Hayat ve Hakikat

N SZ Bu kitap; (Hakikat lmi) adl 16 nc kitabn mnase-

betli hadiseler ve misallerle izah ve devamndan ibarettir. O ilmin mahiyet ve hakikati ki Mukaddes kitaplar

muhteviyat ve ark ile Garp hikmet ve hakikat adamlar- nn izahlar ile 16 nc kitapta grlmt. Bu kitapda ha- yatn zuhurundan itibaren cereyanndaki safhalar, hadise- leri bir silsile halinde gzden geirerek sebep ve hikmet- leri zerinde tetkikler, tahliller yapmak ve hissemize d- en icablar hakknda fikir edinmek ve netice itibarile bu ilmin tetebbn kolaylatrmak, semere ve faydalarn gz nne koymak istyorum. Bunun iin de her bahsi hlsa ve z olarak ele alyorum. Birbirine bititirerek ona bir ekil vermek istiyorum. Ve misallerle ve istinad ettii mukaddes vesikalarla ereveliyerek hakik mahiye- tni gstermek istiyorum. te bu kitab onun iin yaz- yorum ve 16 nc kitabn devam sayyorum.

_____

mer Fevzi Mardin

4

Allah ve Hayat ____

Hayat ve Hareket

Kurn- kermden : . (3 Al umran 180(2)) : O bizatihi ve minelezel Haydr. . Yani: Allah kendiliinden ve ezelden yaayandr.

mdi : Hayat kadimdir. Hareket hadisdir. Hayat ezel ve ebe-

ddir. Zira hayat Allah ile mevcut ve kadmdir. Fakat ha- reket ve faaliyet hilkat ile zahir ve cardir.

Hakikat lmi kitabnda grld gibi bu lemler yok iken Allah bizatihi vard. O zaman lem mevcud olmad iin hareket dahi yoktu. Netekim bu esasta lhiyetin hil- katten evvelki haline mertebei ahaddiyeti deniyordu. Ve hilkat; Allahn mertebei vahidiyete tenezzl ile balyor- du. Ve bu bahse (tenezzlt) bahsi deniyordu. te imdi Allahn mertebei vahidiyyete tenezzlnden sonraki faali- yetine ve lemde zuhur eden hayat ve harekete ait bahis- lere bir tertip dahilinde giriyoruz.

Ahadiyet ve Vahidiyyet mertebeleri Ulhiyyet mertebelerinden Ahadiyet; skn devrine,

Vahidiyyet ise hareket mebdeine iarettir. Zira hilkatin mebdei bu mertebeden balyor. O halde bilcmle mah- lkat iin Allah ile mnasebet ve mahlk ile muamelt (vahidiyyet birlik) mefhumuna istinad ediyor. Binaena- leyh (birlik) her eyin esasdr. Ve bu esas; her eyin birliini iktiza ettirmektedir.

5

Yani var edenim birlii; var olanlarn birliini zarur klmaktadr. te tasavvufun istinad ve istihdaf ettii (vah- deti vcd) bu manadadr.

mam Ali efendimiz buyurmular ki: lim bir nokta idi, bilmeyenler onu oalttlar. Yani : limde gaye bir hakikatin tavzihi idi. Bu hakikati an-

lamyanlar esas fikri dattlar. Dier bir tarif ile : Matlp olan ilim Halikn ve Halkn vcdunda mahl-

kun birliini bilmekti. Bunda gaflet edenler; bir olan var- l oalttlar. Hakikatten uzakladlar. Ve tefrikalara yol atlar.

te bu birlik esasna dayanan ve birlii hedef tutan (Hakikat ilmi) adl 16 nc kitap; bu esas nokta iin, yani birlik esas ve birlik gayesi iin yazlmt. Ve imdi yine ayn maksat ile ayni gayeye hizmet iin bu noktaya tek- rar dikkati ekerek ve ayni noktadan hareket ederek ie balyorum. Zira her mminin ilk ve son bilecei ey birliin hakikati ve mkellefiyetidir. Netekim her mmin (muvahhidim birlikiyim) der, ve bununla vnr. Bu vnmekte hakldr da.

