MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija u Istočnoj Srbiji

MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija u

Istočnoj Srbiji

MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija

u Istočnoj Srbiji

Centar za razvoj civilnog društva2014.

Uvodna reč

Nematerijalna baština Vlaha

Opština Bor

Opština Majdanpek

Opština Negotin

Opština Kladovo

Opština Kučevo

Opština Žagubica

Opština Petrovac na Mlavi

Opština Golubac

Opština Malo Crniće

Opština Žabari

Opština Veliko Gradište

Opština Požarevac

Opština Boljevac

Opština Zaječar

Opština Despotovac

Opština Ćuprija

Opština Svilajnac

Opština Jagodina

Sadržaj:

248

1417

2022252831

32343637384043444646

3

Uvodna rečBoraveći od 2011. godine među vlaškom populacijom u Istočnoj Srbiji i istražujući specifičnosti njenog položaja u sistemu razgranatih manjinskih politika u Srbiji, stručnjaci Centra za razvoj civilnog društva (CRCD) su se sreli sa sledećom, ključnom činjenicom: vlaška nacionalna manjina je jedina brojnija manjina u Srbiji, za koju se može reći da, i pored bogate kulture, nema izgrađen institucionalni kulturni sistem.

U Republici Srbiji, prema popisu iz 2011. godine, živi 35.330 Vlaha. Najviše ih je u Istočnoj Srbiji (32.873) i delu Pomoravlja (1.938), dok u mnogo manjem broju žive u Beogradu, južnom Banatu i Rasinskom okrugu. Gledano po jedinicama lokalne samouprave, Vlasi su nastanjeni u 18 opština u kojima se brojno stanje vlaške populacije znatno razlikuje. Opština u kojoj živi najveći broj Vlaha jeste Bor (6.701), dok su u procentualnom iznosu, Vlasi najzastupljeniji u Boljevcu (25.8%) i Kučevu (25.3%).

Imajući ove činjenice u vidu, CRCD je od 2012. godine kroz projekt Multikulturalizam u Srbiji nije mrtav, uz podršku Ambasade Kraljevine Norveške i u partnerstvu sa Nacionalnim savetom Vlaha (NSV), započeo kontinuiranu edukaciju, pre svega, članova NSV, ali i vlaških civilnih organizacija i angažovanih pojedinca o sudbinskim pitanjima za vlašku manjinsku zajednicu (obrazovanje, kultura, informisanje i javna i službena upotreba jezika), i to kroz razmenu iskustava sa predstavnicima institucija vojvođanskih nacionalnih manjina. Tokom ove saradnje kao prioritetno iskristalisalo se pitanje očuvanja, prezentovanja i razvoja vlaške kulture kao nosioca vlaškog manjinskog identiteta.

Izrada Mape aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija je, uz prvi strateški dokument o razvoju kulture vlaške nacionalne manjine i muzeološku postavku o vlaškoj kulturi u Muzeju u Boru, jedna od tri incijative CRCD iz oblasti kulture koje su tokom 2013-2014. pokrenute kao odgovor na uočene potrebe. Sve tri inicijative jesu pionirske jer označavaju prve korake u racionalnoj, savremenoj i kreativnoj obradi i promociji vlaške materijalne i duhovne kulture.

Materijal prezentovan u Mapi pružila nam je Snežana Gržobić-Pavlović, članica Odbora za kulturu NSV, koja je zajedno sa Milinom Sklabinski, masterom menadžmenta u kulturi, koncipirala i uredila Mapu. U skladu sa pribavljenim materijalom Mapa jeste verna slika onoga što reprezentativna vlaška institucija podrazumeva pod vlaškom kulturom u ovom momentu, maja 2014.

Zahvaljujemo se svim saradnicima, institucijama i pojedincima koji su pomogli da Mapa nastane. Uvodni tekst Mape napisala je verovatno najrespektabilnija poznavateljka vlaške kulture u Srbiji, dr Biljana Sikimić, viši naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU, uz napomenu da su vlaški termini u njenom tekstu napisani u nauci uobičajenom dijalektološkom transkripcijom, a ne pismom koje je Nacionalni savet Vlaha prihvatio 24. januara 2012. godine. Demografske podatke prikupio je i obradio Andrej Kubiček, doktorand sociologije. Partnerstvo CRCD sa Nacionalnim savetom Vlaha, na čelu sa predsednikom Radišom Dragojevićem, svakako svoj uspeh duguje prevashodno Ambasadi Kraljevine Norveške, na čemu joj posebno zahvaljujemo.

mr Snežana Ilić, izvršna direktorica Centra za razvoj civilnog društva

4

Koncept zaštite nematerijalnog kulturnog nasleđa (u upotrebi je i drugi termin – baština) postao je u Srbiji veoma aktuelan 2010. godine potpisivanjem Uneskove Konvencije o zaštiti nematerijalnog kulturnog nasleđa. Nematerijalno nasleđe se po Konvenciji ne definiše na osnovu etničkog principa, nacionalne države bi trebalo da štite kako nematerijalno nasleđe većinskog stanovništva tako i nasleđe manjinskih grupa.

Brojni elementi tradicijske kulture na koje se ovaj koncept odnosi još od 19. veka su bili istraživani u okviru klasične entnologije, odnosno etnografije i folkloristike. Obimna etnografska i antropološka literatura koja, uz terenska istraživanja, može poslužiti kao osnova za rekonstrukciju nematerijalne baštine Vlaha severoistočne Srbije počinje da se objavljuje počevši od kraja 19. veka (treba pomenuti bar imena Stevana Mačaja, Milana Đ. Milićevića i Tihomira R. Đorđevića). U drugoj polovini 20. veka vlaškom tradicijskom kulturom, u okviru državnih institucija kulture i nauke, bavi se čitav niz uglednih etnologa (Nikola Pantelić, Milica Bošković Matić, Emina Branković, Breda i Petar Vlahović, Milorad Dragić, Dušan Drljača, Paun Durlić, Danica Đokić, Gordana Živković, Slobodan Zečević, Srebrica Knežević, Petar Kostić, Miloš Marjanović, Živka Romelić), a u novije vreme i istraživači koji pripadaju drugim humanističkim disciplinama (Slavoljub Gacović, Anamarija Soresku Marinković).

Na žalost, do danas ne postoji ozbiljna monografija koja bi sistematizovala tradicijsku kulturu Vlaha u celini, ali se relevantna početna građa, uz malo truda, ipak može naći rasuta po naučnim časopisima, kao što su Srpski etnografski zbornik, Glasnik Etnografskog muzeja, Glasnik Etnografskog instituta i zbornici radova Etnografskog instituta SANU. Van Beograda studije o vlaškoj kulturi objavljuju, između ostalih, zaječarski Razvitak i svrljiški Etnokulturološki zbornik. Posebno treba pomenuti opsežna etnomuzikološka i etnokoreološka istraživanja (među kojima su najznačajnija imena Adrijane Gojković, Dimitrija Golemovića, Dragoljuba Devića, Ljubice Janković, Olivere Mladenović). Danas sve ređi izvođači vlaških balada (lăutari),

Nematerijalnabaština Vlahadr Biljana Sikimić, viši naučni saradnik Balkanološkog instituta SANU

5

mogu se označiti i kao „živo kulturno blago”, oni se uklapaju u želju Uneska da zaštiti nosioce specifičnih znanja i umeća neophodnih za stvaranje ili izvođenje, pa tako i održavanje nematerijalne kulturne baštine svoje zajednice.

Deo vlaških folklornih elemenata danas se može videti samo na festivalima ili turističkim priredbama, ali ne i u svakodnevnom životu. Izvođači tradicionalne muzike i igre po pravilu su obučeni u „narodnu“ nošnju, koja već odavno nije u upotrebi u svakodnevnom životu. Tako se pojedini elementi nematerijalnog kulturnog nasleđa predstavljaju drugačije nego što funkcionišu u svakodnevnim uslovima u zajednici, i tako, po mišljenju antropologa Ljiljane Gavrilović, predstavljaju jedan od vidova „autogetoizacije“: Takvu tradiciju članovi zajednice ne doživljavaju kao integralni deo svoje aktuelne kulture, već kao idealizovanu sliku sebe u prošlosti, onakvu kakva se želi pokazati sebi i drugima.

Savremena terenska istraživanja Vlaha, sasvim očekivano, pokazuju da u vlaškoj savremenoj (ruralnoj) kulturi postoji nematerijalna baština koja se može označiti kao „nestala“ (jer postoji samo u sećanju starijih sagovornika), zatim „ugrožena“ baština (na putu da potpuno nestane iz prakse) i „živa“ nematerijalna baština, ona koja se i danas praktikuje bar u nekim zajednicama. Pregled kalendarskih praznika kod Vlaha koji sledi sastavljen je kao spisak baštine sve tri vrste, jer se stepen očuvanosti, odnosno – aktivne običajne prakse, razlikuje od jedne do druge lokalne zajednice. Akcenat je na običajima vezanima uz kalendarski, godišnji ciklus praznika, jer se običaji vezani za životni ciklus (rođenje, svadba i smrt), bez obzira na to koliko se aktivno praktikuju, teško mogu uklopiti u institucionalni sistem zaštite nematerijalne baštine. Posebno imamo u vidu odlično očuvan sistem običaja u kultu mrtvih, ali i tradicionalnu medicinu vezanu uz magijsku praksu koje se u savremenim medijima i paranauci često zloupotrebljavaju iz senzacionalističkih razloga.

Pregled kalendarskih praznika, uz koji se vezuju određeni elementi vlaške nematerijalne baštine, zasniva se jednim delom na postojećoj etnografskog građi, a najvećim delom na rezultatima timskih terenskih istraživanja Vlaha severoistočne Srbije obavljenim u okviru Balkanološkog instituta SANU, čiji su rezultati danas deponovani u Digitalnom arhivu instituta. Antropološko-lingvistička terenska istraživanja započeta su 1999. godine i gotovo bez prekida traju do danas. Mreža istraženih punktova je prilično reprezentativna, ali je daleko od toga da bude potpuna (Žikovica, Boljetin, Dubočka, Kladurovo, Ranovac, Ždrelo, Busur, Jasenovo, Lukovo, Bačevica, Dobro Polje, Zlot, Luka, Tanda, Valakonje, Podgorac, Crnajka, Majdanpek, Debeli Lug, Voluja, Metovnica, Nikoličevo, Gamzigrad, Urovica, Podvrška, Dušanovac, Mokranje, Kobišnica, Mihajlovac, Kovilovo, Šipikovo, Halovo, Grljan, Prlita). Za istraživanje Vlaha severoistočne Srbije sa apekta antropološke lingvistike bila je najpogodnija metodologija postepenog dokumentovanja, ’korak po korak’. Metodologija je podrazumevala uspostavljanje pouzdanog osnovnog sistema, bazičnih koordinata vlaške nematerijalne baštine, u koje bi se naknadno mogli lako upisati rezultati kasnijih istraživanja. Osnovni problem bilo je nepostojanje prethodnih istraživanja i dokumentacijskog materijala na maternjem jeziku Vlaha, komplikovan izuzetno velikim brojem punktova, često dijalektološki neočekivano različitim i jednako veoma složenom nematerijalnom baštinom.

Sistem kalendarskih običaja kod Vlaha velikim delom se poklapa sa kalendarom Srpske pravoslavne crkve kojoj Vlasi tradicionalno pripadaju. Posebnim ritualima obeležavaju se sledeći praznici (redosled prati

6

godišnji kalendar počevši od božićnog kompleksa praznika, a kao vlaški termin, dat u kurzivu, odabrana je samo jedna od brojnih mogućih varijanata koje se mogu čuti na terenu): Sveti Andrija (13. decembra); Sveta Varvara (17. decembra) – koja se naziva Barbura, specifično je da u nekim krajevima polaženik dolazi upravo na taj dan; Sveti Nikola (19. decembra); Sveti Ignjat (20. decembar). U okviru božićnih praznika u nekim krajevima postoje ophodi koledara (maskiranih ili nemaskiranih), a u nekima (u istočnim krajevima vlaškog kulturnog prostora) i maskirani ophod Žojmarika (Joimărică). Za koledare se izrađuje posebno ukrašen štap. Na poseban način se slave Badnji dan – Ajunu i Božić kada u kuću dolazi polaženik, unose se badnjak i slama, pripremaju božićni hlebovi. Za Novu godinu – Sânvăsâi (14. januar), mese se kolači, u kuću dolazi moaşa, „babica“. Na Bogojavljenje – Boćadză (19. januara), ranije je donošena voda u okićenoj posudi, a devojke su gatale o udaji, a na taj dan u nekim selima je postojao i ophod grupe devojka, koje su nekada bile i maskirane. Slede godišnji praznici Sveti Jovan (20. januar), Sretenje (15. februar) i Blagovesti – Blagoveşana (7. april). U formi folklornih narativa, postoji još uvek ceo kompleks verovanja vezanih za mesec mart i baba Martu. Na dan Mučenika – Sâmţi (22. marta) nekada je paljena vatra i mešeni su obredni hlebovi. Na Đurđevdan – Sânźordzu (6. maja), obavljana je prva muža ovaca, klalo se jagnje, a na dan uoči Đurđevdana i danas se izlazi na groblje.

