Meclisler - WordPress.com · •Devletin bu úekilde bölünüúü, Montesquieu‟dan (1689-1775)...

Meclisler

1

Meclis, kanun koyucu, parlamento

Devlet mekanizması içinde kritik role sahip

Halkı temsil ettiğine inanıldığı için özel bir saygı ve statüde

muamele görürler.

Statü açısından yürütme ve yargının öndedir

Halkı temsil iddiasında olan siyasetçilerden oluşur

Ulusal meselelerin tartışıldığı müzakere odaları

Resmi olarak yasa yapma yetkisi donatılmış kurum

2

Son yüzyılda meclislerin gücünün zayıfladığı gözlenmektedir.

Eleştirel olarak bakıldığında sadece başka yerlerde alınan

kararların onay makamı olarak görev yaptıkları kabul

edilmekte ve «el kaldır-indir» faaliyetinin yürütüldüğü

konuşma mekanlarına indirgendiklerini söylemek

mümkündür

3

Uygulamada aynı fonksiyonlara sahip siyasi organlar farklı

şekillerde isimlendirilmektedir:

Kongre (ABD)

Milli meclis (Fransa)

Temsilciler meclisi (Japonya)

Parlamento (Singapur)

Milletvekilleri kongresi (İspanya)

Millet Meclisi (Türkiye)

4

Genel olarak „Meclis, kanun koyucu, parlamento‟ olaraksınıflanırlar.

En genel anlamda insanların bir araya gelmesi vetoplanmasıdır (ör: Okul meclisi vs.)

Siyasi olarak meclis, (genel olarak) halk tarafından seçilmiş vehalkın vekili olarak görülen, halkın temsili ve halkın yönetimianlayışından çıkmış kongredir.

Çift meclisli de olabilir (halk tarafından seçilmiş) tek meclisiçinde kullanılır

Biz meclis kavramı ile hem siyasi anlamında, hem yasa koyucuhem de parlamento anlamında kullanmaktayız.

5

Meclisi sadece yasa koyucu olarak değerlendirdiğimizde devletinüç farklı fonksiyonu şu şekilde tasnif edilebilir: Yasama:Yasayı yapan yasa koyucu, yasa ihdas eder

Yürütme:Yasayı yürürlüğe koyar, yasayı yürütür

Yargı:Yasayı yorumlar, yasanın anlamı konusunda hüküm verir.

• Devletin bu şekilde bölünüşü, Montesquieu‟dan(1689-1775) (Kanunların Ruhu) bu yana devletinüzerinde analiz edildiği temeli oluşturur.

• Kuvvetler ayrılığı doktrini

• Devlet gücünü bölerek despotizme giden yolunengellenmesi amacını güder.

6

Ancak gerçekten böyle midir? Devlet böyle mi işlemektedir?

Yasa yapma yetkisi sadece yasamanın tekelinde midir?

Kararname, yönetmelik, yönerge gibi araçlarla doğrudan

olmasa bile yasa yapma süreci el değiştirmektedir veya etkiye

maruz kalmaktadır

7

Öte yandan, yasa çıkarmak meclisin fonksiyonlarından sadece

biridir ve ille de en önemlilerinden biri olmak zorunda değildir.

Bu yönüyle, yasama teriminin daraltıcılığından kaçınmak için

parlamento terimi kullanılmaktadır

Fransızca parler (konuşmak) kelimesinden gelir

Yasama yetkileri ve temsil özelliklerinin yanında müzakere

odalarıdır.

Siyasi meselelerin danışıldığı, açıkça tartışılabildiği, her yönüyle

değerlendirildiği forumlardır.

8

Parlamenter Sistem ve Başkanlık

Sitemi

- Meclis ile yürütme arasındaki ilişki bir siyasi sistemin en önemliözelliğidir.

- İstisnai durumlarda ayrı bir yürütme organı olmaksızın her ikiyetkinin meclise verildiği „meclis hükümeti‟ ortaya çıkabilir

- Fransız Devriminde Robespierre ve Jakobenlerin yönetiminde kısasüre uygulanmıştır.

- Ülkemizde de ilkTBMM‟de uygulanan sistemdir.