Fakat her (muvahhidim birlikiyim) diyenin belki de bunun mana ve mefhumu hakknda tam ve kfi bilgi- si yoktur. Ve fikirde, fiilde belki de zddna gredir. te eer bylesi varsa onlar ok acnacak haldedir. Zira ne kendinden isteneni ve ne de (muvahhidim) demekle ne istediini biliyor demek olur. Bylesine iman itibarile la- fzda kalm, vazifesini anlamam ve amel itibarilede mandan uzak kalm ve belki zddna hareket ediyor de- nebilir. Ve netice itibarile insan hayatta yapacaklarn ya- pamam, bir gayeye erememi, dnyasn da ahretini de ziyan etmi olur.

6

yle ki: (Muvahhid - birliki) denir denmez elbetteki ilk akla

gelen Allahn birliidir. Fakat bu birlie imanda gaye b- tn mevcdun ve bu meyanda btn insanlarn birliine iman ve iktizasna riayettir. mdi btn insanlar bir gz- le grmeyenin ve cmlesine bu muamele etmeyenin Al- laha iman tamam olmaz. Zira bu imana Allahn deil ba- dullahn ihtiyac vardr. Btn gaddarlklar, merhametsiz- likler hep fena bak ve fena grlerden ileri geliyor. p- tidasndan ben dnya strab bu yzden meydana geli- yor. Btn hakszlklar bu noktai nazarla irtikp ediliyor. Hakikat ilmi kitabnda grdmz gibi tasavvuf; insan- lar birbirinden ayran her ne varsa hepsinin stnde, bir hakikat etrafnda insanlar kardee birletiren ilimdir. Ayrc her menfi hissi ve taassubu izale edip insanlar bir tek noktaya toplayan bir vastadr. Ve vastalarn en umum ve kuvvetlisidir. Zira lh meyyidelere dayanr.

(2 Bakara 164(163)) : Ve lhnz lhi vahiddir. [birdir] Ondan gayr lh yoktur. Dnyada kffei mahl- kata inm ve ihsan edici ve ahrette rahmet bezledicidir.

Hilkat ve hareket Yine hakikat ilmi kitabnda tarzn grdmz zere

hilkat; lh bir maksada mebni vakdr. Binaenaleyh mahlkun da bu maksada uymas ve bu

maksad kendine btn bir hayatta gaye, ve hareket nok- tas ittihaz etmesi icabeder.

Bilindii zere hilkatin siki. muhabbet ve mahlkda lh maksad kemaldir. Allahn kendi muhabbetini ve ke- maltn mahlkatta izhar etmesidir. Allah; kendinden zu- hur eden mahlku seviyor. Ve kendi kemalini onda izhar etmek istiyor.

7

Allah kendinden izhar ettiklerini sevdii gibi onlarn da bu sevgiye mukabele etmelerini ve itima hayata bu sevgiyi esas ittihaz etmelerini istemektedir.

Hareket Hareketin siki muhabbettir. Ve insanlar iin de her

harekette muhabbetin sik ve hkim olmas lzmdr. Sevki tabii ile her mahlk kendini ve kendine tabi bir

iliii ve aidiyeti olan her eyi de seviyor. Marifet daha uzaktakilerini, yabanclar ve kendinden ayr ve farkl olan- lar da Allaha aidiyetleri itibarile Allah iin sevmektir. Onlarn da hayatn paylamakdr. Haklarnda alka, ef- kat ve gayret gstermektir. Onlara hayrl ve faydal ol- maktr. te Allahn muhabbetine mukabele byle olur. Yoksa her bcek de eini ve yavrusunu benimser ve se- ver. Her aa dahi kendi daln besler. mdi her hareket bir muhabbeti itade etmeli ve bir hayra dellet etmeli ve

bir hayr baarmaldr.

Mahlk farkszdr Yaradan birdir. Yaradlan da birdir. Allahn an; be-

endiini yaratmak ve yarattn beenmektir. Allah in- sanlar farkl benimsemez: Muhabbeti ve inayeti ve Rahmn tecellileri hi bir insandan memnu deildir. n- san da Allahn isteine uyarak insan ayrmamak gerek- tir. Kendini bakalarndan, ailesini muhitinden ve milletini dnyadan ayranlar kendilerini Allahtan ayrm olurlar.

