MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8....

62
1 meabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio proeqti da kooperativi "saCino" vanis raionSi Tbilisi 2016

Transcript of MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8....

Page 1: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

1

MEABmeabreSumeobis reabilitacia-

aRorZinebis sainvesticio proeqti da

kooperativi

"saCino" vanis

raionSi

Tbilisi

2016

Page 2: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

2

sainvesticio proeqtis damuSavebis ZiriTadi safuZvelia

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis

prezidentis akad. guram aleqsiZis saxelze vanis

municipalitetis gamgeblis zaza xurciZis mier gamogzavnili

werili (#20/676, 24.05.2016), sadac igi Txovs akademias gauwios

daxmareba sainvesticio proeqtis SedgenaSi Temaze

"meabreSumeobis sakvebi bazis, parkis warmoebisa da kustaruli

rewvis etapobrivi aRdgena vanis raionSi", sadac aseve asaxuli

iqneba dargis kooperaciul sawyisebze gadasvlisa da Semdgomi

ganviTarebis problemebi.

sainvesticio proeqtis avtorebi:

giorgi nikoleiSvili - saqarTvelos soflis meurneobis

mecnierebaTa akademiis wevr-korespondenti,

ekonomikis mecnierebaTa doqtori,

profesori;

elguja SafaqiZe - saqarTvelos soflis meurneobis

mecnierebaTa akademiis akademikosi, teqnikis

mecnierebaTa doqtori, profesori;

vano sanadiraZe _ soflis meurneobis saministros

vanis municipalitetis sainformacio_

sakonsultacio samsaxuris ufrosi.

redaqtori:

omar qeSelaSvili - ssmm akademiis akademikosi, ekonomikis

mecnierebaTa doqtori, profesori.

Page 3: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

3

sarCevi gv. avtorebisagan 4 proeqtis idea 5 reziume 6 proeqtis Sesrulebis etapebi da vadebi 8 Tavi 1. meabreSumeobis zogadi mimoxilva, arsebuli mdgomareoba, proeqtis miznebi da amocanebi 1.1. istoriuli mimoxilva da arsebuli mdgomareoba 1.2. proeqtis mizani da amocanebi

9 9 12

Tavi 2. produqciis warmoeba 2.1. meTuTeoba. TuTis namyeni, hibriduli da sakuTarfesviani sargavi masala,FfoTlis warmoeba da ekonomikuri efeqtianoba 2.2. bunebrivi Tbili wylis bazaze TuTis daavadeba foTlis sixuWuWisadmi SedarebiT gamZe jiSebis nazamTri kalmebiT dafesvianeba da ekonomikuri efeqtianoba.

2.2.1. niadagis SerCeva da Ria Termuli moednis momzadeba (seqciebis montaJi da Termul moedanze niadagis momzadeba)

2.2.2. niadagis temperaturis regulireba, sakontrolo Semowmeba, kalmebis motana, dasargavad gamzadeba da dargva. 2.2.3. kalmebis aWris vadebi, damzadeba da Senaxva

2.2.4. bunebrivi Tbili wylis bazaze Ria Termomoednis mowyoba, mizanSewoniloba da ekonomikuri efeqtianoba

2.3. parkis warmoeba, pirveladi damiSaveba, xami Zafis amoxveva, reabilitacia da ekonomikuri efeqtianoba 2.3.1. cocxali parkis warmoeba, mogeba da rentabeloba 2.3.2. haermSrali parkis warmoeba, TviTRirebuleba, mogeba yda rentabeloba

14 14 27 30 31 32 33 36 37 40

Tavi 3. kooperativi “saCino”-s Camoyalibebis safuZvlebi 42 Tavi 4. konkurencia da marketinguli samsaxuri 46 Tavi 5. saqarTvelos samomxmareblo bazris mdgomareoba da grenis, xami Zafis, abreSumis qsovilebis kustaruli nawarmis realizaciis analizi.

47

Tavi 6 riskis faqtorebi 50 Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 61

Page 4: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

4

avtorebisagan saqarTveloSi sabazro ekonomikis damyareba metad mgrZnobiare aRmoCnda meabreSumeobis dargisaTvis. samwuxarod saamisod arc mmarTvelobis sistema aRmoCnda momzadebuli da arc sazogadoeba. amasTan Tavidanve mcdari iyo im Cinovnikebisa Tu specialistebis myari mosazreba, TiTqos meabreSumeoba ver gauZlebs sabazro ekonomikis mkacr moTxovnebs da daiRupebao. Sedegic saxezea. naSromSi "meabreSumeobis reabilitacia-aRorZinebis sainvesticio proeqti da kooperativi "saCino" vanis raionSi" detaluradaa ganxiluli meTuTeobisa da meabreSumeobis problemebi, xolo safeiqro mrewvelobis sakiTxebi literaturul masalebze dayrdnobiT SekumSulad aris warmodgenili. avtorebma gaiTvaliswines dargiT dainteresebuli adamianTa farTo wris survilebi da naSromSi specialurad Seitana iseTi masalebi (cxrili 2.5, 2.6, 2.7, 2.8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.12; Tavi 4, 5, 6, 7, sacnobaro masalebi, daskvnebi da winadadebebi), romelic warmatebiT gamoiyeneba qveynis sxva regionebSic. avtorebs kargad aqvT gaTavisebuli, rom winamdebare naSromSi warmodgenili masalebi TiTqmis mTlianad maTive samecniero-kvleviTi da praqtikuli saqmianobis Sedegs emyareba da SeiZleba sakamaTo iyos, magram SevTanxmdeT, rom polemikaSi Camoyalibdeba WeSmariteba, rac saqmisaTvis iqneba sasargeblo. naSromi did daxmarebas gauwevs meabreSumeobis dargSi momuSave specialistebs, biznesmenebs, fermerebs, studentebs da dargiT dainteresebul adamianebs. naSromi am saxiT saqarTveloSi gamodis pirvelad da yvela SeniSvnas, winadadebas Tu mosazrebas madlobiT miviRebT da gaviTvaliswinebT Semdgom saqmianobaSi.

Page 5: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

5

proeqtis idea

meabreSumeobis ganviTarebis uZvelesi tradiciebis aRdgena,

sareabilitacio samuSaoebis dawyeba,bunebrivi Tbili wylebis bazaze

Termiuli moednis (moednebis) mowyobiT daavadebebisadmi SedarebiT

gamZle jiSebis sakuTarfesviani nergebis warmoeba, meurneobriobis

axali formebis (kooperativi da sxva) danergva, ekologiuri garemos

gaumjobeseba dasoflis ekonomikuri momZlavreba.

municipalitetis teritoriuli organoebis mixedviT SemorCenili

TuTis erTeuli nargaobis, sawarmo saSualebebis, inteleqtualuri

resursebis da gamocdili meabreSumeebis moZieba, gamoyeneba. 2017

wlidan daiwyeba bunebrivi Tbili wylis bazaze Termiuli moednis

mowyoba, Wiis gamokveba SerCeuli soflebis mixedviT, parkis

damzadeba_realizacia, an xami Zafis amoxveva-realizacia kustaruli

mewarmeobis ganviTarebis mizniT.

proeqtis pirveli etapi _ dawyebis TariRi 2017 weli;

damTavrebis TariRi 2021 weli.

ZiriTadi saboloo produqti: haermSrali parki, xami Zafi,

kustaruli nawarmi, sakuTarfesviani nergebi.

proeqtis meore etapi _ dawyebis TariRi 2022 weli;

damTavrebis TariRi 2026 weli

ZiriTadi saboloo produqti: xami Zafi, abreSumis qsovili,

kustaruli nawarmi, sakuTarfesviani nergi da sxva.

Page 6: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

6

reziume

vanis raionSi, meabreSumeobis ganviTarebis xelsayreli pirobebi

arsebobda. igi yovelTvis gamoirCeoda maRali kulturiT, mtkice sakvebi

baziT, ganviTarebuli kustaruli warmoebiTa da siaxleTa danergviT. amasTan,

warmoadgens savaluto Semosavlebis mniSvnelovan wyaros da soflis

mosaxleobis ojaxuri biujetis Sevsebis saukeTeso saSualebas. geografiuli

mdebareoba, kargi bunebrivi pirobebi, meabreSumeobis uZvelesi tradiciebi,

produqciis maRali xarisxi, kargad ganviTarebuli kustaruli warmoeba,

msoflio gamofenebSi monawileoba, Tavisufali muSaxelis arseboba, ZiriTad

dargebTan racionaluri SeTanawyobis SesaZlebloba, Tbili wylebis mdidari

baza da sxva xelsayreli pirobebi investorebis mozidvis saukeTeso pirobebs

qmnis. n. Savrovis TqmiT me-XIX saukunis 90-ian wlebSi vanSi mravali

kustaruli sawarmo arsebobda, magram yvelaze didi mniSvneloba mainc

abreSumis nawarms hqonda [1]. aqauri mosaxleoba “abreSums akeTeben da qsoven

daras ara did fassa, uoqromkerdosa da xmaroben sxvebica” [2], romelic

warmatebiT iyideboda QquTaissa da sxva bazrebSi.

pirvelad, sabWoTa sivrceSi 1924 wels daarsda vanis sagrenaJo qarxana

da imave wels gamouSva adgilobrivi grena, rac didi movlena iyo. amave

saukunis 70-iani wlebis meore naxevarSi moewyo bunebrivi samkurnalo Tbili

wylis bazaze Termiuli moedani da daavadebisadmi SedarebiT gamZle jiSebis

nazamTri kalmiT sakuTarfesviani nergebis warmoeba, rasac didi roli

Sesruleba SeuZlia dargis aRorZinebis saqmeSi. jer kidev moiZebnebian

abreSumis Zafis kustaruli nawarmis ostatebi, greniorebi da Termiuli

wylis bazaze nazamTri kalmis dafesvianebis kvalificiuri muSebi

(specialistebi), romelTa CarTuleba dargis aRorZinebis saqmeSi uaRresad

saintereso iqneba.

sainvesticio proeqtis mizans warmoadgens meabreSumeobis tradiciuli

funqciis etapobrivi aRdgena, Tanamedrove moTxovnaTa Sesabamisi

meurneobriobis misadagebuli formebis SerCeva, soflad axali samuSao

adgilebis Seqmna da HHBM - is TvalsazrisiT yvelaze saintereso

jgufis_qalebis, pensionerebis, mozardebis da unarSezRuduli pirebis

dasaqmeba, xalxuri rewvis miviwyebuli tradiciebis aRdgena, migraciis

procesis SezRudva, sasoflo_sameurneo savargulebis (sawarmoo

saSualebebis) racionaluri gamoyeneba, ekologiuri garemos gaumjobesebis

xelSewyoba, soflis momZlavreba da mosaxleobis ojaxuri biujetis

ganmtkiceba.

Page 7: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

7

sainvesticio proeqtis mTavar amocanas Seadgens ganadgurebuli sakvebi bazis aRdgena, parkis warmoebis optimalur donemde gadideba, adgilze gadamuSaveba da saboloo produqtis - xami Zafis, kustaruli nawarmis sakuTarfesviani nergebis kooperativebis Camoyalibeba da hibriduli grenis (qarTuli) warmoebia aRdgenis mcdeloba. proeqtiT gaTvaliswinebulia saeqsporto xami Zafis (gamonaklis

SemTxvevaSi haermSrali parki), kustaruli nawarmis, hibriduli grenis

produqciis warmoeba. amasTan, pirvel etapze grena, xami Zafi, kustaruli

nawarmis da TuTis nergis warmoeba ZiriTadi Sida bazrisaTvis iqneba

gankuTvnili, xolo meore etapze - saerTaSoriso bazris Sesabamis segments

daikavebs. amis saSualebas mogvcems TuTis abreSumxvevias

maRalproduqtiuli jiSebidan damzadebuli grena, abreSumis xami Zafi,

qsovili, kustaruli nawarmis maRali xarisxi da bunebrivi Tbili wylis

bazaze gamoyvanili nergebis warmoeba.

warmoebuli produqciis realizaciiT mosaxleoba miiRebs solidur

Semosavals momxmarebeli-konkurentunarian produqcias, turistebi_unikalur

naturalur nawarms, xolo qveyana (sakarantino wesebis dacviT) _

daavadebisadmi SedarebiT gamZle jiSebis nazamTri kalmis sakuTarfesvian

nergebs, rac mosaxleobis dasaqmebis da myari Semosavlis garanti iqneba.

winamdebare naSromi moicavs meabreSumeobis Sekrul cikls. amasTan,

dargisadmi meurneobriobis misadagebuli formebis Camoyalibeba, sakvebi

bazis ganmtkiceba, sakuTarfesviani nergis, grenis da parkis

warmoeba_pirveladi gadamuSaveba _ xami Zafis warmoebasTan dakavSirebuli

organizaciul-ekonomikuri sakiTxebi vrcladaa gaanalizebuli, xolo

qsovilebis da kustaruli warmoebis – SekumSulad saboloo Sedegis

mixedviT.

meabreSumeobaSi riskis faqtorebis gavlena maRalia, magram gonivruli

marTvis SemTxvevaSi zaralis minimalizacia savsebiT

SesaZlebelia.MamisaTvis aucilebelia regionSi mxolod rekomendebuli

TuTisa (3-5 jiSi mainc) da TuTis abreSumxvevias jiSebis gavrceleba da

mavnebel_daavadebebTan brZola agrowesebis Sesabamisad.

gansakuTrebuli sifrTxilea saWiro nazamTri kalmebis aReba, Senaxva

dargvis vadebis dacva da importuli grenis, TuTis nergebis (winaswari

gamocdis gareSe) gavrceleba.

rekomendebuli RonisZiebebis Sesrulebis SemTxvevaSi proeqtis

ganxorcieleba riskis dasaSveb farglebs ar gacdeba.

Tbili wylis bazaze mowyobil Termiuli moednidan (400 m2) sargavi

masala 2017 wels SeiZleba miviRoT 4,0-4,5 aTasi Ziri nergi da TuTis

arsebuli nargaobidan miviRoT 1200 kg cocxali parki. momdevno periodSi

yvela maCvenebeli matebad tempiT gaizrdeba da 2021 wels foTlis warmoeba

Seadgens 65,0 tonas (amdenive kolofi WiisaTvis) 41,0 tona cocxal parks,

Page 8: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

8

mniSvnelovani raodenobis xam Zafs, kustarul nawarms da 23,6 aTas nergs

(maT Soris namyen 7,0 aTasi, sakuTarfesviani 9,6 aTasi, hibriduli 7,0 aTasi)

da sxva produqts. miTiTebul periodSi mini sagrenaJo qarxnis gamarTvis

SemTxvevaSi yoveli 10 kg grenis warmoebidan mogeba Seadgens 899 lars, 1,0

kg parkis TviTRirebuleba 7,75 lars da rentabelobis done 110 %-s.

პროექტის Sesrulebis etapebi da vadebi:

warmodgenili proeqti pirobiTad dayofilia or etapad: pirveli etapi moicavs 2017 - 2021 wlebs, xolo meore etapi_2022 - 2026 wlebis periods. pirvel etapze SemorCenili TuTis erTeuli nargaobis racionaluri

gamoyenebis mizniT Catardeba jiSiani nargaobis (2514 Ziri) gaaxalgazrdaveba

da ujiSo TuTis (5795 Ziri) nargaobis varjSi rekomendebuli jiSebis

kvirtiT gadamynoba.

etapis upirvelesi sazrunavi amocana iqneba sofel amaRlebis zonis

Tbili wylebis bazaze Termiuli moednis (moednebis) mowyoba da sakuTar

fesviani nergebis warmoeba.

pirvel etapze upiratesad gaSendeba erTeuli (xaზobrivi) nargaoba,

sakuTarfesviani namyeni da hibriduli nergebiT_SemdgomSi jiSiani kvirtiT

gadamynobiT.

fermerul meurneobebSi (sxva miwebze) konkretuli pirobebis

gaTvaliswinebiT gaSendeba mcire zomis intensiuri plantaciebi

rigTaSorisebSi rekomendebuli kulturebis moyvaniT da Semodgomaze TuTis

gauxeSebuli foTlis mecxoveleobisaTvis aratradiciuli sakvebis

daმzadebis mizniT [3]..

gansakuTrebuli yuradReba mieqceva raionis konkretuli pirobebis

maqsimaluri gaTvaliswinebiT meabreSumeobaSi amxanagobebis, kooperativebis,

centralizebuli gamokvebisaTvis pirobebis momzadebis (ixile rekomendacia)

da mmarTvelobis demokratiuli formebis Camoyalibebis uzrunvelsayofad.

Sesruldeba samuSaoebi parkis pirveladi damuSavebis erTi punqtis (eqvsis

bazaze) wesrigSi mosayvanad infrastruqturis srulyofiT.

proeqtis meore etapze pirvel mosavals mogvcems adre gaSenebuli

plantaciebi da erTeuli nargaoba, riTac miiRweva foTlis mosavlis

mniSvnelovani mateba da parkis warmoebis gadideba.

miTiTebul etapze gafarTovdeba sakuTarfesviani nergis

warmoeba_realizacia, daiwyeba sainkubacio kamerebis aRWurva da Zafsaxvev

sagrexi (kustaruli) warmoebis uaxlesi tipis dazga-danadgarebis SeZena-

damontaJeba. damTavrdeba mini sagrenaJo qarxnis amoqmedeba da

uzrunvelyofili iqneba raionis moTxovna hibridul grenze. proeqtis

Page 9: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

9

mixedviT 2026 wlis bolos TuTis erTeuli nargaoba miaRwevs 304,0 aTas Zიrs,

intensiuri plantaciebi 59,0 ha-s, foTlis saerTo mosavali 350,0 tonas, 350

kolofi Wiis gamokvebas, 23,1 tona cocxal parks, 51,2 aTas Zir namyen da

sakuTarfesvian jiSian nergs da TvalsaCino gaxdeba kustaruli warmoebis

gadideba.

Tavi 1. meabreSumeobis zogadi mimoxilva, arsebuli

mdgomareoba, proeqtis miznebi da amocanebi

1.1. istoriuli mimoxilva da arsebuli mdgomareoba

uZvelesi qalaqi ea “mdebareobda axlandeli vanis teritoriaze, is ukve

arsebobda XIV_XIII saukuneebSi Cvens welTaRricxvamde da sakmaod

brwyinavda"[4]..

Cveni welTaRricxviT Semdgom periodSi aRniSnuli adgili vaxuSti

bagrations moxseniebuli aqvs saCinod. “saCino sazigado saxelia imereTis

ocdaori soflisa, romlebic qalaq quTaisidan 30-35 versis manZilze

mdebareoben samxreTis mxriT” [5]; rionis es marcxena mxare SesaniSnavia

bunebrivi siuxviT. “aq blomad modis simindi, Rvino, puri, Tu daTesaven

kartofils da sxva yovelgvari xili”[6].

dRevandeli vanis raionis teritoriis naxevarze meti gamoyenebulia

soflis meurneobaSi, xolo danarCeni dakavebulia tyeebiT da sazafxulo

saZovrebiT.

raionSi meabreSumeobis ganviTarebisaTvis SesaniSnavi pirobebi

arsebobs da igi ZvelTaganve mosaxleobis saqmianobisa da fuladi

Semosavlis mniSvnelovan wyaros warmoadgenda. amasTan vaxuSti bagrationis

gadmocemiTY aq “abreSums akeTeben da qsoven daras ara didfassa,

oqromkerdosa da xmaroben sxvebisa” [2]; aqauri glexi, imis imedad, rom

moiwevda abreSumis parks da miiRebda garkveul Semosavals, iRebda sesxs da

akmayofilebda ojaxis saarsebo moTxovnilebebs.