- Siyasi partilerin olmadığı, meclis başkanının aynı zamandahükümetin başı olarak görev yaptığı, kuvvetler birliği ilkesininhakim olduğu bir yönetim tarzı.

- Bakanlar meclis içerisinden oylama yöntemi ile seçilir

- Komünist rejimlerde de benzer bir durum söz konusudur

9

10

Yürütmenin Başı Yönünden Devletler

1.Parlamenter Sistem

SEÇMENLER

PARLAMENTOBAŞBAKAN

BAKANLAR

11

Parlamenter Sitem ve Başkanlık

Sistemi

İstisnai durumlar haricinde meclis-yürütme ilişkisi iki

kurumsal düzenlemeden birine uyar: parlamenter sistem

veya başkanlık sistemi

Liberal demokrasiler çoğunluğu parlamenter hükümet

sistemini benimsemiştir

Kökleri İngiliz Parlamentosu sistemine (Westminster tarzı)

dayanır.„Parlamentoların anası‟. 13. ve 14. yy.

Silahşorlar ve kasaba temsilcileri ile baronlar ve kilise

üyelerini temsil etmek üzere Avam Kamarası ve Lordlar

Kamarası.

12

Parlamenter Hükümet

- Parlamenter yönetim sistemi olarak da adlandırılan bu sistem

hükümetin parlamentoya hakim olduğu ve bu şekilde yasama

ve yürütme güçlerinin içiçe geçtiği sistemlerdir.

- Özellikleri:

Hükümetler meclis seçimlerinin sonucu ve parti temsil gücüne

orantılı oluşur, ayrı bir icra organı yoktur

Hükümet üyeleri genellikle meclis içerisinden ve çoğunluğu

sağlayan partiden oluşur

Hükümet meclise karşı sorumludur, güveni kaybettiğinde düşer

Hükümet erken seçim kararı alarak meclisi fesih edebilir

Hükümetin başkanı parlamento üyesidir ayrıca bir başkan vardır

13


Sistemi

Benzer parlamenter sistemler Almanya, İsveç, Hindistan,

Japonya,Y. Zelanda‟da çıkmıştır

Temel özelliği yasam ile yürütmenin iç içe geçmiş olması

Hükümet meclis içinden çıkar ve ona karşı sorumludur

Etkin ama sorumlu hükümet anlayışı

Meclisin güvenine yaslanır

Hükümetle bu güçle her şeyi yapabilir

Ancak meclisin güveni olduğu sürece bu durum devam

eder

Teoride üstün olan meclistir çünkü «hükümeti devirme

gücünü» elinde bulundurmaktadır14


Sistemi

Ancak teorideki bu durum uygulamaya tam yansımayabilir

Parlamenter hükümet sistemi yürütmenin egemenliği

sorununu beraberinde getirebilir

Sıkı parti disiplini, oransız seçim sistemi?? meclisi kontrol

altına almasına sebep olabilir

İngiliz hükümeti seçilmiş bir diktatörlüktür (Lord Hailsham)

15


Sistemi

Parti sistemlerinin çok parçalı olduğu ülkelerde parlamenter

sistem zayıf ve parçalı hükümetler ve devamında da siyasi

istikrarsızlık üretebilmektedir

Çok kısa zaman dilimlerinde çok fazla hükümet

değişikleriyle sonuçlanabilir.

Fransa 1945-1958 arasında 25 hükümet

Türkiye 1971-1980 arası 11 hükümet, 99-02 arası 12

hükümet

Hükümet değişimi her zaman seçim anlamına

gelmemektedir.Ancak istikrarsızlık demektir.

16


Sistemi Parlamenter sistemin alternatifi başkanlık sistemi.

Kuvvetler ayrılığı doktrininin sıkı sıkıya uygulanmasına dayanır.

Ayrı personel, örgütlenme, bütçe vb.

