Magazine wijs
-
Upload
bibliotheek-zvl -
Category
Documents
-
view
282 -
download
1
description
Transcript of Magazine wijs
Veilig mobielSmartphones openen een nieuwe
online wereld voor kinderen. Help je kind de mogelijkheden te
verkennen en wijs ze op de risico’s.
vodafone.nl/kinderen
VodafonePower to you
Digitaal opvoeden voor alle leeftijden
Gratis meeneemblad
De online werelD in
Co-funded by the european Commission of the european Union and the Safer internet programme
met handige bewaar-poster
DeSKUnDiG ADVieS Voor oUDerS
over mediaopvoeding
MeeSTer GiJS BrenGT iCT in De KlAS
‘Met mijn lessen verbeteren de resultaten’
En verder: 4x jonge mediatoppers • tips voor
slimmer telefoongebruik • mindful media
GoUDen reGelS Voor THUiS
zo belangrijk is praten over online ervaringen
HAAl Meer UiT Je SMArTPHone en TABleT
38 apps waar het hele gezin wat aan heeft
• digitaal opvoeden
— inHoUD en VoorwoorD
BiJ onS THUiSInterview
DiT HoUDT Ze BeZiG 9-12 JAArFeiten & cijfers
wAT Voor MeDiAGeBrUiKer Ben JiJ?Test
VAn SMArTPHone ToT SMArT KiD Tips & advies
Zo HoU Je HeT PriVÉBewaarposter
MYTHeS oVer KinDeren en MeDiAAchtergrond
Zo VADer, Zo ZoonInterview Menno & David
3X GAMen SAMen MeT Je KinDInterview
De leUKSTe APPS en SiTeS Voor 5-8 JAArTips & advies
DiT HoUDT Ze BeZiG 5-8 JAArFeiten & cijfers
2
14
16
18
20
23
8
26
14
4
7
8
11
‘Volwassenen moeten kinderen helpen om mediawijs te worden’Klaske de Jonge
Vodafone
digitaal opvoeden • 1
VeiliGHeiD VooroPBewaarposter
Zo MoeDer, Zo DoCHTerInterview Samantha & Zoë
JonGe MeDiAToPPerSInterview
DiT HoUDT Ze BeZiG 13-15 JAArFeiten & cijfers
MinDFUl MeDiAAchtergrond
3X GAMen SAMen MeT Je KinDInterview
De leUKSTe APPS en SiTeS Voor 5-8 JAArTips & advies
Onze kinderen groeien op met smartphones
en tablets. Al vanaf een jaar of twee spelen
ze enthousiast spelletjes op de mobiel van
hun ouders. En als ze naar de middelbare school
gaan, krijgen ze in veel gevallen zelf hun eerste
smartphone. Het leuke is: ze vinden het geweldig!
Ze zijn net zo gebiologeerd door de mogelijkheden
die mobiele apparaten bieden als hun ouders.
Als moeder van twee kinderen en als directeur
bij Vodafone vind ik het belangrijk dat we mobiel
internet leuk en leerzaam, maar ook veilig maken
voor onze kinderen. Wij als volwassenen moeten
ze op weg helpen om mediawijs te worden. Dat
kunnen ze niet zelf. Mobiele technologie biedt
volop kansen voor kinderen, thuis en op school,
maar we moeten ze wél meenemen om dat verant-
woord te doen.
WIJS helpt je hierbij. Samen met Mijn Kind Online,
Mediawijzer.net en Digibewust hebben we dit
magazine voor je gemaakt. Je leest over nieuwe
ontwikkelingen, kansen en valkuilen. Je krijgt
gouden tips en advies over het mediagebruik van
kinderen tussen 5 en 15 jaar. En je kunt lezen hoe
andere gezinnen thuis met media omgaan.
Lees en doe er je voordeel mee: stap samen met
je kind WIJS de online wereld in.
Veel leesplezier!
Klaske de Jonge
Directeur Corporate Affairs & Strategie
24
27
28
32
34
36
47
en wAT DoeT SCHool?Achtergrond
36
Zo MoeDer, Zo DoCHTerInterview Marion & Cherryl
39
oVer De GrenS Achtergrond
40
GeZin 3.0
Tips & advies
44
Zo VADer, Zo ZoonInterview Harmen & Liam
47
HAnDiG Voor oUDerSTips & advies
48
AFZenDer en ColoFon49
WIJS de onlIne Wereld In
Op de tablet zoeken ze
allerlei apps, van simpele
of grappige spelletjes
tot quiz-achtige apps
waarmee ze hun kennis
kunnen testen.
In verreweg de meeste gezinnen met kinderen tot 8 jaar is een tv (97%) of laptop aanwezig (91%).
Twee op de drie gezinnen heeft een tablet in huis.
SPELENUkkies spelen graag met
een smartphone of tablet. Filmpjes kijken en spelletjes spelen zijn het populairst. Vooral tekenspelletjes en
avonturengames zijn populair.
Ze kunnen zelf internetten via de computer, maar
doen dat nog wel veel onder het zicht van hun
ouders. De allerkleinsten zitten ook vaak met
broertjes en zusjes samen aan de computer. Van
vriendjes horen ze wat ‘coole’ sites en apps zijn.
5-8 jaar
DiTHoUDTZeBeZiG
— FeiTen & CiJFerSillUSTrATie IVO VAn IJZEnDOOrn
2 • digitaal opvoeden
Br
on
ne
n I
en
e M
ien
e M
ed
ia, M
ed
iaw
ijzer.n
et/
Sti
ch
tin
g M
ijn K
ind
On
line, 20
13
ww
w.m
ed
iao
p-
vo
ed
ing
.nl
Pete
r n
ikken
, O
ud
ers
ove
r h
et
inte
rnet
en
hu
n k
ind
, M
ijn K
ind
On
line/M
oti
vacti
on
, 20
09
C
on
tact!
