METODAT E MATJES DHE VLERESIMIT TE ELEMNTEVE TE PASQYRAVE FINANCIARE

Kapitulli 1

PRMIRSIMI I RAPORTIMIT FINANCIAR

1.1 Parimet e ndertimit te Paqyrave Financiare.

Kuptueshmeria. Informacioni qe te jete pjese e Pasqyrave Financiare duhet te jete i kuptueshem dhe i thjeshte per tu lexuar por lidhur kjo ngushte me njohurite dhe nivelin e perdoruesve te ketij informacioni. Besueshmeria. Informacioni qe te quhet i besueshem sduhet te jete i prekur nga gabime e as nga shtremberime te rendesishme qe do te mund te vinin ne dyshim vertetesine e tij. Qe te konsiderohet i tille informacioni duhet te plotesoje kushtet e meposhtme: Sinqeriteti Neutralitet Kujdesi Plotesia Thelbi mbi formen

Rendesia. Per te qene pjese e Pasqyrave Financiare informacioni duhet te jete i rendesishem ne procesin e vendimmarrjes. Kjo rendesi ndikohet nga natyra dhe materialiteti i tij natyra materialitetin qendrueshmeria

Krahasueshmeria. Perdoruesit duhet te jene ne gjendje te krahasojne Pasqyrat Financiare te nje/disa njesive ekonomike per nje/disa periudha kohore me qellim evidentimin e tendencave e pozicionit te saj financiar dhe te performances se saj. Pasqyrat financiare duhet t japin informacion q ndihmon prdoruesit n marrjen e vendimeve ekonomike. Kto vendime prfshijn marrjen e vendimit pr t investuar dhe kredituar.

1.2.CILSIT Q PRMIRSOJN RAPORTIMIN FINANCIAR

Raportimi pr mir administrimin sht pjes e synimeve t pasqyrave financiare: kjo krkon q informacioni t trajtoj jo vetm raportimin e shumave t aktiveve ose detyrimeve, por gjithashtu t jap hollsi q lidhen me ndryshimin e tyre.Pasqyrat financiare duhet t pmbajn vetm informacione q jan t besueshme, prkatse pr prdoruesit, t kuptueshme prej tyre dhe jan t krahasueshme.Duke u nisur nga ideja qe vleresimi me i mire i vleres se drejte eshte cmimi i tregut i aktivit apo detyrimit ne fjale, dhe duke pasur parasysh qe ky cmim nuk ekziston per te gjithe njesite e aktiveve apo pasiveve, ose edhe nqs ekziston jo gjithmone mund te jete i besueshem eshte e nevojshme vendosja e disa rregullave qe insitucionet duhet te ndjekin kur te bejne vleresimet e tyre.

Sipas IAS 39:

Ekzistenca e cmimeve publike ne nje treg aktiv eshte fakti me i mire e vleres se drejte dhe kur ajo ekziston duhet te perdoret per te vleresuar asetet dhe detyrimet. Nje instrument financiar mendohet ti caktohet nje vlere ne tregun aktiv nqs listat e cmimeve mund te konsultohen lehtesisht dhe rregullisht. Nqs tregu per nje instrument financiar nuk eshte aktiv, institucioni duhet te percaktoje vleren e drejte duke perdorur nje teknik vleresimi duke perfshire te gjithe faktoret qe pjesemarresit ne treg do merrnin parasysh para se te caktonin cmimin dhe qe eshte ne perputhje me metodat e pranuara ekonomike te perdorura per te caktuar cmimet e instrumentave financiare. Nje institucion perjashtohet nga vleresimi i instrumentave me vleren e drejte kur vlera te nrdryshme paraqiten dhe nuk mund te zgjedhesh midis tyre.

Fair Value ose vlera e drejte eshte shuma me te cilen mund te shkembehet nje aktiv ose detyrim mes paleve, ne nje transaksion te cilat jane te mireinformuara,te vullnetshme dhe te palidhura. Pra, vlera e drejte eshte nje vleresim per nje transaksion te kryer ne kushtet e tregut ku percaktohet lirshem se sa duhet apo mund te duhet per te likuiduar nje aktiv ose detyrim. Teorikisht te gjitha aktivet dhe detyrimet duhet te kene nje vlere te drejte, mirepo praktikisht jo gjithmone kjo eshte e lehte per tu percaktuar.Ne standartin kombetar te kontabilitetit Nr. 3 Instrumentat financiare citohet: Perkufizimit i vleres se drejte ka ne themel te tij presupozimin sipas te cilit njesia ekonomike e zhvillon aktivitetin e saj sipas parimit te vijimesise pa pasur si qellim apo pa pasur nevoje te likujdohet, zvogeloje materialisht shkallen e veprimtarive te shfrytezimit ose te hyje ne nje transaksion me kushte diskriminuese. Vlera e drejte nuk eshte, pra shuma/ vlera qe njesia ekonomike do te arketoje ose paguaje ne nje transaksion te detyruar, likujdim te pavullnetshem ose shitje te sforcuar. Megjithate, vlera e drejte pasqyron aftesine financiare te instrumentit. Nje instrument financiar konsiderohet i koutuar ne nje treg aktiv nese cmimet e kuotuara jane te gatshme dhe te disponueshme ne nje burse, nga nje ndermjetes, grup industrial, agjensi cmimesh dhe agjensi rregullatore, dhe nese keto cmime perfaqesojne transaksione aktuale qe ndodhin rregullisht ne kushtet e tregut te lire. Ekzistenca e cmimeve te kuotuara te publikuara ne nje treg aktiv eshte treguesi me i mire i vleres se drejte, dhe kur ato ekzistojne, ato perdoren per te vleresuar aktivin financiar ose pasivin financiar.

Nese tregu per nje instrument financiar nuk eshte aktiv, atehere njesia ekonomike perllogarit vleren e drejte duke perdorur teknika vleresimi. Teknikat e vleresimit konsistojne ne perdorimin e vleres se transaksioneve te kryera ne kushtet e tregut te lire mes paleve qe kane njohuri dhe vullnetin e mire, krahasimin (nese ekziston) me vleren e drejte aktuale te nje instrumenti tjeter pothuajse te ngjashem me instrumentein ne fjale, analizen e fluksit te skontuar te parase si dhe modelet e cmimit te opsioneve. Nese ekziston nje teknike qe perdoret zakonisht ne treg (dmth nga pjesemarresit aktive ne treg)

KAPITULLI 2

BAZAT E MATJES DHE VLERESIMIT

2.1. IDENTIFIKIMI I BAZS S MATJES

Jane identifikuar keto baza matje si meposhte:- Kosto historike - Kosto aktuale -Vlera neto e realizueshme -Vlera ne perdorim -Vlera e drejte - Vlera e munguarPer te zgjeruar njohjen e Vleres se Drejte dhe fushes se saj te zbatimit duhet te qartesohet ndryshimi qe ekziston midis menyrave te ndryshme te matjes se vlerave kontabel.

Kosto historike:- Aktivet kontabilizohen me vlern e tyre t drejt t shums s dhn pr t bler ato n momentin e blerjes s tyre.- Detyrimet kontabilizohen me vlern e drejt t shums t prfituar n kmbim t marrjes s detyrimit n momentin q ato jan konstatuar.

Kosto aktuale:- Aktivet paraqiten ne bilanc me shumn e paerave ose ekuivalenteve te tyre qe do te duhej te paguheshe nese nje aktiv i njejte ose nje ekuivalent i tij do te merrej aktualisht- Detyrimet paraqiten ne bilanc me shumn e pazbritur te parave dhe te ekuivalenteve te tyre qe do te mund te kerkoheshin per te shlyer nje obligim aktualisht.- Kosto e riprodhimit (e nj aktivi): Kosto m ekonomike aktuale e zvendsimit t nj aktivi ekzistues me nj tjetr aktiv identik me t.- Kosto e zvendsismit (e nj aktivi): Kosto aktuale m ekonomike pr zvendsimin e nj aktivi ekzistues me nj aktiv tjetr me kapacitet prodhimi apo potencial shrbimi t barabart.

Vlera neto e realizueshme: - Aktivet te paraqiten ne bilanc me shumen e parave dhe ekuivalenteve te tyre qe do te mund te merreshin nga shitja e aktiveve gjate nje procesi shitjeje normale.- Detyrimet paraqiten me vleren e tyre et shlyerjes e cila eshte sa shumat e pazbritura te parave dhe ekuivalenteve te tyre qe pritet te paguhet per te plotesuar detyrimet gjate ecurise normale te biznesit- Vlera neto e realizueshme (e nj aktivi): mimi i shitjes i vlersuar n rrjedhn normale t biznesit minus kostot e vlersuara pr prgatitjen dhe kostot e nevojshme t vlersuara pr t br shitjen.

Vlera n prdorim (e nj aktivi): Vlera e tanishme e flukseve t parave t pritshme n t ardhmen q do t rrjedhin nga prdorimi i vazhdueshm i nj aktivi dhe nga dalja e tij n fund t jets s tij t dobishme.

Vlera e drejt: Shuma me t ciln mund t shkmbehet nj aktiv ose detyrim mes palve n nj transaksion t cilat jan t mirinformuara, t vullnetshme dhe t palidhura.

Vlera e munguar: Humbja q mund t psoj nj entitet n qoft se atij i mungon nj aktiv. Ajo sht m e ulta mes kostos s zvendsimit dhe shums s rikuperueshme n datn e matjes, ku shuma e rikuperueshme sht shuma m e lart mes vlers n prdorim dhe vlers neto t realizueshme.

Vlera tanishme (present value): - Aktivet paraqiten ne bilanc me vleren aktuale te diskontuar te hyrjeve neto te ardhshme te parave te cilat pritet qe te prodhohen nga elementi i aktivit gjate ecurise normale te biznesit - Detyrimet paraqiten ne bilanc me vleren aktuale te daljeve neto te ardhshme te parave te cilat pritet ose kerkohen per te shlyer detyrimet gjate ecurise normale te biznesitVlera aktuale (present value) nuk paraqitet n kt list si nj baz matjeje. N t kundrt, ajo sht konsideruar si nj teknik matjeje q mund t zbatohet pr t br muarje sipas disa prej bazave t msiprme t matjes. Teknika e matjes e vlers s tanishme sht e rndsishme sepse ajo jep strukturn matematike pr muarjen e flukseve t parave t pritshme n t ardhmen,duke marr parasysh vlern n koh t parave dhe rreziqet e pritshme

2.2.ANALIZA KRAHASUESE ME KRITERIN E KOSTOS HISTORIKE

2.2.1 Kosto Historike Kosto historike ka shum avantazhe: Ajo sht shum mir e njohur Ka nj shkall t lart objektiviteti Pasqyron transaksionet n t cilat sht angazhuar entiteti aktualisht, dhe Nuk sht hipotetike. Kosto historike e nj aktivi ose detyrimi ka disavantazhin q jo gjithnj paraqet vlern e tij Megjithat, mund t argumentohet se, Vlera nj aktivi t bler koht e fundit ka t ngjar shum q t jet jo m e vogl se kosto e tij dhe jo m e madhe se ajo shum e paguar pr t. Nse vendimi pr t bler aktivin supozohet se sht nj vendim racional, athere gjykohet se ky aktiv sjell pr entitetin t paktn aq vler sa sht kosto e paguar pr blerjen e tij. Vendim-marrja racionale gjithashtu t on n prfundimin q aktivi i bler nuk ka arsye prse t ket nj vler kontabl neto m t lart, veanrisht n rastin kur nj tjetr aktiv identik mund t blihej me t njjtn kosto n treg. Por ka disa rrethana q ky prfundim nuk qndron, sidomos n vlersimet e mpasme, ajo nuk pasqyron ndryshimet n mimet, Si konkluzion, t paktn n kontabilizimin fillestar kosto historike mund t gjykohet se pasqyron vlern e nj aktivi. M tej, avantazhet e kostos historike si paraqiten m lart, si dhe n munges t alternativave t tjera t mundshme, sygjerojn q kosto historike ka t ngjar q t mbetet nj baz kryesore e raportimit financiar edhe n t ardhmen. Megjithat, duket q sht e vshtir q kosto historike t konsiderohet nj baz e prshtatshme matje dhe vlersimi pr raportimin financiar n t gjitha rrethanat, sht e dyshimt nse ajo mund t prdoret n kontabilizimin fillestar kur ajo dukshm nukparaqet vlern e nj aktivi dhe t paktn n disa rrethana, mbi bazn e prkatsis, t prdoret nj baz tjetr matjeje q pasqyron ndryshimet n mim n fazat e mvonshme.

