PUSHTETET: NDARJA E TYRE

FORMA E SHTETIT DHE QEVERISJES

MARREDHENIET MIDIS PUSHTETEVE

Parimi i ndarjes së pushteteve. Kuptimi.

Tre tezat e Aristotelit:

Teza I: barazia e shtetasve për të marrë pjesë në jetën politike.

Teza II: qëllimi i shtetit-lumturia e shtetasve

Teza III: ndarja e pushtetit në tri pjesë të organizuara mirë.

1. Pushteti i asamblesë së përgjithshme që vendos për çështjet publike.

2. Pushteti i trupit të funksionarëve.

3. Pushteti i trupit gjyqësor.

Ndarja më e vjetër e pushteteve në Romë

Pushteti legjislativ ushtrohej nga mbledhjet e popullit dhe Senati

Pushteti ekzekutiv ushtrohej nga konsujt

Pushteti gjyqësor nga pretorët

Doktrina e Lokut dhe e Monteskjesë

Përkufizimi i parë i “pushteteve të ndara” duke kuptuar pushtet organin dhe funksionin e ushtruar prej tij.

Funksioni legjislativ: formulimi dhe nxjerrja e ligjeve nga Parlamenti

Funksioni ekzekutiv: zbatimi i ligjeve nga Qeveria

Funksioni gjyqësor: për zgjidhjen e konflikteve mbi bazën e ligjit nga organet gjyqësore.

Qëllimi i ndarjes së pushteteve:

shmangia e pushtetit absolut

kufizimi i ndërsjelltë i pushteteve

shmangia e shpërdorimit në ndarjen e pushteteve

FORMA E SHTETIT. KUPTIMI

Përkufizimi: tregon mënyrën e organizimit të pushtetit shtetëror.

Elementët:

1. Forma e qeverisjes

2. Regjimi politik

3. Forma e organizimit

FORMA E QEVERISJES

1. Monarkia: kushtetuese, parlamentare, absolute

A. Një person i vetëm si kryetar i shtetit

B. Karakteri i trashëgueshëm i pushtetit.

C. Përfaqësimi i shtetit nga monarku në bazë të së drejtës së tij personale dhe jo në bazë të një mandati të dhënë nga populli.

D. Mospërgjegjësia e monarkut për aktet e përmbushura.

FORMA E QEVERISJES

2. Republika: parlamentare, presidenciale, e përzier

A. Kryetari i shtetit është individual ose kolektiv.

B. Pushteti i tij ushtrohet për një afat të caktuar.

C. Përfaqësimi i vendit bëhet në bazë të mandatit të dhënë nga populli ose Asambleja.

D. Përgjegjshmëria politike në bazë të rasteve të parashikuara në Kushtetutë.

REGJIMI POLITIK

Demokratik: demos + cratos = pushtet i popullit

Origjina Greqia e Lashte; shek. 5-4 p.e.s. / Roma e Lashte, rreth shek. 5 - Republika

Realizohet dpd ose me ane te perfaqesimit

Garantohen barazia dhe liria, ndarja e pushteteve,

Rregulli i shumices apo tirania e shumices?

Antidemokratik

Despotik: pushteti ne duart e nje sutoriteti vetem, individ apo grup i vogel fare qe drejton me pushtet politik absolut. Shembull i pare: Faraonet e Egjiptit

Diktatorial:

Udheheqes i cili mbledh pushtete absolute dhe vetem per vete ; fillimisht jo konotacion negativ, por Jul Cezari – Rome – ia ndryshoi kuptimin

Kreu i shtetit diktator

Diktatura e proletariatit: shteti tranzisional socialist nga shoqeria

e klases kapitaliste drejt shoqerise komuniste pa klasa.

Tiranik: latinishtja – tyrannus = “udheheqes jo legjitim“

Greqishtja: týrannos = "sovran, master“ (jo i keq domosdoshmerisht)

Politika klasike: tiran ai qe merr pushtetin me mjetet e tij, jo kushtetuese apo trashegimore: menyra e tij e qeverisjes quhet tirani

Interesat e tiranit apo grupimit te vogel te tij jane prioritare dhe jo interesat e popullit

Aristokratik: aristokratia (Athina e lashte)= rregulli i me te mireve

pak nga qytetaret me te shquar qeverisin

Eshte nje regjim politik ne kontrast me demokracine qe prej periudhes se Rev. Liberal Francez

Oligarkik: greqisht: oligos +arche = rregulli i pakices

pushteti efektivisht i perket nje segmeti te vogel elitar te shoqerise te dallueshem nga te tjeret per shkak te hegjemonise se mireqenies, intelektualizmit, familjes, perkatesise militare, familjare, fetare, etj.