U vlaškoj kulturi veoma su specifični i pokretni praznici uskršnjeg ciklusa: Poklade, kada su paljene vatre – priveg, Sirna nedelja, Čisti ponedeljak, i posebno prva nedelja posta tokom koje svaki dan ima svoje posebno ime i svoje rituale. Najvažniji dan tokom te sedmice je Todorova subota – Sântoađer. U nekim krajevima tokom Poklada postoje maskirane povorke. Slede dan Svetog Lazara – Vrbica, na koji se sve do skoro u zapadnim vlaškim krajevima (na primer, u selu Podvrška) održavan je ophod sela – Lazara, i Cveti – Florii. Tokom nedelje pred Uskrs i danas se praktikuje niz običaja, tako se na Veliki četvrtak – Joi mare, pale vatre u dvorištu, na Veliki petak se farbaju jaja, a na Uskrs se pričešćuje vinom u koje se stavljaju različiti sastojci, na primer, kopriva, cvet od drena i žumance. Posebno se obeležavaju ponedeljak nedelju dana posle Uskrsa, zatim Spasovdan, četvrtak, četrdeseti dan posle Uskrsa – Ispas, Trojica ili Duhovi – Rusalii: na ovaj dan nekada je postojao ophod kraljica. Ovaj običaj je danas nestao, jednako kao i letnji okazionalni ritual izazivanja kiše – dodole.

Na poseban način obeležavaju se još neki dani u kalendaru: German ili Džerman (25. maja), na Ivandan – Sâmzâień (7. juli), pletu se venci. Tokom leta poštuju se Ognjena Marija – Opârlia (30. juli), Sveti Ilija (2. avgust), Preobraženje (19. avgusta), Velika Gospojina – Sântamaria mare (28. avgust), Mala Gospojina – Sântamaria mica (21. septembar) i Sveti Mrata (24. novembar). Slava kod Vlaha koja traje tri dana i sastoji se od veoma složenog sistema rituala i zdravica.

Značajan kompleks vlaške tradicijske kuture predstavlja niz godišnjih praznika koji se ne nalaze u zvaničnom pravoslavnom kalendaru. Neki od ovih praznika u različitim vlaškim zajednicama imaju različite nazive, mogu da se vežu uz različite datume, pa i da se razlikuju u načinu obeležavanja. Mnogi od ovih praznika vezani su za utorak kao dan u nedelji. Takvi dani su, na perimer: Dan medveda (dzâua ursului), Filipi (koji se slave tri dana posle svetog Aranđela) ili vučji dani (ziua lupilor), Dan miševa – DZâua şocâţilor (koji može biti Mitrovdan i dan posle Mitrovdana), ponedeljak posle Bele nedelje – Ponedeljak vrana – luńa śoarilor koji se praznuje zbog vrana. U utorak u prvoj nedelji posta je marţa vasâlor, u petak uoči Đurđevdana

7

ili petak pre Todorove subote je Petak trave (vińerea buiedzilor), dan uoči Đurđevdana je Proor, drugi utorak posle Uskrsa je Mătcălău, dan kada se farbaju jaja i obavljaju razni drugi rituali.

Posebno se obeležavaju Zeleni četvrtak pred Duhove – źoi vearđe, zatim Suvi petak – vińerea uscată (28. juni), utorak posle Spasovdana – marţa dă trasńet koji se negde praznuje od groma i grada. Prvog utorka posle Petrovog posta negde se praznuju moşâi đe fraź („zadušnice jagoda“). Tri nedelje posle Svetog Ilije slavi se Sveti Ilija mlađi. Još jedan važana dan u vlaškom kalendaru predstavlja dan na koji su se nekada gazile crepulje – Ropoćin, koji se negde se naziva Ropota, negde Lupacin. Datum kada se ovaj dan praznuje negde se računa na dve nedelje pred Đurđevdan, a negde kao treći utorak posle Uskrsa. Postoje i drugi praznici koji se slave samo u ponekim vlaškim naseljima.

Većinu kalendarskih praznika prati i postavljanje sofre za mrtve (pomana). Svako selo ima svoju zavetinu, a mnoga vlaška sela i po nekoliko zavetina, svaka zavetina ima svoje sveto drvo – zapis.

Od specifičnih običaja iz životnog ciklusa, važno je pomenuti da se na treći dan od rođenja deteta i danas praktikuje postavljenaje ponuda za suđenice (Ursitoarele), da se poštuju zadušnice i dani određni za obavezni izlazak na groblje. Nekadašnje seoske sedeljke sasvim su nestale. Od kolektivnih običaja sve do skoro je postojao stočarski običaj zajedničkog merenja mleka, pre početka zajedničke ispaše ovaca, kao i ritual bacanje kolektivne kletve na nepoznatog počinioca nekog krivičnog dela.

Pojedina obredna jela (na primer, jumere¸ jumeare) i drugi specijaliteti vlaške tradicionalne kuhinje takođe bi mogli biti sačuvani i negovani kao nematerijalna baština. Veliko znanje i umeće zahteva pripremanje vlaških obrednih hlebova ili izrada rajske sveće namenjene posebnoj kategoriji umrlih lica.

Beleženje i objavljivanje vlaške usmene folklorne građe na maternjem jeziku Vlaha (u smislu „narodne književnosti“) predstavlja u ovom trenutku najurgentniji zadatak, jednako kao i beleženje svih lokalnih vlaških govora, budući da je na tom planu do danas najmanje urađeno. Ovaj zadatak može se obaviti samo širokom akcijom koja bi prvo obuhvatila terenski rad u svim vlaškim lokalnim zajednicama, zatim adekvatno arhiviranje prikupljenog materijala i na kraju njegovo sukcesivno publikovanje i eventualnu analitičku obradu.

8

Demografske karakteristike

Opština Bor nalazi se u istočnoj Srbiji, u Timočkoj krajini. Osim grada Bora, u Opštini postoje sela Brestovac, Bučje, Gornjane, Donja Bela Reka, Zlot, Krivelj, Luka, Metovnica, Oštrelj, Slatina, Tanda i Šarbanovac. Opština se prostire na 856 km², a prema popisu iz 2011. godine u njoj živi 48.615 stanovnika, od kojih se 6.701 stanovnik izjasnio kao Vlah, čime je Bor postala opština sa najvećim brojem Vlaha u Srbiji.

Rad na očuvanju vlaške kulturne baštine

Vlasi u opštini Bor nastoje da očuvaju svoju tradicionalnu kulturu tako što svoje običaje i izvornu kulturu neguju u okviru porodice i prenose je s kolena na koleno, ali i u okviru posebnih ustanova i udruženja čija je osnovna namena upravo očuvanje i unapređenje vlaške kulture. Centar za kulturu opštine Bor uspostavio je Odeljak za kulturu Vlaha, koji između ostalog organizuje i festivale za promociju vlaške izvorne kulture, a svake godine prigodnim programom obeležava 21. februar – Dan maternjeg jezika.

Centar za kulturu opštine Bor organizator je tradicionalne manifestacije koja se održava i u drugim opštinama pod nazivom „Susreti sela“. Ta manifestacija se u kontinuitetu održava od 1961. godine, a njen osnovni cilj predstavlja očuvanje vlaške kulturne baštine. „Susreti sela“ osmišljeni su tako da svako selo bude dva puta gost i dva puta domaćin. Kroz te susrete prezentuje se arhaičan folklor, autentična pesma i muzika, autohtoni običaji i verovanja ovog kraja. Manifestacija okuplja veliki broj učesnika, posebno mladih ljudi, koji kreiranjem programskog sadržaja utiču na razvoj i promociju vlaške kulture.

Nosioci kulturnih tradicija u opštini Bor jesu i kulturno-umetnička društva i udruženja u kulturi koja deluju u seoskim sredinama. KPD „Petar Jenić“ iz Oštrelja svake godine u julu u Oštrelju organizuje

OpštinaBor

9

„Petrovdan fest“, KUD „Tanda“ iz Tande organizator je proslave Ilindana, KUD „Branko Olar“ iz Slatine organizuje „Sabor igre“ u Slatini i „Olarijadu“, događaj posvećen očuvanju pesama Branka Olara, poznatog izvođača vlaške izvorne muzike. Vlaške narodne igre i pesme uspešno neguju i druga kulturna društva u ovoj opštini kao što su: „Đido“ iz Brestovca, „Branislav Nušić“ iz Šarbanovca, „Polet“ iz Metovnice, „Petar Radovanović“ iz Zlota, „Banjica“ iz Krivelja, „Stol“ iz Bučja, „Lozovica“ iz Gornjana, kao i „Luka“ iz Luke. U Zlotu su organizovani fotografski kampovi, radi dokumentovanja prirodnih lepota i bačija na planini Malinik. Udruženje građana Village i udruženje Vlaha Primovara, uz tehničku podršku planinarskog kluba Dubašnica, organizuju i izložbe starih fotografija.

Zahvaljujući regionalnoj Radio-televiziji Bor, koja proizvodi i emituje programe čiji sadržaji promovišu vlašku kulturu, o svim kulturnim dešavanjima u opštini informisana je i šira javnost. U medijskoj popularizaciji vlaške kulture doprinos daju i lokalna Televizija Sezam, novinska agencija Boned, kao i elektronski izvestioci IS medija, Veb 030 i Medija centar Bor.

Vlaške kulturne manifestacije

Naziv manifestacije: FESTIVAL VLAŠKE IZVORNE PESMEMesto održavanja: BorVreme održavanja: novembarOrganizator: Centar za kulturu opštine BorGodina osnivanja: 2002.

10

Cilj: U želji da se sačuva autentično narodno svaralaštvo u domenu muzičkog izraza, u Boru se organizuje festival vlaške izvorne pesme koji okuplja izvođače iz Istočne Srbije. Festival je takmičarskog karaktera, a pevači se takmiče u dve kategorije – solo pesme a capella i solo pesme uz pratnju muzičkog orkestra.

Ova manifestacija ima za cilj da podstakne prikupljanje još nezabeleženih pesama iz svih krajeva u kojima žive Vlasi, ali i da razvija i neguje originalne izvorne pesme.

Festival ima Umetnički savet, koji od prijavljenih učesnika odabere najviše 30 takmičara. Programski sadržaj, uključujući revijalni deo festivala, utvrđuje Programski savet.

* * *

Naziv manifestacije: SABOR IZVORNIH VLAŠKIH PESAMA I IGARA Mesto održavanja: BučjeVreme održavanja: avgustOrganizator: Centar za kulturu opštine Bor, Mesna zajednica Bučje i KUD Stol Godina osnivanja: 2006.

Cilj: U borskom selu Bučje održava se Sabor izvornih vlaških pesama i igara. Uz nastup domaćeg kulturno-umetničkog društva „Stol“, u programu kao gosti učestvuju kulturno-umetnička društva iz okolnih mesta.

Tradicionalnu narodnu nošnju učesnici programa najpre predstave u okviru defilea učesnika. Sam program posvećen je umeću igranja, pevanja i muziciranja. Poslednjih godina na ovom festivalu uvedeno je i jedinstveno takmičenje u veštini sviranja na listu. Sviranjem na listu izvode se poznate narodne pesme u trajanju od 2 minuta.

Ta manifestacija ima za cilj da čuva i neguje izvorno narodno stvaralaštvo Vlaha. Okupljanjem brojnih kulturno-umetničkih društva ona doprinosi razmeni iskustava i uspostavljanju trajnih i kvalitetnih veza. U okviru manifestacije organizuju se i sportska takmičenja i izbor za najlepšu pastiricu.

* * *

Naziv manifestacije: SABOR NARODNOG STVARALAŠTVA TIMOČKE KRAJINEMesto održavanja: Luka Vreme održavanja: Petrovdan Organizator: Centar za kulturu opštine Bor, Mesna zajednica Luka, KUD LukaGodina osnivanja: 2005.

Cilj: Selo Luka smešteno između planina Deli Jovan i Stol, sa svojih 750 stanovnika, većinom Vlaha, revnosno neguje vlašku kulturu. Zahvaljujući kulturno-umetničkom društvu Luka, koje postoji od 1972. godine, sačuvani su brojni običaji, pesme, igre i tradicija ovog kraja.

Sabor narodnog stvaralaštva održava se svake godine 14. jula, na drugi dan slave sela Luka – Petrovdan, kada u ovo mesto dolaze učesnici iz raznih sredina.

Na Saboru nastupaju kulturno-umetnička društva kako iz Srbije tako i iz regiona – Bugarske, Rumunije,

11

Makedonije i Republike Srpske, čime događaj dobija širi značaj.