2.2.2.Vlerat e drejta Vlera e drejt i ka avantazhet e saj n kushtet e nj tregu efikas. Kur tregtohen aktivet n nj treg efikas, duket se nuk ka arsye se prse vlera e aktiveve t ndryshoj pr enetitetet q mund t marrin pjes n at treg. Aktivi pritet t jap normn e kthimit t tregut pr rrezikun prkats N nj treg efikas, mund t ket vetm nj vler tregu pr nj aktiv n nj moment kohe t dhn. Nse arrihet n prfundimin se nj treg sht efikas, mimi i tregut pr nj aktiv q tregtohet n t, do t pasqyroj vlern pr do entitet dhe arrijm konkluzionin qpr qllimet e kontabilitetit sht m e sigurt t prdoret mimi i tregut.

2.2.3.Vlera neto e realizueshme

Pikpamja e mimit t shitjes n mnyr m t dukshme korrespondon me konceptine vlers neto t realizueshme, ose shuma q entiteti mund t marr nga realizimi. Ka disa avantazhe nga prdorimi i vlers neto t realizueshme: ajo sht e leht pr tu kuptuar tregon shumn e burimeve n para t komanduara nga entiteti mimet e shitjes jan t rendsishme pr vendim-marrjen e drejtimit pr t prcaktuar aftsin e entitetit pr t marr hua duke vendosur si kolateral aktivet e tij investimi kapital sht m pak me rrezik kur aktivet e prfshira n t pritet t ken nj mim shitje t lart Mosprkatsia pr aktivet e mbajtura pr shfrytzim Vlera e investimit n aktivet e entitetit sht m e madhe se vlera e tyre neto e realizueshme Aktivet e blera ose prodhuara pr shitje, rrezikojn rregjistrimin n avanc t fitimeve t parealizuara. Konkluzioni: Vlera Neto e Realizueshme sht e prshtatshme pr aktivet e teprta, ose kur vendoset pr shitjen e tyre si alternativa m rentabl.

2.2.4. Kosto e zvendsimit

Kosto e zvendsimit sht nj alternativ pr matjen e vlers aktuale. N dallim nga VRN ajo sht nj matje n hyrje dhe jo nj matje n dalje. Nuk krijon problemin e marrjes s fitimit t parealizuar. Kjo metod paraqet drejt diferencn mes shums s arktuar ose t arktueshme dhe matjes s azhornuar t kostos s mallrave e shrbimeve t sakrifikuara pr t realizuar shitjen. Kosto e zvendsimit dhe kosto e riprodhimit nuk ndryshojn shum Si t gjitha t tjerat, kjo metod ka problemin e zbatimit. Mbshtetja teorike e kostos s zvendsimit bazohet n faktin q vlera pr entitetin e nj aktivi nuk mund t jet m e madhe se sa shuma me t ciln mund t blihet nj aktiv i ngjashm. Megjithat, kontabilizimi me koston e zvendsimit prmban rrezikun q aktivi t paraqitet me nj shum m t lart se vlera e tij e rikuperueshme. Prdorimi i gjer i kostos s zvendsimit krkon krkesa t forta pr testimin e zhvlersimit, pr arsye se krkon t bhen gjykime t tepruara subjektive.

2.2.5.Vlera n prdorim

Vlera n prdorim sht vlera e kthimeve t pritshme nga shfrytzimi iaktivit, saktsuar me vlern e tanishme Bazuar n teorin e buxhetimit t kapitalit, kjo sht vlera m prkatse e njaktivi Duke patur parasysh se kthimet n t ardhmen bazohen mbi parashikime,propozimi pr zbatimin e vlers n prdorim krijon problemin nse parashikimi i br duhet t jet nga drejtimi ekzistues apo nga tregu.

Standardet ekzistuese t kontabilitetit n prgjithsi lejojn prdorimin e muarjeve t drejtimit, por nuk sht e qart nse kjo bazohet n konceptet themelore apo sht nj zgjedhje pragmatike. Shum aktive n nj biznes nuk gjenerojn flukse parash t caktuara, por n prgjithsi kontribuojn, n kombinim me aktivet e tjera, n totalin e flukseve t parave q gjenerohen nga biznesi. vlera n prdorim nuk jep nj baz t prshtatshme pr prdorim t prgjithshm n raportimin financiar

2.3.Analiza Konceptuale Perkatesia

Dallimet mes bazave per matjen e aktiveve dhe detyrimeve rrjedhin nga dy burime kryesore : Objektivat e matjes se tregut kundrejt objektivave te matjes specifikke te entitetit;Dhe Dallimet ne perkufizimin e faktoreve qe ndikojne ne vlerat e aktiveve dhe detyrimeve. 2. Shpenzimet ose kreditimet specifike t entitetit. Disa ndryshime mes vlerave n dalje dhe n hyrje t aktiveve dhe detyrimeve i atribuohen shpenzimeve ose kreditimeve specifike t entitetit. N prputhje me kuadrin konceptual t prdorur nga shum organizma profesional, sht e zakonshme q t vlersohen alternativat kontabl n kushtet e cilsive t prkatsis dhe besueshmris. Prkatsia n prgjithsi shpjegohet n kushtet e marrjes s vendimeve ekonomike nga prdoruesit e pasqyrave financiare. Disa sygjerojn q matja me vlern e drejt sht m superiore n krahasim me matjet e tjera pr kt qllim. Kur ka pak ose aspak evidenc t bazuar tek tregu pr vlern e nj aktivi, athere matja kontabl do t duhet t bhet mbi bazn e nj vlersimi se sa do t ishte kjo vler nse do t ekzistonte tregu. Luhatshmria e rezultateve e lidhur me vlern e drejt.

Objektivi i matjes s vlers n treg sht t matet nj aktiv ose detyrim me nj mim q ai do t ishte kmbyer n kushtet e nj tregu me konkurencObjektivi i matjes specifike t entitetit fokusohet n pritshmrin e entitetit raportues, i cili mund t ndryshoj dukshm nga ai i mimit t tregut.

2.3.1 Vlerat qe ndikojne ne faktoret dhe burimet e tregut

A priori pritet me llogjik nga objektivi i matjes me vlern e tregut se ka vetm nj vler tregu (t drejt) pr nj aktiv ose nj detyrim n datn e matjes. Ndryshimet mes aktiveve dhe detyrimeve q tregtohen n tregje t ndryshme. mimet n dalje dhe mimet n hyrje t ndryshme pr nj aktiv ose detyrim mund ti atribuohen ndryshimeve mes aktivit ose detyrimit q tregtohet n nj treg dalje dhe aktivit ose detyrimit q tregtohet n nj treg hyrje.

Faktort q Ndikojn n Vler

Faktort q ndikojn n vlern e nj aktivi ose detyrimi kontraktual rrjedhin nga kontrata, (Termi kontraktualinterpretohet gjersisht pr t prfshir marrveshjet me shkrim apo me goj, detyrimet konstruktive dhe t drejta e detyrime q imponohen nga statute apo ligji.) Faktort q ndikojn n vlern e aktivit jo-kontraktual prfshin karakteristikat e tij: fizike, natyrn e t drejtave t pronsis, vendndodhjen, dhe kushtet n datn e matjes. Vendosja e njsis kontabl Tregjet dhe Burimet e Tregut

Przgjedhja dhe zbatimi i objektivit t matjes me vlern e tregut krkon q t trajtohen nj numr shtjesh. Kto prfshijn prkufizimin e tregut dhe prkufizimin dhe njohjen pr:1. kushtin e mjaftueshmris s informacionit,2. asimetrine e informacionit3. hyrjen ne treg4. tregjete shumefishta

2.4. Analiza Konceptuale Besueshmeria

Besueshmria e matjes dhe vlersimit kontabl bazohet mbi tre element: Paraqitja me besnikri, Neutraliteti, (Asnjansia) dhe Verifikueshmria. Kufizimet n besueshmrin e matjes rezultojn nga pasigurit e matjes, t cilat ekzistojn kur shuma e nj aktivi ose detyrimi n datn e matjes mund t jet nj seriapo interval i shumave arsyeshm t mundshme ose t justifikueshme. Jan identifikuar dy burime t pasiguris n matje dhe vlersim: Pasiguri muarje Pasiguri ekonomike (nj-pr-shum) METODAT E MATJES DHE VLERESIMIT TE ELEMNTEVE TE PASQYRAVE FINANCIAREJ.MUSAJ

38

Nj tjetr form e kritiks pr kontabilitetin me vlern e drejt sht se kjo ndonjher nuk sht e besueshme. Duke patur parasysh llojshmrin e rrethanave q krijohen sht e vshtir t bsh gjykime pr vlefshmrin e prgjithshme t besueshmris e cila sht, ndoshta m e prshtatshme t merret n konsiderat n prpunimin e standardeve kontabl t veant.

Edhe se vlera e drejte se fundmi ka arritur te kete aprovimin e shumices per perdorimin e saj per instrumentat financiare te mbajtur per shitje, ka akoma nga skeptike te cilet kane kritika ne lidhje me te.Kritika keto te lidhura kryesisht me karakteristikat e impaktin qe kjo metode do sjellene gjithe sistemin ne teresi.1. Lidhja e vleres se drejte me praktikat kontabel te bankave, 2. Siguria e vleres se drejte, 3. Krahasueshmeria e informacionit financiar, 4. Impakti ne stabilitetin e sistemit.

