Narkotyki Raport Narkomania -...

1

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego

Departament Zdrowia i Polityki Społecznej

Narkotyki

Raport Narkomania

Kielce, kwiecień 2003

2

Raport Problemy Narkotykowe i Narkomania

w Województwie Świętokrzyskim

Opracowanie: Teresa Gładyś Inspektor w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego

3

WPROWADZENIE Używanie różnego rodzaju środków odurzających, toksycznych, szkodliwych, dla organizmu nie jest zjawiskiem nowym. Ukryte poza świadomością społeczną rozwijało się na przestrzeni wielu minionych lat. Wraz z upływem czasu zmieniały się i zmieniają środowiskowe i kulturowe uwarunkowania związane z całą gamą problemów narkotykowych-produkcją, przemytem, handlem, sposobami i motywacją zażywania. Zmienia się również dynamika toksykomanii. Na te zmiany niewątpliwie mają wpływ takie czynniki jak: masowość środowisk - mieszkania, pracy, komunikacji, media, migracje ludności, konsumpcyjny, rozrywkowy styl życia młodzieży, moda i zaraźliwość zjawiska narkomanii. W konsekwencji problemy narkotykowe dotykają coraz to szersze kręgi społeczne. Rodzą się one nie tylko w środowiskach zurbanizowanych, ale także w środowiskach wiejskich. Wiele rodzin zostaje zaskoczonych, zdezorientowanych i bezradnych wobec problemu narkomanii. Jakkolwiek wyspecjalizowane instytucje społeczne organizują różnego rodzaju działania profilaktyczne to wzrost popytu na substancje psychoaktywne jest wciąż aktualnym i niepokojącym problemem społecznym, medycznym, psychologicznym i kryminogennym, a przede wszystkim pedagogicznym. Łączy się z nim stały wzrost kosztów publicznych tj: wydatków na leczenie i rehabilitację, pomoc i readaptację społeczną, wykrywanie i przeciwdziałanie przestępczości. Wydatki te z całą pewnością są mierzalne i faktyczne, jednak nie zawsze przekonują lokalnych decydentów do przechowywanej w sferze idei tezy, iż efektywniej jest zapobiegać niż zwalczać. Celem niniejszego raportu jest doinformowanie społeczności lokalnych o sytuacji powszechnego zagrożenia zjawiskiem narkomanii. Podejmowana jest próba odpowiedzi na pytanie, jaki jest jego zasięg społeczny w Województwie Świętokrzyskim, w kierunku uwrażliwienia władz lokalnych i regionalnych na potrzebę organizowania, modernizowania i wzmacniania zasobów dla potrzeb profilaktyki w wymiarze instytucjonalnym, kadrowym, metodycznym i finansowym. Jednocześnie materiał ten stanowi prezentację rezultatów praktyki i doświadczeń instytucji, które w ramach swoich funkcji społecznych działają w sferze profilaktyki uzależnień. Przedmiotem rozpoznania w niniejszym raporcie są niżej wymienione obszary: • rozpowszechnienie używania narkotyków wśród młodzieży szkolnej; • wiek i motywy inicjacji narkotykowej wśród młodzieży szkolnej; • dostępność narkotyków na nielegalnym rynku; • postawy społeczne młodzieży wobec narkotyków i narkomanii; • wzory używania narkotyków przez młodzież; • rozpowszechnienie problemów społecznych i zdrowotnych związanych z narkotykami; • ograniczanie popytu na środki psychoaktywne • ograniczanie podaży środków psychoaktywnych.

Metody wykorzystane w opracowaniu raportu: • zbieranie i analiza danych statystycznych; • analiza materiałów naukowych opracowanych na podstawie badań ankietowych wykonanych na próbie

reprezentatywnej dla wybranej grupy społecznej. Źródła informacji stanowią: 1) dane statystyczne instytucji zajmujących się zapobieganiem i zwalczaniem narkomanii: • instytucji ochrony zdrowia; • instytucji pomocy społecznej; • policji; • inspekcji sanitarnej; • sądów;

2) publikacje instytucji prowadzących badania społeczne na temat rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkolnej w Województwie Świętokrzyskim. 3) wyniki badania ankietowego przeprowadzonego przez Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii, wśród młodzieży szkolnej Starachowic w roku 2003 na tle wyników z lat 1998-2001. Problemy narkotykowe i narkomanii opisane zostały w świetle ogólnej sytuacji demograficzno-społecznej Województwa Świętokrzyskiego.

4

I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

1.Struktura terytorialna i demograficzna

1.1. Struktura terytorialna

Województwo Świętokrzyskie położone jest w południowo-wschodniej części Polski na obszarze Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej. Jest jednym z najmniejszych województw w Polsce, zajmuje 11.672 km2, co stanowi 3,7% powierzchni kraju. Graniczy z województwami: mazowieckim, łódzkim, śląskim, małopolskim, podkarpackim, lubelskim. Sieć osadniczą w regionie stanowi 29 miast oraz 73 gminy z 2.842 miejscowościami wiejskimi. Województwo Świętokrzyskie ma charakter przemysłowo � rolniczy. Charakterystyczny jest bardzo wyraźny podział na przemysłową północ i rolnicze południe. Do najważniejszych ośrodków przemysłowych zaliczyć należy Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko �Kamienna i Końskie. Przeciętnie jedno miasto w regionie przypada na 402,5 km2. W układzie administracyjnym w skład województwa wchodzi 13 powiatów ziemskich, 5 miast tym 1 na prawach powiatu, 25 miasta �gminy, 72 gminy.

1.2. Struktura demograficzna

Ludność województwa według stanu na dzień 31.12.2002 r. wynosiła 1.295.900 osób, co stanowi 3,4% ludności kraju. W porównaniu do 2001 r. (1. 319. 611) nastąpił spadek liczby ludności o 23. 711 osób. Rozmieszczenie ludności na terenie Województwa Świętokrzyskiego jest nierównomierne. W miastach mieszka 593.026 ludności co stanowi 45,8% ogółu mieszkańców województwa, a na wsi 702.859 osób co stanowi 54,2% całej populacji.

5

Tabela 1. Ludność zamieszkała na terenie Województwa Świętokrzyskiego według powiatów � stan na 31.12.2002 r. (tys.)

Ogółem L.p. Powiat Mężczyźni Kobiety Razem

Miasto Wieś

Woj. Świętokrzyskie ogółem

632 911 662 974 1 295 885 593 026 702 859

Powiaty ogółem 532 263 551 812 1 084 075 381 216 702 859

1. Busko �Zdrój 36 702 38 264 74 966 17 495 57 471 2. Jędrzejów 44 838 45 791 90 629 27 908 62 721 3. Kazimierza Wielka 18 023 18 608 36 631 73 09 29 322 4. Kielce 97 628 97 901 195 529 10 646 184 883 5. Końskie 42 077 43 216 85 293 27 417 57 876 6. Opatów 28 665 29 416 58 081 11 963 46 118 7. Ostrowiec

Świętokrzyski 56 480 61 134 117 614 81 573 36 041

8. Pińczów 21 231 21 713 42 944 13 187 29 757 9. Sandomierz 40 313 42 524 82 837 29 950 52 887 10. Skarżysko �

kamienna 38 786 42 008 80 794 59 409 21 385

11. Starachowice 46 587 49 465 96 052 57 319 38 733 12. Staszów 37 271 37 702 74 973 26 312 48 661 13. Włoszczowa 23 662 24 070 47 732 10 728 37 004 14. Miasto na prawach

powiatu � Kielce 100 648 111 162 211 810 211 810 0

Największy potencjał ludnościowy mają powiaty: Kielce Ziemski, Ostrowiec Świętokrzyski i Starachowice. Z kolei najmniejsze pod względem ludności są powiaty: Kazimierza Wielka, Pińczów i Włoszczowa. Tabela 2. Ludność Województwa Świętokrzyskiego wg grup wiekowych i płci � stan na 31.12.2002 r. (tys.)

Ogółem Miasto Wieś Grupy M+K M K M+K M K M+K M K

Razem

1295,9 632,9 663,0 593,0 283,2 309,8 702,9 349,7 353,2

Dzieci 0-2 lata 35,7 18,3 17,4 14,5 7,5 7,0 21,2 10,8 10,4 Dzieci 0-14 l 231,0 118,0 113,0 93,0 47,6 45,4 138,0 70,4 67,6 Młodz. 15 � 19 l 110,4 56,4 54,0 51,4 26,3 25,2 59,0 30,1 28,8 Dorośli > 14 l 1064,9 514,9 550,0 500,0 235,6 264,4 564,9 279,3 285,6 Wiek przedprodukcyjny MK �0-17 l

294,5 150,4 144,1 122,2 62,5 59,7 172,3 87,9 84,4

Wiek produkcyjny M 18-64l K 18-59l

784,7 410,5 374,2 383,3 192,5 190,8 401,4 218,0 183,4

Wiek poprodukcyjny M>= 65l K>=60l

216,7 72,0 144,7 87,5 28,2 59,3 129,2 43,8 85,4

Wiek rozrodczy K15-49l

323,3 x 323,3 160,7 X 160,7 162,6 x 162,6

6

W Województwie Świętokrzyskim zamieszkuje 632,9 tys. mężczyzn i 663,0 tys. kobiet. Kobiety stanowią 51,2% ludności województwa. Na 100 mężczyzn przypada 104,8 kobiet. Struktura płci ludności województwa na obszarze miast i wsi wykazuje niewielkie zróżnicowanie. W miastach na 100 mężczyzn przypada 109,4 kobiet a na wsi 101,0 kobiet. Tabela 3. Ludność Województwa Świętokrzyskiego wg grup wiekowych i płci � stan na 31.12.2002 r. (%.)

Ogółem Miasto Wieś Grupy M+K M K M+K M K M+K M K

Razem 100,0 48,8 51,2 45,8 21,9 23,9 54,2 26,9 27,3 Dzieci 0-2 lata 2,7 1,4 1,3 1,1 0,6 0,5 1,6 0,8 0,8 Dzieci 0-14 l 17,8 9,1 8,7 7,2 3,7 3,5 10,6 5,4 5,2 Młodz. 15 � 19 l 8,5 4,3 4,2 4,0 2,0 2,0 4,5 2,3 2,2 Dorośli > 14 l 82,2 39,7 42,5 38,6 18,2 20,4 43,6 21,5 22,1 Wiek przedprodukcyjny

22,7 11,6 11,1 9,4 4,8 4,6 13,3 6,8 6,5

Wiek produkcyjny 60,6 31,7 28,9 29,6 14,9 14,7 31,0 16,8 14,2 Wiek poprodukcyjny

16,7 5,5 11,2 6,8 2,2 4,6 9,9 3,3 6,6

Wiek rozrodczy 24,9 x 24,9 12,4 X 12,4 12,5 X 12,5 Analizując strukturę wieku ludności obserwujemy niski udział ludności w wieku

przedprodukcyjnym w porównaniu do wieku produkcyjnego. Na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypada 266,5 osób w wieku produkcyjnym i 73,6 osób w wieku poprodukcyjnym. Tabela 4. Struktura wieku ludności zamieszkałej w Województwie Świętokrzyskim - stan na dzień 31.12.2001 r. i 31.12.2002 r.

Grupy Ogółem M+K Miasto M+K Wieś M+K

2001 2002 2001 2002 2001 2002 Razem

100,0 100,0 45,9 45,8 54,1 54,2

Dzieci 0-2 lata 2,8 2,7 1,1 1,1 1,7 1,6

Dzieci 0-14 l 18,2 17,8 7,4 7,2 10,8 10,6

Młodz. 15 � 19 l 8,6 8,5 4,1 4,0 4,5 4,5

Dorośli > 14 l 81,8 82,2 38,5 38,6 43,3 43,6

Wiek przedprodukcyjny

23,2 22,7 9,8 9,4 13,4 13,3

Wiek produkcyjny

60,4 60,6 29,5 29,6 30,9 31,0

Wiek poprodukcyjny

16,4 16,7 6,6 6,8 9,8 9,9

Wiek rozrodczy 25,2 24,9 12,6 12,4 12,6 12,5 Porównując wskaźniki dotyczące struktury wieku mieszkańców województwa w latach 2001 � 2002 obserwujemy postępujący proces starzenia się ludności naszego regionu.

7

1.3. Przyrost naturalny i saldo migracji

Tabela 5. Przyrost naturalny w Województwie Świętokrzyskim � - stan na dzień 31.12.2001 r. i 31.12.2002 r (wskaźniki na 1000 mieszkańców).

Przyrost naturalny Saldo migracji Wyszczególnienie 2001 2002 2001 2002

Ogółem -0,82 -1,31 -1,80 1,89 Miasto -0,34 -0,84 -2,84 -4,48 Wieś -1,22 -1,71 -0,92 0,28 Mężczyźni -1,14 -1,95 -1,64 -1,65 Miasto -0,63 -1,25 -3,15 -4,66 Wieś -1,56 2,52 -0,42 0,78 Kobiety -0,52 -0,70 -1,99 -2,13 Miasto -0,08 -0,46 -2,60 -4,31 Wieś -0,91 -0,91 -1,45 -0,22

Przyrost naturalny w Województwie Świętokrzyskim na przestrzeni minionych lat obniża się i jest

ujemny. Dane liczbowe opisujące saldo migracji wskazują na sukcesywny odpływ ludności z terenu województwa, przy czym ogólnie jest on zdecydowanie większy z obszarów miejskich. Dodatnie wartości występują w roku 2002 na wsi, w grupie mężczyzn.

Źródło informacji -Tabele 1-5: Dane demograficzne uzyskane z urzędu Statystycznego w Kielcach

II. ZARYS PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM Źródło poznania sytuacji społecznej mieszkańców Województwa Świętokrzyskiego mogą

stanowić sektorowe materiały sprawozdawcze MP i PS 03 z instytucji pomocy społecznej. Należy jednak zaznaczyć, że ośrodki pomocy społecznej zajmują się tylko tymi jednostkami i grupami społecznymi, które nie potrafią samodzielnie pokonywać sytuacji trudnych. Ponadto wiele osób i rodzin dysfunkcjonalnych korzysta z usług oferowanych przez organizacje pozarządowe, uciekając w ten sposób i niejednokrotnie ze statystyki instytucji sformalizowanych w strukturach administracji publicznej. Stąd można przyjąć hipotezę, że prezentowane poniżej dane liczbowe ilustrują wyodrębnione problemy na poziomie minimum wiedzy i z dużą granicą błędu, jeżeli chodzi o rzetelność w odniesieniu do rzeczywistości.

8

Tabela 6. Kategorie problemowe klientów ośrodków pomocy społecznej w latach 1999 � 2003

Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej

Wyszczególnienie

1999

2000

2001

2002

2003 Ubóstwo 18294 35755 25122 28351 28970Sieroctwo 651 671 582 543 530Bezdomność 372 544 689 641 645Potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności

6595 6576 6299 5229 5957

Bezrobocie 28200 28600 29286 31790 33471Niepełnosprawność 13095 15155 15783 16901 18291Długotrwała choroba 13937 15027 13332 14630 14962Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego ogółem

12811 13765 14465 10598 20717

Bezradność w rodzinach niepełnych

5979 5986 Brak danych

4894 5154

Bezradność w rodzinach wielodzietnych

5547 5994 Brak danych

5704 15563

Alkoholizm 5337 5116 4689 4639 4121Narkomania 32 31 28 29 31Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego

753 663 606 601 528

Klęska żywiołowa lub ekologiczna

651 913 5778 31 38

Źródło informacji: Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach � Wydział Polityki Społecznej

W ciągu kolejnych 5 lat utrzymują się te same tendencje. Na czołową pozycję wysuwa się problem

ubóstwa i bezrobocia. Należy domniemywać, że te dwie kategorie mogą być ze sobą spójne. W sytuacji wzrostu stopy bezrobocia w kolejnych latach grupa osób bezrobotnych przy braku wystarczających środków może systematycznie przesuwać się do tej pierwszej kategorii. W wywiadach środowiskowych zidentyfikowane zostają również problemy uzależnień. Jest też problem narkomanii. I chociaż dotyczy on nielicznej grupy osób to zdecydowanie może stanowić sygnał o zagrożeniu tym zjawiskiem na większą skalę, a także przywołać aktywność społeczną do działań profilaktycznych. Niemal podwójnie w czasie 1999 � 2003 rośnie zjawisko bezdomności, od którego narkomania w swych uwarunkowaniach nie jest odosobniona. Potrzebę profilaktyki uzasadniają wskaźniki w tych kategoriach problemowych, które szacują nam grupy ryzyka społecznego, tj.: bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, sieroctwo, bezdomność oraz trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego.

Konfrontując obraz sytuacji w wybranych kategoriach problemowych w innych źródłach poznania postrzegamy, że interwencja pomocy społecznej ujawnia niektóre problemy w sposób wręcz śladowy.

