรต และผนงกออฐเตม
แผน นอกจากนนยงมผนงบางประเภททเปนกงงานสถาปตยกรรมกงงานโครงสราง
ความสวยงามของอาคารทวไป เกดจากองคประกอบหลายชนดมาประกอบกน
ไดแก การออกแบบงานสถาปตยกรรมทไดมาตรฐาน ความแขงแรงของโครงสรางใตดน
บนดน รปทรงอาคารทไดสดสวนสมบรณแบบ ประโยชนใชสอยภายในอาคารทลงตว
รปทรง วสดหลงคา และสสนของหลงคาทกลมกลนกบตวอาคาร สดทายผนงภายนอก
และผนงกนหองภายใน
ประเภทของผนง หรอฝา หรอฝาผนง คอ ลกษณะของงานทางสถาปตยกรรมท
เปนแผนผนวางแนวตงอยบนคานหรอพน ผนงทาหนาทหอหมอาคาร กนหอง
ใหเปนสดสวน ปองกนเสยง กนไฟ กนความรอน ความหนาว แดด ลม นาฝน
ฝนหรอมลพษตางๆ แตถาผนงตองรบนาหนกโครงสรางโดยตรง เชน นาหนกท
กดลงบนผนง หรอรบแรงดนดานขางผนง เชน ดน นา และลม จดเปนผนงทาง
วศวกรรม ประเภทผนงแบงตามวสดทใชทาผนง ไดแก ผนงไม ผนงวสดแผน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
สาเรจรป ผนงกระจก ผนงแผนโลหะเคลอบ ผนงวสดกอ และผนงคอนกรตเสรม
เหลก
o ผนงไมหรอฝาไม
o ผนงวสดแผนสาเรจรป
o ผนงกระจก
o ผนงแผนโลหะเคลอบ
o ผนงวสดกอ
o ผนงคอนกรตเสรมเหลก
o ผนงกนไฟ
o ผนงรบนาหนก
o ผนงตานลมหรอผนงรบแรงเฉอน
o ผนงกนดนหรอกาแพงกนดน
o ผนงทตองการใหแสงผาน
o ผนงสองชน
o ผนงโปรงระบายอากาศ
o ผนงพเศษเฉพาะงาน
ผนงกรรอบตวอาคาร คอผนงกระจกประกอบผนใหญภายนอกอาคารทยดตดกบ
ตวอาคารดวยวธการเกาะตดขางคาน ขางเสา และขางพน ไมไดวางอยบนพน
หรอคานไมใชผนงกระจกอลมเนยมปกตธรรมดาอยาทหลายคนเขาใจ
สวนประกอบผนงกรรอบตวอาคารประกอบดวยตวผนงทเปนกระจก และกรอบ
โครงอลมเนยม สามารถทาเปนชองเปดหนาตางบานกระดกในสวนทตองการ
เหมาะสาหรบอาคารสานกงานขนาดใหญทตองการความทนสมย ทงนการ
ออกแบบ และกอนการตดตงตองผานการทดสอบ ตรวจสอบระบบการรวซม
ความแขงแรง และแรงปะทะลม จากวศวกรและผเชยวชาญโดยละเอยด ผนงกร
แบงออกเปน 3 ชนด ดงน
o แบบธรรมดา
o แบบ 2 ขาง
o แบบ 4 ขาง
ขอกาหนดเกยวกบผนง โดยพระราชบญญตควบคมอาคาร 2522 เนอหาสาระ
สวนใหญจะเปนเรองการปองกนไฟไหม ทสามารถสรปเปนขอๆไดดงน
o ฝา หมายความวา สวนกอสรางในดานตง ซงกนแบงพนทภายในอาคาร
ใหเปนหองๆ
o ผนง หมายความวา สวนกอสรางในดานตง ซงกนดานนอกหรอ
ระหวางหนวยของอาคารใหเปนหลงหรอเปนหนวยแยกจากกน
o ผนงกนไฟ หมายความวา ผนงทบทกอดวยอฐธรรมดา มความหนาไม
นอยกวา 18 เซนตเมตร และไมมชองทใหไฟหรอควนผานได หรอจะ
เปนผนงทบททาดวยวสดทนไฟอยางอนทมคณสมบตในการปองกน
ไฟไดด ไมนอยกวาผนงทกอดวยอฐธรรมดาหนา 18 เซนตเมตร ถาเปน
ผนงคอนกรตเสรมเหลกตองหนาไมนอยกวา 12 เซนตเมตร
o ผนงของตกแถวหรอบานแถว ตองทาดวยวสดถาวร ทเปนวสดทนไฟ
ดวย แตถากอดวยอฐธรรมดา หรอคอนกรตไมเสรมเหลก ผนงนตอง
หนาไมนอยกวา 8 เซนตเมตร
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
o วสดถาวร หมายความวา วสดซงตามปกตไมแปลงสภาพไดงาย โดย
นา ไฟ หรอดนฟาอากาศ
o วสดทนไฟ หมายความวา วสดกอสรางทไมเปนเชอเพลง
o อฐธรรมดา หมายความวา ดนททาขนเปนแทง และเผาใหสกแลว
บทท 6 งานหลงคาและประเภทตางๆของหลงคา
หลงคาเปนโครงสรางทสาคญไมนอย โดยมหนาทปองกนพนท วสดสงของ และ
ผทอาศยอยภายในอาคารจากสภาพอากาศภายนอกไดแก แสงแดด ฝน อากาศรอน อากาศ
หนาว
รปแบบหรอรปทรงของหลงคาทจะออกแบบใหสามารถรองรบสภาพอากาศภายนอกและ
นาหนกของโครงสรางหลงคาเอง รวมทงแรงกระทาจากภายนอกอนเนองมาจาก ความ
รอน หรอหมะในภมภาคทมอากาศหนาวโดยนาหนกของอาคารทงหมด แลวจงถาย
นาหนกลงสฐานราก
โครงสรางและวสดทนามาทาหลงคากเชนกน ควรเลอกวสดประเภททนไฟ ทนทานตอ
สภาพอากาศภายนอกและเปนฉนวนกนความรอนไดด โดยทวไปพนทใตหลงคาควรทจะ
