1

Psychosociale werkterrein bekeken van op de zijlijn

Prebes forum 31/1/2013

Marijke Soogen

Preventieadviseur-AG

Coördinator psy team

Inhoud

• Wetgeving: heden en toekomst

• Enkele cijfers

• Domeinen van het werkterrein

• Samenwerking met de andere

preventieadviseurs

2

Inhoud

• Wetgeving: heden en toekomst

• Enkele cijfers

• Domeinen van het werkterrein

• Samenwerking met de andere

preventieadviseurs

Wetgeving

Welzijnswet van 4 augustus 1996

Het welzijn wordt nagestreefd door maatregelen die betrekking hebben op:

1. Arbeidsveiligheid

2. Gezondheid

3. Psychosociale belasting

4. Ergonomie

5. Arbeidshygiëne

6. Verfraaiing van de arbeidsplaatsen

7. Intern leefmilieu

3

Welzijnswet

• Preventie op– Primair niveau - Preventief: Schade voorkomen

– Secundair niveau - Schade beperken

– Tertiair niveau – Curatief

• WG – HL – WN: gedeelde verantwoordelijkheid

• WN: Positief bijdragen tot het

welzijnsbeleid + signaalfunctie

Wetgeving

Wet van 11 juni 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst

seksueel gedrag op het werk.

• Zelfmoord van een postbode (oktober 2000)

• 8ste welzijnsdomein

4

Wetgeving

KB van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door

het werk waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.

• 7 welzijnsdomeinen: pesten op het werk valt voortaan onder psychosociale aspecten

• Verduidelijking interne procedures

• Uitbreiding taak vertrouwenspersoon

Wetgeving

• Klemtoon op het algemeen psychische

welzijnsbeleid en de preventieve acties terzake

• Integratie grensoverschrijdend gedrag

• Integratie discriminatie

5

Wetgeving

Uitgangspunt wetgever

Iedere werknemer heeft het recht om zich goed en

veilig te voelen op het werk

=

Verantwoordelijkheid van allen om daar op toe te zien

Huidige wetgeving

• Poort naar klachten

– Ondanks integratie van algemeen psychisch welzijn

– Belangrijk hoofdstuk OGW

– Geen uitnodiging tot preventief beleid – te weinig stimulantia

– Weinig ondersteuning van TWW

• Niet op maat van D-bedrijven

6

Huidige wetgeving

• Zoals ieder KB: basis is risicoanalyse

Maar:

– Vaak a posteriori = vertroebelde relatie met WG

– Snel veranderende arbeidsomgeving: resultaat bevraging achterhaald

– Individu > werkgerelateerd psychisch welzijn

– Collectieve adviezen: geen TLV waarden

Toekomstige voorstellenAdvies NAR nr 1808 dd 17/7/2012

• Advies op basis van evaluatie

wetgeving

– ISW limits

– Fod Waso (statistieken)

• Evaluatie blijft gericht op de

voortdurende strijd tegen pesten

• NAR wil toch andere accenten leggen

7

NAR 1

• Versterkte preventie

– Toepassen regelgeving

– Concrete aanpak/ voorzien van middelen

• Algemene bewustmaking

• Nadruk op informele fase

– Rol van de vertrouwenspersoon

– Rol van HL/ vakbondsafvaardiging

• Formele fase:

– Nadruk op voorkomen van complicaties

– Reïntegratie nastreven

NAR 2

• Integraal beleid

– Onderdeel van personeelsbeleid

– Onderdeel van welzijnsbeleid

Op te nemen in:

– arbeidsreglement

– GPP, JAP, jaarverslag

8

NAR 3

• Grote rol voor HR

– Onthaal, ondersteuning en begeleiding

– Teamvergaderingen en individuele gesprekken (functionneringsgesprek)

– Gedragsregels

• FOD bewustmakingscampagnes

– 2012: publiek

– 2013: WG/HL/vakbonden

NAR 4

• Tijdige opsporing en aanpak

probleemsituaties

– Sociaal overleg/HL

• Aanpassing wetgeving:

– Primordiale rol voor het algemeen preventiebeleid en de informele procedure (maar voorstellen nog bijna uitsluitend te maken met OGW)

9

NAR 5

– Bemiddeling en verzoening:

• Bewustmakingsproces

• Geen schuldige

• Meeste kans op mentaliteitsverandering en

duurzame oplossing

– Rol van vertrouwenspersoon

– Opleiding PAPS

Belangrijke discussie: moet PAPS oordeel vellen of het al dan niet om pesten gaat.

