le cortege des vainqueurs roman

max gallo trkesi: semih tufrul

e y a y n l a r : 97 genel dizi

ankara caddesi 13 telefon 26 81 42 narlbahe sokak 19/3 telefon 27 87 20 istanbul

Fransa'nn g n e y i n d e , N i c e ' d e d o a n Max Gallo g e n yana r a m e n o k tannan bir t a r i h i . Eser ler i basnn, i l g i l i d e r g i l e r i n d i k k a t i n i e k m i , y a b a n c d i l l e r e e v r i l m i b u l u n u y o r . Tarih r e n i m i g r e n ve bu alan d a e i t l i e s e r l e r v e r e n Gal lo, z e l l i k l e M u s s o l i n i kalyasna g s t e r d i i i l g i y l e d i k k a t i e k i y o r d u yakn zamana kadar. . M u s s o l i n i k a l y a s - Faizmin Y i rmi Yl, Dnya Savan n Kaynak lar nda E t y o p y a Savann Rol, M a x i m i l i e n R o b e s p i e r r e , Bir Yalnzln y k s , Franko spanyasnn Tarihi ve 2. Dnya Sava n c e s i F r a n s a ' d a 5. Kol onun bal ca e s e r l e r i y d i . k t i d a r a r k - Le C o r t e g e d e s V a i n q u e u r s i m d i y e kadar t a r i h k i t a p l a r n d a n baka ey y a z m a m bir yazarn ilk roman o larak k t n d a h e r k e s i epey a r t t . A m a k i tab o k u y a n l a r Max G a l l o ' n u n , ayn za manda usta bir de r o m a n c o l d u u n u kabul e t t i l e r . Ki t a p , uzmanl k alan saylan M u s s o l i n i k a l y a s n d a ge i y o r d u ve k a h r a m a n l a r o an hayatna kar m ki i l e r d i . Eser Fransa'da 1971 - 72 k i t a p m e v s i m i n i n en i lgi g r e n r o m a n l a r n d a n b i r i o l d u . Max Gal lo i m d i l e r d e ik inc i romann hazr l yor.

Uyar

Bu romanda hayal rn kiilerle, yaam, Tarihin ve herkesin mah olmu insanlar karkarya. yalayana geUyorlar. Bu kiilerin tmn dilediim gibi kullandm. Romanda yalann amac gerekleri tm plaklyla ortaya karmaktr demiti Aragon. yle yapmaya ah-tm.

Max Gatto

Ulu T a n r m ! Ben n i i n benim?

STENDHAL Krmz ve S iyah

Hayat, bir dizi kes in d a v r a n t a n o l u u r . Bu davran lar n o u h e m e n her z a m a n b y k l d e r a s t l a n t l a r a baldr.

ROGER V A I L L A N D t e n l i k t i G n l k

B A L A N G

1

Senin adn Phi l ippe koyacan s y l e m i t i bana. A k a m o l u r k e n , g n e i n soka y a n d a n aydnlat t s r a l a r d a , Parisi biraz daha s e y r e t m e k iin bal konda d u r d u u m z a m a n , M a u d g e l i r , o m u z u m a yaslanr, a lak s e s l e k o n u u r d u :

Dn bir kez M a r c o ! Senden bir o c u u m o l s a ! Tam u srada bir o l u m u z o l s a , ne lg n l k sa yl r d e i l mi?

Uzaklard s o n r a y a n m d a n . Phi l ippe adn tekrar lar d u r u r , Phi l ippe der de baka ey d e m e z d i . kimiz de s u s a r d k o z a m a n . B a l k o n d a n g r n e n , beyaz, g r i yap lar n z e r i n d e n kayar k a y b o l u r d u b a k l a r m . Bir e r k e k o c u u ! P h i l i p p e ! B u szler kal rd yalnz k a f a m d a . Dolanr d u r u r d u b u s z c k l e r k u l a k l a r m d a . Bir o l a n o c u u ! O l u m u z ! M u t l u bir kayg d o a r d i i m d e . Yansra bir a l k a n t . Paris' in g r n t s n e ar kam d n e r , ba lkon kapsndan i e r i y e b a k a r d m . Ma ud divann zer ine uzanrd . Ksa k e s t i r d i i sa lar alnna d e r d i sk sk. A r a d a srada ban arkaya d o r u s e r t e bir h a r e k e t l e sal lar, g z l e r i n i n nne d e n salar n kenara atmaya a l r d . Boylu bo y u n c a uzand d i v a n d a iki e l in i y u m r u k y a p a r a k e n e s i n e dayar, g a z e t e l e r i gzden g e i r i r d i . S a v a t a n , kanl a t m a l a r d a n sz eden s i m s i y a h bal k lar g r n c e n e t r h a b e r l e r i o k u d u u n u a b u c a k a n l a r d m . Hep ayn k e n t l e r i n adlar g e e r d i o g n l e r i n g a z e t e l e -

13

r i n d e . B a r s e l o n a . M a d r i d . B a r s e l o n a . Hep ayn insanlarn ad g e e r d i . H i t ler . M u s s o l i n i . H i t ler . Hep ayn , b i r b i r i n e benzer f o t o r a f l a r yer a h r d g a z e t e l e r i n b i r inc i sayfa lar nda. Ykntlar. k m yap lar. Ta t o p rak y n l a r . Salk m saak insanlar. E l ler inde, omuzlarnda s i lah lar y la e r k e k l e r . Gzler i yal kadnlar. Kas rgalar ann h a b e r l e r i . Yknt y l lar nn f o t o r a f l a r .

Ban k a l d r m a d a n s o r a r d M a u d . O k u d u n mu bunlar ? Cevap v e r s e n e . O k u d u n

mu? Byk bir e k i m e balard o zaman aramzda.

Hemen her akam t e k r a r l a n a n g e l e n e k s e l bir eki me. Yaknda k o r k u n olaylar n pat lak v e r e c e i n e , sa valar n l m saacana, ta ta s t n d e ka lmya-cana inanrd, M a u d . Ben byle e y l e r e pek iht i mal v e r m i y o r m u g i b i davranr, e n i n d e s o n u n d a in sanlar n s r e k l i bir bara kavuacaklar n i ler i srer d i m . M a u d o zaman e l in in a l t ndak i g a z e t e l e r i fkey le b u r u t u r u r , d ivandan k a l k a r d .

K o r k u y o r s u n s e n , d e r d i . O lacaklar grmek t e n k o r k u y o r s u n . Taraf t u t m a k t a n , kesin bir s e i m y a p m a k t a n d n k o p u y o r . Bu n e d e n l e onlar n yann da yer almay uygun g r y o r s u n . Onlar la su o r t a o lmay d a . . .

Onlar! K i m l e r d i onlar d e d i i M a u d ' n u n ? talyan b y k e l i l i i n d e k i m e s l e k d a l a r m . M u s s o l i n i adna Barselona'y b o m b a l a y a n p i l o t l a r . M a u d ' n u n onlar de d i i , g e r e k t e , b e n i m y a a n t m n p a r a l a r , yaant m dan, e v r e m d e n ayr lmayan e y l e r d i . G e m i i m d i . G e m i i m d e n , her bri b i r e r ant g ib i ka lakalm, ha yal k r k l k l a r m d . M e s l e i m d i . M a u d d u r u p d in len m e d e n beni s a r s m a y a , d r t k l e m e y e a l y o r d u :

Sen hl e k i m s e r davranr, kesin karar ver m e z s e n , ar t k sonrasn k e n d i n b i l i r s i n d i y o r d u . Na-

14

sil d i l e r s e n yle yap s e n . Ben kendi bama karar ve r e c e i m diye e k l i y o r d u .

S u s u y o r d u m o zamanlar. Renksiz, tatsz, o laan d a o lsa, bir z m y o l u b u l u n a b i l e c e i n i u m u y o r d u m . Akla karann b a d a a b i l e c e i n e , yavan da o lsa, yaa mak iin bir neden b u l u n a b i l e c e i n e i n a n y o r d u m . Akla kara badat zaman o r t a y a boz bulank bir renk kacan da b i l m i y o r d e i l d i m . Ne o l u r s a o l s u n , y les i bir o r t a m d a da k i in in iyi kt dayanabi lece i n d e n pek k u k u m y o k t u . Oysa M a u d hayr diye di r e t i y o r d u . Kesin d a v r a n l a r d a n , kesin t u t u m l a r d a n yanayd M a u d . A r a d a s r a d a :

> Se ar t k ! Se, d i y o r d u . Ya onlar ya b e n , di y e d i k l e n i y o r d u .

Eer ko lunu t u t m a k i s t e r s e m , h e m e n omuzlar n s i l k i y o r , k e n d i n i e l l e r i m d e n s y r v e r i y o r d u .

Brak beni d i y o r d u . Brak! Bana kzyordu. Tarihe k z yordu, insanlara kz

y o r d u . Koyun g i b i her eye boyun een insan t o p l u luklar na, M n i c h k o n f e r a n s d n D a l a d i e r ' y i , M u s -s o l i n i ' y i a lk layan insanlara del i o l u y o r d u . K o r k u n sava yaknda pat lak v e r e c e k d iye h a y k r r k e n , M u s -s o i i n i ' d e n senin s e v g i l i Due'n diye sz e d i y o r d u .

nsanlarn hi bir e y d e n h a b e r l e r i yok, d i y o r d u . Hi bir e y i , g e r e i g r e m i y o r l a r . Sen de g r e m i y o r s u n , d iye e k l i y o r d u .

Yanna s o k u l u y o r d u m M a u d ' n u n . Oday , yalnz b a l k o n u n nne raslayan s o k a k lmbas ya da s e y r e k g e e n o t o m o b i l l e r i n f a r l a r a y d n l a t y o r d u . kimiz d e karanl s e v i y o r d u k . Daha da s o k u l u y o r d u m ona.

- Ne lg n l k b i z i m k i s i , d i y o r d u M a u d . t e n l i k l e i s t e d i i ey neydi? K o r k u n . b i r sava

n pat lak v e r m e s i mi y o k s a bir e r k e k o c u u m u z ol mas m? S u s u y o r d u k art k. Gecenin k a r a n l . Ak. S e v i m e l e r i m i z .

15

unu da b i l m e n i i s t e r i m P h i l i p p e . S e v i m e k , ak m u t l u l u k t u b iz im i i n . B e k l e n m e

d i k e y d i . Yanyana y a t m a m z a olanak salayan bart s e v i m e l e r i m i z . Sonra, ar ar y e n i d e n ba lard k k o n u m a y a . M a u d sz d n d r r do lat r r J a c q u e s ' a g e t i r i r d i . O J a c q u e s ' d a n sz e d i n c e , ben kaskat k e s i l i r d i m .

Budal a l a ma M a r c o , d e r d i . Kalkp da i m d i k skanl k g s t e r i s i y a p m a n n anlam var m sanki?

Sonra y ine k o n u u r d u : J a c q u e s ' l a i lg i l i o larak r e n d i k l e r i n , bana o

konuda s y l e d i i n e y l e r n e m l i y d i . Yalnz, ben onun si lahn a l m t m e l i n d e n . S e v i y o r d u m J a c q u e s ' . A n lyor musun? A k insana si lahn b rakt r r . Hem son ra J a c q u e s d u y g u s a l bir e r k e k t i .

Kukusuz, M a u d ar t k b rakmt J a c q u e s ' . Sev m i y o r d u onu art k. B i r b i r i m i z i s e v i y o r d u k i m d i . Ara dan g e e n o kadar zaman, o kadar f e l k e t t e n s o n r a bunu an msadka i m d i bi le i i m bir tuhaf o l u y o r . B i r b i r i m i z i s e v i y o r d u k ama M a u d kocasndan boan mak i s t e m i y o r d u . J a c q u e s ' l a ara lar ndaki a r k a d a l , ona d u y d u u bal l , saygy bana a n l a t m a y a al y o r d u .

A n l a m a y a al M a r c o , d i y o r d u . A n l a m a y a a l. Onunla aramzda kala kala, b e n i m iin gze ald t e h l i k e l e r , t e h l i k e l i i ler ka ld . Benm iin gze al d onlar n t m n .

ok k z yordum bu s z l e r i n e . Bak Phi l ippe, bunu da a k l yacam sana. J a c q u e s iin daha banda ihanet e t m i t i M a u d ' y a . S y l e d i m bunu d a ona.

G e r e k bir ihanet say lmaz, d i y o r d u M a u d . Ba langta J a c q u e s bir baka eye bal yd da on d a n . Sen bunu kavrayamazsn.

Ksacas, beni pek hesaba k a t m y o r d u M a u d . A m a

16

biraz s o n r a e l l e r i n i g s m d e d o l a t r m a y a bal yord u . S u s u y o r d u . Bir kez daha s e v i i y o r d u k .

Hem J a c q u e s a r t k k e n d i n i her e y d e n syr d , d i y o r d u . Savan p a t l a k v e r m e s i belk i d e y a r a r l o lur . Ona g v e n e b i l e c e i m i b i l i y o r u m . J a c q u e s kesin s e i m i n i y a p t . Kesin kararn v e r d i d iye e k l i y o r d u .

Bu s z l e r i y l e dolay l o larak bana y ine u y a n d a b u l u n m a k i s t i y o r d u . A m a , b u kadarla y e t i n i y o r , bun dan t e y e de g i t m i y o r d u .