Kin
dere
n e
n n
ieu
we m
ed
ia,
So
cia
al
en
Cu
ltu
reel
Pla
nb
ure
au
(S
CP
), S
tich
tin
g
Mijn
Kin
d O
nlin
e, D
igiv
aard
ig &
Dig
ibew
ust
, 20
10
ww
w.o
ud
ers
.nl
STARTLEEFTIJDEen kwart van de ouders geeft aan dat hun kind 0 of 1 jaar oud was toen het voor het eerst een tablet gebruikte. Bij 13% van de ouders was het kind bij de start van het gebruik 5 jaar en bij 14% 6 jaar of ouder. Een vergelijkbare ver de-ling van de startleeftijd is te zien bij het eerste ge-bruik van de smartphone.
In 56% procent van de gezinnen is meer dan één smartphone aan-wezig. Ouders hebben er vaak allebei één.
MOEDERS EN VADERSMoeders gebruiken vaker
dan vaders samen met hun kind digitale media. In een op de tien gezinnen is het altijd de moeder
die samen met het kind een spelletje op de smartphone of iPad speelt.
In 37% van de gezinnen is het vaker de moeder dan de vader.
Bij 9% is het vaker de vader, bij 44% is het gelijk verdeeld.
BEGELEIDINGOuders van kinderen van 2 tot 12 jaar begeleiden vooral op een afstand hun kinderen bij het internet-gebruik. Ouders laten hun kind zelfstandig surfen, maar zorgen er wel voor dat ze in de buurt zijn en een oogje in het zeil houden.
ruim 11% van de ouders met kinderen tussen de 6 en
9 jaar vindt dat hun kind te lang bezig is met gamen en
bij de 10- tot 12-jarigen is die bezorgde groep bijna 20%.
GEADVISEERDE SchERMTIJD 4-6 jaar: 10 à 15 minuten per keer, tot maximaal 1 uur per dag;6-8 jaar: maximaal 1 uur per dag, verdeeld over periodes van maximaal 30 minuten.
digitaal opvoeden • 3
4 • digitaal opvoeden
5 MYTHeS oVer kI nderen en medIa
— ACHTerGronDTeKST FEnnA BLAAS
over kinderen en digitale media wordt veel beweerd. wat moet je
geloven en wat is complete onzin? Hoogleraar Peter nikken, media-
deskundige Justine Pardoen en Mijn Kind online-directeur remco
Pijpers laten hun licht schijnen over de meest hardnekkige mythes.
Peter nikken is psycholoog en
gespecialiseerd in de invloed
van media op de ontwikkeling
van kinderen. hij is bijzonder
hoogleraar Mediaopvoeding aan
de Erasmus Universiteit
Rotterdam. Daarnaast werkt hij
bij het Nederlands Jeugdinstituut
als expert op het gebied van
kinderen en media.
Justine Pardoen is hoofdredacteur
van de site mediaopvoeding.nl en
van Ouders Online. Sinds 2002 ver-
diept zij zich in media-opvoeding,
in het bijzonder de begeleiding van
internetgedrag van kinderen. Ze
schreef (o.a. met Remco Pijpers)
verschillende boeken over kinderen
en media en is mede-oprichter van
stichting Mijn Kind Online.
remco Pijpers is mede-
oprichter en directeur van stichting
Mijn Kind Online. Remco Pijpers
is auteur van tal van rapporten en
boeken over jeugd en nieuwe media,
in het bijzonder social media.
1
Gamen is leuk, maar wanneer speelt je kind meer
games dan verstandig is? Peter nikken: ‘Het is
een veel gehoorde vraag en zorg van ouders:
Zijn games verslavend? Zitten mijn kinderen te veel
achter beeldschermen? We kunnen deze mythe nog niet
helemaal ontkrachten, maar we kunnen ook niet zeggen
dat het waarheid is.’
Justine Pardoen: ‘Lang niet alles wat je intensief onder-
neemt, is een verslaving. Er wordt pas van een verslaving
gesproken als het problemen gaat veroorzaken in het
dagelijks leven, en dit gaat bijna altijd samen met proble-
men thuis, op school of met vrienden. Zolang het goed
gaat op school, kinderen hun sociale afspraken nakomen
en ook interesse blijven houden in andere dingen dan
gamen, is er niks aan de hand.’ Peter nikken: ‘In de
verslavingszorg is een toename te zien van jongeren met
een beeldschermverslaving, maar afgaand op studies is
slechts een paar procent van de jongeren echt verslaafd.
Deze studies zijn wel een momentopname, dus mogelijk
hebben deze jongeren over een half jaar geen proble-
men meer. Het is een mythe dat alle jongeren verslaafd
zijn, maar er zijn wel risico’s verbonden aan veel gamen.
Je moet goed in de gaten houden dat het niet uit de
hand gaat lopen en daar als ouder op tijd bij zijn. Te veel
is nooit goed.’
remco Pijpers: ‘Kinderen worden in veel gevallen vrij
gelaten om zelf te bepalen wat wel en niet goed voor
ze is. Ze worden weinig gecontroleerd door hun ouders,
terwijl dat wel nodig is. Stel regels op voor het gamen
en voor het gebruik van alle beeldschermen, zeker als
de computer niet in de woonkamer staat.’