NAR 6

• TWW:

– Klachtenbehandeling indien tegen 2 hoogste niveau’s leidinggevende

– Vandaag :

• Terug naar af

• TWW: maakt van iedere klacht een formele

klacht

– Verplichting ?! Afronden binnen 3 m

10

NAR 7

– Opvolgen maatregelen:

• Collectieve via CPBW

• Verslag ook aan IPA over te maken

• Terugkoppeling PAPS

• TWW: sancties indien niet opgevolgd

– Toegang klachtendossier

• In kader van art 458 van strafwetboek

• Enkel individueel dossier nu; vraag naar

uitbreiding (gehoorden indien akkoord)

Minister van werk

• Info december 2012

• In de maak:

– Wetsontwerp gebaseerd op aanbevelingenNAR

– Gekoppeld aan wijziging KB. Moet congruent zijn.

– Inschakelen media oa TV spotjes –drempelverlagend

– Meldingsoproep aan artsen: HA/AG

11

Inhoud

• Wetgeving: heden en toekomst

• Enkele cijfers

• Domeinen van het werkterrein

• Samenwerking met de andere

preventieadviseurs

Cijfers 2011Grensoverschrijdend gedrag

Europa• 5 tot 10 % van de WN’s in Europa wordt met geweld of

pesten geconfronteerd

Vlaanderen • 14,2 % de afgelopen twaalf maanden te maken gehad

met pestgedrag

• 7,5 % lichamelijk geweld

• 3 % OSGW

12

Cijfers 2011

• België (bron Securex)

– 11% van de werknemers wordt gepest = geen daling sinds 2005

– Daarvan denkt meer dan 50% om van werk te veranderen; bij niet gepeste 22%

– 2/3 wordt gepest door leidinggevende

– 25% door collega

– Wallonië 17%, Vlaanderen 8%

Cijfers Stress

België

• 42% ervaart frequent tot zeer frequent stress op

het werk (Frankrijk 36%, Nederland 27%)

• 40% van de ziektedagen is stressgerelateerd

13

Hervattingspercentage

• Na 6 maanden ziekte afwezigheid: 50%

• Na 1 jaar afwezigheid: 20%

• Na 2 jaar afwezigheid: 10%

Cijfers OGW 2011

Totaal 256

• Verdeling volgens sector

– Overheid 99

– Gemengd 1

– Privé 156

• Verdeling volgens aard

– Geweld 7

– Pesten 242

– OSGW 7

• Verdeling volgens aangeklaagde

– intern 255

– extern 1

• Verdeling volgens WG

– D: 24

– C: 87

– B: 85

– A: 60

• Status:

– Informeel: 225

– Formeel: 31

14

Cijfers OGW 2012 (kwartaal 1-3)

Totaal 258

• Verdeling volgens sector

– Overheid 118

– Gemengd 1

– Privé 139

• Verdeling volgens aard

– Geweld 10

– Pesten 208

– OSGW 7

– Ongekend: 33

• Verdeling volgens aangeklaagde

– intern 223

– extern 1

• Verdeling volgens WG

– D: 28

– C: 73

– B: 112

– A: 45

• Status:

– Informeel: 194

– Formeel: 23

– Ongekend: 28

Inhoud

• Wetgeving: heden en toekomst

• Enkele cijfers

• Domeinen van het werkterrein

• Samenwerking met de andere

preventieadviseurs

15

Domeinen van het werkterrein

• Conflicthantering, pesten, geweld en OSGW

• Stressbeheersing

• Arbeidstevredenheid

• Traumabegeleiding

• Tabakspreventie

• Middelenbeleid

• Agressiebeleid

• Positief absenteïsmebeleid

1. Conflicthantering, Pesten, Geweld en OSGW

• Primaire preventie:

– Opleiding hiërarchische lijn

• Leidinggeven

• Communiceren

• …

– Risicoanalyse: Het in kaart brengen van risico’s die de kans op grensoverschrijdend gedrag verhogen:

• Participatief

• Arbeidstevredenheidsonderzoek

16

Conflicthantering,Pesten, Geweld en OSGW

• Secundaire preventie:

– Het onderkennen van de alarmsymptomen.

– Het adequaat opvangen van sluipende conflicten: bemiddeling

– Het correct doorverwijzen van werknemers die zich ‘niet goed voelen’.

Opleiding

• Vertrouwenspersonen– Telefonische steun

– Opleiding

– Intervisie

• Opleiding hiërarchische lijn– Procedure en verantwoordelijkheid HL

– Herkennen van alarmsymptomen

– Conflicthantering

– Pestdynamiek en zijn gevolgen

• Werknemers en CPBW– Procedures

– Rechten en plichten

– Pestdynamiek en zijn gevolgen

17

ConflicthanteringPesten, geweld en OSGW

• Tertiaire preventie

– Persoonlijke opvang van de slachtoffers

– Begeleiden van de organisatie bij bemiddeling/informele procedure.

