MILIDUCHMJEZ ZABYOM A WNOSU

MILIDUCHMjez zabyom a wnosu

Powdanko ze serbskich stawiznow

Lubomr Jaro

RENECO 2009

Lubomr Jaro 2009 Translation Frantiek Vydra, Jurij rak 2009 Illustrions Petra nokhausov 2009ISBN 8086563219

Moto:Wosud je te to, ha jn dodnimy.

7

WLBA WJWODY

to mamy znimi ini?, wopraa so wodyki jedynz onow jeho druiny. Miliduch sukny zramjenomaja wotwobroi swojej woi wot pomjenjow palaceje so go-maanskeje wjeski. Ped nim stejee rjdka jatych woja-kow mcneho kejora Korle Wulkeho, koti zapalichupi swojim nadpade do sowjanskeho kraja nkotre drjewja-ne wjeski we wokolinje. B to poslednja skupina njepee-low, kotru bchu serbscy jzdni zajeli.

Zwjazaje peco dweju ksebi, zo njebychu ekny mh-li. Pekupcy zwuchodnych krajow nam za tajkich njewl-nikow derje paa!, praji Miliduch.

Tnle b nkotrych naich ludi mori, mjez nimi teony a mae do. Ze swojimaj woomaj sym tnle njeskutkwida, woae wn rozhorjeny kanc ze spaleneje wje-ski, pokazujo zprawicu na wysokeho, naduteho fran-kowskeho wojaka zdohej erwjenej brodu.

Je tomu woprawde tak?, wobroi so wodykana wobwinowaneho wojaka, tola tn nio njerozumjee.

t zwas ri nau r?, zawoa Miliduch, ale nichtzcuzych wojakow so njepizjewi. Hakle kusk pozdio stupiz rjdki mody mu doprdka.

Ja wau r rozumju, praji wn. Tu bude peoowa, kazae Miliduch.

8

Mjeztym zo poa cuzy modenc wojakej-brodaej n-to powda, hladae wodyka kedbliwje na njeho. Nje-be zdraseny ka druzy, njemjee w rukomaj br,ale na sebi brunu dohu suknju ka mnich. Na nohomajmjee koane krnje, na mjezwou b wide, zo je tnlemody mu zwueny rozmyslowa, te pohiby jeho rukowbchu pijomne. Na hrudi zybolee so may ki. B bjezdwla jedyn ztych prdarjow, koti w tym asu pepra-chu wn sowjanski kraj. Nadobo frankowski wojakna prdarja zarjeji. Njeb jasne, to tn roznjemdrjenyFrank na mnicha woae, wide pak b, zo wn Sowja-now zacpwa. Pi tym hroee jemu zrukomaj. Jedynze serbskich wojakow jeho ztostym kijom skludi.

Mnich wujasni Miliduchej, w im ta hida ti: Wn pra-ji, zo njebude so ped tobu zamowje, dokel sy bjezb-ny, pohan, wotmowi mnich, hladajo zrudnje na zemju.

To rka, zo wn nas zacpwa, dokel smy pohanjo,wospjetowae pomaku Miliduch. Mori, kradny a wsyzapale je to snano nto chwalobne?, praji Miliducha pohladny njenapronje na tomaerja. Ja wm, zo wriedo jenikeho boha Ale kajki wn je, hdy trjeba krej dia onow? Po tutych sowach sowjanskeho wodyki roz-lehny so iina.

Njediwajcy toho e prou, wodyka, zo jemu iwjenjezachowa, praji mody prdar.

Miliduch so zadiwa.ehodla? Dokel je wn kesan?, njerozumjee Mili-

duch.To potajkim rka, zo su jeno kesenjo ludo, byrnje

surowi a zli byli? Dowol mi, prou, chcye mnich pokroowa.To hio dosaha. Prduj tym swojim, i to ble trjebaja

ha ja, wodyka mnichowe sowa petorhny.

9

Toho brodaa pochostaje, ka sej zasui, a tychdruhich zwjazaje zpowjazom, ka bch hio praji, pi-kaza Miliduch. Densa budemy tu, na tutym mstnjepenocowa, pihotuje nclh.

Wojak zerwjenej brodu zrozumi, zo so jeho iwjenjebrze skni, a poa wte swarje, tola nicht njemjeejeho za.

Miliduch rozmyslowae wo mnichowych sowach. Tnadae sej iwjenje suroweho Franka zachowa, dokel jewriwy. Wobeju wjaza kesanska wra. Wn ma prawjew tym, zo wuwoa krej zaso druhu krej, wjeba druhuwjebu. Zstnistwo wak njesm njepochostane wosta.Najlpje by wzo byo, wjnam so wuwiny, ze susodamiw mrje iwi by. Ktomu pak trjebamy mcneho wjedni-ka, kotry by witke nae sowjanske splahi za tule mysli-ku zahori. Snano jnu tajkeho zmjemy!

Pikaza, zo knjemu mnicha piwjedu. Tak so sta. Kak mi wujasni, zo ty nau sowjansku r wobknje-

i?, praee so Miliduch. Chcu Bohu sui, a k tomu pytam pdnu pdu,

wotmowi mnich.Sym so praa, hde sy nau r tak derje nawukny,

chcye wodyka wde.Wau r tak derje znaju, dokel sym ju wot swojeje

maerje nawukny, wotmowi mody mnich.Wuskuowar wn je! Wotrodenc, ki Frankam su-

i!Daj jeho powsny na ibjecu pdla toho brodaa!,

woachu onojo druiny. Miliduch wdee, zo su mjez cuzymi wojakami mnozy,

ki su sowjanskeje kreje. Bchu to peradnicy, kotrym ni-ma wri.

Kak rka?, praee so mnicha Miliduch.

10

Wenedus. Tele mjeno sym dsta, jako piwzach kesan-sku wru.

A w naej ri?Nimam druhe mjeno, twjerdee modenc.A kak je e twoja ma mjenowaa? Mody prdar kesanskeje wry na tele praenje njewot-

mowi. To w rukomaj elezny ki, hladae knjebju.Miliduch hadee zruku swoje orne wosy. Wobstej-

nose wuwiwachu so trochu hinak, ha b woakowa. Pue mnicha, njech de, hde chce. Poslednju prstwu mnicha Miliduch pak wotpokaza, zo

dari witkim jatym njepeelam swobodu, a wotsali sodo lhwa.

Poa so mika. Wokoo wohnja zesydachu so onojodruiny, wodykojo, lechojo a upanojo. Zaklinachu ps-nje a jimace zwuki tarakawy. Miliduch stupi so kwulkemuwohnju, praji hdys a hdys nto nkotrym ze swojich swr-nych wojowarjow, chwalee rjekowske zaderenje w bitwje.Potom sydny so knajwyim rozkazowarjam splahow, kot-i wuradowachu a hdnoachu njedawnu bijecu, w ko-trej njeb pewjele woporow. Falowachu jeno to: Semila dwaj bratraj ze Zahorja. W tostej mje sy wida bewobwjazy ranjenych, kotre kryjachu huboke buznyzboja.

Jute rano zahe so kdy zaso domoj nawri. Densasu so sknnje zhubili za horicontom posledni Frankojo.Jich postupowanje peiwo Luanam, Powjanam a druhimsplaham na juhu zadere so njeporadi. Gomaenjo,kotrych nawoda rkae Semil, peshowachu Frankow,ale wot toho wokomika, jako pidetaj jeho synajdo frankowskeje jatby, stataj so tutaj z jich zwjazkarjemi.Zbytk serbskeho wjska so nkak komdee, tu nade

11

na gomaanskim teritoriju jeno drobne skupinki fran-kowskich wojakow.

Sknnje e zetkam, luby Miliducho, witae swojehopeela zposmwkom Lipanski wodyka itnik. Ztobumamy peco wuspch w boju. To b woprawde wulkotnamyslika, nadpadny njepeela zteje hubokeje wudr-cy. Ha doposledka njejsu tui scya nio pytnyli.

itnik petorhny swoju nar a napi so mjedowinyzkoaneho mcha. Miliduch zltom do ase pjeenehomjasa zakusny. Swojeho peela itnika znajee hio dohoa jara derje. Tu b sej wsty, zo bude itnik dale pow-da.

Snano njetrjeba domoj j, peprouju e ksebido Lipska. Tam me wotpony, rjekny peelnje, a jehobe zuby so jemu w ere swachu. Pi tym dyri Miliduchatak mcnje na chribjet, zo to jemu dych wotrazy.

Njech e Pjerun pochosta, itniko! to njejsu Fran-kojo zamhli, to so ntko tebi poradi. Tute sowa wupra-ji Wojisaw ze splaha Koledianow, itnikowy zdalenypiwuzny. Wn nawjedowae may wotrjad, kotry njedaso wot Frankow zaje. Njetrajee doho a wn woi zadelia padny spicy zwulkeho kamjenja do zeleneje trawy.

Je to chroby wojak a sprawny mu, posudi Miliducha pohladny druhim muam mjezwoi, sedacym wokoowohnja, runje ka witcy druzy znaich. itnik nygnyzhowu, b ztajkim mnjenjom pezjedny. Te wn pisu-ee gomaanskemu zwjazkej a mjerzae so, zo njezamSemilej zao na pomoc pi. Prawa piina jeho za-komdenja tehdom b, zo akae na Miliducha. Btajpeelej, wobmaj b hio wjace ha ticei lt. Jeju cha-rakter b wak rozdlny. itnik b zrstny, wysoki mu,jeho mjezwoo peradowae, zo je owjek kruteje wole,

12

ki so w jenikim wokomiku rozsudi. Miliduch b wyi,b zwueny ble wo witkim pemyslowa. Zhromadnje pakbtaj na bitwiu njepewinjomnaj. Wjednikaj, kotraj nje-mjetaj runjea. Miliduch znii njepeelow ka mcnaoma wulkeje wody a hnydom so zaso wri do hubokehorozmyslowanja.

Zeznaoj btaj so wonaj ped ltami pi wjnskejwuprawje do Durinskeje. itnik b tehdom peprosyMiliducha do swojeje twjerdizny, hde so Miliduch pr-ni kr zetka zRadmilu, swojej pozdiej mandelskej.

Mj wutrobny dak za peproenje, ale ntko sy tyna rjede. Slubju i, zo pijdu ktebi na wopyt, rue budemi to mno. Z cyej swjbu pijdu, tuchwilu pak dyrbjuwro domoj. Radku a di widach posledni kr pedposlednim ponym msakom. Je te nuzne pi plnymdle popomha, na ukach trawu syc.

W jeho sowach b nto styskniwe. Kedbliwje sucha-jo na peelowe sowa nygae itnik, zo rozumi.

to wy mnie k zaderenju wjwody Semila?, wopra-a so Diwok, chroby a njesmilny nawoda ze splaha Niia-now, ki mjeztym zmoweje nocy pide a so kpeelomajpisydny. Bjez jeho mui je nas jeno poojca. Frankojomaja mjeztym nowych bojownikow.

to mjee po twojim zdau ini?, na to itnik.Wobaj jeho synaj staj w frankowskim zajeu. Njech jejusam wulki Pjerun kita, zo so brze zaso knanej wri-taj.

Hdy by tnkr sasom druhim splaham znamjo da,bychu so Frankojo dawno w swojej kreji kupali. Wn pakchcye wn dobytk za sebje. Haj, wn wohnjowe znamjozapali, tola hakle w tym wokomiku, jako zhoni, zo libajeho ludi na tajku syu Frankow njedosaha. B witko skazy.

13

Chcye wo jeno za sebje a ntko nima nio. To je sejzasui, hree so Diwok.

Njesudmy jeho tak njenapronje, doda mrnjeitnik.

By da ty te tak ini, Miliducho?, chcye Diwokwde. Jeho mjezwoo b krejerwjene.

ehodla so prae? To tola wotwisuje wot wobstej-nosow. Semil so aneje bitwy njestri. Njeje tola zbitwiaekny, ale zhubi dweju synow to b za njeho pewjele.Lubuje jeju pewo, praji Miliduch. Wn pimny za koanymch zmjedowinu a so napi. Smy nael pepozde pili.

Obodria wjesele owkachu, wupraji ze zstnymposmwkom Diwok.

Witcy bchu zrudni, dokel tole njeb prni kr, zopodprowachu Obodria w bitwje Frankow a zo wojowa-chu peiwo swojej sowjanskej kreji.

t nas w pichode do boja powjede ?, pida wo-dyka, a jeho sowa skutkowachu ka njepijomny, zymnydeik. Frankojo hroachu Semilej, zo njem serbske splahinawjedowa, hewak jeho synajTo b woprawde wanepraenje: t bude na ole zjednoeneho wjska serbskichsplahow? Je jara nuzne noweho naolnika nanajspniowuzwoli. Wjsko bjez nawodnika to njesm doho tra.

To, to b Diwok praji, je wrno. Trjebamy sylnehoa mudreho mua, ki by nas ped nadpadami Frankow ki-ta. Ja tajkeho mua derje znaju, pizjewi so itnik.

Po mojim zdau dyrbimy doaka, ha bude po-sedenje sejma, praji Jawor ze splaha uianow.

ehodla? Smy tu nimale witcy. Faluja jeno Semil,bratraj ze Zahorja a elen ze splaha Lagoanow, zna-peiwi Diwok.

Po mojim mnjenju, pokroowae Jawor, dyrbjapi wobjednanju tajkeje nalenose witcy pitomni by.

14

Wosebje bratraj ze Zahorja. Frankojo w naim kraju do-ho njezwostanu. Spnje pokradnu, to je jim hd,ale do naich hrodiow a do hubokich lsow sej njez-wrja. Bjezdwla budu so boje, zo ludo ze Semilowejedruiny jich tra nadpadnu.

Sy praji, itniko, zo znaje mjeno tajkeho mua, ko-try by mh na nawoda by. t to je?, praee so nch-t.

Wn tu mjez nami sedi, b wotmowa.Praj n sknnje, koho mni. Snano sebje samoho?

Nkoti poachu so wte smje. Wzo sebje nic. Miliducha! b itnikowa wotmowa.Wojowarjo, sedacy koowokoo wohnja, hladachu

kedbliwje Miliduchej mjezwoi. Tn pekwapjeny na itnika pohladny a potom praji

ponim:Mjez nami je tjto sprawnych, zmuitych mui, kma-

ich ha sym to ja.Knim sue ty, itniko, abo Wjelk, te Goluba abo

i zama nae splahi wjes. Ma prawje, mjez nami su te druzy wurjadni ludo,

petorhny itnik jeho.Wjwoda wak me by jeno jeniki znich. to m-

nie, brata? Ja mnju, praji diwy Lutognw, zo je Miliduch ta

prawa wlba. Njeb enje nikomu znas nio zeho sini,ma dobru howu a w bitwach bywa peco zmuity.