XVIII saukunis 30-ian wlebSi meabreSumeobis saqmianobiT sakmaod

cnobili yofila mebatone n. CijavaZe. mas gaSenebuli hqonia sakmao

raodenobis TuTis plantaciebi da Zafis amoxvevasac adgilze awarmoebda

primitiuli wesiT. meabreSumeobaSi miRweuli warmatebebisaTvis igi

monawileobda ara marto inglisis saerTaSoriso gamofenaSi, aramed ruseTsa

da sxva qveynebSic.

n. Savrovis TqmiT me-XIX saukunis 90-ian wlebSi vanSi mravali

kustaruli sawarmo iyo, magram yvelaze didi mniSvneloba mainc abreSumis

nawarms hqonda. marTalia, miTiTebul periodSi meabreSumeobas primitiuli

xasiaTi hqonda, magram imdenad didi iyo meabreSumeTa daintereseba, rom

Page 10: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

10

parkis sakmaod maRal mosavals iRebdnen. amasTan yovelwliurad

amzadebdnen kargi xarisxis 100-150 fuT abreSumis Zafs da mosaxleobis

fuladi Semosavali 6,0-10,0 aTasi maneTis farglebSi meryeobda. amasTan,

warmoebuli produqciis didi nawili moixmareboda qsovilebis, Tavsafrebis,

yabalaxebis dasamzadeblad da adgilobrivi (ojaxuri) moTxovnilebis

dasakmayofileblad, Tumca nawili iyideboda adgilze an quTaisis bazarze

da sakmaod Zvirad fasobda.

1929 wels raionSi iTvleboda 7533 meabreSume komli, parkis erTi

kolofi Wiidan 27,7 kg parks Rebulobdnen da saerTo warmoeba 103,3 tonas

Seadgenda, xolo 1936 wels Sesabamisad_6175 komls, 36,6 kg-s da 149,7 tona

cocxal parks awarmoebdnen (ix. cxrili 1.1). TuTis foTlis sixuWuWis

gavrcelebamde 1966 wels raionSi 158,7 tona cocxali parki miiRes da

gamoimuSaves 566,9 aTasi maneTi, xolo 1967 wels Sesabamisad 159,8 tona da

587,7 aTasi maneTi. amasTan gasaTvaliswinebelia isic, rom parkis warmoebis

gegmebis gadaWarbebiT SesrulebisaTvis maSin momqmedi kanonis mixedviT

raionis adgilobriv biujetSi Cairicxa 1966 wels 6,5 aTasi maneTi, xolo 1967

wels 7,0 aTasi maneTi, rac raionis keTilmowyobis saqmes xmardeboda.

sabWoTa mTavrobis ZalisxmeviT (moiwvia firma “CiCe”, italia) 1924 wels

daarsda sagrenaJo qarxana, romelmac yofil sabWoTa kavSirSi pirvelad

daiwyo abreSumis grenis damzadeba, rac udidesi warmateba iyo. qarxnis mier

warmoebuli grenis raodenoba 15000 kolofis farglebSi meryeobda, rac

warmatebiT vrceldeboda respublikis raionebSi.

TuTis foTlis sixuWuWis gavrcelebamde raionSi arsebobda 178,0 ha

TuTis plantacia da 313,3 aTasi Ziri erTeuli nargaoba, xolo 1970 wels

ganadgurebuli iyo Sesabamisad 83,5 da 80,0 %. sadReisod, SemorCenilia

mxolod erTeuli nargaoba da isic mosaxleobis sakarmidamo nakveTebze.

sabazro ekonomikis damkvidrebamde meabreSumeobas emsaxureboda

(raiabreSumi) saTao parksaSrobi ramdenime agroubniT, p|p damuSavebis 6

punqtiT (vani, SuamTa, amaRleba, zeindari, yumuri, sulori) da aTobiT

sainkubacio kamera, romelTa saSualo simZlavre maRali ar iyo, magram

savsebiT Seesabameboda adgilobrivi pirobebis moTxovnebs. raionSi

iwarmoeboda saSualod 160-165 tona parki da 450-500 kg grena, rac raionSi

did simdidred iTvleboda. meabreSumeobis sistema uzrunvelyofili iyo

kvalificiuri specialistebiT da im droisaTvis Sesabamisi teqnikiT.

sadReisod ki - yvelaferi ganadgurebulia da dargis Camoyalibeba axlidan

unda daviwyoT.

soflis meurneobis istoriulad Camoyalibebuli dargobrivi

struqturidan meabreSumeobis CamocilebiT, gauaresda ekologiuri garemo,

Semcirda, rogorc ojaxuri biujetis Semosavlebi da dasaqmebis done, aseve

warmoudgenlad gaizarda migracia, gansakuTrebiT maRali zonis soflebidan.

Page 11: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

11

aRniSnulis gaTvaliswinebiT SevecdebiT SevimuSaoT dargis

reabilitacia-aRorZinebis iseTi sistema, romelic xels Seuwyobs raionis

ekonomikis ganmtkicebas da dargis Zveli didebis dabrunebas.

vanis raionSi, sasoflo sabWoebis mixedviT meabreSumeobis

ganviTarebis ZiriTadi maCveneblebi (1936 w) [7]

cxrili 1.1.

sasoflo sabWo

#

meab

reS

umeobis

ad

gil

obrivi

meurneobeb

i

meab

reS

umeobis

ojax

Ta

rao

denobis

%

realiz

ebuli grena sul

erT meabreS

ume o

jax

ze

greniT

dat

virTvis maCvenebel

i

war

moeb

uli parkis

rao

denoba (kg)

parkis mosavliano

ba

1 ko

lofi grenid

an

sas

oflo

sab

Woeb

is

xvedriT

i wil

i (%

) raionS

i war

moeb

uli

parkis rao

denobaS

i

SuamTa2@ 1 712 88,8 570 0,8 20524 36,0 13,7

tobanieri 2 305 84,3 215 0,7 7750 30,0 5,2 miqelefoni- kuSubeli

3 231 28,8 195 0,8 5306 27,2 3,5

cixe sulori2 4 381 69,4 243,5 0,6 11165 45,4 7,5 qveda vani 5 288 43,2 160 0,6 9481,5 55,8 6,7 salxino 6 259 64,6 150 0,6 6089 40,5 4,1 dixaSxo 7 429 73,1 220 0,5 8852 40,2 5,9 qveda bzvani 8 247 60,1 170 0,7 6336 39,6 4,5 amaRleba 9 316 57,1 210 0,7 8048 38,3 5,4 zeindari 10 176 31,6 100 0,6 4177 41,8 2,8 gora 11 187 44,6 120 0,7 4324 36,0 2,9 fereTa 12 137 51,1 30 0,7 2648 29,6 1,7 uxuTi 13 165 39,3 100 0,6 2327 23,3 1,5 saprasia 14 275 61,7 162 0,6 4209 26,0 2,8 guluxi 15 215 71,5 135 0,6 4798 35,5 3,3 sulori 16 343 71,5 228,5 0,6 7092 31,7 4,8 gadidi 17 213 61,6 150 0,7 5410 36,1 3,6 zeda vani 18 301 71,0 163 0,5 6672 40,9 4,4 yumuri 19 471 76,7 338 0,7 10636 31,9 7,1 muqedi 20 209 79,2 150 0,7 5971 39,8 4,0 xeda bzvani 21 194 67,8 140 0,7 4253 30,4 8,8

Page 12: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

12

kirovi (salominao)

22 129 41,5 100 0,8 3258 32,6 2,2

sofel SuamTis meabreSumeebi 1936 wels (cxrili 1.1) awarmoebdnen

raionSi damzadebuli parkis saerTo raodenobis 13,7 %, cixesuloris-7,5 %

da yumurisa-7,1 %, amasTan sof. yumurSi meabreSumeobaSi monawileobda

komlTa saerTo raodenobis (471) 76,7 %, kvebavda 338 kolof Wias, awarmoebda

10,6 tona parks da moixmarda 400 tonaze met TuTis foTols. samwuxarod 2016

wlis monacemebiT darCenili mosaxleobis TiToeul komlze erTi Ziri

TuTac ar modis. analogiuri mdgomareobaa sxva soflebSic.

1.2. proeqtis mizani da amocanebi

proeqtis mizania meabreSumeobis tradiciuli funqciis etapobrivi

aRdgena, meurneobriobis axali formebis (kooperativi da aA.S.) danergva,

sasoflo-sameurneo savargulebis, SromiTi resursebis da sxva rezervebis

racionaluri gamoyenebiT ekonomikuri efeqtianobis yovelmxrivi gadideba,

soflis mosaxleobis maqsimaluri dasaqmeba, maTi saojaxo biujetis

ganmtkiceba da migraciis procesis (yumeri, gadidi, sulori da a.S.)

SezRudva. turistTa nakadebis zrdasTan dakavSirebiT gansakuTrebuli

yuradReba mieqceva xalxuri rewvis miviwyebuli tradiciebis aRdgenas

naturaluri abreSumis Zafis gamoyenebiT. amasTan, sainteresoa TviT

abreSumis Wiis gamokvebis (gansakuTrebiT feradparkiani jiSebi) procesSi

turistebis monawileoba. upirvelesi amocanaa fermerul, kooperatiul

meurneobebSi da satyeo miwebze arsebuli TuTis nargaobis

gaaxalgazrdaveba, varjSi gadamynoba da optimaluri raodenobiT axali

nargaobis gaSeneba. axali nargaoba ZiriTadad gaSendeba erTeuli da

xazobrivi nargaobis saxiT, xolo TuTis mcire zomis intensiuri

plantaciebi _ fermerul, kooperatiul da satyeo meurneobebis miwebze.

proeqtis ZiriTad amocanas Seadgens:

1. upirveles amocanad miCneulia sofel amaRlebaSi Tbili wylis bazaze,

TuTis daavadebisadmi SedarebiT gamZle jiSebis sakuTarfesviani nergebis

warmoebis gamocdilebis aRdgena da momdevno periodSi- Tanmimdevruli

gafarToveba realizaciis mizniT;

2. saswrafod mosagvarebelia Tanamedrove moTxovnaTa Sesabamisi

meurneobriobis axali formebis (fermeruli, kooperatiuli) Camoyalibeba

adgilobrivi pirobebis gaTvaliswinebiT;

.3. pirvel etapze warmoebuli parkis pirveladi damuSavebisa da xami Zafis

amoxvevisaTvis SedarebiT mcire warmadobis dazga – danadgarebis

Page 13: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

13

(sasurvelia kustaruli warmoebisaTvis) SeZena da konkurentunariani

produqciis warmoeba;

4. regionisaTvis damaxasiaTebeli kustaruli mewarmeobis uZvelesi

tradiciebis daCqarebuli aRdgena turistebisa da samkurnalo Tbili

wylebis kurortebze damsvenebelTaTvis mzardi moTxovnilebis

dakmayofileba da sxva RonisZiebaTa ganxorcieleba.

aRniSnuli amocanebis Sesruleba emyareba meabreSumeobis

ganviTarebisaTvis xelsayrel bunebriv pirobebs, mosaxleobis mdidar

tradiciebs, gamocdili specialistebis raodenobas da sxva faqtorebs,

romelTa gaazrebuli amoqmedeba did efeqts moutans raionis ekonomikas.

miTiTebuli miznebisa da amocanebis realizaciis SemTxvevaSi miviRebT:

Zlier soflebs, bunebrivi simdidreebis (bunebrivi Tbili wyali)

racionalur gamoyenebas, aRdgenili mwvane safariT (TuTa) ganaxlebuli

landSaftiT, amoqmedebul sawarmoebs (kustaruls) daxvewili teqnilogiiT,

asobiT axal samuSao adgils, ZviradRirebul naturaluri abreSumis

produqtebs, mecxoveleobisaTvis aratradiciuli sakvebi balansis Sevsebas

da sxva sikeTes.

proeqtis srulyofili ganxorcielebis SemTxvevaSi 2017 wlis

dasawyisidanve sofel amaRlebaSi unda daiwyos sakuTarfesviani nergis

gamosazrdeli Termuli moednis mowyoba (liTonis milebiT) da saWiro

kalmebis moZieba, SemorCenili TuTis mcenareebis movliTi samuSaoebis

dawyeba, arsebuli sawarmoo resursebis (p|p damuSavebis punqtebis, simpleqsis

tipis parksaSrobi danadgarebis moZieba-remonti), yofili sagrenaJo qarxnis

aRdgena an mis bazaze mini qarxnis gamarTva, saWiro specialistebis moZieba

da a.S., rac warimarTeba or etapad:

pirveli etapi - sofel amaRlebaSi TuTis sakuTarfesviani nergis

gamosazrdeli Termiuli moednis mowyoba, kalmebis da arsebuli

TuTis nargaobis sawarmoo resursebis moZieba, meabreSumeobiT

dainteresebul fermerTa raodenobis aRricxva, adgilobrivi

specialistebis moZieba, kooperativebis formebis SerCeva da a.S.

dawyeba 2017 wlis ianvari (01.01.2017);

damTavreba 2017 wlis marti (01.03.2017).

meore etapi - grZeldeba Termiuli moednis momzadeba, kalmebis

Cawyoba-movla, moZiebuli Senoba-nagebobebis da teqnikis remonti,

modernizacia, axali dazga –danadgarebis montaJi da abreSumis Wiis

sagazafxulo gamokveba, parkis pirveladi damuSaveba (Zafis amoxveva),

dabinaveba-realizacia.

dawyeba 2017 wlis aprili (01.04.2017);

damTavreba 2017 wlis dekemberi (01.12.2017).

Page 14: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

14

mimdinare etapze unda gagrZeldes meurneobriobis axali formebis

Camoyalibeba, unda vimsjeloT dargis im moculobiT ganviTarebaze, ris

saSualebasac mogvcems arsebuli sakvebi baza da SemorCenili sawarmoo

resursebi, amasTan gagrZeldeba gamocdili meabreSumeebis da kvalificiuri

specialistebis moZieba.

dasaxuli amocanebis warmoebaSi Sesruleba did efeqts moutans raionis

ekonomikas.

Tavi 2. produqciis warmoeba

2.1. meTuTeoba. TuTis namyeni, hibriduli da sakuTarfesviani

sargavi masala, foTlis warmoeba da ekonomikuri efeqtianoba

proeqtiT gaTvaliswinebuli raodenobiT parkis warmoebisaTvis,

aucilebelia sakvebi bazis aRorZineba, rogorc plantaciebis, ise erTeuli

(xazobrivi) nargaobis saxiT. pirvel etapze cxovelebisagan dacul

farTobebze unda gaSendes upiratesad saSualo Stambiani plantaciebi

rigTaSorisebSi rekomendebuli kulturebis TesviT, xolo Semodgomaze_

gauxeSebuli foTlis mecxoveleobis aratradiciuli sakvebis gamoyenebis

mizniT [3]..

vanis raionSi 2018_2026 wlebSi fermerTa sakarmidamo nakveTebze (sxva

farTobebze) gaSendeba 58,0 ha-mde TuTis saSualoStambiani plantacia da

153,1 aTasi Ziri erTeuli nargaoba, rac Seadgens 1965 wlis Sesadari

maCveneblis 33,0 da 48,5 %-s. sakvebi bazis ganmtkicebis prioritetul

mimarTulebad miCneuli iqneba erTeuli nargaobis gaSeneba, rac sruliad

Seesabameba vanis raionis bunebriv-ekonomikur pirobebsa da tradiciebs.

gaangariSebiT (cxrili 2.1) pirvel etapze (2016-2021 w) dairgveba 70,9 aTas

Ziramde TuTis mcenare, xolo meore etapze (2022-2026 ww) 138,5 aTasi Ziri,

xolo aTwleulSi - 200,0 aTas Zirs gadaaWarbebs. nargaobis saerTo

raodenobaSi iqneba _ namyeni - 33,1%; hibriduli (gadamynobis pirobiT) _33,1

%; sakuTarfesviani- -33,8%.

hibriduli mcenareebi gaSendeba erTeuli (xazobrivi) nargaobis saxiT,

SemdgomSi misi jiSiani TuTis kvirtiT gadamynobis pirobiT. sakuTarfesviani

da namyeni nergebiT upiratesad gaSendeba TuTis plantaciebi. problemisadmi

aseTi midgoma Seqmnili viTarebis gaTvaliswinebiT savsebiT gamarTlebulia.

Cveni gaangariSebiT (cxrili 2.2), aRniSnuli raodenobiT sargavi masalis

Rirebuleba Seadgens 476,2 aTas lars, maT Soris pirvel etapze 1604 aTas

lars, xolo meore etapze 315,8 aTas lars. fermerul meurneobaSi namyeni

(hibriduli) sargavi masalis warmoebis mizniT (ix. cxrili 2.3).

Page 15: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

15

TuTis daavadeba foTlis sixuWuWisadmi rekomendebuli

jiSebis sargavi masalis warmoeba 2018-2026 wlebSi

vanis raionSi (aTasi cali)

cxrili 2.1.

etapi weli

s

u l

maT Soris

plantac

ia

erTeuli narga- oba

meCx

eriano

bis

sal

ikvidac

iod

Zir

i (10%)

namyeni

sakuTar

fes

viani

hibrid

uli

namyeni

da

da

sakuTar

fes

- viani

hibrid

uli

2018 13100 4300 4500 4300 3.0 5470 4300 1310 2019 17100 6300 4500 6300 4,0 6500 6300 1710

2020 17100 6300 4500 6300 4,0 6509 6300 1710 2021 23600 7050 9500 7050 8,0 7750 7050 2310 sul I Ietap ze

70900 23950 23000 23950 19,0 31200 23950 7040

2022 25700 3100 9500 9100 8,0 7800 9100 2570 2023 25700 9100 9500 9100 8,0 7800 9100 2570 2024 25700 9100 9500 9100 8,0 7800 9100 2570 2025 25700 9100 9500 9100 8,0 7800 9100 2570 2026 25700 9100 9500 9100 8,0 7800 9100 2570 II etapi pi

138500 45500 47500 45500 40,0 39000 45500 12850

sul IdaII etapi

209400 69450 70500 69450 59,0 70200 69400 19890

1. sanergeSi gamoyvanili saerTo raodenobaSi namyeni iqneba 50%, rac SeiZleba Seicvalos konkretuli pirobebis gaTvaliswinebiT

pirvel etapze moewyoba 0,32 ha saTesi ganyofileba (cxr. 2.3) da 1,1 ha

sanerge skola, risTvisac saWiro iqneba 3,2 kg TuTis Tesli da 64,0 aTasi Ziri

Teslnergi (ix. cxrili 2.9).

amave periodSi saWiro iqneba 216 aTasi TuTis kvirti, saidanac

sanergeSi daimynoba 31,0 aTasi, xolo erTeuli nargaobis varjSi-185,0 aTasi.

sakuTarfesviani nergis warmoebisaTvis saWiro kalmebis Rirebuleba sxva

masalebi dawvrilebiT aris warmodgenili cxrilSi 2.13.

pirvel etapze sakuTarfesviani sargavi masalis gamozrda Catardeba

sofel amaRlebis samkurnalo wylis bazaze ise, rogorc wina wlebSi

Page 16: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

16

mowyobili liTonis milebis gamoyenebiT (samomavlod, saTanado gamocdis

Semdeg, SeiZleba milgayvaniloba Seicvalos plastmasis milebiT), xolo

gafarTovebis SemTxvevaSi moewyoba sakuTarfesviani nergis warmoebis “mcire

industria”, rac daaCqarebs qveynis meabreSumeobis ganviTarebas, fuladi

Semosavlebis gadidebas da mosaxleobis ojaxuri biujetis ganmtkicebas.