Remco: ‘Stel regels op voor het gebruik van alle beeld-schermen’
Games zijn verslavend
Fo
To
HA
PÉ
SM
EE
LE
Fo
To
rO
Dn
Ey
KE
rS
TE
n
digitaal opvoeden • 5
5 MYTHeS oVer kI nderen en medIa
3
Kinderen van nu zijn digitaal erg vaardig, waardoor
ouders het idee hebben dat ze achterblijven. Zijn
ouders er door hun kinderen uitgesurft? remco
Pijpers: ‘Een kloof suggereert dat er een afstand is die
niet meer overbrugd kan worden, maar dat is niet zo.
Kinderen ervaren het zelf vaak helemaal niet als kloof, de
onzekerheid zit vooral bij de ouders. Ouders denken dat
hun kinderen alles begrijpen wat er op internet gebeurt,
maar dat valt wel mee.’ Ouders moeten zich niet laten
intimideren door de digitale vaardigheden van hun
kinderen, vindt ook Peter nikken. ‘Kinderen zijn wat
de techniek betreft misschien sneller, ze proberen meer
dingen uit en zijn minder bang om fouten te maken.
Maar als het aankomt op bijvoorbeeld het kunnen
overzien van de gevolgen van hun mediagedrag, hebben
ouders meer kennis en overzicht. Kinderen zijn over wat
ze tegenkomen, over de inhoud dus, soms ook heel on-
zeker, alleen beseffen ze dat niet. Het is daarom niet erg
als ouders eerlijk aan hun kinderen meegeven dat
ze het ook niet weten. Dat helpt kinderen.’
In tegenstelling tot wat wel wordt beweerd, worden de
verschillen in digitale vaardigheden tussen ouders en
kinderen juist steeds kleiner. Peter nikken: ‘We gebrui-
ken allemaal laptops, smartphones en tablets. Hierdoor
worden we allemaal steeds handiger.’ remco Pijpers:
‘Kinderen kunnen hun ouders helpen en ouders stimule-
ren hun kind ook door ze als deskundige te behandelen.
Zo wordt de afstand verkleind.’
Belangrijk is wel dat ouders en kinderen goed met
elkaar blijven praten over het gebruik van digitale media.
remco Pijpers: ‘Kinderen raken soms hopeloos de weg
kwijt op internet. Ze vinden het fijn om er met hun
ouders over te praten, al weten hun ouders er misschien
minder van af. En als ouder kun je op die manier het
goede voorbeeld geven, door te laten zien dat er meer
is dan je smartphone en je tablet.’
Peter: ‘Het helpt kinderen als ouders toegeven dat ze het ook niet weten’
2
Kinderen doen vaak van alles tegelijk. De tele-
visie aan, laptop op schoot en mobieltje in de
hand, whatsappend en facebookend, terwijl ze
ondertussen ook nog hun huiswerk aan het maken zijn.
Ze lijken daar op het eerste gezicht geen moeite mee te
hebben. Klopt dat? Kunnen ze dit wel allemaal tegelijk?
Peter nikken: ‘Kinderen kunnen niet multitasken. Uit al-
lerlei studies blijkt dat kinderen in de praktijk geen taken
tegelijk kunnen uitvoeren of dingen kunnen combineren.
Het gaat altijd ten koste van hun concentratie. Vooral
taken waarbij je goed moet opletten en onthouden,
zijn moeilijk te combineren.’ Justine Pardoen: ‘Echt
multitasken is heel lastig, daar zijn onze hersenen niet op
ingesteld. Bovendien gaat het tegelijkertijd uitvoeren van
verschillende taken ten koste van de kwaliteit ervan en
doe je er veel langer over dan eigenlijk nodig is. In eerste
instantie denken jongeren dat ze alles tegelijk kunnen,
maar dat blijkt flink tegen te vallen. Help je kinderen
om hun tijd goed in te delen en leer ze dat ze eerst hun
huiswerk moeten doen, voordat ze losgaan op internet.’
remco Pijpers: ‘Je kunt heel makkelijk testen of kinderen
kunnen multitasken. Laat je kind woordjes leren terwijl
op de achtergrond allerlei social media aanstaan en
overhoor deze woordjes. Laat je kind daarna woordjes
leren zonder afleiding en overhoor ook deze woordjes.
Praat er vervolgens met je kind over: Welke manier van
leren werkt beter?’
Justine: ‘Door verschillende taken tege- lijkertijd uit te voeren, doe je er veel langer over’
kinderen kunnen media-multitasken
er is een digitale kloof tussen ouders en kinderen
6 • digitaal opvoeden
Lees
meer over
leren op de
iPad op
p. 38
4
5
Is de elektromagnetische energie die een mobiele tele-
foon uitstraalt schadelijk voor de gezondheid of niet?
Wetenschappers kunnen het maar niet eens worden
met elkaar.
Peter nikken: ‘Er is weinig echt goed onderzoek gedaan
naar het effect van straling. Uit het ene onderzoek
blijkt dat het wel effect heeft op de gezondheid, uit het
andere onderzoek blijkt juist van niet. Vaak hangt het
resultaat af van wie het onderzoek heeft uitgevoerd en
welke belangen er meespelen.’ Door deze wetenschap-
pelijke onduidelijkheid worden er momenteel per land
verschillende maatregelen genomen. Peter nikken: ‘In
België wordt je bij het kopen van een mobiele telefoon
gewaarschuwd voor de gezondheidsrisico’s en zijn mo-
biele telefoons uit voorzorg verboden voor jonge kinde-
HHet voortdurende gebruik van digitale media
zorgt ervoor dat het geheugen ongetraind blijft
en daardoor steeds kleiner wordt. We kunnen
toch alles opzoeken op internet en hoeven dus nooit
meer iets te onthouden. Het gevolg is dat hoe meer
we digitale media gebruiken, hoe meer ons geheugen
achteruit gaat. Dat was althans de conclusie van een
geruchtmakend onderzoek van de Duitse psychiater
en geheugenonderzoeker Manfred Spitzer. De nieuwe
iPad-scholen, waarop kinderen vanaf vier jaar met een
tablet werken, noemt hij zelfs kindermishandeling. Word
je dom van digitale media?