มพนทอยางเพยงพอสาหรบทอและอปกรณของระบบตางๆ ไดแก ระบบไฟฟา ระบบปรบ
อากาศ
รปแบบหรอรปทรงของหลงคาทมกเหนกนเปนประจา ไดแก หลงคาทรงจว, ปนหยาและ
ดาดฟาคอนกรตเปนตน ทงนการพจารณาวาเลอกใชหลงคาแบบใดกขนอยกบปจจย
หลายๆอยาง รวมทงรปแบบของตวอาคารดวยเชนกน
ปจจยทมผลตอการออกแบบกอสรางหลงคา
1. โครงสรางจะตองออกแบบใหสามารถรบนาหนกไดจาก
นาหนกคงท ไดแก นาหนกโครงสรางหลงคา วสดมงหลงคา ฝาเพดาน
ฉนวนกนความรอน และอปกรณตางๆทอยบนหรอหอยอยกบโครง
หลงคา
นาหนกจร ไดแก นาหนกคน (ขณะทาการกอสรางหรอซอมหลงคา)
หมะ ฝน
แรงลม ไดแก แรงอดหรอแรงดดเมอมลมพดมา
2. วสดมงหลงคาจะตองเหมาะสมกบความลาดชนของหลงคา
3. หลงคาทดจะตองสามารถปกปองอาคารจาก
การแผรงสความรอนจากดวงอาทตย
นาฝน หมะ หรอความชนจากภายนอกอาคาร
4. มรปแบบการระบายนาทเหมาะสมกบรปทรงหลงคา
5. ตาแหนงทจะตองพจารณาตดตงแผนกนรว
สนหลงคา ตะเขราง ชายคา และรอยตอกบผนง
โดยรอบปลองไฟ หรอปลองระบายอากาศ
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
6. ลกษณะและพกดขององคประกอบทจะมารองรบโครงหลงคา และมผลกระทบ
ตอพนทภายในอาคาร
องคอาคารทจะรองรบเปนเสาหรอผนงรบนาหนก
ความยาวของชวงพาดหลงคา
ชวงเสา
รปทรงหลงคา ถาไมทฝาเพดาน
ชนดของฝาเพดานทจะมายดกบโครงสราง
7. รปทรงหลงคา
แบบแบนราบหรอเอยงลาด
หลงคาเดยวหรอหลงคากลม
ซอนอยหลงผนง หรอยนออกมาจากผนง
สวนประกอบโครงสรางหลงคา
โครงหลงคาโดยทวไปมสวนประกอบทคลายๆกน (ยกเวนหลงคาคอนกรต) จะแตกตาง
กนตรงวสดทใชมงหลงคา และหลงคาบางประเภทออกแบบใหเปนพนทแขงแรงสามารถ
ใชสอยได เชน หลงคาคอนกรตเสรมเหลก สวนประกอบหลกของโครงหลงคา ม
รายละเอยดดงน
o วสดมงหลงคา คอ วสดแผนทอยภายนอกสดทวางอยดานนอกของโครงหลงคา
ตววสดมงหลงคาจะยดตดกบแปหรอระแนง วสดมงหลงคาทาหนาทรบแรงจาก
ฝน หมะ และลมทมากระทาตอหลงคาโดยตรง แลวถายนาหนกใหกบแป ดงนน
ตววสดมงหลงคาตองมความทนทานตอธรรมชาต วสดมงหลงคามทงชนดทบ
แสงและโปรงแสงไดแก คอนกรต ใยหน เซรามก กระเบอง ดนเผา โลหะแผนรด
ไมแผน ไฟเบอรกลาส และผาใบ
o แป คอโครงสรางททาหนาทเปนคานรองรบ และยดวสดมง ตวแปจะวางพาดถาย
นาหนกใหจนทน เปนระยะหางทเทากนตามชนด และความยางกระเบองหกลบ
ดวยระยะทบซอน
o จนทน คอ โครงสรางททาหนาทเปนคานรองรบแป ตวจนทนจะวางพาดถาย
นาหนกลงบนหวเสาหรอคานอะเส จนทนแบงออกเปน 2 ชนด ไดแก จนทนเอก
และจนทนพราง
o ขอ คอ โครงสรางททาหนาทรบแรงดง โดยยดตนจนทนเอกไมใหแบะออก
รวมถงรองรบดงและตกตา ขอจะถายนาหนกใหกบเสาหรอคานอะเส
o อกไก คอ โครงสรางททาหนาทเปนคานรองรบสวนหวจนทนพราง อกไกจะวาง
ขนานกบแป และวางบนดง
o ตะเขสน คอ โครงสรางของสนหลงคา ททาหนาทเปนคานรองรบหวจนทนพราง
ทมาบรรจบกนคลายอกไก วางในแนวเฉยง 45 องศากบจนทนพราง
o ตะเขราง คอ โครงสรางของหลงคาทรงปนหยา ททาหนาทเปนคานรองรบปลาย
จนทนพรางทมาบรรจบกน และเปนรางนา วางในแนวเฉยง 45 องศากบจนทน
พราง
o ดง คอ โครงสรางททาหนาทรบแรงดง ทาหนาทรองรบอกไก ดงจะวางบนหลง
ขอในแนวตง
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
o ตกตาหรอดงโท คอ โครงสรางททาหนาทรองรบสะพานรบจนทน ตกตาจะวาง
บนขอในแนวตง
o สะพานรบจนทน คอ โครงสรางททาหนาทเปนคานรองรบจนทนพราง เพอกน
ไมใหจนทนแอนตวลงมา สะพานรบจนทนจะวางขนานแนวเดยวกบอกไกทง 2
ขาง
o คายน คอ โครงสรางททาหนาทคายนรวมกบตกตาในแนวทแยง
o เชงชายและปนลม คอ โครงสรางททาหนาทปดปลายจนทนชายคาโดยรอบ เพอ
ความเรยบรอยสวยงาม รวมถงยงกนสตวประเภทนก หน และคางคาว เขาไป
ตามรองลอนกระเบอง โดยมแผนปดลอนปดทบเชงชายปนลมอก 1 แผน