Mmoxmarebuli namyeni, sakuTarfesviani da hibriduli

nergis Rirebuleba1 vanis raionSi

cxrili 2.2

weli etapi

sul (aTasi lari)

nergis Rirebuleba2

namyeni

sakuTarfesviani

hibriduli

2018 29668 11715 12375 5578 2019 38016 17325 12375 8316 2020 38016 17325 12375 8316 2021 54788 19387 26095 9306 sul I I etapze

160488 65752 63220 31516

2022 23162 25025 26125 12012 2023 23162 25025 26125 12012 2024 23162 25025 26125 12012 2025 63162 25025 26125 12012 2026 63162 25025 26125 12012 II etapze 315810 125125 130625 60060 sul orive etapze

476298

190877

193835

91576

1. dazRvevis (10%) CaTvliT;

2. erTwliani standartuli namyeni da sakuTarfesviani nergis Rirebuleba gaTvaliswinebulia 2,5 lari, xolo hibriduli nergisa -1,2 lari.

Page 17: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

17

vanis raionis sof.SuamTaSi sanergis mowyoba,

Teslnergebisa da nergebis warmoeba

cxrili 2.3.

wel

i

moewyoba gamoizrdeba nergi (Ziri) s

aTes

i

sko

la (ha)

gamoiz

rdeb

a

Tes

lnergi

(aTas

i Ziri)

s

aner

ge

sko

la

(ha)

d

airgveba

gaixar

ebs

(90%

)

maT Soris

namyeni (50%)

hibriduli (50%)

2017 0,05 10,0 0,16 9560 8600 2018 0,05 10,0 0,16 9560 8600 4300 4300 2019 0,07 14,0 0,23 14000 12500 6300 6300 2020 0,07 14,0 0,23 14000 12500 6300 6300 2021 0,08 16,0 0,26 15600 14100 7050 7050 sul IetapSi

0,32 64 1,04 62720 55900 23950 56430

2022 0,9 18,0 0,30 18000 16200 8100 8100 2023 0,10 20,0 0,34 20400 18360 9180 9180 2024 0,10 20,0 0,34 20400 18360 9180 9180 2025 0,10 20,0 0,34 20400 18360 9180 9180 2026 0,10 20,0 0,34 20400 18360 9180 9180 II etapi

0,49

98,0 1,66 99600 89640 44820 44820

1 da II etapi

0,81 162,0 2,70 162300 145200 68720 66700

1. saTes ganyofilebaSi Teslnergebis saheqtaro mosavlianoba navaraudevia 200,0 aTasi Ziris farglebSi

2. sanergeSi 1 ha farTobze dairgveba 60,0 aTasi Ziri Teslnergi. aqedan samynobad ivargebs daaxloebiT 60 %.

3. namyeni nergebis SenarCuneba navaraudevia saSualod 60 %.

saWiro sargavi masala unda vawarmooT rogorc sanergeSi mynobiT

(SuamTa) ise amaRlebis bunebrivad Tbili wylis (wylebis) bazaze mowyobil

Termiul moednebze sakuTarfesviani nergebis warmoebisaTvis. sakvlev

raionSi 2018 wels arsebuli TuTis foTlis maragi (cxrili 2.4) Seadgens

8,4 tonas, xolo pirveli etapis dasrulebisas - 65 tonas, xolo meore

etapis dasrulebisas 350 tonaze meti iqneba, rac amdenive kolofi Wiis

gamosakvebad iqneba sakmarisi.

Page 18: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

18

miTiTebuli masalebis paralelurad cxrilebSi 2.5, 2.6, 2.7 da 2.8

motanilia Sesabamisad TiToeul ha farTobze Teslnergebis, hibriduli,

namyeni da sakuTarfesviani nergebis warmoebis agroteqnikisa da

ekonomikuri maCveneblebis ZiriTadi parametrebi, rasac warmatebiT

gamoiyeneben sxva regionebSic. aseTi midgomiT konkretuli pirobebis

gaTvaliswinebiT Seiqmneba dargis ganviTarebis sainvesticio programa

(2017_2026 w.w.) da kooperativ “saCinos” Camoyalibebis safuZveli. proeqtiT

gaTvaliswinebuli nergebis warmoebisaTvis saWiro samynobi masalebi,

mineraluri sasuqebi, foTlis mosavlianoba da sxva saWiro maCveneblebi

warmodgenilia 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.9,2.10, 2.11, 2.12 cxrilebSi.

TuTis foTlis maragi 2017-2026 wlebSi gaSenebuli

nargaobidan mosalodneli mosavali (t) vanis raonSi1

cxrili 2.4.

wel

i

arsebuli erTeuli nargaoba (aTsi Ziri)

mosalodneli foTlis raodenoba (t)

2017-2026 wlebSi gaSenebuli nargaobidan miiReba

iqneba foToli sul (t)

sul maT Soris

plantacia erTeuli nargaoba

2017 8.4 21,0 21,0 2018 8,4 25,0 25,0 2019 8,4 29,0 29,0 2020 8,4 33,0 33,0 2021 8,4 42,0 23 8,0 15,0 65,0 2022 45,0 48,0 10,0 38,0 93,0 2023 46,0 115,0 47,0 68,0 161,0 2024 46,0 193,0 81,0 112,0 245,0 2025 46,0 275,0 134,0 141,0 321,0 2026 46,0 304,0 144,0 160,0 350,0

1. 2016 wlis monacemebiT 178 ha plantacia mTlianad ganadgurebuli iyo, xolo arsebuli erTeuli nargaobis 2-3 % Tu aris SemorCenili.

Page 19: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

19

saTesi ganyofilebis movla-moyvanis xarjebi, Teslnergebis

gamosavlianoba, TviTRirebuleba da rentabeloba SuamTis meTuTeobis

sanergeSi

(dargobrivi biujeti)

cxrili 2.5

# maCveneblebi

zomis erTeuli

raodenoba

fasi (lari) erTeulis sul

1. TuTis Tesli pirveli klasis 1kg 9.0 35 315 2. warmoebuli Teslnergebis

raodenoba da Rirebuleba aTasi Ziri

200 0,10 20000

3. saeqsploatacio xarjebi: lari 10 743 -TuTis Tesli 1kg 9 10 315 -nakeli, komposti tona 30 10 300 -mineraluri sasuqebi:

nitroamfoska W16

P16

K 16 (an sxva

sasuqebi agrowesebis mixedviT)

kg

250 1,2 288

Sxam-qimikatebi: litri 1.5 30 45 a) mavne mwerebis sawinaaRmdego

b) daavadebis profilaqtikisaTvis propanebis Semcveli preparatebi

kg

3.0

20

45

sarwyavi wylis Rirebuleba lari - - 800 sawvav_sapoxi masalebi (oTxjeradi

damuSaveba, kultivacia (5X17=85 kg)

kg 85

2,0

170

gauTvakiswinebeli xarjebi lari - - 765 Sromis anazRaureba (380-400

kac\dRe) kaci 400 20 8000

4. mudmivi fiqsirebuli xarjebi 133 miwis gadasaxadi ha 1,0 50 50 qonebis gadasaxadi saSemosavlo gadasaxadi damatebiTi Rirebuleba amortizacia lari - - 45 teqnikis remontis xarjebi lari - - 38 5. sul pirdapira danaxarjebi (3+4) lari 10878 6. zednadebi xarjebi lari 250 7. sul danaxarjebi (5+6) lari 11228 8. marJinaluri mogeba(2-3) lari - - 9257 9. mogeba (2-5) lari - - 9122 01

aTasi Ziri Teslnergis TviTRirebuleba kap. dabandebis gareSe (6:2)

lari

-

-

503

11 warmoebis rentabeloba (9:5)X100 procenti - - 84

Page 20: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

20

SuamTaSi 1 ha saZireTa nakveTis gaSeneba da hibriduli nergis gamozrdis

xarjebi, TviTRirebuleba da rentabeloba (dargobrivi biujeti)

cxrili 2.6.

# maCveneblebi

zomis erTeuli

raodenoba

fasi (lari) erTeulis sul

1. Teslnergi (dazRvevis CaTvliT)

aTasi Ziri 66 10 6600

2. gamoizrdeba nergi (hibriduli)

aTasi Ziri 32 - -

3. miiReba nergis realizaciidan

aTasi lari 32

4. saeqsploatacio xarjebi

lari

- -

16338

maT Soris: -Teslnergebis (dazRvevis CaTvliT) Rirebuleba

aTasi Ziri

66,0

100

6 600

-sasuqebis nitroamifoska W

16 P

16

K 16 (an sxva sasuqebi

agrowesebis mixedviT)

kg

230

1.2

276

Sxam-qimikatebi: a.daavadebis profilaqtikisaTvis propinebis Semcveli preparatebi

kg

3.5

20.0

70

b. fesvis sidamplis sawinaaRmdego preparatebi

kg

1.0

40.0

40

sarwyavi wylis Rirebuleba

lari

-

-

1150

sawvav-sapoxi masalebi (oTxjeradi dam,uSaveba, kultivacia, nergebis amoReba)

kg

260

2.0

520

gauTvaliswinebeli xarjebi

lari

- - 1980

Sromis anazRaureba (380-400 kac|dRe)

kac.dRe 320 20.0 6400

5. mudmivi fiqsirebuli xarjebi

lari

143

miwis gadasaxadi 50 qonebis da

saSemosavlo gadasaxadi da damatebiTi Rirebuleba

amortizacia lari 48

Page 21: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

21

teqnikis remontis daricxvis xarjebi

lari

-

-

45

6. sul pirdapiri danaxarjebi

lari

16481

7. zednadebi xarjebi lari 850 8. sul danaxarjebi (6+7) lari 17329 9. marJinaluri mogeba (3-

4) lari 22064

10. mogeba (3-6) lari 21369 11 warmoebuli

produqciis (nergi) TviTRirebuleba (6:2)

lari

0.52

12 warmoebis rentabeloba (10:6)X100

%

120

1 ha saZireTa nakveTis gaSeneba da erTwliani namyeni nergebis gamozrdis

xarjebi, TviTRirebuleba da rentabeloba SuamTis sanerge meurneobaSi

(dargobrivi biujeti)

cxrili 2.7.

# maCveneblebi

zomis erTeuli

raodenoba

fasi (lari) erTeulis sul

1. wina wlis saZireTa nakveTidan kuTvnili Tanxebi

lari 23926 23926

2.

gamoizrdeba nergi: a. namyeni b. hibriduli

aTasi Ziri aTasi Ziri

22.0 4.0

- -

- -

3. miiReba nergebis realizaciidan

aTasi lari 49,8

a. namyeni “_” 18.0 2,5 45,0 b. hibriduli “_” 4,0 1,2 4,8 4. saeqsploatacio

xarjebi lari - - 16 402

- jiSiani TuTis kvirti

aTasi cali 30,0 16,0 526

namyenis Sesaxvevi lenta

kg 30,0 5,0 150

sarwyavi wyali lari - - 1150 sasuqi: nitroamofoska

W16

P 16

K 16

(an amoniumis gvarjila 34,4%, fosfori-18,5 %, kaliumis marili 40%)

kg

250

1,2

305

Sxamqimikatebi: Aa)sarevelebis

lari

3,0

15.0

45,0

Page 22: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

22

sawinaaRmdego mlfosfatis Semcveli preparatebi

b)daavadebis profilaqtikisaTvis propinebis Semcveli preparatebi

kg

3.0

20.0

60.0

gauTvaliswinebeli xarjebi

lari - - 566

Sromis anazRaureba kac.dRe 320 20,0 7000 5. mudmivi fiqsirebuli

xarjebi lari 145

maT Soris: miwis gadasaxadi

50

qonebis gadasaxadi, saSemosavlo gadasaxadi

amortizacia - - 51 teqnikis remontis

danaxarjebi

44 6. sul pirdapiri

danaxarjebi(1+4+5)

40483 7. zednadebi xarjebi lari 249 8. sul danaxarjebi (6+7) 40732 9. marJinaruli mogeba (3-

4) lari 33398

10 mogeba (3-^6) lari 9317 11 warmoebuli 1 Ziri

nergis TviTRirebuleba kap. dabandebis gareSe (6:2)

lari

-

-

1,7

12 warmoebis rentabeloba (10:6) 100 %

%

-

-

23

1 ha sanergidan erTwliani nergebis warmoebis Sedegebi

da ekonomikuri efeqtianoba1.

cxrili 2.8.

# maCvenelebi zomis erTeuli (aTasi Ziri)

Rirebuleba (lari)

1 miiRommiiRo TuTis nergi sul 25,0 - maT Soris:

a) namyeni 20,0

2,50

b) hibriduli 5,0 1,2 2. produqciis realizaciidan

miRebuli amonagebi aTasi lari

56,0

maT Soris:

Page 23: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

23

a) namyeni (20 aTasi ZiriX2,50 lari)

aTasi lari 50,0

b) hibriduli (5 aTasi ZiriX1,2 lari)

“-------“ 6,0

3. mTliani danaxarjebi sul “-------“ 40732 maT Soris: a) pirdapiri xarjebi “---------“ 40483 b) fiqsirebuli xarjebi “-------“ 145 g) sxva xarjebi “---------“ 104 4. TviTRirebuleba: maT Soris: a) namyeni 1 Ziri nergis lari 1,85 b) hibriduli 1Ziri nergis lari 0,52 5. mogeba(2- lari 9517 6. rentabeloba % 23,0

1. igulisxmeba sruli cikli: 0,25 ha saTesi skola, Sesabamisi saZireTa

nakveTis (1 ha) gaSeneba da mesame wels erTwliani nergebis warmoeba

proeqtiT gaTvaliswinebuli TuTis sanergis mowyobilobisaTvis saWiro

Teslis, kvirtis, Teslnergis raodenoba da Rirebuleba vanis raionSi1.

cxrili 2.9.

weli etapi

saWiro sadazRveo fondis (10%)

CaTvliT

Rirebuleba (lari)

sax

vevi mas

ala

s

ul (aT

asi

lar

i)

Tes

li

(kg

.)

Tes

lnergi

(aTas

i

Zir

i)

kvirti (aTasi cali)

maT Soris

saner

geS

i

varjSi

Tes

li

kvir

ti

Tes

lnergi

(aTas

i Ziri)

2017 0,5 10,0 28,0 _ 28,0 17,5 448,0 1,0 112,0 578,5

2018 0,5 10,0 40,2 5,2 35,0 17,5 643,0 1,0 161,0 822,5 2019 0,7 14,0 44,2 8,2 35,0 24,5 707,2 1,4 176,0 909,7

2020 0,7 14,0 48,2 8,2 70,0 24,5 711,0 1,4 193,0 930,2

2021 0,8 16,0 55,3 9,3 46,0 28,0 900,0 1,1 222,0 1152,12

1 etapi

3,2 64,0 216,0 31,0 185,0 112,0 3409 6,4 864 4392

2022 0,9 18,0 62,6 10,6 52,0 31,5 1101,6 1,8 250,0 1365,0

Page 24: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

24

2023 0,10 20,0 71,1 12,1 59,0 35,0 1137,6 2,0 284,0 1458,6

2024 0,10 20,0 82,1 12,1 70,0 35,0 1313,6 2,0 328,0 1678,0

2025 0,10 20,0 91,1 12,1 79,0 35,0 1457,1 2,0 363,0 1857,1

2026 0,10 20,0 96,1 12,1 84,0 35,0 1537,6 2,0 384,0 1958,6

II etapi

4,9 98,0 403,0 59,0 344,0 171,5 6548 9,8 1609 8338,3

sul orive etapi

8,1 162,0 619,0 90,0 529,0 283,6 9957,0 16,2 2476,0 12730

1. 1 kg TuTis Teslis fasi Seadgens 35,0 lars;

2. aTasi cali kvirtis fasia 16,0 lari;

3. aTasi cali Teslnergis fasia (1000 X 10 TeTri) 100 lari;

4. 1,0 kg asaxvevi lentis Rirebuleba = 4 lars yoveli 100 namyenis

SemTxvevisaTvis.

vanis raionSi meTuTeobaSi mineraluri sasuqebis saWiro

raodenoba da Rirebulebis maCveneblebi

cxrili 2.10. weli

etapi

TuTa saTesi sanerge sul sul

plantac

ia

(ha)

erTeu

li

nargao

ba

(aTas

i Ziri)

saW

iro s

asuqi

(t.)

sul

Rir

ebuleb

a (l

ari)

far

Tobi

(ha)

saW

iro s

asuqi

(kg)

Rir

ebuleb

a (l

ari)

far

Tobi

(ha )

saW

iro s

asuqi

(kg)

Rir

ebuleb

a (l

ari)

saW

iro s

asuqi

(kg)

saW

iro Tanxa

(lar

i)

saW

iro s

asuqi

(t)

saW

iro T

anxa

(lar

i)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2017 _

_ _ _ 0,05 7,5 9,0 0,16 14,0 12,8 21,5 25,8 0,01 11,0

2018 3 11080 2,0 240,0 0,05 7,5 9,0 0,16 14,0 12,8 2,0 2400 2,0 240,0 2019 4,0 13510 2,5 300,8 0,07 10,5 12,6 0,23 21,0 25,2 2,5 3000 2,5 300,5 2020 4,0 13510 2,5 300,8 0,07 10,5 12,6 0,23 21,0 25,2 2,5 3000 2,5 300,5 2021 8,0 17710 4,0 480,0 0,08 12,0 16,4 0,26 23,0 27,6 4,1 4920 4,0 480,0 I etapi

19,0 55800 11,0 1320,0 0,32 45,0 59,6 1,04 92,0 103,6 11,12 13344 11,1 1332

II etapi

40,0 97350 20,5 2460,0 0,49 72,0 86,4 1,66 147,0 176,4 20,7 24840 20,5 2450

sul 59,0 153150 31,5 3780,0 0,81 118,0

146,0 2,70 229,0 279,0 31,8 38180 31,5 3782

1. sveti 4 =(sveti2+sveti3) X 150kg-ze (sasuqis norma)=saWiro raodenobis

sasuqebis normas plantaciaSi, erTeul nargaobaSi (aTasi Ziri) da

sanergeSi Seadgens 150kg ha-ze (daavadebis gavrcelebis zonaSi);

2. 1 kg nitroamofoska N16

P16

K16 sabazro fasi 2016 wlis maisSi

Seadgenda 1,20 lars, Tumca momdevno periodSi SeiZleba Seicvalos.