Sonunda d a : Ne o l u r s a o l s u n , J a c q u e s ' y z s t braka

m a m , d i y o r d u . A d a m sonsuz bir u m u t s u z l u a kap lmasn d iye

onu ayda bir iki kez g r y o r d u . ht iyat l o lmasn hat r l a t y o r d u m ona. Gizli a janlara acmazlar, o n l a r a e m e k l i l i k hakk tan mazlar d i y o r d u m . Jacques ' n da, k e n d i n e zg bir t r d e , bir gizl i a jandan baka bir ey o lmadn a k l y o r d u m .

Onu t e h l i k e y e a t y o r s u n d i y o r d u m . kinizi de iz ler ler . Ac maz lar hi. kinizi de t e m i z l e r l e r diyor d u m . Onlara g r e , J a c q u e s ihanet e t m i saylr. ha net e t t i i n e g r e , sen de onlar n g z n d e t e h l i k e l i sa-y l y o r s u n d u r .

Kii ne y a p a r s a y a p s n , her zaman, her ey teh l i k e l i d i r d iye cevap v e r i y o r d u M a u d u m u r s a m a z l k l a .

M a u d , d o l a m b a l y o l l a n i z l i yerek A r l e s k e n t i n e g i d i y o r d u . Orada, senin iyi b i l d i i n , o aal k l y o l u n d i b i n d e k i evde k a l y o r d u . Benim de, s o n u n d a , iki ay nce g r e b i l d i i m o koyu k i r e m i t r e n k l i evde. J a c q u -es'n ev inde k sacas .

M a u d o evi , o evde barnan J a c q u e s ' i n a i les in i s e v i y o r d u . Senin evindi oras P h i l i p p e . Senin a i i e n d i o r a d a k i l e r . Belki de M a u d senin i i n , seni o k sevdi i i in o eve, o e v d e k i insanlara y l e s i n e balanm t . Evin n n d e uzanan a a l k l , g l g e l i k y o l d a belk i

iktidar ark 17/2

de senin k o u t u u n u g z l e r i n i n nne g e t i r i y o r , se nin ilk kez o n a r l a r , o s e l v i i e r i g r e c e i n i ak l ndan g e i r i y o r d u . A r l e s k e n t i n d e n her d n n d e bana orann z e l l i k l e r i n i , g r n t s n , koyu r e n k l i yama lar , akam o l u r k e n krmzya alan g k y z n uzun uzadya a n l a t y o r d u . Oysa b e n , ben sana bir ev, bir barnak bi le s a l y a m y o r d u m . M a u d da b i l i y o r d u bu nu.

Bundan yalnz ay n c e , o y o l d a d o l a t m , o e v r e n i n z e l l i k l e r i y l e , u f k u y l a k a r l a t m zaman anladm M a u d ' n u n bunlar d n m o l d u u n u . Bir e r k e k o c u k sahib i o lmay i s t e m i o l m a s n , daha a*k-cas , seni b e n d e n i s t e m i o lmasn d n e r e k mut luluk d u y d u m . B i l i n l i o larak i s t e m i t i b u n u . Yapt n , o l m a s g e r e k t i i b i i m d e , b i l i n l i o larak yap m t .

M a u d ' n u n bu i s t e i n i n n e d e n i n i v a k t i y l e anlama l ydm. kide b i r d e Phi l ippe, Phi l ippe! d iye t u t t u r u r , sen in k k adn t e k r a r l a r , bir olan o c u u M a r c o , ne lgnl k d e i l mi? d e r d i . Bu lg n l ksa eer, bu nu s t i y e r e k y a p t . Kim b i l i r , be lk i de ben kr g i b i d a v r a n d m o zamanlar. A n l a m a k i s t e m e d i m belk i d e . Oysa, M a u d ' n u n hi bir eyi raslant ya b rakmadn o k iyi b i l i y o r d u m . B i r d e n b i r e karar v e r d i . Karar ver di mi bir kez, o kararn b e r a b e r i n d e g e t i r d i i t m t e h l i k e l e r i gze a l m a k t a n hi e k i n m e z d i . Bir s r e Bar s e l o n a ' d a , Ebru nehr i c e p h e s i n d e b u l u n m u t u . Cum h u r i y e t i Barselona k e n t i n i n t a m o r t a s n d a , kzl Bar s e l o n a ' d a , bir o t o m o b i l d e n ate a m l a r d z e r i n e . Sonra ezmeye a l m l a r d M a u d ' y u ayn o t o m o b i l l e . Bakald rmann en ar u u n d a y d o s r a l a r d a . Tro-kist k a n a t t a k i i h t i l l c i l e r i n en ar u u n d a y d . Baba d e r d i T r o k i ' y e . Baba onlar rahatsz e d i y o r . Baba on larn huzurunu kar yor. Peine d t l e r babann der d i . spanya'dan d n d n d e M a u d ile k a r l a t m

18

zaman g l p d u r u y o r d u . f k e s i n d e n , g l olmasn dan t r g l d n s y l y o r d u .

Beni l d r m e y e al t lar, M a r c o . d i y o r d u . Sta l in ' in ajanlar h e r h a l d e . Ya da f a i s t l e r . Hepsi ay n bokun soyu d i y o r d u . Ha b o l e v i k l e r i n Gepeu r g t , ha G e s t a p o , ha Ovra r g t , hepsi bir, hepsi ayn kapya kar d i y o r d u . Hepsi b iz im ardmzdan kou y o r l a r . Hepsi bizi ele g e i r m e k t u t k u s u n d a . Yok ama, bouna aba h a r c y o r l a r . Babay ele g e i r e m i y e c e k -ler diye e k l i y o r d u .

Oysa, bir g n , 1940 y l nda, M a u d ' n u n baba dedi i T r o k i ' y i v u r d u l a r . M e k s i k a ' d a . B i l i y o r s u n d u r herha lde bu o lay . M a u d ' n u n ona sars lmaz bir gve ni v a r d .

- Sen, f i k i r l e r i n g c n a n h y a m a z s m , d e r d i ba na. F ik i r ler l d r l e m e z . T r o k i ' y i v u r u r l a r ama onun f i k i r l e r i n i o r t a d a n kaldramazlar.

D i n l e r d i m s y l e d i k l e r i n i . Ona inanmay o k ister d i m . A r a d a srada beni de p e i n d e n s r k l e d i i ol maz d e i l d i . y les ine t u t k u n d u baz f i k i r l e r e . Szle r i y l e , aky la, b e d e n i y l e etk is iz d u r u m a s o k m u t u J a c g u e s ' . G e r e k t i b u . Oysa, J a c q u e s ona ihanet et mek amacy la y a n m a y a n a m t . Bu a m a l a sever gi bi y a p m , sever g i b i y a p m a k l a da y e t i n m e y i p , sev m i t i M a u d ' y u . A m a , g e r e k a m a c , onu s e v e r m i g ib i y a p a r a k y a n m a s o k u l m a k t b a l a n g t a , y l e t a s a r l a m l a r d ii bir y e r l e r d e . M o s k o v a ' d a k i bir b roda yle d n m l e r , yle uygun g r m l e r d e Ma-ud'nun ka lb in i kazanan erkek, onun iz inden g i d e - e k T r o k i ' n i n sakland y e r i b u l a b i l i r diye hesaplam lard . J a c q u e s ite by les i bir g r e v l e , bu a m a l a , M a u d ' y a d o r u y o ! a lmaya b a l a m t . Fakat, i ler t e r s bir g e l i m e g s t e r m i , M a u d , t e s l i m o lmaya zor lamt Jacques' . A d a m n e l i n d e k i t m s i lah lar al v e r m i t i . J a c q u e s , bunun zer ine, A r l e s ' d a o g l g e -

19

ik l i y o l u n d i b i n d e b u l u n a n , s e n i n b i l d i i n , b y d n o eve e k i l m e k z o r u n d a k a l m t .

ay n c e onun y a p t t a b l o l a r g r d m . Be yaz lar , s a r l a r , m a v i l e r i k u l l a n m o u n l u k l a . K a t , ama i t e n l i k l i r e s i m l e r d i t a b l o l a r . D r s t e r k e k re s i m l e r i t m d e . Belk i biraz k u r u , biraz ruhsuz tab l o l a r d . A m a ne kar? ay n c e , oraya g i t t i i m zaman b a h e d e k i ta k u y u n u n kenar na o t u r d u m . El leri p a n t o l o n u n c e p l e r i n d e , b e k i g e l d i d i k i l d i y a n -b a m d a .

nsan biz im yamza g e l d i m i , her e y d e n a b u c a k y o r u l u v e r i y o r , d e d i .

Haklsn g i b i s i n d e n bam s a l l a d m . Onu s e n i n hakknda k o n u t u r d u m .

Sk sk b u r d a kal r lar d e d i . Phi l ppe' le m a d a m Daria d iye e k l e d i . M a d a m Dara o k sever bu evi de d i . B i l i yor m u s u n u z , byk bir r p o r t a j y a p m a k iin o r a y a g i t t i i zaman e v l e n m i o n u n l a . B e r a b e r d n d ler. B u r a l a r d a alacak kz m y o k t u sanki? Yusyuvar lak, t o m b i c e bir g e n kadn m a d a m Dar ia. A m a , o k iyi i n s a n . o k o k i y i . Ruslar b iz im l k e n i n A k d e n i z b l g e l e r i n d e k i insanlara b e n z i y o r l a r . . .

Uzun s r e a n l a t t d u r d u b e k i . S y l e d i k l e r i n e dayanarak, senin yaant n g z l e r i m i n n n e getir meye a l t m . Sonra Paris ' in y o l u n u t u t t u m . Yaan tmz, i i n d e bocalad mz u a . , d e l i l i k t m . T m lgnl k. T m y l e l g n c a e y l e r . A r a b a y ar s r y o r d u m . B e n i m y a m d a , - g e r e k b u , - her ey y o r u y o r insan . D n m e k . t e y a n d a n , a n m s a m a y a a l m a k . s t e l i k , araba s r m e k . Az i mi bunlar? Dur may o k i s t e r d i m bir y e r l e r d e . A r a b a d a n i n e r e k boy lu b o y u n c a ay r lara uzanmay i s t e d i m . imi bir si gara d u m a n y l a starak, u lg nca d n e m l e r d e de l i d o l u g e i r d i i m i z u a d a i z l e d i i m i z y o l l a n t m ayr nt lar y la g z d e n g e i r m e y i , i n c e l e m e y i o k i s t e -

20

d i m . n c e , kendi y a a n t m . Sonra M a u d ' n u n iz led i i y o l u . J a c q u e s ' n s e r v e n i n i . F e r r i ' n i n , A l a t r i ' n i n , Pra-lognan' n , daha bakalar nn ba lar ndan g e e n l e r i a y ayr i n c e l e m e y i o k i s t e d i m . Tm bunlar n sonun da da, senin a Rus kzyla e v l e n i p , mzeye d n m o evde o t u r m a n l a s o n u l a n n c a y a d e k neler o l u p bit t i i n i , h e p s i n i , t m ayr nt lar y la g z l e r i m i n n n d e n g e i r m e y i o k o k i s t e d i m .

Paris'e d n n c e E l isabeth ' le , kar mla b u l u t u m . Ondan daha s o n r a sz e d e c e i m sana.

Ben g r r g r m e z h e m e n s o r d u : Ne haber r e s s a m d a n Ney in nes i , Tanr ak

na, u M o r i n ? D e e r l i bir r e s s a m m? O kadar y o l u bir o kadar da y o r g u n l u u gze a lmana d e d i mi bari?

Bir s i g a r a . Birka sz. G e l i i g z e l . Onun bak lar ndan, s o r u l a r n d a n s yr lmak. Her zamanki g i b i .