Haj, te my smy ztym pezjedni, wotmowichu wit-cy wodykojo. Wojisaw, kotry runje wotui, pak mjeenajwtii hs. Habowae so, zo je spa, jako so tale wa-na wlba zapoa.

Semil njeby ztajkej wlbu pezjedny by. Njesmmyzaby, zo je dotal wn na wjwoda, zawoa njenadicy

15

Krut, wodyka Lownow. Jeho teritorij dtkae so mjezymcnarstwa Frankow. B znate, zo ma Krut zwiski z Durin-kami a Baworami.

Mno, zo ma prawje, ale ka widi, Semil tu ntkomjez nami njeje a drje te w pichode njebude, zna-peiwi Lutognw. Sy snano peiwo naemu mnjenju?

Haj, to sym. Wjwodojo su peco ze splaha Gomaa-now woleni byli, abo te ze Serbia. Ze splahow, kotre suiwe na wuchode, njemjachmy enje swojeho hownehonawodu. To pak njeje to najwanie. Miliduch pjeado naich pibohow njewri, doda Krut.

to Gomaanow nastupa, da ru tudy w jich mjenjeja. Mj ze Semilom smj ze samsneje swjby. Te Miliduchma wurjadnych prjedownikow. Jeho ona Radka pochadaznaeho splaha. Je wak spodiwne, zo ri wo naichpohanskich pibohach Wmy derje, zo wopytuje twjdwr nimale wdnje wjele kesanow. itnikowe sowarzachu ka wtry n. Ja so samo diwam, zo tu mjeznami sedi. Sy tola zwueny za Frankami na konjach pihi.

Krut hladae zhidu itnikej do woow. Witcy woako-wachu, zo so wn w najbliim wokomiku na itnika wali.Muojo bchu jara rozbudeni a showachu napjee, toso dale stanje.

Ma snano hinai, lpi namjet? Sebje samoho waknjenamjetuj, praji itnik. Koowokoo zaklina smch.Krut ujee so zranjeny a pimny za wtrym noom, ko-try na rokim koanym rjemjenju wisae.

Suchaje, brata, njesware wjace, prcowae so sta-ry Lutognw witkich zmrowa. Wadi mee sopo wlbje. t zwas njeje pezjedny zMiliduchom? Wjet-ina pitomnych bywae mjez sobu nkak piwuzna, tumha so rozkora sta wany zadwk, samo bj, kotry by

16

pezjednos serbskich splahow wohrozy. Zastupnicy spla-how mjelachu, byrnje mjeno noweho wjwody za nichjara wane byo.

To rka, zo nicht z was njeje peiwo tomu.Lutognw hladae kedbliwje wodykam mjezwoi

a stany zwulkej dostojnosu. Miliducho, praji wn swjatonje, sy wuzwoleny jako

na naolnik. W pichode nas witkich do boja powjede,bude kita nae wobsydstwo a nae iwjenje. Sy ztutejwlbu pezjedny?

Woi witkich zoichu so na Miliducha. Tn rozhlad-ny so dokoawokoo. Potom pomau stany a rjekny:

Njejsym sej enje mysli, zo mje za wjwodu wolie. Jeto wae pee, tu njemu wa rozsud wotpokaza. Mjemj dak! Budu so prcowa, zo njebych was pesapi.

Po tutych sowach witcy zajuskachu. Kdy chcyeMiliduchej swoje zboopee wupraji, jeho wobjima,jemu ruku poti abo jemu swoju swru wuzna.

Rados wodykow mjee swoju piinu w tym, zo bewobeny nadawk wlba wjwody sknnje nimo a zoso poradi rozkorje mjez serbskimi splahami so wuwiny.

Pows, zo bu Miliduch za wjwodu woleny, so spnjerozri kdruhim wohnjam, pi kotrych sedachu bojow-nicy. i tohorunja njeserpnje woakowachu, t budenowy wjwoda. Muojo zMiliduchoweho splaha so wje-selachu, zo je nowy wjwoda zjich kreje.

Wjwoda be mcny owjek, wn mjee prawo zwoasejm, b zdobom sudnik, howny jeho nadawk pak b ki-ta swj lud a wjes mui do bitwy. W tym asu zaahnychunimale kde lto Frankojo do serbskeho kraja. Pi tajkichnadpadach zniichu te ito na polach. Wjwoda bwoprawde wusahowaca wosobina. Wn so njenaboji,

17

wojowa zfrankowskim kralom, a to nic jeno zbrnjuw rukomaj, ale te zrozumom. To witcy wdachu. Noweb ka Krut praji , zo pochada nowy wjwoda zjednejezwuchodnych upow serbskeho kraja.

Rozmowy pi wohnju a znate serbske spwy klinachuha do pzdnjeje nocy.

Miliduch kroee ze itnikom a nkotrymi druhimipo wjnskim lhwje. Njeree jeno znawodami druinow,ale te zjednorymi bojownikami, napraowae so za jichstrowotu, za swjbnymi problemami. Hdys a hdys pilubi,zo pomha zmrowa tych, koti swarja, podakowa soza peproenje na wopyt, na swjbny swjede abona hotwu. Do swojeho stana wri so hakle do switanja.Ped sparom hie skrtka pora zBoeechom, hownymmnikom ornoboha. Potom na ou leo zadeli woia wusny, mjeztym zo so mnik sicha modlee.

Boeecha sej ludo jara waachu, tola nkoti so jehobojachu. Mjee dohe orne wosy, jeho woi witko koowo-koo wobkedbowatej. Jeho mjezwoo b wot snca bru-ne, deleka z hustej brodu wobrubjene. Wo jeho zmuitosisej ludo husto powdachu, ale wn b iwy pi drjewjanejswjatnicy ornoboha a iwjenje splaha ldma wobwliwowa-e. Ludo so znim zetkawachu zwjeta na woporniua za as wjnskich podawkow. Howny mnik bywaewadiwy, samotny owjek. Na druhim boku njeb mjezwobydlerjemi wutrobnieho zakitowarja serbskeho kraja,serbskeho ludu, jeho starych naokow a pibohow hajeho.

Cyu nc rozmyslowae wn wo Miliduchu, wo tym, zobu mody frankowski prdar na swobodu pueny, wo asu,kotry brze pide. W jeho mnymaj woomaj so byska-e.

18

Najble so roznjemdri, jako zasya, zo bu frankowskiprdar na swobodu pueny. Strachowae so te, zo zabudeMiliduch w pichode wru swojich prjedownikow. Wnje drje nosy do swjatnicy dary ka druzy, ale njediwajcytoho so mnikej zdae, zo so Miliduch starych pohanskichpibohow njeboji.

Na njebju schadachu zerja, nc so hio nachilee.Miliduch chcye so densa poda na daloki pu. Stopymdreho dyma podprachu njebjo, ludo leachupi wohniach ka mortwi wojacy na bitwiu. TeMiliduch wotpoowae na zemi pod opym kouchom.Pod howu mjee dorn trawy. Dychae prawidownjea zdae so, zo so w sparje ibale posmwa.

Mnik spominae na as swojeje modose. Swjatnicaornoboha be wot Budyina jeno po dnja peho puo-wanja zdalena. Nan a dd Miliducha ju husto wopyto-wataj. W tym asu zezna Boeech hakle w te potajnstwapohanskich wobrjadow a prcowae so wobknjei witko,to je kwenju nuzne. Miliduch abo Mil (tak wndoma, mjez swojimi bliskimi piwuznymi rkae) pewode-e tehdom nana a dda. Boeech a Miliduch btaj wotdatstwa dobraj peelej.

B so dopomni, zo je Mila te ntokr w Budyinjewopyta. Posledni raz to b, jako jemu dd zemr. Po nimpomjenowachu tehdom srjedio splaha a njedalokutwjerdiznu. Smjer dda b za Mila jara bolostna. Sta-ry Budy b hleca wukuba, a tn pi tym wot starca wjelenawukny.

Dd dyrbjee hlcej nana naruna, dokel b tn cyyas na hotwach abo na wojerskich wuprawach. Zjednejenjeb so hio mawri. Te jeju powaha b podobna.Mjeztym zo esachu sej ludo na ddu jara jeho mud-ros a zamnos pedwidenja pichoda, waachu sej

19

na jeho wnuku jeho peelny a uiwy poah kludom.Runje ztoho nasta jeho mjeno: Miliduch.

Jako zapoa nawjedowa cyu upu, njenoachu jehomjeno jeno onojo jeho rodu. KMilanam pidruichuso te zemjenjo a wjesnjanosa, nimo toho mali wodyko-jo. Dd pomjenowa wjes (a pozdie msto) Budyin, jehownuk pak poa twari mcny splah.

ehodla tu samlutki a trochu zrudeny sedi? Strau-je snano? itnikowe sowa mnikowe rozmyslowanjepetorhnychu. Tn so kitnikej piwobroi a mrnje wot-mowi:

W ty, pemysluju wo Miliduchu. Snano so i nto na nim njespodoba?, wopraa so

itnik a pohlada mnikej mjezwoi. Boeech mjeew cyym splahu wane mstno, te w cyej rokej swj-bje sej jeho esachu. W swjatnicy ornoboha so zetkawa-chu so Serbja zdalokeje wokoliny. Jeho wenja sej blewaachu ha wenja Mojby ze itawskich skalinow abowenja bliskeho Boboha, kotreho drjewjana swjatnicastejee trochu dale kjuhu, na niskim chomje. Njem po-boku tutoho mcneho mua mho Milej njemao ze-kode.

Spodoba abo njespodoba so. Witko nam pichodpokaza, wotmowi mnik a stany. Je najwyi as dalej.

Te ja pdu kswojim hlcam, zawse njejsu hiewotuili. Mamy densa ped sobu zhromadny wak pua,snano pidemy lo dale, rjekny itnik a so wotsali.

Lhwo wotuee ze spara. Na wulkej pestrjeni lhwapoachu so pohibowa bojownicy, zawaleni do kouchow.i najspnii myjachu sej hio njezwoo w zymnej wode

20

njedalokeje rki, mjez nimi Miliduch. Jeho ruce a nozebtej po dohej nocy sprostnjene, ntko krej zaso w jehostawach prudee. Potom sej dohe wosy sesa a poda sokswojej druinje.

Stawaje, hlcy! Wzmie sej na pu nados cyrobya njezabude te jatym jd sobu wza. Wjedro zmjemyrjane, snano budemy wjeor zaso doma. to chce?Ztutym praenjom wobroi so Miliduch na Weneda aboWnka. Tele sowjanske mjeno su jemu onojo druiny dali.We woomaj wjwody poa so zaso byska.

Rady bych Arnulfa tak pohrjeba, ka to kesenjo in-ja.

Mni toho erwjenobrodateho kadlu?, chcye wjwo-da wde a pohlada ktostemu bukej, hde wisae hieFrank z koanym wlewom wokoo ije.

i, ka chce, sym pezjedny, kiwny z ruku a postrowiWojisawa, kotry sej ducy mje zarjemje powsny.

KMiliduchej pichadachu te druzy, koti chcychuso znim a jeho druinu wutrobnje rozohnowa. Mjer-wjeca so ponim rozpui. Bojownicy wrachu sow maych skupinach zkonjemi do swojich wsow a sydliow.

Sya sy wtre woanje na konje, poslednje postrowypeelam a orty.

Huboki, bjezknny prals srbae do sebje jedyn pokbojownikow po druhim.

Gomaenjo a Milenjo pokroowachu w smrje do wu-choda. Jich wodykojo jchachu pdla nich a dawachupo puu krtke pikazy a pokiwy pim bojownikam.

itnik rjekny Miliduchej: Ka i hio prajach, my dy-rbjeli so husio wopytowa. Naej swjbje moj so wob-stajnio zetkawa. Tutn as je njewsty. Frankojo nam

21

hroa ze swojimi panochtami, nicht znas njew, hdy nasMorana ztutoho swta wotwjede. Te moje ony bychutebje a Radku zaso jnu wide chcyli.

Twoje ony su jara pilne, itniko, to je znate. Zeleduwukonjeja wone wjele wuitneho da. Twoje pola, br-nje a skt so hladajcy powjetuja.

Telko skotu, swini a ita nima drje nicht druhi. A wjelesuownych, pewjele.

Haj, njemu skori, wuzna itnik zposmwkom.Mj Lipsk je bohaty. Hdys a hdys pijdu ke mni zemjen-jo a so praeja, ha njejsym nkajki kuzar. Woni pjea ni-maja telko wuspcha. Najwjace starosow nainja mi Korla,mnju kejora Korlu Wulkeho, roznjemdri so itnik. Lt-sa steji na polach wjele ita, nimamy pak chwile je njea wjaza. Njech jeho Pjerun wozmje!

Miliduch njeb nio wotmowi. Hladae ped sobu, jehowoi btaj ka njepitomnej. Pooiwi swoju prawicu jemuna ramjo, wopraa so itnik: Wo im rozmysluje?

Wo twojich sowach, praji ze sabym hosom Miliduch.A to mni?Sym wo frankowskim kejoru wjele rozmyslowa. Je to

njepeel nas wch. Wn ma so za knjeiela swta, snanoza boha. A w bitwach peiwo nam sele wn do boja najhr-ich zstnikow. A te tych prdarjow. Njebude doho traa na sowjanski kraj bude z nimi pony, skoree wjwoda.

Ma prawje, ale praj mi, kak je mno, zo sy tomu pr-darjej da swobodu?, wijee itnik zhowu. Sy njewlnikam mh, kotry by nam wuitny by.

Na druhim boku dyrbimy nael wuzna, zo wn, tnfrankowski kejor, njeje tajki hupy. Wn daloko doprdkahlada. Pohladaj no, kajke brnje jeho wojacy maja.Na dobytym teritoriju pikazuje wn kltry twari, tekamjentne hrody a twjerdizny. Na swojim kejorskim

22

dworje podpruje wn wumcow, klini tam hudba.Wudom widi luksus.

Sy da w mse Aachenje pi nim by?N, tam enje njebch, ale to njeje wane. Pekupcy a druzy

ludo, koti su Korlowe sydo wopytali, wo tym husto pow-daja, praji wjwoda. Dyrbimy hie wjele wot njeho wukny.

Chce snano za njeho witace wrota staji da, jeho polanas peelnje powita a praji: Tu sm sej witko wza,knjeielo swta: nae ony, naich njewlnikow, ito a wucyrobu. To witko sua tebi. Mi so zda, zo mjee Krutprawje, rjekny z hrkim hosom itnik. Miliduch pohlad-ny wokomik itnikej mjezwoi.