9

Tabela 7. Stopa bezrobocia w Województwie Świętokrzyskim w latach 1999 -2003 w układzie powiatów

Stopa bezrobocia L.p. Powiaty 1999 2000 2001 2002 2003

Polska 13,1 15,1 17,4 18,1 18,0 Województwo 15,0 16,5 18,3 18,5 18,1 1. Kielce grodzki 15,0 15,9 15,6 2. Kielce ziemski

14,3 15,9 21,1 21,6 21,1

3. Busko-zdrój 8,5 9,7 10,3 9,8 9,4 4. Jędrzejów 11,4 12,6 14,3 14,6 13,6 5. Kazimierza Wielka 7,2 8,1 9,1 9,5 9,7 6. Końskie 21,2 23,8 25,7 25,7 25,2 7. Opatów 12,7 13,4 14,4 14,5 14,7 8. Ostrowiec

Świętokrzyski 18,6 21,6 25,8 27,0 26,7

9. Pińczów 9,7 10,9 12,3 11,5 11,9 10. Sandomierz 12,9 13,7 14,4 14,2 14,0 11. Skarżysko-

Kamienna 19,5 22,9 26,8 28,1 28,6

12. Starachowice 23,6 24,9 25,9 25,6 23,3 13. Staszów 14,3 15,2 16,2 15,3 13,7 14. Włoszczowa 16,3 17,4 19,4 19,6 19,2

Źródło informacji: Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach

Zjawisko bezrobocia w Województwie Świętokrzyskim systematycznie postępuje. Powiaty o najwyższej stopie bezrobocia to: Skarżysko-Kamienna, Ostrowiec Świętokrzyski, Końskie, Starachowice, Kielce Ziemski. W swojej istocie pociąga ono za sobą szereg problemów wtórnych, wśród których niewątpliwie mogą narastać też problemy narkotykowe zarówno od strony podaży jak i popytu.

III. DIAGNOZA ZJAWISKA Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomani definiuje wybrane problemy narkotykowe i narkomanii w sposób następujący: Narkomania � stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich; Uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych � zespół zjawisk psychicznych lub fizycznych wynikających z działania tych środków lub substancji na organizm ludzki;

Osoba zagrożona uzależnieniem � osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza wysokie prawdopodobieństwo powstania zależności

od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie używająca środki odurzające lub substancje psychotropowe albo środki zastępcze;

Osoba uzależniona � osoba, która w wyniku nadużywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych albo używania ich w celach niemedycznych, znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji; Używanie � wprowadzanie do organizmu człowieka środka odurzającego, substancji psychotropowej lub środka zastępczego, niezależnie od drogi podania.

10

1. UŻYWANIE NARKOTYKÓW PRZEZ MŁODZIEŻ SZKOLNĄ

1.1. Badania ankietowe przeprowadzone w ramach badawczej działalności naukowej przez Zakład Profilaktyki i Resocjalizacji Wydziału Pedagogiki Akademii Świętokrzyskiej, przy współpracy Kuratorium Oświaty w Kielcach, Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach i administracji miejskiej w województwie.

Badaniami objęto młodzież szkolną w wieku 15-17 lat z gimnazjów i różnych szkół średnich. Wykonane zostały przy użyciu zmodyfikowanego kwestionariusza Europejskiego Programu Badań Ankietowych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków (ESPAD). Pracą zespołu badawczego kierował ks. Prof. dr hab. Jan Śledzianowski. Czas przeprowadzonych badań to koniec roku 2000 i początek roku 2001.

1.1.1. Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2000

Tabela 8. Charakterystyka badanej populacji Teren przeprowadzonych badań Dobór próby

reprezentatywnej Kielce Busko-Zdrój Pińczów Liczba osób przebadanych ogółem

1478

385

162

Mężczyźni

767

172

78

Kobiety

711

213

84

Liczba osób przebadanych w klasach I

830

217

Dwie klasy

Liczba osób przebadanych w klasach III

648

168

Trzy klasy

Badania przeprowadzono wśród młodzieży szkolnej pierwszych i trzecich klas szkół średnich tj. z liceum ogólnokształcącego, technikum i zasadniczej szkoły zawodowej: w Kielcach, Busku-Zdroju i Pińczowie. Próba badawcza liczyła 20% zbiorowości generalnej miała charakter losowo-warstwowy. Łącznie liczyła 2.025 osób, w tym 1.017 chłopców i 1.008 dziewcząt. Mimo że badania są reprezentatywne dla młodzieży Kielc, Buska- Zdroju i Pińczowa to wyniki z tych dwu ostatnich miast mogą stanowić materiał wskazujący na podobne rozmiary zjawiska w takich miastach jak: Końskie, Włoszczowa, Jędrzejów, Staszów, Opatów i Sandomierz. Pozostałe miasta, znacznie bardziej uprzemysłowione i o większej liczbie ludności: Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna i Starachowice, niewątpliwie mogą wykazywać zagrożenie zbliżone do Kielc, a wyższe niż w pozostałych miastach województwa.

Tabela 9. Szacunek liczby młodzieży w wieku 15-17 lat stanowiącej grupę podwyższonego ryzyka uzależnieniem od alkoholu i narkotyków w Kielcach

Młodzież zagrożona uzależnieniem od narkotyków

Młodzież zagrożona uzależnieniem od alkoholu Od marihuany

i haszyszu Innymi środkami

5.870 940 470 Powyższe dane sugerują, że w Kielcach programami profilaktycznymi drugiego stopnia w zakresie ochrony przed narkotykami powinno być objętych 1410 uczniów. Oznacza to również konieczność budowy programów profilaktycznych trzeciego stopnia dla tych, wobec których stosowane przedsięwzięcia mogą okazać się bezskuteczne. W toku badań stawiano pytanie dotyczące dotychczasowych doświadczeń w używaniu narkotyków: • eksperymentalnych � w odniesieniu do informacji czy takie sytuacje miały miejsce w życiu badanych;

11

• okazjonalnych � wyjaśniają je odpowiedzi na pytanie czy młodzież stosowała te środki w ciągu 12 miesięcy przed badaniem i w ciągu 30 dni przed badaniem.

Tabela 10. Odsetki osób badanych używających marihuanę lub haszysz wśród młodzieży szkół średnich z Kielc

Używanie marihuany lub haszyszu � odsetki badanych Grupy badanych W życiu W ciągu 12 miesięcy W ciągu 30 dni

Pierwsze klasy � 830 osób 15,1 12,3 7,4 Trzecie klasy -648 osób 22,4 17,2 8,6 Eksperymentalne i okazjonalne używanie marihuany i haszyszu przez młodzież szkolną jest zjawiskiem stałym, co może prognozować rozwój zjawiska uzależnienia u części tych osób w perspektywie czasu. W badaniach podjęto próbę ustalenia, które ze środków psychoaktywnych są najbardziej powszechne. Tabela 11. Odsetki osób badanych używających poszczególne substancje psychoaktywne

Grupy badanych Rodzaj substancji psychoaktywnych Kielce -1478 osób Busko-Zdrój- 385 osób Pińczów-162 osoby

Pierwsze klasy

Trzecie klasy

Pierwsze klasy

Trzecie klasy

Pierwsze i trzecie klasy

Konopie 17,3 23,6 5,0 Amfetamina 10,3 14 LSD 5 4,9 Ecstasy 5 5,2 Heroina 3,1 2,3 Kokaina 3,5 2,7 Wąchanie substancji chemicznych

6,5 3,57

Marihuana i haszysz 4,7 4,17 11,0 Heroina do palenia 2,8 2,98 Leki uspakajające 2,3 15,48 16,0 Alkohol razem z tabletkami

12

Na pytanie, czy osoba badana chciałaby spróbo-wać jakiegoś narkotyku lub leku, taką chęć wyra-ziło 26% ankietowanych.

Substancje, z, którymi młodzież najczęściej eksperymentuje to konopie, amfetamina, marihuana, haszysz, heroina. Ponad jedna czwarta młodzieży w Pińczowie zainteresowana jest eksperymentowaniem ze środkami psychoaktywnymi. Na rozwój uzależnienia niewątpliwie ma wpływ dostęp do środków psychoaktywnych. Stąd w sondażu uwzględniono pytanie o miejsca, w których istnieje możliwość nabycia przez młodzież substancji nielegalnych.

12

Tabela 12. Dostępność środków psychoaktywnych z informacji osób przebadanych

Miejsca gdzie można łatwo kupić marihuanę lub haszysz

Odsetki odpowiedzi uzyskanych w grupie osób badanych na terenie Kielc (1478 osób)

Dyskoteka, bar 25 Ulica, park 24 Mieszkanie dealera 20 Szkoła 23 Inne miejsca 8 Braliśmy w grupie przyjaciół 10,5 Dostałem od kolegi lub koleżanki 6,4 Wziąłem z domu 3,7 Dostałem od rodzica 2,4 Kupiłem 3,6 Kupiłem od kogoś obcego 0,8 Podstawowe drogi zdobywania środków psychoaktywnych wśród młodzieży kieleckiej to przede wszystkim dyskoteka, bar, ulica, park, mieszkanie dealera, a także koledzy i znajomi. Wśród miejsc gdzie można łatwo nabyć narkotyki wymienia się szkołę. Zaskakującym jest nie tyle sam fakt, ile wysoki odsetek odpowiedzi w tym przypadku. W badaniach prowadzonych w Pińczowie postawiono pytanie odnośnie otrzymywanych propozycji używania narkotyków. Najczęściej w odpowiedziach pojawiała się informacja o marihuanie i haszyszu, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy proponowano młodzieży stanowiącej 10% badanych osób. Na terenie Buska-Zdroju ocena dostępności uzależniona była od popularności środka. Najwyżej oceniana była dostępność do substancji wziewnych, leków nasennych i uspakajających, marihuany i haszyszu. Dość wysoko oceniana była dostępność do heroiny. Zachowania młodzieży determinowane są przez ukształtowane w procesie wychowania postawy. Tabela 13. Oceny młodzieży szkolnej w Busku-Zdroju używania substancji psychoaktywnych

Postawy � odsetek badanych Zażywanie Eksperymentowanie

Rodzaj substancji psychoaktywnej Negatywne

oceny Zachowania ryzykowne

Amfetamina 56,36 Substancje wziewne 72,0-82,0 Leki nasenne 72,0-82,0 Marihuana i haszysz 72,0-82,0 62,1 Kokaina 60,3 Ecstasy 54,1 LSD 53,6 Zażywanie i eksperymentowanie narkotyków badana młodzież w Busku � Zdroju w zdecydowanej większości ocenia negatywnie i postrzega tego rodzaju zachowania jako ryzykowne. Nie bez znaczenia jest jednak nie mała liczba odpowiedzi, w których używanie środków psychoaktywnych nie jest potępiane. Zachowania eksperymentalne, incydentalne i okazjonalne mogą zostać przyswojone przez młodzież jako stałe nawyki występujące z określoną częstotliwością, co w perspektywie czasu spowoduje uzależnienie fizyczne, psychiczne i społeczne. W badaniach zidentyfikowano wiek inicjacji narkotykowej. Wyniki badań w tym zakresie ( 2.025 osób) opracowane zostały przez pracowników Wydziału Łączności i Informatyki Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach.

13

Tabela 13. Gradacja substancji inicjacyjnych Rodzaj substancji

Odsetki odpowiedzi

Marihuana lub haszysz 13,1 Leki uspokajające 10,2 Nie wiem co to było 2,0 Amfetamina 1,3 Grzyby 0,9 Heroina 0,6 Kompot oraz LSD 0,4 Inne 0,5

Kontakt ze środkami odurzającymi z różną częstotliwością ujawniło 29,55 badanych, co w kontekście wyników badań w tym zakresie z roku 1997 oznacza znaczącą progresję. W roku 1997 do takich zachowań przyznało się 11% uczniów szkół zawodowych i 7% uczniów liceów ogólnokształcących. Najbardziej powszechne środki w eksperymentowaniu to marihuana i haszysz oraz leki uspokajające. Przyjmuje się, że wiek inicjacji narkotykowej mieści się w przedziale 6-18 lat. Wyniki badań informują, iż odsetek osób poniżej 11 r. ż. jest marginalny.

Tabela 14. Średni wiek inicjacji w kontekście rodzaju przyjętej substancji psychoaktywnej

Rodzaj substancji Średni wiek Leki uspokajające lub nasenne 11,2 lat LSD lub halucynogeny 12,8 lat Crack 13,5 lat Środki wziewne 14,1 lat Kokaina 14,2 lat Ecstasy, heroina, grzyby 15,1 lat Marihuana, alkohol z tabletkami 15,1 lat Amfetamina 15,2 lat Sterydy anaboliczne 15,5 lat

Najniższa granica wieku inicjacji narkotykowej wynosi 11 lat, odsetek osób poniżej tego wieku był marginalny.

Tabela 15. Rozkład odsetek procentowych wieku inicjacji narkotykowej w kontekście przyjmowanej substancji

Wiek Rodzaj substancji 12 � 15 lat 14 � 17 lat Leki uspokajające 66,5 80,2 LSD lub halucynogeny 56,3 87,5 Środki wziewne 76,4 73,0 Marihuana lub haszysz 54,4 91,3 Amfetamina 46,9 87,7 Grzyby 51,0 84,3 Alkohol z tabletkami 61,9 88,5 W kategorii wiekowej 12 � 15 lat odsetki osób, które rozpoczęły przyjmowanie narkotyków wahają się od 46,9% dla amfetaminy do 76,4% dla środków wziewnych, natomiast w kategorii wieku 14 -17 lat od 73,0 % dla środków wziewnych do 91,3 % dla marihuany i haszyszu.

14

Przeprowadzone badania wskazują na obniżanie się granicy wieku osób przejawiających zachowania wskazujące na problemy uzależnień. Dominujący wiek inicjacji narkotykowej to okres między 14 a 17 r.ż.

Tabela 16. Średnia arytmetyczna wieku inicjacji narkotykowej w określonych zbiorowościach

Grupy badanych Średnia arytmetyczna wieku inicjacji narkotykowej

Badani uczniowie ankietą ESPAD 14,3 lat Nieletni niedostosowani społecznie i przestępcy (podopieczni zakładu karnego)

11,1 lat

Uczniowie aktywni społecznie osiągający wysokie wyniki w nauce, przystosowani społecznie

16,8 lat

Dane w powyższej tabeli potwierdzają, że nie można kwestionować tezy, iż rozwój uzależnień uwarunkowany jest środowiskiem wychowawczym. 1.1.2. Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2001

Tabela 17. Charakterystyka badanej populacji Liczba osób przebadanych ogółem Mężczyźni Kobiety

5.899 2.982 2.917 Terenem badań były gimnazja i różne szkoły średnie w następujących miejscowościach: Busko-Zdrój, Chęciny, Jędrzejów, Kazimierza Wielka, Kielce, Końskie, Łączna � Zalezianka, Opatów, Ostrowiec Świętokrzyski, Pacanów, Pińczów, Sandomierz, Skarżysko-Kamienna, Starachowice, Suchedniów i Włoszczowa. Należy dodać, iż 34,58% respondentów tj. 1.046 dziewcząt (35,87%) oraz 994 chłopców (33,32%), razem 2.040 osób nie było mieszkańcami wyżej wymienionych miejscowości. Dojeżdżali do szkół lub korzystali ze stancji bądź internatu, a w rzeczywistości byli stałymi mieszkańcami innych miejscowości � małych miasteczek i wsi położonych na obszarze Województwa Świętokrzyskiego. Pozostali uczniowie tj. 3.859 osób (65,42%) to stali mieszkańcy wskazanych wyżej miejscowości. Najwięcej uczniów przebadano w szkołach stolicy regionu, tj. w Kielcach, bo aż 3.368 osób (57,09%). Biorąc pod uwagę fakt, iż obok młodzieży miejscowej, do licznych specjalistycznych szkół kieleckich uczęszcza młodzież niemal z całego województwa, możemy przyjąć, że dobór grupy badanych uczniów szkół ponadpodstawowych był reprezentatywny dla całego Województwa Świętokrzyskiego. Tabela 18. Pierwsze kontakty z narkotykiem

Dziewczęta Chłopcy Razem Nazwa środka

Liczby % Liczby % Liczby % Nie próbowałem 2.006 68,78 1.875 62,89 3.881 65,78 Leki uspokajające lub nasenne 463 15,88 240 8,03 703 11,92 Marihuana lub haszysz 264 9,06 518 17,38 782 13,26 LSD 16 0,53 24 0,78 40 0,68 Amfetamina 33 1,13 72 2,40 105 1,78 Crack - - 4 0,12 4 0,07 Kokaina 5 0,18 7 0,24 12 0,20

15

Relevin - - - - - - Heroina 2 0,06 9 0,30 11 0,19 Ecstasy 9 0,30 18 0,60 27 0,46 �Grzyby� 38 1,30 83 2,78 121 2,05 �Kompot� 4 0,12 4 0,12 8 0,14 Nie wiem, co to było 34 1,18 51 1,71 85 1,44 Brak odpowiedzi 43 1,48 77 2,65 120 2,03 Razem 2.917 100,00 2.982 100,00 5.899 100,00