Peter nikken: ‘Dit is klinkklare onzin. Door het gebruik
van media, waarmee je makkelijker dingen kunt vinden,
word je niet dommer. Het gaat erom hoe je die media
inzet. Van alleen maar simpele tekenfilms kijken word je
ren. Maar in nederland bleek uit een onderzoek van twee
jaar terug dat de straling binnen de normen valt van wat
toelaatbaar geacht wordt.’
Hoewel zo goed als alle wetenschappers het er over
eens zijn dat gezondheidsschade door de straling
onwaarschijnlijk is, durft niemand volledige zekerheid te
geven. Peter nikken: ‘Het antwoord ligt voorlopig in het
midden en daarom kunnen we maar beter voorzichtig
zijn. Maar we moeten er ook niet te zwaar aan tillen. Het
is slecht om de hele dag met je mobiele telefoon bezig
te zijn, maar in de praktijk komt het nauwelijks voor dat
kinderen hun mobiel zo intensief gebruiken. Het is aan
de ouders om ervoor te zorgen dat kinderen verstandig
met hun mobiele telefoon omgaan.’
misschien niet slimmer, maar van bijvoorbeeld oefenen
met games word je juist bekwamer in vaardigheden die
je op een andere manier niet kunt oefenen.’
Kinderen kunnen hun voordeel doen met wat digitale
media ze te bieden hebben, vindt ook remco Pijpers:
‘Dingen veranderen en sommige mensen raken daardoor
in paniek. Maar digitale media kunnen juist heel goed
een bijdrage leveren aan bijvoorbeeld het leren voor
school. Bijna elk klaslokaal heeft een digitaal schoolbord,
kinderen gebruiken WhatsApp om met elkaar te overleg-
gen en ze zoeken extra informatie over hun schoolwerk
op Google en youTube.’ Peter nikken: ‘Kinderen gebrui-
ken media gretig en willen onderzoeken, exploreren en
uitzoeken wat ze ermee kunnen. Het gaat om variatie in
wat je doet en de juiste hulp en interactie met ouders,
broertjes, zusjes en leerkrachten. Gebruik goede apps en
websites, dan kunnen media juist een waardevol instru-
ment zijn om de algemene intelligentie te ontwikkelen.’
Peter: ‘Het komt nauwelijks voor dat kinderen hun mobiel zo intensief gebruiken’
Remco: ‘Digitale media kunnen een bijdrage leveren aan het leren voor school’
de straling van mobieltjes is schadelijk voor de gezondheid van kinderen
Je wordt dom van het gebruik van digitale media
— ACHTerGronDTeKST FEnnA BLAAS
digitaal opvoeden • 7
— inTerViewTeKST LOTTE BOOT BeelD ALWIn SLOMP
David: ‘Ik speel vaak op de iPad en soms ook op de
iPhone van papa of mama. Monsters Inc vind ik heel
leuk. Dan ben je een geel poppetje, een minion, dat
alle slechteriken moet ontwijken en bananen moet ver-
zamelen. Als ik een nieuw spel heb, verzin ik meestal
zelf hoe ik het moet spelen. En soms vraag ik het aan
papa of mama. Facetimen kan ik al zelf. Dan bel ik mijn
vriendje dat om de hoek woont. Ik ben af en toe wat
lui, dan hoef ik niet zover te lopen.’
Menno: ‘Of ik de iPad zelf veel gebruik? Mijn vrouw
lacht nu, maar ik vind het wel meevallen. Misschien
drie kwartier per dag. Ik gebruik hem om het nieuws
te lezen. En ik zit vrij veel op Twitter, ook omdat ik
gemeenteraadslid ben. Mijn vrouw zit juist weer meer
op Facebook. En David en ik zoeken samen wel eens
dingen op op youTube of op Google Earth. Of we spe-
len samen Candy Crush of Angry Birds.’
David: ‘En Harry Potter!’
Menno: ‘Ja, maar daar moet je veel bij lezen, dat is nog
een beetje moeilijk.’
David: ‘nou, maar dat kan ik al heel goed, hoor. net als
het zombiespel, dat wil ik hebben maar dat mag ik niet.
Want er komt allemaal bloed uit als iemand dood is.’
Menno: ‘Dat spel vind ik zo eng, daar ben je veel te
jong voor. Op de naschoolse opvang ziet hij wel eens
spellen bij oudere kinderen, waarvan ik denk: Of dat
nou zo leuk is?’
David: ‘Ja! Dat is leuk!’
Menno: Hij speelt niet veel, in het weekend hooguit
een half uurtje. Maar ik merk dat hij het moeilijk kan
loslaten als hij eenmaal bezig is. Daar krijgen we later
vast nog wel wat mee te stellen.’
Menno SilJee (46)
Studentendecaan aan de
Hogeschool rotterdam
Pakt bewust weer vaker
de krant.
DAViD (6)
Scholier groep 3
Speelt het liefst een
eng zombiespel.