Yine yle y a p t m . K o l t u k l a r d a n b i r i n e y e r l e i p , diye b i l i r i m k i , g n l e r c e o t u r d u m . Y e r i m d e n kprdama dan. Sessiz. G z l e r i m i n n n d e , hayatn dayadn t a b l o l a r c a n l a n d . A c a b a J a c q u e s seni nasl anlatm tr? A c a b a M a u d ' d a n sz e t m i m i d i r sana? Daha da n e m l i s i , M a u d ' y a y a n a a b i l m e k iin onu elde ede b i l m e k iin k im b i l i r ne denl i sabr l davranmt r . Onu ele v e r m e k , d i l e d i k l e r i n i r e n e b i l m e k amacy la k i m b i l i r ne denl i karar l l k g s t e r m i t i r . Daha da s o n r a , nasl meydana km t r foyas M a u d ' n u n g z l e r i n n d e . Nasl k a m t r ondan b u c a k bucak. Sonra, y ine de M a u d ' n u n s a y e s i n d e , nasl huzura, t a b l o l a r na k a v u m u t u r , k im b i l i r . Ya o o c u k ? Yani, sen Phi l ippe. Sava balad zaman, M a u d ' n u n g e t i r i p ona brakt s e n , Phi l ippe? Kim b i l i r ?

ok s i g a r a i i y o r s u n , d i y o r d u E l i s a b e t h . Skc s o r u l a r l a d u r m a d a n kafam i i r i y o r d u Eli

s a b e t h . Durup d u r u r k e n ni in A r l e s ' a g i t t i i m i r e n mek i s t i y o r d u . i m d i ise, b i r k a ay ka lmak zere, n i -

21

in M a g l i a n o ' y a , b i z i m k i l e r i n y a n m a g i t m e y e karar v e r d i i m i m e r a k e d i y o r d u . Kaamakl c e v a p l a r ver i y o r d u m bu s o r u l a r a . A r a d a srada E l isabeth ' in bir y e r e g i t m e s i n i koi layarak, saa sola t e l e f o n e d i y o r , sen in k i m l i i n i , k i i l i i n i Daria ile ne zaman evlendi in i nasl yaad n , r p o r t a j l a r n nasl y a p t n , nasl g e i n d i i n i z i r e n m e y e a l y o r d u m . Seni u n u t m a k i in y l l a r d a n ber i aba h a r c a m t m . Her gn biraz daha unutmay baard m da g e r e k t i . Hatta var l ndan bi le p h e e t m e y e b a l a m , s e n i n , olsa olsa, M a u d ' n u n d i l i n d e n d m e y e n b i rka sz c k t e n t e y e bir var l n o lamayacana k e n d i m i inandrmaya k o y u l m u t u m . J a c q u e s sana b e n d e n sz e t m e m i o lacana g r e ben de susmay d o r u bulu y o r d u m . Yapt t a b l o l a r a b e n i m adm kar t racak d e i l d i ya. Ben, onun g z n d e , skc huzur karc bir insandan baka bir ey o l a m a z d m . Belki de beni anmsad zamanlar M a u d ile y a t t m aklna g e l i r d i . Doal o larak i s t e m e z d i byle e y l e r i g z l e r i n i n nn de c a n l a n d r m a k . Dahas da var. M a u d da ben si l m i t i d e f t e r i n d e n . Olaylar bizi ayr ayr y n l e r e do r u s r k l e m i t i . J a c o u e s ' n , y e r i n e g e t i r m e s i g e r e k e n n e m l i bir grev i v a r d . Senin baban o l m a k . Senin babanm g ib i davranmak. M a u d ona b rakmt s e n i . Bu olay lar o denl i g e r i l e r d e ka ld , k p r l e r i n a l t ndan yle sular akt k i . i m d i ar t k f k e l e n m i y o r u m bi le d n d k e . lm d u y g u l a r m , f k e m . H rs m. Son ra, J a c q u e s da zayfl k g s t e r m e m i t i . Be l i r l i ve ke sin g r e v l e r i y k l e n e c e k i n s a n d . Doru y o l l a r izle meyi y e l e r d i . z ledii dz i z g i l e r eer bir y e r d e n kr lacak, kopacak o l u r s a , o zaman y o l d a n kar, sa par, s a p t r d . Seni kendi ev inde y e t i t i r m i , Phi l ippe M o r i n y a p m t . Susmak d y o r d u bana.

D a y a n a b i l d i i m s r e c e s u s m a k . Sonra, b e l i r l i bir ya at p g e l i y o r . D i k i l i y o r i n -

22

sann karsna ya e n g e l i . O yan g e t i r d i i s o l g u n ufuk g r n v e r i y o r . l m b e l i r l e y e n , d o n u k , s o l g u n ufuk.

Rus c e p h e s i n d e , kar n, buzun i i n d e diz k m e k , boyun e m e k z o r u n d a kaldmz, arkada lar mzdan o u , o kapkara u f u k l a r n i z g i s i n d e n can v e r m e k zo runda kaldk lar zamanlar bi le ben l m g r m e m i t i m . Ak l mn u c u n d a n bi le g e m e m i t i l m . Oysa i m d i , u r a c k t a , t a m kar mda d u r u y o r . Elini uzatm bana, e l i m i n s t n e k o y m u g i b i s a n k i . A l e v l e r ara snda t u t u u p yanan kt paras g ib i kvr l yor, b z l y o r u m . M a g l i a n o ' y u , e v i m i , e v d e k i o k o c a m a n , lo salonu i m d i bir kez daha g r m e k i s t i y o r u m . M a g l i a -no'nun sabah s i s l e r i n i g r m e k , t o z l u t o p r a k l ky yo l larnda bir kez daha y r m e k i s t i y o r u m . Kyl kadn larn ark lar n d i n l e m e k , yaz f r t n a l a r y l a inen ya m u r u n a l t nda d u r m a k i s t i y o r u m . o c u k l u u m d a , g e n l i k y l l a r m d a , zer inde k o t u u m o y o l l a r , sk sk g i d i p s a k l a n d m , arabalar n d u r d u u o hangar g ib i y e r i , samanl bir kez daha o l s u n g r m e y i d i l i y o r u m . Oralar sana t a n t m a k i s t i y o r u m . Beni ben yapan a a l a r , orann insanlar n , o t o p r a k l a r gr m e l i y i m m u t l a k a .

Sana i h t i y a c m var P h i l i p p e . Beni d i n l e y e c e k bir e r k e k evlda g e r e k s i n m e d u y d u m . Hayat bana daha yakn, daha anlayl o lsun i s t e d i m . B e n i m sona er m e m l e , hayatmn sona e r m e y e c e i n d e n e m i n o l m a k i s t e d i m . O zaman a r a d m ite s e n i . Bu n e d e n l e A r l e s k e n t i n i n y o l u n u t u t t u m . G l g e l i k l i y o l u , e v r e s i n d e d r t selv i y k s e l e n ta kuyuyu b u l d u m . M a u d bana sk sk b u n l a r d a n sz e t m i t i . Taraay g r d m . J a c q u -es'n yapt t a b l o l a r da. Seni g l , s e r t bir e r k e k o larak g z l e r i m i n n n d e c a n l a n d r d m . A m a , bir yan dan da ufuk benden uzaklamaya b a l a d . Bu land . Bozbulank bir renk a l d .

Senin le k o n u m a m g e r e k l i o l d u , Ph i l ippe. 23

2

Phi l ippe, bir haf tadan b e r i M a g l i a n o ' d a y m . El isabeth ben bu y o l c u l u u gze a l m a k t a n cay

drmaya o k a l t . Yol uzun d e d i . Yan d i k k a t e al d e d i . Y o r g u n l u u hesaba kat d e d i . Bu arada, bir s r soru s o r d u .

Ne o l u y o r sana b i r d e n b i r e , d e d i . M a g l i a n o ' y u hani akl ndan karmt n? i m d i , nedeni var m g i t menin? d iye d i r e t t i .

Onun bu t r s o r u l a r n c e v a p l a r k e n sen b e n i m y a n m d a y d n Ph i l ippe. i m d e , k a l b i m d e y d i n . Bir ka s z c k l e a t l a t m a y a a l y o r d u m E l i s a b e t h ' i .

M a g l i a n o , d i y o r d u m . Evim d i y o r d u m . Belki de y a l a n d m J e t t r a T y o r d u m T " r r daha g i t m e y e olanak b u l m a y a b i l i r i m , d i y o r d u m .

Dik dik y z m e bakt E l i s a b e t h . S o n r a , gzlkle r ini t a k t ve e l inde t u t t u u k i tabn zer ine k a p a n d .

Ne y a p a y m , d e d i . Cann nasl i s t e r s e yle y a p . Hayat s i g o r t a n var, d e i l m i , d iye e k l e d i .

Kadnlar, sizi b r a k v e r m e k , d e f t e r l e r i n d e n s i l i -v e r m e k i in y l e s i n e az ezce g e r e k s i n m e duyu y o r l a r ki bazan. Neyse. kt m y o l a . Yol s r e s i n c e baka s z c k l e r i a n m s a d m d u r m a d a n . 1939'da t a m savan pat lak v e r e c e i g n l e r d e M a u d ' n u n s y l e d i i s z c k l e r i .

Onunla, Par is ' te, byk b u l v a r l a r d a , o zamanlar al t gazeteye yakn bir kahvede b u l u a c a k t k . Ora-

25

y a g i t t i i m d e , M a u d ' n u n b e n d e n n c e g e i m i , k a l d r ma y e r l e t i r i l m i i s k e m l e l e r d e n b i r i n e o t u r m u o l d u u n u g r m t m . Yolun kar y n n d e n o kaldr ma doru g e e r k e n , bak lar y la beni kavradm sez m i t i m .

Karar v e r d i n mi? d iye h e m e n s o r m u t u . Sokak lambalar y a n m t . Tatl bir g n n t a t l bir

a k a m y d . Bar i i n d e y d i Paris. U y u t u r u c u , uyuk-latc bir bar o r t a m k o s k o c a k e n t i sar p s a r m a i a -m t . Belki d e M n i h k o n f e r a n s n d a o l d u u g i b i , her ey son anda bir z m e b a l a n r d . H e m e n herkes by le bir g e l i m e y i u m u y o r d u . B i l m e d i i m i z , tanmadmz insanlar, e k ' l e r , Polonyal lar, biz im admza, b e n i m adma, kat lan r lard belk i baz hakla rndan v a z g e m e y e .

Karar v e r d i n m i , d iye t e k r a r l a d y d M a u d . ta lyan u a k l a r A r n a v u t l u u n b a k e n t i Tiran'

b o m b a l y o r l a r d . Faist basn, - M a u d , senin gazet e l e r i n d i y o r d u , - s i lah lar n baarsna alk t u t u y o r d u . talya'nn ele g e i r d i i A r n a v u t l u k t o p r a k l a r zer inde k o n t Ciano, uakla keif g e z i n t i l e r i yapyor d u . A m a b e n , ben hl u m u t l u y d u m .

M a u d , biraz zaman brak bana. B i r d e n b i r e na sl karar v e r e b i l i r i m ? Baz e y l e r i t m o larak s i l m e m , u n u t m a m g e r e k l i . Bak bir kez, M a g l i a n o var. Orada kiler var. En y a k n l a r m o r a d a . Yaamak g e r e k . H e m s o n r a , ne b i l i y o r s u n i m d i d e n ? Belki de, M n i h ' t e o l d u u g i b i , son dakikada bar k u r t a r m a k olana d o a r b a k a r s n . . .

M a u d bir ey s y l e m e d i i i in onu inandrd m s a n m t m . te t a m o srada g a r s o n u a r d . S e r t a l k o l l bir ik i i s t e d i . Krmz bir A r m a g n a c konya d e m i t i . yi b i l i y o r u m .

t i i m son a l k o l l i k i , d e d i . S o n r a an lat r m sana n e d e n i n i d iye e k l e d i .

26

Kald r mlarda dolaan insanlara bakmaya bala d . Elini t u t t u m M a u d ' n u n . Brakt e l in i a v u c u m u n iin d e . Bar u m u t l a r n d a n sz e t t i m ona. Fakat, M a u d , b i r d e n b i r e kalkt y e r i n d e n .

Bana bir t a k s i ar, d e d i . Gazeteye g i t m i y o r m u s u n diye s o r m u t u m . A r t k gazeteye g i t m i y e c e i m . Hi g i t m i y e c e -

i m , d e m i t i . Kald r mda b i r k a adm y r d . Bir t a k s i y i dur

d u r d u . B u i l i k i n i n sonu g e l d i i n i , onu inandra m a d m , o k ge kaldm ite o anda a n l a m t m , i i m k u k u y l a , k o r k u y l a a l k a l a n d . Piave nehr i cep h e s i n d e , s n g y l e h c u m a k a l k m a k g e r e k t i i zaman larda o l d u u g i b i t p k .

Konu, ak la, bir ey s y l e , d e d i m . Uzaklamasn biraz g e c i k t i r m e k iin s y l e m i

t i m b u n l a r . Onu biraz daha g r e b i l m e k i i n . Taksinin yar ak duran kapsndan y a r a r l a n a r a k biraz daha g r e b i l m e k i i n .

B i l i y o r s u n pek l M a r c o , d e d i . Ben karar m v e r d i m . s t e l i k , kararszl k i i n d e bocalayan senin adna da s e i m y a p t m , senin adna da karar v e r d i m . s t e d i i n de bu d e i l miyd i?

Taksi h a r e k e t e t m e d e n n c e ek led i : G e b e y i m M a r c o . S e n d e n . Doal o larak sen

d e n . Sakn bir ey y a p m a y a f i l a n ka lk ma. Taksi uzaklat g i t t i . Y r d m s o n r a b t n g e c e

s r e s i n c e ona t e l e f o n e t m e y e a l t m . T e l e f o n u al d , a l d . A l m a d hi. Bouna u r a t m d u r d u m . Sa bah o lur olmaz M a u d ' u n kald eve k o t u m . Kimse y o k t u evde.

Hayr d e d i kapc kadn. M a t m a z e l M a u d Ka-ufman' sabahtan bu yana hi g r m e d i m . Bi l i rs in iz , ga z e t e c i l e r ok g e z e r l e r .

E l i l ie o sabah hayli ge g e l d i m . Varenne soka-

27

nda, s e r v i s kapsnn nne bir k a m y o n e t y a n a m d u r u y o r d u . E l i l i in b a h e s i n e , i e k l i y o l u n kenarna bir y n, i r i l i ufakl sandk y e r l e t i r i l m i t i . Lanvoni o r a l a r d a dola yor, hamal lara e m i r l e r v e r i y o r d u . Ba na d o r u g e l d i .

N a l d i , d e d i . Baz k k sr larmz Roma'ya, m e r k e z e g n d e r m e y e k a r a r v e r d i m . O k u d u n m u son h a b e r l e r i ? Baksana, b iz im kont C iano, Tiran' uakla k e n d i s i b o m b a l a m a k i s t e m i . n e m l i bir g e l i m e d i r b u . Bak bana M a r c o , e n i n d e s o n u n d a Franszlar da boyun e m e k z o r u n d a k a l a c a k l a r .

Lanvoni her zamanki i t e n l i k l i davran lar iin d e y d i . El ler ini b e l i n e k o y m u , sandk lar tayan kap c lara, hamal lara e m i r l e r y a d r y o r d u .