Z badań wynika, że 34,22% uczącej się młodzieży z naszego województwa inicjowało różne środki psychotropowe i toksyczne dostępne na rynku narkotykowym. Wskaźniki te są wyższe w grupie chłopców. Ci, którzy jeszcze nie sięgnęli po te środki stanowią 65,78% ogółu. Najpopularniejsze środki, z którymi młodzież eksperymentowała to leki nasenne i uspokajające oraz marihuana i haszysz. Tabela 19. Motywy inicjacji narkotykowej

Dziewczęta Chłopcy Razem Powody zażywania środków Liczby % Liczby % Liczby %

Nigdy nie używałem 2.066 70,84 2.001 67,08 4.067 68,94 Chciałem czuć się na �haju� 75 2,56 158 5,29 233 3,95 Nie chciałem odstawać od grupy 32 1,10 76 2,59 108 1,83 Nie miałem nic do roboty 18 0,61 75 2,53 93 1,58 Byłem ciekawy 294 10,07 426 14,28 720 12,21 Chciałem zapomnieć o problemach 139 4,76 70 2,35 209 3,54 Z innych powodów 171 5,86 51 1,70 222 3,76 Nie pamiętam powodów 92 3,17 92 3,06 184 3,12 Brak odpowiedzi 30 1,03 33 1,12 63 1,07 Razem 2.917 100,00 2.982 100,00 5.899 100,00 Głównymi motywami brania narkotyków jest ciekawość i lekkomyślność młodzieńczego wieku, przeżywanie poważnych problemów, które niesie ze sobą wiek dojrzewania, kryzys więzi z rodziną i uleganie wpływom grup rówieśniczych, doświadczenie wewnętrznej pustki. Różnice statystyczne w kwestii nie używania środków narkotykowych i pierwszej próby, które dostrzega się porównując dane statystyczne w tabelach 18 i 19 mogą wynikać z faktu, iż młodzież nie zawsze traktuje jako środki narkotykowe leki uspokajające i nasenne. Tabela 20. Źródła zaopatrywania się w środki odurzające

Dziewczęta Chłopcy Razem Źródła Liczby % Liczby % Liczby %

Nie używałem narkotyków 2104 72,13 2005 4,53 4109 69,66 Dostałem od starszego rodzeństwa

24 0,81 61 4,47 85 1,44

Dostałem od starszego kolegi, koleżanki

113 3,87 134 0,93 247 4,19

Dostałem od kolegi, koleżanki w moim wieku

55 1,87 133 0,37 188 3,19

Dostałem od kogoś ze słyszenia ale nie znałem osobiście

5 0,18 27 10,00 32 0,55

16

Dostałem od obcej osoby 3 0,12 11 2,18 14 0,24 Braliśmy to wspólnie w grupie przyjaciół

142 4,87 298 1,87 440 7,46

Kupiłem od kolegi 40 1,37 73 0,93 113 1,92 Kupiłem od kogoś ze słyszenia, ale nie osobiście

20 0,69 55 1,12 75 1,27

Kupiłem od obcej osoby 18 0,62 27 1,06 45 0,77 Dostałem od jednego z rodziców

116 3,99 33 1,30 149 2,53

Wziąłem z domu bez pozwolenia rodziców

168 5,74 31 1,92 199 3,38

Żadne z powyższych 75 2,56 35 100,00 110 1,87 Brak odpowiedzi 34 1,18 56 90 1,53 Razem 2917 100,00 2982 5899 100,00 Największym zagrożeniem w szerzeniu narkomanii wśród ankietowanych były grupy rówieśnicze, koleżeńskie, przyjacielskie. Na drugim miejscu, jeśli chodzi o lekomanię są rodzice, bez konsultacji z lekarzem serwują dzieciom środki nasenne i pobudzające, lub dzieci same je biorą. Jest negatywny wpływ starszego rodzeństwa, wciągający w narkotyki. Łącznię negatywne działania w rodzinie dotyczą 7,35% ogółu badanych. Wpływ osób nieznanych był najsłabszy, gdyż dotyczył 2,83% populacji. Tabela 21. Miejsca łatwego dostępu do marihuany lub haszyszu

Dziewczęta Chłopcy Razem Miejsca

Liczby % Liczby % Liczby % Szkoła 613 21,03 625 20,94 1238 20,98 Znajomi i koledzy 350 12,01 415 13,93 765 12,97 Pub, bar, melina 253 8,67 72 2,42 325 5,51 Dyskoteka 344 11,80 358 12,01 702 11,90 Prywatka 20 0,69 2 0,08 22 0,37 Kino 2 0,07 2 0,08 4 0,07 Miasto, ulica 191 6,52 249 8,34 440 7,46 Osiedle 150 5,13 202 6,76 352 5,96 Podwórko 73 2,50 65 2,17 138 2,34 Park 93 3,19 65 2,17 158 2,68 Dworzec, przystanek 134 4,58 216 7,26 350 5,93 Pewien sklep 4 0,14 2 0,08 6 0,10 Bazar 4 0,14 15 0,50 19 0,32 Dealer 47 1,60 134 4,50 181 3,07 Nie powie 8 0,28 25 0,83 33 0,32 Nie wiem 631 21,65 535 17,93 1166 19,76 Razem

2917

100,00 2982 100,00 5899 100,00

Tak jak w wynikach badań prowadzonych w roku 2000, na pierwszym planie wymienia się

szkołę. Na drugim miejscu są znajomi i koledzy, których można kojarzyć również ze środowiskiem szkolnym. Na drugim miejscu należy wymienić miejsca rozrywki i zabawy. Następna kategoria miejsc związana jest z zamieszkaniem badanych �miasto, ulica. Zagrożenie jest również w miejscach usługowych � dworzec, przystanek. W odpowiedziach nie pomija się także dealera.

17

Znaczącą grupę 1166 stanowią osoby, które udzielają odpowiedzi nie wiem. Zapewne w tej grupie są tacy, którzy nie chcą wskazać na miejsce stwarzające możliwości nabycia narkotyku.

W badaniach postawiono pytanie, w jakiej mierze młodzież z Województwa Świętokrzyskiego zetknęła się z poszczególnymi narkotykami, które zostały wymienione w ankiecie ESPAD.

Tabela 22. Próby narkotyków i innych substancji psychoaktywnych

Dziewczęta Chłopcy Razem Nazwa środka Liczby % Liczby % Liczby %

Amfetamina 109 3,74 234 7,85 343 5,81 Crack 21 0,72 26 0,87 47 0,79 Ekstaza 38 1,30 122 4,09 160 2,71 �Grzyby� 123 4,21 237 7,94 360 6,10 Heroina 39 1,34 75 2,51 114 1,93 Kokaina 23 0,79 36 1,21 59 1,00 LSD 63 2,16 155 5,20 218 3,69 Marihuana � haszysz 297 10,18 583 19,55 880 14,92 Relevin 9 0,31 10 0,33 19 0,32 Środki wziewne 120 4,11 194 6,50 314 5,32 Leki uspokajające 585 20,05 265 8,88 850 14,41 Sterydy anaboliczne 12 0,36 229 7,68 241 4,08 Na obszarze Województwa Świętokrzyskiego występują wszystkie rodzaje narkotyków i substancji psychoaktywnych, stwarzające zagrożenie na forum europejskim. Pozycja �Relevin� w odpowiedziach, mogła być utożsamiana ze środkiem uspokajającym i nasennym �Relanium�. Źródło informacji: Materiały pokonferencyjne �Używanie substancji psychoaktywnych przez młodzież�, Kielce 2001 r., Opracowanie: Akademia Świętokrzyska, Kuratorium Oświaty, Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach.

18

1.2. Badania ankietowe przeprowadzone wśród młodzieży szkolnej Starachowic w 2003 r.

Badania przeprowadzone zostały przez Pana J. Sierosławskiego reprezentującego Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii przy Krajowym Biurze Ds. Przeciwdziałania Narkomanii. W metodologii badań zastosowano standardowy kwestionariusz Europejskiego Programu Badań nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków (ESPAD). Poniżej prezentowany jest opis sytuacji sporządzony na podstawie Opracowania Pana J. Sierosławskiego �Wyniki badania ankietowego wśród młodzieży szkolnej Starachowic 2003 na tle wyników z lat 1998 i 2001�.

Tabela 23. Charakterystyka badanej populacji

Teren przeprowadzonych badań Dobór próby reprezentatywnej 1998 2001 2003

Liczba osób przebadanych ogółem

863

1026

1187

15-16 lat

423

571

495

17-18 lat

440

455

692

Dane z rozkładami odpowiedzi na pytanie o używanie poszczególnych środków kiedykolwiek w życiu, w czasie ostatnich 12 miesięcy, w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem , które stanowią podstawę do interpretacji na temat doświadczeń młodzieży z narkotykami zawarto w tabelach 24-27. Tabela 24. Odsetki uczniów, którzy używali przetworów konopi

1998 2001 2003 Wyszczególnienie 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18 lat

W życiu 14,3 20,3 20,2 27,8 24,1 36,1 W ciągu 12 miesięcy 9,7 16,0 12,9 19,5 19,0 26,6 W ciągu 30 dni 4,9 4,9 5,8 5,3 11,5 13,0

Wszystkie wskaźniki odnośnie używania przetworów konopi wśród młodzieży starachowickiej , na przestrzeni 1998 � 2003 r. osiągają większe wartości.

Tabela 25. Odsetki uczniów, którzy używali leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza



Nieznacznie spada odsetek odpowiedzi dotyczących eksperymentowania i okazjonalnego używania leków uspokajających i nasennych.

19

Tabela 26. Odsetki uczniów, którzy używali amfetaminy



Notuje się większy odsetek odpowiedzi dotyczących używania amfetaminy. Następuje dużo

ponad dwukrotny wzrost rozpowszechnienia eksperymentowania i okazjonalnego używania amfetaminy wśród 15-16 latków w roku 2003 w stosunku do roku 1998.

Tabela 27. Odsetki uczniów, którzy używali substancji wziewnych



Używanie substancji wziewnych nieznacznie obniża się w okresie 1998 - 2003. Eksperymentowanie z narkotykami jest zróżnicowane ze względu na cechy demograficzne. Próby używania narkotyków częściej deklaruje młodzież w wieku 17-18 lat.

Rozpowszechnienie używania poszczególnych substancji ilustruje tabela poniżej.

Tabela 28. Odsetki uczniów, którzy używali poszczególnych środków psychoaktywnych, chociaż raz w życiu

1998 2001 2003 Rodzaj środka 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18 lat

Leki uspokajające lub nasenne

27,9 28,2 22,3 22,4 21,5 25,6

Konopie 14,3 20,3 20,2 27,8 24,1 36,1 Wziewne 10,5 9,8 12,5 8,1 7,5 5,3 Amfetamina 2,9 4,1 6,2 8,4 7,3 10,0 LSD lub inne halucynogeny

3,6 2,7 1,9 2,4 1,6 1,3

Crack 1,7 0,5 1,4 1,5 1,4 1,3 Kokaina 1,7 0,9 2,1 1,3 1,4 1,2 Heroina 1,9 0,2 3,0 1,5 2,0 1,6 Ecstasy 2,2 1,8 3,5 2,2 1,2 4,6 Sterydy anaboliczne

3,8 2,1 5,6 4,0 1,0 1,0

Kompot

3,6 0,7 2,5 1,1 2,4 0,9

Wśród substancji nielegalnych najbardziej popularne wśród młodzieży są leki uspokajające i nasenne, tuż za nimi wymienia się konopie, substancje wziewne i amfetaminę.

20

Tabela 29. Rozpowszechnienie picia wódki i palenia konopi wśród uczniów w wieku 15-16 lat w czasie ostatnich dni przed badaniem.

Wyszczególnienie 1998 2001 2003 Wódka 36,6 32,3 34,5 Konopie 4,9 5,8 11,5

Spożywanie alkoholu utrzymuje się jakby w ciągu ostatnich trzech lat na tym samym poziomie natomiast zażywanie konopi nasila się na przestrzeni czasu. Poniżej prezentowane są wypowiedzi młodzieży starachowickiej, które wyrażają jej postawy w odniesieniu do używania różnych substancji psychoaktywnych. Tabela 30. Ocena używania substancji psychoaktywnych przez młodzież w wieku 15-16 lat

Piwo Marihuana Postawy 1998 2001 2003 1998 2001 2003

Bardzo niewłaściwe 5,1 6,2 9,1 65,8 58,9 51,8 Niewłaściwe 14,0 12,5 15,2 16,6 18,3 20,9 Raczej niewłaściwe 19,3 25,6 30,2 12,5 13,4 15,2 To nic złego 61,6 55,7 45,5 5,1 9,3 12,0

Używanie marihuany w opinii osób badanych w zdecydowanej większości nie jest akceptowane. Jednak zwraca uwagę fakt, iż w okresie 1998 � 2003 ponad dwukrotnie wzrasta liczba odpowiedzi �to nic złego� i co należy uznać jako sygnał do konieczności kontynuowania działań edukacyjnych i informacyjnych wśród młodzieży szkolnej. Tabela 31. Ocena używania substancji psychoaktywnych w 2003 r. przez młodzież w wieku 15-16 lat. Postawy Piwo Wino Wódka Marihuana Kompot Bardzo niewłaściwe 9,1 18,7 27,6 51,8 65,9 Niewłaściwe 15,2 27,8 26,2 20,9 18,5 Raczej niewłaściwe 30,2 31,8 27 15,2 10,4 To nic złego 45,5 21,7 19,3 12,0 5,3

Rozpatrując postawy młodzieży wobec środków psychoaktywnych przy różnicowaniu ich na legalne i nielegalne, młodzież wykazuje większą tolerancyjność dla napojów alkoholowych niż dla narkotyków. Poziom dostępności w badaniach prowadzonych na terenie miasta Starachowice określony został przy pomocy następujących wskaźników: • oceny badanych w czterostopniowej skali na pytanie jak trudno jest zdobyć narkotyk • ekspozycja badanych na propozycje kupna, otrzymania lub użycia narkotyku. Pierwszy wskaźnik dotyczy zdobycia środka przy aktywności badanego, natomiast drugi dotyczy narażenia na ekspansję nielegalnego rynku.

21

Tabela 32. Ocena dostępności substancji psychoaktywnych � odsetki uczniów w wieku 15-16 lat

Wódka Konopie Amfetamina 1998 2001 2003 1998 2001 2003 1998 2001 2003

Łatwe 63,6 65,3 68,7 19,2 30,9 40,8 13,9 22,0 26,1 Trudne 18,6 19,2 19,2 21,4 20,6 22,6 19,0 23,3 26,2 Nie możliwe 4,0 31,5 22,8 15,8 35,4 24,3 20,0 Nie wiem 10,1 8,5 8,1 27,9 25,7 20,8 31,8 30,3 27,7

Narkotyki są na dużo niższym poziomie dostępności niż alkohol. Odsetek odpowiedzi �Łatwe� w przypadku konopi i amfetaminy rośnie podwójnie w roku 2003 w stosunku do roku 1998. Tabela 33. Propozycje substancji w czasie 12 miesięcy przed badaniem � odsetki uczniów

1998 2001 2003 Rodzaj środka 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18 lat 15-16 lat 17-18

lat Piwo 87 96 88 95 86 95 Wino 64 73 56 66 63 66 Wódka 65 83 62 79 63 84 Bimber 17 16 17 19 16 23 Leki uspokajające 10 6 9 8 7 8 Konopie 12 17 18 24 27 35 Amfetamina 6 7 9 10 13 14 Kokaina 3 1 5 2 4 3 Kompot

3 3 6 2 6 3

Najczęściej młodzież nakłania się do spożycia alkoholu. Zwraca uwagę fakt, że kolejne odpowiedzi informują, iż narkotyki można nabyć coraz to łatwiej. Dominujące są leki uspokajające, konopie i amfetamina.