Tokom Sabora održava se tradicionalni seoski višeboj i bira najlepša pastirica Sabora. Na značaj ove manifestacije ukazuje činjenica da je ona uvrštena u kalendar Saveza amatera Srbije.

* * *

Naziv manifestacije: RIZNIČARI VLAŠKE KULTURE Mesto održavanja: naselja opštine Bor u kojima su aktivna kulturno-umetnička društvaVreme održavanja: u periodu od decembra do marta Organizator: Udruženje građana Vlaški kulturni centarGodina osnivanja: 2013.

Cilj: Očuvanje običaja izvođenje tradicionalnih vlaških pesama i igara, njihova medijska prezentacija, snimanje i digitalizacija snimljenog materijala.

Udruženje građana Vlaški kulturni centar osnovali su članovi kulturno-umetničkih društava koja su i inače nosioci kulturnih zbivanja u selima borske opštine. Udruženje je nastalo iz zajedničke potrebe za koordinacijom aktivnosti u predstavljanju tradicije ovog kraja.

U toku zimskog perioda svako kulturno-umetničko društvo predstavlja po jedan običaj iz svog sela kao što su, na primer, slava, prosidba, svadba, babinje, krštenje, sedeljka, bela pomana i drugi autohtoni vlaški običaji. U želji da se rekonstrukcija običaja obavi što autentičnije i originalnije, podijum se scenski uređuje originalnim prikupljenim drevnim elementima pokućstva i opreme, uz tradicionalna jela. Učesnici

12

su obučeni u narodne nošnje, a muzika se izvodi na starim instrumentima. Pesme predaka pevaju se bez ozvučenja.

Vlaški kulturni centar utvrđuje termin održavanja običaja, određuje teme, poziva medije i daje stručnu pomoć u saradnji sa Nacionalnim savetom Vlaha.

* * *

Naziv manifestacije: MEĐUNARODNI FESTIVAL FOLKLORA „MALINIK“Mesto održavanja: Bor, Brestovac, Slatina i Šarbanovac Vreme održavanja: druga polovina jula Organizator: UG Village, Pokret za razvoj selaGodina osnivanja: 2011.

13

Cilj: Festival folklora „Malinik“ dobio je naziv po istoimenom vrhu Homoljskih planina, koji se nalazi između sela Zlot i Podgorac.

Festival je prilika da se i domaćini i gosti isprobaju u pripremanju tradicionalnih jela kao što su belmuž, borandeo, ajmokac, tu su i ukusna jela od gljiva, kopriva, štira, bundeve i šljiva i neizostavne vlaške plašinte. Sva jela postavljaju se na bogatu sofru koju ocenjuje žiri sastavljen od članova gostujućih kulturno-umetničkih društava.

U večernjim satima organizuje se koncert, a prethodi mu defile svih učesnika pristiglih iz Crne Gore, Makedonije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Grčke, Rumunije i Bugarske. Takvi susreti doprinose razmeni kulturnog blaga među učesnicima, oni učvršćuju saradnju i prijateljstvo među ljudima iz različitih zemalja.

* * *

Naziv manifestacije: FESTIVAL FOLKLORA NACIONALNIH MANJINA „ISTVIL – Razlike nas spajaju“Mesto održavanja: Bor, Brestovac, Slatina i ŠarbanovacVreme održavanja: druga polovina septembraOrganizator: Udruženje građana Village – Pokret za razvoj selaGodina osnivanja: 2012.

Cilj: Raznolikost kulturnog bogatstva Srbije podstakla je organizatore da u svoj kraj pozivaju folklorne ansamble iz cele zemlje. Do sada su održana dva festivala, na kojima su domaćoj publici svoje kulturno nasleđe predstavili Bunjevci, Makedonci, Grci, Mađari, Rumuni i Bugari.

Na festivalu se pripremaju tradicionalna vlaška jela, a ekipe domaćina iz više opština Istočne Srbije takmiče se u pripremanju najukusnijeg kačamaka i uobičajenih priloga uz kačamak koji su se odvajkada nalazili na vlaškoj sofri. Ocenjuje ih žiri sastavljen od članova gostujućih ansambala nacionalnih manjina.

U gradskoj upravi Bora organizuje se prijem svih delegacija nacionalnih manjina i susreti na kojima se razmenjuju iskustva.

U Boru se održava Majski etno-festival internacionalnog karaktera u organizaciji Udruženja građana Village na kome nastupaju interpretatori narodnih pesama iz 10 evropskih zemalja koji po propozicijama festivala moraju da budu odeveni u narodne nošnje svoje zemlje, kao i članovi orkestra koji sviraju izključivo na drevnim instrumentima.

Sa ciljem da očuvaju artefakte vlaškog kulturnog nasleđa, u novije vreme kulturno-umetnička društva postaju rizničari vlaške kulture, jer su pod tim nazivom organizovane aktivnosti koje imaju za cilj sakupljanje i promovisanje predmeta i običaja vlaške kulture. Koordinator tih aktivnosti je Vlaški kulturni centar uz stručnu pomoć Nacionalnog saveta Vlaha.

14


Opština Majdanpek nalazi se u Istočnoj Srbiji, u Borskom okrugu, u Timočkoj krajini. Prostire se na 932 km². Postoje dva gradska naselja, Majdanpek koji je administrativni centar i Donji Milanovac i sela: Debeli Lug, Leskovo, Jasikovo, Vlaole, Rudna Glava, Crnajka, Klokočevac, Topolnica, Mosna, Golubinje, Miroč i Boljetin. Po popisu iz 2011. godine u opštini Majdanpek živi 18.686 stanovnika, a od toga 2.442 Vlaha.


Okolina Majdanpeka prvenstveno je poznata po bogatstvu ruda bakra i plemenitih metala. Zlatonosna reka Pek oduvek je privlačila ispirače zlata, tako se i danas u pojedinim selima zlato ispira na tradicionalan način. Sa posebnim poštovanjem se neguju stari običaji vezani za verske praznike poput Badnje večeri i Božića, Bogojavljenja, Uskrsa, Đurđevdana, seoskih slava i zavetina, koji danas predstavljaju pravo etnološko blago.

Pesmom, igrom i scenskim prikazom običaja, vlašku kulturu sa područja opštine Majdanpek čuvaju od zaborava kulturno umetnička društva: „Deli Jovan“ iz Crnajke, „Amater“ iz Topolnice, „Rudna Glava“ iz Rudne Glave, „Jasikovo“ iz Jasikova, „Mosna“ iz Mosne, „Miroč“ iz Miroča i „Velimir Markićević“ iz Majdanpeka.

U selu Miroč, 1. maja se održava manifestacija izvornog narodnog stvaralaštva – Jorgovan fest. Taj festival cveća i narodnih običaja ima za cilj očuvanje tradicionalne baštine Istočne Srbije. Takmičarskog je karaktera, organizator nagrađuje mlađe i starije selekcije kulturno-umetničkih društava i vokalne i instumentalne soliste. Sastavni deo programa festivala predstavlja takmičenje u bacanju potkovice na cilj, gađanje buzdovanom, gađanje jabuke strelom i skok iz mesta.

U Crnajki se održavaju „Uskršnji dani folklora“, smotra narodnog stvaralaštva, običaja i igara koja se tradicionalno organizuje na drugi dan Uskrsa. Osim revijalnog nastupa kulturno-umetničkih društava, na ovoj manifestaciji se odvija takmičenje u atraktivnim, gotovo zaboravljenim pastirskim igrama – klis i

Opština Majdanpek

15

poarka (svinjka) i nošenje jajeta u kašiki.

I na Seoskoj sportskoj olimpijadi u Rudnoj Glavi može se pratiti nadmetanje u starim igrama pastira. Od 2007. godine se u Topolnici, na drugi dan praznika Svete Trojice predstavljaju folklorni ansambli iz zemlje i inostranstva izvornim igrama i pesmama iz svog kraja.

U Donjem Milanovcu se od 2004. godine krajem juna organizuje privredna i promotivna manifestacija Dan Dunava.


Naziv manifestacije: SAČUVAJMO GAJDE I STARE IGRE OD ZABORAVAMesto održavanja: Rudna GlavaVreme održavanja: subota pre ili posle 18. septembru, (dan Rudne Glave) Organizator: kulturno-umetničko društvo Rudna GlavaGodina osnivanja: 2005.

Cilj: Očuvanje kulturne baštine Vlaha, jezika, muzike, te popularizacija starih instrumenata i sviranja na tim instumentima. Na manifestaciji se revijalno predstavljaju kulturno-umetnička društva iz čitave Srbije sa izvornim narodnim igrama i pesmom. Poželjno je da najmanje jedan član orkesta bude gajdaš.

U sklopu manifestacije organizuju se izložbe starih alata i instrumenata, stučna predavanja o gajdama bez kojih se u davna vremena nije mogla zamisliti vlaška muzika.

* * *

Naziv manifestacije: BAČIJE JASIKOVAMesto održavanja: JasikovoVreme održavanja: 4. avgusta Organizator: Kulturno umetničko društvo Jasikovo i Mesna zajednica JasikovoGodina osnivanja: 2008

Cilj: Očuvanje tradicije, kulture i običaja Vlaha i prezentovanje vlaške kulturne baštine pripadnicima različitih nacionalnosti.

Učesnici manifestacije su kulturno-umetnička društva, predstavnici različitih nacionalnih manjina u Srbiji. Oni se predstavljaju izvornim igrama i pesmama svoje nacionalnosti.

Bačije su stočarski pravni običaj, u kome se na jednom mestu skupljaju velika stada ovaca i primenjuje drevno pravilo njihove muže. Nekoliko seoskih domaćina se dogovore da svoja stada sastave da bi lakše i brže proizvodili sir. Bačije traju od Đurđevdana do Mitrovdana.

16

Na ovoj manifestaciji se demonstrira uterivanje stada u tor i muža ovaca u drvena vedra okićena venčićima ispletenim od poljskog bilja. Učesnici se takmiče u navlačenju preko pastirskog štapa i brzom kusanju ovčjeg mleka drvenom kašikom iz drvenih ili zemljanih posuda – panica.

Sve goste očekuje homoljski sto – trpeza sa vlaškim specijalitetima pripremljenim na tradicionalan način.

17

Opština Negotin


Opština Negotin nalazi se u Istočnoj Srbiji, u Borskom okrugu, u Timočkoj krajini. U Negotinu živi ukupno 37.056 stanovnika, od toga 3.382 Vlaha. Uz grad Negotin, opštinu čine i Aleksandrovac, Braćevac, Brestovac, Bukovče, Veljkovo, Vidrovac, Vratna, Dupljane, Dušanovac, Jabukovac, Jasenica, Karbulovo, Kobišnica, Kovilovo, Mala Kamenica, Malajnica, Miloševo, Mihajlovac, Mokranje, Plavna, Popovica, Prahovo, Radujevac, Rajac, Rečka, Rogljevo, Samarinovac, Sikole, Slatina, Smedovac, Srbovo, Tamnič, Trnjane, Urovica, Crnomasnica, Čubra, Šarkamen i Štubik.


Dom kulture „Stevan Mokranjac“, kao i KUD „Stevan Mokranjac“ realizuju programe vezane i za vlašku kulturu. Kao i u drugim opštinama, i u Negotinu postoji duga tradicija organizovanja „Susreta sela“, koja podrazumeva prezentaciju izvornih i stilizovanih formi narodne kulture i održava se svake godine u periodu od marta do maja. Ta tradicionalna manifestacija izvornog narodnog stvaralaštva osmišljena je kao povezivanje različitih formi srpskog i vlaškog kulturnog nasleđa – usmene tradicije, izvođačke umetnosti, običaja i rituala.

Vlašku kulturu u ovoj opštini neguju i kulturno umetnička društva „Dimitrije Belivakić“ iz sela Bukovče, „Floričika“ iz Jabukovca, „Ratar“ iz Jasenice, „Karbulovo“ iz Karbulova, „Voja Čurić“ iz Kobišnice, „Mokranjac“ iz Mokranja, „Aranđel Matić“ iz Popovice, „Čučuk Stana“ iz Sikola, „Vuk Karadžić“ iz Vidrovca, „Prerast“ iz Štubika, „Vrelo“ iz Šarkamena, „Živojin Todorović“ iz Tamniča i „Mladost“ iz Čubre, i folklorna grupa iz Urovice. U novije vreme vlašku kulturu uspešno promovišu i šire udruženje „Gergina“ iz Negotina, „Krajinski književni klub“ i „Krajinski krug“.