Njerozumju, ehodla ty wo tajkich wrotach ri. Dyrbi-my jeno wot Frankow nawukny to, to by nam wuitnebyo ? dobry mje, rjana drasta, kleany bk, brnje. Nickupi, ale nawukny, kak so tajke wcy zhotowjeja. Potombychmy sylnii byli a bychmy so lpje wobara zamhli. Za toledyrbimy wjele woprowa ha na to jenike: nau swobodu!

Praj, kak ma so tole docp?, chcye itnik wde.Byrnje swojeho peela hio wjele lt zna, poradi soMiliduchej jeho husto nkak pekwapi.

Mam we howje plan. Tn mody frankowski prdar jemi pomha tole wumysli, smjkotae so Miliduch. Wu-jasni peelej nadrobnje, to chce w pichode ini. Po jehosowach itnik zadwlowa: To so i njezelachi.

Snano ma prawje, ale ja druhi pu njewidu. Chcychwo tym planje bjesadowa zpichodnym wjwodu.Tehdom pak hie njewdach, zo budu ja za wjwoduwuzwoleny, wuzna Miliduch. Dyrbju te mysliki zjed-noi ka paerki na naijnym rjeazku.

Ped bojownikami, ki so domoj wrachu, wupe-strwae so bjez knca ls. Muojo so brze zhubichu mjez

23

wysokimi bukami. Za lsom rozdlichu so do doheju a-how. Jedyn wotboi do Lipanskeho smra, tamny podaso na wuchod kBudyinej.

itnik a Miliduch zastataj na kromje lsa, dokel pi-de as rozohnowanja.

Nimam blieho peela ha tebje, Miliducho, rjeknyitnik hnuty. Chcu i pomha we wm nastupanju, nje-zabud, zo e w twojich planach podpram. Njech da iPjerun mc, zo by so i witko poradio, praji itnika wobja krue Miliducha. Postrowiwi jeho posledni kr,spchae na konju za swojimi wojakami.

Te Miliduch jchae spnje doprdka a brze bna ole swojeje druiny. Hromade znawodami splahapokroowae na wuchod. Jako so w dalinje slborny pasobja zybolee, njeb snco hie napo pua swojeje wd-neje njebjeskeje drhi. Pi rce witcy zastachu. Zwjazanedohe waki drjewa pomhachu pim wojakam na druhibrjh rokeje rki pepuwa, jzdni pak sedachu na swo-jich konjach a peprichu objo bjez wosebitych eow.

Miliduch b z konjom prni na druhim brjohu. Sydnyso do zeleneje trawy a ze stwjelcom trawy w hubje wob-kedbowae swojich ludi. Kdy derje wdee, to maini. B snny de. Miliduch wuwdomi sej rjanospirody dokoawokoo. Konjace hrude pewinychuz lochkosu omy obja, zrstni muojo zdohimi kijemiw rukomaj wjedechu te jednore de ze stotkami pichkbrjohej na druhej stronje. Pibrjh obja so rjenje zelen-jee. Na hazach tomow spwae ptaina, mdre njebjozeehliwym bulom snca stejee wysoko nad nimi.

Wjwoda hladae na napeiwny brjh, z kotreho pedpo hodinu na swojim konju pepuwa. Nadobo so jemuzdae, zo wostaji tam cye swoje dotalne iwjenje. Tu je rjanapiroda, ptaki fifola - a tam morjeni ludo, krejerwjene

24

pomjenja, pjsnjeny brodaty Frank, njeznaty mody pr-dar a jeho, Miliduchowa wlba za wjwodu. Zdae so, zosta so tole witko w jenikim krtkim wokomiku. Praeeso sebje samoho, kak b to mno, zo njeb sej prjedy w-domy toho bjezknneho horja ranjenych, zrudnych wo-sudow wobydlerjow wotpalenych wsow. Pemao jehojimachu woi wlowanych a mortwych, pa onowa wustrane dace mjezwoa.

ehodla? Te jeho wabjee sawa, nawrt zbitwowzbohatym dobytkom, to, zo ludo juskachu a wobdiwachujeho zmuitos. N, wn hio tehdom we wutrobje ujee,zo tajke iwjenje njeje te prawe. Chcye by sawny, boha-ty, mcny. Za tym tohorunja druzy edachu. Wn pak derjewdee: Ntko sym wjwoda, wot mojich pikazow wotwi-suje wosud druhich.

Z napeiwneho brjoha bliee so d z wulkej skupi-nu jatych. Prdku stejee frankowski prdar Wnk aboWenedus. Bh w, kak jeho prawje mjenuja. W rukomajderee ki, ki mjee wokoo ije powsnjeny. Miliduchakae, doni d njedopawi. Da prdarjej pikaz, zo byhnydom knjemu pio.

Njemu wostaji swojich bratrow w njezbou, prajikesanski prdar.

Bude peoowa, kazae jemu z hrubym hosomMiliduch. Widee na Wnkowym mjezwou, zo so mo-dy prdar jeho boji. Wjwoda zara wtio:

Wojacy kejora Korle, suchaje kedbliwje, to wamntko zdlu. Stejee ped skupinu jatych, a mnich wjwo-dowe sowa peoowae. Sym so rozsudi, wam witkimmios wopokaza!

Prjedy ha mee Wnk te sowa do cuzeje re peo-i, so serbscy wojacy zadiwachu a njemachu sej wujas-ni wjwodowe zaderenje. Za tajku libu zrstnych

25

a wojowanja kmanych njewlnikow mhli tola wot pekup-cow zwuchoda njeliomne mnstwo slbra, brnjow, kon-jaceho gratu a debjenkow za swoje ony m. Njediwajcytoho chce wjwoda jich pui. Frankojo tu stejachu bjezswojich brnjow a nimale bjez kdeje drasty. Jich brnje,rije a drasta to b ntko dobytk za Serbow. Chrystusnjemjee na sebi wjace ha wy, wusmowachu kesan-skich Frankow serbscy bojownicy.

Praje swojemu kejorej, zo Serbja hio dale wojowanochceda. Nochcemy wa mtk, wae iwjenje, ale nochce-my te zhubi te swoje. Njech so kejor Korla njezwri peiwonam wojowa, hewak so te wae wjsko wri domoj tak kawy ntko: bjez brnjow, bjez wobua a bjez drasty.

Tole trjechi w tym lpim pade, pispomni nchtze serbskich bojownikow.

Chcemy zkejorom Korlu w mrje iwi by, ka runo-prawni partnerojo. Ntk die a njesware. Bude dakow-ni, zo njejsmy wam nosy a wui wotrzali.

Miliduch pytny, zo wosta mody prdar tu stejo a hladaeraz na d zjatymi Frankami, raz wjwode do woow.

Te tebi sym wzo mios wopokaza, praji Miliduch.Sm znimi wote.

Wnk mjelee. B sye, zo so jei sobukesenjona njeho hnwaja. Wn b tola jeniki ze witkich, kotre-ho Serbja njejsu pepytowali a njejsu jemu nio wzali.Ztym b wn Frankam podhladny. Mnjachu, zo wn ntoza chribjetom peiwo nim ini.

Zkotreje swjby sy?, praee so Miliduch dale, njewo-akawi na swoje prnje praenje wotmowy.

Suam do splaha Mojanow, praji njerady Wnk, ko-try hladae za du zjatymi. d be hio napo rkia so pomau wotsalowae. Wtre swarjenje b njediwajcytoho derje sye.

26

Sy snano syn wodyki Trocha? Toho ja znaju. Smj jnuzmojim ddom na jeho statoku pi puowanju nclhdstaoj. B rue knanej, njech wn w, zo njejsy w bitwjeiwjenje pisadi.

Bych rady tu pola tebje nto tydenjow wosta, prajiWnk. Miliduch so pi tutych sowach postri.

ehodla?Bude mje tra trjeba, b Wnkowa wotmowa. To

wjwodu pekwapi. Plan, wo kotrym ree zeitnikom,poa so zwoprawde, wn pak na to njeb pihotowany.Nadobo mjee zai dotal njeznateje bojazliwose a samoesownose ped nkajkej wyej mocu. Po krtkim asuso tutn zai zaso zminy a wjwoda naby swoju prjedaw-u runowahu. Wobroi so kWnkej znamjetom:

Sym ztym pezjedny. Won je kda ruka trbna, je-lizo chce nam woprawde pomha. Hladajo kedbliwjena prdarjowe mjezwoo, widee w nim jeno kesanskupokornos.

Dale!, pikaza Miliduch swojej druinje a prcowaeso zdobom zwsi, ha je witko w porjadku. Pi a jzdnipoachu so pomaku hiba. Wjwoda jchae na ole swo-jich ludi a da so do smra na Budyin.

Jako bchu mstu blisko? tn hoberski hrd na nahejskale nad Sprjewju b znazdala wide?, pidrui soMiliduchej po prawym boku Boeech.

Wjeselu so, zo sy tu runje ntko, praji wjwoda, zo bysasom zadwa mnikowym praenjam. Prou e, wu-jasni naim ludom, ehodla wopokazach frankowskim ja-tym swoju mios.

Najprjedy wak dyrbi mi tnle swj rozsud rozoi,wotmowi pohanski mnik. Miliduch b na tajke zader-enje Boeecha zwueny, tu cyle mrnje znapeiwi: Bo-ko, snano derje rozumi, ehodla sym to sini. Mamy

27

nados starosow, zo bychmy na blide kdy de kuskchlba mli, zo njebychu diwje zwrjata nae kruwya wowcy potorhali a zo njebychu nas njenadicy ludo na-eje kreje nadpadnyli.

Ma prawje, po twojim mnjenju bude za nas lpje,jelizo nas nadpadnu Frankojo, wusmowae wjwodumnik.

Mr zFrankami to woznamjenja, zo bychmy w pi-chode jednu wulku staros mjenje mli. Miliduchej ze-zda so, zo wubudeja jeho sowa w mniku pozitiwnywoths. Pokroowae tu zwujasnjowanjom: Jelizo by-chmy frankowskich jatych zjich brnjemi a w drasena swobodu puili, mh by kejor Korla mni, zo soFrankow bojimy. Nimo toho bychu jei po puu po sowjan-skim teritoriju wjele kody naini mhli. Ztym zo smy jimzmnili wote domoj, ale bjez brnjow, rijow a drasty,njepokazachmy jeno swoju mc a sylnos, ale zdobomdobru wolu, zo chcemy znimi w mrje iwi by, wujasnizposmwkom Miliduch. Kejor sej me lochko zlii,kelko pjenjez bychmy mhli za jeho wojakow dsta.

Ty mni, zo chce wn mr ze Sowjanami m? N, naj-rado by sej cyy swt podisny a , znapeiwi Boeech.

Mamy jemu kdu piinu nadpadnjenja naeho krajawza, praji mnikej Miliduch. Trjo sej oo, hladaeBoeech mjelicy doprdka, pez howu swojeho konja.

Po mojim zdau bychu i jeho wojacy w samych ko-lach a bosy mhli derje sui jako wur za nadpad, pra-ji Boeech.

Nadijam so, zo e brze wopytam, tu zmjemoj skad-nos wo tym pore. To nastupa tola nas witkich, Mili-duch rozmowu zakni.

Sy pi mni peco witany, wotmowi mnik, kotrywjwodu wutrobnje lubowae. Miliduch pytny w jeho

28

sowach wosebity nutkowny zynk a wdee, zo metajso dore.

Wobydlerjo Budyina zhonichu wot psow, zo so Miliduchze swojej druinu blii.

Witachu ntk wutrobnje noweho wjwodu serbskichsplahow, jich wodyku Miliducha. Tn sedo na konju wit-kim na postrow kiwae, zpeelnym posmwkom hladaena njeliomnu rjdu witacych a hdys a hdys na peelaabo znateho zawoa. Tnle swjedenski de so zhromade-nym huboko do pomjatka zary. Witcy zauwachu, zo nje-b na ole serbskeho luda enje nicht wjeti a dostojniista.

29

MILIDUCHOWY WOTMYS

Bliee so as wysokeho njebja a hubokich nocow.Wodnjo w snnych pruhach rjee cuni wtik w ls-neho powtra a rano zahe posyeneho syna. Burja honja-chu swoje stada na pastwu. Di jachu w Sprjewi rybya raki a te najwjete znich pokazowachu pihladowarjam.Zemja wonjee za zrawjacymi podami, chcye woteda tu-tn swt najmdim potomnikam.

Miliduch pozasta znkotrymi muemi na kromje pola,hde wysoke stwjelca pecy rosechu. Wn wza penukosu do dnje a pooi zornjatka do erta. B spokojom.

Memy nje, zorno je zrae. Jelizo njebudeja krupybi, budu ltsa n jara dobre.

Mamy wak tudy najlpu pdu, praji horde Budy,mdi wjwodowy kuzenk, kotry dsta swoje mjeno wotsawneho dda. A modeho skotu mamy ltsa wopraw-de wjele elata, jehnjata, rbjata. koda, zo je nammjedwjed kruwu roztorha. Ja pak jeho brze popadnua skncuju toho kosmaa. Modenc be zroseny kadoroseny mu, ale mjezwoo be skoro hie d-sowske.Pod nosom mjee hio mlike wusy. Prcowae so rez hubokim hosom, ale b to kusk smne. Podarmo so pr-cowae runa so dorosenemu, nazhonitemu muej.

Ty so woprawde toho kosmaa njeboji? Ztymi, ko-tre w lsu rady md lizaja, njejsu orty. Husio stanje so

30

njezboo. Dopominam so hie derje na nkotre wopory,na Mrzenu, Mynka, modeho Wjerbu Najlpje je, telestrane zwrjo njemjenowa, hewak sej je owjek k sebipiwoa. Mudri ludo tole derje wda, mjenuja jeho to-hodla kosmaa, brunaa abo toho, ki rady md j.

My pak sej radu wmy, praji Miliduch, zasadujo soza pachoa. Snano pdemoj jnu hromade na hotwu.

Pohladaje, tamle Radka de, zoi kedbnos wit-kich do druheho smra Krch, ki te suee do wjwodo-weho rokeho piwuznistwa. Jelizo derje widu, da wonanto w rubiku njese.

Ty jeno na jd mysli, posmwkny so Wora, kotrymjee wudmo Kzlik abo Kzlacy rk. Pohladaj na sebje!Ma hio brjuch ka hornc zTornowa. Jelizo bude daletelko js, puknje so hie.

Wora dsta tele wudmo hio w datstwje. Kozo bejeho jnu na dworje na rohaj wza, pozbhny jeho a kolab rzdrta.

To e nio njestara, Kzliko, ty mi jd njedawa, wot-mowi Krch zranjeny.