22

Wnioski: 1) Identyfikacja problemów społecznych Województwa Świętokrzyskiego wskazuje na korzystny klimat

do rozwoju zjawisk patologii społecznej; 2) Diagnoza problemów narkotykowych potwierdza, że narkotyki są obecne w życiu młodzieży ;

3) Wiek inicjacji narkotykowej to wiek szkolny;

4) Dużym zagrożeniem są grupy rówieśnicze, w których akceptuje się używanie środków

psychoaktywnych;

5) Motywy brania narkotyków wskazują niejednokrotnie na brak wsparcia w rozwiązywaniu problemów wieku młodzieńczego oraz związane są z ciekawością doznań i przeżyć jak również lekkomyślnością;

6) Ponad 30% młodzieży szkolnej ujawnia zainteresowanie używaniem narkotyków, większość stanowi

populacja płci męskiej, rozpowszechnienie używania narkotyków nasilone jest bardziej w grupie wiekowej 17-18 lat;

7) Badania przeprowadzone w Starachowicach ujawniają wzrost dynamiki rozpowszechnienia

eksperymentalnego i okazjonalnego używania narkotyków;

8) Postawy młodzieży odnośnie używania środków psychoaktywnych mogą prognozować rozwój zjawiska uzależnienia od substancji psychoaktywnych po roku 2003, jeżeli nie będą nasilane działania edukacyjne w grupach zwiększonego ryzyka społecznego;

9) Na terenie Województwa Świętokrzyskiego dostępne są wszystkie narkotyki charakterystyczne dla

rynku europejskiego;

10) Spośród substancji nielegalnych największą popularnością cieszą się konopie, marihuana i haszysz, oraz amfetamina, LSD i ecstasy są znacznie mniej popularne, problemem pozostają leki uspakajające i nasenne;

11) Badana młodzież ocenia, iż narkotyki z każdym rokiem są coraz to łatwiejsze do nabycia;

12) Miejsca, które stanowią zagrożenie w rozwoju problemów narkotykowych wiążą się z dużym skupiskiem i przepływem osób � duży odsetek odpowiedzi dotyczy szkoły, wymienia się również miejsca relaksu i rozrywki dla młodzieży;

23

IV. OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW I PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE.

1. OGRANICZANIE POPYTU 1.1. PROFILAKTYKA

W każdym środowisku społecznym funkcjonuje mniej czy bardziej rozwinięty system wsparcia społecznego, w ramach, którego różne instytucje inicjują i organizują działania profilaktyczne. Przez profilaktykę należy rozumieć wszelkie działania uprzedzające powstanie zjawisk postrzeganych w kontekście szeroko rozumianej patologii społecznej. Jest to działanie ukierunkowane na konkretne grupy, egzystujące w różnych środowiskach i uwikłanych w sieć rozmaitych relacji społecznych oraz takie kształtowanie środowiska społecznego i relacji międzyludzkich, aby malał popyt na substancje psychoaktywne. Profilaktyka obejmuje działania z zakresu promocji zdrowia oraz działania zapobiegawcze i interwencyjne w grupach zwiększonego ryzyka społecznego. Najczęściej stosowane formy to edukacja na poziomie środowiska szkolnego, edukacja dorosłych w środowisku lokalnym, edukacja społeczna, organizacja czasu wolnego, specyficzne działania edukacyjne wobec osób ze środowisk zagrożonych, wczesna interwencja w działaniach środowiskowych, działania interwencyjne poprzez grupy terapeutyczne, specjalistyczna pomoc dla dzieci i rodzin w zakresie poradnictwa i terapii. Wśród podmiotów zajmujących się przeciwdziałaniem patologii społecznej z tytułu zobowiązań ustawowych możemy wymienić między innymi administrację rządową, jednostki samorządu terytorialnego, szkoły i placówki objęte systemem oświaty oraz szkoły wyższe, zakłady ochrony zdrowia i inne jednostki organizacyjne działające w dziedzinie ochrony zdrowia, inspekcję sanitarną, kluby sportowe, zakłady poprawcze, areszty śledcze i zakłady karne.

Uchwałą Nr X/82/03 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 26 maja 2003 r. został

przyjęty do realizacji Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2003-2005. W roku 2003 Samorząd Województwa Świętokrzyskiego zawierał umowy cywilno - prawne na realizację zadań wynikających z niniejszego programu oraz organizował działania zapobiegawcze we współpracy z administracją rządową, samorządami terytorialnymi i organizacjami pozarządowymi.

Tabela 34. Wykaz umów zawartych przez Samorząd Województwa Świętokrzyskiego w roku 2003 z wojewódzkimi jednostkami organizacyjnymi ochrony zdrowia na realizację zadań wynikających z Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2003 � 2005. Podmioty, które otrzymały dotacje podmiotowe na realizację zadań wynikających z programu

Realizowane zadania

Kwota dotacji w zł.

Prowadzenie punktu konsultacyjnego dla osób z podejrzeniem uzależnienia narkotykowego. Prowadzenie terapii rodzin . Zakup testów diagnostycznych.

Wojewódzki Specjalistyczny Zespół Opieki Neuropsychiatrycznej w Kielcach ul. Grunwaldzka 47

Zakup materiałów pomocniczych do sesji terapeutycznych.

9.890,00

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Morawicy, ul. Spacerowa 5 26-026 Morawica

Szkolenie kadry prowadzącej terapię uzależnienia od narkotyków.

19.663,44

Źródło informacji: Departament Zdrowia i Polityki Społecznej UMWŚW.

24

Tabela 35. Działania Samorządu Województwa realizowane we współpracy z administracją rządową i samorządami terytorialnymi. Nazwa działania

Opis działania

Konferencja wojewódzka �Rola samorządów lokalnych w realizacji zadań na rzecz osób uzależnionych� połączona z inauguracją wojewódzkiej kampanii antynarkotykowej w ramach ogólnopolskiej inicjatywy KBPN �Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić�.

W spotkaniu uczestniczyło 121 osób tj. przedstawicieli samorządów gminnych i powiatowych.

Szkolenie dla przedstawicieli samorządów gminnych i powiatowych �Organizowanie profilaktyki środowiskowej�.

Organizatorem szkolenia był Departament Zdrowia i Polityki Społecznej. Cele szkolenia: • Zintegrowanie działań profilaktycznych

w regionie prowadzonych przez agendy rządowe, samorządy terytorialne, organizacje i instytucje społeczne;

• dostarczenie wiedzy i umiejętności w kierunku animowania lokalnych inicjatyw profilaktycznych oraz koncentrowania niezbędnych środków finansowych;

• zwiększenie liczby kompetentnych organizatorów i realizatorów programów profilaktycznych.

W kosztach szkolenia partycypowały wszystkie samorządy terytorialne.

Świętokrzyskie Dni Profilaktyki Kielce 2003 - 12-16 maja 2003 r. w ramach, których zorganizowano dwudniową ogólnopolską konferencję naukową �Miejsce rodziny i szkoły w profilaktyce uzależnień�.

Organizatorami dni były następujące instytucje: • Zakład Resocjalizacji i Profilaktyki Społecznej

Akademii Świętokrzyskiej; Zespół ds. Rodziny i Przeciwdziałania Uzależnieniom Wojewody Świętokrzyskiego, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Kielcach, Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego w Kielcach, Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach. Honorowy patronat objęli: Włodzimierz Wójcik -Wojewoda Świętokrzyski, Franciszek Wołodźko - Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, Ks. bp Kazimierz Ryczan - Biskup Kielecki, Wojciech Lubawski -Prezydent Miasta Kielce, Adam Massalski -Rektor Akademii Świętokrzyskiej. Komitetowi organizacyjnemu przewodniczył ks. prof. Jan Śledzianowski. Założeniem Świętokrzyskich Dni Profilaktyki było zwrócenie uwagi na narastające w społeczeństwie patologie, mające wpływ na rozkład rodziny oraz upowszechnienie metod przeciwdziałania. Duża frekwencja zachęciła organizatorów do kontynuowania tej inicjatywy w latach następnych jako wpisującej się w tradycję działań regionalnych naszego województwa i wzorem roku ubiegłego odbędą się one w maju br.

Źródło informacji: Departament Zdrowia i Polityki Społecznej UMWŚW.

25

W roku 2001 na podstawie porozumienia pomiędzy Województwem Świętokrzyskim, a Miastem Kielce, w sprawie przyjęcia przez Miasto Kielce zadań publicznych Województwa Świętokrzyskiego wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii powołano gminną jednostkę organizacyjną o nazwie Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji. Aktualnie Centrum prowadzone jest tylko przez Miasto Kielce, a Urząd Marszałkowski wspiera jego działalność poprzez udzielanie dotacji celowych na zadania wynikające z programów wojewódzkich z zakresu uzależnień.

Tabela 36. Działania profilaktyczne organizowane w ramach działalności Świętokrzyskiego Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach ul. Manifestu Lipcowego 65 � przeciwdziałanie uzależnieniom ogółem

Programy profilaktyczne realizowane ze środków własnych i pozyskiwanych Działania obligatoryjne

Liczba zrealizowanych programów profilaktycznych

Liczba osób uczestniczących w realizowanych programach

Dorośli

Adresowanych do osób dorosłych

Rok

Adresowanych do dzieci i młodzieży

Do rodziców

Do osób prowadzących działalność wychowawczo-zapobiegawczą

Dzieci i młodzież

Rodzice

Osoby prowadzące działalność wychowawczo-zapobiegawczą

Liczba osób zagrożonych problemem uzależnienia, którym udzielono pomocy w ramach działalności statutowej

Środki finansowe zaangażowane na działania profilaktyczne ogółem

2001

20

4

2

ok. 14685

62

173

2029

brak danych

2002

35

6

2

ok. 22023

698

95

2262

brak danych

2003

40

6

3

ok. 18019

494

26

2633

brak danych

Źródło informacji: Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach

26

W toku kolejnych lata zwiększa się liczba osób obsługiwanych przez Świętokrzyskie Centrum w związku z poszukiwaniem pomocy w kwestii przeciwdziałania uzależnieniom.

Tabela 37. Działania profilaktyczne organizowane w ramach działalności Świętokrzyskiego Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach ul. Manifestu Lipcowego 65 � przeciwdziałanie narkomanii




Dorośli


Rok


Do Rodziców


Dzieci i młodzież

Rodzice




2001

10

- - 4.405

- - brak danych brak danych

2002

17

- - 6.607


2003

20

- - 5.405


Źródło informacji: Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach

W latach 2001 � 2003 rośnie oferta programów kierowanych przez Świętokrzyskie Centrum do dzieci i młodzieży w zakresie zwalczania narkomanii.

27

W roku 2003 Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii ogłosiło ogólnopolską kampanię antynarkotykową �Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić�. Cele szczegółowe kampanii:

• Rozpowszechnienie informacji wśród młodzieży na temat ryzykownych zachowań oraz szkód zdrowotnych i społecznych związanych z używaniem narkotyków;

• Rozpowszechnienie informacji na temat Antynarkotykowego Telefonu Zaufania oraz placówek udzielających informacji i pomocy osobom zainteresowanym problemem narkotykowym.

Poszczególne samorządy gminne i powiatowe wyraziły swoją aprobatę dla tej inicjatywy i w ślad za tym zdeklarowały włączenie się do kampanii. Poniżej prezentowany jest materiał sprawozdawczy z przebiegu tej akcji. Tabela 38. Realizacja kampanii antynarkotykowej �Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić� w Województwie Świętokrzyskim

Instytucje społeczne

włączone do kampanii

Grupa docelowa: młodzież w wieku 14 � 25 lat � liczba osób

Działania związane z prowadzeniem kampanii

Szkoły

Oddziaływanie poprzez media

Programy profilaktyczne z elementami kampanii

Młodzież przed inicjacjąnarkotykową, nie posiadająca doświadczeń z używaniem narkotyków

Młodzież po inicjacji narkotyk -owej, używająca narkotyków

Liczba artykułów prasowych

Liczba programów emitowanych na antenie radiowej

Tytuł i liczba programów

Liczba uczestników programów

Dystrybucja materiałów informacyjno-edukacyjnych (ulotki, plakaty- liczba sztuk)

Inne (jakie?) z określeniem liczby uczestników

Liczba szkół

Liczba uczniów w tych szkołach

Wydatki z budżetu samorządów terytorialnych na kampanię antynarkotykową

41769

2118

106

30

wymienione

poniżej

31113

19594

3321

352

85109

191.434,00 zł.

Źródło informacji: Samorządy terytorialne Na dzień 30.06.2003 r. w Województwie Świętokrzyskim zamieszkiwało 250750 osób w przedziale wieku 14-25 lat. W świetle powyższych informacji bezpośrednie działania edukacyjno-informacyjne zostały skierowane do 43887 osób, co stanowi 17,5% ogółu tej populacji.

28

Z założenia kampania regionalna miała trwać od września do końca 2003 r.

W kampanii uczestniczyły: • 3 miasta na 5 w województwie tj. 60% (1 miasto nie udzieliło informacji); • 9 powiatów na 13 w województwie tj. 69% (2 powiaty nie udzieliły informacji) • 10 miast gmin na 25 w województwie tj. 40% (10 miast-gmin nie udzieliło informacji) • 40 gmin na 72 ogółem w województwie tj. 55% (13 gmin nie udzieliło informacji). Programy profilaktyczne realizowane w toku kampanii: Odlot, Opiekun, Drugi elementarz, Tak czy nie, Narkotykom nie, Szkoła wolna od narkotyków, Spójrz inaczej, Trzeźwy wygrywa, Wolni ale czy odpowiedzialni, Jestem świadomy zagrożeń potrafię być asertywny, Już teraz muszę zadbać o zdrowie przyszłego dziecka, Żyj świadomie, Jak żyć z ludźmi, Środowiskowy program profilaktyki w szkole, Jak chronić dziecko przed narkotykami, Rozpoznawanie i zapobieganie uzależnieniom, Program HIV/AIDS, Ja, ty, on, Stop narkotykom, Alkohol, papierosy i narkotyki nie, W drodze na szczyt, Nie biorę jestem zadowolony, Ławeczka, Veto, Noe, Zachowaj trzeźwy umysł, Narkotyki głośno krzyczymy nie�, Szkoła- rodzina - środowisko, Dbam o swoje zdrowie, Światowy program HIV/AIDS, Dziecko moje mów, Obudź się, Jak ja na to patrzę, Nie zobaczysz Wenecji, Fala jako iluzja władzy, Profilaktyka w szkole zamiast używek, Bezpieczna droga, Programy indywidualne 7 kroków, Jak światełko w tunelu, Życie obok życia, Pułapka uzależnienia, Nie daj się i powiedz nie, Wtorek mądrości, Właściwy wybór, Życie pod murem, W poszukiwaniu raju, Pomóż mi, W środę po lekcjach. Inne działania:

• spektakle profilaktyczne �Człowiek cienia�, �Kolejka�, �Matis�, �Z innej perspektywy�

• filmy- 1170 osób • pogadanki-1170 osób • zebrania z rodzicami -350 osób, • prelekcje policji i psychologów-470 osób, • artykuły w szkolnych gazetkach -120, • festyny rodzinne, • zajęcia świetlicowe � 50 dzieci, sportowe, • koncerty, • konkursy plastyczne, • filmy-720 osób • prelekcje z lekarzami 80 uczniów • gazetki w szkole, • wystawy prac plastycznych, • lekcje otwarte � 1618 osób, • spotkania z rodzicami � 800 osób

Inne instytucje współpracujące w realizacji kampanii: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, policja, świetlice środowiskowe, ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, urzędy gmin, powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, ochrona zdrowia, organizacje pozarządowe � PCK, Stowarzyszenie �Kuźnia�, Stowarzyszenie dla osób bezrobotnych, Stowarzyszenie �Arka Noego�, rady rodziców.

29

Głównym terenem działań profilaktycznych są szkoły. Działania wychowawcze i zapobiegawcze szkół oraz placówek oświatowych uwzględniają regulacje prawne w dziedzinie oświaty: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r., Nr 67, poz. 329 z późn. zm.); • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej

i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2003 r., Nr 26, poz. 226); • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i sportu z 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego

przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2002 r. Nr 10, poz. 96). Pismem nr ZPS.II-8128/S/13/04 z dnia 09. 03. 2004 r. wystąpiono do Świętokrzyskiego Kuratorium Oświaty o przesłanie informacji dotyczących organizowania działań profilaktycznych na terenie szkół Województwa Świętokrzyskiego, według tabeli zamieszczonej poniżej. Informacje nie zostały udostępnione, nie otrzymano też odpowiedzi w przedmiotowej sprawie, co sugeruje brak współpracy między administracją rządową a samorządową. Tabela 39. Działania wychowawczo-zapobiegawcze prowadzone w szkołach na terenie Województwa Świętokrzyskiego w latach 2001 � 2003. Rok

Liczba szkół w Województwie Świętokrzyskim w układzie adekwatnym do struktury systemu edukacji

Liczba uczniów w szkołach

Liczba szkół, w których opracowano strategię działań wychowawczych i zapobiegawczych oraz interwencyjnych wobec dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem

Liczba zrealizowanych programów profilaktycznych rekomendowanych przez MENiS

Liczba uczniów objętych tymi programami

Liczba szkół, które uzyskały tytuł szkoły promującej zdrowie

Liczba nauczycieli przeszkolonych w zakresie rozwijania działalności wychowawczej i zapobiegawczej

Środki finansowe zaangażowane przez Świętokrzyskie Kuratorium Oświaty na cele doskonalenia zawodowego nauczycieli w dziedzinie działalności wychowawczej i zapobiegawczej

2001 2002 2003

Aktualnie Świętokrzyskie Kuratorium Oświaty podjęło działania w kierunku upowszechnienia na terenie wszystkich typów szkół Województwa Świętokrzyskiego �Procedur postępowania nauczycieli i metod współpracy szkół z policją w sytuacjach zagrożenia dzieci oraz młodzieży przestępczością i demoralizacją� w ramach wdrażania Krajowego Programu Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 13 stycznia 2004 r.