Page 25: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

25

mosavliani TuTis plantaciis foTlis saheqtaro

mosavlianoba (kg) da saerTo mosavali (t) vanis raionSi

cxrili 2.11.

gaS

enebis

wel

i

dairgo eqspluatacia daiwyeba

ha

aTas

i Ziri 2021 2022 2023 2024 2025 2026

mosavliano

ba

saerTo

mosaval

i mo

savliano

ba

saerTo

mosaval

i

mosavliano

ba

saerTo

mosaval

i

mosavliano

ba

saerTo

mosaval

i

mosavliano

ba

saerTo

mosaval

i

mosavliano

ba

saerTo

mosaval

i

2018 3,0

3300

2,5

8,2

3,0

10,0

4,0

13,0

5,0

15,0

6,0

20,0

7,0

23.0

2019 4,0

4400

2,5

11,3

3,0

13,0

4,0

18,0

5,0

22,0 6,0

26,0

2020 8,0

8800

2,5

21,0

3,0

26,0

4,0

35,0 5,0

44,0

2021 8,0

8880

2,5

21,0

3,0

26,0 4,0

35,0

2022 8,0

8880

2,5

21,0 3,0

26,0

2023 8,0

8880

2024 8,0

8880

2025 8,0

8880

2026 8,0

8880

_

8,2

_ 10,0

_ 47,0

_ 81,0

_ 134,00

_ 144,0

1. gaTvaliswinebulia saSualo Stambiani nargaoba (3X3),

rigTaSorisebSi rekomendebuli kulturebis warmoebiT. amasTan, Tu

plantaciis gaSenebis sqema Seicvleba konkretuli pirobebis

gaTvaliswinebiT, foTlis saerTo mosavlianoba Sesabamisad

Seicvleba.

2. sul namyeni da sakuTarfesviani.

Page 26: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

26

TuTis erTeuli nargaobis mosavlianoba (kg) da saerTo mosavali (t)

vanis raionSi

cxrili 2.12.

gaS

enebis

wel

i

sul mcenar

eTa rao

denoba

(aTas

i Ziri eqspluatacia daiwyeba

2021

2022

2023

2024

2025

2026

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

1 mc

enar

idan

saerTo

mosaval

i sul

2018 9770 1,5 15,0 2,0 20,0 2,5 24,0 3,0 29,0 4,0 39,0 5,0 49,0

2019 12800 1,5

18,0 2,0

26,0 2,5

35,0 3,0

38,0 4,0

71,0

2020 12800 1,5

18,0 2,0

26,0 2,5

35,0 3,0

38,0

2021 14800 1,5

22,0 2,0

29,0 2,5

47,0

2022 16900 1,5 25,0

2023 16900

2024 16900

2025 16900

2026 16900

sul _ _ 15,0 _ 38,0 _ 68,0 _ 112,0 _ 141,1 _ 160,0

Page 27: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

27

2.2. bunebrivi Tbili wylis bazaze TuTis daavadeba foTlis

sixuWuWisadmi SedarebiT gamZle jiSebis nazamTri kalmebiT

dafesvianeba da ekonomikuri efeqtianoba

vanis raionSi, bunebrivi Tbili wylebis siuxve, metad xelsayrelia

TuTis nazamTri kalmebiT sakuTarfesviani nergis warmoebisaTvis.

msoflioSi nazamTri kalmis dafesvianebis problema (meTodebi) mecnieruli

siRrmiT aris Seswavlili da mdidari literaturac arsebobs.

saqarTveloSi, TuTis nazamTri kalmis gamTbar gruntSi dafesvianebis

problemaze warmatebiT muSaobda g. zviadaZe da b. sakandeliZe (70-iani

wlebi) da bevri saintereso sakiTxi gadawyvites. amasTan, Termiul moedanze

temperaturuli reJimis damyarebis mizniT sargeblobdnen komunaluri

saqvabidan miRebuli cxeli orTqliT, rac gaumarTleblad did sarjebTan

iyo dakavSirebuli. iaffasiani energetikuli wyaroebis moZiebis (g.

nikoleiSvili, k. ebanoiZe, z. xarSilaZe) periodSi (1972 w.) pirvelad yofil

sabWoTa kavSirSi moewyo Termiuli moedani vanis raionis sofel

amaRlebaSi da saukeTeso Sedegi iyo miRebuli. dafesvianeba Seadgenda:

“nezumigaesis” 92 %, “oSimas”_91 %, “quTaisuri-1”-97 %, “quTaisuri_2”-89 %,

“iveria”-83 %, “quTaTuri”-79 %, “rusulis”-70 % (sur. 2.1), xolo danarCenebis-

ufro dabali iyo.

sur. 2.1.Tbil gruntSi dafesvianebuli nergebi

(vanis raioni, sof. amaRleba, 1972 weli).

Page 28: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

28

Page 29: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

29

2.2.1. niadagis SerCeva da Ria Termuli moednis momzadeba

(seqciebis montaJi da Termul moedanze niadagis momzadeba)

a) Termuli moednis mosawyobad unda SeirCes humusiT mdidari, noyieri,

fxvieri, wyalgamtari niadagi;

b) Termuli moednis mosawyobad gankuTvnili farTobidan buldozeriT

unda moiWras da amoRebuli iqnes 35 sm sisqis zeda fena da zedapiri

moswordes_moSandakdes;

g) Termul moedanze, liTonis milebi1 (diametriT 50 mm) paralelurad unda

ganlagdes seqciebad (sur. 2.3)2, milebs Soris manZili unda iyos 50-60 sm,

xolo sigrZe 18-20 m; milebis SeerTeba moxdeba kuTxvilebis saSualebiT.

suraTi 2.3. Termul moedanze liTonis (plastmasis) milebis ganlagebis

sqema

1-Termuli moedani 20X20 m (F=400m2); 2-liTonis (plastmasis mili), Ф50 mm;

3_gadabmis kuTxovana (Ф50mm); 4-onkani; 5-cxeli wylis wyaro; 6-sawreti arxi.

SeniSvna

1. liTonis milebi garkveuli dakvirvebebis da eqsperimentebis Semdeg SeiZleba

Seicvala SedarebiT iafi plastmasis milebiT.

2. winamdebare proeqtiT gaTvaliswinebulia mcire mewarmeTa moTxovnebze 400-1000 m2-

mde sididis Termomoednis mosawyobad, xolo msxvili warmoeba_specialuri

proeqtis safuZvelze unda ganxorcieldes.

cxeli wylis wyarodan miwodebuli wyali milebSi moZraobs

wriulad da yvela milis gavlis Semdeg gadadis sawret arxSi.

Page 30: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

30

milebis SemSveb da gamSveb boloebSi daidgmeba onkanebi,

romlebic saWiroebis mixedviT aregulireben wylis saWiro

raodenobas da siCqares, ris mixedviTac SesaZlebelia sasurveli

temperaturis damyareba.

seqciebi unda daifaros 30-35 sm sisqis humusiani mdidari

nakeliT an mdinare rionis SlamiT ganoyierebuli, kargad

gafxvierebuli niadagiT. am mizniT SeiZleba gamoviyenoT adgilze

aRebuli moxsnili sufTa niadagis noyieri fenac.

2.2.2. niadagis temperaturis regulireba, sakontrolo Semowmeba, kalmebis motana, dasargavad gamzadeba da dargva.

a) plastmasis milebis seqciaSi Semavali wylis temperatura (40_850) unda

regulirdebodes 36_38 0C zRvrebSi, xolo niadagis temperatura_ seqciebis

@24 saaTis datvirTvis Semdeg Semaval adgilze 27-280C, gamaval seqciebSi

praqtikulad 10-12 0C –mde iqneba.

b) sakontrolo SemowmebiT Tu dadasturda 25 sm siRrmeze niadagis 27_280 C

gaTboba, maSin SesaZlebelia dargvis dawyeba.

dasargavi kalmebi unda gamotanili iqnes dargvis wina dRes da

momzaddes dasargavad;

g) macivarSi, sardafSi, Tu polieTilenis parkSi Srnaxuli totebi

unda daiWras daaxloebiT 5-6 kvirtis igrZis kalmebad mWreli iaraRiT,

ise, WrilobasTan kani ar unda daziandes. kalmis qveda Wriloba iyos

swori zedapirisa da kvirtidan 1-1,5 sm daSorebiT.

d)kalmebis dasrgavad milebis paralelurad niadagSi unda gaiWimos

swori larebi erTmaneTisagan 50-60 sm daSorebiT, xolo mcenareTa

Soris 10-12 sm-iT; niadagis morwyvamde 3-4 dRiT adre larebis

gaswvriv, erTmaneTisagan 10-12 sm daSorebiT (bijiT) unda gakeTdes 20-

25 sm siRrmis xvrelebi xis an rkinis paloTi, romelTa diametri

dasargavi kalmebis diametrze cota naklebi unda iyos. kalmebi

niadagSi unda Caewyos zedapirze 2 kvirtis datovebiT; dargul

kalmebs niadagis zedapirze miwa kargad unda mietkepnos, rom

xvrelSi sicariele ar darCes. kalmebis morwyva unda moewyos

dargvisTanave, raTa kalmebTan niadagis kontaqti ufro mWidro iyos.

vegetaciis periodSi niadagSi morwyva, gafxviereba, sarevelebidan

gawmenda, zedmeti ylortebis Secvla da sxva samuSaoebi tardeba

agroteqnikiT gaTvaliswinebuli normebis mixedviT.

e) dargvis vadebi cvalebadobs konkretuli bunebriv-klimaturi

pirobebis gaTvaliswinebiT - konkretulad, amaRlebisa da mimdebare

teritoriaze mowyobil moedanze. kalmebis Cargvis optimaluri

Page 31: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

31

periodia martis pirveli naxevari, xolo dagvianebis SemTxvevaSi

sasurveli Sedegi ar miiReba da RonisZieba nakleb efeqturi iqneba.

v) nergebis amoReba tardeba BbariT “Semodgomaze foTolcvenis

dawyebidan yinvebis dadgomamde” ise, rom arc milebi davazianoT da

arc nergis fesvebi. nergebis mimarxva, dacva da a.S. tardeba

agrowesebis mixedviT.

seqciebSi Tbili wylis miwodeba unda SevwyvitoT (daaxloebiT

dargvidan 30-40 dRe) maSin , roca fuZis adgilze gaCndeba kalusi da

daiwyeba fesvTa sistemis ganviTareba (sur. 2.2).

2.2.3. kalmebis aWris vadebi, damzadeba da Senaxva

a) kalmebi unda damzaddes sadede mcenareebidan, xilo Tu aseTi ar arsebobs,

maSin unda damzaddes winaswar SerCeuli rekomendebuli mcenareebidan1.

bunebrivi Tbili wylis bazaze nazamTri kalmebis dafesvianebis mizniT

isini aRebuli unda iqnas TebervalSi (“oSima”, “nezumigaesi”, “quTaisuri-1”,

“quTaisuri-2”) kvirtebis dabervis win, an aucileblobis SemTxvevaSi (“iveria”,

“quTaTuri”) _ cota ufro dagvianebiT SerCeuli jiSebis gaTvaliswinebiT.

b) mynobis SemTxvevaSi kalmebad iWreba erTwliani totebi, romelTac mkvrivi

merqani da wvrili guli aqvT, xolo kalmiT dafesvianebis SemTxvevaSi ufro

msxvili totebis aWrac SeiZleba.

totebi unda daiWras daaxloebiT 10-12 kvirtis sigrZis kalmebad mWreli

iaraRiT, ise rom WrilobasTan kani ar unda daziandes. kalmis qveda

Wriloba unda iyos swori zedapiris da da kvirtidan 1_1,5 sm daSorebiT;

moWrili kalmebi unda dalagdes kvirtis mimarTulebiT da Seikras

konebad, TiToeulSi 30-40 cali kalmis raodenobiT; konebs unda miekras

etiketi warweriT, sadac miTiTebuli iqneba sadede xis jiSi an SerCeuli

jiSis adgilmdebareoba, saxelwodrba da a.S. g) Tebervlis bolomde mcire raodenobis konebad Sekruli kalmebi SeiZleba

Seinaxos sardafSi, niadagSi mowyobil specialur ormoebSi da polieTilenis

parkebSi. am mizniT konebad Sekruli kalmebi Cargvamde unda inaxebodes gril

adgilze, odnav namian silaSi, naxerxSi an fxvier miwaSi naxevramde Cafluli, ise

rom zed kargad hqondes mitkepnili sila an miwa; amasTan metad martivia kalmis

moTavseba polieTilenis parkSi. konebad Sekruli kalmebi unda moTavsdes 50X80

sm an 60X100 sm zomis polieTilenis parkSi. TiToeul parkSi kalmis diametris

gaTvaliswinebiT ganTavsdeba 3-4 kona anu 150-200 kalami, romelTa boloebi unda

daifaros siliT an naxerxiT.

---------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. sasurvelia SeirCes iseTi mcenareebi, romelic adre amaRlebis saTburidan gamozrdili

nergebiT aris gavrcelebuli mosaxleobaSi (vaJa gabunia).

Page 32: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

32

d)kategoriulad akrZalulia TuTis kalmebis gadatana daavadeba “foTlis

sixuWuWis” gacrcelebis zonidan jansaR zonaSi.

2.2.4. bunebrivi Tbili wylis bazaze Ria Termomoednis mowyoba, mizanSewoniloba da ekonomikuri efeqtianoba

TuTis sargavi masalis warmoebis daCqareba da Tbili wylebis

(soflebi amaRleba, dixaSxo, cixesulori, WyviSi) miznobriv gamoyeneba

ori wliT daaCqarebs iaffasiani da maRalxarisxovani sargavi masalis

warmoebas. (aRniSnuli wylebi mdebareobs mdinare rionis marcxena napirze

aluviur niadagebze, rac uaRresad xelmisawvdomia).

Cveni gaangariSebiT saWiro masalebis sabazro Rirebulebebis

gaTvaliswinebiT (sabiTumo fasebi ufro dabalia) TuTis nergis warmoebis

amsaxveli masalebi motanilia cxrilSi 2.13. Cveni gaangariSebiT 400 m2

(kapitaluri dabandeba) saTburs moemsaxureba ara erTi wliT, aramed

xangrZlivi drois (7-8 weli) ganmavlobaSi da nergis TviTRirebulebaSic

amortizaciis saxiT unda SevitanoT.

bunebrivi Tbili wylis bazaze Ria Termomoednis mowyobis danaxarjebi

da TuTis nergis TviTRirebuleba F=400 m2 (masala-liTonis milebi)

cxrili 2.13.

# d a n a x a r j e b i zomis erTeuli

raodenoba fasi (lari)

erTeulis sul

1 2 3 4 5 6 1. dasafesvianebeli kalmebis

raodenoba aTasi cali 8.0 160 1280

2. warmoebuli nergebi aTasicali 4500 - - 3. nergebis realizaciiT miRebuli

Tanxa 4500 2,50 11200

4. Termomoednis mowyobis kapitaluri xarji

lari _ _ 10465

maT Soris: -50 mm liTonis mili m 800 8,0 6400 -100 mm liTonis mili m 55 18,0 1000 -onkani 50 mm cali 2 30,0 60,0 -milebis gadasabmeli 50 mm

quroebi ( d= 50 mm) cali 4 55,0 110

-milebis SesaerTebeli liTonis kuTxvilebi ( d= 50 mm)

cali 80 5,0 400

Page 33: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

33

-milebis gadazidvis (transportirebis) xarjebi

lari _ _ 400

-wylis hidravlikuri tumbo cali 1 500 500 -nakveTis SesaRobi boZebi da

mavTulebi lari _ _ 765

-400 m2 farTobze 35 sm siRrmeze niadagis moWra da gatana

lari _ _ 280

-eqskavatoriT Slamis amoReba, manqanebis datvirTva da saTburebamde mitana

lari _ _ 250

-liTonis milebis SeduRebis da seqciebad mowyobis xarjebi

lari _ _ 300

5. -saeqspluatacio xarjebi lari _ _ 2552 maT Soris -dasafesvianebeli kalmebis

raodenoba aTasi cali

8,0 160 1280

-nakeli -komposti tona 2,0 10 20 -mineraluri sasuqi-

nitroamofoska N

16 P

16 K

16

kg 10 1.20 12

Sxamqimikatebi, propinebis Semcveli preparatebi

kg 0,5 20,0 10

-sawvav_sapoxi masalebi kg 100 2.0 200 -sxva xarjebi lari _ _ 80 -saTburis teritoriaze

Seziduli Slamis gasworeba xeliT

kac|dRe 5,0 20 100

-kalmebis damzadeba da niadagSi Cawyoba

kac\dRe 4,0 20 80

-dafesvianebuli mcenareebis movlis samuSaoebi (Toxna, morwyva, gafxviereba, zedmeti ylortebis Secla)

kac\dRe 4,0 20 80

-nergis amoReba xeliT (150 Ziri) kac\dRe 30 20 600 -sxvadasxva samuSaoebi kac\dRe 4.0 20 80 6. mudmivi fiqsirebuli xarjebi: 2037

miwis, qonebis da saSemosavlo gadasaxadi

lari 3,0

damatebiTi Rirebuleba (sagadasaxado ganakveTis 18 %) 10-is 18%

lari

-

amortizacia lari - - 1866 gauTvaliswinebeli xarjebi

(8 %) 168

7. sul pirdapiri xarjebi (5 + 6) lari 4589

8. zednadebi xarjebi lari 350 9. sul danaxarjebi (7 + 8) lari 4939 10. marJinaluri mogeba (3_7) lari _ _ 6611 11. mogeba (3-9) lari 6261

Page 34: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

34

12. warmoebis sruli TviTRirebuleba kapital dabandebis gareSe (5+6:2)

lari 1,0

13. produqciis rentabeloba (11:7)X100

% 142

bunebrivi Tbili wylis bazaze Ria Termomoednis mowyobis danaxarjebi

da TuTis nergis TviTRirebuleba F=400 m2 (masala plastmasis milebi)1.

cxrili 2.14.