ประเภทรปทรงหลงคา
รปทรงหลงคามผลตอโครงสรางหลงคา ราคากอสราง ระยะเวลาการกอสราง
ความยากงายของการกอสราง และยงมผลตอประสทธภาพดานกนแดด กนฝน และกนลม
ไดอกดวย ประเภทรปทรงหลงคา มรายละเอยดดงน
หลงคาเพง คอ หลงคาทมความลาดทางเดยว จดเปนพนฐานของหลงคาชนดอนๆ
เปนหลงคาทมโครงสรางแบบงายทสด ประหยดทสด และมชายคาตาเพยงดาน
เดยว
หลงคาจว หรอมะนลา คอ หลงคาทมความลาดหลงคา 2 ขาง ออกจากสนหลงคา
เกดจากการนาเอาหลงคาเพง 2 เพง หนดานสงมาชนกน มหนาจวสาหรบเปน
ชองเปดระบายอากาศ และมชายคาตา 2 ดาน
หลงคาปกผเสอ คอ หลงคาทมความลาดหลงคา 2 ขาง เกดจากการนาเอาหลงคา
เพงหน 2 เพง หนดานตามาชนกน จงเกดเปนรางนาฝนอยตรงกลาง
หลงคาปนหยา คอ หลงคาทมความลาดหลงคา 4 ดาน เกดจากการนาเอาหลงคา
เพง 4 เพง หนดานสงมาชนกน และมชายคาตา 4 ดาน หลงคาปนหยายงแบงยอย
ไดอก 2 ชนดไดแก ปนหยาแบลบมสนจว และปนหยายอดแหลม มฐานสเหลยม
หลงคาจวผสมปนหยา คอ หลงคาทมสวนลางเปนปนหยา มสวนบนเปนรปหนา
จวเพอการระบายอากาศ และมชายคาตา 4 ดาน
หลงคาฟนเลอย คอ หลงคาเพงทหนหนาไปทางเดยวกนอยางตอเนองคลายฟน
เลอย เหมาะสาหรบเปนหลงคาโรงงาน โกดง และตลาด ทตองการแสงธรรมชาต
เขาตรงดานหนาเพง
หลงคาจวโคง คอ หลงคาจวชนดหนง ทหกมมดานลาดดานขางทง 2 งมลงมา
คลายการตอตนชายคาแลวหกลงมา และมชายคาตา 2 ดาน
หลงคาโคง คอ หลงคาทมลกษณะโคงเปนรปทรงกระบอกมฐานสเหลยม และม
ชายคาตา 2 ดาน เชน หลงคาสถานรถไฟหวลาโพง เปนตน
หลงคาโดม คอ หลงคารปทรงกลม ทาขนจากการนากอนหนหรออฐมาเรยงตอ
กนหรอเปนคอนกรตเสรมเหลก เชน หลงคาพระทนงอนนตสมาคม เปนตน
หลงคาโดมโครงขอแขง 3 มต คอ หลงคาทรงโดมโครงสรางเหลกทประกอบขน
จากชนสวน 3 ชน รปสามเหลยมดานเทา วสดมงเปนกระจก ทนยมทาเปน
หลงคาหองทดลองทางพฤกษศาสตร
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
หลงคาโดมมยอดแหลม หรอหลงคารปหวหอม คอ หลงคารปครงวงกลมมยอด
แหลม เชน หลงคามสยด และทชมาฮาล ในประเทศอนเดย เปนตน
หลงคากรวยยอดแหลม คอ หลงคายอดแหลมทรงกรวยทมฐานเปนวงกลม สวน
ใหญจะใชกบอาคารทมผงพนเปนรปวงกลม
หลงคาแบน หรอหลงคาดาดฟา คอ หลงคาทมตวผนหลงคามลกษณะแบนราบ ม
ฐานเปนรปใดๆ สวนใหญจะทาเปนหลงคาคอนกรตเสรมเหลก ทตองใช
ประโยชนบนหลงคาได
หลงคาแผนพบ คอ หลงคาคอนกรตเสรมเหลกแผนบางทเพมความแขงแรงดวย
การหกพบไปมาทวทงผน เชน หลงคาอาคารใหมสวนอมพร กรงเทพมหานคร
เปนตน
หลงคากระโจมผนผาใบ คอ หลงคาทมโครงสรางเปนทอเหลก ยดขงประกอบ
ผนผาใบ ทาไดหลากหลายรปแบบ ปจจบนมกระแสความนยมสง เชน หลงคาท
จอดรถยนตของหางสรรพสนคา หลงคาทางเขาสวนสตวกลางคน จงหวด
เชยงใหม และหลงคาอาคารผโดยสารสนามบนสวรรณภม กรงเทพมหานคร
เปนตน
หลงคาแบบโครง 3 มต คอ หลงคาแบนราบชนดหนงทมโครงสรางรองรบวสด
มงเปนโครงเหลกโยงยดกนในลกษณะ 3 มต เหมาะสาหรบเปนหลงคาคลมพนท
กวาง และมชวงเสาทหางกน เชน สถานบรการนามนบางแหง เปนตน
หลงคาแบบแขวน คอ หลงคาทมโครงสรางขงแขวนกบเสา 2 ขาง เพอไม
ตองการใหมเสาอยภายในอาคาร เชน โรงยมเนเซยมแหงชาต ประเทศญปน
ประเภทโครงสรางหลงคา
ประเภทโครงสรางหลงคา แบงตามวสดทใชทาโครงสรางออกเปน 3 ประเภท
ไดแกโครงหลงคาไม โครงหลงคาเหลก และโครงหลงคาคอนกรตเสรมเหลก ม
รายละเอยดดงน
โครงหลงคาไม คอ โครงหลงคาทมโครงสรางททาดวยไมเนอแขง โยงยด
ประกอบตดกนดวยตะปและสลกเกลยว ประกอบและตดตงไดงายกวาโครง
หลงคาชนดอนๆ ปจจบนไมหายากและมราคาสง จงเปลยนเปนโครงหลงคาชนด
อนๆ
โครงหลงคาเหลก คอ โครงหลงคาทมโครงสรางททาดวยเหลกรปพรรณ โยงยด
