PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA6

TEMAT NUMERU

Wrodzone deformacje kręgosłupa

różnią się znacznie od częściej

występujących idiopatycznych

skrzywień kręgosłupa. Powstają w pierw-

szych 6 tygodniach rozwoju zarodkowego

w wyniku zaburzeń chrzęstnienia i kostnie-

nia struktur błoniastych, z których rozwija-

ją się kręgi.

PATOGENEZA

Prawidłowy przyrost kręgosłupa na dłu-

gość jest sumą wzrostu górnych i dolnych

płytek granicznych poszczególnych trzo-

nów kręgów. Aby przyrost był symetryczny,

potencjały wzrostowe na całej powierzchni

płytek powinny być takie same. Jeżeli jed-

nak potencjał wzrostowy płytek jest zmniej-

szony lub zmniejszona jest liczba płytek,

dochodzi do zaburzenia balansu całego

kręgosłupa. Efektem jest wada wrodzona,

czyli anomalia w budowie kręgu. Stopień

progresji i ostateczna wielkość skrzywie-

nia są proporcjonalne do stopnia zaburze-

nia potencjału wzrostowego.

MARTA STACHURA, MAGDALENA JAGIEŁŁO

SKOLIOZA IDIOPATYCZNA

CZY WADA WRODZONA?

Wady wrodzone kręgosłupa są tematem

budzącym wątpliwości w procesie

usprawniania rehabilitacyjnego ze względu

na ich różnorodność i nietypowość.

Wykrywalność anomalii wzrasta po wnikliwej

diagnostyce obrazowej, która powinna być

omówiona w zespole medycznym przed

podjęciem działań terapeutycznych.

Zdj. 1A–B. Nietypowe owłosienie skóry okolicy kręgosłupa

A

B

7styczeń 2014

TEMAT NUMERU

BTL SWT+HIL COMBI

TERAPIA FALAMI UDERZENIOWYMI

LASER WYSOKOENERGETYCZNY

DWIE NAJBARDZIEJ SKUTECZNE TERAPIE W JEDNYM URZĄDZENIU

Jedyny taki aparat na świecie

Bardzo szeroki zakres wskazań klinicznych

Możliwość połączenia fali uderzeniowej i lasera wysokoenergetycznego w trakcie jednej sesji zabiegowej

Maksymalizacja wyników leczenia

Skuteczna terapia bólu o długotrwałych efektach

Gotowe programy terapeutyczne, encyklopedia terapii

REWOLUCJA W WALCE Z BÓLEM

BTL Polska Sp. z o.o.

ul. Leonidasa 49, 02-239 Warszawa

tel. 22 667 02 76, fax 22 667 95 39

btlnet@btlnet.pl, www.btlnet.pl

NOWOŚĆ

+

RE

KL

AM

A

OBJAWY KLINICZNE WAD

WRODZONYCH KRĘGOSŁUPA

W trakcie badania klinicznego pacjen-

ta należy zwrócić uwagę na następujące

objawy:

nietypowe owłosienie skóry okolicy

kręgosłupa (zdj. 1A–B),

zmiany pigmentowe na skórze okoli-

cy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa

(zdj. 2A–C),

widoczne zniekształcenia w budowie

kończyn (np. stopa końsko-szpotawa,

niedorozwój i utrwalone przykurcze

kończyn), optyczne skrócenie szyi lub

tułowia,

skolioza lewo-prawostronna (w od-

różnieniu od idiopatycznej prawo-

-lewostronnej),

A

B C

Zdj. 2A–C. Zmiany pigmentowe na skórze okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa

objawy neurologiczne, takie jak: mro-

wienia, drętwienia w obrębie kończyn,

różnice w obwodzie kończyn, niedo-

włady,

nietypowy przebieg deformacji kręgo-

słupa (krótkie łuki),

skrócenie tułowia, zaburzenia proporcji

pomiędzy górnym i dolnym segmen-

tem ciała,

objawy w przebiegu choroby Reckling-

hausena: plamy skórne caffé-au-lait,

pachowe lub pachwinowe piegi guz-

ki Lischa – zmiany w tęczówce oka,

dwa lub więcej nerwiakowłókniaki

umiejscowione na skórze, zmiany kost-

ne, glejaki nerwów wzrokowych lub

słuchowych, wywiad rodzinny.