– Begeleiden van WN en WG bij een formele klacht.

– Incidentenanalyse.

2. Stressbeheersing

• Primair:

– Inventariseren van (potentiële) stressoren

• Enquête

• Participatieve benadering

• Interviews

• Analyse exitgesprekken

• …

18

3. Arbeidstevredenheid

• Meten en evalueren van arbeidstevredenheid => HR-strategieën en HR-tactieken

• Mios: instrument voor het meten van arbeidstevredenheid

• Aangepast aan de vereisten van een risicoanalyse psychosociaal welzijn

4. Traumabegeleiding

• Begeleiden van werknemers die geconfronteerd werden met

– een zwaar of dodelijk ongeval

– zelfmoord door een collega

– agressie – naar zichzelf of naar anderen

– Schietpartij

– …

• Groepsbegeleiding

• Individuele begeleiding - doorverwijzing

19

5. Tabakspreventie

• Opzetten van een rookbeleid

• Rookstopprogramma

– 9 sessies.

6. Middelenbeleid

• Alcohol – Drugs – Medicijnen

• Begeleiden in het uitwerken van de 4 pijlers:– Procedures

– Regelgeving

– Hulpverlening

– Vorming

• Geven van vormingen – sensibilisatie

• Voeren van ‘motivatiegesprekken’ om betrokkene bij hulpverlener te krijgen.

20

7. Agressiebeleid

• Begeleiden in het uittekenen beleidsdocument

– Gemeenschappelijke visie. Wat verstaat deze organisatie

onder agressie?

– Gedragscode – sanctie – doelgroepgebonden?

– Agressieprotocol – doelgroepgebonden?

– Technopreventieve maatregelen

• Opvang van slachtoffers – zie traumabegeleiding

• Opzetten van registratietools van agressie

• Trainen van medewerkers in de omgang met

agressie

8. Positief absenteïsmebeleid

• Niet repressief werken maar proactief omgaan met oorzakelijke

factoren van absenteïsme:

– Arbeidsomstandigheden, stress, werkdruk.

– Arbeidsvoorwaarden

– Arbeidsverhoudingen en cultuur

– Arbeidsinhoud en intrinsieke motivatie

• Tools opzetten om absenteïsme te registreren.

• Hiërarchische lijn opleiden in verzuim- en

reïntegratiegesprekken.

21

Tweetal aspecten belicht

• Risicoanalyse:

– Bevraging (elektronisch en op papier)

– Participatieve RA

• Semi gestandaardiseerde bevraging in kleine

representatieve groepen

• Sobane methode

– Individuele diepte interviews

• Bemiddeling voor “klachtenbehandeling”:

Risicoanalyse

• Bevraging = MIOS

• Participatief: vb case

– Vragen semigestructureerd

– Rapportering

Belangrijk:

- Rekening houden met verwachtingen

- Veel aandacht aan feedback

22

Risicoanalyse:MIOS

Merging individuals, workplace , organisation and society

Maatschappij

Specifieke werksituatie

“werker”

Taakinhoud:•Controle•Taakvereisten•KlaarheidOntwikkelingArbeidsVW(loon, werkplek)

Arbeidsconditie

individuwerkorganisatie

Ind. kenmerken(leeft., gender, diploma, loonniveau)

Familie en vrienden(WLB)

Organ.cultuur•Vertrouwen in

•Values•Fys. Geweld

Werkrelaties

•Soc. Support•Q leiding•Commitment

•communicatie

Outcome:

burnoutWerktevredenheid gezondheid en medicatie

presenteïsme, productiviteitverloop

Concept

23

taakvereisten

klaarheid taken

controle

ontwikkelingsmogelijkheden

discriminatie, pesten, fysiek geweld

Sociale steun

communicatie

kwaliteit leiderschap

organisationele verbondenheid

organisationele waardecultuur

fysieke risico’s

werk-familie conflict

tijdsbesteding

Verloning/ waardering

werkzekerheid

Algemene werktevredenheid

Intentie tot verloop

burnout

gezondheid

werkproductiviteitbetrokkenheid

taakinhoud

ontwikkelingsmogelijkheden

relaties met collega’s, chefs en klanten

organisatiecultuur

arbeidscondities

werk – familie balans

arbeidsvoorwaarden

outcome

dimensieshoofdindicatoren

Analyse

Standaard:

- organisatie versus benchmark

- afdeling versus bedrijf

Op vraag : naargelang relevante persoonlijkheidskenmerken

Bv.