U selu Jabukovac se veoma predano čuvaju običaji i tradicija Vlaha. Agilni članovi kulturno-umetničkog društva „Floričika“ svakog avgusta održavaju manifestaciju Dani Jabukovca. U selu Kobišnica se tokom maja, odnosno juna, obeležava Spasovdan, dok se u Brestovcu u junu organizuje Krajinski vidovdanski sabor. Manifestacija „Krajinski običaji“ održava se u Štubiku, od 17. do 19. juna, i tom prilikom predstavljaju se narodni vlaški i srpski običaji, pesme, igre i pastirska nadmetanja. Vidovdanski sabor održava se u junu u Tamniču, „Dani jabuke“ u novembru, odnosno decembru u Karbulovu, Sedmojulski sabor u julu na Stevanskim livadama, Sveti Ilija u avgustu u Šarkamenu, a „Čučuk Stanini dani“ u avgustu u Sikolama.

18

Budući da veliki broj meštana živi i radi u inostranstvu, selo Urovica svake godine u julu organizuje „Dane dijaspore Urovice“. Tom prilikom predstavljaju se rezultati koji su meštani Urovice postigli u poljoprivredi, preduzetništvu, kulturi i sportu. To je prilika i da se govori o aktuelnim problemima i planovima daljeg razvoja, ali i da se predstavi prigodan kulturno-umetnički program.

Uz vlašku kulturu, koja je važan segment kulture u negotinskoj opštini Negotin, sam grad Negotin poznat je širokoj javnosti zahvaljujući velikoj ličnosti iz oblasti muzike – Stevanu Stojanoviću Mokranjcu, u čiju čast se organizuju Mokranjčevi dani. U turističkoj ponudi opštine značajno mesto imaju događaji vezani za vino, a dugu tradiciju imaju i negotinski vašari, koji se neprekidno održavaju još od 1836. godine.


Naziv manifestacije: FESTIVAL IZVORNE VLAŠKE MUZIKE „GERGINA“Mesto održavanja: NegotinVreme održavanja: drugi i treći dan UskrsaOrganizator: Udružeje građana Gergina iz NegotinaGodina osnivanja: 2009.

Cilj: Festival ima dvostruki cilj, da sačuva i predstavi publici vlašku izvornu muziku i folkor u njihovoj tradicionalnoj formi.

Festival traje dva dana i takmičarskog je karaktera. Prvog dana nastupaju mladi talenti, kako vokalni tako i instrumentalisti, dok je drugi dan predviđen za nastup već afirmisanih pevača, muzičkih grupa koje izvode vlaško izvorno stvaralaštvo.

U okviru festivala dodeljuje se specijalna povelja u znak sećanja na poznatog negotinskog violinistu Božidara Janucića.

Drugog dana koncerta nastupaju domaći izvođači i gosti iz Makedonije, Bugarske i Rumunije, čime ovaj događaj poprima regionalni karakter.

Takmičare ocenjuje stručni žiri koji čine etnomuzikolozi i profesori Muzičke akademije „Stevan Mokranjac“ iz Negotina. Najava tokom programa je dvojezična, na srpskom i na vlaškom jeziku.

U okviru festivala organizuju se propratne manifestacije posvećene vlaškoj kulturi: likovna izložba, veče vlaške poezije, pripremanje tradicionalnih vlaških jela i prodaja ručnih radova.

* * *

Naziv manifestacije: ĐURĐEVDANSKI URANAK Mesto održavanja: BukovčeVreme održavanja: majOrganizator: Kulturno umetničko društvo Dimitrije Belivakić iz Bukovča i Mesna zajednica Bukovče.Godina osnivanja: 2003.

Cilj: Đurđevdanski uranak je manifestacija koja se u kontinuitetu već deset godina organizuje svakog 6. maja, na Đurđevdan, što je i krsna slava mesne zajednice Bukovče. Na Đurđevdan se u Bukovču okupi

19

desetak kulturno-umetničkih društava iz Srbije, Rumunije i Bugarske, i ona se u revijalnom programu predstavljaju tradicionalnom pesmom i igrom iz svog kraja.

Koncertu prethodi defile sa litijama koji obilazi seoske zapise. Učenici, gosti i domaćini obučeni su u narodne nošnje i opasani vrbovim granama.

Uz kolektivno obeležavanje slave, Đurđevdan se praznuje i u krugu porodice. Uveče, uoči Đurđevdana ili u ranu zoru, neko od ukućana ubere zelene grančice drena i mlade vrbe i njima okiti vrata kuća i kapije. Ovo se čini da bi godina i domaćinstvo bili berićetni, to jest sa željom da bude zdravlja, ploda i roda u domu, polju, toru i oboru. Na taj dan meštani Bukovča isteruju svoju stoku u planine na letnje paše i obavezno jedu ovčije mleko i pečenu jagnjetinu.

20


Opština Kladovo je opština u Istočnoj Srbiji, u Borskom okrugu, u Timočkoj Krajini. Središte opštine je grad Kladovo. Prema popisu iz 2011. godine u opštini Kladovo živi ukupno 20.635 stanovnika, od toga 788 Vlaha. Naseljena mesta su Brza Palanka, Vajuga, Velesnica, Velika Vrbica, Velika Kamenica, Grabovica, Davidovac, Kladovo, Kladušnica, Korbovo, Kostol, Kupuzište, Ljubičevac, Mala Vrbica, Manastirica, Milutinovac, Novi Sip, Petrovo Selo, Podvrška, Reka, Rečica, Rtkovo i Tekija.


Kroz podršku brojnim umetnicima, amaterima i profesionalcima, Centar za kulturu Kladovo nastoji da svojim programskim aktivnostima promoviše i unapredi značaj kulturnih vrednosti na području opštine, kako organizovanjem kvalitetnih kulturnih sadržaja, gostovanjem istaknutih i priznatih umetnika, tako i podsticanjem i podrškom različitih oblika umetničkog stvaralaštva. Tokom cele godine u Kladovu i naseljima opštine Kladovo organizuju se izložbe domaće radinosti i narodnih rukotvorina, izložbe starih fotografija koje beleže vlaške običaje i književna predstavljanja na vlaškom jeziku.

Tradiciju narodnih igara uz zvuke izvorne muzike istočne Srbije decenijama neguje kulturno-umetničko društvo Polet iz Kladova. U saradnji sa osnovnim školama sa teritorije opštine Kladovo obeležava se Dan Dunava.

Na pravoslavni praznik Velika Gospojina svakog 28. avgusta održava se kladovski vašar koji ima dugu tradiciju, a septembar je mesec održavanja izložbe meda i pčelarskih proizvoda. Tom prilikom pčelari kladovske opštine na trgu u centru grada izlažu svoje proizvode.

* * *

Opština Kladovo

21


Naziv manifestacije: ETNO FESTIVALMesto održavanja: KladovoVreme održavanja: krajem julaOrganizator: Opština Kladovo, Turistička organizacija opštine Kladovo, Biblioteka Centar za kulturu KladovoGodina osnivanja: 2005.

Cilj: Etno festival je manifestacija koja čuva i prezentuje bogatu tradiciju Istočne Srbije, a u isto vreme, svojim sadržajem, predstavlja i značajnu turističku atrakciju. Cilj festivala jeste promocija gradova i zemalja koje povezuje reka Dunav kroz razmenu kulturnih, privrednih, sportskih i turističkih vrednosti što predstavlja doprinos razvoju podunavskog regiona.

Aktivnosti se tokom dana odvijaju u glavnoj ulici Kladova, na svojevrsnoj izložbi na otvorenom. Izlagači iz Srbije i regiona na tipskim štandovima prikazuju deo svoje bogate tradicije. Izlažu se rukotvorine, suveniri, prorodni prozvodi i predstavljaju stari zanati.

Brojni nastupi folklornih ansambala i izlagački štandovi proizvođača rukotvorina, domaće hrane i pića, kao i bogat kulturno-zabavni program čine da kladovske ulice žive i danju i noću.

22


Opština Kučevo se nalazi u Istočnoj Srbiji i spada u Braničevski okrug. U opštini Kučevo živi ukupno 15.516 stanovnika, od toga 3.827 Vlaha. Uz Kučevo, opštinu čine sela: Brodica, Bukovska, Blagojev Kamen, Velika Bresnica, Voluja, Vuković, Duboka, Zelenik, Kaona, Kučajna, Lješnica, Mala Bresnica, Mišljenovac, Mustapić, Neresnica, Rabrovo, Ravnište, Radenka, Rakova Bara, Sena, Srpce, Turija, Ceremošnja, Cerovica i Ševica.


Dom kulture „Veljko Dugošević“ u Kučevu, u okviru kojeg deluje i istoimeni folklorni ansambl, važan je akter očuvanja i negovanja vlaške kulture. Ta ustanova kulture, počev od 1968. godine, organizuje manifestaciju „Homoljski motivi“ – smotru običaja i folklora sa prostora Homolja, koja se u kontinuiteti održava više od četiri decenije. Za to vreme „Homoljski motivi“ su stekli prestižna priznanja kao što je Vukova nagrada i Turistički cvet Srbije. Manifestacija traje nedelju dana i obuhvata izvođenje narodnih pesama i igara, izložbu radova domaće radinosti, takmičenje u spremanju narodnih jela homoljskog kraja, izbor najlepše čobanice, izložbu sira i meda, nastupe poznatih estradnih umetnika. Posetioci imaju priliku da vide i demonstraciju starog načina ispiranja zlata na Peku. U okviru manifestacije značajan deo pripada i prezentaciji vlaške narodne kulture, a u novije vreme održavaju se i književne večeri, tribine, izložbe i slično. Festival dečjeg izvornog stvaralaštva održava se u sklopu Homoljskih motiva, u njegovu organizaciju se uključuju osnovne škole ovog područja.

Dom kulture iz Kučeva organizator je i Festivala televizijskog etnološkog filma FESTEF-a, koji se održava svakog septembra još od 1992. godine. Festival okuplja televizijske stvaraoce, profesionalce i amatere, kao i stručnjake koji se bave etnološkim temama sa ciljem da putem filma prikažu narodnu tradiciju i običaje. Festival je takmičarskog karaktera, a pravo učestvovanja imaju kako domaći tako i strani filmovi.

Opština Kučevo

23

Na festivalu se dodeljuje osam nagrada, a najbolji film osvaja Grand prix Zlatni pastir.

U selima opštine Kučevo, kao i u drugim vlaškim sredinama, organizuje se i tzv. koljašijada. Koļjaşă jea vlaški naziv za kačamak, tradicionalno jelo od gusto skuvanog kukuruznog brašna. Koljašijada ima takmičarski karakter, na njoj se takmiče pojedinci u pripremanju najboljeg kačamaka.

U opštini Kučevo vlaške običaje i tradiciju čuvaju kulturno-umetnička društva iz Neresnice i Duboke. U istraživanjima etnomuzikologa posebno mesto zauzimaju kola stara Vlajna i neresničko kolo koja uz dvostruke korake igraju neresničanski folkloristi u izvornom izvođenju zapisanom pre dva veka. Kulturno umetničko društvo iz Duboke obišlo je više kontinenata izvodeći Rusalje, ritualno padanje u trans na praznik Duhovi.

Sva kulturna zbivanja na području opštine Kučevo su medijski propraćena od strane lokalne televizije i radija Zvižd i televizije Ruf, koje proizvode i emituju programe koji promovišu vlašku kulturu.


Naziv manifestacije: FESTIVAL VLAŠKOG NARODNOG STVARALAŠTVA „OMOLJANCA“Mesto održavanja: CeremošnjaVreme održavanja: julOrganizator: Nacionalni savet VlahaGodina osnivanja: 2010.

Cilj: Festival se realizuje sa ciljem da sačuva od zaborava izvorna muzička i folklorna obeležja Vlaha i narodne običaje koje ova zajednica neguje kroz vekove. Jedinstvenost festivalu daje činjenica da se odvija na otvorenom prostoru ispred jedne od najlepših pećina u Srbiji – Ceremošnje.

24

Narodni bazar prvi je sadržaj koji nudi ova manifestacija, a u okviru njega dostupni su domaći proizvodi iz domaće delatnosti ovdašnjeg stanovništva. Ovde se okupljaju i majstori starih zanata, koji posetioce obučavaju svojim veštinama.

Svaki festival započinje oglašavanjem starog instumenta buši (rikalo), napravljenog od kore mladog jasena. Sve češće nastupaju mladi virtuozi na gajdama, duduku i fruli.

U prepodnevnim časovima održava se takmičenje u tradicionalnom spravljenju najukusnijeg kačamaka, muži ovaca, trka na štulama, daračenje i upredanje vune, navlačenje preko pastirskog štapa,vuča zaprežnih kola i „kantar ruka“ odnosno – procena težine praseta.

Poslepodnevni sadržaj čini koncert folklornih grupa mladih i neafirmisanih izvođača vokalne i instrumentalne vlaške izvorne muzike iz svih opština Istočne Srbije. Učesnici se po propozicijama festivala bore za tiulu „najizvornijeg“ nastupa koji prati stučni žiri.

Manifestaciju upotpunjuje izbor najlepše Vlajne. Devojka mora biti obučena u vlašku tradicionalnu nošnju, a žiri je ocenjuje u tri kategorije: šarm, gracioznost i „najautentičnija“ nošnja.