KAPITULLI 3

ANALIZIMI I SKK DHE SNK

Ligji Nr. 9228, n Nenin 13, Parimet e Vlersimit parashikon : Elementt futenn llogari dhe prfshihen n pasqyrat financiare, me shumat q prcaktohen, sipas standardeve kontabl. VLERSIMET KONTABL DHE NDRYSHIMET E TYRE

3.1. ZBATIMI I VLERSIMEVE KONTABLDisa t dhna financiare, t paraqitura n pasqyrat financiare, bazohen n vlersime t bra nga drejtuesit e njsis ekonomike raportuese, dhe jo n fakte t vzhguara n mnyr objektive.Shembuj t zbatimit t vlersimeve kontabl jan:(a) vlersimi i provizioneve pr krkesat e arktueshme dhe inventarve;(b) vlersimi i jets s dobishme t aktiveve afatgjata materiale dhe aktiveve afatgjata jomateriale, si dhe prcaktimi i normave prkatse t amortizimit;(c) krijimi i provizioneve pr shitjet me garanci ose pr mbulimin e kostove q lidhen me procedurat gjyqsore n proces.Vlersimet realiste luajn nj rol t rndsishm n prgatitjen e pasqyrave financiare. N vlersimet kontabl, drejtuesit e njsis ekonomike raportuese duhet ti marrin parasysh t gjitha faktet e njohura prej tyre, q mund t ken ndikim mbiinformacionin e raportuar n pasqyrat financiare, si rezultat i vlersimeve. Pr shembull, n njohjen e nj provizioni q mbulon kostot e mundshme, n lidhje me procedurat gjyqsore n proces, drejtuesit e njsis ekonomike raportuese duhet ti marrin n konsiderat t gjitha faktet q lidhen me procesin (prfshir ktu ato q shfaqen pas dats s mbylljes s periudhs kontabl) q mund t ndikojn ecurin e tij, si dhe shumat q lidhen me t.Ndonse pritet q disa vlersime kontabl mund t rezultojn si t pasakta, drejtuesit e njsis ekonomike raportuese duhet t bjn vlersimet m t mira t mundshme, n baz t njohurive q ata kan. Kur shfaqen fakte t reja, vlersimet e bra m par duhet t ndryshohen.

3.2.NDRYSHIMET N VLERSIMET KONTABL

Ndryshimet n vlersimet kontabl do t njihen gjat periudhs kontabl kur ato kan ndodhur, dhe jo n retrospektiv.Shembulli 1:N bilancin e njsis ekonomike raportuese paraqiten pajisje prodhimi me kosto prej 100 000 leksh, jeta e dobishme e t cilave u vlersua fillimisht si 20 vjet (amortizimi prej 5 000 leksh n vit). Me kalimin e pes viteve t para t prdorimit (vlera kontabl e pajisjes 75 000 lek) pas vlersimit t kushteve teknike t pajisjes dhe thedhjeve t reja teknologjike n treg, u arrit n prfundimin se jeta e dobishme e mbetur e pajisjes sht edhe 10 vjet t tjera. N momentin kur ndodh ndryshimi n vlersimet kontabl (d.m.th. n lidhje me jetn e dobishme t mbetur t pajisjes), normat e amortizimit ndryshohen n mnyr t till q vlera kontabl e pajisjes t amortizohet gjat 10 vjetve (amortizimi prej 7 500 leksh n vit). Meqense kan ndryshuar vlersimet kontabl, dhe jo politikat kontabl, shpenzimet e amortizimit t periudhs kontabl te mparshme nuk do t rregullohen.

Shembulli 2:M 31.12.2003, nj njsi ekonomike raportuese rezulton me nj shtje ligjore t pambyllur. Gjat kshillimit me avokat, bhet e ditur se kostot, n lidhje me shtjen ligjore, do t jen mes 1-2 milion leksh. Drejtuesit e njsis ekonomike raportuese njohin nj provizion n shumn prej 1,5 milion leksh:Dr - shpenzime t lidhura me provizionet 1,5Kr - provizioni 1,5M 31.12.2004, njsia ekonomike raportuese ende nuk e ka mbyllur shtjen ligjore, por n kohn e prgatitjes s pasqyrave financiare sht vn re se kostot aktuale do t jen 1 milion lek. Regjistrimi kontabl n prgatitjen e raportit t 2004-s do t jet:Dr - provizioni 0,5Kr - shpenzimet, n lidhje me provizionin 0,5Meqense vlersimi i drejtuesve ka ndryshuar, t dhnat krahasuese nga periudha kontabl e mparshme nuk do t rregullohen, pavarsisht nga fakti se vlersimi, n lidhje me provizionin, rezultoi e pasakt.N rrethana t caktuara mund t jet e vshtir t dallohet nse ndryshimi ka ndodhur n politikn kontabl apo n vlersimin kontabl. N raste t tilla, presupozohet q kemi t bjm me nj ndryshim n vlersimin kontabl, dhe efekti indryshimit njihet gjat periudhs kontabl, kur bhet raportimi n perspektiv, por jo n retrospektiv.

3.3. STANDARTET NDRKOMBTARE T RAPORTIMIT FINANCIAR

N SNRF-t n pjesn e Kuadrit t SNRF-ve, jepet seksioni Matja e elementve t pasqyrave financiare. N t parashikohet: Matja sht proesi i prcaktimit t shums monetare me t ciln elementt e pasqyrave financiare do t njihen dhe mbarten n bilanc dhe n pasqyrn e t ardhurave e shpenzimeve. Kjo prfshin zgjedhjen e nj baze t veant t matjes. Bazat e matjes mund t prfshijn: Koston historike Koston aktuale Vlern e realizueshme (shlyerjes) Vlern e tanishme (present value)

Ndryshimet:Me kt paraqitje dallojm qart q SKK-t kan nj ndryshim t madh me SNRF-t. N radh t par, SKK-t nuk trajtojn fare bazat e matjes e vlersimit N radh t dyt, SKK-t japin n vend t tyre disa raste t veanta q nuk jan fare, pr mendimin ton, koncepte apo parime pr tu prfshir n nj Kuadr t Raportimit Financiar.

3.4. STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK1

N SKK 1 Kuadri i Prgjithshm pr Prgatitjen e Pasqyrave Financiare, nParagraft 80 deri 84.

Por edhe n SKK 1, nuk sht parashikuar baza ose bazat e matjes apo vlersimit.N Paragraft e sipr prmendur Vlersimet Kontabl dhe Ndryshimet e Tyre jepen vetm disa raste t veanta kur drejtuesit e entitetit duhet t vlersojn element ose zra q paraqiten n pasqyrat financiare. Ato jan prcaktuar si mposht: vlersimi i provizioneve vlersimi i jets s dobishme t aktiveve afatgjat dhe prcaktimi i normaveprkatse t amortizimit; dhe krijimi i provizioneve pr shitjet me garanci ose pr mbulimin e kostove q lidhenme proedurat gjyqsore n proes.

3.5.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK3 Instrumentat Financiar

N SKK 3, Matja Fillestare paragraft 7- 10. Prcaktimi i dhn n paragrafin 7,baza e matjes sipas SKK-ve pr instrumentat financiar: Aktivet dhe pasivet financiare do t maten fillimisht me vlern e drejt (domethn me kosto) plus kostot e transaksioneve, q jan direkt t atribueshme blerjes ose emetimit t instrumenteve financiare, prve disa instrumenteve, t cilat maten me vlern e drejt nprmjet ndryshimeve n pasqyrn e t ardhurave, dhe q kostoja e transaksioneve t tyre kalon n t ardhurat dhe shpenzimet.Perjashtim bejne: 1. instrumentet financiare t matura me vlern e drejt do t rivlersohen me vlern e tyre t drejt n datn e mbylljes s ushtrimit.2. Fitimet/humbjet, q vijn nga nj ndryshim n vlern e drejt t derivateve dhe aktiveve financiare, t mbajtura pr tregtim do t njihen n llogarin e fitimit dhe humbjeve t ushtrimit kontabl.3. Investimet n instrumentet e kapitalit, t cilat nuk kan nj mim tregu t kuotuar n nj treg aktiv, dhe vlera e drejt e t cilve nuk mund t matet me besueshmri dhe derivatet e lidhur me to, e q duhet t paguhen me lvrimin e ktyre instrumenteve t kapitalit, do t maten me kosto.

Kostoja sht: vlera e drejt e paras ose e ekuivalentve t saj t paguara ose vlera e drejt e shprblimeve t dhna pr t bler nj aktiv n kohn e blerjes ose t ndrtimit t tij;Kur nj aktiv ose pasiv financiar lind nga nj veprim shkmbimi t zrave jomonetar, vlera e caktuar drejtsisht e zrave t shkmbyer konsiderohet kostoja e aktivit ose pasivit financiar, prvese nse kushtet e dy instrumenteve jan kryesisht t njjt.Kostot e transaksioneve jan t gjitha kostot-shtes q lidhen me blerjen/marrjen e nj aktivi ose pasivi financiar - pr shembull faturat q u paguhen agjentve ose kshilltarve, tatimet e pakthyeshme q lidhen me transaksionin, si dhe kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me transaksionin. Kostot e transaksioneve nuk prfshijn as kostot q lidhen me financimin e veprimit, as kostot administrative t njsis. Pagat pr punonjsit e njsis ekonomike konsiderohen si kosto shtes t transaksionit, vetm nse pjesa prkatse e pagave nuk do t'u ishte paguar punonjsve, n rast t mosprfundimit t transaksionit. Matja e Mpasshme q jepet n paragraft 11 15, n paragrafin 11 jepet: T gjitha aktivet dhe pasivet financiare do t maten me kosto ose kosto t amortizuar n bilanc, prve instrumenteve t mposhtme financiare:(a) T gjitha derivatet(b) Aktivet financiare e mbajtura pr tregtim kur pr kto aktive njsia ekonomike ka zgjedhur alternativn e vlersimit me vler t drejt.Me zbatimin e metods s kostos s amortizuar, nj instrument financiar njihet me koston e tij q sht matur n njohjen e tij fillestare, i rregulluar, nse sht e nevojshme, me shumat e mposhtme:(a) shlyerjet e principalit (pr shembull, n rastin e nj borxhi t marr ose t dhn);(b) amortizimi akumuluar i nj diference t mundshme mes vlers fillestare dhe vlers n maturim (n rastin e obligacioneve);(c) zvoglimi i mundshm n vler pr shkak t nj rnie n vler ose pamundsis pr arktim (n rastin e aktiveve financiare, arktimi i t cilave mendohet t jet i dyshimt).Kostoja e amortizuar do t prcaktohet duke prdorur metodn e interesit efektiv (jo normn e interesit nominal t specifikuar n kontrat). Norma e interesit efektiv sht nj norm interesi, zbatimi i s cils skonton rrjedhat e prllogaritura t ardhshme t paras nga instrumenti financiar (pr shembull, nga nj borxh ose obligacion) n vlern kontabl t instrumentit. N llogaritjen e norms s interesit efektiv do t merren n konsiderat t gjitha kostot e veprimeve t pagueshme ose t arktueshme, q lidhen me aktivin ose pasivin financiar.Si nj alternativ e prdorimit t norms s interesit efektiv, njsit ekonomike mund t prdorin amortizimin linear. Politika kontabl, e zgjedhur nga shoqria pr amortizimin, duhet t zbatohet n mnyr t qndrueshme pr t gjitha instrumentet financiare t mbajtura me koston e amortizuar.Nse efekti i kostove t transaksionit mbi normn e interesit efektiv sht i pandjeshm, ather ato mund t njihen si shpenzim, n baz t parimit t materialitetit n kohn kur ato ndodhin ose njihen si shpenzim mbi bazn vijdrejt, gjat periudhs deri n maturimin e tyre. Kostot e veprimit nuk kapitalizohen asnjher, si nj aktiv i pavarur n bilanc. SNRF/SNK 39 Instrumentat Financiar: Njohja dhe Matja Matja dhe vlersimi i instrumentave financiar jepet n paragraft 43-47. Matja fillestare paragrafin 43: Kur matet fillimisht nj aktiv financiar ose nj detyrim financiar, entiteti e mat at me vlern e tij t drejt; n rastin e nj aktivi financiar ose detyrimi financiar q nuk matet me vlern e drejt n pasqyrn e t ardhurave e shpenzimeve, mblidhen edhe kostot e transaksionit q i atribuohen drejtprdrejt blerjes ose emetimit t aktivit financiar ose detyrimit financiar. Pr matjen e vlersimin e mpasshm n paragrafin 46 jepet:Mbas njohjes fillestare, entiteti mat aktivet financiare, prfshir derivativt q jan aktive, me vlern e tyre t drejt, pa asnj zbritje pr kostot e transaksionit q ai mund t ket psuar n shitjen e tij ose dalje t tjera, prve aktiveve financiare t mposhtme: . . . (huat dhe llogarit e arktueshme, investimet e mbajtura deri n maturim, si dhe investimet n instrumentat e kapitalit t vet). SNRF/SNK 39 Instrumentat Financiar: Njohja dhe Matja - DetyrimetMbas njohjes fillestare, entiteti i mat t gjitha detyrimet financiare me koston e amortizuar duke prdorur metodn e interesit efektiv, me prjashtim t: . . . (detyrimet financiare t matura me vlern e drejt nprmjet fitimit ose humbjes, detyrimet financiare q krijohen kur transferimi i nj aktivi nuk plotson kushtet pr tu rregjistruar).