Kongre (Capitol Hill)

Başkanlık (Beyaz Saray)

Yüksek mahkeme

Meclis ve yürütmenin birbirinden tamamen bağımsız olmaları

Ayrı ayrı seçilmeleri

Klasik örneği ABD

İngiliz monarşisinin etkilerini atmak isteyen ve güçlü iktidar

olmasını istemeyen „kurucu babalar‟ ABD‟de kontrol-denge

(checks-balances) sistemini kurmuştur17

BAŞKANLIK SİSTEMİ

SEÇMENLER

YASAMA ORGANIBAŞKAN

HÜKÜMET

18


Sistemi Birbirlerinin gücünü sınırlayabilmektedirler: ör: Kongre yasa yapabildiği

halde başkan bunu veto edebilmekte

Ancak Kongre 2/3 çoğunlukla tekrar çıkarabilmekte, vetoyu aşabilmekte

Başkan yürütme ve yargının üyelerini atayabilmekte

Bu atamalar Kongre‟nin üst meclisi olan Senatonun onayından geçmektedir

ABD tarzı sistem büyük ölçüde Latin Amerika ile sınırlıdır

Fransa‟da ise yarı başkanlık sistemi işletilmektedir. Melez sistem.

Başkanlık sistemin ana üstünlüğü yasamayı yürütmeden ayırarak bireysel hakve özgürlükleri korumaya yardım eden iç gerilimler yaratabilmesidir.

Temel eleştiri ise yürütme ve yasama kollarını mücadeleye davet etmesi vehantallığa sebep olabileceği yönündedir.

Özellikle başkanla kongrenin farklı siyasi partilerden olması durumunda bumücadele daha çetin yaşanmaktadır.

19

Meclislerin Fonksiyonları Sadece müzakere odası ve temsil organı olarak görmek meclislerin

gerçek anlamını gizler.

Meclisler yönetimle halk arasında bir iletişim kanalıdır. Yönetimindesteklendiği fakat aynı zamanda toplumun talep ve kaygılarınacevap vermeye zorlandığı bir aracıdır.

Meclisler devletten devlete farklı olmakla birlikte aşağıdakifonksiyonları icra eder:

Yasama

Temsil

İnceleme ve teftiş

Siyasete katma ve eğitme

Meşruluk

20

Meclislerin Fonksiyonları

Yasama

Meclislerin ana fonksiyonudur. Meclis teklif edilen yasaların açıkça tartışılabileceği bir yerdir.

Meclisler, halkın yasaları kendilerine mal ettikleri fikrini uyandıracak şekildeoluşturulmuşlardır.

Ancak meclisler yasama yetkisini tekelinde bulundurmamaktadır

Çok az oranda pozitif yasama yetkisi kullanırlar. Yasa teklifleri büyük ölçüde yürütmeorganından gelmektedir

TBMM‟de de kanun teklifleri büyük çoğunlukla hükümet tarafındanhazırlanmaktadır

ABD kongresinde müzakere edilen yasaların %80‟i başkanlık tarafındanhazırlanmıştır

Büyük oranda meclislerin yasama yetkisi negatif yasama yetkisidir, teklif edilenlerionamak, değiştirmek veya ret etmek.

Kanunlar meclisler tarafından yapılmaktan çok, meclisler tarafındankabul edilmektedir.

21


Temsil

Yönetimle halk arasında irtibat sağlayarak temsilde önemli

rol oynarlar. (kimin temsili? halk, seçim bölgesi, sosyal sınıf,

sermaye grupları, parti mensupları..)

Mütevelli/vesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

22

Meclislerin Fonksiyonlarıİnceleme ve teftiş

Meclislerin yasama ve temsil fonksiyonlarının aksine yürütme erkini sınırlama ve kontrol etmeyeteneklerine daha fazla vurgu yapılır

Başlıca rolü sorumlu ve hesap sorulabilir hükümetler meydana getirmek için inceleme organıhaline gelmektedir.

Pek çok meclis bunun için kurumsal mekanizmalar geliştirmiştir

Örn:TBMM‟de «denetim» başlığı altında Yazılı sözlü soru önergeleri

Genel görüşme önergeleri

Meclis soruşturması önergeleri

Meclis araştırması önergeleri

Gensoru önergeleri

İngiltere Avam Kamarasında Sorgulama Dönemi. Bakanların düzenli olarak sözlü ve yazılısorgulanması

ABD Kongre «hearings» canlı yayınlar.

Komisyonlar oluşturulması

Hesap sorma istemi her zaman etkili olmayabilir. Parti disiplini müsaade etmeyebilir

Meclis ayrıca yürütme erkinden bilgi elde edebilir. Bilgi güçtür ve bilgi olamadan tam incelememümkün olmayacaktır.