Zo Vader, Zo Zoon
— inTerViewTeKST JEAnnETTE JOnKEr
BeelD JOrrIT ’T HOEn
illUSTrATieS IVO VAn IJZEnDOOrn
8 • digitaal opvoeden
interactief, sociaal en leerzaam Een game is spannen-der en interactiever dan een boek of een tv-programma. Spelletjes speel je vaak tegen of met iemand, dus het is voor je kind een sociale bezigheid. Ze kunnen er wat van leren: er zijn games die het ruimtelijk inzicht en doorzettings-vermogen vergroten, of die creatief en uitda-gend zijn. Het leert ze ook om met teleurstel-lingen om te gaan.
ongeveer vier keer per week speelt Ties (10) op
MovieStarPlanet (MSP). Anne (44), moeder van Ties en
leerkracht in het basisonderwijs, vindt MovieStarPlanet
eigenlijk niets aan, maar kijkt wél mee.
TieS: ‘Ik maak vooral movies: verhalen waar ik tekstbal-
lonnen bij typ. Ik verdien fame als anderen mijn filmpjes
bekijken. Meestal krijg ik leuke reacties. Als iemand
niet aardig doet, blokkeer ik die persoon. Een keer zei
iemand steeds ‘schatje’ tegen me via de chat, toen heb
ik dat gelijk aan mijn moeder verteld. Ik weet dat ik nooit
mijn echte naam of adresgegevens op internet mag ge-
ven. Het is vooral leuk dat ik op MSP movies, artbooks en
kleding kan ontwerpen. Soms kan ik na schooltijd niet
met mijn vriendinnen afspreken, maar spreek ik ze toch
nog even op MSP.’
Anne: ‘Het is een goed middel om op jonge leeftijd te
leren hoe je je online moet gedragen. In het begin had ik
niet door dat ze ook met vreemden kon praten, dus toen
hebben we duidelijk besproken dat ze geen persoonlijke
gegevens mag vertellen en dat ze haar wachtwoord ge-
heim moet houden. Ook mag ze geen VIP worden. Ik heb
haar uitgelegd dat de makers daarmee alleen maar geld
willen verdienen. Ze mag er van mij op om te relaxen en
zodat ze iets voor zichzelf kan doen. Maar het liefst niet
langer dan een uur, want het is ook belangrijk dat we
samen thee drinken, kletsen of een potje kaarten.’
Zelf films maken op movieStarPlanet
3X Gamen samen met je kindSamen gamen is nóg leuker! Verdiep je in wat je kind speelt en speel
eens een potje mee. Drie ouders en hun kind vertellen over hun
gezamenlijke passie voor gamen.
1
digitaal opvoeden • 9
wel of niet geschikt?
Let op de Pan Euro-pean Game Information (PEGI) om te bepalen of een game geschikt is voor jouw kind. Deze classificering gebruikt aparte logo’s om te laten zien of er seks of geweld in een spel voorkomt. Het ‘PEGI OK’-logo geeft aan dat er juist geen geweld, seks, naakt, grof taalgebruik, gok-ken, angstaanjagende scènes of drugs- en alcoholgebruik in een game voorkomen. Kijk op www.kijkwijzer.nl en www.pegi.info voor meer informatie.
Tristan (11) mag onbeperkt Minecraft spelen als zijn
huiswerk af is en de turnlessen zijn afgelopen.
Ans (35), moeder van Tristan, leerkracht in het basis-
onderwijs en talentbegeleider van hoogbegaafden,
is heel enthousiast over Minecraft.
TriSTAn: ‘Ik bouw elke dag wel iets, speel met vrien-
den op servers en maak filmpjes voor youTube. Daarin
laat ik bijvoorbeeld zien hoe je een ‘T flip flop’ bouwt,
dat is een knop waarmee je een deur van meerdere
kanten kan openen. Minecraft verveelt nooit en ik doe
het al vier jaar. Door het spel heb ik veel moeilijke
Engelse woorden geleerd en maak ik nieuwe vrienden.
Soms lig ik in bed na te denken wat ik allemaal nog
kan bouwen. In het begin was het wel frustrerend als
iets niet lukte. Mijn moeder speelt ook mee en kon
me toen gelukkig helpen. Veel ouders denken dat
Minecraft gewelddadig is, maar ze kennen het helemaal
niet. Je vecht soms wel, maar er is geen bloed te zien.
Het is helemaal niet realistisch en dat is juist leuk.’
AnS: ‘Het is een digitale zandbak met onbeperkte
mogelijkheden. Bij Lego heb je altijd te weinig blokjes
en zijn de kleuren beperkt. In Minecraft kan alles.
Het sociale aspect is ook groot. Via Skype commu-
niceren ze met zijn tienen tegelijk hoe ze een filmpje
gaan maken. We doen ook aan ComputerCraft, dat
is programmeren in Minecraft. Heel creatief en uit-
dagend. Tristan mag zo lang spelen als hij wil, omdat
hij er genoeg naast doet. Ik wil hem zelfdiscipline
bijbrengen, zodat hij zich niet verliest in het gamen.
Ik speel zelf mee omdat ik wil weten wat hij doet en
waar hij terechtkomt. Tristan en zijn broertjes spelen
beneden, dus ik kijk altijd mee. In het begin toen
Tristan net begon met gamen, zag ik beren op de
weg, maar ik zit zelf ook vaak achter mijn computer.
Het is een groot deel van ons leven en daarom wil ik
ze leren hoe ze ermee om moeten gaan.’
Creëren met minecraft
2
10 • digitaal opvoeden
niek (11) speelt om de dag en vindt het leuk om na
te denken over de juiste inrichting van zijn Clash of
Clans-dorp. Marien (43), vader van niek en innovator
sociaal ondernemen, snapt wat zijn zoon aantrekkelijk
vindt aan deze game.
nieK: ‘Ik bedenk tactieken om tegenstanders aan te
vallen en om mijn dorp te beschermen. Mijn buurjon-
gens zitten ook in mijn clan en we helpen elkaar door
troepen aan elkaar te geven. Soms spelen we samen
achter de computer bij mij of bij hen thuis. Ik mag
ongeveer een uur per dag spelen en dat snap ik wel.