30

Zadania ukierunkowane na wczesną profilaktykę narkomanii realizowane przez różne instytucje w tym przez szkoły, postrzegane są w szerszym kontekście przeciwdziałania uzależnieniom od środków psychoaktywnych. Koncepcja ta umożliwia gminom, które do chwili obecnej nie mają obligatoryjnych zadań z zakresu profilaktyki narkomanii, planować zadania tego rodzaju w ramach funduszy przeznaczonych na profilaktykę alkoholową. Tabela 40. Wysokość środków finansowych na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych

Rok Środki finansowe 1999 2000 2001 2002

Uzyskane przez gminy z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych 10.581.600,57 11.340.049,66 12.838.689,00

13.795.629,30

(uzyskane i inne)

Kwota 7.805.091,16 9.080.226,99 11.913.488,00 12.954.468,70

Przeznaczone na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych

% środków uzyskanych 73,76 80,07 92,79 93,90

Źródło informacji: Sprawozdania z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wg wzoru Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Gminy sukcesywnie dążą do tego, aby pozyskiwane wpływy w całości przeznaczone były na profilaktykę uzależnień w środowisku lokalnym.

Programy profilaktyczne kierowane do uczniów łączone są z zajęciami dla rodziców. Tematyka programów nie ogranicza się tylko i wyłącznie do profilaktyki uzależnień, nastawiona jest na przekazywanie wiedzy i kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie z różnymi problemami oraz dokonywania zdrowych wyborów w ramach możliwej alternatywy.

31

Tabela 41. Działania profilaktyczne organizowane w wyniku szkolnych i środowiskowych programów profilaktycznych współfinansowane ze środków samorządów terytorialnych.

Łączna ilość szkół i placówek oświatowych działających na terenie Województwa

Łączna liczba młodzieży Liczba nauczycieli Rodzice uczestniczący w programach profilaktycznych

realizujących programy

z wszystkich typów szkół uczestniczącej w szkolnych programach profilaktycznych

liczba nauczycieli i wychowawców bezpośrednio zaangażowanych w realizację szkolnych programów

szkolnych środowiskowych

Rok

ogółem

Liczba %

uczącej się we wszystkich typach szkół podstawowych, i ponadpodstawowych (państwowych, społecznych i prywatnych) na terenie województwa

liczba %

zatrudnionych we wszystkich typach szkół na terenie województwa

liczba % liczba liczba 1999 1081 543 50,23 249546 62639 25,10 20234 2814 13,90 4037 brak danych

2000 1133 484 43 245719 57554 24.00 19849 4100 21 4666 brak danych

2001 brak danych

brak danych

brak danych

brak danych 50744 brak danych

Brak danych 3151 brak danych

4768 2078

2002 brak danych

brak danych

brak danych

221068 62595 28,31 16778 2025 12,07 4733 1154

2003 Sprawozdania w trakcie gromadzenia

Ponadto w roku 2002 19207 młodzieży uczestniczyło w pozaszkolnych tj. środowiskowych programach profilaktycznych.

Źródło informacji: Sprawozdania z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wg wzoru Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

W roku 2002 rośnie liczba młodzieży uczącej się, uczestniczącej w szkolnych programach profilaktycznych w stosunku do roku 1999. W ślad za zmniejszająca się liczbą nauczycieli uczących w szkołach ogółem, zmniejsza się też liczba nauczycieli i wychowawców bezpośrednio zaangażowanych w realizację szkolnych programów profilaktycznych. Pocieszający jest wzrost zainteresowania profilaktyką uzależnień na terenie szkoły samych rodziców. Jednak w tym samym czasie są oni mniej aktywni w działaniach środowiskowych i tu nie do końca wiadomo czy z powodu ich pasywnych postaw czy też z braku wystarczającej oferty środowiska lokalnego.

32

W 1999 roku z inicjatywy Świętokrzyskiego Komendanta Wojewódzkiego Policji w Kielcach opracowano wojewódzki program �Bezpieczne Świętokrzyskie na lata 1999 � 2005�. Jest to kompleksowy program profilaktyczny ukierunkowany na przeciwdziałanie zjawiskom przemocy w rodzinie, przestępczości i demoralizacji nieletnich, zjawiskom alkoholizmu i narkomanii, przestępczości przeciwko mieniu, życiu i zdrowiu, przestępczości gospodarczej, subkulturom młodzieżowym i sektom religijnym. Zakłada on współpracę międzyinstytucjonalną. Jest płaszczyzną współdziałania, na której wszelkie inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa mogą znaleźć wsparcie techniczne, organizacyjne i finansowe. W powiatach program� Bezpieczne Świętokrzyskie� stał się podstawą do opracowania przez starostów i komendantów powiatowych programów �Bezpieczny Powiat� oraz podpisania wspólnych zintegrowanych planów przeciwdziałania przestępczości na rok 2000 i lata następne zakładających współdziałania wszystkich podmiotów podporządkowanych staroście, prezydentowi/burmistrzowi. Powołane na szczeblu powiatu rady programowe dodały w planie własne priorytety jako potrzeby lokalnych społeczności. Zawiązane stowarzyszenia �Bezpieczny Powiat�, Bezpieczne Miasto� wspierają działania jednostek samorządu organizując zarówno środki jak i kadry, umożliwiając w ten sposób inwestowanie w bezpieczeństwo. W ramach programu dzielnicowi realizują cząstkowe programy profilaktyczne �Senior�, �Pedagog uliczny�,� Szkoła -Rodzina-Środowisko�, �Bezpieczny Biznes�. Gotowe i uprawnione do realizacji zadań profilaktycznych są organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje, kościoły i związki wyznaniowe, grupy samopomocowe.

Tabela 42. Organizacje pozarządowe prowadzące działalność w dziedzinie profilaktyki uzależnień

w Województwie Świętokrzyskim

Lp. Nazwa organizacji

Adres Prezes / Dyrektor /

Kierownik

Telefon

1. Stowarzyszenie �Pro Civitas� w Staszowie

28 � 200 Staszów, ul. Długa 54

0602129502

2. Stowarzyszenie �NIKE� Osób Uczestniczących w Terapii Metadonowej w Starachowicach

27-200 Starachowice

ul. Ostrowiecka 151

Zdzisława Wiśnios 274-80-56

3. Stowarzyszenie Nauczycieli �Zdrowa Szkoła� w Starachowicach

27-200 Starachowice, ul. Konstytucji 3 Maja 15

Grażyna Jabłońska 274-80-56

4. Związek Harcerstwa Polskiego- Starachowicki Związek Drużyn Harcerzy

27-200 Starachowice ul. Graniczna 14/13

Norbert Wysocki

274-66-71

5. 50 Integracyjny Szczep Harcerski Nieprzetartego Szlaku - Dzieci Baby Jagi - przy Komendzie Hufca ZHP

27-200 Starachowice ul. Harcerska 4

Zdzisław Jeśko

274-75-23

6. Stowarzyszenie �Bezpieczny Powiat Busko-Zdrój�

28-100 Busko-Zdrój ul. Mickiewicza 15/4

Sławomir Dalach 3783051 wew. 50

7. Stowarzyszenie �Bezpieczny Powiat Opatowski�

27-500 Opatów ul. Sienkiewicza 17

Marek Golasa 0-15 868-47-10

8. Stowarzyszenie �Bezpieczny Powiat Konecki�

26-200 Końskie ul. Łazienna 12

Halina Zasadzka

9. Stowarzyszenie MONAR Świętokrzyskie Centrum Pomocy Bliźniemu �Markot�

26�220 Stąporków ul. Niekłańska 12

t./f. 374-10-02

10. Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca im. Partyzantów Ziemi Koneckiej

26�200 Końskie ul. Robotnicza 2

11. Caritas Diecezji Kieleckiej �Rodzinna Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień�

25-205 Kielce, ul. Wojska Polskiego 230 a

Lek. Med. Halina Olendzka

362-92-50

33

12. Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego

25�007 Kielce ul. Sienkiewicza 25

Cezary Huć 344-65-55 344-54-88

13. Świętokrzyskie Towarzystwo Zapobiegania Patologiom Społecznym �Kuźnia�

25�432 Kielce ul. Manifestu Lipcowego 65

14. Świętokrzyski Oddział Terenowy Stowarzyszenia MONAR w Kielcach

Marek Sochacki

15. Stowarzyszenie na Rrzecz Aktywności Społecznej i Zapobiegania Patologiom �Konar�

25-033 Kielce, ul. Ściegiennego 6

Monika Witke

tel./fax 041 368-48-34

16. Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych �Wariant�

25-369 Kielce ul. Zamorska 216

Wojciech Gołda 0413673693

17. Stowarzyszenie Pomocy Psychologicznej i Profilaktyki Uzależnień �PARTNER�

25-343 Kielce ul. Wesoła 27/5

Jadwiga Broniś

344-59-54

18. Stowarzyszenie Nauczycieli i Wychowawców w Kielcach

25�364 Kielce ul. Spółdzielcza 9/40

Iwona Wielgus 342-36-38

19. Stowarzyszenie Rodziców i Wychowawców �RAZEM�

25-659 Kielce ul. Gliniana 6/2

345-66-80

20. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii �Rafael� w Kielcach

25-252 Kielce

21. Stowarzyszenie Pomocy Kobietom Uzależnionym �Nadzieja�

26-060 Morawica,

ul. Spacerowa 5

Ewa Staroń 34-41-471

22. Fundacja Zdrowia i Trzeźwości Oddział XIII Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego

26-060 Morawica,

ul. Spacerowa 5

Tomasz Medyński 34-41-471

23. Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie

28-300 Jędrzejów ul. Piłsudskiego 3

386-10-57

24. Świętokrzyskie Towarzystwo Zapobiegania Patologiom Społecznym �Kuźnia�

27-400 Ostrowiec Świętokrzyski ul. Sienkiewicza 66

Artur Szałapski 263-53-04, 263-27-36 0601505410

25. Stowarzyszenie na rzecz Osób Bezrobotnych -Świetlica środowiskowa �Przyszłość�

27-400 Ostrowiec Świętokrzyski ul. Lżecka 1/5

Agnieszka Niebudek 247-32-35 247-61-69

26. Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego �Zawisza�

Skarżysko � Kamienna, ul. Rejowska 26/65

Przemysław Dulęba

27. Skarżyskie Towarzystwo Sportowe Skarżysko � Kamienna,

ul. Spółdzielcza 19 Stanisław Grzesiak 25-39-350

28. MKS Granat

Skarżysko Kamienna ul. Słoneczna 19

Piotr Gadecki

29. Szkolny Związek Sportowy O/Miejski Skarżysko-Kamienna

ul. Spółdzielcza 19 Jerzy Miernik 25-39-350

30. Kolejowy Klub Spor towy Skarżysko-Kamienna

ul. Piłsudskiego 57 Andrzej Mamla 25-35484

31. Związek Harcerstwa Polskiego Skarżysko-Kamienna

ul. Norwida 16 Tadeusz Biber 25-30-792

32. Międzyszkolny Klub Taneczny �Ósemka�

Skarżysko-Kamienna ul. Podjazdowa 21

Bogdan Długolęcki 25-12-422

33. Olimpiady Specjalne Polska Skarżysko-Kamienna

ul. Równoległa 23 Grzegorz Małkus 25-28-660

34. PCK Skarżysko-Kamienna

ul. Sikorskiego 20 Marian Milewczyk 25 -31-519

35. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci O/Miejski

Skarżysko-Kamienna ul. Sikorskiego 19

Marzena ORła-Drewnowicz

25-25-035 wew.41

36. Społeczny Ruch Sportowy Skarżysko-Kamienna

ul. Brzozowa 2/2 Tadeusz Lutek 25-27-507

0606219746

34

37. Stowarzyszenie Trzeźwościowe Skarżysko-Kamienna

ul. Sokola 6/7 Janusz Lutek 25-13-915

38. Katolickie Stowarzyszenie Civitas Chrystiana

Skarżysko-Kamienna ul. Kościuszki 38

Sławomir Kowalik 25-14-218

39. TPD O/Wojewódzki

Skarżysko-Kamienna ul. Szkolna 13

Ewa Nowak 25-25-332

40. Stowarzyszenie Diakonia Ruch Światło-Życie Parafia Najświętszego Serca Jezusowego

Skarżysko-Kamienna ul. Niepodległości 77

Agnieszka Dobrucka

41. Stowarzyszenie UKS �Fala� Skarżysko-Kamienna

ul. Spółdzielcza 19 Marek Kolomański

42. Zespół Charytatywny Caritas Parafii NSJ

Skarżysko-Kamienna ul. Niepodległości 77

Teresa Nowak 25-14-021

43. Zespół charytatywny Caritas parafii Św. Józefa

Skarżysko-Kamienna ul. Legionów 64

Iwona Maj 25-10-540

44. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Czynów

26-025 Łagów Czynów,

Duda Mirosław 30-74-912

45. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju sołectw: Melonek, Ruda, Gęsice, Duraczów, Zbelutka Nowa

26-025 Łagów Ruda

Wasikowska Jadwiga 30-74-801

Źródło informacji: Samorządy terytorialne Liczebność organizacji pozarządowych działających w sferze przeciwdziałania narkomanii jest

silnie zróżnicowana terytorialnie. Informacje o takich organizacjach podają powiaty: Kielce-Grodzki, Skarżysko-Kamienna, Starachowice, Staszów, Busko-Zdrój, Opatów, Końskie, Kielce-Ziemski, Jędrzejów, Ostrowiec Świętokrzyski. Najwięcej jest ich na terenie Skarżyska-Kamiennej �18 i na terenie Kielc -12. Tabela 43. Dotacje celowe dla NGOs przyznane z budżetu Samorządu Województwa Świętokrzyskiego na realizację zadań z dziedziny ochrony zdrowia

� zwalczanie narkomanii w latach 1999 � 2003. Rok Liczba podmiotów,

które złożyły wnioski o dofinansowanie

Liczba złożonych wniosków

Liczba zawartych umów

Liczba podmiotów, które otrzymały dotację

Łączna kwota udzielonych dotacji w zł.

2003 9 14 4 4 30.000,00 2002 6 7 - - - 2001 - - - - - 2000 - - - - - 1999 5 9 - - - Źródło informacji: Departament Zdrowia i Polityki Społecznej UMWŚ W roku 2003 Samorząd Województwa Świętokrzyskiego zaktywizował współpracę z NGOS w dziedzinie zwalczania narkomanii.

W roku 2003 Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej-Oddziałał Terenowy w Kielcach, przy współpracy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kielcach przystąpiło do konkursu ofert współpracy ogłoszonego przez Krajowe Centrum ds. AIDS na zadanie �Punkty konsultacyjno-diagnostyczne wykonujące anonimowe i bezpłatnie badania wykrywające zakażenia HIV�. W efekcie na terenie województwa w miesiącu kwietniu 2004 r. zafunkcjonuje taki punkt, w siedzibie WSSE w Kielcach przy ul. Jagiellońskiej. W dniu 23 października2003 r. z inicjatywy Stowarzyszenia MONAR, pod hasłem �Żyj bez narkotyków � załóż klub czystych serc� został uruchomiony na terenie województwa program pracy z młodzieżą �Ruch Czystych Serc� zainspirowany przez Marka Kotańskiego w 2002 r. Liderzy �Ruchu Czystych Serc� działają na terenie kieleckich szkół. Opiekę nad nimi sprawuje Stowarzyszenie na rzecz Aktywności Społecznej i Zapobiegania Patologiom �Konar� w Kielcach. W ramach tego ruchu tworzone są �Kluby Czystych Serc�, które gromadzą młodych ludzi zainteresowanych propagowaniem życia wolnego od uzależnień wśród swoich rówieśników.

35

Tabela 44. Działania profilaktyczne prowadzone na terenie Województwa Świętokrzyskiego w latach 2001 � 2003 w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom ogółem - Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych �Wariant�, 25-362 Kielce ul. Zagórska 216.




Dorośli


Rok


Do Rodziców


Dzieci i młodzież

Rodzice




2001

83

14

9

2490

320

225

47

20.000,00

2002

78

21

14

2340

525

350

92

14.000,00

2003

94

18

15

2820

450

315

160

10.000,00

Źródło informacji: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych �Wariant� Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych �Wariant� systematycznie rozwija swoją działalność. W ofercie programowej uwzględnia różne środowiska.

36

Tabela 45. Działania profilaktyczne prowadzone na terenie Województwa Świętokrzyskiego w latach 2001 � 2003 w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom ogółem � Stowarzyszenie� Nadzieja Rodzinie� w Kielcach




Dorośli


Rok


Do Rodziców


Dzieci i młodzież

Rodzice




2001

X

X

X

X

X

X

X

X

2002

1

X

X

271

X

X

15

10.000,00

2003

5

X

X

7928

X

500

60

68. 874,00

Źródło informacji: Stowarzyszenie� Nadzieja Rodzinie� Stowarzyszenie� Nadzieja Rodzinie� dociera do szerokiej rzeszy dzieci i młodzieży. Aktywnie pozyskuje środki finansowe na profilaktykę uzależnień.