ประกอบตดกนดวยการเชอม สลกเกลยว และหมดยา มสวนประกอบเหมอน
โครงหลงคาไม แตสามารถทาไดหลากหลายรปแบบกวาโครงหลงคาชนดอน
อกทงครอบคลมพนทไดมาก เนองจากมชวงหางเสาทกวางกวาโครงหลงคาทก
ชนด โครงสรางหลงคาเหลก มสวนประกอบทแตกตางจากโครงหลงคาไม 3
สวน ไดแก ตวคายนโครงหลงคา ฐานรองรบ และชนดของโครงหลงคาเหลก
โครงหลงคาคอนกรตเสรมเหลก คอ โครงหลงคาทมโครงสรางททาดวย
คอนกรตเสรมเหลก ซงแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก หลงคาแบบพนวางบน
คาน และหลงคาโครงเปลอกบาง มรายละเอยดดงน
o หลงคาแบบพนวางบนคาน คอ หลงคาคอนกรตเสรมเหลกทม
โครงสรางเดยวกนกบพนคอนกรตแบบวางบนคาน เปนพนคอนกรตท
ถายนาหนกใหกบคานทรองรบ ไดแก พนคอนกรตชนดเสรมเหลกทาง
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เดยว พนคอนกรตชนดเสรมเหลก 2 ทาง พนคอนกรตยน และพน
คอนกรตสาเรจรป เปนตน
o หลงคาคอนกรตเปลอกบาง คอ หลงคาคอนกรตเสรมเหลก ทม
โครงสรางใหแผนพนรบแรงโดยตรง ความแขงแรงอยทการออกแบบ
รปทรงใหถายนาหนกลงฐานรองรบ ไดแก รปโดมทรงกลม โดมหลาย
เหลยม แผนพบจบตรง แผนพบจบโคงเปนลอน โคงประทน โคง
ประทนยนตวออก 2 ขาง เชน โรงละครโอเปราซดนย ประเทศ
ออสเตรเลย
ดงนนแลว โครงหลงคาของอาคารเปรยบไดเหมอนกบหมวก ทมผลตอ
บคลกภาพของคนทสวมใส หมวกมหลายสหลายรปทรง วสดทใชกแตกตางกน ประเภท
การใชงานกแตกตางกน ทสามารถถอดเปลยนไดตลอดเวลา แตโครงหลงคาตองอยกบ
อาคารตลอด เปลยนแปลงไมได สถาปนกมหนาทออกแบบรปรางหลงคา ชนดหลงคา และ
วสดมงหลงคา ใหมความเหมาะสมกลมกลนกบตวอาคาร และสภาพแวดลอม สวนวศวกร
รบผดชอบดานการออกแบบโครงสรางหลงคาใหมความมนคงแขงแรง และปลอดภยเปน
สาคญ
บทท 7 งานประต - หนาตาง
ในงานออกแบบสถาปตยกรรม ประต-หนาตางมสวนสาคญในการพจารณากาหนด
รปรางหนาตาของตวอาคารทจะทาการกอสราง โดยทประต-หนาตางจะไปแทรกอยตาม
กาแพงผนงภายนอกโดยรอบอาคารทาใหตวอาคารมองดแลวไมหนกหรออบทบจนเกนไป
และยงมสวนชวยเพมความสวยงามใหกบตวอาคาร ประตสามารถแบงออกไดเปน 2
ประเภท ไดแก ประตภายนอกอาคารหรอประตทางเขาอาคาร และประตภายในอาคาร
ประตภายนอก หรอประตทางเขาอาคาร เปนทางผานเขาออกของผคนและวสด
สงของทตองนามาใชภายในอาคาร อาทเชน เฟอรนเจอร อปกรณสานกงาน
ประตภายนอกทดควรมความคงทนแขงแรง ชวยปองกนแดดและฝน รวมทงเปน
ฉนวนทดในการปองกนไมใหความรอนหรอความเยนผานเขาออกจากอาคารได
งายจนเกนไป มขยาดกวางพอสมควรทจะขนยายวสดสงของเขาออกจากอาคาร
ไดสะดวก หรอเปดออกใหมการระบายอากาศไดด และอยในตาแหนงท
เหมาะสม
ประตภายใน เปนทางผานเขาออกสาหรบหองตางๆภายในอาคารเพอความเปน
สวนตว และปองกนเสยงไมใหไปรบกวนหองทอยตดกน
โดยทวไปประตทามาจากวสดประเภทไมหรอวสดสงเคราะห อาจจะเปนบานทบหรอบาน
โปรง ขนอยกบลกษณะการใชงาน
หนาตาง โดยทวไปนอกจากจะทาหนาทเพมความสวยงามใหกบตวอาคารแลว ยงทาหนาท
ใหแสงสวางผานเขามาในตวอาคาร และทาหนาทระบายอากาศ รวมทงเปนชองมองใหเรา
สามารถเหนสงตางๆภายนอกอาคาร คณสมบตของหนาตางกคลายกบประตภายนอก
กลาวคอ จะตองมความคงทน แขงแรง ชวยปองกนแดดและฝน เปนฉนวนทดในการ
ปองกนไมใหความรอนหรอความเยนผานเขาออกไดงาย และมความสวยงาม ในกรณท
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
เลอกใชประต-หนาตางใหเหมาะสม โดยศกษาจากคมอการตดตงหรอแคตาลอกจากผผลต
โดยในขณะกอสราง ชางผทาการกอสรางจะไดตดตงหรอทาทบหลง-เสาเอนใหพอดกบ
ขนาดของประต-หนาตางทไดสงทาจากโรงงานเอาไวไดอยางถกตอง
ประเภทของประตทใชกบบานพกอาศย
จาแนกตามลกษณะการปด-เปดได ดงน
1. ประตบานเปด มทงประตบานเปดเดยว และบานเปดค ลกษณะการเปด กลาวคอ