23


Siyasete katma ve eğitme

Meclisler siyasete insan katmanın en önemli kanalları olarak

iş görürler

Bu durum «onay makamı» rolü oynayan meclislerde daha az

görülür ve icra organını dışardan atayan başkanlık

sistemlerinde daha az görülür

Siyasi müzakere ve politik analiz tecrübesi kazandırmaktadır.

Retorik sanatı iyi ancak bazen sadece konuşmayı öğrenirler

yürütme bilgi ve becerisine çoğunlukla fırsat bulamazlar

(((

24

Meclislerin FonksiyonlarıMeşruluk

Halkı sistemi „dürüst‟ bir düzen olarak görmeye teşvik ederek

rejimin meşruluğunu artırmak

En otoriter ve totaliter devletlerde bile hiçbir etkisi/yetkisi

olmamasına rağmen meclislerin hoş görülmesinin sebebi budur

Watergate skandalı, istifa müessesesi

25

Meclislerin Yapısı

Meclisler oluşumları açısından da farklıdır

Üyelerinin seçilmiş, atanmış veya miras yoluyla belirlenmesi

Seçimle geliyorsa bu nüfus bazında mı bölge azında mı

olmaktadır

Oy verme hakkı herkes için mi

Seçim sistemleri

Meclislerin büyüklüğü

Bir meclis mi iki meclis mi vs.

26


Bir Meclis mi İkili mi?

Büyük çoğunluk ya bir ya iki meclislidir (Yugoslavya bir ara 5 meclisliolmuş, G.Afrika 3)

Tek meclisli parlamentolara (ünikameral) doğru 2. Dünya Savaşındansonra genel bir kayış vardır. «Eğer ikinci meclis birinciyle aynı görüşteyse zaten gereksizdir; eğer farklı

görüşteyse o şey zararlıdır»

Küçük ve birbirine tutkun toplumların ihtiyaçlarını karşılamada dahaetkin.

İki meclisli sistem, esas olarak birinci meclisin demokratik eğiliminidengede tutacak bir araç olarak düşünülmüştür. Temelde çoğunluğusağlayan hükümetin azınlıkları da içine alacak şekilde bir uzlaşı sağlamakveya kontrol altında tutmak amacıyla tasarlanmıştır.

Denetim alternatifleri: ikinci meclis veya denetleyici kurumlar (AYM vb.)

27

Meclislerin Yapısı Bir Meclis mi İkili mi? Meclisler içinde yürütme ile meclis arasında kontrol ve dengeyi

güçlendirmek için çift-meclislilik liberal anayasacılığın bir ilkesi olarakgörülmüş

Federal devlet için temsili avantajı da söz konusudur Dünyada 16 federal devletin hepsi çift meclisli 14‟ünde ikinci meclisler eyaletleri veya bölgeleri temsil eder. Birinci

meclisler bütün ülkeyi temsil eder.

Eyaletler eşit temsil edilebilir (ABD, Avustralya, İsviçre) veya nüfusa göretemsil olabilir (Avusturya,Almanya)

İkinci meclisler bazı federal olmayan devletlerde de bölgesel farklılıklarıhalletmek amacıyla kullanılmaktadır.

Dünya genelinde her iki tarz yapı da (tek, çift) yaygındır

Meclislerin yetkileri de değişiklik göstermektedir (simetrik çift meclis/asimetrik çift meclis).

28



İkinci meclislerin büyük çoğunluğu halk otoritesinin mahalli

olarak görülen birinci meclislere anayasal ve siyasi olarak tabidir.

İki meclisliliğin güçlü versiyonu, büyük ölçüde eşit yetkilere

sahip çift meclisli parlamentolarda bulunmaktadır

Yasamanın parçalanmasının dezavantajı iki meclis arasında

anlaşmazlık ihtimalidir. Kilitlenmeyi önlemek için farklı

mekanizmalara ihtiyaç duyulabilir.

ABD‟de iki meclisin kıdemli şahsiyetlerinden oluşan kongre

komisyonu oluşturulur

29



İkinci meclisler ihtilaflı veya radikal bir düzenlemenin geçmesini

zorlaştırması bakımından anayasal yapıyı, kişisel özgürlükleri

savunduğu müddetçe takdir edilecek bir durumdur. Denge

unsuru olurlar.

