INESEC INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES AND ...isamveri.org/pdfdrg/G00589/2018/2018_ONERA.pdfdevlet...

International Social Sciences and Education Conference (ISSEC 2018), Nov. 14-17,2018

14-17 NOVEMBER 2018 DİYARBAKIR/TURKEY

INESEC

INTERNATIONAL

SOCIAL SCIENCES

AND EDUCATION

CONFERENCE

(ISSEC 2018)

ISBN: 978-605-81971-5-2


I

International

Social Sciences and Education

Conference (ISSEC 2018)

Proceeding Book


II

Copyright © 2018 International Engineering, Science & Education Group,

Diyarbakır, Turkey

ISBN : 978-605-81971-5-2

Email (for orders and customer services enquiries) : [email protected]

Visit our home page on www.ineseg.org and www.inesegconferences.org

All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form

or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise, except under the terms of the

Copyright, under the terms of a license issued by the Copyright International Engineering, Science & Education Group

(INESEG), Diyarbakır, Turkey, without the permission in writing of the Publisher. Requests to the Publisher should be

addressed to the Permissions Department, International Engineering, Science & Education Group (INESEG), or emailed to

[email protected]

Designations used by companies to distinguish their products are often claimed as trademarks. All brand names and product

names used in this book are trade names, service marks, trademarks or registered trademarks of their respective owners.

The Publisher is not associated with any product or vendor mentioned in this book.

This publication is designed to provide accurate and authoritative information in regard to the subject matter covered. It is

sold on the understanding that the Publisher is not engaged in rendering professional services. If professional advice or

other expert assistance is required, the services of a competent professional should be sought.


III

ISSEC 2018 Proceeding Book

Editorial Board

Kemal Akkılıç

M. Emin Asker

Musa Yılmaz

Bilal Gümüş

Heybet Kılıç

Zülküf Gülsün

International Social Sciences and Education Conference (ISSEC 2018), Nov. 2018

THE CASES OF CONFISCATION IN PERIOD OF OMAR

Abdülkerim Öner*1

Dicle University, Faculty of Theology, Diyarbakır

*[email protected]

Confiscation which implies the seizure of a person's property or his/her earnings by a government

because of any offense committed has meant thecaution as well as punishment. Omar had determined

especially high-rankin gofficers's property before they were appointed. Inotherwords, he had prepared

a kind of declaration of goods. Then when he had dismissed them or they left their posts for various

reasons, he compared their goods with the goods which he had previously recorded and checked

again. If there has been an increase in their goods, he has taken more and has been put to the

Beytulmale (Statetreasure). He strictly supervised government officials, especially the governors. The

aim of this policy was to ensure that the state was working quickly, transparently and efficiently. As

shown, Hz. Omar had set up the tax agency with a more developed principles furthermore he

designated some officers to check tax officers in the provinces. In spite of all these, he had taken the

goods of the civil servants who had a undeserved gain and he transferred it to the treasury. Some of

these are: Amr b. Âs, Abu Hüreyre, Halid b. Velid and Sa'd b. Abi Vakkas.

Keywords: Omar, Officer, Tax, Governor, Punishment

471


HZ. ÖMER DÖNEMİNDE MÜSADERE UYGULAMALARI

Abdülkerim Öner*1

1Dicle Üniversitesi, İlahiyat fakültesi, Diyarbakır

*[email protected]

İşlenen herhangi bir suçtan dolayı kişinin mallarına veya kazançlarına devlet tarafından el

konulması anlamına gelen müsaderede, cezanın yanı sıra tedbir anlamı da bulunmaktadır.

Hz. Ömer, özellikle üst düzey memurları göreve gitmeden önce ellerinde ne kadar mallarının

olduğunu tespit ettirmiştir. Yani günümüz ifadesiyle bir nevi mal beyannamelerini hazırlatmıştır. Daha

sonra onları görevden azlettiği veya çeşitli nedenlerden dolayı görevlerinden ayrıldıkları zaman

onların mallarını daha önce kaydettiği mallarla karşılaştırmış ve tekrar kontrol etmiştir. Şayet

mallarında bir artış olmuşsa fazlasını almış ve beytülmale koymuştur. O, valiler başta olmak üzere

devlet görevlilerini sıkı bir şekilde denetlemiştir. Bu politikanın hedefi, devletin hızlı, şeffaf ve verimli

bir şekilde çalışmasını sağlamaktı. Görüldüğü gibi Hz. Ömer vergi teşkilâtını, daha mütekâmil

esaslara bağlamış eyaletlerdeki vergi memurları üzerinde kontrol vazifesi gören memurlar dahi tayin

etmiştir.