สามารถเปดออกไดทง 90 องศา และ 180 องศา แลวแตผออกแบบจะกาหนด
2. ประตบานเลอน มกใชเมอมพนทไมพอสาหรบบานเปดหรอตองการเปดใหชอง
กวางกวาปกต อาจเปนบานเลอนเดยวหรอคกได นยมใชบานเลอนกระจกซงม
กรอบบานและวงกบเปนอะลมเนยม ชนดธรรมดา และชนดสชา สดาหรอไม
ทงนบรษทผผลตแตละบรษทจะมชนสวนอปกรณประกอบบานเลอนเปนชด
ไดแก รางเลอน หหวราง ลอเลอน ยางกนชน ขาปรบตงแนวดง รางลาง เดอย
ฯลฯ ตามลกษณะและนาหนกของบานประตเลอน
3. ประตบานเฟยม เปนประตซงสามารถเปดใหไดชวงเปดกวางมาก เนองจากบาน
ประตขนาดไมกวางนกและพบไปมา ทาใหเมอเปดแลวกนเนอทนอย อาจเปน
บานทบ กระจก หรอ บานเกลดกได
4. ประตบานเปดไปมาไดทง 2 ทาง หรอเรยกวาประตบานสวง ผใชสามารถเปด
ประตชนดนไดดวยการดนหรอดงกได เมอเปดแลวบานประตจะดดตวกลบโดย
อตโนมต ซงถาเปนบงตาไมจะใชบานพบสปรง ประตชนดกรอบบานและวงกบ
เปนอลมเนยมลกฟกกระจก โดยบานพบเปนเดอยจะฝงอยดานบนของประตและ
ผงพน
ประเภทของหนาตางทใชกบบานพกอาศย
จาแนกตามลกษณะการเปด-ปดไดดงน
1. หนาตางบานเปด แบงตามอปกรณประกอบบานไดอกคอ
a. บานเปดทใชบานพบธรรมดา ตดยดวงกบกบดานขางขางดานใด
ดานหนงของตวบาน ซงสามารถเปดไดกวางถง 180 องศา และ
ตองใชขอรบ-ขอสบ ชวยยดเมอเปดทงไว เพอกนลมกระแทก
หนาตาง
b. บานเปดทใชบานพบแบบปรบมม ใชตดยดวงกบบนและวงกบ
ลางกบกรอบบานขางบนและลางดานใดดานหนงของตวบาน
สามารถเปดกวางประมาณ 90 องศา โดยไมตองใชขอรบ-ขอสบ
หนาตางทใชบานพบชนดนไดรบความนยมเนองจากเปด-ปดงาย
และสะดวก ถาเปนบานเปดเดยว มกจะเปดไปดานนอกอาคารใน
ทศทางเดยวกน ซงถาเปดถกทศทางลมจะชวยดกลมเขาตวอาคาร
ได ขนาดทวไปทเปนบานหนาตาง กรอบบานไมทนยมผลตจาก
โรงงานจะเปน 600 x1100 มลลเมตร แตทงนถาในแบบกาหนด
เปนอยางอนกสามารถสงจากโรงงาน หรอประกอบในทกอสราง
ได
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
2. หนาตางบานกระทง เปนหนาตางชนดทมบานพบชนดปรบมมตดอย 2 ดาน
ขางบนของตวบานยดตดกบดานบนของวงกบขาง การเปดใชดนดานลาง
ของบานออกไป เมอเปดแลวตวบานจะทาหนาทเปนกนสาดไดดวย ขนาด
ของบานพบตองใชขนาดใหญกวาบานเปดดานขาง เนองจากตองรบนาหนก
ของตวบาน โดยบรษทผผลตจะกาหนดขนาดความสงของบานกบขนาด
ของบานพบปรบมม
3. หนาตางบานพลก เปนหนาตางทมเดอยเปนจดหมนอยระหวางกลางของวง
กบ ซงอาจเปนดานขางหรอดานลางตามลกษณะของบานพลกแนวตงหรอ
แนวนอน เมอเปดหนาตางบานพลกแลว ตวบานจะอยภายนอกอาคาร
ครงหนง และภายในอาคารครงหนง ดงนนถาใชในบรเวณเตนๆ ตวบานจะ
กดขวางเนอทใชสอยภายในอาคาร จงไมนยมใชกบอาคารบานพกอาศย
วสดทใชกบบานชนดนกเชนเดยวกบบานเปดและบานกระทง
4. หนาตางบานเกลด หนาตางบานเกลดชนดปรบมมได นยมใชกบบานพก
อาศยในบรเวณทตองใชสญจรไปมา เนองจากไมเปลองเนอทเมอเปดและ
เมอปรบมมใหลาดพอสมควรกสามารถกนฝนได สามารถปรบมมใหรบลม
ไดมากนอยตามตองการดวยการหมนมอจบหรอใชมอโยก วสดยดเกลด
กระจกมทงเหลกและอลมเนยม ซงบรษทผผลตจดทาเปนชด ประกอบดวย
บานเกลดซงมสปรงยดกระจกตดวงกบขางซายและขวา อปกรณควบคมการ
ปด-เปดเกลดกระจกระบบมอหมน หรอมอโยกตดกบบานเกลดดานขวา
เหลกฉากหรออลมเนยมฉากกนฝน ดานบนและดานลางของหนาตางยดตด
กบวงกบ นอกจากน อาจตดเหลกเสนกนขโมยดวยกได
5. หนาตางบานเลอน ปจจบนบานพกอาศยทใชระบบปรบอากาศนยมใช
หนาตางบานเลอนกระจกกรอบอลมเนยมสาเรจมากขน เนองจากไมเปลอง
เนอทเมอเปด (เลอน) บรษทผผลตจะผลตรอกและรางเลอนรวมทงอปกรณ
ชนสวนตางๆ ของวงกบ และกรอบบานเปนชด โดยทวงกบจะตองยาวเปน
สองเทาของชองเปด
6. หนาตางบานเฟยม เปนหนาตางซงใชวธปด –เปดดวยการพบไปมา บานพบ