Nio za zo, ale dyrbi na sebje ble kedbowa. Nje-dawno sym na twoju onu Draku hlada. Mi so zda, zo jenkajka sucha. Ty zawse doma witko zj a jej nionjezwostanje, starosee so Wora.

Kazach Radce, zo nam nto kjdi pinjese, dokelbudemy densa dos doho wonka sede a bjesadowa,zdli witkim Miliduch a de swojej onje napeo.

Sknnje sym tu, zaklina miy hs Radki. Nadijamso, zo bude witkim derje sode!, praji wona. Rozmowaso petorhny. Najble so pitomnos rjaneje ony wuskut-kowa na modym Budyu. Jeho mjezwoo so zaerwjeni,ehodla zoi woi kzemi. Druzy muojo hladachu na rjanumodu onu zltom. Jenice Krch injee to bjez zajima.

31

Radka mjee dohe brune wosy, jeje cunje woblio bwoprawde rjane.

Tole je woprawdita hosina, Miliducho, praji z jima-cym hosom tosty Krch, wido na bym rubiku mjaso,twarok, chlb a wjele zeleniny.

Prou, daje sej sode, wupa witkim Radka a pohladnyna swojeho mua. Byrnje hromade iwaj byoj hio nto lt,wotkrywae Miliduch na swojej onje peco nowe dopokazynjewdneje rjanose. Wobdiwae te jeje wuiknosa nazhonitos, zkotrej wjedee domjacnos a ratarstwo.

Ty sej nio njewozmje?, wopraa so Radka jeho. Wzo inju to zwulkim ltom. Dakuju so i, wot-

mowi wjwoda a suny sej do huby kusk twaroka a chlba.Lubos mjez nimaj b wobstajna. Radka so derje dopomi-nae na tn wokomik, jako b so znim prni kr zetkaa.B jej dosponje jasne, zo stanje so tutn winy wysokimu, zmuity a pony iwjenskeje mocy, zjeje wosudom.Ka zakuzana hladae tehdom jemu do woow, do woblia,wobrubjeneho zmowej brodu. Njeb nuzne znim re,mysliki sapachu jemu zhowy bjez jenikeho sowa. Wonasamo wrjee, zo ma wn zwisk knkotrym zpohanskichpibohow, dokel zam te pichodne podawki pedwide.Nic pipadnje su ludo jeho na oo witkich serbskich spla-how wuzwolili, za wjwodu. Njebtej to jeno jeho zmu-itos a spny rozsud, ale te jeho peelny poahkjednorym ludom. Miliduch! Tele mjeno woprawde derjezwuraznja, kajki wn je.

Hde stej naju dsi?, wopraa so wjwoda. Radkab w tych wokomikach hie daloko wro, w dopomjen-kach na modos a prnju lubos.

Wadka je jej sobu wzaa, zo by jimaj mae kki poka-zaa, praji Radka. A to ini Wnk, tn frankowski pr-dar?, chcye Miliduch wde.

32

Densa rano poa nowy ob za konje ze mrkowehodrjewa dypa. Poojca je hio hotowa.

Je jara wuikny, to dyrbju wuzna, doda zponej hubuKrch. Jeho wce w tunym wobliu hladatej na wjwodu.By wulka koda bya, tajkeho pilneho daerja zhubi.

Sym pytnya, zo waa dowka Ludka na njeho hustozwulkim ltom hlada, kany ze swojimi sowami RadkaKrcha. A wona njeje jenika znaich holcow.

Mi so zda, zo to njeje patny owjek, mnjee Wora.Je sej hio dowru mnohich zdoby. Zmodinu ma hiodobre poahi. Ja so za njeho zasaduju, Miliducho.

Te ja mnju, zo je wn drje dobry owjek, praji wjwo-da pomaku a b wide, zo ma swoje sowa derje rozmys-lene. Na druhim boku su wak mjez nami ludo, kotijeho rady njewida. Mnik Boeech je mje samo warno-wa. Miliduch ree dale wo tym, zo te nkoti jeho pi-wuzni Wnka rady nimaja, ehodla? Wnk njeje zjichrodu, je zdaloka knim pio a ma pjea wjele welakichnjedostatkow. Wane je te to, zo su jeho hromadezfrankowskimi wojakami zajeli. Snano jich najble roz-njemdrja, zo prduje wn wude wru do jenikeho boha.Lpje je m mjez nami sakskeho abo durinskeho jateho,ale tnle pacho je wotrodenc!

Miliduch b hinaeho mnjenja. Wn zauwae weWnkowym zaderenju nto wutrobne, nto nadobne.Miliduch spzna, zo tn mody mnich chce, zo by so wit-kim lpje o. Jeho prdowanje wo jenikim bohu to jejeno knk koka, kotry je zmjechkeho drjewa dany.

Ludo so boja, zo knam toho jich Chrystusa pi-wjede, praji Krch.

Wn chce sej najprjedy zdoby nau dowru a wjaceasa, mnjee mody Budy. Peiwo modemu prdarjejwn nio njemjee, jemu pak so njespodobae, zo ma

33

mnich wuspch mjez modymi onami a holcami, zo so jehomjezwoo witkim lubjee.

Tu w Budyinje je wjele rjanych a zajimawych ludi,mjez nimi su te cuzy pekupcy, znapeiwi Radka.

Budy mjerzae so, zo ta rjana wjwodowa ona jehoza nima, mnjo, zo je hie do.

Brze zmjemy pilenos jeho lpje zezna, skniMiliduch rozmowu a poda so kswojemu domej.

Nazajtra knjeee wot zaneho ranja w Budyinje zasoiy wobchad. Pastyrjo honjachu skoata na uki, krcea do lsow. Na dworach gagotachu husycy, bchu te sy-e kokoki a wtry hs kapona. Nimale w kdej chceowkae pos.

Kruwy a konje pebywachu na pastwiach hio wotnala. Wjeor je do wobhrodenja honjachu, zo njebychuje wjelki abo mjedwjede skncowali.

Kde ranje klinee nhde wjesoy spw. Holiaspwachu, dokel so zaso nowy de zapoa. Ludo wo-tuachu ze spara a dyrbjachu zaso zastara sebje, dia skt. Najhri njepeel b za nich hd. Piinow b wje-le: wjny, suche wjedro, chorose, doha zyma a smjer.Jelizo b nan w swjbje zemr, tradae zwjeta cya swjbanuzu. Ma dyrbjee di zastarowa, a jde b za nje hdysa hdys pemao. Jelizo btaj wobaj starej zemrojpi nkajkim njezbou, bywae woprawde zl. Di za-starowachu najblii piwuzni abo susoda. Te choria zbraeni, koti njemachu so sami zeiwi, z hodomtradachu. Jich wosud wotwisowae wot sobuelneje wutro-by druhich.

Miliduch znajee derje te struche stawizniki. Bywaejara uiwy pinjezbou druhich a pytae za mnosu, jimiwjenje wuli. Hio w swojej modosi proee swojeho

34

dda Budya, zo by jemu zbrnje mk penych zorn-jatkow da, zo by najchudim pomha mh. Budy tolejeno njerady injee. Jako nazhonity mu wdee, zo enjenjew, kajke budu lto po tym n. Jelizo so njedeuje,bude kde zornjatko trbne.

Miliduch stejee ntko pi wrotach a kiwny na Wnka,kotry b so runje do jeho domu wri.

Derje, zo sy hio tu. Wzmi sobu serpaj a pdemojna polo.

Dyrbimoj spcha, densa bude njeznjesliwa horcota!Wnk pohladny k njebju. Na bjezknnej mdrinje swe-e so hio ehliwy snny bul sowjanskeho piboha Swa-roga. Pijomny, chdacy wtik pemni so brze na horcuhelu.

Densa budemy syc pi puu do Lubija. Zorno je hiodosponje zrae a twjerde, tu njememy dlje aka. Byso zkosow wuronio, posudi mudry Miliduch.

Radka, njech so eled hnydom pihotuje, zo pde-my na polo. Wzmi sobu bow zymneje wody, zo mhli sonjencarjo w horcoe napi. Ja pak konjacy zapah wobsta-ram, doda Miliduch.

Mjeztym zo so Radka a Wnk spnje wotsalitaj, swojenadawki spjelni, spihotowa Miliduch wn trbny grata nimo toho sekeru zdohim toporom, hlebiju a tyknysej za koany rjemje wtry tesak. Njetrajee dohoa po kamjentnym puu jdee zapah pomau kjuhu.Wjwoda wjedee woa, ki drjewjany wz ehnjee,na powjazu.

Tole sym sobu wza diwich zwrjatow dla, wujasniMiliduch pokazujo tesak a hlebiju.

Kak so i pola nas spodoba?, praee so wjwodaWnka.

35

uju so tu derje, ka doma pola nana, wotmowi mo-dy mnich.

Mjez kamjenjemi wuhlada na wokomik wipnu kohlicu. Kohlicy su jara wuitne, dokel ja mye. Te kki

a paskulicy, rjekny mnich. Ma prawje, pihosowae Miliduch. Po krtkim mjelenju Wnk pokroowae: Chcu i wujasni, ehodla sym pi tebi. Wjwoda so zwjeseli, zo zapoa Wnk sam wo tym r-

e. Njewobdiwae jeno jeho wuiknos, ale te jeho ro-zumnos. koda, zo wn kjich splahej njesua. Tajcy ludosu trbni w kdej wjesce a w Budyinje, hde so najwa-nie nalenose splaha wobjednawaja, im ble.

Ja pidech za tobu, wjwoda, dokel da mi wtc bi-skop nadawk, mjez twojimi ludimi ewangelij ri. Te wotebi je ra, wo tym, kajki mudry nawoda sy a kak dostojn-je a estnje so zaderi. Dakowano Bohu b wn mj puktebi skrti.

Kak mi wujasni, zo sy hromade zfrankowskimi wo-jakami knam pio?, chcye Miliduch dale wde.

W mse Fulde su so wojacy na kemach wobdlilia dchu dale do serbskeho kraja. Tu so jim pidruich,dokel mjach samsny pu, rozoi Wnk. Miliduch nje-mjee piiny, jeho sowam njewri.

Sy so mh z njewlnikom sta, kdy wodyka swo-jich jatych na swobodu njepui. Sy by w bitwje jaty.

Dyrbju wuzna, zo spuach so na Boha a na tebje. Tole mi snano dokadnio wujasni, poada Miliduch

a zasta. Ka bch i hio praji, sy znaty te pola swojich nje-

peelow, wotmowi Wnk. to chce wtc biskop wote mnje?, praee so wjwo-

da njeserpnje.

36

Sele mje ktebi, zo bych e spyta za kesansku wruzdoby.

ehodla njejsy mi to hnydom praji? Dokel njeb k tomu pihdneje skadnose. Mni?, zasmja so wjwoda sucho. Njejsy prni ztych

prdarjow, koti su do naeho sowjanskeho kraja ahnyli.Kak mi wujasni, zo je e wa biskop ke mni psa a nick Jaworej abo Semilej?

To ja njewm, njeb mi nio nadrobnio rozoi, wuz-na Wnk.

Miliduch kroee znachilenej howudale. Ta be po-na napeiwnych myslikow. Za jeho chribjetom b widejedna zwow Budyskich manskich murjow. roki ka-mjentny pu so ntko pemni na wusku eku, ki wjede-e na kromu wulkeho pola, kotre witkim suee a kotremjenowachu obinu. Tu zapoachu nje.

iwjenje w Budyinje rozeznawae so porno iwjenjuw serbskich wjeskach we wokolinje. Zwisowae to z mst-nom, hde so msto wupestrwae. B to kiowaniopuow, kotre wjedechu z juha do sewjera, ale te zwu-choda na zapad. Pekupcy zbliska a zdaloka tu wikowachuznajwelakoriimi tworami.

A w mse mjachu nclh zawseny. Po puu w mo-wych lsach hroee jim husto strach, zo rubjenicy jichwozy nadpadnu a jim drohe twory zebjeru. Tu w msenad Sprjewju pak ujachu so wsi.

Wjwoda so hdys a hdys poda do wokoliny mstaa nade zwjeta nclh w drjewjanej chce wjesnjanow,hde so zajimawa rozmowa ha do ponocy wjedee.

Wn diwae na to, zo so wstota w jeho kraju skrui.Mjee wobrnjenu druinu, zestajanu znajzmuiiichmodych mui. Pi nim wuknjechu, kak maja so peiwo

37

rubjenikam wobara a do tare koki zprokom tle. Tena htwu znimi jzdee. Zdobom pewodachu jehona wane jednanja kdruhim splaham. kitachu te iwjen-je Miliducha, ale to njeb zwjeta trjeba, peto wjwodamjee ze susodami jara peelske poahi. Zemjenjo, kmje-ojo a lechojo wotedawachu dawki, kotre sej wjwoda a-dae. Dawki bchu te samsne, kajke be ped ltami staryBudy postaji. Miliduch njeb je po swojim wuzwolenjuzwyi.

Wosebitu staros wnowae Miliduch hrodej, to rkatomu dlej msta, kotry b z murjemi wobdaty. Tam byd-lee wjetina wobydlerjow. Tam so te chowachu skady ita,sele a druhich cyrobiznow. Njefalowae studnja zistej pit-nej wodu. W asu, hdy so njepeel mstu bliee, buchuwoinjene eke dubowe wrota a ludo zwokoliny smda-chu so te za spuomnymi murjemi chowa.

Wosrjed murjow stejee wulka drjewjana cha, w ko-trej wotmwachu so wuradowanja hownych nawodni-kow splaha. Bchu tu te hosiny a we wulkej rumnosichowachu so sudobja a mchi muki, hrocha a mjedu. Puzwjazowae nhde dwacei drjewjanych twarjenjowa wjedee dale ha khownemu zastupej do hrodianad Sprjewju.

Pola, pastwia a uki bchu zhromadne wobsydstwo.Zahrody a skoata suachu swjbam.

Zakad kdeje che bchu toste koliki, tchi buchuze somu kryte, sny bchu zpruikow spleene. Nutkab wohnio, na kotrym ony wdnje jd za cyu swj-bu warjachu.

Miliduch rozhladowae so po krajinje. njencarjo po-achu syc dohe stwjelca zkosami a ony wjazachu itodo snopow. Wjwoda piwoa hdys a hdys wjesele pilnym

38

njencarjam, postrowi jich wutrobnje a woni zposmwkomwotmowjachu. Zltom nuchae wjwoda zrae itne kosya potom zwtrym serpom wotsykny pecu za prni snop.Na tnle wokomik witcy njeserpnje akachu. Na to sodesatki serpow zakusowachu do wulkeho pola, stwjelcapadachu na zemju a hibiiwe ony wjazachu wuiknjepowrjesta.

Wnk a eled kroetej za wjwodu, a njeb nicht,t njeby pilnje pomha.