Ik zou dat ook zo doen als ik zelf kinderen had. Het is
ongezellig als je de hele tijd op de iPad zit. Soms ben
ik net aan het aanvallen als mijn ouders zeggen dat
de tijd voorbij is, dan moet het spel uit en verlies ik.
Gelukkig verdien ik de laatste tijd veel punten, dus ik
kan het wel aan.’
MArien: ‘Hij wordt uitgedaagd om na te denken hoe
ze hem zo min mogelijk kunnen aanvallen of hoe ze, als
ze hem aanvallen, zo min mogelijk buit kunnen maken.
Hij moet heel strategisch nadenken. Het aanvallen zelf
vind ik minder leuk, maar dat hoort bij het spel. Ik ver-
gelijk het maar met het Stratego of schaken. We kijken
mee als hij speelt en er zit een ingewikkeld wacht-
woord op de iPad dat mijn vrouw en ik alleen kennen.
Wij geven de iPad aan hem als hij wil spelen en houden
de tijd bij. We zijn niet heel streng, maar ik vind het
belangrijk dat ze af en toe ook lekker gaan voetballen.
Dat snapt niek wel. Het grappige is dat hij soms online
met zijn buurjongens besluit om buiten te gaan spelen.’
Strategisch denken bij Clash of Clans
1. Kweek zelfredzaam-heid bij kinderen en zorg ervoor dat ze zelf inzien dat gamen niet ten koste mag gaan van school en andere verplichtingen.
2. noem het geen verslaving, maar help je kinderen door ze op bepaalde afspraken te wijzen. Zo voorkom je dat ze het idee krijgen dat ze steeds falen.
3. Leef je in en speel eens mee. Vraag waarom ze een bepaalde game leuk vinden en luister zonder vooroordelen.
Is er sprake van problema-tisch game-gedrag? Vraag dan via de huisarts om professionele hulp.
3 gouden regels over gamen volgens mediaopvoeding.nl
3
— inTerViewTeKST JEAnnETTE JOnKEr
BeelD JOrrIT ’T HOEn
illUSTrATieS IVO VAn IJZEnDOOrn
digitaal opvoeden • 11
zappelin.nl Inhoud verhalen, filmpjes,
muziek, dans, spelletjes,
lezen 5+
Zelfstandig navigeren naar allerlei activitei-
ten lukt kinderen uitstekend. De Zappelin-
presentatrice vertelt hen wat ze moeten
doen. Een leuke optie is het tv-scherm
waarop kinderen zichzelf kunnen zien bij de
liedjes en dansjes. Aantrekkelijke, heldere
en complete site. Zappelin heeft ook een
gratis app, voor iPhone en iPad.
schooltv.nl/1-2Inhoud spelletjes, liedjes,
filmpjes, knutselen, verhaaltjes,
leren 5+
De homepage heeft geen auditieve
ondersteuning en nodigt zo uit om samen
te kiezen uit het aanbod. Zoals letterspel-
letjes doen in de Schatkast, of spelen met
Moffel en Piertje. Vooral de educatieve
spelletjes van Koekeloere zijn een aanrader.
Met volledige auditieve ondersteuning en
een applaus voor elke goed uitgevoerde
opdracht.
schooltv.nl/3-4Inhoud proefjes, knutselen,
spelletjes, leren 6+
rijke site waarop kinderen
kunnen doorklikken naar de Huisje Boompje
Beestje-clubpagina. Hier vinden ze per thema
verschillende activiteiten. Ook is er een link
naar Leesdas Lettervos. Dit onderdeel start
wat traag op, maar is het wachten waard. Met
leuke boeken, lees- en spellingsspelletjes.
— TiPS & ADVieSTeKST MArGrEET ALGrA
welke websites en apps zijn leuk én goed voor jonge kinderen? Deze tips
maken kiezen gemakkelijker.
5 tot 8 Jaar
De leukste sites en apps voor
Let op: kinderen kunnen doorklikken naar
de winkel.
okki.nl Inhoud testjes, spelletjes, mu-
ziek, moppen, filmpjes, leren 6+
Samen met Okki gaan kinde-
ren op ontdekkingsreis naar verschillende
planeten. Mooi vormgegeven en afwisselen-
de site, met deels auditieve ondersteuning.
De navigatie hapert soms en dan klinken
de stemmen door elkaar. Let op: kinderen
kunnen doorklikken naar de winkel.
mijnnaamishaas.nl/ spinternetInhoud spelen, leren 8-
Spinternet leert kinderen tot
8 jaar spelenderwijs het ABC op het gebied
van mediawijsheid, bijvoorbeeld met internet.
Met spelletjes en opdrachten worden kin-
deren wegwijs gemaakt. Aanrader!
bibliotheek.nl/jeugdInhoud informatie, leren,
lezen 5+
Via de portal van de bibliotheken
kun je per leeftijdsgroep rondsurfen op de
jeugdsites. Daar vind je heel veel leuks om te
lezen, maar ook informatie voor werkstukken
en spreekbeurten. En je vindt er alles wat je
wilde weten over je favoriete schrijver. Wist
jij dat Paul van Loon (van De Griezelbus en
Dolfje Weerwolfje) eigenlijk tekenaar wilde
worden?