จะอยดานขางของบานหนาตางเลกๆ แตละบาน เชนเดยวกบประตบาน
เฟยม เมอเปดพบแลวจะกนเนอทเทากบหนาตางบานเลกเพยง 1 บาน ซงทา
ใหชองเปดกวางมากเนองจากไมมวงกบชวงกลาง แตการปดเปดทาไดยาก
กวาหนาตางบานเปดธรรมดา ปจจบนจงไมนยมใชนก
นอกจากหนาตางประเภทตางๆทกลาวมาแลวนน ยงมชองแสง ซงอยเหนอชอง
ประตหนาตาง เพอใหแสงสวางเขาในอาคารได โดยตดกระจกใสหรอกระจกฝา
ตดตาย แตถาตองการใหชองแสงนนระบายอากาศไดดวย กตดกระจกสองแผน
วางใหเหลอมกนเพอกนฝน โดยใหกระจกแผนบนอยดานนอกอาคาร และ
ระยะหางของกระจกหางกนมากพอ หรอตดเปนบานเกลดกระจกตดตาย
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
บทท 8 การปองกนความชนและความรอน
การปองกนความชนและความรอนไมใหเขาสอาคารตามโครงสรางหรอสวน
ตางๆของอาคาร อาทเชน หลงคา กาแพง-ผนง พนทอยตดดน หรอตามชองเปด ไดแก
ประต-หนาตาง มความสาคญอยางมากเพอทจะทาใหภายในอาคารมสภาพอณหภมท
พอเหมาะ ตอผทพกอาศยอยภายในอาคาร ดงนนการพจารณาเลอกใชวสดทถกตองและ
เหมาะสม การกอสรางทมคณภาพ การวางตาแหนงอาคารทถกตองยอมเปนวธการปองกน
ความชนและความรอนไดเปนอยางด และทาใหความสนเปลองพลงงานเนองจากการใช
เครองปรบอากาศลดนอยลง
รปแบบและวสดทเลอกมาใชทาหลงคากมความสาคญไมนอย หลงคา
ทมความลาดเอยง เชน หลงคาทรงจว ปนหยา จะสามารถระบายนาฝนไดด วสด
ทใชมงหลงคาประเภทนกมใหเลอกมากมายตงแตแผนไม กระเบองใยหน
กระเบองคอนกรต แผนสงกะส แผนเหลกรด สาหรบหลงคาประเภทดาดฟาซงม
ความลาดเอยงไดนอยกตองมระบบกนซมทด เพอปองกนการรวซมของนาฝน
โดยทาการผสมนายากนซมลงในคอนกรตทใชเทหลอพนดาดฟานนๆ และ
ภายหลงคอนกรตแขงตวดแลวกปวสดประเภทแผนคลมกนนา ทบอกครงหนง
รอยตอของหลงคาบรเวณทเรยกวาตะเขราง หรอสวนทหลงคาไปตอ
ยดกบผนงหรอโดยรอบปลอง และโครงสรางททะลหลงคาขนมา จะตองมการ
ตดตงแผนสงกะสกนรว ซงตวแผนกนรวนมประโยชนในการปองกนไมให
นาซมเขามาทางรอยตอดงกลาว
ในสวนของโครงสรางทอยตดกบพนดนเชนพนหรอผนงหองใตดน ก
จาเปนทจะตองมระบบกนซมทดดวยเชนกน โดยทวไปผนงและพนสวนทตดดน
มกจะออกแบบใหเปนโครงสรางคอนกรตเสรมเหลก โดยออกแบบใหมความ
หนาเปนพเศษเพอปองกนไมใหนาใตดนซมผานเขามาไดงาย และตองปวสด
ประเภทแผนคลมกนนาทพนและผนงอกชนหนง อกประการหนง หองใตดน
ควรทจะจดใหมระบบระบายอากาศทด เนองจากสภาพอากาศภายในหองใตดน
จะมความชนอยตลอดเวลา
บทท 9 งานกอสรางพเศษ (สวนงานบนได)
ในบทท 9 นจะกลาวถงรปแบบและลกษณะเฉพาะของโครงสรางหรอพนทใน
สวนทเปนบนได
บนไดทาหนาทเปนทางสญจรในแนวดงเชอมตอพนทระหวางชนภายในอาคาร
เนองจากบนไดตองการพนทสาหรบตวมนเองภายในอาคารพอสมควร ดงนนการพจารณา
ออกแบบรปทรง โครงสราง และตาแหนงทเหมาะสมของบนได จาเปนทจะตองพจารณา
ปจจยหลายๆประการ ไดแก ความสะดวกสบายของผสญจร ความปลอดภย ลกษณะ
โครงสราง และความสวยงาม ในกรณทตองการใหบนไดเปนจดรวมสายตาเมอเขามา
ภายในอาคาร เปนตน
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
บนไดเปนทางตดตอระหวางชนของอาคาร แบงไดเปน 2 อยางคอ
บนไดภายนอกและบนไดภายในอาคาร สวนแบบของบนไดนนทาไดตางๆ กน ตามความ
เหมาะสมของสถานทและวสดทใช
บนไดภายนอก คอบนไดทอยภายนอกอาคาร เชน บนไดขนบานทนอกชาน
บนไดระหวางพนระดบตางๆ ทอยกลางแจง บนไดอนสาวรย ฯลฯ เปนตน
บนไดภายนอกถาเปนไมมกจะผและชารดเรวกวาบนไดภายใน จงควรเปนบนได
อฐ หน หรอคอนกรต
บนไดภายใน คอบนไดทอยภายในอาคาร อาคารพกอาศย 2 ชนมกใชบนไดไม
สวนอาคารสานกงาน อาคารสาธารณะ หรออาคารตกหลายๆชน มกใชบนได
คอนกรตเสรมเหลก (ค.ส.ล.) และถาเปนตก 4 ชนขนไป ตองเปนบนได ค.ส.ล.
ทงสน ตามขอบญญต กทม.