# d a n a x a r j e b i zomis erTeuli

raodenoba fasi (lari)

erTeulis sul

1 2 3 4 5 6 1. dasafesvainebeli kalmebis

raodenoba aTasi cali 8.0 160 1280

2. warmoebuli nergebi aTasicali 4500 - - 3. nergebis realizaciiT miRebuli

Tanxa 4500 2,50 11200

4. Termomoednis mowyobis kapitaluri xarji

lari _ _ 5460

maT Soris: -50 mm plastmasis mili m 800 4,0 3200 -100 mm plastmasis mili m 55 5,0 275 -onkani 50 mm cali 2 21.0 42 -milebis gadasabmeli 50 mm quro

(plastmasis) cali 120 0,55 66

-milebis SesaerTebeli kuTxvilebi (plastmasis)

cali 80 0,70 56

-milebis gadazidvis (transportirebis) xarjebi

lari _ _ 400

-wylis hidravlikuri tumbo cali 1 32 32 -nakveTis SesaRobi boZebi da

mavTulebi lari _ _ 765

-400 m2 farTobze 35 sm siRrmeze niadagis moWra da gatana

lari _ _ 280

-eqskavatoriT Slamis amoReba, manqanebis datvirTva da saTburebamde mitana

lari _ _ 250

-plastmasis milebis xelis uToTi SeduRebis da seqciebad mowyobis xarjebi

lari _ _ 100

5. -saeqsploatacio xarjebi (1-11) lari _ _ 2552 maT Soris -dasafesvianebeli kalmebis

raodenoba aTasi cali

8,0 160 1280

-nakeli -komposti tona 2,0 10 20

Page 35: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

35

-mineraluri sasuqi-nitroamofoska N

16 P

16 K

16

kg 10 1.20 12

Sxamqimikatebi, propinebis Semcveli preparatebi

kg 0,5 20,0 10

-sawvav_sapoxi masalebi kg 100 2.0 200 -sxva xarjebi lari _ _ 80 -saTburis teritoriaze

Seziduli Slamis gasworeba xeliT

kac|dRe 5,0 20 100

-kalmebis damzadeba da niadagSi Cawyoba

kac\dRe 4,0 20 80

-dafesvianebuli mcenareebis movlis samuSaoebi (Toxna, morwyva, gafxviereba, zedmeti ylortebis Secla)

kac\dRe 4,0 20 80

-nergis amoReba xeliT (150ha) kac\dRe 30 20 600 -sxvadasxva samuSaoebi kac\dRe 4.0 20 80 6. mudmivi fiqsirebuli xarjebi: 990 miwis, qonebis da saSemosavlo

gadasaxadi da damatebiTi Rirebuleba

lari 3,0

amortizacia ( 4-is 15 %) lari - - 819,0 gauTvaliswinebeli xarjebi lari 168 7. sul pirdapiri xarjebi lari 3532

8. zednadebi xarjebi lari 350 9. sul danaxarjebi (7+8) lari 3882 10. marJinaluri mogeba (3_7) lari _ _ 7668 11. mogeba (3-9) lari 7318 12. warmoebis sruli

TviTRirebuleba (5+6:2) lari 0,78

13. produqciis rentabeloba (11:7)X100

210

1. cxriliT 2.14 unda visargebloT, rodesac Tbili wylis wyaros sawyisi

temperatura iqneba 700-800 C.

gaangariSebiT Termuli moednis mowyobaze dabandebuli kapitaluri

saSualebani liTonis an plastmasis milebi, milebis SeerTebis detalebi, wylis

hidravlikuri tumbo, mavTulbade da sxva) proeqtis mixedviT momsaxureba

Seesabameba ara erT sezons, aramed sul mcire 7 weliwads da erTi Ziri nergis

TviTRirebuleba iqneba daaxlorbiT 0,78 lari, amasTan gasaTvaliswinebelia isic,

rom Tu kalmebi optimalur vadaSi (martis pirvel naxevarSi) Caewyoba niadagSi,

dafesvianeba saSualod 80 % mainc miaRwevs da nergebis TviTRirebulebac

Sesabamisad Semcirdeba. analogiurad gaizrdeba efeqtianoba intensifikaciis donis

Sesabamisad.

adre arsebul sanergeebSi namyenTa gaxareba_SenarCuneba ukiduresad dabali

iyo da TiToeuli Ziri nergis faqtiuri TviTRirebuleba 2,5_3,0 –jer aRemateboda

Page 36: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

36

Termomoednidan miRebul nergebis Sesabamis MmaCveneblebs. amasTan, Termiuli

moednis yovel 1,0 m2 farTobze SeiZleba miviRoT daaxloebiT 4_5-jer meti nergi,

vidre Cveulebrivi sanergedan.

Sromis organizaciis TvalsazrisiT isic gasaTvaliswinebelia, rom Termiul

moedanze samuSaoTa didi nawili sruldeba zamTarsa da adre gazafxulze, roca

muSaxeli SedarebiT Tavisufalia; amasTan igi organizaciulad misaRebi,

ekologiurad sufTa da ekonomikurad gamarTlebulia.

2.3. parkis (grenis) warmoeba, pirveladi damuSaveba, xami Zafis

amoxveva, realizacia da ekonomikuri efeqtianoba

meabreSumeoba, Tanmimdevrulad gavrceldeba raionis municipalitetis

yvela (21) terituriul organizaciasa da sofelSi (42), arsebuli

(mosalodneli) sakvebi bazis, SromiTi resursebis da miwis savargulebis

yvelaze racionalurad gamoyenebis gaTvaliswinebiT.

pirvel wlebSi saWiro iqneba ucxouri grenis Semotana (an

adgilobrivis moZieba), xolo Semdgom periodSi adgilobrivi grena iqneba

gamoyenebuli (arsebuli sagrenaJo qarxnis bazaze, SeiZleba moewyos mini qarxana,

rac daakmayofilebs rogorc adgilobriv, ise mimdebare raionis moTxovnilebebs).

regionis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT upiratesoba unda mieniWos TuTis

abreSumxvevias diRmuris jgufs da sxva rekomendebul jiSebs, movla-

moyvanis axali teqnologiebis gamoyenebiT.

programis pirvel periodSi warmoebuli parkis p\d Catardeba adre

arsebuli punqtebis (6) bazaze Camoyalibebul (1) punqtze, xolo Semdeg

uaxlesi teqnikiTa da teqnologiebiT AaRWurvili punqtebiT. amasTan

uaxloes wlebSi, Tu moxerxda cocxali parkis amosaxvevi mcire warmadobis

danadgarebis SeZena kustaruli rewvisaTvis, wingadadgmuli nabiji iqneba.

sainvesticio proeqtis mTeli periodisaTvis realizebuli grenis, cocxali

da haermSrali parkis, xami Zafis warmoebis maCveneblebi warmodgenilia

cxrilSi 2.15.

cxrilSi motanili masalebidan irkveva, rom dargis aRdgena xangZliv

dros moiTxovs. Tumca 2017 wlidan daiwyeba Tbili wylebis bazaze

sakuTarfesviani nergis warmoebas da viTareba mniSvnelovnad Semsubuqdeba.

raionSi arsebuli gafantuli erTeuli nargaobis racionaluri gamoyenebis

SemTxvevaSi 2017 wels SeiZleba gamoikvebos 21 kolofi Wia da vawarmooT

1260 kg cocxali parki, xolo 2021 wels axladgaSenebuli nargaobis

eqsploataciaSi Sesvlis paralelurad gamoikvebeba 65 kolofi Wia, 4160 kg

cocxali parki anu 615 kg xami Zafi. momdevno wlebSi viTareba

mniSvnelovnad gaumjobesdeba, Tumca adrindeli maCveneblis miRweva mainc ar

moxerxdeba.

Page 37: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

37

sainvesticio programiT 2026 wels damzaddeba 23,1 tona cocxali parki

da 2532 kg xami Zafi, rac warmatebulad unda miviCnioT. pirvel etapze

damzadebuli xami Zafi ZiriTadad gamoyenebuli iqneba qveynis Sida

moTxovnilebis dasakmayofileblad, gansakuTrebiT naturaluri abreSumis

produqciis kustaruli warmoebis aRorZinebisaTvis. warmoebuli produqciis

realizaciiT mosaxleoba miiRebs damatebiT fulad Semosavals,

momxmarebeli - konkurentunarian produqcias da turistebi_unikalur

abreSumis kustarul nawarms, rac soflis mosaxleobis dasaqmebis da myari

Semosavlis miRebis garanti iqneba.

grenis realizacia, parkis gamosavlianoba, saerTo warmoeba da

xamis Zafis raodenoba vanis raionSi

cxrili 2.15.

wyali etapi

grenis realizacia parkis mosavlianoba (kg)

produqcia (kg)

kg. kolofi 1 gr. Wiidan

1 kolofi Wiidan

cocxali parki

haermSrali parki

xami Zafi

2017 0,57 21,0 2,22 60 1260 485,0 138,0 2018 0,60 25,0 2,23 61 1525 587,0 226 2019 0,78 29,0 2,29 62 1798 691,0 266 2020 0,89 33,0 2,33 63 2079 800 308 2021 1,75 65,0 2,35 64 4160 1600 615 sul 1etap ze

4,59

173 2,20 62,0 10726 4125,0 1178

2022 2,51 93 2,4 65,0 6045 2325 665 2023 4,34 161 2,4 65,0 10465 4025 1150 2024 6,61 245 2,4 65,0 15925 6125 1750 2025 8,66 321 2,45 66,0 21186 8148 2328 2026 9,45 350 2,45 66,0 23100 8884 2532 sul 11 etapze

31,57 1170 2,43 65,4 76771 29508 8431

sul orive etapze

36,16 1343 2.36 63,5 87244 33633 9610

2.3.1 cocxali parkis warmoeba, mogeba da rentabeloba

proeqtiT gaTvaliswinebuli raodenobiT TuTis foTlis , abreSumis

parkis, grenis, xami Zafis, qsovilis warmoebisaTvis saWiroa misi

infrastruqtura Senoba_nagebobebi, dazga-danadgarebi da saWiro

Page 38: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

38

sabrunavisaSualebebi_grena, inventari, pesticidebi, sasuqebi, transporti,

SromiTi resursebi da a.S.

cvalebad danaxarjebs miekuTvneba: grena,foTo;i, lastebi, formalini,

inkubaciis xarjebi, qaRaldi, gogirdi, Termometri, fsiqometri da sva saxis

wvrili inventari, romelTa cvalebadoba xdeba gamosakvebi Wiis

raodenobis (kolofi, grami) da sxva faqtorebis gaTvaqliswinebiT.

mudmivi danaxarjebis saxiT warmodgenilia dazga-danadgarebis, Senoba-

nagebobebis amortizacia, miwis gadasaxadi, qonebis gadasaxadi, midmivi

daqiravebuli muSaxelis xelfasi da a.S.

qveyanaSi moqmedi saarsebo minimumis gaTvaliswinebiT, meabreSumeobaSi

dasaqmebul adamianTa mier Sesrulebul samuSaoebis mixedviT gamomuSavebis

normebi, Tanrigze mikuTvnebis masalebi warmodgenilia Sesabamis cxrilebSi.

Tumca praqtikulad misi yoveldRiurad gamoyeneba dagvWirdeba mxolod

gamsxvilebuli (centralizebuli) gamomvebis SemTxvevaSi, sadReisod ki

radgan praqtikulad mxolod sakarmidamo (kooperatiuli) meabnreSumeobaa

gavrcelebuli, meabreSumeobis anazRaureba eZlevaT warmoebuli parkis

raodenobisa da xarisxis mixerviT (romelic dasabuTebulia zemoaRniSnuli

normebis safuZvelze) xelSekrulebis safuZvelze SeTanxmebuli fasebiT,

amitom SromiTi danaxarjebi aRniSnulis gaTvaliswinebiT gvaqvs

gaangariSebuli.

arsebuli resursebis gaTvaliswinebiT vaneli meabreSumeebi 2021 wels

gamokvebaven 65 kolof Wias (cxrili 2.15), awarmoeben 4,1 tona parks da

miiReben 45,5 aTas lars. warmoebuli produqciis TviTRirebuleba 1,0 kg-ze

gaangariSebiT 10,6 lari, xolo rentabeloba_2,0% (cxrili 2.16).

meore etapis dasrulebisaTvis TuTis axali nargaobis eqsploataciaSi

Sesvlis paralelurad parkis warmoeba miaRwevs 87,3 tonas (cxr. 2.15) da

Sesabamisad gaizrdeba fuladi Semosavalic. motanili masalebis analiziT

dasturdeba, rom cocxali parkis warmoebis saqmeSi mdgomareoba cudi ar

aris, Tumca saboloo prodfuqtis warmoebis Sedegebis mixedviT ufro

arasaxarbielo suraTi ar gveqneba (cxrili 2.17). amitom, meabreSumeobis

aRorZinebis interesebidan gamomdinare dargSi dasaqmebuli yvela muSaki

dainteresebuli unda iyos, rom Semcirdes SromiTi da materialuri

danaxarjebi, moxdes fasebis daregulireba da bazris fasebTan miaxloveba.

gasaTvaliswinebelia isic, rom meabreSumeobis mowinave qveynebSi 1kg

cocxali parkis warmoebaze ixarjeba 2-3 kac\saaTi, xolo saqarTveloSi 2,5-

3,0-jer meti. Cveni gaangariSebiT 2021 wlis mosalodneli SedegebiTac ki

cocxali parkis TviTRirebulebaSi SromiTi danaxarjebis xvedriTi wili

70 %-ze metia, rac gaumarTleblad maRalia. saqarTvelos ekonomikisa da

mdgradi ganviTarebis saministros erTi jgufis SexedulebiT 1 kg

Page 39: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

39

xarisxovani parkis warmoebisaTvis 10-12 dolaris anazRaurebas urCeven rac

miaxloebiTac ar uaxlovdeba msoflio bazris Sesadar maCvenebels [8].

bunebrivia cocxali parkis maRali fasi zrdis saboloo produqciis

TviTRirebulebas, zRudavs misi gavrcelebis SesaZleblobas da aferxebs

dargis ganviTarebas.

aRniSnulidan gamomdinare investorma sasurveli saboloo Sedegis

miRwevis mizniT pirvel rigSi unda izrunos meabreSumeTa pirobebis

gaumjobesebisaTvis rac gulisxmobs:

fermerul meurneobebSi 65 kolofi Wiis gamokvebisa da 4.2 t. parkis

warmoebis xarjebi 2021 wlisaTvis vanis raionSi (dargobrivi biujeti)

cxrili 2.16.

#

maCvenebelTa dasaxeleba

zomis erTeuli

raodenoba

fasi (lari) erTeuli sul

1. meabreSumeebze gacemuli grena: a. 3-grami b. kolofi

1,75 165,0

800

1400

2. parkis mosavlianoba erTi kolofi Wiidan (27gr grena)

kg 62,0 10 620,0

3. warmoebuli produqciis realizaciidan amonagebi

t. 4,1 11000 45500

4. saeqsploatacio (cvladi) danaxarjebi:

44432

-grena kg 0,57 800 1400 -formalinis xsnari (40%) litri 100 3,0 300 -sainkubacio xarjebi kolofi 65 2,5 162,5 -foToli t. 65 40,0 2600 -qaRaldi (safeni,

gadasayvani) kg 600 0,7 420

-lasti (4X1,3) cali 80 2,5 200 -caxi merqovani kona 150 3,0 450 -sxva xarjebi (Termometri,

kibe, kalaTi) _ _ _ 400

_meabreSumeTa Sromis anazRaureba 1

kac\dRe 2000 10

-saTao parksaSrobis direqtori, igive damuSavebis punqtis gamge

Tve 12 500 6000

-agronomi sami 6 TviT Tve 12 400 4800 -daraji (damlagebeli) Tve 12 300 3600

-gauTvaliswinebeli xarjebi lari _ _ 150

- mZRoli lari 12 300 3600 5. mudmivi fiqsirebuli xarjebi lari _ _ _ 6. sul pirdapiri xarjebi lari _ _ 44432

Page 40: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

40

7. zednadebi xarjebi lari _ _ 80 8. sul danaxarjebi(4+5+7) lari _ _ 44512 9. marJenaluri mogeba (3_4)+ lari 1068 10 mogeba (3_6) lari _ _ 1068 11 cocxali parkis

TviTRirebuleba (6:3) lari _ _ 10,6

12 produqciis rentabeloba (10:6)100

% _ _ 182,4

1.saojaxo Sromis (qalebi, mozardebi, moxucebi) Rirebuleba aRebulia 10 lari

erTi kac|dRe;

TuTis abreSumxvevias maRalproduqtiuli, gamokvebis mokle periodis (25_27

dRe) mqone jiSebis gavrcelebiT meabreSumeTa dainteresebas;

mcire meqanizaciis saSualebaTa (foTolsaWreli, ylortsacleli,

parksaxvevi) gamoyenebas, polieTilenis badeebiT, plastmasis caxebiT,

lastebiT sargeblobas, rac calkeul samuSaoTa operaciebis mixedviT

Sromis danaxarjis did ekonomias mogvcems;

TuTis abreSumxvevias gamokvebis progresuli meTodebis danergvis, Sromis

organizaciis srulyofas da masTan dakavSirebuli sxva sakiTxebis

mogvarebas.

dargSi Seqmnili viTarebis gaumjobesebisa da integraciis Sinaarsobrivi

datvirTvis srulyofis mizniT unda Camoyalibdes iseTi kooperativebi da

integrirebuli sawarmoebi (sakarmidamo meabreSumeoba+xami Zafis

regionaluri amoxveva, qsova, kustaruli warmoeba), romlebic moaxdenen

saboloo produqciis warmoebis SedegebTan meabreSumeebis ekonomikuri

interesebis mibmas _ realizebuli produqtis amonagobebis kuTvnilebisamebr

meabreSumeebze gadanawilebis gziT.[9]

2.3.2 haermSrali parkis warmoeba, TviTRirebuleba, mogeba

da rentabeloba

haermSrali parkis TviTRirebulebaSi nedleulis (cocxali parkis)

xvedriTi wili 95_98 %-is farglebSi meryeobs, rac normaluri ar aris,

razedac zemoT gvqonda saubari, Tu mivaRwevT cocxali parkis fasebis 8_10

laris farglebSi daregulirebas da produqciis xarisxis gaumjobesebas,

SesaZlebeli gaxdeba msoflio bazarze (Cveni jiSebisa da qsovilebis

maRali xarisxis gamo) gasvla, amasTan meabreSumeobis qveynebis mowinave

teqnikisa da teqnologiis danergviT SeiZleba seriozul warmatebebs

mivaRwioT saboloo produqciis TviTRirebulebis Semcirebis da fasebis

mowesrigebis mimarTulebiT.

Page 41: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

41

vanis raionSi 2012 wels 1600 kilogrami haermSrali parkis warmoeba,

TviTRirebuleba da rentabeloba (dargobrivi biujeti)1 .

cxrili 2.17.

N#

maCveneblebi

zoma

raodenoba

fasi (lari) erTeuli sul

1. haermSrali parki kg 1600 _ _ 2. haermSrali parkis

realizacia kg 1600 30,0 48000

3. saeqsploatacio (cvalebadi) xarjebi

lari _ _ 49640

maT Soris cocxali parki

tona 4,2 1000 45580

parkis gamoSrobisaTvis saWiro sawvavi

litri 900 1,8 1620

bardnebi cali 15 40 180 eleqtro energia kv|saaTi 1600

0,1975TeTri 320

satransporto xarjebi lari 220 SromiT danaxarjebi: ori damxmare muSa

2 TviT 4,0 300 1200

treiningi-mowveuli specialisti meabreSumeTa da kustarul mewarmeTa kvalifikaciis amaRleba 2 TviT

lari

1

400

400

mivlinebu\is xarjebi 200 4. mudmivi fiqsirebuli

xarjebi (50) da amortizacia (50)

_ _ _ 100

5. sul pirdapiri xarjebi

lari _ _ 49746

6. zednadebi xarjebi 60 7. sul danaxarjebi

(3+4+5) 49800

8. marJinaluri xarjebi (2-3)

_

9. mogeba (3-5) lari _ _ 1640 10. haermSrali parkis

TviTRirebuleba 31,1

11. rentabeloba (9:5)X100 %

lari 3,3

Page 42: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

42

Tavi 3. kooperativis "saCino" Camoyalibebis safuZvlebi

kooperatiuli moZraoba aRmocenda XIX saukunis 50-ian wlebSi da

swrafad ganviTarda sameurneo saqmianobis yvela sferoSi. kooperacia

miiCneoda monopoliaTa batonobis erTgvar SemzRudvel Zalad.

saqarTveloSi, meabreSumeobis ganviTarebis kooperatiuli gza,

meurneobriobis erT_erT tradiciul formas warmoadgenda. “meabreSumeTa

pirveli amxanagoba QquTaisis guberniaSi” Camoyalibda 1895 wels nestor

wereTelis xelmZRvanelobiT. igi dakavebuli iyo ara marto parkis moyvana-

realizaciiT, aramed hqonda saamqro, sadac xdeboda parkis amoxveva, qsova

da kustaruli nawarmis damzadeba.

meabreSumeebTan angariSsworeba xdeboda saboloo produqciis

mixedviT (parkis Rirebuleba + realizacia da sxva Semosavlebi), rac

uaRresad progresuli iyo. igi Tavisi SinaarsiT vertikaluri integraciis

mignebul formas warmoadgenda meabreSumeobaSi da yvela monawilis

pativiscemiT sargeblobda1 .

avtorebs miaCniaT, rom aRniSnuli kooperativis samoqmedo principi

srulad Seesabameba adgilobrivi mosaxleobis tradiciebs, sabazro

ekonomikis moTxovnebs da dargis reabilitacia – aRorZinebis procesis

daCqarebas. misi samoqmedo sqema unda davxvewoT da davnergoT warmoebaSi,

miT umetes, rom “sasoflo-sameurneo kooperativis Sesaxeb” kanonic

arsebobs (zogierT raionSi meabreSumeobis kooperativebic aris

Camoyalibebuli) da raionis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT misadagebuli

formis SerCeva aris saWiro. Tumca es procesi umtkivneulo ar iqneba

dargis reabilitacia_aRorZinebis pirvel periodSi, xolo Semdeg

TandaTanobiT moikidebs fexs da gaZlierdeba. sadReisod “ojaxuri

meurneoba" warmoadgens agraruli seqtoris ganmsazRvrel rgols

saerTod da gansakuTrebiT meabreSumeobaSi. amitom Tu droulad ar

Camoyalibda konkretuli pirobebis Sesabamisi kooperativebi

(gaerTianebebi) meabreSumeoba ver ganviTardeba da isev CarC-vaWrebis xelSi

aRmoCndeba, rogorc es XIX saukuneSi iyo. amitom, TviT dargis

interesebidan gamomdinare aucilebelia misi daCqarebuli Camoyalibeba da

warmoebaSi gavrceleba. kooperativebi (gaerTianebebi) daicaven

meabreSumeTa interesebs, rogorc qveyanaSi, ise saerTaSoriso bazarze da

samomavlodac TandaTanobiT gaZlierdeba.