Te Radka wjazae snopy, di pytachu za brukamia zbrachu do korbika zybolace so kamuki.

Polo b pone Budyanow. Wuhladawi Wnka, zkajkej zahoritosu wn pi njach

pomha, jeho Miliduch chwalee: Widu, zo so da nje-boji. Njejsym woakowa, zo sy tajki pilny.

Wnk pozbhny howu, a be wide, zo na wjwodowesowa rady sucha.

Pdu te na druhe pola pohlada, praji Miliduch a zawjazasej kruio rjemjekaj na swojich rijach. Radka zdsomaj sede-e hio pod starym dubom a poa wobjedowa.

Praj mi, Radka, wobroi so knjej Wnk, ehodlawjwoda sam na polu da hromade zdruhimi? Wn matola nados elede. Radka zwjaza sej rubiko, stido njeho swoje rjane wosy a poswari na dsi. Hakle po-tom Wnkej wotmowi:

Wn lubuje do na polu. Prjedy bywae tam wot ran-ja do wjeora, ale ntko, hdy kejor Korla nam hrozy, nimahio chwile. Dyrbi z druhimi wodykami wuradowa,husto je po puu a praji jim, to je nuzne. Wot toho asa,jako jeho za wjwodu wuzwolichu, je nimale kdy denhde druhde. Doma jeho jeno zrdka widu, skore-e Radka. Hladae do smra, hde stejee Miliduch, roz-mowjacy so zwysokim muom.

39

Ntko ri runje zKzlikom. Tn poprawom rkaWora, wujasni Radka a pokroowae: Wn sua do nae-je swjby. Je to kuzenk, syn Miloweho wuja. Je jara na-zhonity ratar. Mil husto jeno znim a ze starym Krchomwuraduje, to pola nastupa. Widu, zo te ty rady na poluda, sy zawse doma nanej pomha, praji Radka, po-hladnywi ze swojimaj rjanymaj woomaj na Wnka.

Sym te znanom na wiki jzdi, wuzna Wnk, wob-kuzany wot rjanose wjwodoweje ony. Druhdy samodo Rzna na sktne wiki. Mamy wulki statok, wjele polow,ukow a pastwiow.

Mody mnich ree ze zahoritosu, Radka so jemu zda-e ta najrjea nska, kotru b w iwjenju zetka.

ehodla njejsy doma na nanowych polach wosta? Mam starich bratrow, i su nanowe pola namrli,

wotmowi Wnk. Sy so sam rozsudi z prdarjom by?, praee so Rad-

ka. Zbhny pi tym pisany kamuk, ki na zemi leee.Wnk wza karan zwodu a so napi. Hakle potom wotmowi:

Mj nan chcye, zo derje ita a pisa nawuknu. Praje-e, zo mam dobru howu.

Radka pytny, zo mnich we sebi nto chowa, nto, pedim by najrado ekny, abo zo za nim podarmo pyta.Moda ona prcowae so zrozumi, wo im wn pemys-luje a z im so bdi.

Miliduch so wri a pohonjowae witkich zaso do da.Radka stany, wotstroni zruku mlike srjdki chlbaze swojeje suknje a wza zaso powrjesto do rukow.

Bliee so wjeor. njencarjo wrachu so domoj, na poluntko straowachu jeno snopy zwonjatymi kosami.Po drze kmstu pohibowachu so wozy, kopate pone ita.Nazajtra snano piwjezu zbytk. Pozdio budu z kosow wbrni zorno mi, znim so mchi napjelnja.

40

Miliduch de hromade zdruhimi domoj. opy w-tik wusui pt a njesee znazdala pijomnu w chj-noweho lsa a kjatych ukow. B sye woanje pastyrjow,koti ze stadom domoj kroachu.

Ludo ujachu pijomnos we wutrobje, nad zotymipolemi ita omjee so wonjaty powtr.

Ncht zaspwa staru pse, druzy so pidruichua dodaloka b sye tnle chr hosow, jimacych a istychka woda Sprjewje.

Zyba je kratarjej pileaa: Sy zaby na polu peny snop. Hospodar ptakej wujasnjuje: Blii so zyma, bude hd.

Nkoti wjesnjenjo poachu so spwajo wobjimowaa rejwa z jedneje strony na druhu. Te Miliduch wobjaRadku a uiweho, hnuteho Wnka.

W cyym kraju knjeee njesknny mr, huboki karka bjez brjohow. Wnk sej zruku woi wtrje. ujee,kak dobywa so jemu do wutroby dotal njeznate zaue. Wkltrje su so modlili a reli wo wulkej Boej lubosi, suwo njej w bibliji itali, suchachu na prdowanja, ale snadnjezbywae jeje wulkose dla mstno za tu powitkownumau, owjesku lubos. Ntko de poboku owjeka, ko-try njeznaje Boe sowo, jeho ruka wobjima jeho wokooije, a pi tym zauwa wjace lubose a bliskose zdruhimiha prjedy. Nadobo pnje dwlowa na tym, to b wuk-ny. Ble ha swdenje wo Chrystusu skutkuje lubosZbnika ntko na njeho zwutroby tychle njewriwych,pohanow. Wnk ujee, zo dstawa jeho kesanska wranowy, woprawdity wobsah. Tn pak jemu podawaja i,kotrym dyrbjee jn podawa sam.

41

Wjesnjenjo njemachu dodni, z kotrymi iwjenskimiproblemami so mody mnich zabra. Woni bchu strowi,nimale bjez kdeje drasty na le, ujachu so zboowni,peto piroda koowokoo nich b rjana. Wjezechu domojzpola nados ita, tu mjachu swj pichod zawseny.ehodla su trbne te hupe praenja nastupajo wnos?Pijimachu dakownje, to jim wosud pinjese. Tui ludosu bjez starosow iwi ka ptaki njebja, rozmyslowaeWnk wo Chrystusowych sowach. Tute ptaki wak supilne, woraja pdu, syja a nja.

Wnkowe rozmyslowanje bu nadobo petorhnjene. Za-sya pijomny hs modeho spwarja:

Snco hio njeswi nad naimi polemi. De so brze skni, wutroba mje boli

Nkoti so jemu pidruichu mcnje spwajo, druzypiposuchachu hosej modenca, ki skerje ka hlecwupadae. Wnk zau kusk tynose we wutrobje. B hnu-ty nic jeno rjanose tutoho spwa dla, ale melodija jemunapomni jeho mode lta. Wn njeb wo wjele stari hatutn spwar, ale wobdiwae tu swobodu a bjezstarostneiwjenje. Nael njeb wn nio tajke doiwi. Wot ranjado wjeora studowae, modlee so a zaso studowae. ita-e zeotnjene strony Stareho a Noweho zakonja, wlowa-e swoje mode o husto zpostom, to b za modehomnicha samozrozumliwa winowatos, zo bychu jeho du-chowne kmanose pibrali. Jako cyrkwinscy wuencyzhonichu, zo su pichodni mnia hio swoju bywu owjes-ku bujnos wotpooili a poskaja bjez kdeho spjeowanjana jich pikazy, poachu modencow pihotowa na mnisku

42

a misionarsku subu. Mnia wuknjechu, kak njewriwychpeswdi, zo je kesanska wra najlpa.

Mjeztym zo knjeee w Fuldaskim kltrje duch za-oiela rjadu swjateho Benedikta, bywae w zaderen-ju surowych wojakow, koti ehnjechu do serbskejezemje a mjachu w kltrje jeno krtku pestawku,pemao zbnose. Tui njesmilni bojownicy mjachunadawk, znamocu zapi mjenjehdnym pohanamkesansku wru. wlowanje a smjer btej jich rjem-jeso.

Howne heso rjadu Ora et labora ! (Modli so a daj!)pomhae Wnkej wosebje na spoatku jeho pebywanjaw kltrje woli zaue samoty daloko pre wot najbli-ich piwuznych. Wnk zajimowae so za stawizny a filo-zofiju, mjee wobdiwanja hdny rukopis a pomhae wot-pisowa Cyrkwinske stawizny jendelskeho ludu. B tewurjadny prdar, tu sta so zpomocnikom abta, ki nadar-jeneho modeho serbskeho mnicha podprowae. Jako sosta zmnikom, dsta druhe mjeno a wany nadawk: rikesansku wru mjez Sowjanami.

Selu tam tebje, dokel wm, zo derje wobknjei jichr. Potajkim budu woni tebi ble wri ha cuzbnikam.Njezabud, zo sy po kiznach dosponje nowy owjek.Zame pewiny witke zadwki. Jelizo bude i wo-prawde eko, spuej so na Boha, dawae abt pi rozoh-nowanju mnichej radu.

Sy zawse hio muny, to njech za densa dosaha,petorhny Wnkowe dopomnjenja Miliduch, kotry jehodoho wobkedbowae. o je mune, ale duch so wjese-li, praji wjwoda.

Mnich na njeho spnje pohlada a praji: To je sadazkesanskeje biblije.

43

Mni, zo sy prni prdar tu pola nas?, rjekny Miliduch.Njezauwa snano, zo su tule na polach nam bohojo blieha w twojich knihach?

Wnkej njeb pijomne, kak huboko wjwoda jemudo wutroby widi.

Ja wm, zo me wuba jara wuitna by. Dyrbi pakiwjenje podpra, ludom pomha.

Nadobo womjelkny. B wjace praji, ha chcye. Wn hio za tn krtki as wdee, zo bywa Wnk pr-

ni do da a posledni kblidu zjdu. Tak to tola dobrihospodarjo inja. Najlpe pruwowanje wak bywaja njewo-akowane ee, tehdom so spznaje, kotre woprawditewotpohlady owjek ma.

Miliduch so zradowa, wido na horicone jemu tak der-je znatu siluetu Budyina. Ped murjemi b wulka pestr-je zchkami a brzowym lskom. Tu so wotmwachuwiki. Stejachu tu zapahi a konje so pasechu na zelenejtrawje.

Pekupcy pokazowachu swoje twory: za mui noe, se-kery a mjee, za ony pat a zoane debjenki do wosowa rjane pjerenje.

Snco so runje chowae a w snnych pruhachbyachu so slborne debjenki a brnje. Te skupinazMiliduchom na ole pozasta a poa sej twory na wikachwobhladowa. Najble zajimowae so wjwoda za dohewtre mjee, piwjezene zwukraja. N, tajku kajkos serb-scy kowarjo hie njedocpwachu. idowski pekupczwuchoda so ped Miliduchom pokoni. Wzawi sej jedynzmjeow wopraa so:

Kelko pai tnle mje? Daj, to ma: kou, pjenjezy, konja, sel, md, wsk, praji

pekupc a zdli wjwode: Jelizo so woprawde zajimuje,da mam hie nkotre druhe mjee, su te jara dobre a wtre.

44

Jedyn mi dosaha. A wjwoda jn wupruwowa. W pichode hio njesmm mjee pedawa, pokro-

owae id.ehodla nic?, chcye wjwoda wde.Kejor Korla zakazuje wuwoowanje brnjow na wuchod.

Dyrbimy pez Erfurt abo Magdeburg j, wuzna idowskipekupc.

A tam was budu pepytowa, nwrno?, zrozumiMiliduch nowy zako.

Byrnje opo byo, zauwae wn nadobo zymne d-tknjenje.

Je so i nto stao?, praee so pekupc. N, nio njeje, spyta wjwoda njepijomne zaue

wottas. Pid ke mni domoj a ja i tn mje derje za-pau. Bude zawse spokojom.

Mam jeno tn jedyn sobu wza?, chcye tamny wde.Kelko jich ma? Pje? Wzmi witke sobu, wotmowi

jemu Miliduch. Mjeztym zo so id huboko pokoni, de wjwoda

kwrotam w manskich murjach. Radka pytny, zo njeje nto w porjadku, tu so man-

delskeho wopraa, to b so stao. Frankojo so zaso do Serbow hotuja. Kejor zakazuje

pedawa brnje na wuchod, wujasni Miliduch. Tu dyrbimy sej je sami zhotowje!, wupraji Radka jeho

mysliku. Wjwoda so posmwkny, byrnje to jara wany problem

by. To njeje tak jednore. Dokonjamy drje brnje kowa, ale te

frankowske nimaja runjea. Woni maja lpe elezo, njezho-towjeja znjeho jeno mjee, ale te druhi wjnski grat.

Njewrju, zo nai rjemjeslnicy njejsu kmani zhotowjesamsne wudki. Pohladaj na Wemira, praji Radka.

45

Wysoki zrstny mu zornej brodu woini runje durjedo rumnose. Mjee dohe njeesane wosy a mjezwoodiwjeho mua.

Kak so i de?, zara na njeho wjwoda. eleza mados?

Nael jeno jara mao. Wera su mi nto piwjezli,ale to njedosaha, wotmowi hoberski kowar.

id je mi runje zdli, zo frankowski kejor pikazuje,zo njesmda so jich brnje knam do serbskeho kraja pe-dawa, praji Miliduch.

Tu sej te frankowske brnje dyrbimy sami wza. Budeto za nas wulka lpina njetrjebamy za nje nio pai!smjkotae so kowar, ki so zaso swojemu du piwob-roi.

Ntko w, ehodla nimamy swoje brnje lpe, ha jeFrankojo maja. Mamy mao rudy, kotra so na elezo kr-je. Mje zteje hubjeneje rudy so lochko w boju zlemi. Tedobri, wuikni kowarjo nam pobrachuja, praji zrudnjeMiliduch. Wemir tn je mjez nimi wuwzae. Dyrbimyw pichode hie wjele wot nich wukny. Najprjedy wu-jednamy znimi mr, peprosymy jich rjemjeslnikow knama nawopak pselemy naich knim.

Kak chce tole docp? Mni snano, zo woni nampomhaja?, dwlowae Radka.

Po mojim zdau budu nam pomha, ale dyrbimy wa-ne wumnjenje spjelni, wotmowi Miliduch.

Kotre?, praee so z bojazliwym hosom Radka. Dyrbimy jich jenikeho, kesanskeho Boha piwza. Nadijam so, zo ty sam tole nochce. Sy da hio zaby,

kajke njezboo je nam pinjes? Njetrjeba zFrankami wo-jowa, dokel tuteje mysliki dla e twoji ludo ka perad-nika skncuja. Wosebje Boeech by peiwo tebi sta. Wn

46

aka jeno na tajku pilenos, rozhori so ona. Sy wotym hio znkim ra?