Hareket sikleri ptida insanda hareket siki ahs ihtiras, ahs st-

rap ve ahs ihtiyatr. Meden insanlarda hareket siki itima alka ve itima gayrettir. Zira Cemiyet Allahn ailesidir ve bu gayret lhdir. mdi ideal evki, terakki emeli ykseli ve Kurtulu hissi bu gayretten doar.

8

Hareket ve mesuliyet yi hareketle mkellef ve fena hareketten meslz. yi

hareketlerin mkfat ve fenalarnn da muhakkak mca- zat vardr. Bu mkfat ve mcazatn dnyada da ahrette- de hkm cardir.

Hayat ve faaliyet Hayat; faaliyettir. Faaliyetin ifadesidir. Ve eseri grl-

mek itibar ile bir hakikattir. Yaradlm bilcmle alemlerin, kk byk her mah-

lkun hilkat ve tabiatnda olduu gibi insan bedeninde de bir hayat faaliyeti vardr. Her mahlk gibi bu cihaz dahi mkemmeldir. Esas her hareketi iyi ayarldr. Fakat insandaki haric faaliyet bu mahiyette ve bu iyilikte zahir deildir. Shhat ok iyi olan bir insann efli ok fena olabilir. Zira insanlarn iledikleri ilere bilginin fik- rin, niyetin, kabiliyetin ve ahlkn tesiri vardr. yi olmak iin iyilii bilmek ve sevmek ve nefsinin muhalif, muzir temayllerine hkim olmak lzmdr. Bir adam vardr k yalnz kendini dnerek hareket eder: Bylesi bakala- rna faydaszdr. Ve ziyan verebilir. Yine bir adam vardr ki kendini bile dnmiyecek, kendine bile ziyan vere- cek halde ve her eyi hesapsz ve ayarszdr.

te dnyann btn strab yalnz kendini dnerek alanlarla kendisini bile dnemiyecek derece cahil ve gafil kimselerin ileri yzndendir.

O halde: Haric hayattaki ilerin bozukluu insann fikir bozuk-

luundan veya basiretsizliinden ileri geliyor. Netekim byleleri tabiatn feyizlerinden bile istifadeyi bilmedikle-

9

rinden bu feyizlerden fayda greceklerine zarar grenleri bile vardr.

Mademki insann hayatn temin eden ne i (organ) larda ne de d vastalarda kusur ve eksiklik yoktur. Ne- tekim bu kinat ve dnyamz idare eden tabiat kanun- larnda da bozukluk ve noksanlk yoktur. Hatta onlarn hakikatindeki marifet ve hikmetler insanlar hayrete dre- cek kadar mhimdir. Ve bu gne kadar insanlarn idrak edebildikleri hakikatler; henz idrak edemediklerine ve hatta vcudundan bile haberdar olmadklar israra naza- ren azdr. O halde bozukluk; fikrimizde, noksanlk; bilgi- mizdedir.

Kurn- kermden : (53 Necim 39) : nsan iin ancak ald var-

dr. (10 Yunus 23) : Ey insanlar sizin azgnlnz

ve isyannz ancak nefsinizedir. (6 Enam 164) : Her nefsin kazand kendi-

nedir. Dieri : (103 Asr 1(12)) : Asr denir veya zaman ile

kasem ederim ki insan hsran ve ziyandadr. Dieri : (44 Duhn 38 ve 39) : Biz gkleri ve yeri ve

aralarndaki eyleri abes ve oyuncak olarak yaratmadk. Biz onlar ancak Hak olarak [bir hakikat ve hikmete ms- teniden] yarattk Lakin insanlarn ekserisi bunu bilmezler.

Dieri: (2 Bakara 29) : Onlar yedi sem olmak ze-

re noksansz ve kusursuz yapt. Ve o her eyi kemalile ve tamamile bilir.

Dieri :

10

(55 Rahman 2(5)) : Gne ve ay hesapla giderler ve devrederler.

Dieri : (67 Mlk 3 ve 4(3)) : Rahman olan Allahn ya-

ratmalarnda fark ve ihtilf grmezsin. Ona gzn e- virip dikkatle bak bir atlak ve noksan grrmsn. [gr- mezsin]

Dieri: (87 Al 1(2)) : Yaratt ve mnasibini yapt.