Dn g e c e d e n bu yana a m b a l a j y a p m a k t a n ca nmz k t . K ie ist ' g r d m d n . Fhrer onlara dnya nn ka bucak o l d u u n u g s t e r e c e k yak nda. D e d i y d i d e r s i n . U n u t m a !

M a u d ' y u b u l m a l y d m m u t l a k a . l k e m l e i l ik i le r i m i k e s m e l i y d i m . M a u d ' n u n v e r m e m i d i l e d i i karar v e r m e l i y d i m . 1922'de kapkara bir lg n l a saplanp kalmt s e v g i l i l k e m . Bir ara beni de a r k l a r ara sna a lmt bu lgnl k. Boulur g ib i o l m u t u m o zamanlar. K e n d i m i k a y b e t m i t i m . Faizmdi bu lgn lk. H i t l e r de, f a i z m i n d e l i m e n , l g n , mar k bir p i i y d i .

Lanvoni o m z u m d a n t u t m u , beni bir kenara do ru s r k l e m e y e b a l a m t .

B i l i r s i n N a l d i , s e n d e n ne d e n l i m e m n u n ol d u u m u b i l i r s i n . Fakat, y a p a b i l e c e i m bir ey y o k t u , d e m i t i .

Hi bir ey a n l a m a m t m bu s z l e r i n d e n . Ne d e m e k i s t e d i i n i s o r m u t u m .

eri gir de m s t e a r gr, diye e k l e d i . O a n -

28

latr sana. Hem k e n d i s i anlats n daha iyi. yle y l e . Daha iyi k e n d i s i n i n s y l e m e s i .

Hemen g i r d i m i e r i y e . Koarak g e t i m h o l . N e o l u y o r d u y ine? K o a r k e n , kara g m l e k l i , g s n n sol t a r a f madalya d o l u olan bakavasa a r p t m . Sava sakat yd bakavas. Sol k o l u , soi omuzu y o k t u . Dnyay ona b e n z e t m e k i s t i y o r l a r d anla lan b iz im f a i s t l e r .

M s t e a r Provi a r k a d a m d . Habeistan'da onun la b e r a b e r d i k . Yamurlu g e c e l e r d e o t u r u r , kar l kl ier, d e r t l e i r d i k .

. Odasnn kapsn aar, amaz, heyecanla : Sava balad m? d iye s o r m u t u m . A r d n d a n

da, Bana ne g r e v d y o r bakal m d e m i t i m . Hayr, hayr M a r c o , d e d i . Sava ba lamad

i m d i l i k . Provi ayaa k a l k t , odasnn kapsn d i k k a t l e ka

p a t t . T e d b i r l i o l m a k t a yarar v a r d . Her zaman, her y e r d e biraz faz laca m e r a k l ku lak lar bir e y l e r dinle meye, bir e y l e r kapmaya hazr o l a b i l i r l e r d i .

B e r l i n sava kabul e d i y o r d e d i . Hatta, ist i y o r l a r sava . Fakat, henz her ey b i t m i , k o p m u , u m u t k a l m a m say lmaz. Paris ve Londra Polonya ko n u s u n d a g e r i l e m e k karar nda d e i l l e r . A m a k i m bi lir, b e l k i br k u r t u l u y o l u b u l u n a b i l i r . G e r e k t e Ciano da k u k u l u . K o r k u y o r b i l e . Hem inan bana, t e k i de yle b i r d e n b i r e kesin bir karar v e r e m i y e c e k t i r .

P r o v i ' n i n , teki d e d i i , aramzdaki konumalar da hep byle and M u s s o l i n i ' y d i . Her r e s m daire de, her b r o d a koGaman f o t o r a f l a r asl duran biz im nl Due'mizd . leri f r l a m k o c a m a n e n e s i y l e , sa sz bayla, e l l e r i k a v u t u r u l m u pozunda, g z l e n fo t o r a f t a n f r l a y a c a k m g ib i d i m d i k bize bakan Mus s o l i n i . i

29

Bana v e r e c e i n haber nedir? Sy le b a k a l m . Provi iki adm i l e r l e d i : ok z g n m s e n i n iin ama gven bana ba

k a z m y o l u y o k , d e d i . D u r u m u n u d a b i l i y o r u m . B i l i y o r u m ama, e lden bir ey ge lmez k i .

Prov i , b y k e l i l i k t e , M a u d ' n u n v a r l n d a n , Ma ud ile i l i k i l e r i m d e n h a b e r l i olan t e k i n s a n d .

Le M a t i n g a z e t e s i n i n Roma'daki m u h a b i r i M e t t r a b iz im kont C i a n o ' n u n hi houna g i t m e y e n bir makale yazm g e e n g n . ok kzm b i z i m k i l e r . G e r e i i s t e r s e n , M e t t r a ' n m m a k a l e s i n i n yle haysi y e t krc bir y n f i l a n da y o k t u ama ne y a p a r s n . B i l i y o r s u n , kont son zamanlarda o k al ngan k e s i l d i . En o laan e l e t i r i l e r e bi le h o g r g s t e r e m i y o r . Bu n e d e n l e , makaley i yazan Fransz g a z e t e c i s i M e t t r a ' y talya'dan kmaya m e c b u r e t m i l e r . Anladn m im di? Olaan o larak, Fransz h k m e t i de, b i z l e r d e n bi r in in snr d e d i l m e s i n i i s t e d i .

Yani ne? Ben mi snr d e d i l e c e i m Fran sa'dan?

yle d o s t u m . B y k e l i y l e Lanvoni s e n i n git meni, k a r a r l a t r d l a r . G e r e i i s t e r s e n , s e n i n Par is ' te b u l u n m a n iin pek y e t e r l i bir neden de y o k hani . Franszlar, ne o l u r s a , o lsun b iz imle i l i k i l e r i n i pek boz mak i s t e m e d i k l e r i iin o lacak, snr d e d i l e c e k dip lomat n s e i m i n i bize brakt lar. u srada Almanlar la balar d e r t t e . Biz imle u r a a c a k v a k i t l e r i b i le yok.

Anladk ama, bula bula beni mi b u l d u l a r bi z i m k i l e r ?

En ge yarn sabah Par is ' ten y o l a kman ge r e k i y o r M a r c o . Biraz s o n r a b y k e l i d e g r e c e k s e n i n l e .

Provi biraz daha yak lat yanma : Roma'da k a h r a m a n l a r g ib i k a r l a n a c a k s n .

30

Kont Ciano seni yannda a l k o y m a k i s t i y e c e k t i r . Baa rl ve a l a k g n l l insanlardan holanr, b i l i r s i n .

B y k e l i o k anlay l , o k n a z i k ' d a v r a n d . D e e r l i M a r c o , diye sze b a l a d . Her e y d e n ,

n c e , bekr bir insansnz. s t e l i k , t a m anlamy la dip l o m a t da saylmazsnz. Paris ' le Roma arasnda bir tats z l k kmasn hi i s t e m e d i i m u g n l e r d e sizin b u r d a n ayr lmanz d i p l o m a t i k bir olay g ib i y o r u m l a n maz. Dahas da var. Tam anlamy la p r o f e s y o n e l bir ga zetec i de say lmadnz i in Fransay t e r k e t m e n i z , b i z i m k i l e r i n k o v d u k l a r Fransz g a z e t e c i s i M e t t r a olayna bir kar l k, bir m i s i l l e m e o larak da ele aln mayacakt r . Bu n e d e n l e r l e en uygunu sizsiniz, d e d i .

B y k e l i bunlar s y l e d i k t e n s o n r a g l m s e r , ama g e r e k t e pek u m u r s a m a z bir davranla y e r i n d e n k a l k t .

Tam i l k b a h a r d a Roma'ya d n m olacaksnz. lkbahar Roma'da o k g z e l d i r , d iye e k l e d i . Ayn f i k i rde d e i l mis in iz yoksa? Di lerseniz , n c e V e n e d i k b l g e s i n e urarsnz. M a g l i a n o ' d a a i leniz in yanna gi der, biraz d i n l e n i r s i n i z . Kont Ciano bu olayn sessiz sedasz g e m e s i n i z e l l i k l e i s t i y o r . On gn s o n r a Ro-ma'ya g i d e r ve yen i g r e v i n i z i n ne olacan renir siniz.

Beni pek k o r u y o r m u , k o r u m a k i s t i y o r m u g ib i bir havada, kapya kadar g e l d i .

Talihl i insansnz, d e d i . V e n e d i k b l g e s i n d e i lkbahar g r m e k , sonra ayn t a t l g n l e r d e Romaya ge e r e k orann da baharna y e t i m e k . D e d i m ya, t a l i h l isiniz d o s t u m . B i l i r s i n i z , nl szdr, kii kasrgaya yakaland m , en iyisi ev inde olmasdr , d e r l e r . Hem sonra bekrsnz da. Ardnzda gen ve gzel kadnlar b rakmak z o r u n d a olsanz b i l e , pek o kadar n e m l i say lmaz, d e i l mi? Bekr o l d u k t a n s o n r a , talya'da gen ve gzel kadn ktl m var? Yolunuz ak o l -

3 t

sun d o s t u m . Nasl o lsa g n n b i r i n d e t e k r a r gr rz.

A y r l d m o r d a n . Beni , b y k e l i y i , hepimiz i ks kvrak y a k a l a m , g r t lamza bas yordu Rej im. Hepi miz Rej imin e l i n d e b i r e r kukla k e s i l m i t i k . Korkuyor duk. H e p i m i z i n i i n d e bir kuku v a r d . i ten g e m i t i art k. ok ge o l m u t u . M a u d ' y u k a y b e t m i t i m . Gi d e r e k , seni d e k a y b e t m i o l u y o r d u m P h i l i p p e .

Hemen o a k a m , t r e n l e y o l a k t m . Yanmda b y k e l i l i k g r e v l i l e r i n d e n b i r i y l e bir m f e t t i var d . M f e t t i , M o d a n e ' y e kadar g e l e c e k , orada inecek t i t r e n d e n . D u r m a d a n s i g a r a ien bir a d a m d . ok ko n u u y o r d u .

ki Latin l k e s i n i n b i r b i r i n e sava amas ah maka bir i o lur d i y o r d u . Franszlar la talyanlar, hi k u k u m y o k , r a h a t a a n l a a b i l i r l e r . A m a , A l m a n l a r ba ka. ok bakadr A l m a n l a r . Yan lmyorsam, siz b i rka kez B e r l i n ' d e b u l u n m u s u n u z ? yle d e i l mi?

B i l i y o r d u d e m e k B e r l i n ' d e b u l u n d u u m u . Syle d i k l e r i n i d i k k a t l e d i n l e m e y e b a l a d . Anlamsz, ola an g i b i g r n e n s z l e r i n i n ard nda b i r t a k m tekl i f ler t a y o r d u . Baz i lg in a k l a m a l a r y a p y o r d u a d a m dolayl d o l a m b a l y o l l a r d a n .

Baz insanlar, b i l i r s i n i z , b e l i r l i ve kat bir p o l i t i k a n n d e i m e s i n d e e t k i l i o l a b i l i r l e r , d i y o r d u . Kendi l k e l e r i n i n karn g z e t e r e k e t k i l i o l a b i l i r l e r diye e k l i y o r d u .

Ne d i y e b i l i r d i m ? A d a m n d o l a m b a l t e k l i f i n i ka bul mu e d e c e k t i m ? Red mi yoksa? Bir bak, bir t e k sz bu alanda y e t e r l i o l a b i l i r d i .

Roma'da d o s t l a r m z var diye s r d r d sz l e r i n i . Hepsi de nl f a i s t l e r , h e p s i , inann bana, va t a n s e v e r k i i l e r bay N a l d i . Hepsi savaa g i r m e m i z e kar k yor lar . Tpk siz in g ib i onlar da A l m a n l a r o k

32

iyi b i l i y o r . o k iyi t a n y o r l a r . Von VVirth'i, kars ng-rid' i t a n y o r s u n u z d e i l mi?

ok konuan adamn t e h l i k e l i o l d u u n u h e m e n .avradm. O andan ba lamak zere, m f e t t i i n syle

d i k l e r i n i art k hi d i n l e m e m e k iin aba harcamaya k o y u l d u m . M a u d ' y u k a y b e t m i t i m b e n . M a u d ' y u kay-o e t t i k t e n , s o n r a , i m d i de her an kuku ve k o r k u n u n snrlar i i n d e b o c a l a y a n , l m l e sk sk kar laan, antaj la kar karya brak lan, s o l u k s o l u a yaayan bir ajan bir m u h b i r o lmay gze a l a m a z d m . o u kez B e r l i n ' d e , Par is ' te, hatta H a b e i s t a n ' d a g r m t m i f t t a r a f l oynayan o i n s a n l a r . Size h e m e n e l l e r i n i uzat r lard . n e m l i bir haber v e r i r l e r d i . Pek d i k k a t i e k m e y e n bir barda hemen yannza s o k u l u v e r i r t m b i l d i k l e r i n i sayp d k m e y e b a l a r l a r d . S y l e d i k l e r i ey ler hemen hi d e i m e z d i . Burada, h e r k e s i n i i n de s iz in le k o n u m a k y l e s i n e t e h l i k e l i ki d iye ba l a r l a r d . Bundan b y l e , bana pek g v e n m e y i n s a k n ! Hayatm t e h l i k e d e ! A r t k dayanamyacam! g i b i s i n den szler e d e r l e r d i .