.
bobo.nl Inhoud knutselen, muziek,
spelletjes, leren 5+
In de boomhutten van Bobo
is van alles te doen. De spelletjes zijn leuk
en leerzaam. Wel jammer dat Bobo begint
te praten zodra kinderen met de muis
over het scherm bewegen. Hierdoor
klinken de stemmen tijdens een spel
soms door elkaar en dat is verwarrend.
vangoghmuseum.nl/kijkdoos
Inhoud spel 6+
Een kijkdoos maken met elementen uit
schilderijen van Vincent van Gogh.
Camille, een jongetje uit een Van Gogh-
schilderij, vertelt hoe het moet. Is de
kijkdoos af, dan kan het tafereel tot leven
worden gebracht. Mooi gemaakt en ver-
zorgd spel.
websites
12 • digitaal opvoeden
dierenzoeker.nl Inhoud educatief, spel 7+
Een dier in huis, de tuin of de
sloot en geen idee wat het is?
De dierenzoeker helpt. De site vereist wel een
scherpe blik en een goed onderscheidings-
vermogen. Dat is nog best moeilijk voor jonge
kinderen. Maar samen zoeken is ook leuk.
Ook verkrijgbaar als gratis app voor Apple
en Android.
kenny.nl Inhoud filmpjes, muziek,
knutselen, spelletjes, leren 5+
Vogel Kenny woont in een
koekoeksklok en wordt omringd door spel-
letjeswolken. Bij ieder spel staat een oudertip
om de educatieve waarde te vergroten. Ook
is het mogelijk om filters in te stellen op
thema en duur van een spel. Een uitgebreide
site met een uitstekende educatieve inhoud,
gemaakt door Kennisnet.
TiP Kenny heeft ook een leuke app met vier
educatieve spelletjes. Gratis voor iPad en
Android.
lego App4+ Inhoud spel 5+
Bouw een legovoertuigje, leg een
parcours af en vang onderweg
zoveel mogelijk bouwsteentjes. Prima app met
één spel dat kinderen, ondanks het ontbreken
van een toelichting, snel doorhebben.
Gratis voor iPhone, iPad, Android
Zoek het uit! Inhoud proefjes,
experimenten 5+
Leuke Klokhuis-app waarmee
gezinnen met huis-, tuin- en keukenspullen
zelf kunnen experimenteren met wetenschap
en proefjes. Probeer het antwoord op de
Sappige Vraag te vinden.
Gratis voor iPad
Fiete MatchInhoud memoriespel, vormen,
cijfers en rekenen 5+
Fiete woont in een vuurtoren
en speelt daar graag een potje memory. Met
plaatjes, cijfers of sommen. Ouders kunnen
het aantal kaarten en de moeilijkheidsgraad
instellen. Wat deze mooi uitgevoerde app
echt bijzonder maakt, zijn Fiete’s reacties. Als
de tegenspeler bijvoorbeeld te lang wacht,
kijkt hij op zijn horloge of valt in slaap.
iPhone, iPad € 0,89
Timo en het Toverboek Inhoud interactief voorleesboek 5+
Timo krijgt een toverboek cadeau
van zijn oom. Per ongeluk schudt
Timo het pakje en dat is het begin van een
spannend avontuur. Hij wordt in het boek gezo-
gen, samen met zijn moeder. Leuk, interactief,
spannend én inmiddels een app-klassieker!
iPad € 3,59
iPhone € 1,79 (pocket-editie)
where’s wally now? Inhoud spel 7+
Even concentreren en speuren
naar Wally. De app is Engelstalig,
maar zevenjarigen kunnen na één keer uitleg-
gen zelfstandig op zoek naar de rood-witge-
streepte vrolijkerd.
iPhone € 0,89,
iPad € 2,69
Android € 0,89
SpeurprentInhoud spel 5+
Voor kleuters is Wally vinden
nog moeilijk. Voor hen is er
Speurprent. Met zoekplaten van onder meer
een camping en een boerderij. Iets gevon-
den? Dan volgt applaus en komt er een
nieuwe zoekopdracht bij. Een ouderwets
zoekboek in een aantrekkelijk digitaal jasje.
iPad € 1,79
Toca Boca
Inhoud spellen 5+
Met de populaire Toca Boca-
apps kunnen kinderen van alles.
Koken, muziek maken, kleding ontwerpen,
bouwen of autorijden. Maar ook samen spe-
len in een winkel of kapsalon. De meeste apps
hebben een oudermenu met (Engelstalige)
tips om nog meer spelplezier uit de app te
halen. Alle apps van deze ontwikkelaar zijn
duidelijk, werken goed en zien er mooi uit.
iPhone, iPad, gratis tot € 2,69. Een deel van
de apps is ook beschikbaar voor Android-
toestellen.
De drie biggetjesInhoud: interactief verhaal 5+
De biggetjes praten, springen
en maken salto’s wanneer ze
worden aangeraakt op het scherm. Kinder-
stemmen lezen het verhaal voor. Zelf lezen
kan ook. Prachtig uitgevoerd sprookje in 3D.
iPad, iPhone € 4,49
TiP! appselectie.vodafone.nlOp zoek naar apps voor
ukkies of juist voor tieners?