Bütün bunlara rağmen haksız kazanç elde eden devlet memurların mallarına el koyarak

hazineye aktarmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır: Amr b. Âs, Ebû Hüreyre, Halid b. Velid ve Sa'd b.

Ebî Vakkas'tır.

Anahtar Kelimeler: Ömer, Memur, Vergi, Vali, Ceza.

1. GİRİŞ

Sözlükte, "ısrar etmek, istemek ve çekip almak" anlamlarına gelen müsadere,1 hukuki bir terim

olarak işlenen herhangi bir suçtan dolayı kişinin mallarına veya kazançlarına devlet tarafından el

konulması demektir. Müsaderede, cezanın yanı sıra tedbir anlamı da vardır.2

Müsaderenin hukuki delili Kur'an ve sünnete dayandırılmaktadır. Hz. Peygamber, Tebük

Savaşı dönüşünde, Mescid-ı Dırar'ı yaktırmış ve burada bulunan bazı malları da ortadan kaldırarak

münafıklara zarar vermeye çalışmıştır.3

1 Cengiz Tomar, "Müsadere", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 2006,

c. 32, s.65. 2 Hüseyin Esen, "İslam Hukuku Açısından Müsadere", D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 15, İzmir,

2002, s. 192.

472

**

** Bu çalışma, "Dört Halife Dönemi'nde Beytülmal" adlı doktora tezinden istifade edilerek hazırlanmıştır.


Hz. Peygamber zamanında zekâta taalluk eden bir malı olduğu halde bunu vermekten imtina

eden kimsenin malının yarısı elinden alınırdı.4 Bir hadiste de şöyle buyruluyor: "Benim, kendisine

vazife verip gönderdiğim her kişi vergi olarak ne toplamışsa hepsini teslim etsin. Her kim bir ipliği

veya daha az bir şeyi saklar da hainlik ederse o bir hıyanet ve hırsızlıktır. Kıyamet günü aldığı o şey

boynuna geçirilir ve hesap verir."5 Bu deliller bize gösteriyor ki zekât vermek istemeyenlerin malları

ellerinden zorla alınır ki bu da müsadereye verilen cevazdır.6 Dolayısıyla, müsaderenin Allah Resulü

döneminde ortaya çıktığı görülmektedir.

Hz. Peygamber, savaş ganimetlerini haksız yere alan kişinin ganimet payını kendisine

vermeyip yakmıştır. Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer de aynı yolu takip ettirmişlerdir. Hatta aynı halifeler,

söz konusu kişiye hem ganimetten pay vermemiş ve hem de onu dövmüşlerdir.7

2. MÜSADERE USULÜYLE ELDE EDİLEN GELİRLER

Allah Resulü ve Hz. Ebû Bekir döneminde sınırlı olan müsadere uygulamaları, Hz. Ömer

döneminde arttığı görülmektedir. Hz. Ömer döneminde müsadere usulüyle elde edilen mallar bir hayli

fazla olduğundan bu gelirler, beytülmalin kaynaklarından kabul edilmiştir.8 Hz. Ömer, vali ve

amillerini bir yere tayin etmeden önce yanlış yapmamaları hususunda uyarmıştır. Mesela onların

ticaretle iştigal etmelerini veya herhangi bir üretim faaliyetlerinde bulunmalarını yasaklamış ve

bulundukları yerlerde herkesin beytülmalde ne kadar hissesi varsa onların da bu kadar olduğunu

3 Dırâr Mescidi hakkında inen ayetler hakkında bkz. Tevbe, 107, 108, 109.; Ayrıca Dırâr Mescidi hakkında

detaylı bilgi için bkz. Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer el-Vâkidî, (207/823), Kitâbu'l-Meğâzi, Dâru'l-

A'lemî, Beyrut, 1989, c. 3, s. 1045, 1047, 1048.; Ebu'l-Fida İsmail b. Ömer, (774/1372), es-Siretu'n-