Byle d e m e l e r i n e r a m e n , bakardnz, b i r k a gn sonra y ine o r t a y a kar lar y ine peinize d e r y i n e konuur la d s i z i n l e . Par is ' teyken onlar Opera meyda nnn y a n n d a k i bir barda g r r d m . N e d e n s e , hep ma v i m t r a k bir k landrma d i k k a t i e k e r d i o t r b a r l a r d a . nsann gzne uzun bacakl kadnlar a r p a r d . Uzun bacakl kadnlar sanki ayn a lkol k a d e h i n i n n n d e , uzun t a b u r e l e r i n s t n d e y l l a r d r o t u r u y o r l a r m g ib i g e l i r d i insana. O barda, i k i l i , be lk i de l a l an, Bernard adnda pis bir ajanla b u l u u r , k o n u u r d u m . Para u r u n a her eyi gze a lan, a l ko l ik , rez i lce al kanl klar b u l u n a n , Paris'in banl iy s e m t l e r i n d e k i her gele t a k m y l a d p k a l k a n , i r e n bir h e r i f t i Ber n a r d . Bir yandan p o l i s i n hesabna al yor, te yan dan da ajanl k hat ta g e r e k i r s e , para varsa eer peze-

iktidar ark 33/3

v e r i l d i k e d i y o r d u . Paris'e i lk g e l d i i m g n l e r d e Lanvoni sz e t m i t i ondan bana.

Bu h e r g e l e y l e sen i l ik i kur N a l d i , d e m i t i . Herif y l e s i n e kal le, y l e s i n e rezil k i , b e n i m , onunla b u l u m a m , k o n u m a m pek yakk almaz. Hem s o n r a s e n , sen t a m anlamy la d i p l o m a t say lmazsn. r m bir her i f o B e r n a r d d e d i k l e r i i t . G r e c e k s i n nasl o lsa. Fakat i lg in y n l e r i , i lg iye d e e r baz b i l g i l e r i de yok d e i l .

G r m t m B e r n a r d ' . H e r i f t e t a m bir a l k o l i k surat v a r d . Yznn i z g i l e r i k m t . Kayganm g i b i duran p e m b e c i l d i d i k k a t i e k i y o r d u . Sesi i n c e c i k , s i p s i v r i y d i . Tm c ins i sapklar g i b i . Daha ilk bulu mamzda, azmdan laf a l m a k sevdasna kap lm. Demek B e r l i n ' d e n g e l i y o r s u n u z , yle mi? d e d i k t e n sonra d u r m a d a n k o n u m u t u .

Ne kent dei l mi Ber l in? lgnl k, v u r u p kr ma, i d d e t h a r e k e t l e r i sanki o k e n t i n en olaan zel l i k l e r i g ib i y e r l e m i havasna. yle d e i l mi sayn S inyor? H i t l e r acaba en yakn arkadalar n n i in l d r t t ders in iz? D n y o r u m da zaman zaman, Hh> ler 'de biraz Yahudi kan b u l u n d u u n a inanacam ge l iyor. Ne baar l , ne e t k i l i bir r g t d e i l m i y d i o Sal dr B i r l i k l e r i ? Yok, yok, d a m a r l a r n d a biraz Yahudi kan akmayan insan, yle kolay kolay, o m k e m m e l l ik te bir r g t kuramaz. A h l k f i l a n da vz g e l i y o a d a m l a r a . . Laf aramzda, size br ey s y l i y e y i m mi d e v l e t adamlar n kadnlar rezil e d i y o r l a r o u kez yle y l e . Kadnlar r t y o r l a r d e v l e t adamlar n Gen ve gzel o lan lar d e i l . Hem s o n r a , siz de b i l i r siniz ya, bat u y g a r l , b iz im uygarl mz, o l d u m ola s bir k u l a m p a r a l a r uygar l dr . Eski At ina 'y d n senize bir kez. yle d e i l mi?

Bkp u s a n m a d a n an lat t k lar n d i n l e m e k zorun d a y d m . S y l e d i i s a m a l k l a r n a r a s m d a n bir aykla

34

ma y a p a r a k , ie y a r a r baz b i l g i l e r i b y k e l i l i e ilet m e k t i g r e v i m . Bir yandan k o n u u r te yandan kafay e k e r d i . t i k l e r i n i n parasn , d o a l o larak, ben der d i m . A r a d a srada barda o t u r a n kadn lardan b i r i , pem be bir g l g e g i b i uzanrd bana d o r u . El imle g e r i e v i r i r d i m k a d m . Gider, bardak i y e r i n i al rd y e n i d e n . B e r n a r d , o pis her i f , bize P a r i s ' t e k i d u r u m zerine t e k t k b i l g i l e r v e r i r d i . K o k u m u l u u n a , r e z i l l i i n e r a m e n , Bernard' n Par is ' te g i r i p kmad yer yok t u . H e r k e s i n b i l d i i kadary la, B e r n a r d , Fransz ii leri bakannn zel k a l e m m d r n n g z d e s i y d i . Da ha a k a s , onunla y a y o r d u . Lanvoni, bu n e d e n l e onu t u t u y o r , onun s y l e d i k l e r i n i aykl yarak, Fransa'da i i l e r i bakanl e v r e l e r i n i n neler t a s a r l a d k l a r n r e n m i o l u y o r d u .

G e r e k t e , M a u d ' n u n var l ndan bana ilk kez Bernard sz e t m i t i . Bir yn kadnn ad arasnda M a u d ' n u n ad g e m i t i .

K o m n i s t l e r i m d i l i k kuku u y a n d r m y o r l a r . Bakan o l a c a k l a r yak nda d e m i t i .

G i m s e m i t i pis pis bunlar a n l a t r k e n . Uslanyor k o m n i s t l e r yava yava d i y o r d u

Fakat, f a k a t d iye s r d r y o r d u s z l e r i n i , T r o k i s t ' -ler var. T r o k i s t e v r e l e r d e t a m bir kaynama, t a m bir b a b o l u k gze a r p y o r u g n l e r d e . B i z i m k i l e r ger e k t e o n l a r d a n e k i n i y o r l a r . Bir kv lcm y e t e r i ler in a l e v l e n m e s i i i n . Bir k c k k v lc m. K i m o l u r s a ol s u n , N a z i l e r l e , F a i s t l e r l e , hatta G e p e u ' c u l a r i a b i l e , kar lar g e r e i , i b i r l i i y a p m a k t a n g e r i k a l m y o r l a r T r o k i s t l e r . Tam bir anari i i n d e l e r . Hepsi de Yahudi. Hepsi de ar u l a r d a . H e r k e s i n sk sk adn and u kadn g a z e t e c i M a u d Kaufman'a bakn. Tam anla myla ar bir z i h n i y e t i n t e m s i l c i s i , hatta elebas o Yahudi kadn.

35

yice i m i t i o gn B e r n a r d . Barn yannda d i k i l e n o b i i m kadn lardan b i r i n i n bel ine s a r l m t .

Ar f i i a n fa lan ama, o r o s p u t a m tuzaa d t . Sen mis in d e d i l e r M a u d ' y a T r o k i s t o l a n ! A l sana g i b i s i n d e n , karnn pe ine K c m i n t e r n ' e b a l , katnn kats bir M o s k o v a ajann t a k v e r d i l e r . Ne yapsa be e n i r s i n i z o r o s p u ? Tutup o ajan h e r i f l e ev lenmez mi? Budala kar . Ne o lacak!

B e r n a r d ' n , bel ine sar ld kadn ne d o r u e i l d i i i i n , bembeyaz, ar m e m e l e r i , yal c i l d i g r n y o r d u . A d a m t u t t u , o b i i m kadn b i r d e n b i r e i t i v e r d i . Srtt s o n r a .

Kadn ite d e d i . Kadn b u ! Ne ie yarar bir kadn?

Biraz sonra t e k r a r c i d d i l e i y o r , y ine konuuyor du :

Herif, karsn k u l l a n a r a k T r o k i ' n i n izini bu lacan u m u y o r . Kim bi l i r , bulur belk i de. Tatl i de i l m i , k u r t l a r n b i r b i r l e r i n i y e m e l e r i n i i z lemek? O budala M a u d K a u f m a n d a h e r i f e v u r g u n .

B e r n a r d , arada srada g r l t l bir b i i m d e gl y o r d u . S o n r a , d u r u p d u r u r k e n .

Siz de bekrsnz, d e i l mi? d e d i . Tpk benim g i b i .

Pek baka bir ey s y l e m e d i . Sessiz l ik i i n d e bir s r e i t i k . Ben ar t k Bernard' n m u t l a k a deine c e i o d e i m e y e n konuya d e i n m e s i n i b e k l i y o r d u m . Sonunda d u r a m a d . Balad :

Bay Lanvoni 'y i g r e c e k s i n i z , d e i l mi? Lt fen s y l e y i n ona, i lg in h a b e r l e r i e lde e t m e k g i t g i d e pahal bir i o l m a y a ba lad . Hem s o n r a , h e r g e l e l e r i n hepsi de p e i m d e . Anlarsnz ya. Bir bakma gzalt n d a t u t u y o r l a r b e n i . z l iyorlar p u t l a r . Tehl ike o a l d sizin anyacanz. Bu n e d e n i e , d e m e l e r i b u n d a n

36

byle pein yapmanz g e r e k i y o r . Syley in l t f e n sayn bay Lanvon'ye...

k i l e r i n c r e t i n i d e d i k t e n s o n r a masann s t n e br d e s t e kt para brakyor, k a l k y o r d u m . B e r n a r d te l la paralar c e p l e r i n e t k t r y o r d u . A r a d a n b i r k a hafta g e i n c e , a n n e m i n eski a r k a d a l a r n d a n olan Ven e d i k l i bir kadnn ev inde M a u d Kaufman' la kar lat m . 1920' lerde, bir Fransz, a n n e m i n eski arkada de d i i m kadn kskan kocasndan ayrm, e v l e n m i t i o n u n l a . Sonra neden o l d u , nasl o ldu b i l i n m e z , Fran sz b i rka hafta i i n d e ayr lmt ondan da. Kadn bir iler e v i r m i , Par is ' te kalmay baarm, M o n t p a r -nasse'da bir r e s i m g a l e r i s i a m t . Onun ev inde otur m u , d o a l o larak V e n e d i k ' t e n , V e n e d i k b l g e s i n i n z e l l i k l e r i n d e n , a n n e m d e n , b l g e d e k i p i r i n tar la la r ndan, a m u r l u s u l a r d a n su lara vuran b u l u t l a r d a n , f i d a n l a r y e r l e r e kadar yat ran r z g r d a n , p lak ba caklar y la p i r i n t a r l a l a r n d a alan ii k a d n l a r d a n , al rken azlarndan d r m e d i k l e r i g e l e n e k s e l ar k lardan sz e d i y o r d u k . O srada, ksack s a l a r , d im dik ve s e r t davran lar y la i e r i y e M a u d K a u f m a n gir d i .

Emil ia, Emil ia, dedi h e y e c a n l a . Nereye koydun J a c q u e s ' m tab lo lar n ? Yoksa sakladn m onlar ? Ortaya k a r m a d n d e i l mi? Seni a lak s e n i ! Sezmi t i m ben onun r e s i m l e r i n d e n h o l a n m a d n .

Emil ia cevap v e r d i : Deli m i s i n sen Maud? Dn g i t t i o t a b l o l a r . Sa

t ld h e p s i . M a u d ayn heyecanla s e v i n d i . Kadnn b o y n u n a

sar ld . te t a m o srada beni g r d . Alnna den k sa salar n e l i y l e i t i v e r d i .

Emilia beni g s t e r e r e k : Bir d i p l o m a t , d e d i .

3 7

Yok canm diye a t l d m . D i p i o m a t s a y l m a m b e n . Olsa osa, g a z e t e c i say l r m.

Emil ia h e m e n e k l e d i : Senin a n l y a c a m , r e s m bir g a z e t e c i d i r Mar

co N a l d i . M a u d , d a m d a n d e r c e s i n e , patavatsz, s o r u y u

p a t l a t t : Faist mis in iz? Cevap v e r m e m e Emil ia engel o l d u . M a u d e k e r i m , Tanr kna, balama y i n e !

M a r c o , b e n i m o k s e v d i i m , o k eski bir arkada mn o l u d u r . G r m e l i y d i n a n n e s i n i . V e n e d i k l i y d i . Dnya g zeli bir k a d n d .

M a u d s o r d u : Paris'e y e n i mi ge ld in iz? E l d i v e n l e r i y l e o y n u y o r , y z m e pek b a k m y o r d u . B e r l i n ' d e n g e l d i m buraya. Birka yl g e i r d i m

A l m a n y a ' d a . Daha n c e l e r i A f r i k a ' d a y d m . Ondan n ce talya'da. Savaa k a t l m t m . V e n e d i k l i y i m . ok g e z e r i m .

Peki, A l m a n y a ' d a k i d u r u m zer ine neler d n y o r s u n u z ?

D n d k l e r i m i y k s e k ses le h e r k e s i n i i n d e s y l e m e m e y i y l lardan b u yana r e n m e k t e y d i m .

Y ine E m i l i a a t ld : M a u d K a u f m a n g a z e t e c i d i r . A m e r i k a l , ey

yani Franszdr. Neyse i t e . Onun g i b i bir ey, A m a a i les i hl A l m a n y a ' d a .

Emil ia M a u d ' n u n s a l d r g a n c a davran lar n ba l a t m a k i s t e r m i g ib i bir havayla k o n u u y o r d u .