Functie

Gender

Gezinssituatie (inwonende kinderen, partner)

Leeftijd (vb. > 45 jaar)

Nationaliteit

Diploma

Inkomen

Arbeidscontracttype

Anciënniteit

24

Rapportering

Fase 1: bepalen op welke « dimensies »

prioritair zal gewerkt worden

Fase 2: concrete actiepunten per dimensie

Prioriteitenstelling : welke dimensie eerst aandacht?

• A / Belangrijk ?

• B/ Tevreden ?

U= A’-B : urgentiemeter �U -aandachtspunt

• C/ Elders beter : organisatiepositie

• D/ Redenen tot uitstap

• R = A*B*C*D : retentiemeter� R-aandachtspunt

• Q-barometer : � Q -aandachtspunt

% tevredenen – % zeer ontevredenen

25

Risicoanalyse

• Participatief: vb

Bemiddeling

• Essentieel instrument in

conflicthantering = andere benaming

voor klachtenbehandeling

• Onderdeel van informele

klachtenbehandeling (verplicht in de

toekomst ?)

• Houdt de weg open naar

preventiebeleid

26

Bemiddeling

• Voorwaarden: 4 ja’s

– Ja: er is een conflict

– Ja: ik wil een oplossing

– Ja: via bemiddeling

– Ja: met die bemiddelaar

• Bemiddelaar is meerzijdig partijdig

• Niet alle conflicten hebben een

oplossing

Bemiddeling

• Goede afspraken met opdrachtgever

• Bemiddelaar is enkel mediator /

facilitator

– Oplossing moet van de partijen komen

– Bereidheid om compromissen te sluiten die de werkomgeving opnieuw werkbaar maken

• Methodisch te werk gaan

27

Bemiddelingsproces

• Voorbereidende fase:

– Ieder doet zijn verhaal

– Probleem duidelijk stellen

• Explorerende fase: gesprek tussen

cliënten op gang brengen:

belangenonderzoek

• Derde fase = uitkomst zoeken

Basiscompetenties

• Voorbereidende fase: pendelen

– Vertrouwen opbouwen

– Spelregels vastleggen

– Horen en zien

– Samenvatten en terugkoppelen

– Afsluiten met gemeenschappelijke probleemstelling: ieders visie: denken, voelen, handelen

28

Basiscompetenties

• Explorerende fase:

– Belangen identificeren

– Open houding

– Beste oplossingen omvatten belangen

– Exploratie op directe en indirecte manier

– Facilitator om gesprek tussen partijen op gang te brengen

– Afsluiten met gezamelijke probleemformulering.

Basiscompetenties

• Onderhandelingsfase om tot oplossing

te komen

– Geen gezichtsverlies, ieder in zijn waardigheid: win-win

– Werkbaar compromis: deelakkoord versus totaalakkoord

– Alternatieven

29

Bemiddeling

• Casus: voorbeeld

Inhoud

• Wetgeving: heden en toekomst

• Enkele cijfers

• Domeinen van het werkterrein

• Samenwerking met de andere

preventieadviseurs

30

AG bevoorrechte intervenant of enkel toeschouwer

• Tijd vóór 1998: 2 PA: de

arbeidsgeneesheer en de “veiligheidschef”. Alles wat niet echt veiligheid was was voor de AG.

• Na 1998: multidisciplinariteit

– Nadeel:

• PAPS en PAAG onverenigbaar

• AG minder op het terrein (tekort)

• Communicatie en beroepsgeheim

AG bevoorrechte intervenant

of enkel toeschouwer– Voordeel:

• Verschillende invalshoeken: bvb

– Ergonomie: veel locomotorische problemen kunnen

door werkgerelateerde stress mee geïnitieerd zijn.

– Veiligheid: stijging aantal ongevallen; belangrijke rol

voor IPA (vinger aan de pols)

– Arbeidshygiëne: hogere waarden bij monitoring

– Arbeidsgeneesheer: van individuele klachten tijdens

het medisch contact naar collectieve ingrepen

– PAPS: van collectief naar individu.

Essentie = communicatie

31

Taak voor andere PA?

• Zeker wel: bvb

– Traumaopvang

– Bemiddeling

– Opleiding allerlei

Wel nood aan wetswijziging en vooral mentaliteitswijziging:

Preventie > periodiek gezondheidstoezicht

Zijn er nog vragen?

Bedankt voor uw aandacht!