Nebeviyye, Dâru'l-Marife, Beyrut, 1976, c. 2, s. 246-247.; Takıyyuddîn Ahmed b. Ali b. Abdulkadir

Muhammed el-Makrizî (845/1444), İmtâu'l-Esmâ', Thk, Muhammed Abdulhamid en-Numeysî, Daru'l-

Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1999, c. 2, s. 77-78. 4 Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Malı olduğu halde zekâtını vermek istemeyen kişinin malının yarısı

elinden alınacaktır." Bkz. Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali en-Nesâî, (303/915), Sünen, Beytu'l-

Efkâri'l-Duveliyye, Amman, Tarih yok, "Zekat", 4.; Ebû Dâvud Süleyman b. Eş'as es-Sicistâni el-Ezdî

(224/888), Sunenu'u Ebî Dâvud Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, Beyrut, 2009, "Zekât", 4.; Ebû Bekir

Abdurrezzak b. Hammâm es-San'ânî, (211/826) el-Musannef, Thk., Habibu'r-Rahman el-Azmî, Meclisu'l-

İlmî, Yersiz, 1970, c. 4, s. 18.; Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah eş-Şevkânî, (1250/1834),

Neylu'l-Evtâr, Dâru'l-Hadîs, Mısır, 1993, c. 4, s. 146.; İbrahim Sarıçam, Hz. Ömer, Türkiye Diyanet

Vakfı Yayınları, Ankara, 2013, s. 117. 5 Ebû Ubeyd, Kasım b. Sellam, (224/838), Kitâbü'l-Emvâl, Thk, Dr. Muhammed Ammare, Darü'ş-Şuruk,

Beyrut, 1989, s. 352, 358.;, Hz. Peygamber, vergileri toplayan kişi görevinden döndüğü zaman kendisini

karşılar ve görevini nasıl yaptığı hakkında kendisinden bilgi alırdı. Gerekirse bunlardan hesap sorardı ve

topladığı vergilerin miktarını, aynı zamanda alıp alınmadığını, alınmışsa hediye alıp almadıklarını sorup

öğrenirdi. Bkz. Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el- Buhârî, (256/870) Sahîhu'l-Buhârî, Dâru İbn

Kesîr, Beyrut, 2003, Zekât, 67. 6 Şevkânî, Neylu'l-Evtâr, c. 4, s. 146. 7 Ebû Davud, Cihad, 143. 8 Tomar, DİA, c. 32, s.65.

473


kendilerine bildirmiştir.9 Aynı şekilde görevlilerine fazla maaş vermek suretiyle olası yolsuzlukların

önüne geçmeye çalışmıştır.10

Halife Ömer, özellikle üst düzey memurları göreve gitmeden önce ellerinde ne kadar

mallarının olduğunu tespit ettirmiştir. Yani günümüz ifadesiyle bir nevi mal beyannamelerini

hazırlatmıştır. Daha sonra onları görevden azlettiği veya çeşitli nedenlerden dolayı görevlerinden

ayrıldıkları zaman onların mallarını daha önce kaydettiği mallarla karşılaştırmış ve tekrar kontrol

etmiştir. Şayet mallarında bir artış olmuşsa fazlasını almış ve beytülmale koymuştur.11 O, valiler başta

olmak üzere devlet görevlilerini sıkı bir şekilde denetlemiştir. Bu politikanın hedefi, devletin hızlı,

şeffaf ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlamaktı.12 Görüldüğü gibi Hz. Ömer vergi teşkilâtını, daha

mütekâmil esaslara bağlamış eyaletlerdeki vergi memurları üzerinde kontrol vazifesi gören memurlar

dahi tayin etmiştir.13

Hz. Ömer'in bazı memurların mallarına müsadere uyguladığı nakledilmektedir. Bunlardan biri

de Mısır fatihi ve aynı zamanda oranın genel valisi Amr b. Âs'tır. Kendisine gelen bilgileri

değerlendiren Hz. Ömer, Amr b. el-Âs'a şunları yazdı: "Mısır valiliğine tayin edildiğinde sahip

olmadığın mal, köle, kap-kacak ve hayvanlara sahip olduğu hakkında söylentiler yayılmıştır." Amr,

ona yazdığı cevapta: "Bizim toprağımız, ekin ekilen, ticaret yapılan bir yerdir. Bundan dolayı

masraflarımız için muhtaç olduğumuzdan fazlasını elde etmekteyiz" dedi. Bunun üzerine halife ona

şunları yazdı: "Kötü amiller hakkında yeterince haberdar edildim. Gönderdiğin mektup, beni huzursuz

etti. Senden şüpheleniyorum. Malını taksim etmesi için Muhammed b. Mesleme'yi gönderiyorum.