Ancak birinci meclislerin önünü tıkadığı, değişimi engellediği

durumlarda da muhafazakar-statükocu siyasi eğilimi desteklemiş

olurlar.

30

Cumhuriyet Senatosu (1961-1980) İki meclis sistemi ülkemize yabancı değil 1876 Kanun-i Esasiyle oluşan

meclis-i umumi Ayan meclisi ve Mebusan meclisinden kurulmuştur

60 ihtilalinden sonra TBMM‟nin yanı sıra ikinci bir meclis olarak Cumhuriyet Senatosu kurulmuştur.

Cumhuriyet Senatosunun kuruluşunun temel gerekçesi, daha çokyasamanın etkili ve verimli işleyeceği düşüncesine dayandırılmıştır.

3 tür senatörlük bulunmaktaydı : 21 Tabii üye (MBK üyeleri ve eski cumhurbaşkanları) 150 seçimle gelen (6 yıl 2 yılda bir 1/3 değişiyor) 15 Cumhurbaşkanı ataması (6 yıl) Tabii üyelik devamlı tartışma konusu olmuştur.

Görevleri Denetim, inceleme: Soru, genel görüşme, senato araştırması Yasaların teklifi görüşülmesi Bütçe görüşmeleri Anayasa değişiklikler (her ikisinini 2/3‟ü)

31

Meclislerin Yapısı Komisyon Sistemi

Hemen hemen bütün meclisler bir tür komisyon sistemine sahiptir

Komisyon kullanma eğilimi modern siyasetin ayırt edici özelliklerinden bir olarak görülmektedir.

Parlamentolar konuşma mekanları olmasına karşılık, komisyonlar iş görme yeridir.

Yasama sürecinin gerçek merkezi olarak kabul edilirler

“Oturum halindeki kongre halka gösteriş için toplanan kongredir. Komisyon odalarında çalışan kongre ise gerçek kongredir” (W.Wilson)

Güçlü meclisler güçlü komisyonlar, zayıf meclisler zayıf komisyonlara sahiptir

32


Komisyon Sistemi

Komisyonlar temelde üç fonksiyona sahiptir:

Birincisi: Yasal düzenleme ve finans ile ilgili teklifler konusunda

ayrıntılı mütalaalar yapabilmeleri

Böylece meclisin yükünü hafifletir ve meclis genel kurulunda

daha tam ve doğru inceleme yapılmış olur

Bu görev Daimi Komisyonlarca gerçekleştirilir

33


Komisyon Sistemi

İkincisi: Devlet yönetimini araştırmak ve yürütme erkinin

kullanımını gözlemlemek üzere kurulabilir

Bu tür komisyonlar kalıcı ve uzmanlaşmış olmalıdır. Çünkü

uzmanlık bilgisi gerektirir

Üçüncüsü: O işe mahsus (ad hoc) komisyonlar. Kamuyu

ilgilendiren meseleleri soruşturma üzere kurulurlar (TBMM‟de

1983 sonrası dönemde 120‟nin üzerinde komisyon

kurulmuştur).

35

Meclislerin Yapısı Komisyon Sistemi

ABD Kongresi dünyanın hiçbir yerinde olmadığı şekilde güçlükomisyonlara sahiptir

Diğer birçok ülke meclisi tarafından da örnek model olduğu ilerisürülür

Bu komisyonların gücü: uzmanlaşmış olmalarından, daimi üyelikten,fon temini ve uzman tavsiyesine ulaşma konusunda sınırsız destektenkaynaklanır. Bu durum onların bürokrasinin uzmanlığına üstüngelmesini sağlar.

Daha da önemlisi komisyonların Başkanlıktan bağımsız ve zayıf partisistemine sahip olmasıdır.

Parti disiplinin ve hakim partinin olduğu durumlardakomisyonlarında fonksiyonları etkisiz olabilmektedir.

36

Meclislerin Performansı

Meclisler Siyaset Üretir Mi?