* * *

Naziv manifestacije: TRUBA MIROSLAVA MATUŠIĆAMesto održavanja: KučevoVreme održavanja: poslednji vikend u avgustuOrganizator: Dom kulture Veljko Dugošević, KučevoGodina osnivanja: 2010.

Cilj: Ovaj događaj organizuje se u znak sećanja na Miroslava Matušića, legendarnog trubača iz Istočne Sbije koji je uzor mnogim trubačima a sa ciljem buđenja interesovanja i stvaranja ljubavi prema ovom instumentu kod mladih. Na takmičenju nastupaju pobednici iz Guče a propozicije nalažu da takmičari izvedu najmanje jednu kompoziciju po kojoj je prepoznatljivo muziciranje ovog čuvenog trubača.

Takmičenje trubača podrazumeva da u revijalnom delu nastupaju vokalni solisti koji interpretiraju vlašku izvornu pesmu koja je bila popularna za života Miroslava Matušića, a neke od njih i danas rado pevaju mladi pevači. Poslednjih godina se ova manifestacija održava u sklopu Homoljskih motiva.

25


Opština Žagubica je opština u Braničevskom okrugu u Istočnoj Srbiji. U opštini Žagubica živi ukupno 12.737 stanovnika, od toga 2.811 Vlaha. Uz Žagubicu, opštinu čine i sela Vukovac, Izvarica, Jošanica, Krupaja, Lipe, Milatovac, Ribare, Suvi Do, Breznica, Laznica, Medveđica, Milanovac, Osanica, Selište, Sige, Krepoljin i Bliznak.


Čuvanjem od zaborava tradicije naroda sa područja opštine Žagubica svojim aktivnostima doprinose Kulturno umetnička društva „Vlaško kolo“ iz Osanice, „Mladost“ iz Krepoljina, „Homolje“ iz Žagubice, „Izvor“ iz Laznice, udruženje frulaša i etnomuzičara „Flujer“ iz Osanice, udruženje žena „Nezaborav“ iz Laznice, ekološko društvo „Studenac“ iz Krepoljina, udruženje građana „Anđeli i dijaspora“ iz Krupaje i udruženje likovnih umetnika Homolje iz Žagubice.

Od 2001. godine, svakoga juna u Žagubici organizuje se sabor „Vrela Homolja“ na kome se može pratiti kulturni, privredni i sportski program. Budući da je cilj organizatora da okupi privrednike i sportske entuzijaste, organizuju se sajam meda, demonstracija tradicionalne pripreme i prodaja hrane, sportski ribolov kao i nastupi instumentalista, folklornih i pevačkih grupa.

U Krepoljinu se od 2000. godine organizuju Spasovdanski susreti a od 2005. godine Dani bilja i gljiva sa edukativnim ciljevima i radi populizacije prirodnog blaga u šumama Homolja. U Laznici se održavaju „Dani zdrave hrane“ koji predstavljaju kulturno-gastonomsku manifestaciju na kojoj su organizovana stručna predavanja na temu zdave ishrane u koju spada veliki broj vlaških tradicionalnih specijaliteta.

Opština Žagubica

26

Kao zvanična turistička manifestacija u kalendar događaja Turističke organizacije Srbije, uvršten je Priveg u selu Laznica. Priveg je velika vtra koja se pali u selu u vreme Mesnih i Belih poklada. Za Vlahe je priveg vatra za one koji su umrli bez sveće i pomaže im da bi izašli iz tame. Kada se vatra razgori pokojnicima se namenjuju njena svetlost i toplota. Oko vatre se igra kolo do zore.


Naziv manifestacije: DANI PROJE I SIRAMesto održavanja: MedveđicaVreme održavanja: prva polovina avgustaOrganizator: Turistička organizacija opštine ŽagubicaGodina osnivanja: 2007.

Cilj: Dani proje i sira su gastronomska, kulturna, sportska i turistička manifestacija na kojoj se okupljaju meštani Medveđice i onih koji vode poreklo iz ovog mesta. Cilj manifestacije je da neguje izvorne običaje i da ih prenosi na mlade.

27

U sklopu manifestacije održavaju se stručna predavanja na aktuelne privredne teme, demonstacija pripremanja proje i sira na tradicionalan način i njihova degustacija. Priređuju se izložbe ručnih radova a sva ova dešavanja prati bogat kulturno-umetnički program.

* * *

Naziv manifestacije: SABOR FRULAŠA I DUDUČARA „Homoljska frula“Mesto održavanja: OsanicaVreme održavanja: majOrganizator: Udruženje frulaša i etnomuzičara Frula i mesna zajednica Pobeda, OsanicaGodina osnivanja: 2011

Cilj: Očuvanje i negovanje tradicije, kulture i običaja Homolja i drugih krajeva Srbije kao i negovanje umeća sviranja frule, kako afirmisanih frulaša tako i mlađe generacije. Sabor je osnovan sa ciljem da evidentira i očuva još nezabeležene pesme i kola, da unapredi postojeće oblike i da traga za novim izvornim blagom.

Sabor je takmičarskog karaktera za odrasle učesnike, kao i za decu u dve kategorije, do 12 godina i od 12 do 16 godina. Pravo na takmičenje u sviranju frule i duduka imaju samo „narodni svirači“, oni koji se ne bave profesionalno muzikom.

Po propozicijama sabora, solista odeven u narodnu nošnju svira izvornu pesmu i kolo isključivo iz kraja iz koga dolazi, u trajanju od tri minuta. Smotra okuplja pevače i svirače u čijim orkestrima je obavezan najmanje jedan frulaš ili dudučar.

28

Opština Petrovac na Mlavi


Opština Petrovac na Mlavi nalazi se u Braničevskom okrugu i rasprostire se na 655 km². Pored Petrovca na Mlavi kao opštinskog centra, taj prostor obuhvata i naselja: Bistrica, Bošnjak, Burovac, Busur, Vezičevo, Veliki Popovac, Veliko Laole, Vitovnica, Vošanovac, Dobrnje, Dubočka, Ždrelo, Zabrđe, Kamenovo, Kladurovo, Knežica, Krvije, Leskovac, Lopušnik, Malo Laole, Manastirica, Melnica, Oreškovica, Orljevo, Pankovo, Petrovac, Ranovac, Rašanac, Stamnica, Starčevo, Tabanovac, Trnovče, Ćovdin i Šetonje. Prema podacima Popisa stanovništva iz 2011. godine u Petrovcu na Mlavi je živelo 31.259 stanovnika, od toga 4.609 Vlaha.


Nosilac kulturno-umetničkih aktivnosti u opštini je Kulturno prosvetni centar u Petrovcu na Mlavi. Kulturne manifestacije se organizuju u zgradi Gimnazije i Domu kulture, kulturno-umetničke aktivnosti se u seoskim naseljima organizuju preko domova kulture. Među značajne manifestacije ubraja se Takmičenje sela, koje se održava od 1961. godine. Zahvaljujući toj manifestaciji, sačuvano je neprocenjivo blago narodnog stvaralaštva: folklor, izvorna muzika i običaji.

U Starčevu se od 2008. godine održava Starčevačko poselo kao sabor narodnog stvaralaštva Istočne Srbije. Od 2005. godine se na gradskom trgu u Petrovcu na Mlavi održava Sabor frulaša Istočne Srbije „Zvuci frule“. U Melnici se krajem jula organizuje manifestacija „Igra kolo i u kolu pesma“, na kojoj se revijalno predstavljaju kulturno-umetnička društva mlavskog kraja. Takođe, u Melnici se obeležava i Matkalau (mătcălău). Mali Uskrs, kako ga još nazivaju, posvećen je preminulim članovima porodice, a paljenje vatre simboliše osvetljavanje puta do raja. U Trnovču se od 2000. godine na dan seoske slave okupljaju kulturno-umetnička društva iz Istočne Srbije.


Naziv manifestacije: ŽUMARIJADAMesto održavanja: KladurovoVreme održavanja: jul

29

Organizator: Mesna zajednica Kladurovo, KUD „Izvor“ i Udruženje „Zlatne ruke“Godina osnivanja: 2009.

Cilj: Žumarijada je takmičenje u spremanju žumara, autentičnog vlaškog jela, a održava se u okviru manifestacije Kladurovsko leto. To takmičenje već nekoliko godina okuplja meštane i goste sa ciljem da pripreme ovo tradicionalno jelo, a zatim i da ga degustiraju.

Tajnu spremanja žumara poznaju isključivo meštani, dok šira javnost zna samo da je u pitanju kuvanje ovčijeg mesa u velikim kazanima, koje se tokom pripreme sitni i vraća na vatru. Priprema tog jela traje i po 16 sati i tek tada je žumara spremna za posluženje.

Uz takmičenje, manifestaciju krasi i bogat kulturno-umetnički program, koji se odvija na letnjoj pozornici ispred Doma kulture u Kladurovu. Ta manifestacija je podstakla renoviranje vlaške etno-kuće koja bi u budućnosti trebalo da služi za prezentaciju lokalnog kulturnog nasleđa.

* * *

Naziv manifestacije: SABOR BAČIJARA SRBIJE - BAČIJADAMesto održavanja: StamnicaVreme održavanja: maj, prva subota po ĐurđevdanuOrganizator: opštinske ustanove i institucije, Kulturno-prosvetni centar, Turistička organizacija, Agrarni fond, Mesne zajednice Stamnica i Stamnička Reka.Godina osnivanja: 2005.

Cilj: Bačijada se održava u na bačiji Dušana i Mirka Paunovića sa ciljem da se taj stari običaj odlaska ovaca na ispašu ne zaboravi i da se prida važnost razvoju uzgajanja ovaca.

Tokom Sabora održavaju se izložbe ovaca i ovčarskih pasa. U revijalnom delu se održava takmičenje u muži ovaca i pastirske igre, a od pratećih sadržaja priređuju se izložbe domaće radinosti, tradicionalno pripremljenih jela, pića, meda i drugih originalnih proizvoda sa ovog područja.

Na Saboru se ocenjuje najbolji bačijar i proglašava najbolje stado ovaca domaće rase, najbolje stado jagnjadi i najbolji ovca i ovan. Nagrada se dodeljuje i za najukusnije tradicionalno jelo.

Veliko interesovanje izazivaju stručna predavanja na temu stočarstva i nastupi kulturno-umetničkih društava iz Istočne Srbije.

30

* * *

Naziv manifestacije: „OD HOMOLJA PA DO STIGA, ZAVIČAJNO KOLO IGRA“ – PRASIĆIJADAMesto održavanja: RašanacVreme održavanja: septembar Organizator: Kulturno-prosvetni centar Petrovac na Mlavi, Turistička organizacija Petrovac na Mlavi i Mesna zajednica RašanacGodina osnivanja: 2005.

Cilj: Turističku atrakciju predstavlja pečenje prasića na tradicionalan način, odnosno na drvenom ražnju koji se ručno okreće iznad žara od drvenih cepanica.

Na tom jedinstvenom takmičenju učestvuje veliki broj ekipa. Organizuju se stručna predavanja za poljoprivrednike o uzgoju i tovu svinja ali i na temu zdrave ishrane.

Priređuju se izložbe domaće radinosti, starih zanata i tradicionalnih jela. Na večernjem koncertu nastupaju folklorni ansambli i vokalni i instrumentalni solisti iz cele Srbije, tada se proglašavaju najuspešniji i najlepši igrački par.

* * *

Naziv manifestacije: RANOVAČKI LETNJI SUSRETI – SUSRETI SA DIJASPOROMMesto održavanja: RanovacVreme održavanja: poslednja nedelja julaOrganizator: Mesna zajednica Ranovac, Kulturno umetničko društvo „Žika Popović“ iz RanovcaGodina osnivanja: 1996.

Cilj: Veliki broj stanovnika opštine Petrovac na Mlavi i samog Ranovca živi i radi u inostranstvu, gde postoje aktivna kulturno-umetnička društva koja neguju tradiciju i čuvaju kulturno nasleđe rodnog kraja. To je manifestacija u čijem revijalnom delu programa zajedno nastupaju domaći folklorni ansambli i folklorni ansambli iz dijaspore.

Cilj manifestacije je da mladi rođeni u inostranstvu bolje upoznaju rodni kraj i ne zaborave svoje korene.

31

Opština GolubacDemografske karakteristike

Opština Golubac nalazi se u Braničevskom okrugu i rasprostire se na 368 km². Pored Golupca kao urbanog centra, opština obuhvata i naselja: Barič, Bikinje, Braničevo, Brnjica, Vinci, Vojilovo, Dvorište, Dobra, Donja Kruševica, Dušmanić, Žitkovica, Klenje, Krivača, Kudreš, Maleševo, Miljević, Mrčkovac, Ponikve, Radoševac, Sladinac, Snegotin, Usije i Šuvajić. Prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine u golubačkoj opštini živi 8.331 stanovnik, a od toga je 424 Vlaha.