Ndryshimet:Po t krahasohet SKK 1 dhe SNK 39, n aspektin e prcaktimit t bazs s matjes e vlersimit duket qart ndryshimi nga kosto tek SKK me vlern e drejt tek SNK. Ne nuk mund t arrijm n prfundimin se kujt i atribuohen kto ndryshime, sepse ato mund t vijn qoft nga gabime njerezore n t shkruar e n shtyp, ose qoft nga qndrimi kundrshtues i organeve q kan prgatitur dhe miratuar SKK.

3.6.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK4 Inventart

N kt Standard n paragraft 11 - 23 jepet vlersimi I inventarve duke prcaktuar q: Inventart maten fillimisht me kosto. Kostoja e inventarve prfshin:koston e t gjitha materialeve, t lidhura drejtprdrejt me prodhimin, si dhe koston e shndrrimit t ktyre materialeve n produkte prfundimtare. Kostot e drejtprdrejta t materialeve prfshijn, prve mimit t blerjes, edhe t gjitha kostot e tjera q nevojiten pr ta sjell inventarin n gjendjen dhe vendndodhjen ekzistuese. N paragrafin 14 jepet prcaktimi pr vlersimin e inventareve mbas njohjes fillestare si m posht:Pas njohjes fillestare t inventarve, njsia ekonomike raportuese duhet ta vlersoj inventarin me vlern m t ult midis kostos dhe vlers neto t realizueshme. Vlera neto e realizueshme i referohet vlers neto q njsia ekonomike raportuese pret t prfitoj nga shitja e inventarit, n rrjedhn normale t biznesit. Pr t prcaktuar koston e nj inventari t till duhet t prdoret ose mesatarja e ponderuar ose metoda hyrje e par, dalje e par (FIFO).

N SNK 2 Inventart Matja dhe vlersimi i inventarve n SNK 2, jepet n paragraft 9-22. N paragrafin 9 jepet rregulli i prgjithshm pr vlersimin e inventarit, si mposht:Inventaret duhet t maten me m t ultn mes kostos dhe vlers neto t realizueshme. M pas n paragrafin 10 t SNK 2, jepet rregulli I prgjithshm pr prbrsit e kostos s inventarit, si mposht:Kosto e inventareve duhet t prfshij t gjitha kostot e blerjes, kostot e prpunimit dhe kosto t tjera t marra pr t sjell inventaret n vend-ndodhjen dhe kushtet e tyre aktuale.

Ndryshimet: Pra si mund t konstatohet nga prcaktimet e msiprme, n matjen fillestare ka nj ndryshim mes SKK 4 dhe SNK 2, ndrsa n t parin prcaktohet vetm kosto, n t dytin krkohet vlera m e ult mes kostos dhe vlers neto t realizueshme. N SNK 2 ne nuk konstatojm nj ndarje mes matjes fillestare dhe matjes pas njohjes fillestare si prcaktohet n SKK 4. Kjo mund t jet edhe nj tem pr diskutim, nse duhet ashtu si sht paraqitur n SKK 4, apo si paraqitet n SNK 2.

3.7.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK5 Aktivet Afatgjata Materiale dhe Aktivet Afatgjata Jo-materiale

Aktivet Afatgjata MaterialeN SKK 5 jan prfshir edhe aktivet afatgjata materiale edhe ato jomateriale.Prsa i prket bazave t vlersimit dhe matjes pr AAM ky Standard e parashikon kt n dy momente. N momentin fillestar t njohjes paraqitet si mposht:Nj element i AAM-s, q plotson kriteret pr njohje si aktiv n bilanc, vlersohet me kosto ku prfshihet:(a) kostoja e blerjes (prfshin edhe taksat e importit dhe taksa t tjera t parimbursueshme, pasi t zbriten skontot tregtare dhe rabatet);(b) kosto t tjera t drejtprdrejta, q lidhen me sjelljen e aktivit n vendndodhjen dhe kushtet e nevojshme pr funksionimin e tij, sipas qllimeve t njsis (prfshir koston e prodhimit t aktivit, nse ka t tilla kosto);(c) kostoja e vlersuar fillestare e montimeve t ardhshme t nj aktivi dhe t kthimit t terrenit, n t cilin ai ndodhet n gjendjen fillestare, nse vlersimi i tyre prputhet me politikat pr krijimin e nj provizioni, si prshkruhet n SKK 6. N paragrafin 21 t ktij SKK jepet vlersimi i mpasm ku thuhet:Njsia ekonomike do t zgjedh si politik t saj kontabl ose modelin e kostos (i cili shpjegohet n paragrafin 21), ose modelin e rivlersimit (i cili shpjegohet n paragrafin 22) dhe do t zbatoj at model pr t gjith klasn e AAM-s q vlersohet. Modeli i kostosN bilanc, nj element i AAM-s paraqitet me kosto minus amortizimin e akumuluar dhe ndonj humbje t akumuluar nga zhvlersimi.Modeli i rivlersimitNj klas AAM, vlera e drejt e s cilave mund t matet me besueshmri, paraqitet n bilanc me shumn e rivlersuar, e cila sht vlera e drejt n datn e rivlersimit minus amortizimin e akumuluar t mpasshm dhe humbjet e akumuluara t mpasshme nga zhvlersimi. Rivlersimet duhet t kryhen rregullisht, n mnyrq vlera kontabl t mos ndryshoj materialisht nga vlera q do t rezultonte vlersimi i AAM, n datn e bilancit do t bhej me vlern e drejt. Aktivet Afatgjata Jomateriale (AAJM)N SKK 5, matja dhe vlersimi i aktiveve afatgjata jomateriale jepet n paragraft 50-60. N paragrafin 50 t ktij Standardi paraqitet vlersimi fillestar, si mposht:Nj AAJM i bler matet fillimisht me koston q prbhet nga mimi i blerjes dhe kosto t tjera q lidhen drejtprdrejt me blerjen. Nga leximi i ktij paragrafi pritet q t vazhdohet me prcaktimin e bazs s matjes e vlersimit pr ato AAJM t cilat prodhohen nga vet entiteti. Por t till paragraf un nuk e kam gjetur. N SNK 38 matja e vlersimi jepen n paragraft 51-67.

SNK 38 Aktivet Jo-Materiale N paragrafin 57 t ktij Standardi jepet rregulli I prgjthshm pr vlersimin e AAJM pas njohjes fillestare, si mposht:Nj AAJM do t paraqitet n bilanc me koston e tij minus amortizimin e akumuluar dhe humbjet e akumuluara nga zhvlersimi.Ndrsa n paragrafin 58 fjalia e fundit theksohet:Rivlersimi i AAJM nuk lejohet. N kt Standard paragraft 25-32 trajtojn zbatimin e kritereve t njohjes pr t bler veas dhe paragraft 33-43 trajtojn zbatimin e tyre ndaj aktiveve jo-materiale t blera nga nj kombinim biznesi. Paragrafi 44 trajton matjen fillestare t aktiveve jo-materiale t blera nprmjet granteve qeveritare, paragraft 45-47 trajtojn kmbimet e aktiveve jo-materiale dhe paragraft 48-50 me trajtimin e emrit t mir t gjeneruar vet. Paragraft 51-67 trajtojn njohjen fillestare dhe matjen e aktiveve jo-materiale t prodhuara vet.N paragrafin 24 jepet ky rregull i prgjithshm pr vlersimin e AJM-ve: Nj aktiv jomaterial matet fillimisht me koston. N paragrafin 70 vlersimi mbas njohjes fillestare:Nj njsi ekonomike zgjedh ose modelin e kostos si n paragrafin 74 ose modelin erivlersimit si n paragrafin 75 si politikn e tij kontabl. N qoft se nj aktiv jo-material kontabilizohet duke prdorur modelin e rivlersimit, t gjitha aktivet e tjera n klasn e tij gjithashtu kontabilizohen duke prdorur t njjtin model, prve rastit kur nuk ka treg aktiv pr ato aktive. Pr t shmangur dhe parandaluar matjen e vlersimin selektiv subjektiv nga drejtimi t elementve t AJM ky Standard ka prcaktuar:Nj klas e aktiveve jo-materiale sht nj grupim i aktiveve me natyr dhe prdorim t ngjashm n funksionimin e nj njsie ekonomike. Elementt brenda nj klase t aktiveve jo-materiale rivlersohen njkohsisht pr t shmangur rivlersimin selektiv t aktiveve dhe raportimin e shumave n pasqyrat financiare q prfaqsojn nj przierje t kostove dhe vlerave n data t ndryshme. Dy alternativat e matjes e vlersimit t AJM-ve sipas SNK 38 Ato jan ose kosto e tyre ose vlera e tyre e drejt.Modeli i kostosMbas njohjes fillestare, nj aktiv jo-material mbartet me koston e tij minus do amortizim t akumuluar dhe do humbje t akumuluar nga zhvlersimi.Modeli i rivlersimitMbas njohjes fillestare, nj aktiv jo-material mbartet me shumn e rivlersuar, q sht vlera e tij e drejt n datn e rivlersimit minus do amortizim t mpasm t akumuluar dhe do humbje t mpasme t akumuluar nga vlersimi. Pr qllimin e rivlersimeve, sipas ktij Standardi, vlera e drejt prcaktohet duke ju referuar nj tregu aktiv. Rivlersimet bhen me at rregullshmri sa q n datn e bilancit vlera kontabl neto e aktivit t mos ndryshoj materialisht nga vlera e tij e drejt.SNRF/SNK 16 Prona, Fabrika dhe Makineria (AAM) N SNK 16 Prona, Fabrika dhe Makineria, ose si sht prkthyer AktivetAfatgjata Materiale (shkurt AAM), trajton rregullat dhe normat e vlersimit t tyren paragraft 15-66. Vlersimi n marrjen fillestare n kontabilitet jepet n paragrafin 15, si mposht:Nj element i aktiveve afatgjata materiale q plotson kushtet pr tu njohur si njaktiv duhet t matet me koston e tij. Ndrsa n paragrafin 29 t SNK 16, jepet prcaktimi i matjes e vlersimit pas njohjes fillestare t aktivit afatgjat material, duke e parashikuar kshtu: Entiteti duhet t zgjedh ose modelin e kostos t dhn n paragrafin 30 ose modelin e rivlersimit t dhn n paragrafin 31 si politikn e tij kontabl dhe duhet ta zbatoj kt politik pr t gjith klasn e aktivit afatgjat material. Pra n rastin e AAM nuk ka ndryshime mes SKK dhe SNK, ato prshkruajn t njjtat baza vlersimi, duke theksuar se n njohjen fillestare AAM vlersohen me kosto, ndrsa m pas ato mund t vlersohen ose me kosto ose me vlern e drejt (dmth t rivlersohen).