M a r c o , r e s s a m J a c q u e s M o r i n ' i b i l i r s i n her h a l d e . M a u d onun kar s . yi sat l yor M a r i n ' i n tablo lar . Yldz par l yor. Bak haber in o l s u n , M a u d ate g i b i kadndr. Yanarda g i b i . i i ine smaz, K o c a s , ise, s u s k u n d u r o u n l u k . Sessiz bir kaya g i b i .

38

Orospu ne yapsa b e e n i r s i n ? Tut tu o ajan he-"if le evlendi! d e m i t i B e r n a r d ,

M a u d t e k r a r a t l d . E m i l i a ' y a : Hi bir e y d e n anladn y o k s e n i n , d i y i v e r d i . Sonra bana d n d : Syley in baka l m. A n l a t m y a c a k msnz Al

manya'y?

Ne d e s e m b i l m e m ki? N e r e s i n d e n balasam? 1934'te g i r i t i k l e r i byk temizl ik kampanyasnda o r a d a y d m . B i r b i r l e r i n i boazlad lar d u r u p d u r u r k e n . Part in in en gzde adamlar ndan bazlarn l d r d l e r . Bu arada, nl Saldr B i r l i k l e r i n i n i ler i g e l e n l e r i n i de. Baz g e n e r a l l e r i , szde c ins i sapkt r lar d iye, e ler i nin, o c u k l a r n n nnde l d r d l e r . Pol i t ika b u ! N e yaparsnz! i m d i dzenler i y e r l i y e r i n d e . t km yor.

M a u d kar mda d i k i l m i , k p rdanmadan duruyor d u . Azn pek a m a d a n , dudaklar n o y n a t m a d a n ko nutu :

Hi k i m s e y e yarar o lmayan insanlardan nef ret e d e r i m . Gzel konuan b a y l a r d a n , nazik t e r b i y e l i maymun g ib i davranan sayn b a y l a r d a n , d i p l o m a t l a r d a n i r e n i r i m . D n n biraz. Kafanz al t r n da d nn. Ynlarla insan boazl yor lar g n m z d e . Ka sap gib i kes iyor, l d r y o r l a r . te spanya'da o l u p b i ten ler . M i l y o n l a r c a insann kader i Ber l in 'e bal . Olacak ey mi bu? Sizin kader in iz de oraya b a l . Oyle y l e . Sizinki de.

Emilia d u r m a d a n : M a u d , M a u d , diye kadnn s z l e r i n i k e s m e y e

a l y o r d u . M a r c o ' n u n e l i n d e n ne ge l i r? B i l i y o r s u n , talyan'dr, M a r c o . Bir arkadamn o l u .

M a u d : Haklsn, d e d i . Ne y a p a b i l i r k i ! Hakl sn!

39

Gen kadn sonra bir kahkaha a t t . Durdu b i r d e n b i r e . C i d d i l e t i . S o r d u :

ey Emil ia, J a c q u e s ' n sat lan t a b l o l a r i in d i y e c e k t i m . s tersen yarn sabah d a u r a y a b i l i r i m . Olur mu?

Beni bayla y l e bir s e l m l a d ve kp g i t t i . M a u d , bu kadnd i t e . K a y b e t m i t i m iz ini . 1939 yl Nisan aynda beni M a u d ' d a n ayran t r e n

d e d u r m a d a n k o n u u y o r d u m f e t t i . K o m p a r t m a n n ii s i g a r a , d u m a n y l a d o l m u t u .

G v e n e m e z s i n i z Naz i lere. N a l d i , d i y o r d u . Von VVirth'i an msamaya al n. Prusyal yd . A l m a n si lah l k u v v e t l e r i n i n k u r u c u l a r n d a n b i r i , hatta en n d e ge l e n i y d i . Dnn bir kez, yen i A l m a n y a ' n n g l bir o r d u y a sahip o l a b i l m e s i i in ondan daha ok aba harcayan bir baka asker g s t e r e b i l i r mis in iz? Uzun sze ne g e r e k var N a l d i . B e r l i n ' d e y d i n i z siz. Von VVirth'in karsn, ngr id von VVirth'i yak ndan tanyor dunuz. Bu k o s k o c a g e n e r a l i , ev in in kaps n n d e , ka rsnn gz ler i n n d e nasl l d r d k l e r i n i b i l i y o r s u nuz. Eer g e r e k l i g r r l e r s e , M u s s o l i n i ' y i ya da karlar g e r e k t i r i r s e , d i y e l i m ki sizi de l d r m e z l e r mi sanyorsunuz? G e r m e n ' d i r bu h e r i f l e r N a l d i . Yani, bar bardr A l m a n l a r . Gz d n m b a r b a r l a r d r d e m e k ist i y o r u m .

K o n u u y o r d u m f e t t i . M a u d , k im b i l i r , be lk i d e A r l e s ' d a k i eve g i t m i o l a b i l i r d i o s r a l a r d a . Bir s r e orada rahat eder, s a k l a n r d . Fakat, sava pat lak ve r e c e k o i u r s a , onu orada da brakmazlar, pe ine der l e r d i . Ya A m e r i k a ' y a ya da M e k s i k a g i b i uzak bir l keye g i t m e s i n d e yarar o l a b i l i r d i . Sava m i k r o b u he nz u l a m a m t o l k e l e r e . Sonra bir ey daha vard n e m l i o l a n . Karnnda benden bir o c u k ta yordu." D o u r a c a o c u k m u t l a k a olan o l a c a k t . Belki d e

40

hi bir ey o lmasa b i l e . Bundan t r biraz d i k k a t l i d a v r a n r d .

M f e t t i hl hzn a l a m a m t . K o n u u y o r d u . H i t l e r ' i n en yakn arkadalar n l d r m e s i n

den s o n r a M u s s o l i n i ' n i n N a p o l i ' d e v e r d i i sy lev i bi l i y o r s u n u z d u r h e r h a l d e . Ne d e m i t i Due N a p o l i ' d e ? A l m a n l a r , g e r m e n rkndan g e l m e bu insan s r l e r i henz yazy bi le b i l m e z l e r k e n , b iz ler in L a t i n i e r i n , Verg i ius g i b i a i r l e r i m i z v a r d , d e m i t i . Bana kal rsa, Due, bu s z l e r i y l e her eyi a k lamt N a p o l i ' d e . M i i s s o l l n i bakadr. M t h i a d a m d r o.

Ne y a p m a l y d m acaba? M f e t t i i n art k aktan aa bel l i e t t i i g ib i ajan o l m a y , m u h b i r o lmay m kabul e t m e l i y d i m ? A l a l m a y a evet m i d e m e l i y d i m ? Byle br eyi kabul e t s e m b i l e , M a u d ' y u y e n i d e n el de e d e m e z d i m k i . yi t a n y o r d u m o n u . G l kadnd . Her e y e , d i l e d i i anda, k e s i n l i k l e son v e r e b i l e c e k kadar g l y d . l i k i l e r i n i bakla k e s e r m i c e s i n e k e s e b i l i y o r d u . G e r e k i r s e , s z l e r i n i g l l e r i n i , kahka halarm p d iye yar da b r a k a b i l i y o r d u . Hemen d e i - i v e r i y o r d u bir anda.

Raslant lar s o n r a . . . Tar ih. Tarih bugn onu ben den u z a k l a t r y o r d u . Onu y e n i d e n e lde e d e b i l m e k iin art k b e d e n i m e bi le g v e n e m e z d i m . Tm olarak k a y b e t m i t i m M a u d ' y u .

Ne de olsa d i p l o m a t s n z , iyzn b i l i r s i n i z o lay lar n , d i y o r d u m f e t t i .

Daha a k a s , sabrszl k i a r e t l e r i g s t e r i y o r d u . Benim s u s m a m kars nda bir kez daha ansn dene y e c e k t i anla lan.

Bi l i rs in iz pekl, bazan t e k insan bi le e t k i l i o l a b i l i r , d iye s z l e r i n i s r d r y o r d u . Due'n in yakn e v r e s i n d e b u l u n a n l a r ona pek yarar l o l a m y o r l a r . te bu n e d e n l e , bu a m a l a , baz d o s t l a r , b i z i m l e sk i b i r l i i y a p a b i l e c e k k i m s e l e r arat r yoruz.

41i

Bu g i d i l e ga l i b a her eyi ak s e i k s y i i y e e e k , d p e d z t e k l i f t e b u l u n a c a k t . Bir i z g i d e n s o n r a f i k i r ler in ar t k y e t e r l i o l a m y a c a m o k iyi b i l i y o r d u . Oysa bizler, J a c q u e s M o r i n ' l e bir bakma ayn g r t e o lanlar, d l e r k u r d u u m u z , Rus i h t i l l i n i n u m u t anlamna g e l d i i y l l a r d a , 1920' lerde, f a i z m i n de i h t i l l e b e n z e d i i y l l a r d a , s a f a davran lar mz la bir e y l e r u m u d e d i y o r d u k f a i z m d e n . Eylemi f i l a n aklmza ge t i r m e d e n , d l e r i m i z l e , f i k i r l e r i m i z l e y e t i n i y o r d u k .

Bir gn M a u d bana y l e d e m i t i : J a c q u e s ' an lamaya a l mal s n . D n s e n e

bir kez. J a c q u e s bana ihanet e t m i t i . Bana ihanet et m e k , b e n i m l e e v l e n m e k , yalan s y l e m e k , i t e n l i k l i y -mi g ib i d a v r a n m a k l a g r e v l i y d i . Bunun i in gze al mt baz f e d a k r l k l a r . J a c q u e s ' a t e k i l e r g i b i , her hangi bir a janm g i b i bakamazsn.

Ne var k i f i k i r l e r yava yava r m e y e yz t u t m u t u . Tam zamannda e l in i e t e i n i e k m i t i J a c q u e s bu t r karanl k i l e r d e n . Ger iye kala kala, para pein de, alt n av p e i n d e koanlar k a l m t .

Doal o larak, diye k o n u u y o r d u hl bay m f e t t i . . . Doal o larak, g v e n e b i l i r s i n i z bize.. Gven m e l i s i n i z . Dost lar mz hi unutmayz s t e l i k . . .

Olacak g i b i d e i l d i art k. ok r ica e d e r i m , izin v e r i n i z de biraz uyuya

y m , d e d i m . Ksacas, s a t m a d m k e n d i m i . Tren M o d a n o ' y a g e l d i i zaman, zr d i l e y e r e k ,

g l e r e k e l i m i s k t . Ne yaparsnz, d e d i , m e s l e k b u ! Oyunun k u

ral lar b y l e . Ho, siz de, t pk b e n i m g i b i , s rasnda o y u n u n kural lar n u y g u l u y o r s u n u z ya! Neyse! Dene mek z o r u n d a y d m s iz i ! Balayn. Bazan o l t a y a yaka lanan bal klar o l m u y o r d e i l hani .

Darda hava buz g i b i y d i . Tren a r t k Tor ino 'ya

4 2

d o r u yol a l y o r d u . Daha i m d i d e n v a g o n l a r a nifor mal lar d o l u m a y a b a l a m t . Kara g m l e k l i " f a i s t mi l i tanlar j a n d a r m a l a r , a s k e r l e r , g m r k l e r , izmele r i n i , a l t lar kabara i v i l i bot lar n is teksiz is teks iz s r k l y o r l a r , kendi ara lar nda d u r m a d a n ene alyor l a r d . l e r i n d e n b i r i k o m p a r t m a n n kapsn a t . iz m e l e r i n i n t o p u k l a r n v u r a r a k , k s t a h a bir davran la, bana bakmaya balad d ik d ik. P a s a p o r t u m u uzat t m . Hemen d e i t i t u t u m u . N a z i k l e t i .

zr d i l e r i m sayn s i n y o r N a l d i , d e d i . S y l e d i i n e g r e , b e n i m hakk mda zel e m i r l e r

a l m l a r d . K o m p a r t m a n n kapsna bir n b e t i yer le t i r e c e i n i , hi bir b i i m d e rahatsz e d i l m e m e m gerek t i i n i b i l d i r d i . Se lm v e r d i . Bir ara d u r a k l a y a n t r e n t e k r a r i l e r l e m e y e b a l a m t . O k k talyan istas y o n u n d a n bir yn yen i y o l c u b i n m i t i . o u s u b a y d yeni b i n e n l e r i n . A r a l a r n d a j a n d a r m a l a r , A l p i n i dedik l e r i , da b i r l i k l e r i n e bal a s k e r l e r de v a r d . Bu so nuncular n k a s k e t l e r i n i n t e p e s i n e b i rer t y i l i t i r i l m i t i . E l ler inde s i lah lar bu lunan bu gen n i f o r m a l larn pek o u k e n d i l e r i n i Tarih s a n y o r l a r d . Yirmin ci yzyl f a i z m i n yzyl o lacak d e m i t i Due. Tren biraz s o n r a bir k k i s t a s y o n d a daha d u r d u . Kocaman bir af i d i k k a t i e k i y o r d u d u v a r l a r d a . C r e d e r e , Ubbf-d e r e , C o m b a t t e r e , yazlyd a f i i n s t n d e . nanmak, i taat e t m e k , savamak. Bunlar o s ra larda talya'da kutsal saylan s z l e r d i . nci l in y e r i n e g e i y o r d u . Bu t o p r a k l a r b e n i m kendi l k e m d i . l k e m i n b u d u r u m a g e l m e s i n e ben de y a r d m c o l m a m s a y l m a z d m .