Onun istediği bütün malları kendisine getir. Senden istediklerini ona getir. Sert davrandığında onu

bağışla. Çünkü o, gizli şeyleri ortaya çıkarır." Bunun akabinde Muhammed, Mısıra gitti ve Amr'ın

malını taksim etti.14

9 Gâlib b. Abdulkâfî el-Kureyşî, Evveliyâtu'l-Fâruk fi'l-İdâreti ve'l-Kadâ, Müessesetu'l-Kutubi's-

Sekâfiyye, Beyrut, 1990, s. 308.; Ömer Ferrûh, Târihu Sadr'l-İslam ve'd-Devlet el-Emeviyye, Dârü'l-İlm

lilmelâyin, Beyrut, 1970, s. 170.; Ali Muhammed Sallabi, II. Halife Hz. Ömer'in Hayatı, Şahsiyeti ve

Dönemi, Ravza Yayınları, Mehmet Akbaş (Çev.), Ravza Yayınları, İstanbul, 2008, s. 406-407.; Celal

Yeniçeri, İslam'da Devlet Bütçesi, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1984, s. 423. 10 Memurlarına verdiği maaş hakkında bkz. Ebû Yusuf Ya'kub b. İbrahim (182/798), Kitabü'l-Harâc, Darü'l

Ma'rife, Beyrut, 1979, s. 36.; Ebû Ubeyd, Kitâbü'l-Emvâl, s. 146.; Humeyd b. Zenceveyh, (251/861),

Kitâbu'l-Emval Thk., Şâkir Zîb Feyyâz, Riyad, 1986, s. 211.; Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud el-

Belâzurî, (279/892), Fütûhu'l-Büldân, Mektebetü'l-Meârif, Beyrut, 1987, s. 376. 11 Muhammed b. Sa'd b. Menî ez-Zührî (230/845), Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr, Thk., Ali Muhammed Ömer,

Mektebetü'l-Hâncî, Kâhire, 2001, c. 3, s. 263.; Belâzurî, Fütûhu'l-Büldân, s. 307-308. 12 Mustafa Özkan, Dört Halife Dönemi, Fecr Yayınları, Ankara, 2017, s. 64. 13 Salih Tuğ, İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı

Yayınları, İstanbul, 1984, s. 110. 14 Olayın tedayları hakkında bkz. Belâzurî, Fütûhu'l-Büldân, s. 308.; Ebu'l-Ferec Kudâme b.

Ca'fer,(337/948) el-Harâc ve Sınâ'atu'l-Kitâbe, Thk.,Muhammed Zeydî, Dâru'r-Raşîd,Bağdat, 1981, s.

339.; Ayrıca bkz. Yeniçeri, İslam'da Devlet Bütçesi, s. 411.

474


Hz. Ömer'in, mallarına müsadere uyguladığı bir başka sahabi de Ebû Hüreyre'dir. Ebû Hüreyre

Bahreyn'den dönünce Hz. Ömer ona şöyle dedi: "Ey Allah'ın ve kitabının düşmanı! Allah'ın malını mı

çaldın?" Ebû Hüreyre şu karşılığı verdi: "Ben ne Allah'ın ne de kitabının düşmanıyım; ben ancak

Allah'a ve kitabına düşmanlık besleyenlerin düşmanıyım. Ayrıca Allah'ın malını da çalmış değilim."