Ndryshimet: Pra si konstatohet: Ndrsa n SKK kemi prcaktimin e prer q AAJM vlersohen vetm me kosto dhe rivlersimi me vlern e drejt nuk lejohet, n SNK 38 kemi prcaktimin, q sht i njjt me SNK 16 pr Aktivet Afatgjata Materiale, q pas njohjes fillestare AJM mund t vlersohen me kosto (sipas modelit t kostos) ose duke I rivlersuar me vlern e drejt (sipas modelit t rivlersimit). Edhe SKK edhe SNK kan nj ndryshim t vetm me PKP dhe ligjin e mparshm, q t parat lejojn rivlersimin me vlern e tregut t AAMve, ndrsa PKP e lejonte kt mundsi rivlersimi vetm n rastet e humbjes ose rnies s dukshme t vlers n krahasim me vlern kontabl neto.3.8.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK6 Provizionet, Pasivet dhe Aktivet e Kushtzuara

Vlersimi i Provizioneve n SKKN SKK 6, vlersimi i provizioneve jepet n paragraft 16-20. N paragrafin 16 jepet rregulli i prgjithshm pr vlersimin e provizioneve, si m posht:Shuma e njohur si provizion do t jet vlersimi m i sakt I mundshm i shpenzimeve t nevojshme pr shlyerjen e nj detyrimi ekzistues t mundshm, e vlersuar kjo n datn e mbylljes s bilancit. Kjo sigurisht lidhet dhe kushtzohet nga vlera e tanishme e paras, prandaj n SKK sht parashikuar:N rast se provizioni shlyhet pas 12 muajve, pas dats s mbylljes s bilancit, ai do t njihet me vlern aktuale t shpenzimeve t pritshme,prve rastit kur efekti i skontimit sht jomaterial.

SNK 37 Provizionet, Detyrimet Eventuale dhe Aktivet Eventuale Vlersimi i provizioneve n SNK 37 jepet n paragraft 36-52. N paragrafin 36:Shuma e marr n kontabilitet si provizion duhet t jet muarja m e mir e shpenzimit q krkohet pr t shlyer detyrimin aktual n datn e mbylljes s bilancit. Si edhe n SKK, n SNK 37 sht parashikuar q provizioni duhet t vlersohet mevlern e tanishme t shpenzimeve t pritshme pr tu paguar n t ardhmen, pr efektt faktorit koh dhe t faktorve t tjer q nuk varen nga entiteti. Kur efekti i vlers n koh t parave sht material, shuma e provizionit duhet t jet vlera e tanishme e shpenzimeve t pritshme q do t krkohen pr t shlyer detyrimin n t ardhmen.

Ndryshimet: Pra mund t themi q prcaktimi i bazs s vlersimit t provizioneve n SKK dhe SNK jan shum afr njri tjetrit, pavarsisht nga disa ndryshime t vogla n shprehjen e tyre, q un mendoj se jan pasoj e prkthimit. N t gjitha kto kuadre t raportimit financiar, mbahet i njjti qndrim pr aktivet dhe detyrimet eventuale, pr t cilat krkohet q ato t mos paraqiten n bilanc, por vetm t paraqiten n Shnimet Shpjeguese (Anekse) t Pasqyrave Financiare.

3.9.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK7 Kontabilizimi i Qirave

N kt Standard matja e vlersimi i qirave ndahet sipas kategorizimit t qiras, n qira financiare dhe n qira t zakonshme. Po ashtu Standardi trajton kontabilizimin dhe si rrjedhoj edhe matjen e vlersimin nga pikpamja e qiradhnsit dhe nga pikpamja e qiramarrsit. N paragrafin 18 t ktij Standardi, jepet njohja dhe matja e qiras financiare nga qiradhnsi:Qiradhnsi do t njoh n bilancin e tij mjetet (aktivet) e dhna me qira financiare, si nj krkes pr tu arktuar n nj shum t barabart me investimin neto n qira.Pagesa e qiras financiare pr tu arktuar (investimi neto n qiran financiare) sht i barabart me vlern aktuale t skontuar t pagesave t qiras dhe vlern e mbetur t mundshme (ose vlern e mbetur t pagarantuar) n fund t afatit t qiras.Ndrsa pr qiran e zakonshme kemi paragrafin 27 t ktij Standardi: Qiradhnsit do ti paraqesin n bilancin e tyre mjetet (aktivet) e dhna me qira t zakonshme, n vartsi t natyrs s mjetit (aktivit), n t njjtn mnyr si veprohet edhe me mjetet (aktivet) e tjera. Trajtimi nga pikpamja e qiramarrsit, pr qiran financiare, paragrafi 32:N fillim t afatit t qiras, qiramarrsi do ta njoh qiran financiare n bilancin e tij si z aktivi dhe z pasivi, n shuma q jan t barabarta me vlern e drejt t mjetit (aktivit) t marr me qira ose me vlern aktuale t pagesave minimale t qiras, nse kjo e dyta sht m e vogl. Norma e skontimit q prdoret pr llogaritjen e vlers aktuale t pagesave minimale t qiras sht norma e interesit e nnkuptuar n qira ose, nse llogaritja e saj nuk sht e mundur, norma e interesit t huamarrjes nga qiramarrsi.Nga pikpamja e qiramarrsit, vlersimi i qiras s zakonshme jepet n paragrafin 37:Pagesat e qiras s zakonshme do t njihen si shpenzime, duke prdorur metodn lineare prgjat afatit t qiras, pr aq koh sa nuk ka ndonj metod tjetr m sistematike e m prfaqsuese t mnyrs se si prdoruesit marrin prfitimet nga prdorimi i mjetit (aktivit) t marr me qira.

SNRF/SNK 17 Qirat N paragrafin 20 t SNK 17, jepet rregulli i prgjithshm pr njohjen e vlersimin e qiras financiare nga qiramarrsi: Me fillimin e afatit t qiras, qiramarrsit njohin qiran financiare si aktive dhe detyrime n bilancin e tyre n shuma t barabarta me vlern e drejt t prons s dhn me qira ose, n qoft se sht m e ult, me vlern e tanishme t pagesave minimale t qiras, secila e prcaktuar n zanafilln e qiras. Pr matjen e vlersimin pas njohjes fillestare SNK 17, jep rregulla n paragrafin 25: Pagesat minimale t qiras duhet t ndahen proporcionalisht mes shpenzimit financiar dhe uljes s detyrimit t mbetur. Shpenzimi financiar duhet t shprndahet pr seciln periudh gjat t cils zgjatet afati i qiras, kshtu arrihet nj norm periodike konstante e interesit ndaj teprics s mbetur t detyrimit. Pr qirat e zakonshme, paragrafi 33 i SNK 17: Pagesat e qiras pr qiran e zakonshme duhet t njihen si shpenzim sipas metods lineare prgjat afatit t qiras, prve rasteve kur ka baza t tjera m sistematike t cilat jan m prfaqsuese t modelit kohor t prfitimeve t prdoruesit. Vlersimi i qiras nga pikpamja e qiradhnsit, jepet n paragrafin 36 t SNK 17, pr qiran financiare: Qiradhnsit njohin aktivet e mbajtura pr qira financiare n bilancin e tyre dhe i paraqesin ato si t llogari t arktueshme pr shumn e barabart me investimin neto n qira. Pr matjen e vlersimin pas njohjes fillestare, paragrafi 39 jep kto prcaktime:Njohja e t ardhurs financiare duhet t bazohet n modelin q pasqyron nj norm periodike konstante t kthimit pr investimin neto t qiradhnsit n qiran financiare. Pr qiran e zakonshme, SNK 17 jep rregulla n paragraft 49 dhe 50:Qiradhnsit paraqesin aktivet subjekt i qiras s zakonshme n bilancet e tyre nprputhje me natyrn e aktivit. T ardhurat nga qiraja e zakonshme duhet t njihen nt ardhurat mbi bazn e metods lineare prgjat afatit t qiras, prve rasteve kur kabaza t tjera m sistematike t cilat jan m prfaqsuese t modelit kohor me t cilinzvoglohet prfitimi pr tu marr nga prdorimi i aktivit t dhn me qira.

Ndryshimet: Lidhur me matjen e vlersimin e qiras financiare dhe t zakonshme SKK dhe SNK jan t njjta.

3.10.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK8 T Ardhurat

N SKK 8, vlersimi i t ardhurave jepet n paragraft 14-18. N paragraft 14 dhe 15 jepet rregulli i prgjithshm pr zgjedhjen e bazs s vlersimi, si mposht:T ardhurat do t njihen me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme.Shuma e t ardhurave q rrjedhin nga nj transaksion, prcaktohet zakonisht me nj marrveshje mes njsis ekonomike raportuese dhe blersit t mallrave ose shrbimeve (ose prdoruesit t aktivit). T ardhurat vlersohen me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme, duke marr parasysh shumn e skontimeve ose rabatet e ofruara pr volumin e shitur, si specifikohet n kontrat.

SNRF/SNK 18 T Ardhurat N SNK 18 vlersimi i t ardhurave jepet n paragraft 9-12. Ndrsa rregulli i prgjithshm jepet n paragrafin 9, si mposht: E ardhura duhet t vlersohet me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme. Standardi pashikon rrethana e kushte kur t ardhurat nuk arktohen menjher, por n t kundrt zhvendosen n nj koh t mvonshme. Metodat dhe teknikat e lejuara synojn aktualizimin e vlers s tanishme me ndryshimet e faktorve ekonomike n t ardhmen.