Ustanova kulture Narodna biblioteka „Veljko Dugošević“ nosilac je organizacije brojnih kulturnih manifestacija. U okviru biblioteke deluje istoimeni folklorni ansambl koji na svom repertoaru ima niz spletova koreografskih i izvornih igara, među kojima su i vlaške igre. U Braničevu narodnu tradiciju i običaje neguje kulturno umetničko društvo „Braničevo“, a i u Bariču je aktivno istoimeno kulturno-umetničko društvo. Suorganizator i organizator mnogih manifestacija u opštini Golubac je Turistička organizacija opštine Golubac i veliki broj registrovanih udruženja žena, mladih, ribolovaca, lovaca, pčelara, vinogradara i voćara, preduzetnika, penzionera i crkvenih odbora.

U selima golubačke opštine održava se smotra folklora i narodnog stvaralaštva „Susreti sela“, u cilju očuvanja kulturnog nasleđa. U Golupcu se organizuju „Majski susreti folklora“, gde nastupaju kulturno-umetnička društva iz zemlje i inostranstva. Susreti počinju defileom učesnika ulicama grada.

Početkom juna meseca u Golupcu se održava Svetsko klupsko prvenstvo u sportskom ribolovu u okviru koga se postavlja etno-park sa rekonstrukcijom tradicionalnog dvorišta i ribarskog naselja iz okoline Golupca. Eksponati su autentični, a kustosi posetiocima objašnjavaju namenu mnogih zaboravljenih predmeta.

U julu se održava „Etno-sabor“ koji prati više hiljada posetilaca. Tom prilikom se prikazuje bogata kulturna baština Braničevskog okruga i Homolja. „Etno-sabor“ je istovremeno deo turističke ponude opštine Golubac, jer se na saboru predstavljaju reprezentativni programi kulturno-umetničkih društava koji najbolje predstavljaju kulturu i tradiciju krajeva iz kojih dolaze.

Na štandovima postavljenim duž šetališta pored Dunava predstavljeni su rezultati rada mnogih udruženja žena iz cele Srbije: mnoštvo specijaliteta pripremljenih na tradicionalan način i ručni radovi inspirisani folklornim motivima, kao i modna revija.

Tokom Sabora organizuje se i izbor za najlepšu devojku: kandidatkinje se takmiče u znanju i spretnosti za obavljanje ženskih poslova u seoskom domaćinstvu, u mešenju hleba i pripremanju hrane na tradicionalan način, zatim u predanju vune preslicom i vretenom i sl.

Kraj jula meseca rezervisan je za održavanje „Sajma Dunava“, koji ima za cilj razvoj turizma uz očuvanje kulturnih vrednosti. Ta trodnevna manifestacija sadrži takmičenje u kuvanju riblje čorbe i ribljeg paprikaša pod nazivom „Golubački kotlić“, zatim sportska takmičenja, edukativne i zabavne programe za decu i koncerte folklornih ansambala i popularnih izvođača zabavne i narodne muzike.

32


Opština Malo Crniće nalazi se u Istočnoj Srbiji u Braničevskom okrugu i zauzima površinu od 271 km². Prostire se dolinom reke Mlave u plodnoj ravnici Stig. Po obodu opštine nalaze se brdoviti obronci Homoljskih planina. U opštini Malo Crniće živi 11.458 stanovnika, od kojih je 475 Vlaha. Pored Malog Crnića, opštinu čine i naselja Kalište, Batuša, Veliko Crniće, Salakovac, Toponica, Kravlji Do, Veliko Selo, Vrbnica, Crljenac, Boževac, Kobilje, Zabrega, Šapine, Smoljinac, Šljivovac, Kula, Aljudovo i Malo Gradište.


Nosioci kulturnih zbivanja u opštini su Centar za kulturu Malo Crniće i kulturno-umetnička društva „Vlastimir Pavlović-Carevac“ iz Smoljinca, „Đura Jakšić“ iz Velikog Sela, „Vlastimir Živković“ iz Batuše, „Branko Radičević“ iz Boževca, „Kobilje“ iz Kobilja, „Toponica“ iz Toponice, „Izvor“ iz Crljenca, „Mladost“ iz Kališta i „Živojin Stoićević-Crniće“ iz Malog Crnića. Pomoć u organizaciji manifestacija pružaju: Opštinsko udruženje žena „Sestra Jelica“ iz Malog Crnića, Udruženje žena „Gergine“ iz Kobilja, Asocijacija za razvoj opštine Malo Crniće, Udruženje pčelara iz Kališta, Udruženje sportskih ribolovaca „Linjak“ iz Malog Crnića, udruženja lovaca „Mlava“ iz Malog Crnića i „Stig“ iz Smoljinca, Udruženje „Točak“ iz Kule i Ekološko udruženje „Zaova“ iz Malog Crnića.

Centar za kulturu Malo Crniće je organizator republičkih manifestacija Takmičenje sela Srbije i Festival dramskih amatera sela Srbije – FEDRAS.

U aprilu se u Boževcu održava međuokružna manifestacija dečijeg izvornog stvaralaštva pod nazivom „Kreni kolo da krenemo“. Cilj manifestacije je da očuva stare običaje i izvornost tadicije tako što će je preneti mladima. Svaka opština sa područja Braničevskog i Podunavskog okruga kandiduje za to takmičenje po jednu folklornu grupu.

Opština Malo Crniće

33

Manifestacija „Stiško poselo“ održava se još od 2008. godine u Turističko-rekreativnom centru „Zaova“, kao jedinstven etno-festival hrane i folklora. U kulturno-umetničkom delu programa učestvuju folklorni ansambli sa Braničevskog i Podunavskog okruga.


Naziv manifestacije: SA IZVORA BISTRE VODEMesto održavanja: izletište TočakVreme održavanja: 29. i 30. julaOrganizator: Udruženje građana „Točak“Godina osnivanja: 2008.

Cilj: Izletište Točak nalazi se na tromeđi triju vlaških sela – Kula, Kobilje i Aljudovo. U želji da očuvaju svoje kulturno nasleđe i neguju svoje korene, meštani tih sela organizuju etno-festival pod nazivom „Sa izvora bistre vode“.

Prvog dana manifestacije održava se takmičenje mladih instrumentalista osnovnoškolskog uzrasta, do 15 godina, sa područja Braničevskog i Podunavskog okruga. U nastavku programa nastupaju kulturno-umetnička društva iz opštine Malo Crniće.

Drugi dan manifestacije rezervisan je za održavanje sportskih takmičenja. Bira se najbolje uređen štand starih jela i najlepše devojke – vodonoše. Manifestacija se završava koncertom izvornih folklornih grupa.

34


Opština Žabari nalazi se u središtu donjeg Pomoravlja, na desnoj obali reke Velike Morave u Braničevskom okrugu. Centar opštine je naselje Žabari. U opštini Žabari živi 11.380 stanovnika, od kojih je 433 Vlaha. Na području opštine Žabari nalaze se i sela Vlaški Do, Aleksandrovac, Oreovica, Simićevo, Porodin, Viteževo, Četereže, Sibnica, Brzohode, Kočetin, Tićevac, Polatna, Mirjevo i Svinjarevo.


Nosioci kulturnih sadržaja u ovoj opštini su Centar za kulturu „Vojislav Ilić – mlađi“ kao i kulturno umetnička društva „Aleksandrovac“ iz Aleksandrovca, „Vojislav Ilić – mlađi“ iz Oreovice, „Dukat“ iz Simićeva, „Žabari“ iz Žabara, „Vitez“ iz Viteževa i „Mladost“ iz Porodina (osnovano 1950. godine i predstavlja najstarije kulturno-umetničkog društvo u opštini)

Najveća kulturna manifestacija u opštini Žabari je „Četereško prelo“ koja se održava u julu mesecu. Brojni posetioci imaju prilike da prisistvuju koncertu folklornih ansambala iz cele Srbije i inostranstva koji se predstavljaju igrama i pesmom svojih predaka. Istom prilokom izlože se veliki broj ručnih redova sa folklornim motivima i pripremajui raznovrsna jela po starim receptima.

U Simićevu se u maju mesecu održava „Smotra folklornih ansambala sela Srbije“ – SFAS. Cilj manifestacije je očuvanje narodnog stvaralaštva i prezentovanje kulturnog nasleđa opštine Žabari kao i umetničkog stvaralaštva Srbije.

Stanovnici opštine Žabari nastoje da što svečanije proslavljaju seoske slave, pa je tako nastao veći broj manifestacija koje su vremenom postale tradicionalne. U junu se u Žabarima organizuje „Spasovdanski sabor“ a u Vlaškom Dolu „Trojički sabor“. U Viteževu se u julu održava „Petrovdanski sabor“, u avgustu u Simićevu „Ilindanski sabor“, u Aleksandrovcu „Pantelejski dani“, u Oreovici „Oreovačka šetnja“, a u oktobru „Dani Vojislava Ilića Mlađeg“. Sve svečanosti podrazumevaju nastupe kulturno-umetničkih društava domaćina i gostiju iz Srbije.

Opština Žabari

35


Naziv manifestacije: IGRAJ, PEVAJ, SRBIJOMesto održavanja: PorodinVreme održavanja: 4. avgustOrganizator: Mesna zajednica Porodin, Kulturno umetničko društvo „Mladost“ iz PorodinaGodina osnivanja: 2001.

Cilj: Manifestacija „Igraj, pevaj, Srbijo“ predstavlja festival folklora koja je zamišljena kao čuvar tradicije i običaja vlaškog narodnog stvaralaštva meštana sela Porodin. Cilj manifestacije je očuvanje kulturnog nasleđa tog sela, prezentovanje folklornog i kulturnog stvaralaštva, sticanje prepoznatljivosti.

Koncertu folklornih ansambala prethodi održavanje okruglih stolova sa predstavnicima gostujućih kulturno-umetničkih društava na kojima se razmenjuju iskustva i ugovaraju gostovanja. Glavnom ulicom Porodina prolazi defile svih učesnika koji u narodnim nošnjama pevaju i igraju.

Na manifestaciji su zastupljene prodajne izložbe tradicionalnih jela i proizvoda narodne radinosti.

36

Opština Veliko Gradište


Veliko Gradište je grad i sedište istoimene opštine. Nalazi se u severoistočnom delu Srbije u Braničevskom okrugu, a čine ga gradsko naselje Veliko Gradište i 25 seoskih naselja: Biskuplje, Garevo, Desine, Doljašnica, Đurakovo, Zatonje, Kamijevo, Kiseljevo, Kumane, Kurjače, Kusiće, Ljubinje, Majilovac, Makce, Ostrovo, Pečanica, Požeženo, Popovac, Ram, Sirakovo, Srednjevo, Topolovnik, Tribrode, Carevac i Češljeva Bara. U opštini Veliko Gradište živi 17.610 stanovnika, od koji je 382 Vlaha.


U selu Ostrovu, još od 2004. godine, održava se takmičenje u kuvanju riblje čorbe, na kojem učešće uzimaju kako iskusni majstori tako i amateri. Alaske večeri su preko 47 godina autentična turistička ponuda Velikog Gradišta.

Popularizaciji turističkog, ekološkog, sportskog i kulinarskog filma kod nas i u svetu doprinosi Međunarodni festival ekološkog i turističkog filma „Silver Lake Tourfilm Festival“, koji se održava pod vedrim nebom u letovalištu Srebrno jezero.

Manifestacija „Carevčevi dani“ predstavlja takmičenje violinista koje se organizuje počevši od 1995. godi i danas je prerasla u jedan od najznačajnijih festivala u Velikom Gradištu koji svake godine privuče veliki broj zaljubljenika muzike.

Poštujući tradiciju, svake godine o Svetom Iliji, koji je svetac zaštitnik Velikog Gradišta, održava se veliki narodni vašar.


Naziv manifestacije: JEPURIJADAMesto održavanja: TopolovnikVreme održavanja: poslednja subota u novembruOrganizator: Lovačko udruženje „Golub“ iz Velikog Gradišta, Lovačka sekcija TopolovnikGodina osnivanja: 2001.

Cilj: Jepurijada predstavlja lovačko-turističku manifestaciju koja se održava svake godine u selu Topolovnik. Manifestacija ima za cilj da okupi lovačke sekcije radi pripremanja zečijeg gulaša, ali pre svega radi druženja i zabave.

Na ovoj manifestaciji neizostavna su pesma, igra, lovačke šale, ali i izložba lovačkih trofeja i smotra lovačkih pasa. Jepurijada ima takmičarski karakter u uspešnom pripremanju zečijeg paprikaša.