Meclisler kamu siyasasını etkileme gücü, performansı

yönüyle üç kategoriye ayrılır:

1. Büyük özerklik elde etmiş ve siyasa üzerinde aktif bir etkiye

sahip, siyasa üretici meclisler

2. Siyasayı sadece yürütmenin inisiyatiflerine tepki göstererek

dönüştüren , siyasayı etkileyici meclisler

3. Çok küçük bir etkisi bulunan veya sırf yürütmenin

kararlarının onay makamı olan icra egemenliğindeki

meclisler

37

Meclislerin Performansı1. Siyasa Üretici Meclisler

Siyasa üretici meclisler azdır.

Öncelikle anayasal otorite ve saygıyı elinde bulundurması

gerekir.

Yürütme erkinden tam bağımsız olmalıdır.

Kararlaştırılmış faaliyeti üstlenecek örgütsel tutarlılığa sahip

olmalıdır.

Modern dönemde bu anlamdaki bir meclise örnek olarak

ABD kongresini gösterenler vardır.

Buna rağmen gittikçe Beyaz Saraya bir bağlılık sergilediğini

söyleyenler de vardır.

38

Meclislerin Performansı2. Siyasayı etkileyici meclisler

Parlamenter sistemlerde meclisler siyasa üretmekten ziyade

siyasayı etkileme rolünü icra ederler

Meclis yürütme ilişkileri parti bölünmeleri şeklindedir.

Özellikle tek parti çoğunluğu durumlarında, parlamenter

sistemin ana dinamiği „muhalefet siyaseti‟ olarak adlandırılır

Hükümet bir yasam programı ortaya koyar, buna karşılık

meclis esas itibari ile reaktif rol oynar

Bu şartlarda meclisin siyasayı etkileme gücü partilerin

gücüne bağlıdır

39

Meclislerin Performansı3. Yürütme kontrolünde etkisiz meclisler

Bir tek partinin uzun süreli hakimiyetine alışmış parlamenter

sistemler çoğunlukla zayıf veya yürütmenin egemenliğinde

olan meclislere sahiptir.

Marjinal meclislerin daha az muğlak örnekleri komünist

rejimlerde ve gelişmekte olan ülkelerde olur. İktidardaki

komünist partilerin sıkı kontrolü, meclisleri sadece onay

verme makamında tutar.

40

Meclisler Niçin Güç Kaybetmektedir?

Meclislerin güç kaybetmesi yeni bir durum değildir

19. yy. sonlarından itibaren meclislerin yürütme organına ve

bürokrasiye karşı güç kaybettiği endişesi ifade edilmektedir.

20 yy. boyunca meclislerin güç ve statülerinin değiştiği ve

genellikle daha kötüye gittiği konusunda genel bir mutabakat

vardır.

41

Meclisler Niçin Güç Kaybetmektedir?

Disiplinli siyasi partilerin ortaya çıkışı Genel meclisten ziyade grup toplantıları vb. önem kazanıyor

Cüsseli hükümetlerin inkişafı Bürokrasi

Büyük programlar hazırlamak bireyleri aşmakta

Hükümet işinin yasal ve işleyiş olarak karışıklığı

Liderlik eksikliği

Meclis başkanlarının rolü

Çıkar grupları ve medya gücü

Toplumsal taleplerin dile getirilmesi konusunda menfaatgrupları (STK‟lar gibi) ve medyanın daha etkili olduğu iddiası

42

Meclisler Yükselişte mi? Meclislerin güç kaybettiği görüşü genel kabul görmesine karşılık

İletişim mekanizması olarak daha önemli hale geldikleri

konusunda pek çok insan mutabıktır

Tv‟lerin meclis toplantılarını yayınlamaya istekli olması

Kamusal görünümlerinin artması

Müzakere aracı ve denetim masası olarak güçlenmelerine yardımcı

olmuştur

Kitle iletişim araçları meclislerin derecesini aşağı düşürebileceği

gibi onları yüceltebilmektedir.

Aynı şekilde meclis çalışmalarının profesyonelleşmesi yönünde bir

eğilim de mevcuttur.

43

Meclisler - WordPress.com · •Devletin bu úekilde bölünüúü, Montesquieu‟dan (1689-1775)...

Documents

Transcript of Meclisler - WordPress.com · •Devletin bu úekilde bölünüúü, Montesquieu‟dan (1689-1775)...