Page 43: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

43

sqema 3.1. meabreSumeobis kooperativis "saCino" organizaciuli struqtura

1-fereTa; 2-salominao; 3-cixesulori; 4-SuamTa (damzadebis punqti); 5-tobanieri; 6-muqeTi; 7-mTisZiri; 8-zeda vani; 9-gadidi; 10-yumuri; 11-salxino; 12-dixaSxo; 13-sulori; 14-Zuluxi; 15-bzvani; 16-amaRleba; 17-zeindari (damzadebis punqti); 18-gora; 19-uxeTi; 20-saprasia;

saTao kooperativi

"saCino"

safinanso-

savaWro

samsaxuri

nergebis

warmoebis

samsaxuri

safeiqro

mrewvel.

samsaxuri

sakuTar fesviani nergis warmoeba

namyeni

nergis

warmoeba

Zafsaxvev

saamqro kustaruli rewvis saamqro

meabreSumeobis teritoriuli kooperativebi (Semsyidveli punqtebi)

qveda vanis

damamzadebe

li punqti

2

3

1

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Page 44: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

44

kooperativebi (gaerTianebebi) unda Camoyalibdes arsebuli

(mosalodneli) sakvebi bazis, muSaxelis, infrastruqturis, konkretuli

pirobebisa da meabreSumeTa mosazrebebis mecnieruli gaanalizebis

gaTvaliswinebiT. e.i. unda vimoqmedoT sabazro ekonomikis moTxovnaTa

gaTvaliswinebiT da ara administrirebis meTodiT, rasac gegmiani

ekonomikis pirobebSi viyenebdiT.

avtorTa mosazrebiT, mimdinare etapze meabreSumeobis kooperatiul

sawyisebze gadayvana saorientaciod unda ganxorcieldes l pirobebis

gaTvaliswinebiT gansxvavebuli iqneba, magram saerTo principebi daculi

unda iyos.

mimdinare etapze, rodesac sakvebi bazac da abreSumis Wiis gamokvebis

SesaZleblobac ukiduresad SezRudulia, mizanSewonili iqneba soflad

arsebuli kooperativebis saqmianobaSi monawileoba, romelTac yovelmxriv

daexmareba raionuli kooperativi "saCino". momdevno periodSi ki sakvebi

bazis ganmtkicebis paralelurad meabreSumeobis specialuri (Sereuli)

kooperativebi warmodgenili sqemiT (sqema 3.1) ganxorcieldeba.

motanili sqemis mixedviT centraluri kooperativi “saCino” proeqtis

dasasruls warmodgenili iqneba 10-15 teritoriuli kooperativiT, erTi

sanergiT, 3 parkis pirveladi damuSavebis punqtiT, xami Zafis kustaruli

sawarmos TiTo saamqroTi da sxva danayofebiT.

amasTan dakaSirebiT SeiZleba vimsjeloT, rom:

sainvesticio programis pirvel etapze, dargSi Seqmnili viTarebis

gaTvaliswinebiT, specialuri kooperativebis (gaerTianebebis) masiuri

Camoyalibeba marTebuli ar iqneba. amitom, aucileblad migvaCnia 2017

wels Camoyalibdes mxolod erTi sanerge da erTi centraluri

kooperativi “saCino”, romelic samomavlod koordinirebas gauwevs

teritoriul organizaciebSi Semaval yvela kooperativs.

TuTis abreSumxvevias sainkubacio kamerebisa da centralizebuli

gamokvebisaTvis SerCeul (axlad aSenebuli Senobebi) binebis

mimdebare teritoriaze unda gaSendes sakmarisi raodenobis TuTis

nargaoba, romelic kooperativis sakuTreba iqneba da moemsaxureba

xangrZlivi drois ganmavlobaSi. amasTan, SesaZleblobis mixedviT

meabreSumeebs unda mieceT mcire zomis (100-400 m2) “migdebuli” miwis

nakveTi miyidvis an SeRavaTiani ijariT (saCxeris magaliTze) [11],

mxolod TuTis nargaobis gaSenebis da parkebis warmoebis mizniT.

arsebuli sakvebi bazis gaTvaliswinebiT sasurvelia “saCinom”

pirvel periodSi inkubacia da centralizebuli gamokveba Caataros

zeindarSi (an sulorSi) da muri gasces mxolod dainteresebul

meabreSumeebze (soflebis mixedviT) or porciad, 2-3 dRis

intervaliT. amasTan, pirvel periodSi parkis gamoSrobis punqtamde

Page 45: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

45

mitanaze unda izrunos “saCinos” xelmZRvanelobam, xolo meore

periodSi meabreSumeebi izruneben.

_ teritoriuli organizaciebis soflebSi arsebuli sxvadasxva

mimarTulebis kooperativebTan (gaerTianebebTan) meabreSumeobis

gaerTianeba savsebiT marTebuli iqneba.

sakvebi bazis ukiduresad arasasurvel fonze, sainkubacio kameridan

daSorebul meabreSumeebze mcire raodenobis (1-3 gr) muris gacema

gaumarTlebel riskTan aris dakavSirebuli. amitom, sainkubacio kameridan

gamoyvanili muri centralizebuli gamokvebis saxiT unda gamovkveboT

qvemoT moyvanili danarTi 3.1-is mixedviT [12].

danarTi 3.1.

rekomendacia

pirvel or asakSi TuTis abreSumxvevias centralizebuli gamokveba da upiratesoba individualur gamokvebasTan SedarebiT

sainkubacio kameridan gacocxlebuli Wiis uSualod meabreSumeebze gadacema yovelTvis iwvevs sagrZnobi raodenobiT danakargebs, xolo, rodesac meabreSumeebs Wia eZlevaT ori asakis Semdeg, (mesame asakis meore-mesame dRes) Wiis danakargebi minimumamde mcirdeba.

sainkubacio kamerebidan calkeul ojaxebSi gayvanili Wiebi xSirad zrda-ganviTarebis araxelsayrel pirobebSi xvdeba, gaZnelebulia binebis temperaturisa da tenianobis saWiro reJimis dacva, rac iwvevs Wiebis zrda-ganviTarebaSi CamorCenas, xolo zogjer Wiebis daRupvas.

centralizebuli wesiT gamokvebisaTvis saWiroa SeirCes naTeli da mSrali binebi gaTbobis saSualebebiT, sadac moTavsdeba mravaliarusiani Taroebi (mizanSewonilia gamoyenebuli iqnes meabreSumeobis kvleviTi institutis konstruqciis gamosakvebi Taroebi naZiris avtomaturi gamocliT [15]), gamokveba uzrunvelyofili unda iqnas saWiro inventariT, Catardes mkacri dezinfeqcia.

centralizebuli gamokveba unda mimdinareobdes specialistis meTvalyureobis da xelmZRvanelobis qveS.

centralizebuli wesiT gamokvebisaTvis gankuTvnili Wiebis sainkubacio kamerebidan gadasayvanad unda visargebloT muyaos an faneris daxvretili yuTebiT; gacocxlebul Wiebs yuTebSi Cawyobisas unda movayaroT daWrili TuTis foToli; aqve unda aRiniSnos, rom centralizebuli gamokvebis erT-erTi upiratesoba isicaa, rom SesaZlebelia sakvebis momzadebis dros gamoyenebuli iqnas mcire meqanizaciis teqnikuri saSualebebi - Reroebidan foTolgamcleli da TuTis foTolsaWreli manqanebi.

Wiisa da TuTis TanxvedriTi ganviTareba xSirad xasiaTdeba aramyari klimaturi pirobebiT, ris Sedegad aucilebelia Wiis ganviTarebis SeCereba, rasac saWie binaSi 21-220 temperaturiT da kvebis jerebis SemcirebiT vaRwevT, xolo zogjer piriqiT saWiro xdeba Wiis zrda-ganviTarebis daCqareba, risTvisac saWiroa temperaturis 25-270-mde da kvebis jerebis

Page 46: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

46

gazrda, amiT miiRweva Wiisa da foTlis Tanxvedrili ganviTareba, rac mniSvnelovani pirobaa parkis maRali mosavlis miRebisaTvis.

centralizebuli wesiT gamokvebisas, pirvel-or asakSi 4-5 kolofi Wiis movla-patronobas erTi kaci uzrunvelyofs (erTi kolofi = 19 gr Wias), xolo ojaxebSi calkeuli gacemisas meabreSume dakavebulia 6-10-12 grami Wiis kvebiT, rac iwvevs Sromis danaxarjebis zrdas.

centralizebuli gamokvebis pirobebSi kooperativebis Camoyalibebisas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs Sromis organizaciis sworad mowyobas, kooperativebis Camoyalibebas da Sida samuSaoebis sworad ganawilebas. kooperativSi saWiroa gaerTiandes mezoblad mcxovrebi, erTmaneTTan kargad ganwyobili meabreSumeebi. xelmZRvanelad airCeva yvelaze aqtiuri da mowinave meabreSume; wevrebi kargad unda gaerkvnen centralizebuli gamokvebis organizaciaSi da aucileblad unda aimaRlon kvalifikacia periodulad mowyobil seminarebze (mizanSewonilia seminarebi Caataros raionebis soflis meurneobis sainformacio-sakonsultacio centrebma mowveuli mecnierebis an specialistebis daxmarebiT).

sakvebi bazis arsebuli mdgomareobis gaTvaliswinebiT pirvel-or asakSi Wiis movla-patronobisaTvis foTlis damzadebis CaTvliT saWiroa gamoiyos 3,0-3,5 kolofze erTi momvleli, xolo mesame asakidan foTlis damzadebisaTvis da sxva sakiTxebis mosagvareblad davumatoT meore momvleli.

centralizebuli gamokvebisas Wiebi aucileblad unda moTavsdes cal-calke Sesaferis farTze, mieniWos rigiTi nomeri specialistis mier da gatarebuli iqnas JurnalSi, sadac mieTiTeba meabreSumis saxeli da gvari.

pirvel-or asakSi Wiebis gamosakveb binaSi temperatura unda iyos 25-270, haeris SefardebiTi tenianoba 75-80%, sakvebi unda mieces dReSi 5-6-jer daWrili saxiT. gamosakvebad gamoyenebuli unda iqnes wvrilad daWrili TuTis foToli. sakvebi umjobesia damzaddes saRamos, dasaSvebia dilis saaTebSic. foToli unda inaxebodes kalaTebSi an sxva Sesabamis taraSi sveli safaris qveS. dauSvebelia daWrili foTlis morig jerebze gamoyeneba.

naZiri unda gamoecalos erTxel meore asakis dasawyisSi kaniscvlis meore dRes da mesame asakis meoTxe dRes.

Tavi 4. konkurencia da marketinguli samsaxuri

proeqtiT warmoebuli produqciis (parki, xami Zafi, qsovili,

sakuTarfesviani nergi) xarisxi srulad akmayofilebs momxmareblis

moTxovnebs, aris konkurentunariani da warmatebiT “daipyrobs” Sida

bazars, xolo warmoebis gafarTovebis SemTxvevaSi_msoflio bazris

Sesabamis segments. magram rogorc ilia brZanebs “amisTana saqmes,

romelic axali simdidris gzis gaxsnaa, saqmiani, moxerxebuli gamrje,

saqmeSi dainteresebuli kaci unda”. swored aseTi adamianebis monawileobis

gareSe yvelaferi “gaiyina” da savalalo Sedegic miviReT. saqarTveloSi

meabreSumeobis xarisxovan produqciaze moTxovnileba yovelTvis iyo, aris

da iqneba.

Page 47: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

47

sadReisod es dargi ganadgurebulia da arcerTi saxis produqcia ar iwarmoeba. ufro metic, adgilobriv bazarze ara Tu grena da kustaruli nawarmi, aramed naturaluri abreSumis qsovilic (Tundac importuli) ver moviZieT, rac dargisadmi sruli upasuxismgeblobiT aris gamowveuli. meabreSumeobis produqciis konkurentunarianobis garantias warmoadgens maRali xarisxi, gamorCeuli Tvisebebi da misi sarelizacio fasebis xelmisawvdomoba. Cvens mier warmoebuli parkis, grenis, xami Zafis, qsovilis xarisxi da maTTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi (gansakuTrebiT faseulia “abreSumis sxivi”, riTac mdidaria qarTuli abreSumi) gamoarCevs mas ucxoel mwarmoebelTa analogiuri saxis produqciisagan da fasebic xelmisawvdomi iqneba. Cveni warmoebis miznebidan gamomdinare fasebis politika ganisazRvreba rogorc saSualo Semosavliani fenebisaTvis, ise turistebisa da elitaruli momxmareblisaTvis xelmisawvdomi produqciis warmoebiT.

Tavi 5. saqarTvelos samomxmareblo bazris mdgomareoba grenis, xami

Zafis, abreSumis qsovilebis da kustaruli nawarmis realizaciis analizi

sabazro ekonomikaze gadasvlasTan dakavSirebiT moxda bazris

struqturis radikaluri cvlileba, ramac didi sirTuleebi Seuqmna

aramarto abreSumis, aramed wamyvani dargebis produqciis realizaciis

saqmesac.

mimdinare etapze samamulo safeiqro da kustaruli nawarmis

realizaciis realur safrTxes warmoadgens TurqeTidan, CineTidan aziis

samxreT_aRmosavleT qveynebidan dabali xarisxisa da zogjer mavne

nivTierebebis Semcveli iaffasiani saqonlis mozRvaveba. amas emateba

meoradi saqonlis farTo asortimentis ganusazRvreli odenobiT importi.

eqspertTa daskvniT mosaxleobis 90%-ze meti iZens aseT produqcias,

rac ZirSive spobs meabreSumeobis ganviTarebisadmi interess. normalur

pirobebSiqveynis usafrTxoebis mizniT Sida bazarze adgilobrivi nawarmis

xvedriTi wili unda iyos aranakleb 50-60 %, rac sadReisod ocnebis

sferos warmoadgens da damRupvelia samamulo safeiqro mrewvelobisaTvis.

Seiqmna “jer arnaxuli ufskruli eqsportsa da imports Soris” [13].

aseT pirobebSi ferxdeba aramarto adgilobrivi, aramed

importirebuli naturaluri Tu xelovnuri abreSumis qsovilebis

realizaciac, amitom vfiqrobT, pirvel etapze SesaZlebeli rom iyos

naturaluri abreSumis qsovilebis warmoeba, adgilobriv bazarTan erTad

pirvel rigSi unda “SevideT” yofil sabWoTa sivrcis qveynebis ruseTis,

ukrainis, baltiispireTis da Sua aziis qveynebis bazrebSi. amisaTvis unda

gvqondes Tanamedrove moTxovnaTa Sesabamisad damzadebuli xami Zafi,

qsovilebi da kustaruli nawarmi, rameTu 1980_1990-ian wlebSi warmoebuli

Page 48: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

48

naturaluri abreSumis qsovilebis 85_90% miTiTebul qveynebSi

igzavneboda.

saqarTvelos Sida bazris dabrunebisaTvis saWirod migvaCnia:

_ samkervalo dargis sawarmoebSi naturaluri abreSumis qsovilebis

axali asortimentis aTviseba da gamoSveba;

_ realuri sarealizacio fasebis formireba: grenaze,abreSumis xam Zafze,

qsovilebze, kustarul nawarmze da a.S.

_ reklamis, gamofenebis, podiumebis mowyoba, marketinguli kvlevebis

gaZliereba warmoebuli saqonlis gavrcelebasa da moxmarebaze.

_xarisxis gaumjobesebis RonisZiebaTa sistemis gaZliereba.

_ safirmo vaWrobis organizeba.

_ Sida da saerTaSoriso bazrebis mudmivi kvleva da mecnieruli analizi,

amasTan, rogorc biZina ivaniSvili miuTiTebs, xelisufleb abizness

yovelmxriv "unda daexmaros bazrebis mopovebaSi" [14].

saWiroa adgilobrivi mewarmeebis pirobebi gauTanbrdes ucxouri

firmebis pirobebs, risTvisac:

_unda Semcirdes sakredito ganakveTis % da miuaxlovdes igi ucxouri

firmebis sakredito ganakveTebs, gamartivdes sabaJo sistema gansakuTrebiT

grenis eqsport_importTan dakavSirebiT;

_ davicvaT Sida bazari ucxoeTis iaffasiani saqonlis didi raodenobiT

Semotanisagan. rogorc es xdeba indoeTsa da zogierT sxva qveyanaSi;

_rogorc aRiniSna, saWiroa marketinguli, sareklamo da sxva RonisZiebebis

gaumjobeseba.

mkvlevarTa mier dadgenilia, rom qveyanaSi samamulo naturaluri

qsovilebis realizacia gaZnelebulia ara misi maRali fasebis da dabali

xarisxis gamo, aramed ucxouri masa nawarmis dompingur fasebSi Semotanis

mizeziT, rac mosaxleobis dabali gadaxdis unarianobis gamo ufro

xelmisawvdomia, vidre qsovilis yidva da Sekerva.

1980_1990 wlebSi saqarTveloSi yovelwliurad iwarmoeboda saSualod

4,0-5,0 milioni metri qsovili, romlis 10-15 % realizdeboda Sida bazarze,

xolo85-90 % yofili sabWoTa kavSiris qveynebSi igzavneboda. miTiTebul

periodSi saqarTveloSi importuli naturaluri abreSumis qsovili ar

Semodioda. amasTan, rogorc sainvesticio programa “abreSumi”-Si iyo

miTiTebuli, q, TbilisSi Catarebulma gamokvlevamdaadastura, rom

gamokiTxulTa 75 % upiratesobas aniWebs qarTul naturalur abreSumis

qsovils, im pirobiT, Tu igi iqneba aragamWvirvale, maRali xarisxis,

xolo qsovilis koloristika da asortimenti iqneba swrafcvalebadi erTi

saxis qsovilis mcire partiebad gamoSvebis principiT.

gamokiTxul qalTa 50 % siamovnebiT SeiZenda naturaluri

abreSumidan damzadebul sacvlebs da a.S.