37

Opština Požarevac


Opština Požarevac se nalazi u Istočnoj Srbiji u Braničevskom okrugu i zauzima površinu od 482 km². Administrativni centar opštine i čitavog Braničevskog okruga jeste grad Požarevac. Opština Požarevac sastoji se od naselja Lučica, Prugovo, Poljana, Živica, Brežane, Dragovac, Dubravica, Batovac, Bratinac, Bubušinac, Bradarac, Maljurevac, Drmno, Kličevac, Trnjane, Nabrđe, Bare, Kasidol, Beranje, Rečica, Ćirikovac, Klenovnik, Ostrovo, Stari Kostolac i Petka.

U opštini Požarevac prema popisu iz 2011. godine živi 75.334 stanovnika, od toga 177 Vlaha.


Čuvanje narodne tradicije i običaja kroz održavanje kulturnih manifestacija u domovima kulture čine kulturno-umetnička društva „Dr Raša Lazarević“ iz Živice, „Miloš Savić“ iz Lučice, „Mladost“ iz Poljane, „Klenovnik“ iz Klenovnika, „Sveta Petka“ iz Petke, „Milenko Stojković“ iz Kličevca, „Miodrag Miljković-Midga“ iz Ćirikovca, „Sveti Sava“ iz Bubušinca, „Bradarac“ iz Bradarca, „Đorđe Vajfert“ iz Starog Kostolca i „Ostrovo“ iz Ostrova.

Centar za kulturu Požarevac i Savez amatera Srbije organizatori su „Smotre folklornih ansambala sela Srbije“ sa ciljem očuvanja vrednosti tradicije narodne umetnosti i unapređenje ovog vida stvaralaštva na selu. Učesnici su i folklorni ansambli iz Istočne Srbije koji se predstavljaju izvornim igrama. Manifestacija se održava u Kličevcu i traje dva dana. Krajem aprila se u Petki organizuje opštinska smotra seoskih folklora.

U duhu tradicije i očuvanja starih zanata, sportskih igara, spremanju tradicionalnih jela i očuvanju običaja, nošnje, pesama i igara, organizuje se „Uskršnji etno-festival“ u Poljani. Tom prilikom se održava takmičenje u tucanju uskršnjim jajima i bira najlepše ukrašeno jaje.

U Poljani se održavaju i „Sestroljinski dani“, u porti manastira Sestroljin, od 17. do 19. avgusta. Ta manifestacija ima kulturno-duhovni karakter. Organizatori su Crkvena opština Poljana, Mesna zajednica Poljana i Centar za kulturu grada Požarevca. Učesnici manifestacije su pesnici, slikari, folklorni ansambli koji u svojim nastupima prezentuju i vlaške igre iz Homolja.

Da bi očuvali kulturne i istorijske vrednosti i razvili turističke potencijale svog mesta, Ostrovljani 21. jula organizuju manifestaciju „Ostrovački bećarac“. Na njoj učestvuju folklorni ansambli i zdravičari, organizuje se izložba ručnih radova, starih zanata i tradicionalne hrane na kojoj se mogu uočiti elementi vlaške kulture koji ukazuju na poreklo stanovništva Ostrova.

38

Opština Boljevac


Opština Boljevac nalazi se u Zaječarskom okrugu i prostire se na 828 km². Opštinu čine grad Boljevac, koji je i sedište opštine, takođe sela Bačevica, Bogovina, Valakonje, Vrbovac, Dobro Polje, Dobrujevac, Ilino, Jablanica, Krivi Vir, Lukovo, Mali Izvor, Mirovo, Osnić, Podgorac, Rtanj, Rujište, Savinac, Sumrakovac i Selo Boljevac.

U opštini Boljevac živi ukupno 12.994 stanovnika, od toga 3.356 odnosno 25.8% Vlaha. O kulturi ovdašnjih Vlaha staraju se Kulturno-obrazovni centar Boljevac, koji je svake godine u periodu od marta do maja organizator tradicionalne manifestacije „Susreti sela“.


Kulturno-obrazovni centar Boljevac i Turistička organizacija Boljevac organizatori su i Festivala narodnog stvaralaštva „Crnorečje u pesmi i igri“, sabora narodnog stvaralaštva srpskog i vlaškog stanovništva Crnorečja. Festival se organizuje sa ciljem da sačuva tradicionalnu kulturu stanovništva Crne Reke, da je konzervira i na tradicionalan način prenese na mlađe generacije. U okviru „Crnorečja“ odvijaju se i posebni programi, kao što su: predtakmičenje trubača za plasman na „Dragačevski sabor“ u Guči, predtakmičenje frulaša za plasman na Sabor „Oj, Moravo“ u Prislonici, sabor izvornih folklornih grupa iz Crnorečja i gostiju, takmičenje „Zlatne ruke Crnorečja“ u pripremanju tradicionalnih jela.

U opštini Boljevac vlašku kulturu neguju i KUD Boljevac i ansambl Kulturno-obrazovnog centra Boljevac iz Boljevca, kulturna umetnička društva: „Ilinsko vrelo“ iz Ilina, „Aleksa Nikolić“ iz Osnića, „Đura Jakšić“ iz Sumrakovca, „Raka Kostić“ iz Lukova, „Dragan Živadinović“ iz Malog Izvora, folklorne grupe iz Jablanice, Bogovine, Bačevice, Valakonja i Podgorca.

U selu Ilino svake godine 1. avgusta održava se sabor dečijeg narodnog stvaralaštva „Ilinsko vrelo“, dok se u selu Bogovina oko Uskrsa organizuje program sa narodnim pesmama „Slavuji Crnorečja“.

U Valakonju se svakog 18. januara organizuje stari običaj Krljesat (Krdaljesa). U večernjim satima se formira grupa meštana koja posećuje bogatije domaćine, peva šaljive pesme i izvodi pošalice na njihov račun, a domaćini ih daruju hranom i pićem. Od prikupljene hrane se na kraju ophoda priprema zajednička večera za celu grupu. Takođe, Valakonje su mesto u kojem se organizuje Sabor Vlaha lautara u okviru kojeg se izvode vlaške izvorne pesme na violini.

39

„Etno-centar Rtanj“, u podnožju planine Rtanj svake godine u vreme crkvenog praznika Sv. Makaveja, 14. avgusta, organizuje manifestaciju pod nazivom Fašulja. Tom prilikom se uz pesme i igre potencira humor, a poznatiji je pod popularnim nazivom „Dan švalera“ i „Dan pomirenja zavađenih“.


Naziv manifestacije: MARKOVI DANIMesto održavanja: Valakonje BukovoVreme održavanja: 20. julaOrganizator: Folklorna grupa Valakonje Bukovo i Mesna zajednica Valakonje BukovoGodina osnivanja: 2001.

Cilj: Kulturna manifestacija „Markovi dani“ održava se u zaseoku Valakonje Bukovo i okuplja oko petnaestak folklornih grupa iz opštine Boljevac, drugih okolnih opština, ali i okolnih zemalja koje izvode vlaške igre i pesme. Manifestacija se održava u dvorištu osnovne škole, a njen karakter je pre svega prezentacioni.

Manifestacija je u početku imala naziv „Dani berbe kukuruza“, a nastala je iz potrebe lokalnog stanovništva za negovanjem tradicionalnih vlaških običaja i kulture. Kasnije su promenjeni vreme održavanja manifestacije i naziv, i to na temelju lokalne legende vezane za Markov kamen. Naime, na seoskom putu između Boljevca i Zaječara, u ataru sela Valakonje, postoji kamen Kraljevića Marka. Po legendi, tu je boravio Kraljević Marko, o čemu svedoče otisci kopita njegovog konja Šarca i nogu sokola, koji se mogu videti na tom kamenu.

Na manifestaciji se predstavljaju folklorni ansambli izvornim pesmama i igrama u autentičnim narodnim nošnjama, a pre podne se održava takmičenje u kuvanju kačamaka – koljaša i nadmetanje u pastirskim igrama.

* * *

Naziv manifestacije: SVETA PETKA U PESMI I IGRIMesto održavanja: OsnićVreme održavanja: 7. augustaOrganizator: Mesna zajednica Osnić i KUD „Aleksa Nikolić“Godina osnivanja: 2007.

Cilj: Osnićani svoju slavu obeležavaju manifestacijom pod nazivom „Sveta Petka u igri i pesmi“. Trnova Petka ili Petkovica, kako se još zove, dan je kada se ne mesi hleb, kada se ne prede, ne pere rublje i ne iznosi pepeo iz kuće, kako ne bi utrnula snaga u telu. Cilj organizovanja manifestacije jeste da se na što svečaniji način obeleži slava sela ali i da se u isto vreme od zaborava sačuvaju najveće vrednosti crnorečkog kraja.

Kulturno bogatstvo crnorečkog kraja ogleda se upravo u bogatim običajima i narodnim igrama koje se tog dana izvode. Izvode se kola pod nazivima: batrna, košteljka, ungurjana, đe ođina, prorupta, tri pazašće, japura, tobašanka, micita, op zdrn zdrn, sojanca, pišoru al mare, škjopa i ropata.

Manifestaciju upotpunjuje izbor najlepše čobanice, a bogatstvo narodnih nošnji posetioci mogu videti i prilikom defilea učesnika.

40


Zaječar je administrativni centar Timočke krajine. U njemu živi 59.461 stanovnik, od kojih je 2.856 Vlaha, koji osim u gradu Zaječaru, žive u selima Kotlujevac, Živinarnik, Beli Breg, Zvezdanska krivina, naselje Kraljevica, naselje Vlačić, naselje Sunce, Selište, Višnjar, Timok, Vlaška Mala, Muljak, Pišura, Gviljak, Pazarište, Grljan, Veliki izvor, Zvezdan, Cerak, Pikovo Imanje, Oskoriša, Ljubničko brdo i Šljivarsko brdo.


U Zaječaru se kulturnim sadržajima bavi Centar za kulturu i turizam CEKIT, a folklorno stvaralaštvo čuvaju i promovišu kulturno-umetnička društva „Nikola Pašić“ i „Mladost“ iz Zaječara, udruženja „Vladislav Petković-Dis“ iz Grljana, „Sloga“ iz Vražogrnca, „Lubnica“ iz Lubnice, „Adam Bogosavljević“ iz Koprivnice, „Đorđe Genčić“ iz Velikog Izovra, „Božur“ iz Zvezdana, „Zoran Gajić“ iz Rgotine, kao i folklorna grupa iz Dubočana – Glogovice.

U Zaječaru se održava centralna smotra folklornog stvaralaštva pod nazivom „Potekla voda studenica“ na kojoj nastupaju vlaški folklorni ansambli sa izvornim igrama iz svog sela.

Međuokružna smotra dečijeg narodnog stvaralaštva Timočke krajine se u poslednjih 18 godina održava na Lazarevu subotu u Gradskovu. DENS je takmičenje u izvornim narodnim igrama dece iz Borskog i Zaječarskog okruga, kao i kvalifikacija za republičko takmičenje u Ratini.

U selu Gamzigrad tradicionalno se u martu održava vekovima star vlaški običaj bujedz. To je svetkovina posvećena travama i buđenju prirode. U Vražogrncu se održava „Vražogrnački točak“, a u Šipikovu „Sabor tradicionalne kulture Vlaha“, koji okuplja folklorne grupe sa područja Timočke krajine. U fokusu tih događaja je tradicionalna kultura Vlaha, njeno prezentovanje i proučavanje.

Opština Zaječar

41


Naziv manifestacije: BALKANSKI FESTIVAL TRADICIONALNE KULTURE VLAHAMesto održavanja: Velika Jasikova, DubočaniVreme održavanja: jul, avgust Organizator: Nacionalni savet Vlaha, Centar za kulturu i turizam grada Zaječara i Mesna zajednica Velika Jasikova, DubočaniGodina osnivanja: 2011.

Cilj: Balkanski festival tradicionalne kulture Vlaha osnovan je sa ciljem da podstakne razvoj kulturnih delatnosti u ruralnim sredinama i da pozitivno utiče na negovanje, proučavanje, prezentovanje i unapređenje vlaškog kulturnog nasleđa.

42

Odrednica „balkanski“ ukazuje na nastojanje organizatora da festival ima regionalni, odnosno međunarodni karakter, i da na taj način afirmiše potencijale kulturnog turizma u toj sredini kroz unapređenje interkulturnog dijaloga balkanskih zemalja na platformi zajedničkog kulturnog nasleđa.

Događaj počinje defileom učesnika, mahom članova kulturno-umetničkih društava koji se zatim sa svojim muzičko-folklornim programom, vlaškim pesmama, igrama i muzikom predstavljaju publici. Učesnici festivala dolaze sa područja opština severoistočne Srbije i iz Bugarske, Rumunije, Grčke i Makedonije.

* * *

Naziv manifestacije: FESTIVAL INSTRUMENTALNE TRADICIJE BALKANA – SABOR FRULAŠAMesto održavanja: GrljanVreme održavanja: poslednja nedelja julaOrganizator: Centar za kulturu i turizam „CEKIT“ grada Zaječara, Mesna zajednica GrljanGodina osnivanja: 1982.