DIAGNOSTYKA

Po zaobserwowaniu wspomnianych

wyżej objawów należy skonsultować się

z lekarzem w celu pogłębienia diagno-

styki. Pierwszym i podstawowym ba-

daniem jest badanie RTG w projekcji

przednio-tylnej i bocznej. Nie jest to ba-

danie rozstrzygające – należy potwier-

dzić je dokładniejszą diagnostyką obra-

zową, najlepiej trójwymiarową. Tomogra#a

komputerowa (TK) i rezonans magne-

tyczny (RM) dają możliwość sprecyzowa-

nia zmian, jakie mogą wystąpić w przy-

padku wady wrodzonej kręgosłupa

(zdj. 3–5A–B).

PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA8

TEMAT NUMERU

Zdj. 3 Zdj. 4

Zdj. 5

PODZIAŁ WAD WRODZONYCH

KRĘGOSŁUPA

Po wykonaniu zdjęcia RTG lub TK moż-

na zauważyć omówione poniżej anomalie.

Wady segmentacji kręgosłupa to nie-

prawidłowy zrost między kręgami. Może

dotyczyć poszczególnych części kręgów

lub stanowić całkowity symetryczny zrost

sąsiadujących ze sobą kręgów (zdj. 6 i 7).

Zdj. 6. Schemat

płytki bocznej

Zdj. 7. Schemat

bloku kręgowego

Zdj. 8 Zdj. 9

Wady w budowie kręgów powstają

w wyniku niedorozwoju części kręgu. Cał-

kowity niedorozwój kręgu po jednej stro-

nie (półkręg), kiedy to pozostała część ma

kształt klina, jest jedną z najczęstszych

przyczyn skoliozy wrodzonej. Ze względu

na anatomopatologię można tu wyróżnić:

półkręg całkowicie posegmentowany

– występuje najczęściej; jest całkowi-

cie odseparowany od kręgów sąsiednich,

a przestrzenie międzykręgowe powyżej

i poniżej są prawidłowej wysokości; efek-

tem jego występowania jest powoli na-

rastająca deformacja kręgosłupa; zlokali-

zowany bocznie jest przyczyną skoliozy,

a tylnie – kifozy (zdj. 8),

półkręg częściowo posegmentowany –

jest zrośnięty z jednym z sąsiadujących

kręgów, ma tylko jedną przestrzeń mię-

dzykręgową; teoretycznie wzrost kręgo-

słupa jest w tym przypadku zbalansowa-

ny, jednakże skrzywienie powoli narasta,

prowadząc w ostateczności do nawet

40-stopniowej skoliozy; nie wymaga du-

żej interwencji, chyba że jest zlokalizo-

wany w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

kręgosłupa (zdj. 9),

półkręg nieposegmentowany – jest zro-

śnięty z oboma sąsiadującymi kręgami, nie

ma żadnej przestrzeni międzykręgowej,

nie ma zatem potencjału wzrostowego,

co powoduje brak narastania deformacji;

najczęściej występuje w odcinku piersio-

wym, nie wymaga leczenia (zdj. 10),

Zdj. 10

9styczeń 2014

TEMAT NUMERU

PRAKTYCZNA FIZJOTERAPIA & REHABILITACJA10

TEMAT NUMERU

kręg klinowy – jednostronne obniże-

nie wysokości kręgu z zachowaniem na-

sad; wzrost takiego kręgu jest opóźniony

po jednej stronie, co prowadzi do pogłę-

biania się deformacji, najczęściej jest to

skolioza lub kifoza (zdj. 11),

kręg motyli – deformacja polegająca

na ubytku centralnej części trzonu przy

zachowanym wzroście bocznych części

trzonu; wada rzadko jest przyczyną sko-

liozy, często natomiast towarzyszy kifo-

zie (zdj. 12),

Wada mieszana to kombinacja wymienio-

nych wcześniej defektów. Może dawać znie-

kształcenia kręgosłupa o różnym nasileniu

w każdej z możliwych płaszczyzn (zdj. 13A–B).

Wady specjalne, czyli takie, których nie

można sklasy+kować, to: wrodzone zwich-

nięcie kręgosłupa (congenital vertebral de-

placement – CVD), hemimetameryczne

przesunięcie segmentarne (hemimetame-

ric segmental deplacement – HSD) oraz zespół

Klippla-Feila (zespół wrodzonej krótkiej szyi).