หลกเกณฑในการทาบนได คอ
1. อยในตาแหนงทเหนไดงาย เปนศนยกลางทจะแยกยายไปยงสวนตางๆ ของ
อาคาร ไดสะดวกและทวถง
2. มความเอยงลาดพอเหมาะ ขน-ลง สบาย
3. ชองวางเหนอบนไดสงพอทจะรสกปลอดภย ไมตองกมศรษะหรอตองคอยระวง
ไมใหชนศรษะ
4. แขงแรง
5. ใชวสดและรปแบบเหมาะสมกบอาคารนนๆ
ประเภทของบนได สามารถจาแนกไดตามลกษณะดงน
1. บนไดไม
2. บนไดเหลก
3. บนไดคอนกรต
4. บนไดเวยน
5. บนไดลง
บนไดไม
สวนประกอบของโครงสรางบนได ประกอบดวย
แมบนได เปนองคอาคารหลกของบนไดในการรบนาหนกบรรทก โดยจะทา
หนาทเปนคานรองรบลกตงและลกนอน
บวเชงบนได เปนแผนไมปดดานขางของบนได ทาหนาทเปนวสดตกแตงบนได
ซงในบางครงอาจจะถกออกแบบใหทาหนาทเปนแมบนไดไปดวย
ลกนอน คอสวนทเปนพนในแนวราบของขนบนได พาดอยระหวางแมบนได
ลกตง คอ สวนทเปนแผนไมปดชองวางในแนวดง เพอเพมความแขงแรงใหกบ
บนได ในบางครงอาจจะไมตองมไมปดลกตงกได
บนไดเหลก ลกษณะโครงสรางของบนไดเหลกจะคลายกบบนไดไม
บนไดคอนกรต
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
การออกแบบบนไดคอนกรตเสรมเหลก จะคลายกบการออกแบบพนคอนกรต
เสรมเหลกทางเดยว ซงมขนบนไดอยทผวดานบนของแผนพน ในการออกแบบ
บนได ถากาหนดใหหลอคอนกรตหรอตดตงพนบนไดภายหลงจากทาการหลอ
ผนงหรอคานแลวเสรจ บนไดกจะถกออกแบบใหเปนคานชวงเดยวแบบธรรมดา
แตถากาหนดใหเทหลอคอนกรตบนไดพรอมกบคานหรอโครงสรางทมารองรบ
บนไดกจะถกออกแบบใหเปนคานแบบตอเนอง
บนไดเวยน โดยทวไปจะทาจากโลหะหรออลมเนยมในลกษณะตางๆ เชนสวน
ของขนบนได อาจใชวสดเปนแผนเหลกกนลน เคลอบดวยวสดกนลน ตะแกรง
และในบางครงอาจจะใชไมเนอแขงหรอไมอด (ปพรม) ยดตดกบโครงสรางท
เปนเหลก
บนไดลง นยมใชกบบรเวณทมพนทจากดและมการสญจรนอย อาจจะเปนบนได
ชวคราวแบบเคลอนยายไดบนไดตามโรงงานอตสาหกรรม ในการออกแบบควร
คานงถงความปลอดภยในการใชงานโดยจะตองคานงถง ความสงของลกตงท
เหมาะสม มพนทเพยงพอสาหรบสอดเทา แมบนไดและราวบนไดจะตองมจดยด
อยางเพยงพอ ลกนอนจะตองเปนแบบกนลน
บนไดเลอน เปนเครองมออกชนดหนงทสามารถขนถายผคนขนลงในแนวดงได
เปนจานวนมากอยางตอเนองและมประสทธภาพ คอนขางสะดวกสบาย และการ
ทบนไดเลอนเคลอนทอยตลอดเวลาจงทาใหไมตองยนรอเหมอนการใชลฟต แต
มขอจากดทจานวนชนในการขนถายซงในทางปฏบตแลวไมควรเกน 6 ชน
บทท 10 งานตกแตง
ในบทนจะกลาวถงวสดสาหรบงานตกแตง และวธการในการตดตงวสดเหลาน
กบพนผว ผนงภายนอก-ภายใน พน และฝาเพดาน ในการเลอกใชวสดสาหรบงานตกแตง
ผว เราจะพจารณาถงลกษณะการใชงานของพนทนนๆ อาทเชน
วสดตกแตงผนงภายนอก ควรทจะมความคงทน และทนทานตอการเปลยนแปลง
ของสภาพอากาศภายนอกอาคาร
วสดตกแตงภายในอาคาร ควรทจะมความทนทานตอการขดขวน เปนวสดทดแล
รกษาไดงาย
วสดตกแตงพน กควรทจะเปนวสดทมความทนทาน มความปลอดภย ไมลน และ
ดแลรกษางายเชนกน
วสดตกแตงหรอวสดทจะนามาทาฝาเพดาน ควรทจะเปนวสดทตองการการดแล
รกษานอย หรอปลอดจากการดแลรกษา เปนตน
วสดตกแตงดงกลาวมความสาคญในการเพมความสวยงามใหตวอาคารและพนท
ภายในอาคาร ดงนนในการคดเลอกวสดทจะนามาใชกบอาคารในแตละบรเวณ ควรท
จะพจารณาถงลกษณะพนผว ส รปแบบ และความเขากนไดกบวสดตกแตงของ
บรเวณทมาบรรจบกน ในกรณทเลอกใชวสดทมรปแบบเหมอนกน เชน กระเบองทม
ขนาดเทากนทงหมด หรอแผนฝาเพดานทมขนาดเทากนทงหมด ขนาดของหองกควร
ทจะออกแบบใหลงตวกบการจดเรยงวสดดงกลาวไดอยางพอด
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
วสดผวพนและบวเชงผนง วสดผวพน หมายถงวสดทนามาป หรอตกแตงพนคอนกรตหรอ
พนคอนกรตเสรมเหลก เพอความสวยงามและประโยชนใชสอยตางๆ กน แตผวพน
บางสวนกไมจาเปนตองปดวยเสมอไป อาจใชวธแตงดวยซเมนตขดมน หรอปน-ทราย ขด
หยาบกเปนการเพยงพอแลว ทงนขนอยกบความจาเปนและความเหมาะสมเปนสาคญ
วสดผวพนแบงออกไดเปน 2 ประเภทคอ
1. ประเภทเปนผลผลตจากธรรมชาต ทใชกนอยทวๆไป ไดแก ไมแผน ไมปารเกต
หนออน หนแกรนต หนชนวน เปนตน
2. วสดผวพนทไดจากกระบวนการผลตดวยกรรมวธตางๆ ตวอยางทใชกนอยทวไป
เชน
หนขดหรอหนลางตางๆ ซงวสดหลกคอ ซเมนตผสมหน
เกลดตางๆ เชนหนออน หรอมสารอนๆบางอยางผสมดวน