Cilj: Festival je revijalnog karaktera, a osnovan je sa ciljem da se održi interesovanje za stare duvačke instrumente i tako sačuva instrumentalna tradicija Balkana. Uvršten je u kalendar republičkih manifestacija.

Meštani Grljana u toku međunarodnog festivala instrumentalne tradicije Balkana ugoste više stotina frulaša, gajdaša, dudučara, okarinista i svirača na drugim izvornim instrumentima iz Srbije, Rumunije, Makedonije i drugih zemalja bivše Jugoslavije.

Na manifestaciji godinama učestvuje udruženje „Žene Grljana“, koje priprema vlašku trpezu na kojoj se mogu naći tradicionalne slane i slatke poslastice.

43

Opština Despotovac


Opština Despotovac nalazi se u istočnom delu Srbije, na istočnoj obali reke Velike Morave, u Pomoravskom okrugu. Opština Despotovac leži na Resavi, obuhvata tri geomorfološke celine: planine Beljanicu i Kučaj i Moravsku dolinu. Površina opštine Despotovac iznosi 623 km². Pored samog Despotovca opštinu čine i naselja Bukovac, Miliva, Plažane, Medveđa, Resavica, Stenjevac, Sladaja, Lomnica, Veliki Popović, Vitance, Balajnac, Vojnik, Strmosten, Jelovac, Beljajka, Trućevac, Ravna Reka, Dutovo, Popovnjak, Senjski Rudnik, Jezero, Dvorište, Panjevac, Grabovica, Zlatovo, Brestovo, Bogava, Jasenovo, Židilje, Lipovica i Makvište. Po popisu stanovništva iz 2011. godine u opštini Despotovac živi ukupno 23.191 stanovnik, od toga 687 Vlaha.


Centar za kulturu „Sveti Stefan, despot srpski“ u Despotovcu nastoji da svojim aktivnostima informiše stanovništvo, edukuje i animira da se aktivno uključi u praćenje i učestvovanje u kulturnim zbivanjima.

Narodnu tradiciju i običaje u opštini Despotovac čuvaju i neguju kulturno-umetnička društva „Despotovac“ iz Despotovca, „Branislav Nušić“ iz Resavice, „Javor“ iz Sladaja, „Mladost“ iz Vitance, „Stevan Sinđelić“ iz Velikih Popovića i „Resava“ iz Stenjevaca. Učesnici su mnogih festivala u zemlji i inostranstvu sa spletovima igara iz cele Srbije, među kojima su i vlaške igre.

Svojim aktivnostima obogaćuju kulturne programe Udruženje umetničkih i starih zanata „Stari vez“ iz Plažana, Udruženje „Lipa“ iz Lipovica, Udruženje žena „Zlatne ruke Resave“ iz Stenjevaca, a Udruženje likovnih stvaralaca „Manasija“ organizuje Majske i Oktobarske likovne salone i aktivno učestvuje u radu likovne kolonije „Resava“.

U Despotovcu se organizuju Dani dijaspore „Lipovičke letnje noći“. Pored brojnih izlagača domaćih proizvoda, meda, ručnih radova narodne radinosti, tradicionalnih jela, manifestaciju upotpunjuju nastupi kulturno-umetničkih društava iz cele Srbije, pa tako i iz opština Istočne Srbije koje se predstavljaju izvornim igrama.

44

Opština Ćuprija


Opština Ćuprija nalazi se u Centralnoj Srbiji i pripada Pomoravskom okrugu. Zauzima površinu od 287 km² na obalama reka Ravanice i Velike Morave, a na obroncima Juhora, Južnokučajskih i Beljačkih masiva. U opštini Ćuprija živi 30.645 stanovnika, od toga 782 Vlaha. Opštinu čine grad Ćuprija i okolna sela: Batinac, Bigrenica, Staro selo, Vlaška, Virine, Ivankovac, Isakovo, Jovac, Dvorica, Krušar, Kovanica, Mijatovac, Ostrikovac, Paljane, Dobričevo, Senje i Supska.


Opština Ćuprija je poznata po velikom broju institucija u kulturi, a kulturno-umetničko društvo „Železničar“, osnovano 1945. godine predstavlja centar kulturnog života. Ono čuva i neguje folklornu tradiciju kroz pesmu i igru raznih nacionalnih manjina u Srbiji, pa tako i vlaške.

Ipak, od velikog broja manifestacija koje se odvijaju u Ćupriji, malo je onih na kojima se mogu zapaziti i elementi vlaške kulture.

Krajem juna se u Moravskom parku organizuje manifestacija pod nazivom „Morava, moje more“. U julu i avgustu mesecu Centar za kulturu u Ćupriji organizuje manifestaciju „Kulturno leto“. Uz pozorišne predstave, književne večeri i veliki broj nastupa kulturno-umetničkih društava koja neguju i vlaški folklor, organizuje se prodajna izložba slika i predmeta tradicionalne kulture

Jedinstvena manifestacija zabavnog karaktera koja okuplja veliki broj gurmana jeste „Crevarijada“ koja se organizuje poslednje nedelje avgusta u Moravskom parku. Takmičarskog je karaktera, a ekipe se nadmeću u pripremanju specijaliteta od svinjskih crevaca. Manifestaciju upotpunjuju koncerti kulturno-umetničkih društava, izložbe ručnih radova i proizvođača meda, vina, domaće rakije i lekovitog bilja.

U drugoj polovini septembra organizuje se sajam domaće radinosti i starih jela pod nazivom „Plodovi Ćuprije“. Na tom sajmu su prisutni proizvođači domaćih vina, meda, sapuna, lekovitog i ukrasnog bilja i raznih vrsta sireva, među kojima je najtraženiji vlaški punomasni sir i gornjanski kačkavalj sa sremušem – koji Vlasi zovu ljorda – biljke koja raste na homoljskim proplancima.

45

Opština Svilajnac


Opština Svilajinac nalazi se u Istočnoj Srbiji, u Pomoravskom okrugu, i zahvata površinu od 362 km². U opštini Svilajnac živi 23.551 stanovnik, od toga 280 Vlaha. Svilajnac je centar opštine koju čine i naselja Kušiljevo, Bobovo, Grabovac, Crkvenac, Dublje, Troponje, Gložane, Vojska, Subotica, Sedlare, Lukovica, Roanda, Dubnica, Radošin, Roćevac, Kupinovac, Proštinac, Đurinac, Vrlane i Mačevac. Naselja sa većinskim vlaškim življem su Bobovo, Subotica i Proštinac.


Kulturnim sadržajima bavi se Centar za kulturu Svilajnac, a aktivno deluju kulturno-umetnička društva „Sinđelić“ iz Svilajnca i Kukturno-umetničko društvo iz Kusiljeva. Očuvanjem vlaške kulture bavi se KUD „Sveta Trojica“ iz Bobova, koji aktivno učestvuje u manifestaciji „Susreti sela“ u opštini Svilajnac.

Centar za kulturu Svilajnac organizator je manifestacije „Sinđelićevi dani“, koji se održavaju kako u Svilajncu tako i u selu Grabovac. Manifestacijom se neguje sećanje na vojskovođu Prvog srpskog ustanka – Stevana Sinđelića.

46

Opština Jagodina


Opština Jagodina nalazi se u centralnom delu Pomoravskog okruga. Prostire se na površini od 470 kм², u podnožju Đurđevog brda, u ravnici oko reke Belice, leve pritoke Velike Morave. Kroz teritoriju grada protiču reke Velika Morava i Lugomir. Po popisu stanovništva iz 2011. godine u opštini Jagodina živi 71.852 stanovnika, a od toga 136 Vlaha.

Pored grada Jagodine, opštinu čini i veliki broj sela: Bagrdan, Belica, Bresje, Bukovče, Bunar, Crnče, Deonica, Donje Štiplje, Donji Račnik, Dobra Voda, Dragocvet, Dražmirovac, Duboka, Glavinci, Glogovac, Gornje Štiplje, Gornji Račnik, Ivkovački Prnjavor, Jošanički Prnjavor, Kalenovac, Kočino Selo, Kolare, Končarevo, Kovačevac, Lovci, Lozovik, Lukar, Majur, Mali Popović, Medojevac, Međureč, Miloševo, Mišević, Novo Lanište, Rajkinac, Rakitovo, Ribare, Ribnik, Siokovac, Slatina, Staro Lanište, Staro Selo, Strižilo, Šantarovac, Šuljkovac, Trnava Selo, Topola, Vinorača, Voljavče, Vranovac i Vrba.

Rad na očuvanju kulturne baštine

Grad Jagodina u priličnoj meri neguje kulturni život: u njemu postoje mnoge kulturne institucije i raznovrsna kulturna dešavanja. Nosioci kulturnih zbivanja su ustanove kulture: Kulturni centar Jagodina, Narodna biblioteka, Zavičajni muzej, Muzej naivne umetnosti, Istorijski arhiv srednjeg Pomoravlja, Gradsko pozorište Jagodina, osnovano 1947. godine.

Doprinos očuvanju narodne tradicije i kulturnog nasleđa daju kulturno-umetnička društva: „Kablovi“ iz Jagodine, „Radislav Nikčević“ iz Miloševa, „Poselo“ iz Glavinaca, „Mladost“ iz Bukovča, „Izvor“ iz sela Lovci, „Mladost“ iz Končareva, „Vladimir Stanovjević“ iz Šuljakovca, „Koča Anđelković“ iz Kočinog Sela, „Sveta Milanović-Pote“ iz Bagrdana, „Ljubiša Urošević“ iz Ribara, „Lugomir“ iz Rakitova, „Rom“ iz Jagodine, „Moravac“ iz Duboke, „Živadin Janković-Kum“ i CDER iz Jagodine.

47

Pomoć u organizovanju manifestacija pružaju jagodinska udruženja građana: „Eko Glas“, „Svetionik“, „Jafilm“, EHO, Omladinski kreativni centar i drugi.

U opštini Jagodina se od februara do aprila održava smotra narodnog stvaralaštva „Susreti sela“. U aprilu se u Bagrdanu održava Smotra narodnog stvaralaštva dece Jagodine. Smotra folklornih ansambala sela opštine Jagodina i Pomoravskog okruga, „Moravski vez“, održava se u maju mesecu u Miloševu. Selektor smotre ocenjuje originalnost i kvalitet izvođenja izvornih pesama.

U junu se u Starom Laništu održava smotra narodnog stvaralaštva opštine Jagodina i Pomoravskog okruga – „Sveta Trojica“. Smotra je takmičarskog karaktera i predstavlja ulaznicu za sabor „Prođoh Levač – prođoh Šumadiju“. Selektor smotre ocenjuje isključivo izvorne nastupe pevača, svirača i igrača, autentičnost narodnih nošnji i nastupe zdravičara.

Od maja do septembra u Jagodini se organizuje manifestacija „Kulturno leto“ tokom koje postoji veliki broj različitih kulturnih dešavanja. U njima učestvuju kulturno-umetnička društva i umetnički stvaraoci iz Braničevskog, Borskog i Zaječarskog okruga.

Izdavač: Centar za razvoj civilnog društva, Zrenjanin

Za izdavača: Vladimir Ilić

Glavna i odgovorna urednica: Snežana Ilić

Autorka uvodnog teksta: dr Biljana Sikimić

Urednice publikacije: Snežana Gržobić-Pavlović, Milina Sklabinski

Lektura i korektura: Milica Bracić

Grafički dizajn: Đula Šanta

Fotografije: Nacionalni savet Vlaha, Đula Šanta

Štampa: Štamparija Diginet, Zrenjanin

Mesto i godina štampanja: Zrenjanin, 2014. godina

Tiraž: 500

ISBN: 978-86-89837-01-8

Publikacija izlazi pod pokroviteljstvom Ambasade Kraljevine Norveške

Stavovi izneti u publikaciji ne predstavljaju zvanične stavove Ambasade Kraljevine Norveške.

Copyright: Centar za razvoj civilnog društva, Zrenjanin

CIP - Каталогизација у публикацијиБиблиотека Матице српске, Нови Сад

79.091(=135.1)(497.11-11)

MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija u Istočnoj Srbiji / [urednice publikacije SnežanaGržobić-Pavlović, Milina Sklabinskiv; autorka uvodnog teksta Biljana Simikić ; fotografije Đula Santa]. - Zrenjanin :Centar za razvoj civilnog društva, 2014 (Zrenjanin :Diginet). - 47 str. : fotogr. ; 27 cm

Tiraž 500. - Str. 3: Uvodna reč / Snežana Ilić. - Str. 4-7: Nematerijalna baština Vlaha.

ISBN 978-86-89837-01-8

a) Власи - Културне манифестације - Источна Србија COBISS.SR-ID 285767687

MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija u Istočnoj Srbiji

Documents

Transcript of MAPA aktuelnih vlaških kulturnih manifestacija u Istočnoj Srbiji