Wady towarzyszące wadom wrodzonym

kręgosłupa to także:

wady wrodzone żeber, łopatek, mostka

spotykane w zaburzeniach rozwojowych

odcinka piersiowego kręgosłupa,

wady wrodzone układu nerwowego (wi-

doczne w badaniu RM) – przed pod-

jęciem ich leczenia należy wykluczyć:

zakotwiczenie rdzenia kręgowego, jami-

stość rdzenia, rozdwojenie rdzenia oraz

przepuklinę oponowo-rdzeniową,

wady wrodzone innych narządów i ukła-

dów: wady serca, rozszczepy podnie-

bienia, zajęcza warga, wady narządu ru-

chu, nerek, układu moczowo-płciowego

i inne.

LECZENIE WAD WRODZONYCH

KRĘGOSŁUPA

Wady wrodzone nadal są mniej znaną

grupą deformacji kręgosłupa ze względu

na morfologiczną niejednorodność, co wy-

maga od terapeuty indywidualnego opra-

cowania planu terapeutycznego.

Możliwości leczenia większości wad

wrodzonych są bardzo ograniczone. Pla-

nowanie i wybór metody leczenia wyma-

gają dokładnej wiedzy na temat patoge-

nezy i historii wszystkich typów leczenia

wad wrodzonych.

Ogromną rolę odgrywa nie tylko dokład-

na diagnostyka, ale również systematyczna

obserwacja i ocena ewentualnej progresji

skrzywienia będącego następstwem wro-

dzonej wady kręgosłupa. Wady progre-

sujące, będące przyczyną postępujących

deformacji, wymagają jak najszybszego

wdrożenia leczenia, niestety głównie ope-

racyjnego, gdyż leczenie zachowawcze

przynosi mały efekt. W przypadku wad

nieprogresujących wystarczy jedynie sta-

ła kontrola.

LECZENIE ZACHOWAWCZE

Istnieje pogląd, że leczenie zachowaw-

cze wad wrodzonych kręgosłupa jest nie-

skuteczne. Należy je jednak podejmować

w celu: utrzymania ogólnej sprawności +-

zycznej, utrzymania i poprawienia wydol-

ności krążeniowo-oddechowej, poprawie-

nia korekcji postawy dziecka.

ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE

Z ISTNIENIA WADY WRODZONEJ

Leczenie wad wrodzonych kręgosłupa

może być obciążone ryzykiem, ponieważ

rozwój kręgosłupa ściśle wiąże się z rozwo-

jem rdzenia kręgowego oraz jego opon.

Wady kręgów często współistnieją z prze-

puklinami oponowymi lub oponowo-rdze-

niowymi.

Niedorozwój części kręgu, połączeń krę-

gów lub brak wykształcenia całego seg-

mentu kręgosłupa prowadzi do patologicz-

nej ruchomości, czyli niestabilności. W tym

miejscu powstaje deformacja lub zwichnię-

cie. Skutki tego to niedowłady, porażenia,

brak stabilności tułowia i miednicy.

PRZECIWWSKAZANIA

W POSTĘPOWANIU

KINEZYTERAPEUTYCZNYM

Przeciwwskazania wynikają z możliwo-

ści współistnienia wad wrodzonych rdzenia

kręgowego i niebezpieczeństwa wystąpie-

nia powikłań neurologicznych z paraple-

gią włącznie oraz dyskopatii i złamań pa-

tologicznych kręgów. W kinezyterapii nie

należy podejmować działań, takich jak:

rozciąganie struktur kanału kręgowego,

mobilizacje i manipulacje kręgosłupa oraz

ćwiczenia zwiększające ruchomość odcin-

ka objętego deformacją.

Podejmując się leczenia skoliozy, należy

bardzo dokładnie przeprowadzić badanie

kliniczne oraz analizę badań obrazowych.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości na-

leży skonsultować się z lekarzem w celu wy-

kluczenia wady wrodzonej. Podjęcie lecze-

nia bez diagnostyki i konsultacji lekarskiej

może doprowadzić do trwałego kalectwa.

Zdj. 13A–B

Zdj. 11 Zdj. 12

MARTA STACHURA, MAGDALENA JAGIEŁŁO

Ośrodek Ortopedyczno-Rehabilitacyjny dla Dzieci

i Młodzieży Mazowieckiego Centrum Rehabilitacji

„STOCER”

BA