37

Tabela 46. Działania profilaktyczne prowadzone na terenie Województwa Świętokrzyskiego w latach 2001 � 2003 w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom ogółem -Stowarzyszenie Nauczycieli �Zdrowa Szkoła� w Starachowicach ul. Konstytucji 3 Maja




Dorośli


Rok


Do Rodziców


Dzieci i młodzież

Rodzice




2001

3

1

1

2600

170

12

79

313.303,00

2002

3

2

1

2750

190

11

101

305.079,00

2003

4

2

1

3500

200

15

115

381.805,00

Źródło informacji: Stowarzyszenie Nauczycieli �Zdrowa Szkoła� Stowarzyszenie Nauczycieli �Zdrowa Szkoła� jest najbardziej aktywne z prezentowanych w niniejszym opracowaniu w gromadzeniu środków finansowych na działalność profilaktyczną. Przytoczone kwoty wskazują na jego mocną pozycję na polu współpracy z różnymi instytucjami. Jednocześnie uświadamiają nam duże i rosnące zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi świadczone w ramach aktywności trzeciego sektora.

38

Tabela 47. Programy z zakresu profilaktyki narkomanii zlecone NGOS, przez Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii w 2003 roku

Lp.

Nazwa organizacji

Zlecone zadanie

Miejsce realizacji zadania

Kwota

1.

Polskie Towarzystwo Psychologiczne Ośrodek Badań i Usług Psychologicznych w Ostrowcu Świętokrzyskim

2.

Świętokrzyskie Towarzystwo Socjoterapeutyczne przy Poradni PP w Ostrowcu Świętokrzyskim

Program �Kaskada�: zajęcia psychoedukacyjne, socjoterapi, poradnictwo dla rodziców.

Ostrowiec Świętokrzyski

9.200,00

3.

Stowarzyszenie Zdrowa Szkoła w Starachowicach

Program profilaktyki uzależnień: świetlice środowiskowe, młodzieżowi liderzy środowiskowi profilaktyki, pedagodzy uliczni, punkt konsultacyjno-terapeutyczny.

Starachowice

115.000,00

Środowiskowa profilaktyka uzależnień-zintegrowane działania środowiskowe w zakresie zapobiegania uzależnieniom- kluby, punkty informacyjno-konsultacyjne, zajęcia dla młodzieży, superwizje.

Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Kielce

4.

Świętokrzyskie Stowarzyszenie Zapobiegania Patologiom Społecznym �Kuźnia� w Ostrowcu Świętokrzyskim

Zintegrowany system profilaktyki uazleżnień-program szkoleniowy dla przedstawicieli władz samorządowych i rządowych.

Województwo Świętokrzyskie

165.000,00

Źródło informacji: Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii Tabela 48. Programy z zakresu rehabilitacji zlecone NGOS przez Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii w 2003 roku 1.

Caritas Diecezji Kieleckiej ul. Jana Pawła II nr 3 25-013 Kielce

Program dla rodziców młodzieży zagrożonej narkomanią na bazie poradni rodzinnej.

Kielce, ul. Wojska Polskiego 230 A

12.000,00

Źródło informacji: Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii Organizacje pozarządowe mają wpływ na zwiększenie możliwości finansowania działań profilaktycznych organizowanych na terenie województwa.

39

1.2. LECZENIE I REHABILITACJA Leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych od środków psychoaktywnych organizowane jest w ramach lecznictwa ambulatoryjnego

i stacjonarnego. Formy ambulatoryjne: poradnictwo, leczenie somatyczne, leczenie substytucyjne, lecznictwo psychiatryczne. Formy stacjonarne: detoksykacja, leczenie somatyczne, leczenie substytucyjne, lecznictwo dla osób z podwójną diagnozą. Skuteczność leczenia utrwalana jest w procesie rehabilitacji, którą również organizują placówki lecznictwa ambulatoryjnego i stacjonarnego. Formy otwarte: poradnictwo, konsultacje, terapia rodzin, programy dzienne, terapia indywidualna, praca środowiskowa, grupy AN. Formy zamknięte: ośrodki interwencyjne, ośrodki krótko, średnio i długoterminowe, ośrodki leczenia nawrotów choroby, ośrodki dla osób z podwójną diagnozą. Poniżej prezentowane są dane statystyczne z instytucji ochrony zdrowia - opieki psychiatrycznej (ambulatoryjnej, pełnodobowej, dziennej) dotyczące tych jednostek chorobowych, na które mogą być narażone osoby mające długotrwałe doświadczenia z narkotykami. Tabela 49. Chorzy leczeni w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych z rozpoznaniem uzależnienia od środków psychoaktywnych łącznie z psychozami

Leczeni ogółem z Województwa Świętokrzyskiego

Ogółem

W Województwie Świętokrzyskim

Wyszczególnienie

W liczbach bezwzględnych

Wskaźnik na 100 000 ludności

Ranga W liczbach bezwzględnych

% w stosunku do ogółu

Polska 11159 28,9 X 7899 70,8 1999 Województwo 69 5,2 16 44 63,8 Polska 13434 34,8 X 9855 73,4 2000 Województwo 98 7,4 16 61 62,2 Polska 15432 39,9 X 11090 71,9 2001 Województwo 116 8,8 16 68 58,6

Źródło informacji: Rocznik statystyczny Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie -Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia w Warszawie �Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej� Wskaźniki dotyczące sytuacji w województwie są znacząco mniejsze niż ogólnokrajowe. Patrząc na rangę jest lepiej niż w innych województwach. Znaczna liczba mieszkańców leczona jest poza obszarem Województwa Świętokrzyskiego tj.: 1999 r. � ok. 36%; 2000 r. � 38%; 2001 r. � 41%.

40

Tabela 50. Chorzy leczeni w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych:

1) Ogółem przypadki 2) Psychozy po środkach psychoaktywnych: F11.4-F 19.4; F 11.5-F19.5; F11.6-F19.6 3) Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne od uzależnienia od środków psychoaktywnych- F11.2-F19.2; F11.3 �F19.3

1999

2000

2001 Wyszczególnienie

Polska Województwo Polska Województwo Polska Województwo


Ogółem 556,5 618,1 592,0 608,8 622,9 614,7 Miasto 612,6 633,0 655,4 616,2 695,4 628,2 Wieś 439,3 605,3 469,9 602,4 482,5 602,9 Ranga X 6 X 8 X 9 Psychozy po środkach psychoaktywnych

0,9

0,2

1,2

0,1

1,2

0,3

Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne po środkach psychoaktywnych

20,9

2,4

23,4

3,2

28,8

6,4

Źródło informacji: Rocznik statystyczny Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie - Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia w Warszawie �Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej�

W województwie obserwuje się większe wskaźniki leczonych ogółem w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych niż w kraju. W kraju są tendencje rosnące, w województwie obserwujemy spadek liczby leczonych w roku 2001 w stosunku do roku 1999.Większość osób pochodzi ze środowisk miejskich, co może być związane z lepszą dostępnością do leczenia oraz ze świadomością społeczną. Rosną wskaźniki dotyczące psychoz oraz niepsychotycznych zaburzeń w wyniku nadużywania środków psychoaktywnych.

41

Tabela 51. Chorzy leczeni po raz pierwszy w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych: 1) Ogółem przypadki 2) Psychozy po środkach psychoaktywnych: F11.4-F 19.4; F 11.5-F19.5; F11.6-F19.6 3) Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne od uzależnienia od środków psychoaktywnych- F11.2-F19.2; F11.3 �F19.3

1999 2000 2001 Wyszczególnienie

Polska Województwo Polska Województwo Polska Województwo


Ogółem 213,2 236,9 225,5 214,7 235,4 222,0 Miasto 235,4 245,6 250,4 218,2 263,3 235,5 Wieś 169,0 229,4 179,8 211,6 183,0 210,3 Ranga X 6 X 11 X 10 Psychozy po środkach psychoaktywnych

0,4

0,1

0,5

0,1

0,6

0,2

Niepsychotyczne zaburzenia psychiczne po środkach psychoaktywnych

7,4

0,6

9,0

0,6

11,8

3,2

Źródło informacji: Rocznik statystyczny Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie -Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia w Warszawie �Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej�

W skali krajowej rośnie liczba osób leczonych po raz pierwszy w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych. W Województwie Świętokrzyskim następuje wzrost w roku 2001 w stosunku do roku 1999. Rośnie też w tej grupie liczba osób leczonych z powodu psychoz oraz niepsychotycznych zaburzeń w wyniku nadużywania środków psychoaktywnych. Tu należy zwrócić uwagę, że w roku 2001 wskaźnik osób leczonych z powodu niepsychotycznych zaburzeń w wyniku nadużywania środków psychoaktywnych rośnie ponad pięciokrotnie.

42

Tabela 52. Zakłady psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej � Poradnie Zdrowia Psychicznego, Odwykowe i Uzależnień - chorzy leczeni ogółem i leczeni po raz pierwszy z powodu uzależnienia od środków psychoaktywnych

Zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych F11-F19 W liczbach bezwzględnych Wskaźnik na 100 000 ludności Ranga

Wyszczególnienie

1999 2000 2001 1999 2000 2001 1999 2000 2001 Leczeni ogółem

15256 23400 30418 39,9 60,5 78,7 X X X Polska

Leczeni po raz pierwszy

7449 12051 15022 19,3 31,2 38,9 X X X

Leczeni ogółem

70 183 197 5,3 13,8 14,9 16 15 14 Województwo

Leczeni po raz pierwszy

22 69 94 1,7 5,2 7,1 16 15 14

Źródło informacji: Rocznik statystyczny Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie -Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia w Warszawie �Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej� Następuje wzrost zgłaszalności pierwszorazowej z powodu uzależnienia od środków psychoaktywnych do zakładów psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej. Zwraca uwagę dynamika wzrostu zarówno w kraju jak i w województwie.

Osobną kategorię zagrożeń zdrowotnych stanowią zakażenia krwiopochodne związane z dożylną drogą stosowania narkotyków- poprzez wielokrotne używanie igieł i strzykawek oraz zachowania ryzykowne tj. kontakty seksualne, prostytucję. Tabela 53. Liczba zakażeń wirusem HIV w latach 1999 � 2001

1999 2000 2001 Wyszczególnienie Polska Województwo Polska Województwo Polska Województwo Ogółem liczba osób

527

2

630

1

595

6

W tym narkomanii

265

0

333

0

259

1

Wskaźnik zakażonych na 100 tys. mieszkańców

1,4

0,2

1,6

0,1

1,5

0,5

Źródło informacji: Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii Rośnie w województwie liczba osób zakażonych wirusem HIV, w roku 2001 pojawia się ono u osoby używającej narkotyki.

43

Tabela 54. Zachorowania na choroby zakaźne � wirusowe zapalenie wątroby. Liczba zachorowań Wskaźnik na 100 tys. ludności

Nazwa jednostki chorobowej

1999

2000

2001

2002

1999

2000

2001

2002

Wirusowe zapalenie wątroby �ogółem 309

371

318

319

23,4

28,0

24,1

24,6

Wirusowe zapalenie wątroby w tym HBS Ag(+) 147

133

123

118

11,1

10,1

9,3

9,1

Źródło informacji: Biuletyn Informacyjny �Statystyka Ogólna� seria S-01 wydany przez Świętokrzyskie Centrum Monitorowania Ochrony Zdrowia w Kielcach.

Dane epidemiologiczne zgromadzone w tabeli nr 54 nie odnoszą się do zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby wśród samych narkomanów. Dotyczą one ogólnej sytuacji epidemiologicznej w Województwie Świętokrzyskim, która nie wyklucza możliwości szerzenia się niektórych chorób w grupach zwiększonego ryzyka w tym wśród osób uzależnionych. Razem z danymi z tabeli 53 mogą one uzasadniać potrzebę popularyzowania programów redukcji szkód zdrowotnych.

Tabela 55. Psychiatryczne łóżka rzeczywiste ogółem i dla uzależnionych od środków psychoaktywnych

Łóżka rzeczywiste Wyszczególnienie Liczba oddziałów Razem Wskaźnik

na 10 000 ludności

Średnia wykorzystania łóżka

Dla uzależnionych od środków psychoaktywnych

Polska 731 29055 7,5 89,9 1498 1999 Województwo 20 1073 8,1 91,1 0 Polska 734 28872 7,5 93,5 1780 2000 Województwo 20 1059 8,0 96,1 0 Polska 752 29427 7,6 93,3 1888 2001 Województwo 20 1072 8,1 101,3 0

Źródło informacji: Rocznik statystyczny Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia �Zakłady psychiatrycznej oraz neurologicznej opieki zdrowotnej� W województwie w latach 1999 � 2001 utrzymuje się stały wskaźnik dotyczący psychiatrycznych łóżek rzeczywistych na 10.tys. ludności. Rośnie średnia wykorzystania łóżka, która to sugeruje wzrost zapotrzebowania. Nie ma w tym czasie łóżek wydzielonych dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych.

44

Leczenie, rehabilitacja i readaptacja skazanych uzależnionych od środków odurzających i psychotropowych prowadzone jest przez Dział Terapeutyczny dla Skazanych Uzależnionych od Środków Odurzających lub Psychotropowych Aresztu Śledczego w Kielcach. Programy terapeutyczne adresowane są do skazanych młodocianych i odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy oraz uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, którzy skierowani zostali do oddziału terapeutycznego na podstawie:

• decyzji komisji penitencjarnej • wyroku sadu orzekającego; • orzeczenia sadu penitencjarnego.

Tabela 56. Dane statystyczne Działu Terapeutycznego dla Skazanych Uzależnionych od Środków Odurzających lub Psychotropowych Aresztu Śledczego w Kielcach za lata 2000 � 2003. Wyszczególnienie

2000

2001

2002

2003

Liczba przyjętych do oddziału

54 46 67 65

Liczba skazanych, którzy w br. ukończyli terapię

33 33 54 63

Liczba sesji terapeutycznych*

360 357 387 485

Liczba skazanych leczących się z nakazu sadowego

0 2 5 8

Przeciętny czas oczekiwania na przyjęcie do oddziału

brak danych 4,5 miesiąca 8 miesięcy 10 miesięcy

Liczba oczekujących na terapię**

brak danych brak danych 108 119

Czas trwania terapii 1 rok 1 rok 1 rok 6 miesięcy Źródło informacji: Areszt Śledczy w Kielcach *sesje grupowe bez sesji indywidualnych **stan na dzień 31 grudnia

Z małymi wahaniami wzrasta liczba osób przyjmowanych do oddziału. Rośnie liczba osób leczących się z nakazu sądowego. Wydłuża się czas oczekiwania na przyjęcie do oddziału i liczba osób oczekujących na terapię, co jest związane z narastaniem skali zjawiska uzależnienia od narkotyków. Tabela 57. Finansowanie działalności terapeutycznej prowadzonej przez Areszt Śledczy w Kielcach w roku 2003- kwota środków finansowych wydatkowanych przez dyrektora jednostki na realizację programu terapeutycznego oraz poprawę warunków prowadzenia działalności terapeutycznej

Cel Kwota w zł. Przeznaczenie Na bieżącą realizację programu terapeutycznego

81,27 Materiały do terapii zajęciowej

Na poprawę stanu bazy terapeutycznej 13069,71 Zakup sprzętu, wyposażenie, modernizacje, remonty

Razem 13150,98 zł. Źródło informacji: Areszt Śledczy w Kielcach

45

Tabela 58. Kwoty środków finansowych pozyskanych z zewnątrz na prowadzenie działalności terapeutycznej przez Areszt Śledczy w Kielcach w roku 2003 - szkolenia.

Źródło finansowania

Kwota w zł.

Przeznaczenie

Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii

1.500,00

Szkolenie certyfikacyjne w zakresie instruktora terapii uzależnień

Ministerstwo Zdrowia Norwegii 120.761,20 zł. Remont budynku oddziału terapeutycznego

Razem 122.261,20 zł. Źródło informacji: Areszt Śledczy w Kielcach Modernizowana jest baza dla potrzeb terapii skazanych. Charakterystyka pacjentów prowadzonych przez areszt śledczy w roku 2002 .