Ndryshimet: Si shihet qart n aspektin e vlersimit t t ardhurave nuk ka ndryshime cilsore, si n SKK, ashtu edhe n SNK.

N SKK 8, vlersimi i t ardhurave jepet n paragraft 14-18. N paragraft 14 dhe 15 jepet rregulli i prgjithshm pr zgjedhjen e bazs s vlersimi, si mposht:T ardhurat do t njihen me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme.Shuma e t ardhurave q rrjedhin nga nj transaksion, prcaktohet zakonisht me nj marrveshje mes njsis ekonomike raportuese dhe blersit t mallrave ose shrbimeve (ose prdoruesit t aktivit). T ardhurat vlersohen me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme, duke marr parasysh shumn e skontimeve ose rabatet e ofruara pr volumin e shitur, si specifikohet n kontrat.

N SNK 18 vlersimi i t ardhurave jepet n paragraft 9-12. Ndrsa rregulli i prgjithshm jepet n paragrafin 9, si mposht: E ardhura duhet t vlersohet me vlern e drejt t shums s arktuar ose t arktueshme. Standardi pashikon rrethana e kushte kur t ardhurat nuk arktohen menjher, por n t kundrt zhvendosen n nj koh t mvonshme. Metodat dhe teknikat e lejuara synojn aktualizimin e vlers s tanishme me ndryshimet e faktorve ekonomike n t ardhmen.

Ndryshimet: Si shihet qart n aspektin e vlersimit t t ardhurave nuk ka ndryshime cilsore, si n SKK, ashtu edhe n SNK.

3.11.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK9 Kombinimet e Bizneseve

N paragrafin 15 t SKK 9, prcaktohet:Me an t metods s blerjes, nj blerje e nj njsie apo biznesi tjetr do t kontabilizohet me koston e blerjes. Kostoja e blerjes do t krahasohet me vlern e drejt t aktiveve t blera, pasiveve t marra ekzistuese dhe pasiveve t kushtzuara (pra, aktiveve neto t blera); diferenca mes kostos s blerjes dhe vlers s drejt t aktiveve neto t blera do t njihet si emr i mir (pozitiv ose negativ).

SNRF 3 Kombinimet e Biznesit Blersi mat koston e nj kombinimi biznesi si bashkim t:(a) vlerave t drejta, n datn e kmbimit, t aktiveve t dhna, detyrimeve t psuara ose t konstatuara, dhe instrumentave t kapitalit t vet t emetuara nga blersi, n kmbim t kontrollit t t blerit; plus(b) do kosto q i atribuohet drejtprdrejt kombinimit t biznesit. N paragrafin 36, parashikohen rregullat pr shprndarjen e kostos s kombinimit t biznesit, si mposht:Blersi shprndan, n datn e blerjes, koston e nj kombinim biznesi duke njohur aktivet, detyrimet e detyrimet me kusht t identifikueshme t t blerit q knaqin kriteret e njohjes n paragrafin 37 me vlern e tyre t drejt n at dat. N paragrafin 48 t SNRF 3, jepen rregullat e vlersimit mbas njohjes e matjes fillestare t tyre:Mbas njohjes s tyre fillestare, blersi mat detyrimet me kusht q jan njohur veas n prputhje me paragrafin 36 me m t lartn mes:(a) shums q duhej t njihej n prputhje me SNK 37, dhe(b) shums s njohur fillimisht minus, kur sht rasti, amortizimin e akumuluar t njohur n prputhje me SNK 18 T Ardhurat. Emri i mirN paragrafin 51, jepen rregullat e njohjes e vlersimit t emrit t mir:N datn e blerjes, blersi duhet:(a) t njoh emrin e mir t bler n nj kombinim biznesi si nj aktiv; dhe(b) t mas fillimisht kt emr t mir me koston e tij, q sht tejkalimi i kostos s kombinimit t biznesit mbi interesin e blersit n vlern neto t drejt t aktiveve, detyrimeve e detyrimeve me kusht t njohura n prputhje me paragrafin 36.

Ndryshimet: Ne konstatojm q trajtimi i matjes dhe vlersimit nuk ndryshon parimisht mes SKK dhe SNRF, por konstatojm q trajtimi n SNRF sht shum m i hollsishm dhe i detajuar pr tju prgjigjur t gjitha situatave n tregjet e vendeve t zhvilluara.

3.12.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK10 Grantet dhe format e tjera te ndihmes

Ne kete SKK 10, une nuk kam gjetur asnje paragraf, rregull apo udhezim qe te flase per matjen apo vleresimin e granteve apo formave te tjera te ndihmes.

SNRF/SNK 20 Kontabilizimi i Granteve Qeveritare dhe Dhnia e Informacioneve pr Ndihmn Qeveritare N SNK 20, subvencionet ose grantet ndahen n dy grupe, n njrin prfshihen subvencionet monetare dhe n tjetrin subvencionet jo monetare. N paragrafin 12 t SNK 20 jepen bazat e vlersimit e matjes s subvencioneve monetare:Grantet qeveritare njihen si e ardhur gjat periudhave prkatse pr ti rakorduar ato me kostot prkatse t cilat grantet synojn t kompensojn, mbi nj baz sistematike. Ato nuk duhet t kreditohen drejtprdrejt n kapitalin e vet t pronarve. Pra ato merren n kontabilitet si t ardhurat, dmth me vlern e tyre t drejt. Pr subvencionet jo-monetare, zbatohet paragrafi 23 si mposht:Granti qeveritar mund t ket formn e nj transferimi t aktivit jo-monetar, t till si toka ose aktive t tjera, pr tu prdorur prej entitetit. N kto rrethana duhet tvlersohet vlera e drejt e aktivit jo-monetar dhe t kontabilizohet edhe granti edhe aktivi me vlern e drejt. Nj mnyr tjetr alternative q ndonjher ndiqet pr tkontabilizuar grantin jo-monetar sht rregjistrimi i aktivit dhe grantit me nj vlernominale.

3.13.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK11 Tatimi mbi Fitimin

N SKK 11, vlersimi i aktiveve e detyrimeve tatimore jepet n paragraft 24-30. N paragrafin 24 t ktij Standardi parashikohet: Pasivet (aktivet) tatimore afatshkurtra t periudhs kontabl aktuale dhe t atyre t mparshme prllogariten mbi bazn e shums q pritet t paguhet (ose t rikuperohet nga) organet tatimore, duke prdorur prqindjen e tatimit dhe ligjet tatimore q jan n fuqi ose q kan hyr n fuqi n datn e bilancit. Aktivet dhe pasivet tatimore t shtyra prllogariten duke prdorur prqindjen e tatimit q parashikohet t zbatohet n periudhn kontabl, kur aktivi realizohet ose pasivi shlyhet, n baz t prqindje s tatimit dhe ligjeve tatimore q jan n fuqi ose kan hyr n fuqi n datn e bilancit. Aktivet dhe pasivet tatimore t shtyra nuk skontohen.

SNRF/SNK 12 Tatimet mbi t Ardhurat Detyrimet (aktivet) tatimore aktuale pr periudhat aktuale dhe t mparshme maten me shumn e pritshme pr tu paguar n (pr tu rikuperuar nga) organet tatimore, duke prdorur prqindjet tatimore (dhe legjislacionin tatimor) q sht n fuqi n datn e bilancit. Aktivet dhe detyrimet tatimore t shtyra maten me prqindjet tatimore q pritet t zbatohen pr periudhn kur realizohet aktivi ose shlyhet detyrimi, bazuar n prqindjet tatimore (dhe legjislacioni tatimor) q sht n n fuqi n datn e bilancit. Matja e detyrimeve tatimore t shtyra dhe aktiveve tatimore t shtyra duhet t pasqyroj pasojat tatimore q mund t vijn nga mnyra me t ciln entiteti pret, n datn e bilancit, t rikuperoj ose t shlyej vlern kontabl neto t aktiveve dhe detyrimeve t saj.

Ndryshimet: Pra megjithse sht shpallur q SKK Nr. 11 Tatimi mbi Fitimin nuk sht i detyrueshm pr tu zbatuar, ndryshimet me SNRF/SNK 12 Tatimet mbi t Ardhurat, jan shum t vogla, si dhe n asnj rast nuk ka dallime konceptuale.

3.14.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK12 Efekti i Ndryshimeve t Kurseve t Kmbimit

N SKK 12 nuk ka rregulla t matjes apo vlersimit t cilat t jen paraqitur n mnyr t veant. Nj transaksion n monedh t huaj n njohjen fillestare rregjistrohet n lek, dukezbatuar mbi shumn e monedhs s huaj kursin e menjhershm t kmbimit ndrmjet lekut dhe monedhs s huaj. N do dat t bilancit:1. zrat monetar, t shprehur n monedh t huaj, prkthehen duke prdorur kursin e kmbimit t mbylljes (dmth, n datn e bilancit);2. zrat jomonetar, q maten me kosto historike n monedh t huaj, prkthehen duke prdorur kursin e kmbimit n datn e transaksionit;3. zrat jomonetar, q maten me vlern e drejt n monedh t huaj, prkthehen duke prdorur kursin e kmbimit n datn kur sht prcaktuar vlera e drejt. Diferencat e kmbimit, q rrjedhin gjat shlyerjes s zrave monetar ose gjatprkthimit t zrave monetar me kurse kmbimi t ndryshme nga kurset e kmbimit,me t cilat ato jan prkthyer n njohjen fillestare gjat periudhs kontabl aktuale,ose n pasqyrat financiare t mparshme, njihen si fitim (ose humbje) t periudhskontabl kur ato lindin. Kur nj prfitim ose humbje kapitale pr nj z jomonetar njihet drejtprdrejt nkapital, athere drejtprdrejt n kapital do t njihet edhe diferenca e kmbimit. Por, kur prfitimi ose humbja kapitale nga nj z jomonetar njihet n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve, athere diferenca e kmbimit do t njihet edhe ajo n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve.

SNRF/SNK 21 Efektet e Ndryshimeve n Kurset e Kmbimit N SNK 21, paragrafi 21 jepen :Transaksioni n monedh t huaj rregjistrohet, n rregjitrimin e tij pr her t par n monedhn funksionale, duke zbatuar ndaj shums n monedh t huaj kursin e kmbimit t dits mes monedhs funksionale dhe monedhs s huaj n datn e transaksionit. Ndrsa pr rregjistrimin dhe vlersimin e mpasm : N seciln dat t mbylljes s bilancit:1. elementt monetar n monedh t huaj konvertohen duke prdorur kursin e mbylljes;2. elementt jo-monetar q jan t vlersuar me kosto historike n nj monedh t huaj konvertohen duke prdorur kursin e kmbimit t dats s veprimit (transaksionit); dhe3. elementt jo-monetar q jan t vlersuar me vlern e drejt n nj monedh t huaj konvertohen duke prdorur kurset e kmbimit n datn kur sht prcaktuar vlera e drejt.

