Poglavlje 15

Poglavlje 15Multiplikacija depozita i proces formiranja novane maseCentralna banka- vladina agencija zaduena za nadzor bankarskog sistema i sprovoenje monetarne politike.Banke (depozitne institucije)- finansijski posrednici koji primaju depozite od pojedinaca i institucija i odobravaju kredite.Deponenti- pojedinci i institucije koji polau depozite u banke.Dunici banaka- pojedinci i institucije koji pozajmljuju od depozitnih institucija i emitenti obveznica koje depozitne institucije kupuju.

Uesnici u procesu formiranja novane masePasiva u bilansu stanja tj. novac u opticaju i rezerve naziva se monetarnom pasivom FedaZbir monetarne pasive Feda i monetarne pasive ministarstva finansija SAD naziva se monetarnom bazom1. Gotov novac u opticaju-koliina gotovine kojom javnost raspolae2. Rezerve- obuhvataju depozite u Fedu i gotovinu kojom banke fiziki raspolau

Ukupne rezerve mogu se podijeliti na :Rezerve koje Fed zahtjeva da banke imaju obavezne rezerveI sve dodatne rezerve koje banke same odlue da dre viak rezervi1. Dravne hartije od vrijednosti. Obuhvata hartije od vrijednosti koje emituje ministarstvo finansija SAD, a koje su u vlasnitvu Feda. Poveanje dravnih hartija od vrijednosti kojima Fed raspolae dovodi do poveanja novane mase.2. Eskontni krediti- Fed moe da obezbjedi rezerve bankarskom sistemu i odobravanjem eskontnih kredita bankama.Monetarna baza (primarni novac) predstavlja zbir novca u opticaju C i ukupnih rezervi u bankarskom sistemu R.MB=C+R Fed ostvaruje kontrolu nad monetarnom bazom na osnovu kupovine i prodaje dravnih hartija od vrijednosti na otvorenom tritu to se naziva operacijama na otvorenom tritu, kao i na osnovu produenja eskontnih kredita bankama.Kontrola monetarne bazeUticaj kupovine na otvorenom tritu na rezerve zavisi od toga da li prodavac obveznica zadrava iznos od prodaje u gotovini ili u depozitima.Ukoliko je u pitanju gotovina, kupovina na otvorenom tritu nema nikakvog uticaja na rezerve, ukoliko su u pitanju depoziti, rezerve se poveavaju za iznos kupovine na otvorenom tritu.Operacije Federalnih rezervi na otvorenom trituUticaj kupovine na otvorenom tritu na monetarnu bazu uvijek je isti (monetarna baza se poveava za iznos kupovine), bez obzira na to da li prodavac obveznica zadrava iznos od prodaje u depozitima ili u gotovini.Uticaj operacija na otvorenom tritu na monetarnu bazu daleko je izvjesniji od uticaja na rezerveFlotiranje i depoziti ministarstva finansija u Fedu su dvije stavri koje utiu na monetarnu bazu a nad kojima Fed nema kontrolu.Privremeno neto poveanje ukupne koliine rezervi u bankarskom sistemu nastalo usljed procesa kliringa ekova koji obavlja Fed naziva se flotiranje.Ostali faktori koji utiu na monetarnu bazuKada u bankarski sistem Fed usmjeri jedan dolar dodatnih rezervi, depoziti se viestruko poveavaju-proces se naziva multiplikacijom depozitaKreditiranjem banka zapravo stvara transakcione depozite, a poto su oni dio novane mase, kreditiranjem ona zapravo stvara novac.Banka nije u poziciji da odobrava kredite u iznosu koji je vei od vika rezervi koje ima prije odobravanja kredita.Multiplikacija depozita:prost modelBez obzira na to da li banka korsiti svoj viak rezervi za kreditiranja ili za kupovinu hartija od vrijednosti, uticaj na ekspanziju depozita bie isti.Viestruko poveanje depozita koje nastaje usljed poveanja rezervi u bankarskom sistemu naziva se prostim depozitnim multiplikatorom.