Średnia wieku skazanych wyniosła 24 lata i 5 miesięcy. Najmłodszy skazany miał 19 lat,

najstarszy 37 lat. 8% skazanych legitymowało się jedynie podstawowym wykształceniem, 11% zawodowym i 11% średnim. Zdecydowana większość narkomanów została skazana w oparciu o kodeks karny � 755. Wystąpił wzrost skazań w oparciu o art.280 kodeksu karnego �rozbój. W 2002 roku pacjenci z tego artykułu stanowili 28,55 populacji skazanych. Jedynie 255 osadzonych zostało skazanych w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. Były to przestępstwa typu handel, posiadanie, używanie czy produkcja narkotyków. Statystyczny uzależniony odbywał wyrok w wymiarze 3 lat i 10 miesięcy. Z badań prowadzonych przez personel działu terapeutycznego wynika, iż podopieczni aresztu po raz pierwszy sięgali po narkotyk między 12 a 18 r. ż. Średnia wieku inicjacji narkotycznej wyniosła 14 lat i 6 miesięcy. Narkotykiem, po który sięgali najczęściej po raz pierwszy był środek wziewny (klej lub rozpuszczalnik)-43% populacji. W dalszej kolejności były to; marihuana � 28 %, amfetamina � 11%, heroina � 7%, 11% pacjentów rozpoczęło odurzanie się od środków typu: grzyby halucynogenne, leki psychotropowe czy sterydy. Z diagnozy uzależnienia wynika, iż z opisywanej populacji 50% uzależniło się od amfetaminy, 32,5% od heroiny, 3,5% od marihuany zaś 14,% pozostało przy środkach wziewnych. Na podstawie badań psychologiczno - pedagogicznych u większości skazanych zdiagnozowano osobowość nieprawidłową z zaburzeniami emocjonalnymi.

46

1.3. READAPTACJA /REINTEGRACJA

W procesie reintegracji/readaptacji obok rehabitacji na bazie środowiska lokalnego zwraca się uwagę na dwie zasadnicze kwestie, a mianowicie na miejsce zamieszkania i zatrudnienie. W ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym przyjmuje się następujące definicje w tym obszarze: Reintegracja społeczna � oznacza działania, w tym również o charakterze samopomocowym, mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. Reintegracja zawodowa � oznacza to działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy. Reintegracja realizowana może być w formach otwartych i zamkniętych. Formy otwarte ambulatoryjne: grupy wsparcia psychologicznego, terapia indywidualna i grupowa, grupy AN, terapia rodzin. Formy zamknięte: hostele, mieszkania readaptacyjne inaczej chronione. Hostel - stanowi pierwszą fazę readaptacji osoby wychodzącej z uzależnienia od narkotyków. Powstaje on zwykle na terenie lub w bliskim sąsiedztwie placówek prowadzących leczenie i rehabilitację. Służy pacjentom kończącym terapię w ośrodku, by mogli przy wsparciu i pod opieką terapeuty wytrwać w abstynencji i wrócić do normalnego życia.

Mieszkania readaptacyjne / mieszkania chronione-podopieczni samodzielnie pokrywają koszty swojego utrzymania i koszty eksploatacji mieszkań. Do programu kwalifikowane są osoby pełnoletnie, czynne zawodowo, część z nich w czasie pobytu w mieszkaniu kontynuuje naukę. Uczestnicy pochodzą z rożnych ośrodków, przyjmowani są na podstawie wniosków zawierających opis sytuacji rodzinnej, opinię o możliwościach podjęcia pracy, dane o sytuacji zawodowej i o uprawnieniach do świadczeń. Mieszkania są formą równoległą do hosteli, jednak odpowiadające potrzebom rodziny. W procesie reintegracji osób uzależnionych od narkotyków uczestniczą też ośrodki pomocy społecznej. Z racji swoich zadań ustawowych udzielają one pomocy finansowej, rzeczowej oraz w formie pracy socjalnej już od chwili pojawienia się problemu. W Województwie Świętokrzyskim odpowiednio do podziału administracyjnego funkcjonują 72 Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, 25 Miejsko-Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, 4 Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej, 1 Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Mieście Kielce, który w ramach powiatu grodzkiego realizuje zadania ze szczebla gminnego i powiatowego.

47

Tabela 59. Liczba osób i rodzin objętych pomocą społeczną ogółem oraz z powodu narkomanii (świadczenia przyznane w ramach zadań własnych i zleconych) w latach 1999 � 2003

1999 2000 2001 2002 2003 Wyszczególnienie

Polska

Województwo

Polska

Województwo

Polska

Województwo

Polska

Województwo

Polska

Województwo

Ogółem liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej1

5662571

273926

6390430

307370

6260471

311952

6104998

270504

284118

Ogółem liczba rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej

1638958

76230

1912845

86599

1895070

86747

1811542

71538

82969 liczba

6808

64

7557

68

7026

54

8122

56

73

Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej z powodu narkomanii

% ogółu osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej

0,12

0,02

0,11

O,02

0,11

0,02

0,13

0,02

0,02

Liczba

3157

27

3501

31

3164

28

3809

29

29

Rodziny korzystające świadczeń pomocy społecznej z powodu narkomanii

% ogółu rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej

0,19

0,03

0,18

0,04

0,16

0,03

0,21

0,04

0,03

Źródło informacji: Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii , Wydział Polityki Społecznej Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach Wskaźniki dotyczące osób i rodzin korzystających ze świadczeń ośrodków pomocy społecznej z powodu narkomanii, zarówno w skali kraju jak i województwa, przy nieznacznych wahaniach utrzymują się na tym samym poziomie.

48

Problemy, które są identyfikowane przez instytucje pomocy społecznej na szczeblu gminnym są przedmiotem działań priorytetowych zaplanowanych i organizowanych w ramach powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych, za które to odpowiedzialne są powiatowe centra pomocy rodzinie. Nowe zapisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej zobowiązują samorządy gminne do opracowywania i realizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki uzależnień. Na szczeblu wojewódzkim problematyka narkomanii została ujęta w Wojewódzkiej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2001 � 2006, opracowanej w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego i uchwalonej przez Sejmik Województwa Świętokrzyskiego Uchwałą Nr XXVIII/379/02 z dnia 18 lutego 2002 r., której to integralną część stanowi Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2003 � 2005 uchwalony Uchwałą Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego Nr X/82/03 z dnia 26 maja 2003 r. W zapisach strategicznych uwzględniono rozwój infrastruktury dla potrzeb reintegracji społecznej i zawodowej tj. tworzenie hosteli i mieszkań chronionych przeznaczonych dla osób, które przy odpowiednim wsparciu mogą samodzielnie żyć w środowisku, w szczególności dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz osób opuszczających placówki opiekuńczo- wychowawcze, resocjalizacyjne, zakłady dla nieletnich i rodziny zastępcze. W roku 1999 ograniczony dostęp do tego rodzaju lokali zgłosiły następujące powiaty: Kielce Ziemski, Jędrzejów, Ostrowiec Świętokrzyski, Busko-Zdrój, Włoszczowa, Kazimierza Wielka, Kielce Grodzki, Skarżysko - Kamienna, Staszów. Ze stanu zero w roku 1999, na koniec grudnia 2003 r. w Województwie Świętokrzyskim zafunkcjonowały: • 3 mieszkania chronione o zasięgu ponad gminnym, finansowane z budżetu powiatów ze środków na pomoc społeczną - na łączną ilość miejsc 12 - na koniec grudnia 2003 r. korzystało z nich 9 osób; • 4 mieszkania chronione jako schroniska o zasięgu lokalnym finansowane z budżetu gmin ze środków na pomoc społeczną i prowadzone przez organizacje pozarządowe na łączną ilość miejsc 117 - na koniec grudnia 2003 r. korzystało z nich 70 osób.

Na terenie Województwa Świętokrzyskiego nie ma hosteli. Utworzeniem tego typu instytucji w najbliższych perspektywach zainteresowany jest Świętokrzyski Oddział Terenowy Stowarzyszenia �Monar�, w ramach Ośrodka Rehabilitacyjno-Wychowawczego dla Uzależnionych w Lutej.

Szanse na powrót do społeczeństwa osobom, które z różnych powodów, w tym z powodu problemów narkotykowych znalazły się na marginesie życia społecznego stwarza ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Inspiruje ona tworzenie wyspecjalizowanych instytucji tj. centrów integracji społecznej oraz klubów integracji społecznej. Głównym celem tych instytucji jest aktywizacja zawodowa grup dotkniętych ryzykiem wykluczenia społecznego, które to ustawa określa i wśród których wymienia się również narkomanów. Pobyt w tych placówkach nie krótszy niż przez okres 6 miesięcy obejmuje: • działania społeczno � wychowawcze rozumiane jako aktywność w sferze reintegracji społecznej

resocjalizacji i socjalizacji; • ochronne - rozumiane jako zabezpieczenie odpowiednich warunków pracy, czasu pracy, wyżywienia

oraz ekwiwalentu wynagrodzenia; • ekonomiczne rozumiane jako statutową działalność o charakterze produkcyjnym, handlowym lub

usługowym z której dochody przeznacza się na finansowanie działalności centrum; • edukacyjne rozumiane jako praktyka działania w zakresie szeroko rozumianej reorientacji zawodowej

oraz doskonalenia zawodowego; • terapeutyczne � rozumiane jako eliminowanie źródeł objawów i skutków psychologiczno-

społecznych dysfunkcji. Jako formę przejściową do skutecznego zatrudnienia na otwartym rynku pracy bądź podjęcia

indywidualnej aktywności gospodarczej ustawa wprowadza tzw. zatrudnienie wspierane tj. zatrudnienie za pośrednictwem w/w instytucji.

49

W budżecie samorządu województwa na rok 2004 zostały uwzględnione środki finansowe w kwocie 50.000,00 zł. na utworzenie CIS przy współpracy organizacji pozarządowych, tytułem

realizacji Zintegrowanego Programu Współpracy Samorządu Województwa Świętokrzyskiego z Organizacjami Pozarządowymi na lata 2004 � 2006, gdzie proponuje się ogłoszenie konkursu ofert współpracy w sferze ochrony zdrowia na zadanie: rozwój zatrudnienia socjalnego.

1.4. OGRANICZANIE SZKÓD ZDROWOTNYCH

Ograniczanie szkód zdrowotnych stosowane jest wobec osób, które pomimo wszelkich prób przeciwdziałania uzależnieniu nadal używają narkotyków. Istotą programów związanych z redukcją szkód jest uznanie narkomanii jako zjawiska trwałego i niemożliwego do całkowitego wyeliminowania. Jako koncepcja działania przyjmuje, że normalizacja narkotyków jest najlepszym sposobem minimalizowania rozmiarów szkód zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych w związku z czym sprzeciwia się polityce wojny z narkotykami oraz społeczeństwa wolnego od narkotyków. Tego rodzaju programy umożliwiają nadzór medyczny nad używaniem narkotyków, który jest ważny ze względu na możliwość rozprzestrzeniania się chorób infekcyjnych HIV/AIDS, gruźlicy, żółtaczki. Formy otwarte � ambulatoryjne redukcji szkód: edukacja, poradnictwo, konsultacje, praca środowiskowa (street workers), wymiana igieł i strzykawek, prewencja chorób zakaźnych w tym HIV, programy substytucyjene. Formy zamknięte - stacjonarne redukcji szkód: oddziały w zakładach karnych.

W listopadzie 1994 roku na terenie miasta Starachowice został wdrożony przez Instytut

Psychiatrii i Neurologii w Warszawie program leczenia substytucyjnego przy zastosowaniu metadonu. Program ten jest realizowany przez Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnej w Starachowicach, ul. Radomska 70,pod kierownictwem lek. med. Pani Katarzyny Dębickiej-Król. Programem objęto grupę około 20 osób w przedziale wieku 30-45 lat, które stosowały opiaty. Osoby te odbyły detoksykację w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. W efekcie programu 8 osób osiągnęło abstynencję. Aktualnie program został rozszerzony dla miasta Skarżysko-Kamienna, Kielce i Radom. Grupa liczy około 20 osób. Są w niej osoby z podwójnym problemem tj. alkoholu i narkotyków. 50% tych osób jest nosicielami wirusa HCV, w związku z czym znajdują się pod opieką poradni hepatologicznej. Przyjmowanie metadonu pozwala uzależnionym prowadzić ustabilizowany tryb życia, co zwiększa ich szanse na skuteczną integrację społeczną oraz docelowo na abstynencję. Udokumentowanym rezultatem terapii metadonowej jest spadek przestępczości.

Wnioski: 1) W Województwie Świętokrzyskim stosunkowo dobrze rozwinięta jest współpraca wielosektorowa

i międzyinstytucjonalna;

2) Samorząd Województwa Świętokrzyskiego wspiera działalność instytucji i organizacji społecznych w działaniach profilaktycznych;

3) Samorządy terytorialne niechętnie włączają się do inicjatyw ogólnokrajowych - tylko 17,5% ogółu

populacji młodzieży w przedziale wieku 14-25 lat zamieszkałej na terenie województwa objęto bezpośrednio kampanią ogłoszoną przez KBPN �Narkotyki najlepsze wyjście nie wchodzić�;

4) W raporcie jest niepełny obraz sytuacji w zakresie działań wychowawczych i zapobiegawczych

realizowanych na terenie wszystkich typów szkół Województwa Świętokrzyskiego z uwagi na brak informacji z Świętokrzyskiego Kuratorium Oświaty;

5) Gminne Komisje Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wykorzystują pozyskane środki finansowe na realizację gminnych programów, w których uwzględnia się programy szkolne i środowiskowe;

50

6) Efekty profilaktyki szkolnej są niewspółmierne do zasięgu działań, co może mieć związek z ich jakością biorąc pod uwagę znacząco zmniejszoną liczbę nauczycieli i wychowawców zaangażowanych bezpośrednio w realizację programów szkolnych;

7) Oferty programów środowiskowych dla rodziców dzieci i młodzieży szkolnej mogą być mało

atrakcyjne bądź niewystarczające; 8) Działalność organizacji pozarządowych stanowi niekwestionowany potencjał instytucjonalny

i ekonomiczny do rozwiązywania problemów uzależnień; 9) Rozkład terytorialny organizacji pozarządowych zajmujących się zwalczaniem narkomanii jest

zróżnicowany, są powiaty, w których w ogóle nie rozwija się aktywność obywatelska w tej dziedzinie;

10) Z uwagi na nieobowiązującą rejonizację w leczeniu osób uzależnionych od środków

psychoaktywnych w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych, mieszkańcy naszego województwa leczeni sa na terenie innych województw � może to być działaniem zamierzonym a także może być związane z dostępnością do leczenia, jeżeli się weźmie pod uwagę dość wysokie wskaźniki tych osób;

11) W województwie latach 1999 - 2001 obserwuje się wzrost zachorowań na psychozy oraz

niepsychotyczne zaburzenia psychiczne po środkach psychoaktywnych; 12) Rośnie zgłaszalność pierwszorazowa do zakładów psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej

z powodu nadużywania substancji psychoaktywnych gdzie obserwuje się dużą dynamikę wzrostu, jak również liczba osób leczonych po raz pierwszy w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych;

13) Przy wzrostowych tendencjach zachorowań w województwie utrzymuje się stały wskaźnik dotyczący

psychiatrycznych łóżek rzeczywistych na 10 tys. ludności, co w kolejnych latach zwiększa średnią wykorzystania łóżka, jednocześnie stan łóżek dla osób uzależnionych od środków psychoaktywnych w latach 1999-2001 wynosi 0;

14) Z wykazu nadesłanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia �Oddział Świętokrzyski, dotyczącego zakładów ochrony zdrowia, które zakontraktowały usługi zdrowotne z zakresu leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, wynika, że do chwili obecnej na terenie województwa nie ma tego rodzaju oddziałów stacjonarnych; 15) W grupie osób uzależnionych od narkotyków rozwijają się zakażenia krwiopochodne-HIV; 16) Niewystarczająca jest baza terapeutyczna dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub

psychotropowych; 17) Wśród skazanych uzależnionych od narkotyków nie notuje się osób z wykształceniem wyższym; 18) Na terenie województwa nie ma mieszkań chronionych i hosteli z przeznaczeniem tylko

i wyłącznie dla osób uzależnionych, posiadana infrastruktura może mieć zastosowanie doraźne natomiast nie jest przystosowana do typowych programów readaptacyjnych dla osób uzależnionych od narkotyków;

19) Biorąc pod uwagę, że wśród narkomanów jest znaczna liczba osób zakażonych HCV, pojawiło się

zakażenie HIV, istnieje potrzeba kontynuowania i popularyzowania programów ograniczania szkód zdrowotnych.

51

2. OGRANICZANIE PODAŻY / WALKA Z NIELEGALNYM RYNKIEM

Wzrost popytu na środki psychoaktywne stymuluje rozwój rynku narkotykowego. Statystyki

policyjne, co roku odnotowują wzrost liczby przestępstw naruszających ustawę

o przeciwdziałaniu narkomanii Z jednej strony odzwierciedla to skalę zjawiska z drugiej strony wskazuje

na poprawę efektów pracy policji. Nie jest to pełny obraz zagrożenia narkomanią, istnieje tzw. ciemna

liczba. Analizując dane statystyczne w poniższych tabelach widać wzrost zarówno ogólnej liczby

przestępstw narkotykowych jak i czynów dokonanych przez nieletnich sprawców.