Bunun üzerine Hz. Ömer: "O halde on bin dirhemi nereden topladın?" deye sordu. Ebû Hüreyre:

"Atlarım doğurarak çoğaldı. Amillik görevimin karşılığı olan tahsisatı da biriktirdim. Beytülmalden

aldığım hisseleri de topladım" diye karşılık verdi ancak Hz. Ömer, Ebû Hüreyre'nin bu konuşmalarını

dinlemeyerek kendisinin malından on bin dirhem aldı. Ebû Hüreyre'nin sabah namazını kıldıktan sonra

Hz. Ömer'in kendisine yaptığı bu muamele karşısında onun için istiğfarda bulunduğu rivayet

edilmektedir.15

Hz. Ömer, Halid b. Velid'in mallarına da müsadere uygulamıştır. Rivayet edildiğine göre

Halife Hz. Ömer, Ebû Ubeyde b. Cerrah'a haber göndererek Halid'i görevden almasını ve mallarının

yarısına el koymasını istedi.16 İbnu'l-Esir'in aktardığına göre Hz. Ömer, Halid b. Velid'in mallarının

fazla olduğunu görmüş ve bu malların hesabını sormuştu. Halid: "Bu ganimetlerden payıma düşen

miktardır şayet altmış binden fazlasını bulursan o da senin olsun" demiştir. Hz. Ömer de Halid'in

mallarına değer biçtirmiş ve malının altmış binden fazla olduğunu görünce fazlasını alıp beytülmale

koymuştur.17

İbn Sa'd, Hz. Ömer'in, Halid b. Velid'in mallarının bir kısmını şerefli ve sadık insanlara

dağıtmak amacıyla müsadere ettiğini18 ancak Halid b. Velid'in vefat ettiğinde geriye sadece at, silah ve

hizmetçisini bıraktığı haberini alınca ona karşı yaptığından pişman olduğunu ifade etmiştir.19

Ebu Muhtar Amr b. es-Saik, Ehvaz'daki devlet görevlilerinin ve başkalarının mal yığdıklarını

görünce rahatsız olmuş20 ve bu durumu bir şiirle Hz. Ömer'e şikâyet etmiştir. Amr'ın Hz. Ömer'e

gönderdiği manzum mektup mealen şöyledir: "Ey Ömer! Sen, iyi şeyleri emretmek, kötü şeylerden

alıkoymak hususunda, müminlerin eminisin. Sen bizim aramızda en eminimizsin. Kim arşın Rabbi'nin

emini ise benim gönlüm ona teslim olur. Sen, ilçelerin ve köylerin halkının, Allah'ın malını bol bol

yiyecek almak için harcamalarına izin verme! el-Haccac'a adam gönder ve hesabını öğren, Cez' ile

Bişr'e de adam gönder, iki Nâfran ikisine de adam gönder, Benî Nasr eşrafından olan İbn Ğallab'a da

adam göndermeyi unutma! Benî Bedr'in azatlısı Sûk'daki Asım'ın heybesi de bu mallardan hiç boş

15 İbn Sa'd, Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr, c. 5, s. 252.; Belâzurî, Fütûhu'l-Büldân, s. 112-113.; Fakîh

Ahmed b. Muhammed b. Abdi Rabbih el-Endelusî, (327/939), el-Ikdu'l-Ferîd, Dâru'l-

Kutubu'l-İlmiyye, Beyrut, 1983, c.1, s. 44. Ayrıca bkz. Ebû Ubeyd, Kitâbü'l-Emvâl, s. 361. 16 İzzuddin Ebü'l Hasan Ali b. Muhammed İbnü'l-Esîr (630/1232), el-Kâmil fi't-Târih, Thk., Ebi'l-Fida

Abdullah Kadı, Darü'l Kütübü'l Alemiyye, Beyrut, 1987, c. 2, s. 277. 17 İbnü'l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târih, c. 2, s. 381. 18 İbn Sa'd, Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr, c. 5, s. 38. 19 İbn Sa'd, Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr, c. 9, s. 401. 20 Ebû Ubeyd, Kitâbü'l-Emvâl, s. 361.

475


kalmamıştır. Numan'a da bir adam gönder de hesabını öğren. Ben, Benî Ğazvan'ın damadının

durumunu çok iyi bilirim. Şibl'in ise malını sor. İbn Muharriş'e gelince ilçe halkı arasında onun büyük

bir şöhreti vardır. Ey Ömer! Ailem sana feda olsun; sen, onların mallarını ikiye taksim et. Onlar, sen

mallarını taksim ettikten sonra kendilerinde kalacak yarım hisseye razı olacaklardır. Beni de şahitlik

için çağırma! Ben kaybolacağım ancak o zaman ne tuhaflıklar olacağını görür gibiyim. Onlar savaşa