Arstoteli: rregulli i te pasurve (por e sakte kjo do ish plutokraci)

FORMA E ORGANIZIMIT

1. Shtet unitar: me nje qevreisje te vetme, te centralizuar apo jo, por me politika te perbashketa

Shtet unitar i centralizuar

Shtet unitar i decentralizuar

Shtet rajonal

2. Shtet federal: (latinisht: foedus, foederis, - beselidhje),

Shtet sovran karakterizuar nga nje bashkim te shteteve pjeseverisht vet-qeverisese

Hapesira e vet-qeverisjes percaktohet tipikisht ne Kushtetute

SHBA, Gjermani, etj .

3. Shtet konfederal: anetaresia vullnetare

Lidhja e dobet, tipikisht per ceshtje te politikes se jashtme

Lidhje me traktat

Respekton sovranitetin e cdo shteti

Zvicra (26 kantone), disa diskutime per Belgjiken dhe BEne

Shqiperia: Qeverisje sipas Sistemit parlamentar

Karakteri parlamentar i Republikës së Shqipërisë:

Qeveria dhe Parlamenti janë të lidhura me raport besimi midis tyre.

Presidenti i Republikës është organ kushtetues i veçuar nga Qeveria.

Zgjedhja e Presidentit te Republikës bëhet nga Parlamenti

Presidenti i Republikës mënjanohet nga disa kompetenca ekzekutive

Funksioni ligjvënës i Kuvendit i përbërë nga një dhomë e vetme.

Nuk ka regjim asambleje apo plotfuqishmëri parlamentare, por ka një epërsi formale të parlamentit.

Funksionet e Presidentit të Republikës, në pjesën më të madhe të tyre politikisht ato varen nga Parlamenti e madje edhe nga Qeveria.

Presidenti i Republikës nuk ushtron pushtetin ekzekutiv, por ruan një rol ekuilibrues.

Marrëdhëniet e Presidentit të Republikës me të tria

pushtetet

Nuk bën pjesë në asnjërin prej të tria pushteteve. Moderator.

Nuk ka iniciativë ligjvënëse

Nuk ka kompetenca për të nxjerrë akte normative dhe aq më pak ligjore.

Presidenti i Republikës mënjanohet nga disa kompetenca ekzekutive

Ruan disa kompetenca ekzekutive që lidhen me natyrën e postit të tij (drejtimi i forcave të armatosura, emërime, )

Nuk prek pavarësinë e pushtetit gjyqësor kur kryeson KLD, merr pjesë në emërimin e gjyqtarëve etj.

Marrëdhëniet e ligjvënësit me pushtetet e tjera

Parlamenti shprehësi autentik i vullnetit të popullit.

Kontrolli ndaj ekzekutivit, votimi i mosbesimit ndaj qeverisë, pyetjet dhe interpelancat e deputetëve, komisionet e hetimit për veprimet e ekzekutivit.

Kushtetuta përcakton prerë dhe qartë rastet e shpërndarjes së Kuvendit.

Parlamenti siguron emërimin e gjyqtarëve të lartë.

Marrëdhëniet e Qeverisë me pushtetet e tjera

Qeveria ushtron të gjitha kompetencat, përveç atyre që shprehimisht u janë lënë organeve të tjera.

Kjo ndryshon nga Presidenti i Republikës i cili mund të ushtrojë vetëm kompetencat që i janë dhënë atij shprehimisht.

E drejta e Qeverisë për të marrë nismën ligjvënëse.

E drejta e qeverisë për të nxjerrë akte normative në raste nevoje dhe urgjence.

Qeverisje sipas Sistemit gjysmëpresidencial

Qeveria është e ndarë nga Kryetari i Shtetit dhe kryesohet nga kryeministri

Qeveria përgjigjet ndaj Parlamentit

Kryetari i shtetit e shpërndan parlamentin përpara përfundimit të mandatit.

Presidenti zgjidhet me votim të përgjithshëm.

Kompetencat e tij janë më të gjera sesa ato të presidentit në sistemin presidencial

Qeverisje sipas Sistemit presidencial (sipas modelit amerikan)

Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti, i cili është kryetar i shtetit dhe kryetar i Qeverisë.

Këshilli i ministrave nuk vepron si një organ kolegjial. Ministrat janë drejtues administrativë të dikastereve.

Presidenti i Republikës mund të këshillohet me ta, por është ai që vendos.

Presidenti i Republikës zgjidhet me zgjedhje të përgjithsme.

Ndarje e pushteteve.