Jeno ze itnikom, wotmowi wjwoda. Tn je spuomny, bude mjele, mnjee Radka. Miliduch zasta a wn roznjemdrjeny praji : Ja wzo wm, kajke ee su ztym zwjazane. Nael nima-

my druheje mnose. Kejor chce pohanow k swojej wrjedo Chrystusa wobroi. Chce sej podisny witke druhe spla-hi a ludy. Ja pak nochcu, zo sknimy tak, ka su Saksojosknili. Frankowscy knjea jich do da na swojich polachnuzuja, te w bitwach swoju krej dyrbja za Frankow rozliwa.Jelizo chce nam Korla nanuzowa swojeho jenikeho boha,ehodla mamy so tomu zasakle wobara? Mjeztym budemydale na swojich honach da a wukny wot Frankow to, towoni lpje znaja a to bude nam wuitne.

Koho chce psa kfrankowskemu kejorej?, prae-e so Radka.

Toho samsneho, kotreho je knam psa. Wnka, bwotmowa.

To so i njeme poradi. Zabud tule mysliku, pra-ji Radka.

Miliduch jeno huboko zdychny a praji ze sabym hosom: Mnju, zo dyrbjeli to znajmjea spyta.

47

WNKOWA MISIJA

W brnjach machu wudom ltue ito. Zorno,kotre chcychu nalto wusy, chowachu we wuzbhanychjamach.

Pecy a roki b narosto w tutym le pewjele. Wit-ke sudobja bchu hio pone a b nuzne wulke mchi zho-towi.

Ltsa zawse njebudemy hd trada, wjeselachu sowitcy. Jeno te bitwy a wjny to je horjo, njezboo.

48

Miliduch wdee, zo je wotntka zamowity za pichodserbskich splahow. Dyrbjee tomu zadwa, zo jeho ludona bitwiach mrja. Tn, t na polach da a ito a sktplahuje, nochce puh z mjeom zamni.

Wn so derje dopominae na sowa swojeho mudrehodda: Zbrnjemi polo njezwora. Wo tym by chcyzonami swojeje druiny re. Snano jeho zrozumja.Najwjeti zadwk bude bjezdwla Boeech, tn w swo-jej zasakosi peiwo Frankam njepopui. By to po jehomnjenju perada na mcnym pibohu ornobohu bya.

Najprjedy bych m zWnkom pore, rozmyslowaeMiliduch. Je tu mjez nami hio dlje iwy, je rozumnya ludo jeho zwjeta lubuja. Bjez diwa! Wn sua knam.Je sowjanskeho pochada, ri derje nau maernu r, jehojazyk je hibiiwii ha nski.

Miliduch njeme jemu nio wumjetowa. Peco riWnk wo mrje a lubosi. Ludo jemu rady piposuchaja,wosebje modina a ony. Ze swojim zaderenjom hotujewn jim pu k zwoprawdenju jeho wotpohladow.

Wjwoda stany a hladae po jstw. ona a dsi hiespachu. Miliduch woini durje. Na wysokim njebju swa-chu so jasne hwki. Wri so do jstwy. Stari synk spaejeno w ekej koli, posleo b na pundowanje padnyo.Nan swoje do z posleom zawod a wopui dom.

Mjee howu ponu nawalnych myslow. Wnkowe so-wa wo mrje so ludom spodobaja. Rjenje by byo,ze eleznych mjeow a druhich zahubnych brnjow puhizhotowje. Witke te rjekowske skutki na bitwiu njepaawjace ha hornk itnych zornjatkow. ehodla so ludodada nauwa peiwo druhim a su zwlniwi jich w bojumori? Kak ma sej wn tole witko wujasni?

Nadobo zjewi so ped nim mowa postawa. B toMiliduchowy kuzenk Wora.

49

Ty te njeme spa?, wopraa so wjwody. Njemu. A ehodla dunda ty po hrodiu? Je witko w porjadku?, chcye Wora wde. Snano by najjednorio byo, pez Woraa swoje plany

mjez onami splaha rozri. Zawse by to lpje byo hazwoa zhromadnu piradu splaha a wo witkim dohowuradowa.

Muej ddetaj khownym wrotam. Zdrjewjanejewe hladachu zasparni stranicy.

Na tutym boku dyrbi so murja zwyi. Z wozami pi-wjezemy wulke kamjenje, te smou dyrbimy pihotowa,pemyslowae Miliduch.

Woakuje snano nadpad njepeelow?, wopraa soWora.

Ntko nic, ani densa ani jute, ale mno za lto aboza dw, wotmowi wjwoda. Dyrbimy zahaji jednanjazkejorom Korlu. Pedstaj sej, wn chce zakaza pedawan-je brnjow. Dyrbimy zFrankami jedna, njememy dljeaka. Wnk mh nam pi tym wjele pomha, wn derjew, kak zFrankami re. Jich r wn wobknjei, rozoiMiliduch.

Wora pak njeb zjeho sowami pezjedny a znapeiwi: Wostajmy Korlu na pokoj, nas nio njestara, to wn

chce. Raduju so wzo, zo su ludo tebje za wjwodu wuzwo-lili, ale ehodla mamy so hie ble starosi? Te bjez tohomamy pewjele starosow.

Sym sej wsty, zo chce sej kejor nas witkich podis-ny. Najprjedy jedyn splah, potom druhi a tei. Wn bAwarow pewiny, potom Saksow a mni ntko, zo budebrze cyy swt jemu k nohomaj lee. Zda so, zo njezam-e jeho wjsko nio a nicht pi jeho postupowanjudo wuchoda zadere, wuzna Miliduch.

50

Hakle ntkle e rozumju. Ty chce so zkejorom wotym dojedna, kajku da my budemy pai. Te druhesplahi jemu paa Obodria a Luticojo. Smy bohaty splah,memy sej kupi mr, te kejora Korlu, praji Wora.

Nima prawje, kejor njecha znami w mrje iwy by,ale nad nami knjei. edi za wjele mocu, zo mh sej wnswt podisny, nje hie wjace sawy.

Tu praj, wo im chce so znim dojedna, roznjemdriso njenadicy Wora. Ma snano wot kejora nkajku taj-nu pows, kotru b z Wnkom tebi psa?

Wjwoda wusya we Woraowym hosu tukanje.Wopraa so tohodla bratrowca:

ehodla mni, zo so wn na to hotuje, nae splahinadpadny?

Wora zabrbota nto njezrozumliwe. Potom wot-mowi: Mno, zo so jemu njespodobaja nae poahizDurinkami. Po dohim pemyslowanju pida: Ty chcesnano, zo cyy na serbski splah kesansku wru piwoz-mje? Poa so wte smje.

Wo tym memy na spoatku jeno jedna, to njetrje-ba by za nas nio zwjazowace. Njech do naeho kraja pi-du prdarjo, njech wo nowej wrje zhonimy wjace. Ztymdobudemy wjace asa a mhli so lpje na pichodny bjpihotowa abo na nowu wru, abo peiwo njej. Nima-my teeje wlby, jelizo chcemy swobodni wosta.

Sy zaby, zo mamy tola hie druhu wlbu? Wojowapeiwo Frankam!

Korla je wo wjele sylnii ha nae wjsko, wujasnjo-wae wjwoda serpnje ka nan swojemu synej. Wn mawjace wojakow a me znii a wotpali wn sowjanskikraj. Nto lt budemy so snano spjeowa, ale to budeznami pozdio? Korla wotpali nae drjewjane wjeski. Ko-ho zmjeom njeznii, tn zemrje zhodom. Na sewjeru

51

maja swoje sydlia Obodria a Lutycojo. Woni so naelderje dopominaja na to, zo smy peiwo nim wojowali hro-made zFrankami. Na juhu su ea, i nam snano pomha-ja.

Poa swita, nc b nimo. Pi rozohnowanju b Woraejpraji, zo su jeho mysliki wo jednanju zFrankami hienjehotowe, zo dyrbi wo tym zdruhimi wuradowa.

Doma lehny so do oa, piti onu ksebi a stimjezwoo do jeje rjanych, dohich, wonjatych wosow.Miliduch ju nnje pomajka, zadeli woi a brze wusny.

Snco b hio dos wysoko, jako Miliduch ze sdkehospara wotui. Hladae na wjerch rumnose, drjewjane s-ny wonjachu za smou. W kue stwy palee so wohe.Miliduchej pide do howy dopomnjenka na smjer d-da Budya. Starc leee tehdom na chjnowym drjewje, jehomjezwoo b be, ka zmarmora wudypane.

Stanywi zoa, prcowae so wjwoda zrudnu dopomn-jenku zari. Radka pihotowae snda za witkich, won-ka swee hio snco. Dsi podatej so knjedalokej rce.

Miliduch wobja Radku, pooi swojej ruce na jeje mje-chkej nadrje a chcye ju wokoi.

Kedbu, dsi mhoj so wri. Myslach, zo budedensa cyy de spa. Druzy su hio woteli, praji ona.

Hakle ntko so wjwoda dopomni, zo b muam slu-bi, sobu zbra spalene drjewo, dokel chceda nowe polozaoi. Liba ludi pibrae a pestrje polow b hiopemaa.

Daj mi nto kjdi, chcu hnydom druhim zdrjewompomha. Te nowe polo tam horjeka bude wulke, runea dos roke.

Radka staji na blido wulku klu wusmua a pooik tomu drjewjanu icu.

52

Wuj Brzan je e te pyta. Praee so, ha sy hio wo-tui.

Wjwoda pesta js. Brzan b bratr jeho maerjea Miliduch sej jeho esee ka druheho nana. Wuj njem-jee di. Jelizo wuj za nim pyta, da to rka, zo je so ntowane stao.

to je chcy?, praee so wjwoda ony. Njeje mi nio rjek, ale wido, zo hie spi, nochcye

e budi. ehodla wjace njej? Miliduch sej swoju onu jara waee, dokel be jara

cunja a swoje zaua njepokazowae ka druhe nske.Nkotre z nich swoje lubosinske zaderenje pehnawa-chu. Mnohim muam so tole spodobae, ale Miliduchejb wo wjele pijomnio, bywae-li Radka zderliwa. Wnderje wdee, zo njetrjeba so woprawdita lubos tak zja-wnje ped druhimi pokazowa. Nkotre ony so nadija-chu, zo so Miliduch swojeje Radki pesyi, ju wostaji a zosej druhu nade. To pak so enje njesta.

Pdu, praji Miliduch, jako zj poslednju icu wus-mua. Woblee so wowi kouch a wza sekeru sobu.Do mka pooi kusk twaroha, chlb a jabuka. Wokoionu a wobja swojeju synow, kotraj btaj runje wotwon-ka pibaoj. Potom poda so knjedalokej chce, w ko-trej wuj Brzan bydlee.

B na trjebjenio woteo ka druzy muojo, prajiMiliduchej maa holka, ki b w pdlanskej chce doma.

Wjwoda so wobroi a kroee po wjesce, w kotrej b-chu jeno ony a di zwostali, kwoinjenym wrotam.

tkuli so kBudyskemu hrodej bliee, mh sej mys-li, zo zbha so tutn ha do njebja. Ktomule zauu pi-noowae nahy pu, kotry knjemu wjedee. Murjezdachu so dwjce tak wysoke, ha wone woprawde

53

bchu. Knkojte toste drjewjane koliki tnle zai hiezesylnjachu. Hrd stejee na wysokej skalinje. Pistup bmny jenice zjuneje strony. Deleka pod skau wijee sorka Sprjewja, kotra b sej pod hrodom wurya hubokudolinu. Do ehnjee so dodaloka po wobmaj bokomaj zdae so, zo na tym mstnje wjede nkajka wana namjez-na linija. To znjemni nadpad ze sewjera. Na junej stronjekitae hrd wysoki hlinjany nasyp. Po nim chodachustranicy, koti wobkedbowachu cyu wokolinu zdrjewja-neje we nad zachodom do hrodu. Wo wm, to so jimpodhladne zdae, wozjewjachu hnydom do hrodu.

Je nto nowe? zawoa wjwoda, jako docp hrodowewrota.

Nio, jeno nkotre kruwy su swoje stado wopuili.Kruwar, ki mjee je hlada, je spa. Ntko wotrokza kruwami pyta.

Miliduch nygny, a stranicy wobkedbowachu dale, toso we wokolinje hrodu ini. Wjwoda pede hrodowewrota a mst a docp chki pod murju. Tu bydlachu o-nojo jeho druiny, njedaloko wottud stejachu chki horn-erjow, kowarjow, tkalcow a dalich rjemjeslnikow. Pdlab torhoo. Miliduch de dale pez brzowy lsk, pe-skoi wusku rku a stejee brze na kromje wulkeho spa-lenia. Tu dae nhde dwacei mui. Zwulkeho dlaspaleneje pestrjenje bchu hio orne zdnki a hazy to-mow wotstronjene. Powostanki hazow palachu so na wul-kej hromade, kruchi orneho drjewa pak kormjachu wulkepomjenja pi swjedenjach splaha, kotre wotmwachu sotikr wob lto.

W nalu zapalowachu wulke wohenje, zo bychu te po-wtr wot zych mocow isili.

Spoatk la wotmwae so woblubowany swjede, wotSerbow Kupalo mjenowany. Holcy kupachu so we wode

54

zhojacymi zelemi, witcy wjesele rejwachu, jde a napojowb nados a na swtlinach w lsu modina pmje nowe-mu iwjenju spoatk dawae. Nazymu zaso palachu sowohenje, ke kotrym pichadachu pjea due zemrtychprjedownikow, zo bychu so w tym zymnym asu wohrwa-li. Ludo woprowachu piboham zwrjata, kotre w pom-jenjach a w stopje dyma piboham w njebju selechu.Zrudobu nad tym, zo so lto kni, pewinje nadija, zo sozaso brze naltnje snco do kraja wri zwnju kwtkowa opliim wjedrom.

Jeno nkoti muojo pytnychu, zo b k spaleniu pi-o wjwoda Miliduch.

Peelnje jeho postrowichu a dachu dale. Skraduhladae wjwoda jim mjezwoi. Na eledi njepytny nionjezwuene, mjezwoa nkotrych jeho piwuznych mja-chu pak we woomaj byskot, kajki ma diwina, ruedobytwu uje.

Wjwoda zasta wosrjed wulkeje pestrjenje spalenia.Pytae za Woraom, ale tn tu njeb. Nadede tu starehoBrzana, kotry noee na hromady spalene orne hazy.Miliduch pimny wulki wak drjewa a de znim w smr-je kwujej. isny drjewo na hromadu a praji:

Sy mje pyta, nwrno? Chcye mi ty nto wane zd-li?

Pozdio i wo tym wjace praju, wotmowi Brzana hromade zMiliduchom poda so za drjewom.