52

Tabela 60. Liczba przestępstw przeciwko postanowieniom z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w Polsce i w Województwie Świętokrzyskim w latach 1999 - 2003 Liczba przestępstw

Podejrzani Postępowania wszczęte Przestępstwa stwierdzone

Przestępstwa przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 1999 2000 2001 2002 2003 1999 2000 2001 2002 2003 1999 2000 2001 2002 2003

Polska 297 327 262 238 293 268 232 160 361 400 408 319 Art. 40

Województwo 3 3 6 5 3 9 6 5 2 4 7 16 58 5

Polska 56 65 79 98 57 88 117 132 143 152 122 230 Art. 41

Województwo - 2 4 4 - 1 6 5 9 2 8 - 7 7

Polska 205 220 229 218 189 178 180 191 349 223 295 336 Art. 42

Województwo - - 0 - 3 1 2 2 2 2 1 - 1 1

Polska 472 617 650 684 276 353 343 421 1714 1417 1809 1932 Art. 43

Województwo 1 5 16 23 4 6 8 12 9 11 19 95 35 40

Polska 21 17 10 12 57 60 Art. 44

Województwo 1 1 - - 2 3

Polska 791 995 1328 1581 403 515 596 672 3986 4542 6324 7996 Art. 45

Województwo 28 36 32 43 8 9 13 24 23 97 227 191 229 482

Polska 1188 1836 2442 2751 689 944 1077 1090 6319 8736 12549 12486 Art. 46

Województwo 29 29 35 49 12 16 15 26 31 208 221 115 509 505

Polska 4 24 6 4 22 76 Art. 46 a

Województwo - - - 0 - 0

Polska 27 36 57 49 41 63 74 61 61 66 115 104 Art. 47

Województwo 1 - 1 - 2 2 - 1 1 1 2 1 1

Polska 1146 1799 4358 7285 1614 2376 4993 7059 1896 2815 6651 11960 Art. 48

Województwo 17 19 48 109 15 17 52 82 112 55 59 77 179 284

Polska 566 707 532 526 639 784 609 544 728 897 741 726 Art. 49

Województwo 45 225 79 116 84 231 114 108 54 48 227 106 131 50

Polska 8 16 11 7 14 11 10 5 14 241 24 14 Art. 50

Województwo - 2 - 0 2 - - 0 1 - 1 1 0 1

Polska 4777 6639 9952 13461 16914 4225 5592 8237 9339 12968 15628 19649 29230 36178 47605

Razem Województwo 124 322 221 349 356 133 293 216 265 243 430 774 625 1152 1377

Udział % przestępstw w Województwie Świętokrzyskim w ogólnej liczbie przestępstw w Polsce

2,6

4,9

2,2

2,6

2,1

3,1

5,2

2,6

2,8

1,9

2,8

3,9

2,1

3,2

2,9

53

Źródło informacji: 1) Świętokrzyska Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach � dane statystyczne dotyczące Województwa Świętokrzyskiego z 2003 r. 2) Krajowe Biuro Ds.Przeciwdziałania Narkomanii � pozostałe dane statystyczne

W latach 1999 � 2003 odnotowano w województwie wzrost stwierdzonych przestępstw związanych z narkomanią. Zjawisko to może być związane z narastaniem problemu, ale też może wynikać z poprawy wykrywalności tego rodzaju przestępstw. Największą liczbę przestępstw w roku 2002 odnotowano: • z art. 46 co dotyczy ponoszenia korzyści majątkowych z tytułu udzielania środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwienia użycia lub

nakłaniania do użycia takiego środka lub substancji � Polska 12486 przestępstw; województwo 509 przestępstw co stanowi 4,1% przestępstw popełnionych w kraju;

• z art. 48 co dotyczy posiadania środków odurzających lub psychotropowych - Polska 11960 przestępstw, województwo 179 przestępstw co stanowi 1,5 % przestępstw popełnionych w kraju;

• z art. 45 co dotyczy udzielania innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwienia albo umożliwienia ich użycia lub nakłaniania do użycia � Polska 7996, województwo � 229 przestępstw co stanowi 2,9% przestępstw popełnionych w kraju;

• z art. 43 1932 co dotyczy wprowadzania do obrotu środka odurzającego lub substancji psychotropowej- Polska 1932 przestępstwa, województwo tu jest na dalszej pozycji i wskaźnik wynosi 35 co stanowi 1,8% przestępstw popełnionych w kraju.

Wysoki wskaźnik w Województwie Świętokrzyskim notuje się odnośnie nielegalnej uprawy maku tj. 131 przestępstw w roku 2002, co stanowi ponad 18% przestępstw popełnionych w kraju.

Tabela 61. Porównanie wskaźnika wykrywalności sprawców przestępstw z odsetkami przestępstw stwierdzonych przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w ogólnej liczbie przestępstw Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003

Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw 55,3 54,6 49,3 49,3

51,5

Udział % przestępstw stwierdzonych przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w ogólnej liczbie przestępstw

1,4 2,3 1,7 2,94

3,23

Źródło informacji: Świętokrzyska Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach W stosunku do roku 1999 w roku 2003 maleje wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw, natomiast istotnie wzrasta udział % przestępstw stwierdzonych przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w ogólnej liczbie przestępstw, co wskazuje na większą skalę zjawiska.

54

Tabela 62. Liczba przestępstw przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w poszczególnych powiatach Województwa Świętokrzyskiego w latach 2002 � 2003.

Podejrzani Postępowania wszczęte Przestępstwa stwierdzone Powiaty

2002 2003 2002 2003 2002 2003 Miasto Kielce 75 59 53 71 202 99 Busko � Zdrój 14 9 10 5 18 44 Jędrzejów 22 28 20 10 21 45 Kazimierza Wielka

14 6 13 9 14 6

Kielce 98 100 74 80 230 146 Końskie 12 8 6 6 19 12 Opatów 10 21 6 14 52 236 Ostrowiec Świętokrzyski

57 57 30 35 222 289

Pińczów 59 19 49 23 77 18 Sandomierz 19 15 10 23 30 37 Skarżysko-Kamienna

42 30 21 15 117 46

Starachowice 23 35 10 14 128 95 Staszów 21 26 9 5 220 388 Włoszczowa

2 2 1 1 4 15

Razem 393 356 265 243 1152 1377 Źródło informacji: Świętokrzyska Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach Powiaty, w których odnotowano największą liczbę przestępstw: Staszów, Ostrowiec Świętokrzyski, Opatów, Kielce Ziemski, Kielce Grodzki, Starachowice.

55

Tabela 63. Czyny nieletnich naruszające przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w latach 2002 � 2003 w odniesieniu do ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych w Województwie Świętokrzyskim i w Polsce Liczba stwierdzonych przestępstw nieletnich 1999 2000 2001 2002

Polska 15628 19649 29230 36178 Ogółem

Województwo 1591 1729 1310 1291

Polska 3554 4306 6681 7358 Przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

Województwo 45 131 156 170

Polska 22,74 21,9 22,86 20,34 Udział % przestępstw stwierdzonych przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w ogólnej liczbie przestępstw wśród nieletnich

Województwo 2,82 7,58 11,90 13,17

Źródło informacji: 1) Świętokrzyska Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach - dane statystyczne dotyczące Województwa Świętokrzyskiego 2) Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii -dane statystyczne ogólnokrajowe

Przestępczość wśród nieletnich przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w latach 1999 � 2002 zarówno w kraju jak i w województwie przyjmuje tendencje wzrostowe.

56

Tabela 64. Czyny nieletnich naruszające przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w Województwie Świętokrzyskim w latach 2002 � 2003 w odniesieniu do ogólnej liczby przestępstw stwierdzonych

Liczba stwierdzonych przestępstw popełnionych przez nieletnich 2002 2003

Poszczególne powiaty Województwa Świętokrzyskiego Przeciwko postanowieniom ustawy

o przeciwdziałaniu narkomanii Przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

Ogółem

Liczba %

Ogółem

Liczba % Miasto Kielce 353 43 12,18 262 8 3,05 Busko � Zdrój 60 5 8,33 77 - 0 Jędrzejów 52 1 1,92 55 26 47,27 Kazimierza Wielka 7 - 0 8 - 0 Kielce 390 - 0 326 14 4,29 Końskie 71 - 0 37 2 5,41 Opatów 79 22 27,84 79 12 15,18 Ostrowiec Świętokrzyski 205 40 19,51 193 20 10,36 Pińczów 58 - 0 53 1 1,89 Sandomierz 59 1 1,69 66 - 0 Skarżysko-Kamienna 105 29 27,62 270 1 0,37 Starachowice 86 11 12,79 78 8 10,26 Staszów 83 18 20,93 38 8 21,05 Włoszczowa

36 - 0 45 - 0

Razem 1291

170 13,16 1325 100 7,55

Źródło informacji: Świętokrzyska Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach Największy wzrost czynów dokonanych przez nieletnich naruszających przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w roku 2003 notowany jest w powiatach: Jędrzejów, Kielce Ziemski, Końskie nieznaczny w Pińczowie i Staszowie. W pozostałych powiatach obserwuje się tendencje spadkowe. Dostrzega się spadek przestępczości w Województwie Świętokrzyskim w roku 2003 w stosunku do roku 2002.

57

Tabela 65. Liczba osób skazanych prawomocnie przez sądy z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

1999 2000 2001 Ogółem Polska Województwo Polska Województwo Polska Województwo

Ogółem

207269

7613

222468

7627

314727

10036

Liczba skazanych prawomocnie przez sądy z ustawy o

przeciwdziałaniu narkomanii

2910

75

2833

156

4256

113

Ogółem

1865 24 2428 53 3802 78

z zawieszeniem

1445 20 1856 46 2778 59

Liczba skazanych prawomocnie na karę pozbawienia wolności z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

bez zawieszenia

420 4 602 7 1024 19

Źródło informacji: Krajowe Biuro Ds. Przeciwdziałania Narkomanii W statystykach sądów obserwujemy również trendy wzrostowe zjawiska. W roku 2001 na terenie Województwa Świętokrzyskiego zmniejsza się liczba osób skazanych prawomocnie przez sądy z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ogółem ale wzrasta liczba osób skazanych na karę pozbawienia wolności.

58

Tabela 66. Liczba osób skazanych prawomocnie przez sądy z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii na terenie poszczególnych powiatów Województwa Świętokrzyskiego

Liczba osób osądzonych 2002 2003

W tym z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

W tym z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

Skazani Skazani

Poszczególne powiaty Województwa Świętokrzyskiego

Ogółem

Ogółem osądzeni Ogółem W tym na karę

pozbawienia wolności

Ogółem

Ogółem Osądzeni Ogółem W tym na

karę pozbawienia wolności

Busko � Zdrój 1160 11 6 1300 11 3 1 Jędrzejów 1050 30 21 11 1136 12 9 4 Kazimierza Wielka 317 11 11 5 294 9 9 Kielce + Miasto Kielce 3145 40 37 35 3569 43 37 31 Końskie 1134 2 2 2 1216 4 4 3 Opatów 480 8 4 4 465 10 8 5 Ostrowiec Świętokrzyski 1452 26 23 16 1401 19 18 15 Pińczów 530 61 60 17 544 26 25 7 Sandomierz 1194 15 13 7 1336 17 15 9 Skarżysko-Kamienna 1442 13 13 6 1252 45 40 29 Starachowice 1459 14 11 8 1179 8 8 8 Staszów 657 3 1 1 636 6 5 3 Włoszczowa 453 692 2 2 1 Razem

14473

234 202 112 15020 212 183 116

Źródło informacji: Sąd Okręgowy w Kielcach, 25-372 Kielce, ul. Seminaryjska 12 a. Nie porównuje się danych statystycznych za rok, 1999 � 2001 ponieważ od 1 lipca 2001 r. zmienił się obszar właściwości Sądu Okręgowego w Kielcach. Wcześniej niewłączone były Sądy Rejonowe z Opatowa, Sandomierza i Staszowa. Wskaźniki osób skazanych prawomocnie przez sądy z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ogółem rosną w roku 2003 w odniesieniu do powiatów: Końskie, Opatów, Skarżysko-Kamienna, Staszów, Włoszczowa.

59

Wnioski: 1) Dane dotyczące epidemiologii zachorowań w wyniku nadużywania środków

odurzających i psychotropowych oraz przestępczości przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wskazują na problem uzależnienia również wśród osób dorosłych;

2) Rośnie przestępczość związana z naruszeniem przepisów ustawy o przeciwdziałaniu

narkomanii;

3) Przestępstwa naruszające przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dotyczą najczęściej handlu, posiadania i produkcji środków odurzających i psychotropowych; 4) Część powiatów, w których odnotowano największą liczbę przestępstw legitymuje się wysoką stopą bezrobocia; 5) Do roku 2002 obserwuje się w województwie tendencje wzrostowe czynów popełnionych przez nieletnich, w roku 2003 występuje ich znaczny spadek; 6) W statystykach sądów obserwujemy również trendy wzrostowe zjawiska przestępczości narkotykowej z dużą dynamiką do roku 2002, w roku 2003 nieznaczny spadek. Notuje się skazania na karę pozbawienia wolności. V. REKOMENDACJE 1) Upowszechnianie wiedzy o badaniach ESPAD i sukcesywne wdrażanie ich w województwie w celu

monitorowania rozmiarów tego zjawiska wśród młodzieży szkolnej na terenie wszystkich gmin i powiatów Województwa Świętokrzyskiego oraz racjonalnej alokacji środków finansowych przez różne instytucje na działania profilaktyczne wśród młodzieży szkolnej;

2) Rozwijanie współpracy międzyinstytucjonalnej w organizowaniu działań profilaktycznych; 3) Wypracowanie systemu przepływu informacji o zagrożeniu zjawiskiem narkomanii między różnymi

instytucjami w kierunku wczesnej interwencji w grupach zwiększonego ryzyka społecznego oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób uzależnionych od narkotyków ze szczególnym uwzględnieniem instytucji ochrony zdrowia, policji i pomocy społecznej;

4) Rozwijanie i unowocześnianie szkolnych i środowiskowych programów profilaktyki uzależnień

uwzględniając oferty zarówno dla dzieci i młodzieży jak i dla dorosłych; 5) Upowszechnianie i wdrażanie programów dla liderów młodzieżowych ze względu na fakt,

iż grupy rówieśnicze mają duży wpływ na rozwój zjawiska narkomanii, którzy posiadaliby umiejętności wpływu na kształtowanie kultury organizowania wolnego czasu i promowania zabawy bez narkotyków;

6) Rozwój programów redukcji ryzyka związanego z okazjonalnym używaniem narkotyków; 7) Organizowanie szkoleń dla osób realizujących programy profilaktyczne, w tym dla nauczycieli i wychowawców oraz innych profesjonalistów pracujących z młodzieżą, w zakresie nowoczesnych metod pracy;

60

8) Organizowanie edukacji społecznej przy udziale masmediów;

9) Informacja i edukacja osób zatrudnionych w instytucjach, które organizują czas, wypoczynek i rozrywkę dla dzieci i młodzieży:

• na temat używania narkotyków przez młodzież i z tym związanych czynników chemicznych; • na temat przepisów prawnych związanych z narkomanią • na temat możliwości udzielania pomocy osobom uzależnionym;

10)Animowanie rozwoju trzeciego sektora na polu zapobiegania i zwalczania narkomanii

w powiatach o ograniczonej aktywności obywatelskiej, jako istotnego potencjału materialnego, kadrowego i ekonomicznego; 11) Rozwijanie w środowiskach lokalnych instytucji i działań, które mogą stanowić dla dzieci i młodzieży zdrową alternatywę do spędzania wolnego czasu i realizowania ich aktywności;

12) Aktywizowanie samorządów terytorialnych do uczestnictwa w inicjatywach ogólnokrajowych;

13) Zapewnienie dostępności do świadczeń medycznych dla osób uzależnionych od narkotyków w psychiatrycznych oddziałach pełnodobowych i innych; 14)Wspieranie działań mających na celu poprawę dostępności do usług terapeutycznych dla skazanych uzależnionych od środków psychoaktywnych; 15) Certyfikacja osób zajmujących się terapią uzależnienia oraz inne szkolenia dla osób prowadzących

leczenie, rehabilitację i ograniczanie szkód zdrowotnych; 16) Upowszechnianie programów redukcji szkód zdrowotnych w rozpoznawanych środowiskach narkomanów; 17) Rozwijanie infrastruktury dla celów reintegracji społecznej i zawodowej narkomanów

i ich rodzin;

18) Analizowanie zabezpieczenia potrzeb i środków na świadczenia dla klientów pomocy społecznej, którzy rekrutują się również z grupy osób uzależnionych od narkotyków i uwzględnianie ich w bilansach potrzeb i środków do projektu budżetu w zakresie pomocy społecznej.

Załączniki - 1 szt.: Placówki prowadzące leczenie i rehabilitację osób uzależnionych od środków psychoaktywnych.

Narkotyki Raport Narkomania -...

Documents

Transcript of Narkotyki Raport Narkomania -...