เชน แมกนเซยมหรอโซเดยมซลเกท เพอเพมความแขง แลว
เทเปนผนใหญโดยแบงชวงดวยเสนโลหะ เชนทองเหลอง
หรออลมเนยม เพอปองกนการแตกราว หรอผลตเปน
กระเบองสาเรจรป นามาปตดตอกนมแบบขดผวหนาเรยบ
และแบบลางใหผวหยาบเพอกนลน
กระเบองดนเผา ไดจากการอดดนเหนยวในแมพมพ แลว
นาไปเผาในอณหภมสง
กระเบองเคลอบเซรามค ไดจากการผสมดนขาวกบสาร
หลอมละลาย อดในแมพมพแลวเผาในอณหภม อาจเผาซาถง
2ครง เพอใหแกรงและกนนาไดดขน
กระเบองกระจก เปนการผลตจากกระจก ใชเปนพนผวท
ทนทานและใหความรสกในการใชสอยทพเศษออกไป
บทท 11 งานระบบตางๆทเกยวของ
ระบบตางๆในอาคาร จะทาหนาทเพมความสะดวกสบาย เชน แสงสวาง และจายนา
สาหรบอปโภคบรโภคใหกบผทพกอาศยอยภายในอาคาร ในบทนคงไมสามารถบรรจ
เนอหาและรายละเอยดทงหมดเกยวกบงานระบบเหลานเอาไวในบทนเพยงบทเดยว แตจะ
ขอกลาวถงปจจยทสาคญๆในการพจารณาออกแบบและกอสรางใหงานระบบดงกลาวใช
งานดวยตวของมนเอง และทางานรวมกบระบบอนๆไดอยางมประสทธภาพ กลาวคอ
ระบบประปาภายในอาคาร จะทาหนาทจายนาประปา สาหรบนาไปบรโภค ทาความ
สะอาดรางกาย อปกรณ เครองใช และพนทภายในอาคาร
ระบบบาบดนาเสยและสงปฏกล จะทาหนาทรวบรวมของเสยตางๆ ทไมตองการ และทา
การบาบดใหปลอดภยขนกอนทจะระบายลงสบอหรอทอระบายนาสาธารณะตอไป
ระบบไฟฟา จะทาหนาทใหแสงสวางและจายกระแสไฟฟาใหกบอปกรณหรอ
เครองใชไฟฟาทใชภายในอาคาร ในการตดตงระบบตางๆ ดงกลาวขางตน โดยทวไปมกจะ
ตดตงอปกรณเหลานนซอนอยในผนงหรอฝาเพดานและถาเปนอปกรณขนาดใหญกจะตอง
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
มหองสาหรบอปกรณเหลานน ดงนนผออกแบบควรทจะจดเตรยมพนท หรอออกแบบ
โครงสรางเพอรองรบงานระบบดงกลาวไดอยางพอเพยง
นาสาหรบอปโภค/บรโภค
ประโยชนของนาสาหรบการอปโภคและบรโภคภายในอาคารประกอบดวย
ใชสาหรบดม ประกอบอาหาร และลางทาความสะอาด
ใชหมนเวยนเพอถายเทความรอนสาหรบระบบทาความรอน
และระบบปรบอากาศ
ชวยในการดบเพลง
ชวยรกษาระดบความชนสมพทธในอากาศ
นาทจายใหกบอาคารเพอการอปโภคและบรโภคจะตองมปรมาณทเหมาะสม โดยมอตรา
การไหลสมาเสมอ แรงดนทสมาเสมอ และมอณหภมทคงท รวมถงการผานการฆาเชอ
แบคทเรย และผานกระบวนการลดความเปนกรด/ดาง และความกระดางของนาใหอยใน
ระดบทปลอดภย
โดยปกตแหลงจายนาประปาจะมาจาก 2 แหลง ไดแก นาประปาจากหนวยงานของรฐ หรอ
จากบอบาดาลในกรณทระบบทอประปาของรฐไมสามารถใหบรการได
โดยทวไปนาจากบอบาดาลทมความลกเพยงพอกจะมความบรสทธไดมาตรฐานทจะนาไป
บรโภคได การเลอกตาแหนงสาหรบเจาะบอบาดาลมขอแนะนาดงน
ตรวจสอบระดบความลกและปรมาณนาโดยเฉลยของนาบาดาล ณ บรเวณทตง
โครงการจากกรมทรพยากรธรณ
คานวณคาใชจายในการเจาะบอบาดาล
มระยะหางจากแหลงกาเนดมลภาวะพอสมควร
สาหรบนาจากระบบประปาจะจายมาตามเครอขายทอประปา โดยแรงดนนาตนทางจะตอง
มแรงดนทสงพอ เพราะจะเกดการสญเสยแรงดนระหวางทาง เนองจากความเสยดทานของ
นากบผวทอดานในหรออปกรณขอตอ และระดบสงตาของพนทบรการแลว แรงดนนา
ปลายทางเมอมาถงผใชนากยงคงเหลอแรงดนขนตาสาหรบนาไปใชได ซงแรงดนนา
มาตรฐานทใชงานจะอยท 50 lb/in2 (psi) โดยปกตแรงดนนาขนาด 50 psi จะสามารถดนนา
ใหขนไปสงไดเทากบอาคารสง 6 ชนเทานน ดงนนอาคารทมความสงมากกวา 6 ชน จะ
นยมใชเครองสบนาทาการสบขนไปเกบไวบนถงเกบนาบนหลงคาแลวจายนาใหกบพนท
บรการ โดยอาศยแรงโนมถวงของโลกและกนนาสวนหนงในถงเกบนาเอาไวสาหรบใชใน
การดบเพลง
พนฐานการกอสรางอาคาร
อ.โชคอนนต วาณชยเลศธนาสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ 2551
ภาคผนวก
บรรณานกรม
ยอดเยยม เทพธรานนท. รอยพนปญหาในงานกอสราง.พมพครงท 2. กรงเทพฯ:
โรงพมพเมฆาเพรส, 2538.
ทต สจจะวาท. กอสรางอาคาร บรรยายดวยภาพ.กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน
, 2544.
ศกดา ประสานไทย. คมอปลกบาน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บานและสวน,2547.
เจรญ เสาวภาณ. สรางบานดวยตนเอง. ปทมธาน : สกายบกส,2550
Weston,Richard. 2003. Materials, Form and Architecture. London:Laurence King.