gidiyorlarsa biz de gidiyoruz. Onlar geri dönüyorlarsa biz de geri dönüyoruz ancak onların mal ve

servet sahibi olmalarına karşılık bizler servetten mahrumuz. Darîli tüccar eğer hoş kokulu misk getirse

bu kokular bol bol onların başına akar." Bu şikâyet üzerine Hz. Ömer, Ebû'l-Muhtar'ın adlarını

zikrettiği kimselerin mallarını ikiye taksim etti ve yarısını aldı. Bir çift ayakkabının bile tekini aldı

diğer tekini de onlara bıraktı.21

Hz. Ömer'in mallarını ikiye taksim ettiği kimseler arasında Ebû Bekre adında biri de vardı. O,

Hz. Ömer'e: "Ben senin adına bir göreve tayin edilmedim" diyerek malının ikiye bölünmesine itiraz

edince Hz. Ömer ona şu cevabı verdi: "Kardeşin beytülmale ve el-Übülle'nin ticaret malları vergisine

bakıyor. O sana ticaret yapman için para veriyor!" ve ondan on bin dirhem aldın. Bir başka rivayete

göre Hz. Ömer, onun malını ikiye bölüp yarısını almıştır.22

Öte yandan Hz. Ömer, yukarıda zikredilenlerden başka Sa'd b. Ebî Vakkas,23 Ebû Musa el-

Eşari,24 Haris b. Ka'b b. Vehb'i25 ve Utbe b. Ebî Süfyan26 gibi kişilerin mallarının belli bir kısmına

müsadere uygulamıştır.

3. SONUÇ

Hz. Ömer döneminde hazineye gelir getiren uygulamalardan biri olarak kabul edilen

müsadere, devlet başkanlarının görevlendirdiği kişilerin herhangi bir gerekçeyle haksız bir şekilde

halka ait bir malı zimmetlerine geçirmelerinden dolayı mallarına el konmasıdır. Haksız kazanç

anlamına gelen bu uygulamanın önüne geçmek amacıyla Hz. Peygamber ve ondan sonra yönetimi

devralan halifeler bu konuda ciddi manada uğraş vermişlerdir. Hz. Ömer memurlarını görevlendirirken

onlardan mal beyannamesi alırdı. Görevi bitince elinde bulunan malı ile önceki malı karşılaştırır şayet

haksız bir şekilde mal biriktirmişse fazla olana el koyar ve hazineye aktarırdı. Bu uygulama sayesinde

görevliler, hayatlarına çekidüzen vermek zorunda kalırlardı. Böylece toplumda huzurun yerleşmesine

vesile olunurdu.

21 Belâzurî, Fütûhu'l-Büldân, s. 541-542. 22 Belâzurî, Fütûhu'l-Büldân, s. 541-542. 23 Ebû Ubeyd, Kitâbü'l-Emvâl, s. 361.; İbn Abdi Rabbih, el-Ikdu'l-Ferîd, c. 1, s. 44. 24 İbn Abdi Rabbih, el-Ikdu'l-Ferîd, c. 1, s. 44. 25 Geniş bilgi için bkz. İbn Abdi Rabbih, el-Ikdu'l-Ferîd, c. 1, s. 44. 26 Tâif âmiliğinden azledince mallarının bir kısmına el koydu. Bkz. İbn Abdi Rabbih, el-Ikdu'l-Ferîd, c. 1, s.

48-49.

476


Raşid halifeler içerisinde müsadere örneklerinin en fazla olduğu dönem Hz. Ömer dönemidir.

Hz. Ömer, memurlarının üzerinde tabir caiz ise bir gölge gibi dolaşmaktadır. Bunu bilen memurlar da

ona göre tedbir alarak yanlış yapmamaya çalışmışlardır. Bunun içindir ki Hz. Ömer'in halifeliği

döneminde yöneticiler ile halk arasında ciddi manada bir huzursuzluk meydana gelmemiştir. Hz.

Ömer'den sonraki zamanlar için aynı şeyi söylemek maalesef mümkün değildir.

KAYNAKÇA

ABDURREZZAK, Ebû Bekir b. Hammâm es-San'ânî, (211/826) el-Musannef, Thk., Habibu'r-

Rahman el-Azmî, Meclisu'l-İlmî, Yersiz, 1970.