Page 49: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

49

saqarTveloSi naturaluri abreSumis qsovilebiT (mza nawarmi) bazris

uzrunvelyofis da moTxovnilebis Seswavlis mizniT soliduri muSaoba

Catarda 2011_2015 wlebSi. gamoirkva, rom qveynis (amierkavkasiis) yvelaze

did bazarze _ liloSi naturaluri abreSumis qsovilebi da mza nawarmi

TiTqmis ar aris, an imdenad SezRudulia, rom sarealizacio

fasebisdadgenac ver SevZeliT. analogiuri mdgomareobaa sxva bazrobebsa

da qsovilebis specialur maRaziebSi, vaWrobis dargis gamocdili

specialistebis azriT saqarTveloSi warmoebuli xarisxovani qsovilebis

realizaciis problema ar Seiqmneba.

angariSgasawevia isic, rom globalizaciis pirobebSi adamianuri

resursebis marTvis (HRM) TvalsazrisiT maspinZeli qveynis filialSi

(sawarmoSi), bazrebSi dasaqmebis uzrunvelyofis procesSi ZiriTadi

aqcenti unda gakeTdes oTxi tipis jgufze_qalebze, umciresobaTa

jgufebze, SezRuduli unaris mqone adamianebze da adgilobriv

mosaxleobaze. am TvalTaxedviT meabreSumeoba srulad miesadageba

moTxovnebs da karg SesaZleblobebs qmnis erToblivi sawarmoebis

Camosayalibeblad.

sabazro ekonomikis Semdgom periodSi erToblivi sawarmoebi

Camoyalibda uzbekeTSi_6, azerbeijanSi_1 (muSaobs 3 aTas kacze meti),

saqarTveloSi ki arcerTi da Sedegic saxezea.

mimdinare etapze, Cvens xelT arsebuli masalebis analizi im

daskvnebis gakeTebis safuZvels gvaZlevs, rom msoflio bazarze cocxali

parkis fasi metad arastabiluria, rac ZiriTadad ganpirobebulia imiT,

rom zogierT qveyanaSi (CineTi,TurqeTi) moqmedebs subsidirebis sistema,

zogierTSi Sida bazaris da zogierTSi ki waxalisebis sxva formebi.

saerTaSoriso bazarze 1 kg haermSrali parkis fasi 2008 wels

Sedgenda 2,10 evros, xolo 2014 wels 4,0-5,0 evromde gaizarda, magram aseTi

bazris segmentis dapyroba Zalian Znelia.

1 metri qsovilis fasi ZiriTadad mis saxeobazea damokidebuli.

Cveulebrivad 1 metri sigrZisa da 1,4 metri siganis naturaluri abreSumis

qsovili 15 dolaris farglebSimeryeobs, magram Tu gaviTvaliswinebT, rom

1998 wels qarTuli jiSebis (mziuri-1 da mziuri-2) parkidan moZvelebuli

teqnikiT (gansakuTrebuli teqnologiiT) amoxveuli ZafiT damzadebulma

qsovilma espaneTis xarisxis komitetis umaRlesi jildo _ platinis

varskvlavi daimsaxura, Tanamedrove teqnikis da teqnologiis bazaze

damzadebuli qsovilis damkvidreba saerTaSoriso bazarze savsebiT

realuria.

msoflio bazarze umaRlesi xarisxis (3A) xami Zafis fasi 45-55

dolaris farglebSi meryeobs, Tumca aseTi bazris mopoveba aqac

gaZnelebulia da mxolod meabreSumeobis stabiluri qveynebisaTvis aris

Page 50: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

50

xelmisawvdomi. saerTod ki 1 kg xami abreSumis Zafis fasi 35_40 dolaris

farglebSi meryeobs, rac Zalian dabalia. am fonze metad sainteresoa is,

rom saqarTveloSi gavrcelebuli TuTis abreSumxvevias (mziurebis da

diRmurebis jgufebi) parkidan miRebuli xami abreSumis Zafi xasiaTdeba

gamorCeuli TvisebebiT da gamoiyeneba elituri qsovilebis dasamzadeblad,

romlis realizacia problemebTan ar iqneba dakavSirebuli. saqme imaSia,

rom qarTuli abreSumi xasiaTdeba gansakuTrebuli TvisebebiT, bzinvarebiT

da “abreSumis sxiviT”, romelic Tavidanve gamoarCevs mas sxva qveynebSi

warmoebuli abreSumis Zafisa da qsovilisagan. gasaTvaliswinebelia isic,

rom saqarTveloSi dam,zadebuli xami Zafi mTlianad eqvemdebareba

safabriko gadamuSavebas da masze moTxovnileba sistematurad izrdeba.

Cveni SexedulebiT, sainvesticio programis pirvel etapze warmoebul

xam Zafs (misi raodenobrivad simciris gamo) ZiriTadad eqneba Sida

mixmarebis xasiaTi kustaruli warmoebis CaTvliT, xolo meore etapze

unda vibrZoloT saerTaSoriso bazris segmentis dasakaveblad.

aRniSnulidan gamomdinare mxolod warmodgenili masalebiT

davkmayofildebiT [6].

Tavi 6. riskis faqtorebi

meabreSumeobis damaxasiaTebeli Taviseburebebidan gamomdinare misi

sameurneo Sedegebze riskebis gavlena gansakuTrebiT maRalia.

riskebi Tavisi bunebidan gamomdinare SeiZleba daiyos Semdegnairad:

_ teqnologiuri, bunebrivi da Sereuli;

_ sawarmoo;

_ stiqiur-forsmaJoruli;

_ profesionaluri:

_ investiciuri da a.S.

praqtikulad riski warmoadgens prognozs, romelic ganisazRvreba,

rogorc absolutur ise SefardebiT, fizikur (materialur-nivTobriv) an

RirebulebiT gamoxatulebaSi.

riskis faqtorebTan dakavSirebuli danakargebi SeiZleba daiyos

materialur, SromiT, finansur, droiT, adamianis janmrTelobisaTvis

saziano_saWie binebis formaliniT damuSaveba, sanergeebSi Sxamqimokatebis

moxmareba da papilonaJis gamoxatulebaSi. meabreSumeobaSi dasaqmebuli

femerebisaTvis, riskis marTva gulisxmobs ara maT Tavidan acilebas,

aramed problemisadmi sworad midgomas da misive mavne moqmedebis

minimumamde Semcirebas, ekonomikurad misaReb donemde dayvanas, am mizniT

gaweuli xarjebi naklebi unda iyos misi SemcirebisaTvis dagegmil

xarjebTan SedarebiT (saWie binis dezinfeqcia, grenis celilaruli Tu

Page 51: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

51

Termuli meTodiT damuSaveba da damzadeba, stimulatorebis gamoyeneba da

a.S.).

aRniSnul problemasTan dakavSirebuli masalebis analizisa da Cveni

dakvirvebis safuZvelze gamoikveTa riskis iseTi faqtorebi, romelTa

gauTvaliswinebloba winamdebare proeqtis ganxorcirlebas Seuqmnis

seriozul safrTxes. esenia:

dabrkolebebi finansur uzrunvelyofaSi;

marketinguli samsaxuris ar arseboba an mouwesrigebloba;

daraionebuli TuTis jiSebiT gaSenebuli saTesle, sadede da

sadede-sakalme plantaciebidan damzadebuli TuTis Teslis da

samynobi masalis (kvirtis) ar arseboba.

TuTis rekomendebuli jiSebis, hibriduli Teslnergis, namyeni

sakuTarfesviani da hibriduli nergis ar arsebobis an ukmarisobis

SemTxvevaSi dauraionebuli jiSebis (hibridebis) gavrceleba da

gansakuTrebiT ucxoeTidan Semotana. miuRebelia ucxoeTidan hibriduli

nergebis Semotana, TuTis foTlis sixuWuWis gavrcelebis zonaSi gamocdis

gareSe. aseTi faqti moxda 2016 wels (100aTasi Ziri hibriduli nergis

Semotana), rac SeiZleba dargisaTvis savalalo SedegiT damTavrdes.

_ arsebuli jiSiani TuTis nargaobis gaaxalgazrdavebisa da ujiSo

TuTis mcenareTa varjSi jiSiani kvirtiT gadamynobis SeuZlebloba an

xangrZlivi droiT Seferxeba;

_ TuTis sanergeebis da plantaciebis damuSavebisaTvis saWiro teqnikis

arqona da mineraluri sasuqebis gamoyenebis rekomendebuli dozebis

daucveloba, gansakuTrebiT daavadebis gavrcelebis zonaSi;

_ regionSi, raionSi, msxvil fermerul meurneobebSi TuTis 3-5

rekomendebuli jiSis gauvrcelebloba;

_ TuTis abreSumxvevias dauraionebeli jiSebis gavrceleba;

_ celularuli meTodiT damzadebuli Semowmebuli grenis Secvla sxva

meTodiT damzadebuli Seumowmebeli greniT;

_ sainkubacio kamerebis agrowesebis moTxovnaTa Sesabamisad mouwyobloba

an kvlificiuri inkubistis uqonloba;

_ saWiro raodenobiT formalinis, gogirdis, kiris, safeni da gadasayvani

qaRaldis, xelovnuricaxebis (an bunebrivi caxebis droulad

moumzadebloba) da sxva masalebis arqona an ukmarisoba. dezinfeqciis

Cautarebloba an uxarisxod Catareba;

_ Seferxebebi TuTis abreSumxvevias sakvebiT momaragebis saqmeSi;

_ mcire meqanizaciis teqnikuri saSualebebis (foTolsaWreli,

ylortgamcleli, parksaxvewi), xelovnuri caxebis uqonloba da

rekomendebuli mcenareebidan bunebrivi caxebis damzadebis vadebis

darRveva;

Page 52: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

52

_ TuTis Teslis, samynobi masali da grenis sadazRvevo maragis (10%)

Seqmnis ugulebelyofa;

_ parkis pirveladi damuSavebis manqanebis arqonis SemTxvevaSi simpleqsis

tipis saxmobi danadgarebis mouwesrigebloba an ukmarisoba. aRniSnulis

mizeziT 2010 wels 1384 kg parki manqanebis SesaReb saamqroSi gamoaSres

(Telavi);

_ Zafis amosaxvevi Tanamedrove manqana_danadgarebis uqonloba an

ukmarisoba;

_ TuTis daavadeba foTlis sixuWuWis gavrcelebis zonaSi erTi da igive

nargaobidan damzadebuli FfoTliT ganmeorebiTi gamokvebis Catareba,

azotovani sasuqebis gazrdili dozebiT gamoyeneba, xSiri morwyva da a.S.

- meabreSumeobis maprofilebel dargebTan racionaluri SeTanwyobis

principiT;

_ soflis pira tyeebis, qarsafarebis, baR-venaxebis Sewamvlis zonaSi

arsebuli TuTis nargaobidan rekomendebuli vadebis darRveviT foTlis

damzadeba-sakvebad gamoyeneba da a.S.

_ fermeri, investori guldasmiT unda gaecnos riskis faqtorebis

moqmedebis mosalodnel Sedegebs da gadadgas ekonomikured gamarTlebuli

nabiji.

literaturuli monacemebis mixedviT riskis Sedegebis da albaTobis

raodenobrivi Sefaseba SeiZleba movaxdinoT Semdegi maCveneblebis

mixedviT [15]

cxrili 6.1.

# riskis saxeoba Sedegebi da albaToba 1. minimaluri “mwvane” riskis

are SesaZlo danakargebi meryeobs dagegmili mogebis 10-25%-is farglebSi.

2. misaRebi+dasaSvebi (“yviTeli)” riskis are

SesaZlo danakargebi meryeobs dagegmili mogebis 26_50%-is farglebSi

3. kritikuli riskis are SesaZlo danakargebi meryeobs dagemili mogebis 51_75 %-is farglrbSi.

4. dauSvebeli “wiTeli” riskis are

SesaZlo danakargebi meryeobs dagegmili mogebis 76-100%-is farglebSi

aRniSnulidan gamomdinare naTelia, rom foTlis sixuWuWis

gavrcelebis zonaSi riskis faqtorebisadmi gansakuTrebiT faqizi midgomaa

saWiro. sadReisod, dasvleT saqarTveloSi gasavrceleblad

daraionebulia TuTis jiSebi (iveria, Tbilisuri, kolxeTi, oSama,

nezumigaesi da sxva), magram sadede_saTesle da sadede_sakalme nargaobis

simciris gamo, Zalze SezRudulia saWiro raodenobis Teslisa da

samynobi masalis damzadeba. amasTan miTiTebul raionSi gvxvdeba

dauraionebeli, garegnulad jansaRi (araeqsploatirebuli) TuTis

Page 53: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

53

mcenareebi, saidanac SesaZlebelia kalmebis (kvirtebis) damzadeba, magram

Seumowmeblad amis gakeTeba dauSvebelia, es “wiTeli” riskis areSi

moxvedras niSnavs, saqme imaSia. rom aseT gaumarTlebel riskze wasvla

didi xnis (6-8 wlis) Semdeg iCens Tavs da ukiduresad Seaferxebs dargis

reabilitacias. amasTan yoveli ha plantaciis gaSenebasTan dakavSirebiT

umiznod daikargeba 1111 Ziri TuTis namyeni nergi,

plantaciis gaSenebasa da eqsploataciaSi Sesvlamde movlaze (12

kacdRe X 5 welze) gaweuli SromiTi (pirdapiri) danaxarjebi daaxloebiT

100 kac/dRe, 180 litri dizelis sawvavi (36lX5), 1,0 tona (34%-iani)

azotovani, 1,0 tona (18 %-iani) fosforovani da 0,3 tona kaliumiani sasuqi.

amas daemateba transportirebisa da daavadebuli mcenareebis amoZirkvis

xarjebi da rac mTavaria gaxangrZlivdeba dargis reabilitaciisaTvis

gankuTvnili dro.

analogiuri viTareba SeiZleba Seiqmnas hibriduli nergebisa da

gaaxalgazrdavebuli mcenareebis varjSi gadamynobis SemTxvevaSic.

gansakuTrebuli sifrTxilea saWiro, TuTis abreSumxvevias

gamokvebasTan dakavSirebuli riskis faqtorebis mosalodneli uaryofiTi

Sedegebis SemcirebasTan dakavSirebiT.

TuTis abreSumxvevias warmatebiT gamokveba didad aris damokidebuli

sadezinfeqcio samuSaoebis droulad da xarisxianad Catarebaze.

erTi kolofi abreSumis Wiis gamosakvebad farTobis dasamuSaveblad

saWiro 2 litri formalinis xsnaris sabazro Rirebuleba seadgens 7,0

lars, xolo dezinfeqciis Catarebis danaxarjebi 10 laris farglebSi

meryeobs.

meabreSumeebi arc TuU iSviaTad, im albaTobis gaTvaliswinebiT, rom

maTTan ar gaCndeba daavadeba, gamokvebas iwyeben dezinfeqcia Cautarebel

SenobaSi, rac xSirad katastrofuli SedegiT mTavrdeba. es imas niSnavs,

rom meabreSumem dezinfeqciis CautareblobiT gaakeTa 15-17 laris

ekonomia, xolo izarala 550_600 lari. amasTan, mniSvnelovnad

gaurTuldeba momavali wlis gamokvebis Catarebis saimedooba da xeli

Seewyoba garemos gaWuWyianebas.

aRniSnulidan gamomdinare, meabreSumeobaSi muSaoba unda warimarTos

mxolod “mwvane” riskis aresa da aucileblobis SemTxvevaSi misaRebi

“yviTeli” riskis ares farglebSi.

Tavi 7. finansuri gegma

finansuri gegmis amocanaa, fuladi nakadebis analizis safuZvelze

gansazRvros proeqtis miznebis Sesrulebis SesaZleblobebi da

ekonomikuri efeqtianoba. gvaCvenebs kapitaluri dabandebisa da sxva

Page 54: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

54

danaxarjebis amogebis dros da raodenobas, rac investors samomavlo

saqmianobis ukeTesi variantis arCevis SesaZleblobas aZlevs. amasTan,

angariSi unda gaewios saqmianobis samomavlo perspeqtivas da marto erTi-

ori wlis SedegebiT ar unda gansazRvros proeqtis sicocxlisunarianoba.

meabreSumeobaSi, fuladi Semosavlis ZiriTadi wyaroa grenis,

cocxali da haermSrali parkis realizaciiT miRebuli Semosavali. Tumca

yuradRebis gareSe ar unda davtovoT unarCeno teqnologiebis sikeTe. ase

magaliTad 100kg cocxali parkis amoxvevis Sedegad darCeba 30kg Wupri,

romelic saukeTeso sakvebia meliebisaTvis da saukeTeso

nedleuli_parfiumeriaSi gamosayeneblad.

perse da arastandartuli parkis, napertyulis da sxva Tanamdevi

produqciis miznobrivi gamoyeneba advilad gansaxorcielebeli da

rentabelobis amaRlebisaTvis mniSvnelovani RonisZiebaa.

meTuTeobaSi Semodgomaze gauxeSebuli foTlis mecxoveleobis

aratradiciuli sakvebis (nekeri) gamoyeneba, romelic metad maRali

rentabelobiT gamoirCeva, aseve Zvirfasia nayofi, romlis didi nawili

umiznod ikargeba.

aRniSnulidan gamomdinare, safinanso gegmis Sedgena aucileblad

iwyeba ZiriTadi da Tanamdevi produqciis realizaciis saprognozo

maCveneblebiT da mTavrdeba saboloo Sedegebis CvenebiT-proeqtis

sicocxlisunarianobis damtkicebiT.

meabreSumeobis calkeuli sferoebis finansuri mdgomareoba

gamoixateba ekonomikur maCvenebelTa erTiani sistemiT, romelic

srulyofilad asaxavs safinanso dokumentis_balansis struqturas. aq

mravali maCvenebelia gaTvaliswinebuli, Tumca ekonomistebi praqtikulad

iyeneben im ganmsazRvrel maCvenebels, romelic srul suraTs warmoadgens.

naSromSi ar warmovadgineT dafinansebis saxeebi (sakuTari,nasesxebi),

rasac investori gansazRvravs sakuTari SexedulebiT. amasTan

warmodgenilia pirveli etapis bolo, 2021 wlis safinanso Sedegebi, xolo

sawarmoo maCveneblebi mTeli periodisaTvis (2017_2026 w.w.) SedarebiT

sizustiT aris gaTvaliswinebuli.

Cveni SexedulebiT, meabreSumeobis reabilitacia_aRorZinebiT

dainteresebul investors swored es nawili ainteresebs, radgan naTlad

ikveTeba SenarCunebisaTvis saWiro naRdi fulis odenoba, rac unda Caidos

warmoebaSi, ris mogeba iqneba mosaloneli da rodis_pirvel wlebSi da

momdevno wlebSi.

Catarebuli muSaobis Sedegobrivi maCvenebeli warmodgenilia daskvniT

nawilSi, rac srulyofil suraTs qmnis samomavlod dargis

aRorZinebisaTvis.

Page 55: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

55

cxrilSi motanili masalebis analizi gviCvenebs, rom proeqtis

ganxorcielebis pirvel etapze mdgomareoba arc Tu saxarbieloa, magram

ganadgurebuli sakvebi bazis aRdgenis, axali maRalproduqtiuli jiSebis

(hibridebis) uaxlesi teqnologiebis danegvis da marketinguli saqmianobis

Tanmimdevruli gaumjobesebis kvalobaze viTareba icvleba da

rentabelobis maCveneblebic izrdeba.

Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili

meabreSumeobaSi Seqmnili urTulesi viTarebis gaTvaliswinebiT

“meabreSumeobis reabilitacia_aRorZinebis sainvesticio proeqti da

kooperativi “saCino” vanis raionSi” naTlad aris gadmocemuli

gansaxorcielebel RoniZiebaTa sistema, Sesrulebis mosalodneli

ekonomikuri Sedegebi da ZiriTadi maCveneblebi.

naSromSi gaanalizebulia 1990-iani wlebis Semdgom periodSi TuTis

sargavi masalis, grenis, parkis da saboloo produqciis warmoeba

Sewyvetilia, ukiduresi naklebobaa gamocdili praqtikos meabreSumeebisa

da specialistebis, mecnieruli kadrebis. rogorc aRiniSna dargi xelaxla

unda Camoyalibdes, sainvesticio proeqtis Sesrulebis interesebidan

gamomdinare, pirvel etapze gaviTvaliswineT arsebuli SesaZleblobebi,

SemdgomSi ki uaxlesi teqnikisa da teqnologiis pirobebSi, advilad

misaRwevi da Sesruleba garantirebuli iqneba, misi Sesrulebis dasturia

warmoebis programis minimizacia, danaxarjebis maqsimizacia da mewarmis

gankargulebaSi arsebuli sawarmoo potenciali. gaTvaliswinebulia

agreTve dargis mecnierebis dRevandeli SesaZleblobebi da a.S.

produqtis gasaRebis problema gaTvaliswinebulia pirveli

etapisaTvis adgilobrivi bazari, xolo warmoebis gazrdis da

momZlavrebis Semdeg_saerTaSoriso bazris segmentis dauflebisaTvis

brZola iqneba saWiro Sesabamisi uwyebebis daxmarebiT. amasTan,

danaxarjebisa da produqciis realizaciis fasebi, inflaciis SesaZlo

donidan misadagebulad aris gaTvaliswinebuli.

meabreSumeobis mowinave qveynebsa da maRalganviTarebuli sabazro

ekonomikis pirobebSirentabeloba mudmivi danaxarjebis mimarT misaRebia

12-15%-mde, magram Cvens SemTxvevaSi minimaluri maCvenebelia

gaTvaliswinebuli, Tumca produqciis warmoebis gadidebis da teqnikuri

da teqnologiuri aRWurvilobis kvalobasTan dakavSirebiT efeqtianobis

maCvenebeli Sesabamisad gaizrdeba.

Page 56: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

56

naSromSi Tanmimdevrulad ari warmodgenili produqciis saxeebis

mixedviT Teslnergi, hibriduli, namyeni da sakuTarfesviani nergi, TuTis

nargaobis gaSenebis, cocxali da haermSrali parkis, Zafis amoxvevis

warmoebis maCveneblebi. amasTan, SekumSulad, literaturuli masalebis

gaTvaliswinebiT aris warmodgenili saboloo produqtis (qsovili,

kustaruli nawarmi) zogadi maCveneblebi.

cxrilSi 8.1. warmodgenilia sakvebi bazis ganmtkicebis safuZveli-

sanerge meurneobis gaSenebis, movlis, produqciis warmoebisa da

ekonomikuri maCveneblebi. cxrilSi motanili masalebidan Cans, rom

sanergis racionaluri warmoebis pirobebSi rentabeluri iqneba, magram

gansakuTrebiT momgebiania da saintereso investorebisaTvis

sakuTarfesviani da hibriduli nergebis warmoeba. bunebrivia, hibriduli

nergebi, upiratesad unda gavavrceloT calkemdgomi (xazobrivi)

mcenareebis saxiT SemdgomSi maRalproduqtiuli gamZle jiSebis kvirtis

gadamynobiT.

SuamTis sanerge meurneobaSi 2021 wels sanergis mowyoba,

produqciis warmoeba, Semosavali da ekonomikuri efeqtianoba1

cxrili 8.1.

#

maCveneblebi

zomis erTeuli

saTesi

erTwliani standartuli

nergi

hibriduli

namyeni

sakuTar fesviani

1. warmoebuli produqcia

Ziri 16000 3550 10450 9500 _

2. Semosavali lari 1600 3900 25900 23730 55130 3. danaxarjebi lari 898 2472 23754 20057 47181 4. balansi lari 702 1428 2146 3673 7949 5. rentabeloba % 40,0 60,0 9,0 18,0 16,8

1. gaTvaliswinebulia TuTis erTwliani hibriduli, namyeni da

sakuTarfesviani standartuli nergi.

2. aq gaTvaliswinebulia erTi da imave nakveTze namyeni nergebis

gamozrdis paralelurad darCenili hibriduli nergebi, magram

specialurad am mizniT gaSenebul saZireTa nakveTidan miRebuli

hibriduli nergebis (30-32 aTasamde Ziri) rentabeloba Seadgens 120 %-s

(ix. cxrili 2.6).

Page 57: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

57

TuTis abreSumxvevias parkis, xami Zafis, qsovilis warmoeba

(2021 wels) da ekonomikuri efeqtianoba

cxrili 8.2.

# maCveneblebi zomis erTeuli

cocxali parki

haermSrali parki

xami Zafi

qsovili s u l

1. warmoebuli produqcia

kg 4160 1600 460 _ _

2. miRebuli Semosavali

lari 45500 48000 62480 _ 156180

3. danaxarjebi lari 44432 49640 43802 _ 137874

4. balansi lari 1068 - 1640 18678 18307 5. rentabeloba % 2,0 - 1640 29,5 _ 11,0 1. SeniSvna: 1kg Zafis fasi aRebulia 60 kolofiX2,30 larze, Seadgina

460 X 136=62480 lari.

rogorc cxrilSi motanili masalebidan Cans meabreSumeobis

mdgo,areoba rTulia, Tumca gasakviri arc aris, radgan TiTqmis 20 welze

metia upatronodaa mitovebuli da Tavidan viwyebT aRorZinebas. miuxedavad

amisa, pirveli etapis bolo Sedegebi damakmayofilebelia, xolo momdevno

wlebi TandaTan warmatebuli iqneba. pirveli etapis pirvel wels

warmoebuli iqneba 4160 kg cocxali parki, xolo mogeba-1068 lari, rac

savsebiT misaRebia. dargis reabilitacia_aRorZinebis periodSi mTavaria

ara maqsimaluri mogeba, aramed ojaxuri, Sromis Cvevebis gamomuSaveba,

sazogadoebriv SromaSi monawileoba, adaptacia da axali samuSao

adgilebis Seqmna.

sadReisod Seqmnili biTarebiT, haermSrali parkis TviTRirebuleba

metimetad maRalia, magram dasaxul RonisZiebaTa ganxorcielebiT igi

Semcirdeba da mogebis done 20 %-s gadaaWarbebs.

dasasruls, Semajamebel cxrilSi 8.3. motanili masalebi

meabreSumeobis reabilitacia_aRorZinebis survils gagvimtkiceben. Cveni

gaangariSebiT sainvesticio programis mTel periodSi meabreSumeobis

sistemis (qsovilisa da kustaruli nawarmis gareSe) yvela sfero metad

sainteresoa da organizebulad muSaobis (dargebis racionaluri

SeTanawyoba, sakuTarfesviani nergebis warmoeba da a.S.) SemTxvevaSi

normaluri mogeba garantirebuli iqneba.

cxrilSi 8.3. motanili masalebis analizidan gamomdinare eWvgareSea,

rom meabreSumeoba Rirseul adgils daikavebs raionis soflis meurneobis

mravaldargovan sistemaSi.

Page 58: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

58

meabreSumeobis saerTo produqciis warmoeba (qsovilisa da kustaruli

nawarmis gareSe) da ekonomikuri efeqtianoba (dargobrivi biujeti)

cxrili 8.3.

# 1.

maCveneblebi

zomis erTeuli

meabreSumeoba (saboloo produqti-qsovilisa da kustaruli nawarmis gareSe s u l

meTuTeoba (sanerge

meurneoba)

meabreSumeoba- cocxali da haermSrali parkis warmoeba da xami Zafi

miRebuli Semosavali

lari 226942 55130 156180

2. danaxarjebi lari 180115 47181 137874 3. balansi lari 46827 7949 18307 4. rentabeloba % 20,0 16,8 13,0

daskvnebi

vani (saCino) meabreSumeobis gavrcelebis uZvelesi adgilia, igi

yovelTvis warmoadgenda mosaxleobis dasaqmebis ZiriTad sferos da

fuladi Semosavlis mniSvnelovan wyaros. kargad iyo ganviTarebuli

meabreSumeobis sakvebi baza da abreSumis kustaruli warmoeba.

TuTis daavadeba FfoTlis sixuWuWis gavrcelebamde (1964 w.) raionSi

iyo 178,0 ha TuTis plantacia da 314,0 aTasi Ziri erTeuli nargaoba, rac

sakmarisi iyo 200 tonamde parkisa da 15000 kolofi grenis warmoebisaTvis.

sadReisod raionis mTel teritoriaze gafantulia mxolod 8,5 aTasamde

Ziri erTeuli nargaoba, rac Wiis gamokvebis Catarebis dawyebis

SesaZleblobasac saTuod xdis. amasTan, ganadgurebulia mTeli

infrastruqtura da dargi Tavidanaa Camosayalibebeli.

Seqmnil viTarebaSi, raionis xelmZRvaneloba dainteresda dargis

rebilitacia-aRorZinebiT, rac uaRresad saintereso wamowyebaa.

_dargis aRdgeniT SesaZlebeli gaxdeba soflis mosaxleobis masobrivi

dasqmeba, sasoflo-sameurneo savargulebisa da SromiTi resursebis

racionaluri gamoyeneba, meabreSumeTa ojaxuri biujetis ganmtkiceba,

migraciuli procesebis Seneleba, ekologiuri garemos gaumjobesebis

xelSewyoba da a.S.

TuTis abreSumxvevias axali jiSebis warmoebaSi gavrceleba

(gansakuTrebiT 25 wliani “Sesvenebis” Semdeg) metad saTuT midgomas

Page 59: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

59

moiTxovs. saqarTveloSi sadReisod dapatentebuli jiSebidan upiratesi\oba

unda mieniWos diRmurebis jgufs (diRmuri-1, diRmuri-2), xolo

maRalproduqtiuli jiSebis_mziuri-1 da mziuri-2 gamocdis gareSe (igi

dapatentebulia qarTlis regionosaTvis) gavrceleba vanis raionSi ar unda

moxdes.

investorma, parkis saerTaSoriso bazris koniuqturidan gamomdinare

importuli da adgilobrivi grena mkacrad unda Seamowmos yvela

sameurneo niSanTvisebis mixedviT, magram gansakuTrebuli yuradReba

unda mieqces iseTi grenis SerCevas, romelTa gamokvebis xangrZivoba

meryeobs 25_27 dRis farglebSi. amasTan, marTalia ucxoeTidan

Semotanili grena sertificirebulia, magram winaswari gamocdis

gareSe maTi gavrceleba mainc sarisko saqmea.

meabreSumeobis produqciis warmoebis ZiriTadi organizaciuli

forma iqneba sxvadsxva doneze Seqmnili kooperativebi da

amxanagobebi (Tavi 3). kooperativebis (gaerTianebebis) iniciativiT

unda Seiqmnas teritoriuli integrirebuli sawarmoebi (sakarmidamo

meabreSumeoba+ grena, Zafis amoxveva) realizaciidan miRebuli

Semosavlis nawilis meabreSimeebze gacemis gziT.

mimdinare etapze, kooperativebis (gaerTianebebis) saqmianoba, parki

warmoebis gadidebasTan SedarebiT ufro Zneli mosagvarebeli iqneba

misi damzadebis, gadamuSavebis da realizaciis problema. amitom,

kooperativebSi dargis specialistebTan erTad bazris koniuqturis

mcodne menejeric unda monawileobdes.

pirvel etapze, meabreSumeobis reabilitaciis upirveles amocanas

Seadgens sakvebi bazis ganmtkiceba, risTvisac aucilebelia:

mkacrad davicvaT TuTisa da abreSumxvevias dapatentebuli jiSebis

gavrceleba.

dRemde SemorCenili jiSiani TuTis nargaobis gaaxalgazdaveba

agrowesebis mixedviT da ujiSo TuTis nargaobis varjSi,

dapatentebuli jiSis (3-4 mainc) kvirtis (kalmiT) gadamynoba.

upiratesad unda gaSendes erTeuli (xazobrivi) nargaoba namyeni da

SerCeuli hibriduli nergebiT, SemdgomSi misi jiSiani kvirtiT

gadamynobis pirobiT.

pirvel etapze, meabreSumeobis reabilitaciis upirveles amocanas

Seadgens sakvebi bazis ganmtkiceba, risTvisac aucilebelia:

mkacrad davicvaT TuTisa da abreSumxvevias dapatentebuli jiSebis

gavrceleba.

dRemde SemorCenili jiSiani TuTis nargaobis gaaxalgazdaveba

agrowesebis mixedviT da ujiSo TuTis nargaobis varjSi,

dapatentebuli jiSis (3-4 mainc) kvirtis (kalmiT) gadamynoba.

Page 60: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

60

upiratesad unda gaSendes erTeuli (xazobrivi) nargaoba namyeni da

SerCeuli hibriduli nergebiT, SemdgomSi misi jiSiani kvirtiT

gadamynobis pirobiT.

plantaciebi unda gaSendes (59 ha) mcire zomis saSualo Stambiani

nargaobiT fermerTa da sxva miwaTmosargebleTa sakarmidamo

nakveTebze, rigTaSorisebSi zonisaTvis rekomendebuli kulturebis

moyvanisa da Semodgomaze gauxeSebuli foTlisagan

mecxoveleobisaTvis arastandartuli sakvebis (nekeri)

warmoebisaTvis [3].

ujiSo TuTis mcenareebis varjSi sanergeSi mynobisa da

Termomoedanze kalmebis dafesvianebis mizniT unda moiZion quTaisis

meabreSumeobis zonalur sacdel sadgursa da adgilze SerCeuli

mcenareebidan aRebuli kvirtis (kalmebis) gamoyenebiT. amasTan, unda

moewyos sakalme sadede plantacia adgilobrivi moTxovnilebis

saWiroebisaTvis.

gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs sakuTarfesviani nergebis

gamozrdis yvela meTodis gamoyenebas upirvelesad bunebrivad Tbili

wylebis bazaze, ise rogorc meore Tavis 2.1.4 qveTavSi Aaris

miTiTebuli. amasTan:

1. aucileblad migvaCnia momdevno wlidanve moewyos Tundac mcire

zomis (50-100kvm farTobi) Termuli moedani da dairgois mxolod

rekomendebuli jiSebi (iveria, Tbilisuri, oSima, nezumigaesi,

quTaTuri, q2uTaisuri -1 da a.S.) da raionSi SerCeuli mcenareebidan

(sacdelad) aRebuli kalmebi samomavlod gavrcelebis mizniT.

2. momdevno wlebSi unda gafarTovdes sakuTerfesviani nergebis

warmoebis mcire “industria”, rac Zalian daaCqarebs dargis

aRorZinebas.

daavadeba foTlis sixuWuWis gavrcelebis zonaSi

jerjerobiT miuRebelia ganmeorebiT gamokveba saerTod da

gansakuTrebiT erTidaimave mcenaris meoradi eqspluatacia;

meabreSumeobis aRorZineba, axali samuSao adgilebis

Seqmna, mosaxleobis adgilze damagreba da mZime

ekologiuri pirobebis Semsubuqebis interesebi dRis

wesrigSi ayenebs mini sagrenaJo qarxnis aRdgenas da

meabreSumeobasTan dakavSirebuli kustaruli warmoebis

saamqros Camoyalibeba.

Page 61: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

61

literatura

1. Н. Шавров - Описание Кавказского Шелководства, Тифлис, 1891, стр, 34;

2 ვახუშტი ბაგრატიონი- აღწერა სამეფოსა საქართველოსა, თბილისი 1941, გვ.145, 445;

3. g. nikoleiSvili, g. jafariZe, T. kunWulia, e. SafaqiZe - rekomendacia

“Semodgomaze gauxeSebuli TuTis foTlidan mecxoveleobis

aratradiciuli sakvebis (nekeri) damzadebis SesaZlebloba, teqnologiebi

da ekonomikuri efeqtianoba”. saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa

akademia, Tbilisi 2014, 16 gv;

4. p. kakabaZe_ uZvelesi qarTuli qalaqi . “sabWoTa xelovneba” #5, 1959;

5. gazeTi “iveria” 1900 weli #210, 20 seqtemberi gv. 2-3;

6. gazeTi “Sroma” .... weli #26 gv. 3.

7. libixi - meabreSumeobis samecniero-kvleviTi institutis angariSi.

meabreSumeobis gaadgileba saqarTvelos ssr. 1936 weli, tomi II, gv. 76;

8. saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros

industriuli ganviTarebis biznes modeli _ “abreSumis saxli” abreSumis

warmoebis SesaZleblobis da bazris kvleva, Tbilisi, 2016;

9. meabreSumeobis integraciis ekonomikuri efeqtianoba da misi

reabilitacia-aRorZinebis rekomendaciebi. saqarTvelos soflis meurneobis

saministro, saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademia,

Tbilisi, 2016.

10. g. nikoleiSvili, e. SafaqiZe, v. sanadiraZe - meabreSumeobis integraciis

ekonomikuri efeqtianoba da misi reabilitacia_aRorZinebis rekomendaciebi.

saqarTvelos soflis meurneobis saministro, saqarTvelos soflis

meurneobis mecnierebaTa akademia Tbilisi, 2016;

11. g. nikoleiSvili, e. SafaqiZe _ “meabreSumeoba_Savi, kaspiis zRvebis da

centraluri aziis regionis qveynebis (BACSA) saerTo sazrunavia,

monografia, Tbilisi, 2014, gv.130;

12. g. nikoleiSvili, e. SafaqiZe, n. baramiZe - pirvel or asakSi TuTis

abreSumxvevias centralizebuli gamokveba (rekomendacia), ssmm akademia,

Tbilisi, 2014;

13. gazeTi "rezonansi" 20 ivlisi, 2016 weli;

14. saerTo gazeTi, #35, 21 seqtemberi, 2016;

15. o. qeSelaSvili _ riskis marTva fermerul meurneobebSi, Tbilisi, 2009;

16. g. nikoleiSvili, e. SafaqiZe _ ”saqarTvelos meabreSumeobis problemebi,

reabilitacia-aRorZineba”. saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa

akademia, monografia, 2016;

17. meTuTeobis da meabreSumeobis agrowesebi. Tbilisi, gamomcemloba

“saqarTvelo”, 1976;

Page 62: MEABmeabreSumeobis reabilitacia- aRorZinebis sainvesticio ... · Tavi 7. finansuri gegma 53 Tavi 8. sainvesticio proeqtis daskvniTi nawili 55 daskvnebi 58 literatura 6 1 . 4 avtorebisagan

62

18. g. nikoleiSvili, g. jafariZe, e. SafaqiZe, T. dalaliSvili, n. baramiZe, e.

WolaZe - “sainvestivio proeqti meabreSumeobis sakvebi bazis, parkis

warmoebis da kustaruli rewvis etapobrivi aRdgena xonis raionSi".

saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademia, Tbilisi, 2014, gv.51.