Hotuja so peiwo tebi, rjekny Brzan, hdy btajwobaj daloko dos wot druhich mui. Rano wopytowaeKzlik witkich a rozprawjee kdemu, zo chce wn nasplah Frankam wuda. Ja jemu hnydom wumjetowach, zoje sej witko jeno wumysli, wupraji spnje, zo by wjwo-da wida, zo steji krue na jeho stronje, zo njeb twj

55

wotpohlad derje zrozumi. Miliduch na zakryte praenjenio njewotmowi.

Hde je Wora ntkle? Njewm. Su bjeze mnje wuradowali, wido, zo

Kzlikowym sowam njewrju. Dch hnydom ktebi do-moj, ale sy hie spa. Radka mi prajee, zo sy cyu ncwonka by.

A ja sej myslach, zo njeb wotuia, zo njeje wdaa, zosym woteo. Na Miliduchowym mjezwou zjewi so po-smwk: Radka jeho samo w nocy strauje ka mae do.

Wutrobny dak, zo sy mje ped druhimi kita. Wzosym tole na druhe wanje mni. Pichodny kr mje wu-bud, zo njeby hio pepozde byo. Njew woprawde,hde Wora ntko je?, chcye Miliduch wde.

Jeno Pjerun w, hde je tn wotjcha, b Brzanowawotmowa.

Wjwoda pemyslowae wo Woraowym zaderenju.Je snano Wora kdruhim wodykam o? Njebychu jehosowam wrili. Byrnje njejsu peco ze mnu pezjedni,peiwo mi njebychu li. Snano je Boeecha wopyta. Je-nice tn je Miliduchej ze swojej mocu runy.

ehodla njejsu swjbni akali, doni jim sam witko wopoahach zFrankami njewujasni?

ehodla witko tak spnje ini? K tomu moje mocyhio njedosahaja, skoree wuj Brzan a zaerwjeni so.Honja e snano erenje? Ha do wjeora mamy hie asados, pokojee wjwodu starc.

Powotponi kusk, wujo. Budu sam drjewo na hromaduaha. Nochcu, zo mi ncht wumjetuje, zo ma pi naimdle tak spnje ka zajac bha. ortne pispomnjenjepak njemjee woakowany woths. B wide, zo samoBrzan na Miliduchu dwluje. Pytny, zo so Miliduch

56

prcuje nkajki nutkowny bj pewiny, kotry wn, wujBrzan, njerozumi. Wjwoda pak jemu hio nio njewu-jasnjowae. Dataj njepiknywi ani sowka.

Hakle wjeor, hdy po dle sedachu za blidom, b-chu sye zaso orty a pryzle. Krch sydny so pdla Mili-ducha, pimny jeho za ruku a so wopraa:

Miliducho, hdy chce ludi k wuradowanju zwoa?K wuradowanju?, zwospjetowa bjez zajima Mil.

Praj mi, hde je Wora. Womjelknywi hladachu witcyna wjwodu. Sknnje stany Lichanjec. Na jeho ole bys-kotachu so krjepjele potu.

Bratr b wotj wuradowa, praji. Wo im so wuraduje?, chcye wjwoda wde. Wo twojich wotpohladach zFrankami. Je snano kornobohej jcha?, kiwny Miliduch zruku

w smrje do juha.Myslach, zo budemy wo tym najprjedy tu jedna. Nicht njewotmowi. Waachu d sej Miliduchowe

zasuby wo swjbu a rd. Nkoti zauwachu swojuwinu

Jelizo mae zajim, memy so densa wjeor zetkaw mojej chi.

Jako wjwoda tole wupraji, zjewi so w dalinje na drzezLubija mowy dypk, ki so pomau pohibowae. Widebchu ti wosoby na konjach, kotre so w smrje naBudyinbliachu. Srjeda jchae Wora, po bokomaj wotrokaj,kotraj jeho pewodetaj.

Wse derje, zo njejsym enje bjez was nio rozsudi,poa Miliduch, jako so witcy we wulkej stw jeho domuzhromadichu, natwarjeneho zdohich, tostych zdnkowhie za as dda Budya. W najwjetej rumnosi wotm-wachu so zhromadizny a swjedenje.

57

Liba onow rodu pibrae, tu b nuzne, na hrodiunowe a nowe chki twari. Ntko b wulka cha wobsyd-stwo Miliducha a jeho swjby ha na wonu rumnosza wane wuradowanja. Wuradowachu jeno dorosenimuojo. ony a di so na tajkich zhromadiznach wob-dle njemachu. Radka b zdsomaj na wopyt wo-tea, pitomny njeb Wnk, kotry dsta wot wjwodywany nadawk a mjee so hakle pichodny de wri.

Njeje za mnje lochko wam witko rozjasni. Woraejsym hio praji, zo mam te wne, bjezknne boje hiosyte. Smy runje ltue ito domchowali a mamy zornaza sebje a nae di nados. Njetrjebamy so tu bliacejeso zymy boje. Te skotu mamy wjace ha loni.

Dosaha wak jeniki nadpad Frankow na na kraja witko by so jara pohubjeio.

Zo njeby so tole stao, dyrbimy tomu zadwa. Mno,zo Boeech tole lpje rozumi ha ja, praji Miliduch hla-dajo na Woraa. Po mojim zdau njeje rozsudace, hanam pomha tn abo tamny bh. Kotry je ze witkich naj-mcnii? Je to Pjerun, Weles abo ornobh? Abo Baba,wo kotrej emek husto powda? Abo pibh Mojbaze itawy? Nimo toho woprujemy tomam, ducham rkowa rkow a te piboham, kotre nae che ped zymimocami kitaja. to so stanje, jelizo zmjemy hie dale-ho, noweho boha? Nio. Nicht njepraji, zo chcemy so sta-rych pibohow, namrtych wot naich prjedownikow,wzda.

Miliduch skni swoju nar, a w rumnosi knjeeedoho iina. Kdy zmui pemyslowae wo wjwo-dowych sowach. Haj, tych pibohow je woprawde pewje-le. Nkotre wcy su wak jara wuitne: wenja, hojacera, kuzanje za dobre n, za strowotu ludi a skotu. Tob derje za naich wtcow, te nam bude to dale wuitne.

58

Te wopory starym boham su dos drohe. Wmy, kelko wotnas trjeba ornobh. Tn nowy bh pomha ludom dar-motnje. Wnk je wo tym husto powda.

Praj nam, wjwoda, kajki zwisk ma ztym Wnk. Nje-b to pipadnje wn, kotry je e ktajkim sowam pohnu?,wopraa so Konak. Wjwoda hnydom njewotmowi, bwide, zo wo tym rozmysluje.

Wuznaju, zo mje ktutym myslikam dowjede, jako bmje prosy, wonemu erwjenobrodaej swobodu da. Jeli-zo nam prduje wo mrje a lubosi, ehodla njemh pr-dowa to samsne Frankam? Nkoti znas mhli jeho pi tympewode.

Mni snano, zo mamy ha ke kejorej Korli hi?, pra-ee so ncht.

Wn pojde na frankowski teritorij samlutki. Mybudemy aka na statoku jeho nana. Wn je Serb z naejekreje, wujasni wjwoda.

A to inimy, jelizo Wnk wot Frankow wro njepi-de?, chcye wde dali.

W tajkim pade dyrbimy so prae, to b so stao. Kak zhonimy, ehodla tam wosta?, zawoa wte Ko-

nak. Jelizo so jeno zakomdi a wri, da sam nam rozoi,

to b so pola Frankow stao, mnjee wjwoda. Jelizowro njepide, bude to rka, zo Korla znami jednanochce a zo peelske zwiski znami Sowjanami wotpoka-zuje.

Nadobo wobroi so na Woraa: to je i Boeech pra-ji?

Boeech nas warnuje, zo nimamy so swojich pibohowwotrjec!

Haj, ztym smy pezjedni, wo tym smy tu hio reli.A to je dale praji?

59

Wora mjelee. B to jeho myslika, kBoeechej j.Miliduch wak wdee, zo je jeho staros wo pichod spla-ha krue zwjazana ze edbu, by mcny a sawny.

Je te wo tym ra, zo, jelizo naich pibohow wopui-my, tn frankowski bh tych naich sprje, pokroowaeWora.

A nimo toho? Ma jeho na swjedenju duow wopyta, praji Wora. Sym pezjedny, nygny wjwoda. Jute pojde hie

jnu kBoeechej a pows, to sy tu sya. Wzmi sej wza dweju abo toch ludi. Na njn daje woporyza ornoboha, njech je wz kopaty pony. Praj Bokej, zosej jeho ornoboha jara esimy, dokel smy pod jeho chor-hoju w bojach husto dobyli. Se ztym pezjedni?

Haj, wotmowichu witcy, to je te nae mnjenje.Tole Miliducha zradowa. Hakuli njejsu so tui muojojasnje wuprajili, zo so jim wjwodowy wotpohlad spodo-ba, b wide, zo su ntko na jeho stronje. To b jara wa-ny rozsud, peto Boeech b jeho najhownii nutkownynjepeel. Ntko b mno nadrobnio wujasni, kak mhWnk pi jednanju zkejorom pomha.

Mil pikaza, zo pinjesu zakis, chlb a mjaso zdiwiny.Bu dorane, zo njebudu Wnkowi pewodnicy polaWnkoweho nana Trocha ze splaha Mojanow aka, ale zowopytaja druhich serbskich wodykow, kotrych sydliamjezuja zfrankowskim teritorijom. Psojo dstachu na-dawk, jich na sejm peprosy, kotry wotmje drje sow nalu pichodneho lta. Wozmu sobu te daryza wodykow a starostow, koti tam bydla. Po puu buduwobkedbowa, to so w tym namjeznym kraju ini, wo-sebje za frankowskej mjezu.

t bude na ole psow? By najlpje byo, jelizo tyjich nawjeduje, namjetowae stary Brzan. To wak

60

wuwoa razne znapeiwjenje. Dl mui b ztym pezjed-ny, dokel by wjwoda ztym pokaza, zo je jednanjezkejorom za Serbow jara wane. Tule mysliku podpro-wae pedewm Wora. Wn so nadijee, zo mho soMiliduchej po puu nto sta a zo jeho, Woraa, po jehosmjeri za wodyku wuzwola.

Druzy zKonakom na ole prajachu, zo Miliduch nje-m wuprawu nawjedowa, dokel by jeho smjer jednotuserbskeje zemje wohrozya. Woakuje so, zo te eaa bratraj ze Zahorja pijdu. Njedawno so jim poradi fran-kowski nadpad pewiny, tu dyrbja so dore, to mliini, jelizo so tajki nadpad wospjetuje.

Nimamy snano prawje?, wobroi so na wjwodu Ko-nak.

Witcy mae prawje. Dyrbimy jedna tu a te tam. Mamypeprosy wodykow na naltni sejm a zhoni, ha me-my so na nich spue, ha je to prawda, wo im woni takwte powdaja. Wosebje nas dyrbja zajimowa podawkina frankowskej mjezy.

Praj, to namjetuje?, praee so njenadicy Wora.Jeho zaderenje b Miliduchej podhladne a wn b sejwsty, zo njeje wo swojim zetkanju zBoeechom witkopraji.

Zestajamy skupinu psow. Tn, ki bude ju nawje-dowa, zmje prawa, kajke ja mam. Njewobrotny owjekme naini wjace kody ha wuitka. Chcu, zo by nawje-dowa wuprawu ke kejorej ty, wujo, wobroi soke Konakej. Njejsy drje hio najmdi, ale mocow mahie dos.

Sedo w kesle, pohlada Miliduch na kuzenka Woraaa praji:

Bych tebje psa kFrankam, Worao, dokel radypo swe puuje, ale dyrbi plne do dohladowa. Hie

61

ti pone msaki a do naeho kraja zaehnje zyma. Kdaruka bude tu jara trbna.

Be wide, zo uje so Wora zranjeny. Swarje paknjepoa.

Wora b dobry hospodar. Sonjee wo tym, zo sej na-twari wulki dwr, Mil jemu da desa abo pjatnae wot-rokow. Wn bude sam swj knjez, kotry njetrjebana druhich poska.

Dopomni so, zo be Boeech, ki na jeho sowa kedb-liwje suchae, jeho dowjed kstarej wjerje, kotra w maejchce njedaloko swjatnicy bydli.

Ta stara ona isny do horceje wody suene hojace zela,hladae do pomjenjow a potom praji: Dyrbi hie aka.Jnu pide as, hdy bude zBudyskich murjow hlada.

Woraej b jasne: Wona ztym mnjee, zo bude wnjnu serbski wodyka. Podarmo so wjery praee, hdy tnas pide, wjera jeno wotmowi: Donaaka so.

Wzmi sobu swojeho Budya, praji wjwoda Konakej,njech hlc wuknje a wopyta druhi kraj. i modi so dyr-bja na swj pichod derje pihotowa. Ntko pak dyrbimyso dore, kotru pows ma Wnk kejorej donjes.Muojo zesydachu so koowokoo wjwody, jenice Woraa dwaj muej bchu woteli.

Kak se so dojednali? to bude dale zWnkom?,wopraa so na druhi de rano ze zajimom Radka. Wosudtoho rjaneho a peelneho modeho mua ju zajimowaea druhe Budyske ony te.

Z Wnkom? Chcemy jeho psa ke kejorej, zo byspyta znim mr mjez Frankami a Serbami wujedna. Symsej wsty, zo je wn tn najkmai, ki mh tajki nadawkspjelni. Witcy bchu ztym pezjedni. Peiwo tomu b

62

jenice Wora, ale howa mje tohodla njeboli. Wn dstanadawk, dary do swjatnicy ornoboha Boeechej dowjez.to Wnka nastupa, tn prduje a rysuje we howach ludiwobraz lpeho swta. To so jemu woprawde radi, wnje zdany, me pisa a ita a re. Wjele ludi mni,zo tn lpi swt tu hio je. Nael nic pola nas, ale polaFrankow. Piznawam, zo maja nto woprawde lpehoha my, ale w nimkuli zaso nic. Njesmmy zaby Sak-sow. Ped krtkim asom da kejor Korla zamordowa wjelejich najkmaich nawodow. A densa? Witcy poskajana Frankow, dokel so boja. Widukind te. Tn so kejoratak boji, zo rado de ze swojimi ludimi do krawneje bitwy,ha zo by so spjeowa. Ta njezapomnita rzaca, pi kotrejbu telko kreje pelateje, bude Saksow w myslach na pecopeshowa.

Ale to maja Saksojo ini? Korlowe wjsko je njeli-omne a nicht je njepewinje. to by ty ini po tajkichnazhonjenjach?, praee so Radka.

Prcuju so ini witko, zo bych wjnu zkejorom wotnas wotwobroi. Potajkim pselemy do Frankow Wnkazposkitkom mra mjez nami a frankowskim kejorom.