Ndryshimet: Rregjistrimi dhe vlersimi i diferencave n SNK 21 sht i njjt me at t dhn n SKK 12. Pra n rastin e veprimeve n monedha t huaja SKK 12 dhe SNK 21 jan t njjta. N SKK nuk ka m diferenca aktive dhe diferenca pasive, por ato rregjistrohen n llogarit prkatse t kapitalit t vet ose sipas rastit n rezultat.

3.15.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK13 Aktivet Biologjike

N SKK 13, rregullat e vlersimit jepen n paragraft 12-16. N Paragrafin 12 jepet vlerisimi n rastin e rregjistrimit pr here t par t tyre:Gjat njohjes fillestare njsia ekonomike duhet ti vlersoj aktivet biologjike me kosto. Kostoja e prodhimit bujqsor t vjel nga aktivet biologjike, me t ciln bhet njohja n kontabilitet, sht vlera kontabl n kohn e vjeljes. Ndrsa pr paraqitjen dhe raportimin mbas rregjistrimit fillestar, SKK 13 jep prcaktime t vlersimit n paragrafin 14: Pas njohjes fillestare, njsia ekonomike raportuese duhet t mbaj aktivet biologjike afatshkurtra me kosto minus zhvlersimin, dhe aktivet biologjike afatgjata me koston e amortizuar minus zhvlersimin. Aktivet biologjike afatgjata, t mbajtura me koston e amortizuar, i nnshtrohen amortizimit. (SKK, Faqe 421)

SNKR/SNK 41 Bujqsia SNK 41 Bujqsia, parashikon rregulla pr marrjen n kontabilitet dhe vlersimin n paragrapht 10-25. N paragrafin 12 dhe 13 jepen rregullat e vlersimit, si mposht: Aktivi biologjik matet n njohjen fillestare dhe n seciln dat t mbylljes s bilancit me vlern e tij t drejt minus kostot e muara n pikn e shitjes, prve rastitt prshkruar n paragrafin 30 kur vlera e drejt nuk mund t matet me besueshmri. Prodhimi bujqsor i vjel nga aktivet biologjike t entitetit matet me vlern e tij tdrejt minus kostot e muara n pikn e shitjes n vendin e vjeljes. Prcaktimi i vlers s drejt pr aktivet biologjike ose prodhimin bujqsor mundt lehtsohet duke grupuar aktivet biologjike ose prodhimin bujqsor sipas atributevekryesore; pr shembull, sipas moshs ose cilsis. Entiteti i zgjedh atributet qkorrespondojn me atributet e prdorura n treg si baz pr t vendosur mimet.

Ndryshimet: Pra n rastin e aktiveve biologjike dhe prodhimit bujqsor SKK 13 dhe SNK 41 jan t ndryshme. Ndrsa n SKK krkohet q ato t vlersohen me kosto, SNK 41 krkon q ato t vlersohen me vlern e drejt, me prjashtim t rastit kur ato nuk mund tvlersohen me vlern e drejt.

3.16.STANDARTI KOMBTAR I KONTABILITETIT/SKK14 Trajtimi Kontabl i Shoqrive t Kontrolluara dhe Pjesmarrjeve

Ky SKK 14, bazohet kryesisht n dy SNK; SNK 27 Pasqyrat Financiare Individuale dhe t Konsoliduara, SNK 28 Investimet n Pjesmarrje. Vlersimi i njsive t kontrolluara dhe pjesmarrjeve Njsit e kontrolluara do t prfshihen: si t konsoliduara z pr z n pasqyrat financiare t konsoliduara me kosto minus zhvlersimin n pasqyrat financiare individuale. Pjesmarrjet dhe siprmarrjet e prbashkta do t prfshihen: sipas metods s kapitalit n pasqyrat financiare t konsoliduara t investitorit me kosto minus zhvlersimin n pasqyrat financiare individuale t investitorit.

SNRF/SNK 27 Pasqyrat Financiare Individuale dhe t Konsoliduara N paragrafin 22 t ktij Standardi pr pasqyrat financiare t konsoliduara, parashikon: Pr prgatitjen e pasqyrave financiare t konsoliduara, entiteti kombinon pasqyratfinanciare t mms me filialet e saj z pr z duke mbledhur zrat e ngjashm t aktiveve, detyrimeve, kapitaleve t veta, t ardhurave dhe shpenzimeve. Tepricat, transaksionet, t ardhurat dhe shpenzimet mes shoqrive t konsoliduaraeleminohen plotsisht. Pasqyrat financiare t konsoliduara prgatiten duke prdorur politika kontabl uniform pr transaksione t ngjashme dhe n rrethana t ngjashme. N pasqyrat financiare individuale, paragrafi 37 i SNK 27, parashikon:Kur prgatiten pasqyra financiare individuale, investimet n filiale, n ndrmarrjete prbashkta dhe n pjesmarrje t cilat nuk klasifikohen si t mbajtura pr shitje(ose jan prfshir n nj grup pr tu br dalje i klasifikuar si i mbajtur pr shitje)n prputhje me SNRF 5 kontabilizohen ose: me kosto, ose n prputhje me SNK 39.

SNRF/SNK 28 Investimet n Pjesmarrje N kt Standard parashikohet q raportimi financiar pr investimet n pjesmarrje t bhet sipas metods s kapitalit t vet. N paragrafin 11, jepen rregullat e vlersimit n rastin e prdorimit t ksaj metode si mposht: Sipas metods s kapitalit t vet, investimi n pjesmarrje fillimisht rregjistrohet me kosto dhe vlera kontabl neto rritet ose ulet pr t rregjistruar pjesn e investitorit n fitimin ose humbjen e t investuarit mbas dats s blerjes.

Ndryshimet: Pra edhe n SKK edhe n SNK-t e siprprmendura, kto investime vlersohen me kosto, q do t thot se jan trajtime t njjta.

Kapitulli IVANALIZA E PYETSORIT

4.1. VLERSIMI I PYETSORITN kt pjes t tems do t synohet t bhet analiza e t dhnave t marra nga pyetsori. Qllimi sht t tregohet konkretisht se cili sht mendimi i grupeve kryesore t interesit lidhur me problemin q shqyrton kjo tem

Forma e shoqris

Nga t gjith bizneset e internvistuara 70% e tyre ishin shoqri me prgjegjsi t kufizuar (Sh.p.k), ndrsa 30% e tyre ishin shoqri aksionere (sh.a). Prsa i prket shoqrive komandite ato nuk egzistojn edhe pse jan n ligj. Kurse Personat Fizik (P.F) nuk i intervistova sepse nuk i interesojne studimit t kryer.

Cili sht lloji i pronsis

Rezultoi q nga prgjigjet 95% e t intervistuarve ishin pronar vendas me njsi ekonomike private dhe 5% e tyre ishin pronar t huaj. Prsa i prket njsive ekonomike publike nuk kemi ndonj shoqri t veant.

Lloji t aktivitetit pr njsin ku ju punoni

Shumica e firmave t intervistuara ishin kryesisht n sektorin e prodhimit, tregtis dhe ndrtimit, respektivisht me 40%, 25% dhe 20%. Ndrsa bizneset e tjera ishin konsulence dhe t prziera. Shoqrit e sigurimit nuk i mora ne intervistim pasi prgjithsisht ato jan filjale.

Nr. i punonjsve pr vitet

Si e shikojm dhe nga grafiku vrejm se numri m i madh i t punsuarve n nj biznes i takon kategoris 10-49 puntorve. Gjithashtu kemi dhe luhatje midis katogoris 50-99 nga viti n vit pasi kriza ekonomike ka ulur numrin e t punsuarve.

Vlera e qarkullimit vjetor shprehur n milion lek pr vitet

N shumicn e rasteve firmat i prkisnin kategoris 2-10mil lek xhiro vjetore dhe gjithashtu kemi nj rnie t firmave t kategoris nga 10-50mil lek xhiro prshkak t krizs gj e cila nga ndikuar n rritjen e kategoris se firmave nga 2-10 mil lek. Ndrsa n kategorin 50-250mil lek xhiro nuk ka ndonj ndryshim thelbsor si kishin dy kategorit e mparshme

Mendimi i kontabilisteve t pyetur sesa t familjarizuar jan me metodat e vleresimit te elementeve te PF sipas SKK/SNRF

Nga prgjigjet e t intervistuarve 90% e tyre jane te familjarizuar me metodat e vleresimit t elementve t Pasqyrave Financiare sipas SKK, e prfaqsuar nga kontabilistt e miratuar. Ndrsa 10% e tyre kane njohuri shum t avancuara mbi kto metoda. Kjo kategori prfaqsohet nga audituesit e pavarur (ekspert kontabl).

Mnyra e vlersimit t aktiveve afatgjata materiale n fund t periudhs.

N 100% t rasteve t intervistuara, Aktivet Afatgjata Materiale (AAM) vlersoheshin me koston historike.

Pra si shihet kosto historike pr vlersimin e AAM sipas SKK, i prgjigjet vlers s tregut n 100% t rasteve.

Mnyra e vlersimit t aktiveve afatshkurtra materiale (inventart) n fund t periudhs

Nga t dhnat e analizuara 100% e kontabilistve i mbanin inventart me kosto historike, pra mim blerje plus t gjitha shpenzimet faktike t mallit deri n momentin e magazinimit.

Cilin sistem iventarizimi prdorin m shum firmat

Nga profesionistt e pyetur, rezultoi se 70% e tyre prdornin inventarizimin e vazhdueshm ku prdoret kartela e magazins dhe 30% e tyre prdorin sistemin e inventarizimit periodik, ku vlersojn gjndjet e mallit n fund sipas inventarizimit fizik t kryer.

Ciln metod prdorni m shum

Nga analiza e pyetesorit firmat mbajn iventart me kosto historike n masen 100% dhe prdorin metodn mesatare 80% e tyre dhe 20% prdorin metodn Fifo. Metoda FIFO prdoret nga ato biznese q lendn e par e kan tepr t ndjeshme pr ta konsumuar n procesin e prodhimit.

Sistemimi i diferencave

Diferencat nga kurset e kmbimit kan t bjn me humbjen ose fitimin t krijuara nga ndryshimi i kursit n datn e kryerjes s transaksionit. Pr kt pyetje n 80% t rasteve kto diferenca kalojn n llogari rezultati, ndrsa n 20% t tyre n llogari bilanci.

A keni dhn n shnimet shpjeguese informacion pr aktivet dhe pasivet e kushtzuara

Shumica e kontabilistve nuk i prdorin aktivet dhe pasivet e kushtzuara dhe si rezultat nuk japin informacion n shnimet shpjeguese.

A keni zbatuar sipas standartit krijimin dhe njohjen e provizioneve

Keni hasur vshtirsi n plotsimin e krkesave te sistemit tatimor n lidhje me PFOrganet fiskale jan nj ndr prdoruesit kryesor t informacionit t pasqyrave financiare. Qllimi i tyre sht t mbledhin tatime dhe taksa pr buxhetin e shtetit dhe pr kete qllim ky realizohet nprmjet zbatimit t ligjeve fiskale. Por n punn pr t arritur kt qllim gjithmon ka ekzistuar dhe ekziston nj konflikt n lidhjen me standartet dhe parimet kontabl t nevojshme pr hartimin e pasqyrave financiare.