BELÂZURÎ, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud (279/892), Fütûhu'l-Büldân, Mektebetü'l-Meârif,

Beyrut, 1987.

BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (256/870) Sahîhu'l-Buhârî, Dâru İbn Kesîr, Beyrut,

2003.

EBÛ DÂVUD, Süleyman b. Eş'as es-Sicistâni el-Ezdî (224/888), Sunenu'u Ebî Dâvud Dâru'r-

Risâleti'l-Âlemiyye, Beyrut, 2009.

EBÛ UBEYD, Kasım b. Sellam, (224/838), Kitâbü'l-Emvâl, Thk, Dr. Muhammed Ammare,

Darü'ş-Şuruk, Beyrut, 1989.

EBÛ YUSUF, Ya'kub b. İbrahim (182/798), Kitabü'l-Harâc, Darü'l Ma'rife, Beyrut, 1979.

EBU'L-FİDA, İsmail b. Ömer, (774/1372), es-Siretu'n-Nebeviyye, Dâru'l-Marife, Beyrut, 1976.

ESEN, Hüseyin, "İslam Hukuku Açısından Müsadere", D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 15,

İzmir, 2002.

İBN ABDİ RABBİH, Fakîh Ahmed b. Muhammed el-Endelusî, (327/939), el-Ikdu'l-Ferîd, Dâru'l-

Kutubu'l-İlmiyye, Beyrut, 1983.

İBN ZENCEVEYH, Humeyd x(251/861), Kitâbu'l-Emval Thk., Şâkir Zîb Feyyâz, Riyad, 1986.

İBNÜ'L-ESÎR, İzzuddin Ebü'l Hasan Ali b. Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi't-Târih, Thk.,

Ebi'l-Fida Abdullah Kadı, Darü'l Kütübü'l Alemiyye, Beyrut, 1987.

KUDÂME B. CA'FER, Ebu'l-Ferec (337/948) el-Harâc ve Sınâ'atu'l-Kitâbe, Thk.,Muhammed

Zeydî, Dâru'r-Raşîd,Bağdat, 1981.

KUREYŞÎ, Gâlib b. Abdulkâfî, Evveliyâtu'l-Fâruk fi'l-İdâreti ve'l-Kadâ, Müessesetu'l-Kutubi's-

Sekâfiyye, Beyrut, 1990.

MAKRİZÎ, Takıyyuddîn Ahmed b. Ali b. Abdulkadir Muhammed (845/1444), İmtâu'l-Esmâ', Thk,

Muhammed Abdulhamid en-Numeysî, Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1999.

NESÂÎ, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali (303/915), Sünen, Beytu'l-Efkâri'l-Duveliyye,

Amman, Tarih yok.

ÖMER FERRÛH, Târihu Sadr'l-İslam ve'd-Devlet el-Emeviyye, Dârü'l-İlm lilmelâyin, Beyrut,

1970.

ÖZKAN, Mustafa, Dört Halife Dönemi, Fecr Yayınları, Ankara, 2017.

477


SALLABİ, Ali Muhammed, II. Halife Hz. Ömer'in Hayatı, Şahsiyeti ve Dönemi, Ravza Yayınları,

Mehmet Akbaş (Çev.), Ravza Yayınları, İstanbul, 2008.

SARIÇAM, İbrahim, Hz. Ömer, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2013.

ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah (1250/1834), Neylu'l-Evtâr, Dâru'l-

Hadîs, Mısır, 1993.

TOMAR, Cengiz, "Müsadere", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları,

İstanbul, 2006.

TUĞ, Salih, İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı

Yayınları, İstanbul, 1984.

VÂKİDÎ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer, (207/823), Kitâbu'l-Meğâzi, Dâru'l-A'lemî, Beyrut,

1989.

YENİÇERİ, Celal, İslam'da Devlet Bütçesi, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1984..

ZÜHRÎ, Muhammed b. Sa'd b. Menî (230/845), Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr, Thk., Ali Muhammed

Ömer, Mektebetü'l-Hâncî, Kâhire, 2001.

478

INESEC INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES AND ...isamveri.org/pdfdrg/G00589/2018/2018_ONERA.pdfdevlet...

Documents

Transcript of INESEC INTERNATIONAL SOCIAL SCIENCES AND ...isamveri.org/pdfdrg/G00589/2018/2018_ONERA.pdfdevlet...