Radka sydny so blie k swojemu muej, zo by zhonia:Wo im se so ze swjbu doreli? Kotry namjet mae

za Korlu? Wnk ma kejorej praji, zo damy so w bliim pichode

wuki. Ztym wak witcy z naeho splaha njejsu wzopezjedni. Je nuzne, zo bychmy wjace wdeli wo tymnowym kesanskim bohu. Njech kejor Korla jako knje-iel kesanow znami podpisa zrenje wo tym, zo nje-budemy wjace mjez sobu wojowa. Ztym so wzopetorhnje njepeelstwo te znaeje strony. Njech knampsele hie druhich prdarjow, tajkich ka Wnka. Taj-kich rady powitamy.

63

A jeli njebude nicht tu nowu wru pijima chcy?Znaje naich mnikow.

Toho so njeboju. To bude wot wliwa kesanskich pr-darjow wotwisowa, nic wote mnje.

A to bude ty ini? Da so wuki?, praee soRadka nimale eptajo.

Wona bu kubana k bojazliwosi ped pohanskimi pi-bohami. Nai pibohojo nas zawse pochostaja.

Miliduch zetr zruku srjdki chlba zblida a pohladnyzposmwkom na swoju mandelsku.

Jelizo bude trjeba, dam so te ja wuki. Njetrjeba-my chwata. Budemy mudrii, hdy so Wnk wot kejorawri.

To so derje njeskni, wotmowi Radka, a na jejemjezwou b wide zrudoba.

Boju so wo tebje a wo dsi. By m rado na polachda, njech synaj wot tebje wuknjetaj, to je prawe a tonic na witko druhe zabud. Na polach mamy ita nado-s, te nai rjemjeslnicy su kmani, lto wob lto rodi sowjace di. W tym je naa najwjeta mc. Njeje nuzne za-bra so znjewstymi wcami.

Doho hladae Miliduch do jeje rjaneho woblia. To wak njewotwisuje jeno wote mnje. Ta mc njeje je-

no naa, je te w druhich splahach a ludach. Jelizo spytamypeiwo njej hi, da wona nas zlemi. Jelizo bude nam wtrdo chribjeta du, mhli spnio postupowa. Dopomni sohie, kak smj ped wjele ltami zwichorom baoj?

Tehdom btaj hakle krtki as po kwasu. Prcowatajso ped druhimi ludimi so chowa a lubowataj so w lsu,na uce, wudom.

Pi jednym tajkim wule poa njenadicy wichorhowri. Pimnytaj so za ruku a wichor za chribjetom jimajpomhae spnio do Budyina dobe. Zaskakowataj

64

wjesele a mjetaj wopojace zaue, zo znoujetaj so kaptakaj.

Radka nadobo stany a zary jemu porsty do wosow. Pi-ti jeho krue ksebi. Wn b jeje swt, mu, kajki maby, nic jeno jeje lubuk, ale te nan jeju dsi.

i, to je po twojim mnjenju nuzne, praji ze sylzamiwe woomaj.

Njejsy d jeno nan, ale te wjwoda witkich serb-skich splahow. Njesue jenice mi, ale wemu krajej. Bychwzo chcya e m jeno za sebje a za naju synow, ale wm,zo to mno njeje. Lubuju e horco, tohodla nochcya ezhubi.

Radka wokoi mua do wosow, wotwobroi so a wudespnje zdurjemi.

Miliduch sedee nto wokomikow bjez pohiba. Roz-myslowae wo sowach swojeje ony. B w nich zdobomwjele lubose a bolose. Ma witko to, to chce zwo-prawdi, zmys? Swt jeho Radki je zrozumliwy, dokel jewobmjezowany na jeju swjbu.

We howje zabyskny jemu njejapcy myslika, witko tuwostaji, wza jeno onu a dsi, te to najnuznie sobu,a wote tam, hde jeho ana za ruka, nic serbska a tenic frankowska, njenamaka. Je tajkeho mstna na swe?Pemyslowae doho a nadobo widee ped sobu ka wosnjekrajinu pi brjohomaj rki Nysy, zwotkel jeho ma pochade-e. Na sewjeru ehnje so bjezknny prals, wokoo rki supola, hde pecu plahuja, a uki. Ludi je tam jara maoa drhow a puow hie mjenje. W Budyinje by knjeiWora, kotry so hio njeme donaaka. Wuzwola sej loch-ko noweho wjwodu, tych je w Serbach pewjele

Nadobo zasya wtry kik. Woini chne durjea najeba zrudne mysliki dyrbjee so smje. ehodla?

65

Bazn ula be as pjeeneho mjasa spakosi a eledsmalee za nim. ula rjejee, spyta do jedneje z chkowtwochny. Mjaso deree krue w rukomaj a tee jek hrudi. Ale woni jeho popadnychu, mjaso jemu wotew-zachu a hie dsta wot nich puki. Leee na zemi a pakae.

Miliduch sydny so do pedche. Hladae sobuelnjena ulu. Tn pomaku stany a wotsalowae so ka bity pos.Wjwoda zrozumi: Hdy chce owjek nto m, dyrbi sejto wza a derje kita. Tohodla su ludo hromade iwi.Hewak so witko kni ka zulu. To nio njepomha, byr-nje by ha na druhi knc swta o. Wudom jeho na-dedu. Witko jemu wotewozmu abo jeho samo skncuja.

Miliduchowe mjezwoo wupadae w tym wokomiku kado hadkeje skory buka wurzbarjene. Mjee nadobo jaranjepijomne zaue, zo na zemi ped wrotami njeleeeula, ale wn sam.

De wro do jstwy. Howa b horca, mjee snanozymicu. Wumy sej woblio w zymnej wode a lehny sona mjedwjedacy kouch. ujee lnu sabos, njemeeani mysli. Mjee ldzymne woblio. Ponim so jeho duchzhraba, a jeho kruta wola pomhae jemu witko pewiny.

rjda ludi bliee soBudyinej. Hio znazdala spz-na stranik na muri prdarja Wnka a tych, koti bchujeho kFrankam pewodeli. Njesechu pje wulkich hlinja-nych horncow zTornowa ke kisanju. Wjwoda sam b sejtele sudobja skaza. Brze so zaso sejm wotmje a bjez mja-sa diwiny, pjewa a kisanych napitkow to njede.Nasyi witkich wobdlnikow sejma njeb lochko. Kdywodyka sobu swoju druinu piwjede. Jd a napoj dyrbi sopotajkim doho doasa zawsi. Byrnje Budyin bohatemsto by, piwjezu naolnicy splahow bjezdwla te nto,snano starostojo zwokolnych wjeskow tohorunja pomhaja.

66

Nimale witcy dchu jich powita modina a stariludo, eled a swobodni burja, kdy chcye wide tndiw. A te wulke horncy zTornowa, to b woprawdity diw.Dakowano jich dobrej hlinje a wosebje wuiknosi rjemje-slnikow znajachu wudki Tornowskich hornerjow hapi obju a wokoo Wdry. Mstni serbscy hornerjo zho-towjachu te wulkotne twory, ale we wulkosi horncow a wewulkim wubru njemjachu i zTornowa runjea. Wipnihladachu ludo do tych hoberskich sudobjow, klepachu wohlinjane horncy a pi tym tele njezwuene wudki jarachwalachu. Tornowske twory wak njebchu tunje. Za jedynhornc dyrbjachu zajimcy da rlu doma tkaneho patu.Wnk b jara spokojom, dokel so jemu a jeho skupinjeporadi witko porjadnje do Budyina dowjez.

Jako pohladny Miliduchej mjezwoi, zrozumi zrazom,zo b so tu nto stao.

Bud strowjeny, wjwoda! Wjeselu so, zo se zaso wro. Widu, zo horncy njejsu

ani trku wobkodene. Bch wipny, kak tole zmitru-jee, praji Miliduch.

Te my njejsmy tu lnjeho pasli. Te polo pi puu do Lubijaje mjeztym zrunane, ntko na nas aka hie te druhe poloza tej wudrcu. Brze chcemy sy nazymske ito a haklepotom memy so schowa do drow ka mjedwjedea cyu zymu spa.

Tajki plapotawy Miliduch zwjeta njebywae. Zawsewn wote mnje nto chce, zjde Wnkej do myslow.

Wotponi a po tym pid ke mni, praji Wnkej wj-woda. Chcu so e nto prae.

Pidu rady ktebi, wotmowi Wnk a so zaha poko-ni. Poda so dale kechce stareho Krcha, hde bydleewot swojeho pichada do Budyina. B tu witany hs, ni-male on swjby. Wosebje Krchowa dowka Ludka jeho

67

rady widee. Krch jeju lubosi njezadwa. Wdee d,zo pochada Wnk z dobreje swjby a zo da jemu nan bo-hate wno.

to drje mh sej wjwoda wote mnje ada?, rozmyslo-wae mody mnich wo Miliduchowych sowach. Pytny, zob jeho hs twjerdy a zo je zhubi swoju prjedawu mje-chkos. Je snano kejor nowu wjnsku wuprawu pihoto-wa? To njeje mno. Bitwu zechami b ltsa phra,a brze zaponje so zyma. Nkotrych ludi b Wnk hioza kesansku wru zdoby ? Ludku a dweju moden-cow, kotraj btaj jeho do Tornowa pewodaoj. Kiz-na dotal njebchu. To njeb sej Wnk zwri. Wn akaena pihdnu skadnos, zo by wjwodu wo pilubjenjektomu prosy. Abt by so bjezdwla roznjemdri, pytnyw-i, zo aka Wnk na dowolnos pohanskeho barbara.Miliduch wak njeje barbar, b jeho do swojeho domupui, dawa jemu wdnje k jdi a jeho kita. Je nuzneznim kedbliwje jedna. Swjaty ewangelij wry a lubosea pohanska wra matej podobny zakad. Nimatej pak jas-ne mjezy. Snano wjwoda pozdio witko zrozumi.

Nkotrym nawodam splaha sym ka er we woomaj.Jedyn znich je Wora. Tn Miliducha njelubuje, ale so jehoboji. Tu kara peiwo njemu. Mno, zo je to hownapiina, ehodla wjwoda jeho ksebi woa. Wnk pidedo swojeje stwiki a poa so modli: Knjee, pomhaj minamaka prawy pu, po kotrym mam dale hi. Ktebi zb-ham swoju duu.

Miliduch njeb so tn de zWnkom zetka. Jchaedo Lubija, zo by tam zrjadowa wane nalenose po zemr-tym tamnym wodyce. Ntko dyrbja tam noweho wuzwoli.B znate, zo kdy znawodow, koti buchu namjetowani,

68

nima jeno piwisnikow, ale te swojich njepeelow. Daledyrbja Miliduch rozsudi, kak m so paduch skotu po-chosta.

Jako so sknnje domoj wri, pide knjemu hlec,kotry Wnkej praji:

Mil e hio woakuje. Wnk de hromade zhlcomdo che wjwody. Ped durjemi Wnk zasta, woini to-bou a da hlcej rzbowanu drjewjanu piaku.

To je myto za twoju subu, wujasni Wnk. Sesa soa zastupi njewse do rumnose. Wjwoda sedee runjeznapea duri za wulkim blidom.

Zai durje a pj blie ke mni. Syd so, Radka i ntokjdi pinjese.

Na snach rumnose swachu so uwa. W kue pjee-e so mjaso. B to diwina. Jeje w napjelnjee cyu ch-u. Radka staji na blido twarok, wak moweho chlbaa hornkmloka. Mjaso njeje hie dopjeene, zamowjeeso Radka. Wnk so podakowa za sdnu jd, pokiowaso a da sej sode. Miliduch akae, doni so Wnk njena-j. Hakle potom poa:

Smy wuradowali. Njeje ztobu nicht ra? N, dotal nic. Wo im?, chcye Wnk wde. Chcemy psa kFrankam wuprawu. Mam za tebje

wany nadawk, lpje prajene prstwu. Prstwu? Za mnje? Ty, wjwoda witkich serbskich spla-

how?, wijee Wnk zhowu. Z im mh tebi wuitny by? Poskaj derje. Sy mi njedawno praji, zo b e knam

wa biskop psa, nwrno? Haj, lpje prajene abt po pikazni biskopa. Njerozum-

ju, ehodla wo tym ntko ri? Twoja wra, kesanska wra, je knam w prawym as

pia, petorhny Wnka Miliduch. Wujasni skrtka mni-chej wobsah poselstwa, kotre mjee pepoda kejorej.

69

Jelizo bude kejor Korla ze zrenjom wo mrje mjezFrankami a Sowjanami pezjedny, budu ja prni, ki two-ju wru piwozmje. Znaje mje hio derje a tu w, zo nje-trjebawi njeru.

Wnk nochcye swojimaj wuomaj wri. Tajke zren-je njeme kejor tola wotpokaza. Derje pak so dopomi-nae, zo b abt sam jim husto wujasnjowa, zo je krutospohanam napeo w znamjenju kia pi rjenju Chrystu-soweje wry nuzna.

Pohanjo su jara zatwjerdeni hrnicy a jeno wlaa horjo metej jich kpokornosi a kedbje za Bohompohnu. Witke te wjny dyrbja by; njejsym mr pinjes,ale mje, wospjetowae husto abt Chrystusowe sowa.

Wjwodowy namjet b za Wnka jara wany. Wn m-jee nadawk, biskopej zdli, zkajkim wuspchom so jemuradi, ri kesansku wru mjez Serbami. To pak rkae,zo mjee Budyin na nto dnjow wopui.

Pemyslowae wo tym, kak to sini, zo njeby podhlad-ny by. Jelizo wotede bjez jenikeho sowa, budeza njeho pu do msta na peco zaraeny. Ludki dla tolenochcye. Te Wora a nkoti druzy bychu mli dopokaz,zo be knim ze zym wotpohladom pio.

Cya ta wc zwuprawu je zwjazana ztym, zo nambude falowa. Ma tu peelow, te nkotrym modymwutrobam njejsy wojedny. Najble pak e bude podar-mo pyta jedna rjana holca ze susodstwa.

Wnkowe mjezwoo so zaerwjeni, chcye nto wujas-ni, ale wjwoda so ibale zasmja a pooiwi jemu rukuna ramjo, doda : Chcych tebi hie praji, zo njetrjeba sow Fulde doho komdi a to dyrbi so nanajspniowri.

70

Rue bude kejorowa wotmowa znata, podaj sona dompu, do Budyina. Je to za nas jara wane.

Mam kejorej list napisa?, praee so Wnk. To njeje nuzne. Lpje bude, jelizo jemu witko ertnje

wujasni. Hdy mamy so na pu pihotowa?, chcye mnich

wde. Jute. Dyrbie so wri, prjedy ha pide prni

snh, zakni wjwoda rozmowu. Wnk sukny z ramjenomaj, to rkae,