4.2.KONKLUZIONE T PYETSORIT

Problematikat midis hartuesve t pasqyrave kontabl dhe organeve tatimore mendohet t jen: Hartimi i SKK-ve sht br duke u bazuar dhe n harmoni me SNK-t dhe nuk ka marr parasysh legjislacionin fiskal. Pas futjes s SKK-ve dhe SNK-ve pr aplikim ndryshimet q ka psuar legjislacioni fiskal nuk kan marr parasysh krkesat e standarteve kontabl. Nuk ka pasur nj bashkpunim midis hartuesve t standarteve kontabl dhe ekspertve te legjislacionit fiskal n rastet kur ndodhin ndryshime fiskale Organet fiskale jan vetm nj prdorues i pasqyrave fianciare nuk duhet t ken ndrhyrje kaq t madhe n rezultatin e pasqyrave financiare. Prdoruesit e pasqyrave financiare jan t shumt dhe organet tatimore jan vetm nj ndr kta prdorues. Ata duhet t marrin informacionin q u intereson n pasqyrat financiare pr llogaritjen e tatimeve dhe taksave nisur nga rezultati i biznesit por nuk duhet t ken nj ndikim kaq t madh n nxjerrjen e rezultatit. Ekonomistt shpesh nuk i lexojn si duhet ligjet fiskale dhe duke mos i njohur ndryshimet bizneset penalizohen. Njohja e borxhit t keq nga ana kontabl sht shum e thjesht dhe e pranueshme nga parimet kontabl. Borxhi i keq lejohet t njihet nga ana fiskale vetm pasi subjekti t kt plotsuar nj numr krkesash dhe nj sasi t madhe dokumentacioni. Por edhe pse bizneset mund ti plotsojn krkesat ligjore ekziston rreziku q nga nj interpretim jo korrekt i ligjit nga inspektort tatimor e gjith proedura t konsiderohet jo korrekte. Pr t shmangur kto probleme bilancet e bizneseve paraqiten me llogarin klient t fryr edhe pse ata jan t sigurt q nuk do mund ti arktojn ndonjher t gjitha t drejtat q ata kan. N kt drejtim duhet t bhen prpjekje pr t lehtsuar proedurn e njohjes s borxhit t keq por gjithmon pa thelluar evazionin fiskal. Sipas standarteve kontabl lejohet t bhen rivlersime t aktiveve afatgjata qoft n ulje ose n rritje t vlers por kjo gj nuk lejohet kategorikisht nga ligjet fiskale. Ky konflikt bn q n pasqyrat financiare aktivet t mos paraqiten me vlern e tyr reale por t mbivlersuara ose t nnvlersuara. N ligjet fiskale duhet t parashikohet nj gj e till gjithmon duk marr edhe masa q nj hap i till t mos thelloj evazionin fiskal. Edhe inventart shpesh paraqiten t fryra n pasqyrat financiare t njsive ekonomike sepse economistt nuk prdorin metodn LCM (m e vogla midis kostos historike dhe vlers s realieshme neto ose midis kostos historike dhe vlers s tregut).

V. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

Vlera e drejt sht masa m prkatse pr kontabilizimin e nj aktivi ose detyrimi.N qoft se nuk ka vler tregu q mund t konstatohet pr nj aktiv ose detyrim, athere objektivi i vlers s drejt sht t vlersoj se far ose se cila do t ishte vlera e tregut n qoft se do t ekzistonte tregu, duke marr parasysh do kufizim t likuiditetit.Zvendsuesi i zgjedhur duhet t jet ai q sht m afr dhe m i qndrueshm me vlern e drejt

N rastin e AAM nuk ka ndryshime mes SKK dhe SNK, ato prshkruajn t njjtat baza vlersimi, duke theksuar se n njohjen fillestare AAM vlersohen me kosto,ndrsa m pas ato mund t vlersohen ose me kosto ose me vlern e drejt (dmth t rivlersohen).

Ne konstatojm q trajtimi i matjes dhe vlersimit nuk ndryshon parimisht mes SKK dhe SNRF, por konstatojm q trajtimi n SNRF sht shum m i hollsishm dhe i detajuar pr tju prgjigjur t gjitha situatave n tregjet e vendeve t zhvilluara. Kur planifikohet te perdoret puna e nje eksperti, audituesi merr parasysh arsyetimin qe ben eksperti ne percaktimin e vleres se drejte, dhe nese metodat qe eksperti do te perdori per te percaktuar vleren e drejte jane te pajtueshme me ato te drejtimit dhe te kuadrit te raportimit financiar te zbatuar nga njesia.

Audituesi vlereson pershtatjen e punes se ekspertit si nje prove auditi. Kur arsyeshmeria e supozimeve, pershtatja e metodave te perdorura dhe aplikimi i tyre jane pergjegjesia e ekspertit, audituesi duhet te kuptoje hipotezat dhe metodat e perdorura, dhe te gjykoje nese ato jane te pershtatshme, te plota dhe te arsyeshme. Audituesi zakonisht i gjykon keto ceshtje duke i diskutuar me ekspertin.

Kur behet nje vleresim final i perdorimit te matjeve dhe raportimit ta vleres se drejte ne pasqyrat financiare, per te pare nese ato jane ne perputhje me kuadrin e raportimit financiar te zbatuar nga njesia, audituesi duhet te vleresoje mjaftueshmerine dhe pershtatjen e provave te auditimit te marra dhe te vleresuara gjate procesit te auditimit.

Kur vleresohet nese matjet dhe raportimet e vleres se drejte ne pasqyrat financiare jane ne perputhje me kuadrin e raportimit financiar te zbatuar nga njesia, audituesi vlereson perputhjen e raporteve te auditimit te mara gjate auditimit te vleres se drejte me raporte te tjera auditimi te marra nga auditimi I plote i pasqyrave financiare.

Nuk ka ndonj prpjekje serioze apo qndrim as nga Banka e Shqipris, Autoriteti i Mbikqyrjes Financiare dhe as nga ndonj shoqat ose nga ndonj organizm profesional pr prdorimin e vlers s drejt n kontabilitet

N planin praktik prdorimi i vlers s drejt n pasqyrat financiare dhe n kontabilitet ka filluar t aplikohet I shoqeruar me konfuzion. Perdorimi I vleres se drejte kerkon perdorimin e normes se interesit efektiv nderkohe qe ne Shqiperi nuk ka treg dhe burse per te gjetur kete norme efektive interesi me saktesi te besueshme.

Per elemente te caktuar te pasqyrave financiare (psh aktivet afatgjata) mund te mos kete cmim tregu. Parashikimi i cash flow te ardhshem te shoqeruar me elementin vleresues prane nje informacion me te plote, garanton krahasueshmerine dhe homogjenitetin e vlerave te vleresuara pasi vleresimi i aktiveve dhe pasiveve behen ne te njejten date. Gjithashtu merr ne konsiderate elementin rrisk i cili eshte shume i rendesishem per vendimet e ndermarrjeve dhe ben te mundur qe bilanci te jete shprehja e paster e performances se ndermarrjes

VI. BIBLIOGRAFIA

Standartet Nderkombetare te Kontabilitetit Standartet Kombetare te Kontabilitetit Kontabiliteti Financiar S.Dhamo Kontabiliteti i Avancuar S. Dhamo Ligji Nr. 7661 Pr Kontabilitetin Plani Kontabl i Prgjithshm Ligji Nr. 9228 Pr Kontabilitetin dhe Pasqyrat Financiare International Financial Reporting Standards, botimi iIASB, viti 2004. Measurement bases for financial reporting, botim iASB, viti 2007. Measurement bases for Financial Accounting, botim iIASCF, viti 2007.

Shtojca dhe Anekse

PYETSOR mbi zbatimin e Metodave te vleresimit dhe Matjes se elementeve te pasqyrave financiare

RUBRIKA E T DHNAVE T SUBJEKTIT(Kto t dhna ruajn konfidencialitetitin dhe do t prdoren vetm pr qellime studimore)Emri i shoqris : .

Forma juridike : PF Shpk Shk Shkm Sha

Cili sht lloji i pronsis

Njsi ekonomike private Pronar t huaj

Njsi ekonomike private Pronar vendas

Njsi ekonomike publike me status

Ju lutem zgjidhni njrn prej llojeve t aktivitetit pr njsin ku ju punoni:

Prodhim Ndertim

Tregti

Konsulenc

Sektor Bankar

Shoqri Sigurimesh

T prziera (Specifiko)

Nr. i punonjsve pr vitet:Viti/Nr.punsuarve 0-9 10-49 50-99 100-250Mbi 250

2011

2012

2013

Vlera e qarkullimit vjetor shprehur n milion lek pr vitet:Viti/Xhiro vjetore

(milion leke)

0-2

2-10

10-50

50-250

Mbi 250

2011

2012

2013

RUBRIKA E DISKUTIMEVE TEKNIKE

1 .far pozicioni keni n kt njsi ekonomike?

Kontabilist

Drejtues i departamentit t Financs

Auditues

Administrator

Tjetr .

2. Sa t familjarizuar jeni me metodat e vleresimit te elementeve te PF sipas SKK/SNRF?

Nuk kam njohuri Nuk i prdor Njohurit baz i familjarizuar me konceptet m t fundit Njohuri t Avancuara - shum i familjarizuar me shumicn e specifikimeve

3. Standartet e Kontabilitetit t prdorura pr vitin 2013: Standartet Kombtare Standartet Ndrkombtare T tjra, Specifiko

4. Cilin plan t llogarive keni prdorur?

Listn e llogarive t miratuar nga KKK T tjera, Specifiko .

5. Keni hartuar Pasqyra Financiare Individuale apo te Konsoliduara? Individuale Konsoliduara

6. Mnyra e vlersimit t aktiveve afatgjata materiale n fund t periudhs?

Kosto historike Vler e drejt T tjera,Specifiko .

7. Mendoni se metoda e prdorur pr vlersimin e AAM I prgjigjet vlers s tregut? PO JO

8. Mnyra e vlersimit t aktiveve afatshkurtra materiale (inventart) n fund t periudhs? Kosto

Vler Neto e Realizueshme

T tjera,specifiko__________________________________ .

9. Cilin sistem iventarizimi prdorni m shum?Inventarizimi i vazhdueshm Inventarizimi periodik

10. Ciln metod prdorni m shum?FIFOMESATARE T tjera (Specifiko)______________________________

11. Diferencat e konvertimit nga kurset e kmbimit n fund t vitit jan sistemuar n: Llogari rezultati Llogari bilanci T tjera,(Specifiko) .

12. A keni dhn n shnimet shpjeguese informacion pr aktivet dhe pasivet e kushtzuara?

PO JO

13. A keni zbatuar sipas standartit krijimin dhe njohjen e provizioneve? PO JO

14. Keni hasur vshtirsi n plotsimin e krkesave te sistemit tatimor n lidhje me PF? Jo Po (Specifiko)