T o r i n o ' d a k i g r e v l i l e r bana g s t e r i s i z ama ol d u k a i t e n l i k l i br kar lama t r e n i d z e n l e m i l e r d i . Bu a m a l a , bakanl ktan M a n a c o r d a , Roma'dan buraya zel o larak g e l m i t i . Bir ara k o l u m a g i r e r e k unlar s y l e d i :

Kont Ciano bana T o r i n o ' y a kadar g i t , Nald i 'y i

43

karla, d e d i . Syie ona, u n u t m a d m k e n d i s i n i . Dee r ini b i l i y o r u m N a l d i ' n i n g i t s i n d i l e r s e eer, on gn kadar ev inde kals n. Can e k e r s e , daha da o k kalabi lir s o n r a Roma'ya g e l s i n beni g r s n , d e d i .

M a n a c o r d a Tor ino gar nda p e r o n u n t a m orta snda d u r m u t u . A r k a s n d a hepsi kara g m l e k l i , par t i leri g e l e n l e r i v a r d . Daha da a r k a d a n , o k saygs davran lar i i n d e bir j a n d a r m a subay z l iyordu biz l e r i . Gel ip g e e n l e r p e r o n d a k i y o l c u l a r d i k k a t l e bak y o r l a r d b i z l e r e . Baklarnn a r d n d a n , alay e t t i k l e r i n i , i l e r i n d e n iyi e y l e r g e i r m e d i k l e r i n i hatta biraz da kuku lu o l d u k l a r n s e z i y o r d u m .

M a n a c o r d a t e k r a r s o k u l d u bana h e c e l e r i n st ne basa basa unlar s y l e d i :

Kont C iano'nun bana s y l e d i k l e r i n i aynen tek rar! lyaca m i m d i . Dinle d i k k a t l e . Kont d e d i k i , sy le Naldi 'ye d e d i , yaklaan n e m l i g n l e r d e ona oura da o k iht iyacmz o lacak. D i ler i bakanl nda, biz ler, d i p l o m a t i k savan ilk hat lar ndayz d e d i .

Bunlar g e r e k t e n Ciano'nun s y l e d i k l e r i olma l yd. Byle k o n u u r d u Ciano. Olaylar n n e m i n i her zaman biraz abart r , par lak, byk sz ler ku l lanmay s e v e r d i . Pek i y i l i k s e v e r m i g ib i davran lara baylr d . Yapacak bir ey y o k t u . A l k n d m bu s lba. Mesle i m i n g e r e i y d i buna alkn o l m a m . N e d i y e b i l i r d i m ? Olur d e d i m , d o a l o larak. Boyun e d i m .

Kont'a t e e k k r l e r i m i , heyecanm b i l d i r , de d i m .

M a n a c o r d a g l m s y o r d u . n e m l i y d i onun gre v i . D i ler i bakan kont Ciano, M u s s o l i n i ' n i n d a m a d nl kont , M a n a c o r d a ' m n arac l y la, bana d i r e k t i f i l e t i y o r d u . M a n a c o r d a ' y a v e r m i t i b u e l i l i k g r e v i n i . M a n a c o r d a d a bundan t r o lacak, b b r l e n i y o r d u .

Paris'ten byle b i r d e n b i r e a y r l m a n h e r h a l d e kolay o l m a m t r , d e d i . Senin g ib i g e n , bekr bir d i p -

44

l o m a t iin zor i... K i m b i l i r ka tane gen ve g z e ! kadnn ka lb in i k r m s m d r . . .

Hl k o l u m u t u t u y o r , hatta h a f i f e s k y o r d u . Bakanl kta h e r k e s s e n d e n sz ediyor, diye

e k l e d i . B e r l i n ' d e neler yapt n anlat yor h e r k e s ' bir b i r i n e . K o n t Ciano da, ga l iba bu n e d e n l e s e v i y o r se ni . Senin le k e n d i s i arasnda baz b e n z e r l i k l e r b u l u y o r o l m a l . B i l i y o r s u n d e i l m i , K o n t u n yldz g i t g i d e par lyor. Her konudan anl yor, g i r m e d i i ev re yok.

Yine g e r e k s i z szler, palavralar, y a t a k y k l e r i , apknl k g s t e r i l e r i e v r e s i n e g i r i y o r d u m . A r t k iin y o k s a , d i n l e bakal m b u t r y k l e r i d i y o r d u m i m d e n . Roma. Roma k e n t i n i n d u r g u n g i b i duran su lar . . . S u s u y o r d u m . M a n a c o r d a y ine b a l a d .

Ne o M a r c o ? diye s o r d u . Yoksa, art k s u s k u n bir adam m o l d u n ? Ne o ldu sana byle? Hadi c a n m , hadi, i m d i de kalkp, Paris g i b i bir k e n t t e apkn l k f i lan e t m e d i m d i y e m e z s i n ya..'.

Paris haf i f kadn lar la, s o s y e t e kadnlar y la do lu, d e d i m . C i d d i say lacak t r d e n bir i l i k i m o l m a d diye kesip a t m a k i s t e d i m .

t e k i y ine s u s m a d . Ber l in seni o k e t k i l e m i o l m a l , dedi. Anl

y o r u m yle o l m a s n . Hakl s n. Hem de o k hakl s n. Ne kadnd o ngr id von W i r t h d e i l mi? Geen gn Roma'da Ferr i 'ye r a s t l a d m . Ingrid'den ve s e n d e n sz e t t i uzun uzadya. B i l iyor m u s u n N a l d i , sen in Ber l in ' deki s e r v e n l e r i n ba l bama bir r o m a n o ldu k t . Herkesin d i l i n d e . Tm gen a t a e l e r , ngr id von VVirth gibi bir kadn d l y o r l a r . Ne o ldu s o n r a ngrid? Ha-oerin var m ne o l d u u n d a n ?

G a l i b a ' I s v e ' t e y m i . Snrdaki son A l m a n k a r a k o l u n u g e t i k t e n s o n r a

airka yz m e t r e i l e r d e b r a k m t m i n g r i d ' i . Danimar k a t o p r a k l a r y d o r a s . C a r l o , o t o m o b i l i o r m a n n y a n n -

45

da. han g ib i bir yapnn n n d e d u r d u r m u t u . Haziran g e c e s i , prl prl aydnl kt h e m e n h e m e n . ngr id elle r imi t u t u y o r d u . Sabah o l u n c a A l m a n y a ' y a B e r l i n ' e er kenden d n m t m . G e s t a p o beni orada y a k a l a m t . Her eyi r e n m i l e r d i . Her eyi o k iyi b i l i y o r l a r d .

M a n a c o r d a b e n i m l e g e l d i , t r e n e b i n d i . Kompar t mana y e r l e m e m e y a r d m e t t i .

D o s t u m , d e d i . Bala b e n i . Trenin h a r e k e t i n i pek b e k l i y e m i y e c e i m . Dn g e c e Byk O t e i ' i n ba rnda T o r i n o ' n u n en gzel kadnn k e f e t t i m . Nasl bir gzel l ik , nasl bir e k i c i l i k ! Hi s o r m a ! A n l a t a m a m ! N a l d i , inan bana, ancak bir T o r i n o ' l u kadn o den l i gzel o l a b i l i r . A l m l . Haval. Bir g r m e l i y d i n . An larsn ya! Hadi A l laha smarladk. Kzmazsn d e : ! mi t r e n i n kalkn b e k l e m e d i i m iin? Roma'da gre ceiz nasl o l s a ! Yaknda. Yolun ak o lsun N a l d i .

U n u t m u t u m bile F e r r i ' y i . A r k a d a l a r n h e m e n h e m e n t m n u n u t m u t u m . M a n a c o r d a ' y . A n t o n e t t i ' -y i . B i t m e y e n d e d i k o d u l a r n , a n l a t t k l a r apkn l k y k l e r i n i . Hepsin i u n u t m u t u m . Kont Ciano'yu nasl ab lukaya alm o l d u k l a r n . Onun e v r e s i n i nasl sar dklarn u n u t m u t u m . Nas l , ik ide b i r d e , kahkahalar la g l d k l e r i n i u n u t m u t u m . Tenis p a r t i l e r i n i , golf oyun larn, bakanl n h a r e k e t l i o r t a m n u n u t m u gitmi t i m . H a b e i s t a n . . . s o n r a B e r l i n . . . s o n r a Paris... Her eye r a m e n Lanvoni 'ye r a m e n , oralar b a k a y d . talyan d e i l d i o n l a r . Yaband l k e l e r d i . talya d e i l d i . A f r i k a ' d a k i o g e n c e c i k kadnlar. Ayak b i l e k l e r i n d e bile z ik ler sal lanan A f r i k a l g e n c e c i k b a k i r e l e r i , ora larda Avrupal e r k e k l e r e a r m a a n e d i y o r l a r d . Ya t e k i ka dnlar? t e k i kadnlar, n c e ngr id von VVirth't i . Ber l i n ' d e , N e u - B a b e l s b e r g ' d e k i k o c a m a n evin tavan ara s ndaki s t d y o d a , yast k lar n zer ine boy lu boyunca uzanm, y a t a r d k I n g r i d ' I e . Sonra Paris, M a u d dahe

46

s o n r a . M a u d i!e r e n m i t i m y a a m a y . Her e y i . Bi raz a y r l m t m o n d a n . zini k a y b e t m i t i m M a u d ' n u n .

M a n a c o r d a ' y s e l m l a d m . Tren h a r e k e t e t t i . To-r i n o ' n u n i i n d e n g e t i k . Bakt m bu k e n t e . Yaplarna, n e h i r e , k e m e r l i ka ld r mlar na b a k t m . B u ask s r a t l i , i ine kapank, k e n d i n i b e e n m i kent i i z led im v a g o n u n p e n c e r e s i n d e n . Biraz s o n r a L o m b a r d i y a ' n n s i s l e r i n e d a l v e r d i k . Islak ovalardan g e t i k . Denize d o r u i n m e y e balad t r e n . V e n e d i k . Burada a k t a r m a y a p m a m , t r e n d e i t i r m e m g e r e k l i y d i . Saat larca b e k l e d i m . s t a s y o n d a y ine kara g m l e k l i f a i s t m i l i t a n l a r o u n l u k t a y d . Caka s a t a r a k g e z i n i y o r l a r d . l e r i n d e n bir ka ben z lemekle g r e v l i y d i l e r . Gel ip s e l m ak y o r l a r d . i z m e l e r i n i n t o p u k l a r n a k l a t a r a k kar mda d i k i l i y o r l a r d . n i f o r m a l insandan g e i l m i y o r d u Vene dik gar nda. Bir sava k o k u s u s i n m i t i e v r e y e . Br l m k o k u s u s a n k i . M a u d d a y les i uzaklardayd k i . Bu insanlar la , bu o l a y l a r l a , b u g n l e r i n o r t a m y l a , ge e r l i o lan lg n l k havasyla M a u d ' n u n arasnda yle sine e r i i l m e z badamaz uzakl klar vard k i . . . Di ler i bakan k o n t Ciano, onun b e n z e r l e r i , t a k l i t i l e r i , d a l k a v u k l a r , M u s s o l i n i , H i t ler , y o l u m a kan t m in sanlar, tan d m k i i l e r i n t m . A l a k l k l a r n , bak lar ndaki s i n s i l i i o k iyi b i l d i i m t m b u y a r a t k l a r . Bakalar nn, m i l y o n l a r c a insann k a d e r i n i e l l e r i n d e t u t a n bu h e r i f l e r . H e p i m i z i n adna karar v e r e c e k olan bu h e r g e l e s r s . M a u d y l e s i n e uzaklardayd k. O l u m l a b i r l i k t e .

U y u m u u m biraz. D g r m o l m a l y m . Tozlu, bembeyaz bir y o l d u . Kk g l c k l e r i n , p i r i n tar la la rnn, sular a l t nda kalm ayr lar n o r t a s n d a n ge e n , y k s e k e bembeyaz toz lu bir y o l . M a g l i a n o ' n u n y o l u . i f t l i e kadar uzanan o c u k l u u m u n y o l u . nar aalar n g r y o r d u m . Giula'y g r y o r d u m bi s i k l e t i n i n s t n d e . Biraz s o n r a kanaln s t n d e k i k -

4 7

k k p r y g e e c e k , babasnn, e l m a l a r y m a k yap t y e r i n yannda beni b e k l e y e c e k t i . G i u l i a ' n m ardn dan g i d e c e k t i m . Elmalarn s u y u n u n k a r t l d , genel l ik le k i m s e n i n uramad hangar g ib i o y k s e k tavan l y e r e g i r e c e k t i k . Giu l ia, esk is i g i b i , boyuna M a r c o , d i k k a t et e l m a l a r a basma d i y e c e k t i . Vz g e l i y o r d u oysa bana e lmalar . Giul ia'y s e v i y o r d u m . Elmalarn t a t l , bay l t c , insann ban d n d r e n kokusu yayl m o lacakt e v r e y e . Elmalarn hem tat l h e m e k i m -t r a k kokular arasnda p y o r d u m Giul ia 'y . D g r y o r m u u m m e e r s e .

Bir g r l t o l d u . Bir mi l is a s k e r i y i n e . Banda A l m a n b i i m i k a s k e t i . n m d e d i k i l i y o r d u . Due bir ka ay n c e k a r a r l a t r m t bu a s k e r l e r i n A l m a n l a r m -kine benzer k a s k e t g i y m e l e r i n i .