-zadravanje gotovine-zadravanje vika rezervi

Kritika prostog modelaPoglavlje 16Determinante novane maseFed ima veu kontrolu nad monetarnom bazom nego to ima samo nad ukupnim rezervama, tako da ovaj model povezuje promjene u novanoj masi s promjenama u monetarnoj bazi. Tu vezu prikazujemo na osnovu monetarnog multiplikatora (koeficijenta koji promjene u novanoj masi povezuje sa odreenom promjenom u monetarnoj bazi)Model formiranja novane mase i monetarni multuplikatorM1 (gotovina i transkacioni depoziti)Novanu masu M povezujemon s monetarnom bazom MB na sljedei nain:M=m X MBVarijabla m predstavlja monetarni multiplikator koji ukazuje na to koliko se novana masa mjenja shodno odreenoj promjeni u moneatrnoj bazi MB.Poto je monetarni multiplikator vei od 1, promjena u monetarnoj bazi od jednog dolara uzrokuje promjenu novane mase koja je vea od jednog dolara.Faktori koji odreuju veliinu monetarnog multiplikatora.- Odluke deponenta u vezi s gotovinom kojom e raspolagati i transkacionim depozitima-Zahtjev za obaveznim rezervama koji bankarskom sistemu namee Fed-Odluke banaka u vezi s koliinom vika rezervi takoer utiu na monetarni multiplikator.

Pretpostavka da odreeni nivo gotovine C i vika rezervi ER raste proporcionlano transakcionim depozitima Dc= (C/D)=koeficijent gotovinee= (ER/D)= stopa vika rezervi

Monetarni multiplikator je manji od prostog depozitnog multiplikatora.

Izvoenje monetarnog multiplikatora

Iako se viestruka ekspanzija depozita deava, takve ekspanzije nema kada je u pitanju gotovina.Dakle, ako se jedan dio poveanja primarnog novca usmjeri u gotovinu, taj dio ne podrazumjeva viestruku ekspanziju depozita.ta se deava kada se jedna od varijabli promjeni, pri ostalim nepromjenjenim uslovima?Ukoliko se stopa obaveznih rezervi na transakcione depozite povea, potrebno je vie rezervi jer su se obavezne rezerve na transakcione depozite poveale.Monetarni multiplikator i novana masa su u negativnoj korelaciji sa stopom obaveznih rezervi rFaktori koji odreuje monetarni multiplikatorPromjene u koeficijentu gotovinePoveanje c znai da deponenti konvertuju dio transakcionih depozita u gotovinu

Monetarni multiplikator i novana masa u negativnoj su korelaciji sa koeficijentom cPromjena u stopi vika rezervi e Kada banke poveaju koliinu vika rezervi kojom raspolau u odnosu na transkacione depozite, bankarski sistem e imati manje rezervi koje podravaju transakcione depozite. Ako je nivo MB isti, banke e smanjiti kreditiranja i izazvati pad nivoa transakcionih depozita i pad novane mase, dolazi i to smanjenja m.Monetarni multiplikator i novana masa su u negativnoj korelaciji sa stopom vika rezervi eNa stopu vika rezervi utiu prevashodno dva faktora1. trine kamatne stope-stopa vika rezervi e u bankarskom sistemu u negativnoj je korelaciji s trinom kamatnom stopom i.2. Oekivani odliv depozita- stopa vika rezervi e u pozitivnoj je korelaciji sa oekivanim odlivom depozita.Centralna banka ne moe da samostalno da odredi a ni predvidi koliko e se banke zaduivati kod Feda.Monetarnu bazu moemo podijeliti u dvije komponenteMBn- nezajmovna monetarna baza pod kontrolom je FedaDL-Drugi dio koliina baze koju stvaraju eskontni krediti od FedaM=m X (MBn + DL)Ostali faktori koji odreuju novanu masuNovana masa je u pozitivnoj korelaciji sa nezajmovnom monetarnom bazom MBn

Ukoliko je nezajmovna moneatrna baza MBn nepromjenjena, vei broj eskontnih kredita od Feda utie na stvaranje dodatnih rezervi (samim tim veu MB) u bankarskom sistemu, koje se koriste za podravanje vie gotovine i depozita. Dakle poveanje DL uslovie poveanje novane mase.Novana masa je upozitivnoj korelaciji sa nivom eskontnih kredita DL od FedaPretpostavimo da je stopa obaveznih rezervi 10 % (izraena kao koeficijent 0,10), novac u opticaju C=400 milijardi dolara, transakcioni depoziti D=800 milijardi dolara, viak rezervi ER=0,8 milijardi dolara, koliki je monetarni multiplikator?c=C/D = 400milijardi/800milijardi=0,5e=ER/D=0,8milijardi/800milijardi=0,001

Primjer:

Poveanje monetarne baze za jedan dolar izazvae poveanje novane mase za 2,5 dolara.

ta se deava sa vrijednou monetarnog multiplikatora u primjeru koji smo dali u sluaju kada se r povea sa 10 % na 15 % (pri ostalim nepromjenjenim varijablama)

Kao to vidimo dolo je do smanjenja monetarnog multiplikatora zbog poveanja stope obaveznih rezervi