Sayn s i n y o r , N a l d i , g e l d i k , d e d i . Ne a b u k g e l m i t i k . Hi k i m s e b e k l e m i y o r d u be

ni b u r a d a . Birka saat d i l e d i i m g i b i d o l a a b i l e c e k t i m . Byk kanaln s u l a r , b a k t m , a k y o r d u , a m u r l u , a m u r l u . Y e i l i m s i . Deniz y k s e l d i y i n e . Pis bir de niz. Bu yl kanala y ine kum d o l d u r d u deniz d i y o r d u bir g o n d o l c u . K o n u u y o r d u . Yer inden hi bir, ey in k m l d a m a d n , harekets iz , d o n m u g i b i , l m gi b i d u r a n V e n e d i k ' t e , ya g ib i kayyor, s z l y o r d u k a m u r l u , y e i l i m s i sular n s t n d e . Hi bir ey dei m e m i t i . Oysa.. . oysa bir m r g e m i t i h e m e n he m e n . Benim m r m d g e e n . G e m e k t e o l a n . Mer m e r l e r biraz daha o y u l m u , m e r m e r l e r i n s t n d e k i k a b a r t m a l a r biraz daha e r i m e y e yz t u t m u t u . A m a Byk Kanal e s k i d e n ne id iyse y ine o y d u . Yerli ye r inde d u r u y o r d u V e n e d i k . H a r e k e t s i z . Denizin ve r m sular n a c m t r a k k o k u s u yay lmt e v r e y e . Hep ayn k o k u . Byk Kanalda dolaan m o t o r l u tek n e l e r d e n , g r l t d e n kamak, uzaklamak i i n , San Cass iano'nun n n d e i n d i m g o n d o l d a n . Darack sokak-

48

larda k i m s e l e r y o k t u . K e d i l e r k o u u y o r d u . Krmz t u l a d a n yap lm duvar lar n d i b i n e y dk lar p l e r slak t o p r a k t a n km kt ot lar g i b i d u r u y o r d u . Ten ha s o k a k l a r d a , arada srada, bir p e n c e r e d e n t e k i n e b i r s e s l e n i d u y u l u y o r d u . K k , darack s o k a k l a r n t m Kanala u l a y o r d u m u t l a k a . 1917 yl nn gz ya m u r l a r a l t nda d o l a m t m bu s o k a k l a r d a . O t a r i h l e r d e , evre t k l m t k l m a s k e r l e , g m e n l e r l e b a b o d o l a a n f a r e l e r l e d o l u y d u . Ka kez g e z i n m i t i m bu so k a k l a r d a . Ka kez. Kolay kolay a y r l a m y o r d u m o za manlar V e n e d i k ' t e n . Byk Kanaln yanndaki bir so kakta o t u r u y o r d u k . Kapdan i e r i y e g i r i n c e , lo sahan l kta, hamam b c e k l e r i d o l a r d . Kapkara. M e r m e r -erin zer inde d o l a r k e n r k t c bir t r t y a p a r d h a m a m b c e k l e r i . Hele g e c e bast m, karanl k o l d u m u , h a m a m b c e k l e r i n i n says daha da a r t a r d . Islak slakt kara b c e k l e r . Ayaklar n n d u v a r d a nasl kay dn i z l e r d i m uzun uzadya. K o r k u t u r l a r d beri i o u kez. B i z i m k i l e r , y e r d e k i t a l a r a , duvar lara gaz dke rek b u n l a r l a baa kmaya a l r l a r d . Ne y a p a r l a r s a y a p s n l a r b o u n a y d . Yine kard kara h a m a m bcek l e r i . Kanal larn kapkara sular g i b i , yay l r lard yer d e k i t a l a r a , d u v a r l a r a . Daha s o n r a ayr ldk. Tandk V e n e d i k ' t e n . M a g l i a n o ' y a y e r l e t i k . V e n e d i k uzak de i l d i M a g l i a n o ' y a . A r a d a srada, hava o k ak o l d u u zamanlar, M a g l i a n o ' d a n baknca, u f u k t a k i l i s e l e r i n k u b b e l e r i , an k u l e l e r i , p e m b e ya da beyazms yap lar g r n r d . U f k u m d a V e n e d i k b e l i r i r d i .

1938 ylnn Ekim aynda, M n i h olayndan ksa bir s r e s o n r a , M a u d ' y u P a r i s ' t e n b i rka gn iin ay r lmaya ikna e d e b i l m i t i m . kimiz, ayr ayr y n l e r d e n y o l a karak V e n e d i k ' t e , San C a s s i a n o ' n u n y a n b a n -daki k k ta k p r n n s t n d e b u l u m u t u k . Ya mur a l t ndak i V e n e d i k ' t e t a t l , huzurlu b i r k a gn ge i r m i t i k . M e v s i m pek e l v e r i l i d e i l d i . A d r i y a t i k ' t e n

sktidar ark 4 9 / 4

k o p a n , ac , s o u k rzgr lar k e n t i kasp . k a v u r m a y a b a l a m t . Byk Kanaldan hayli uzakta, F o n d a m e n t e d e l l e Z a t t e r e a d l , s a k i n , sesiz bir s e m t t e bir oda ki ra lamt k , k k bir baheye b a k y o r d u odamz. He men h e m e n hi k m a m t k o d a m z d a n . Yalnz, San M a r c o m e y d a n n d a biraz d o l a m , Ldo'dan San Piet-ro'ya kadar g i t m i t i k . Kyya vuran k o c a m a n dalga lardan o k k o r k m u t u M a u d . Bu ksa g e z m e l e r d e n s o n r a hemen d n e r d i k odamza. Pek iyi b e c e r e m e -m e k l e beraber, m i n e d e odun y a k a r d m . slak odun lar iyi yanmaz, m i n e d u r m a d a n t t e r d i . Sonra k k bir alev g r n r d o d u n l a r n s t n d e n . Dnya y e n i d e n k u r u l m u g ib i o l u r d u . Yanyana uzanr saat-larca k o n u u r d u k . Gece o l d u u n u n , karanl k bast nn b i le fark na varmazdk. Pansiyoncu kadn sessiz l i i m i z d e n kukulanr, g e l i r kapya v u r u r .

S i n y o r a , s i n y o r a , diye b a r r d . O zaman aklmz bamza g e l i r d i . Yemek salo

nuna i n e r d i k a b u c a k . Daha s o n r a , odadaki m i n e y i y e n i d e n t u t u t u r u r d u m . Gece i i n . Gece y ine konu u r d u k . B e d e n l e r i m i z de k o n u u r l a r d g e c e . Yaantm z an lat rd k b i r b i r i m i z e . Anlarmz b i r b i r i n e kart r rdk. Bu da akt b iz im i i n . V e n e d i k b e n i , n e d e n s e , k o n u m a y a i t e r d i s a n k i . Yaantmn en n e m l i bir b l m , 1917 yl gz m e v s i m i n d e V e n e d k t e bala m t . Yaral asker dolu yk v a g o n l a r M a g h e r a ' y a ge lir d u r u r d u . Yaral lardan bazlar V e n e d i k ' e g i t m e k iin izin a l r l a r d .

amura, kana bu lanm bu adamlar n arasn da babam aradm M a u d . An l yor musun? n l i y o r l a r d yaral lar . s t e l i k , b a r d a k t a n boanan y a m u r u n al t nda, slak sana d n m l e r d i . Yaralarnn s t n d e k i sarg bezler i k im bi l i r ka g n d r d e i t i r i l m e m i , s im siyah o l m u t u .

V e n e d i k ' t e g n l e r boyu M a u d beni d i n l e m i t i .

50

Ben de onun a n l a t t k l a r n . M a u d ' y a , a s k e r e al ndm zaman, b e n i m l e V e n e d i k ' e kadar ge len Giul ia 'dan da sz e t m i t i m . 1917 yl gz ay lar nda.

A v u s t u r y a l l a r buralara kadar i l e r l e m e m e l i y -di ler. Pek de uzakta s a y l m a z l a r d . Piave n e h r i n i n te taraf na kadar g e l m i , d a y a n m l a r d . Ne o lursa o l s u n , Venedik ' i ele g e i r m e m e l i y d i l e r .

Daha s o n r a l a r , Z u c c h e l l i saraynn caml t a r a a -smda M n i h ' t e yara lanm olan yzba G o e r i n g ' l e k a r l a m t m . M o r f i n k u l l a n a n l a r a zg bir b i i m d e parlayan g z l e r i y l e bana b a k y o r d u . Daha s o n r a da, Dandolo saray nda, Elsa Missn 'y le bamdan geen leri a k l a m t m .

Senin ani yacan, nce kyl kzlaryla ba ladm. Prenses lere sra g e l d i . Derken ngr id von VVirth. i m d i de M a u d Kaufman d i y o r d u m .

M a u d i t e n l i k l e g l y o r , sa lar m kartryor du.

Ne m t h i bir a d a yayoruz, d i y o r d u . Ne m t h i bir a !

Biraz s o n r a c i d d i i e i v e r l y o r d u . Nereye g i d i y o r u z M a r c o ? d i y o r d u . N e r e y e

g id iyoruz? Kanl olaylar pat lak v e r e c e k ! Balad bi le kanl a t m a l a r .

Kukular na ben de k a t l y o r d u m . 1934 yl hazi ran aynda, Hi t ler V e n e d i k ' e g e l d i i zaman, onun ya n ndaydm. M u s s o l i n i orada t e h d i t do lu bir sy lev v e r m i t i . Gen f a i s t l e r Due'n in kald sarayn ka psn krp ier i g i r m i l e r d i , p m e k iin nl e f l e -- ini . lgnl k V e n e d i k k e n t i n e de b u l a m t . Bir-

hatta korku yaygn lamaya b a l a m t . o k g e m e den V e n e d i k ' t e n Paris'e d n d m . Birka gn s o n r a M a u d ile orada b u l u m u t u k .

Beni g r r g r m e z Par is ' te, M a r c o , bir e r k e k o c u u m u z olsa, d e m i t i . A r d n d a n hemen e k l e m i t i : G e l e c e e gvenimiz o l d u u n u , ya yaca-

mz kan t lamak iin M a r c o . Baka bir ey iin de i l !

Sar lmt m M a u d ' y a . Ensesini p m t m t e k r a r t e k r a r . V e n e d i k ' t e g e i r d i i m i z bir haf ta, huzurlu bir hafta s o n u n d a , t m olarak anlamt k M a u d i le. Bir b i r i m i z i t m olarak tanmt k. Yaadmz sre bo y u n c a b i r b i r i m i z i s e v e c e i m i z i anlamt k. Kesinl ik le. O srada benim bir ey s y l e m e d i i m i g r n c e hemen a t l m t .

Bir e r k e k o c u k , M a r c o ! Adn Phi l ippe koyar dk. Phi l ippe N a l d i ! Dn bir kez M a r c o ! Ne lgn lk o l u r d u , dei i mi? Bir f a i s t baba ile t r o k i s t bir kadnn, o c u u ! Dn bir kez!

M a u d ' n u n gl bana da g e m i t i . kimiz, ko m n i s t l e r i n t r o k o - f a i s t d e d i k l e r i t r d e n bir i f t o l m u t u k . Tam bir v o d v i l d i b u . D a k i k a l a r c a g ldk d u r d u k , t ik s o n r a . Tarih bizi avucunun i ine ald b i r b i r i m i z e t m olarak y a k l a t r d .

1939 nisannda, M a u d ' y u k a y b e t t i i m s rada M u s s o l i n i ' n i n uaklar Tiran' b o m b a l a r k e n , t e k r a g r d m V e n e d i k ' i . Zaman g e t i a r a d a n , bir kez daha 1943 ocak aynda y ine V e n e d i k ' t e y d i m . O kez Venedik ta k e s i l m i , l m t s a n k i . O kez buzlar ve lm l k e s i n d e n , Rusyadan d n y o r d u m . O s ra larda ka lb in kaskat k e s i l m i d o n m u t u s a n k i . Rusya'da Do nehri ky larnda k u r u l m u s e h p a l a r d a salkm saal sal lanan ky l ler hl g z l e r i m i n n n d e y d i . Vene dik karlar a l t n d a y d . Ta k e s i l m i k a l b i m , k i n l e , nef

52

r e t l e d o l u y d u . Kont Giano'yu d e l i b o z u k k a y n p e d e r i Due'y i o zaman e l i m e g e i r s e m , ik is in i de ldrr d m g z m k r p m a d a n .

Sonunda ikisi de l d l e r . B i r b i r l e r i n i temiz le d i ler bir bakma. Yakkl k o n t Ciano k a y n p e d e r i t a r a f n d a n l m e m a h k m e d i l d i . San Procolo kalesi nin at p o l i g o n u n d a g z l e r i n i balad lar k o n t u n , diz k t r p o t u r t t u l a r , k u r u n a d i z d i l e r . M i l a n o ' d a k i bir a landa, ayaklar ndan ipe e k i l m i Due'y i d e g r d m . M a u d Ne m t h i bir a d a yayoruz M a r c o ! d e r d i her zaman.

Bir haf tadan ber i M a g l i a n o ' d a y m Phi l ippe. Ne m t h i bir a d e i l mi? Bunu an lamak iin senin yaant na, otuz ylna bakmak, b e n i m i h t i y a r l m in c e l e m e k , y e t e r de a r t a r b i l e . Baladm bu yazya bakmak, s ra lad m i s i m l e r i , Giul ia 'y , A l a t r i ' y i , Fer-r i ' y i , Pra lognan' , B e r n a r d ' , M a n a c o r d a ' y , n g r i d ' i , Ciano'yu a n m s a m a k y e t e r de ar tar . Bazan, avula rm s kt m zaman, e l i m i n arasnda Somal i