AppSelectie van Vodafone
geeft tips voor kinderen in alle leeftijden,
van games & fun tot apps over huisdieren
en de hipste social media-apps van dit
moment. Er is een uitgebreid aanbod
voor de mobiele besturingssystemen iOS,
Android, BlackBerry en Windows Mobile.
apps
— TiPS & ADVieSTeKST MArGrEET ALGrA
digitaal opvoeden • 13
Prinses StuiterbalInhoud interactief verhaal 5+
Prinses Stuiterbal roetsjt van
de trap, tekent op de muur en
peutert in haar neus. De koning, zelf ook
wel in voor een ritje van de trapleuning,
krijgt klachten over zijn dochter. Hij besluit
neuspeuteren te verbieden. Tot hij merkt
hoe lastig zo’n verbod is. Grappig verhaal
met vrolijke interactieve afbeeldingen.
iPad € 2,69
Foldify
Inhoud creatief 5+
Een knutsel-app met een hele-
boel vouwmodellen. Bewerk
het model in de app met kleuren, tekeningen,
of plaatjes en print het uit om er een echt
3D-vouwwerkje van te maken. Creatieve
app die een brug slaat tussen digitaal en
‘echt’ knutselen.
iPad € 3,59
Hello CrayonInhoud creatief 5+
Creatief met krijtjes, stiften
of penselen. Met de keuze uit
kleurplaten, zelf tekenen of het bewerken van
een eigen foto. De app heeft de mogelijkheid
tot in-app aankopen, maar het winkelicoontje
kan niet geopend worden wanneer de iPad
eenmaal kindvriendelijke instellingen heeft.
Gratis voor iPhone, iPad, Android
Maan roos vis letter-leggerInhoud spel, leren lezen 6+
Beginnende lezers leggen de
juiste letter(s) bij een afbeelding. Ze begin-
nen met alleen de eerste letter en in de
hogere niveaus leggen ze het hele woord.
Om frustratie te voorkomen wordt een
woord automatisch gelegd na drie foute
antwoorden. Prima app die aansluit bij het
leesonderwijs in groep 3.
iPad € 4,49
iPhone € 4,49
Android € 3,99
letterSchoolInhoud letters en cijfers leren
herkennen en schrijven 5+
Letters herkennen en schrij-
ven volgens de logische opbouw van
luisteren, kijken, overtrekken en schrijven.
De beloning is telkens een geweldige
animatie. Bloemen, snoepjes, treinen en
auto’s maken van elke letter een feestje.
iPad € 2,69
rompompom ik leer letters
Inhoud spel, letterherken-
ning 5+
Kleuters kunnen in drie spelletjes oefenen
met letterherkenning. De app is opge-
bouwd uit meerdere niveaus, van letters
tot woorden herkennen. Verzorgde app
met een duidelijke navigatie en uitleg.
iPad, iPhone, Android € 2,69
TiP! voor ouders www.mediasmarties.nl
Op de site van Mediasmarties kun je een uitgebreid overzicht van kindermedia vinden,
afgestemd op de leeftijd van je kind. Van informatie over de inhoud en geschiktheid van
tv-programma’s en (bioscoop)films tot aan games, apps en websites. Voor ouders van
kinderen tot 12 jaar.
Doe het samenBewust omgaan met media, moeten
kinderen leren. Het is goed om als ouder
afspraken te maken over mediagebruik
en om alleen kwalitatief goede apps, sites
en games aan te bieden. Je leert kinderen
ook veel door actief betrokken te zijn bij
hun digitale leven. Door interesse te tonen
voor wat ze doen op internet en tablet.
Praat er samen over en speel een spelletje
mee. neem ook de tijd om ze uit te leggen
waarom sommige spelletjes niet geschikt
voor ze zijn.
Download gratis 104 Leerzame apps & sites
op kn.nu/leerzame-apps-sites
een goede app is- Aantrekkelijk
De app is leuk, overzichtelijk en visueel
aantrekkelijk, heeft een simpel startscherm
en een heldere navigatie met duidelijke
iconen. De app past bij de belevingswereld
van het kind en staat niet vol reclame.
- Betrouwbaar
De app heeft een (voor kinderen lastig
te bereiken) oudergedeelte met infor-
matie en geeft voorafgaand aan het
downloaden informatie over het niveau
en doel van de app.
- Gebruiksvriendelijk
De app voorkomt dat kinderen op
verkeerde pagina’s terechtkomen, zoals
aankooppagina’s, en stimuleert de betrok-
kenheid van ouders. De app heeft een
korte laadtijd, weinig tekst en veel visuele
en auditieve navigatie.
— inTerViewTeKST MArIEnKE TAU BeelD JOrrIT ’T HOEn
BIJ onS thuIS
14 • digitaal opvoeden
Door de sportieve stadskinderen van de familie
Potgiesser wordt wel vier keer per week
gesport, maar soms voelt het alsof ze in
digitaal mierennest zijn beland. Martijn: ‘We hebben
onze eigen wereld van het denken, de wereld van het
samenzijn en dan ook nog eens de interactie tussen al
die mobiele telefoons. De kamer is vol met honderden
mensen, terwijl we eigenlijk met z’n vieren willen zijn.’
Sandrien vindt het ook lastig: ‘Ik heb er lang over
nagedacht om Bo een abonnement te geven waarmee
ze online kan. Ik wil duidelijke afspraken maken. Als
het niet werkt, pas ik het abonnement aan.’
Bo (13)
Scholier 2e klas vwo
In de klas mag Bo haar mobiel
gebruiken om dingen op te zoe-
ken. Op social media in de pauze
hoeft niet zo nodig van haar, dan
heeft ze andere dingen te doen.MArTiJn (51)
restauranteigenaar
De Pizzakamer / sieraden-
ontwerper
Berichtjes storen Martijn.
Hij fotografeert en belt
vooral met zijn telefoon.
Bo: ‘Kijk ik zondag op
WhatsApp, dan staat er bij
papa: woensdag voor het
laatst gezien!’
Senne (9)
Scholier groep 5
Senne corrigeert haar zus op
momenten dat die zich in haar
telefoonscherm verliest.
SAnDrien (46)
Ex-castingdirector
Sandrien dreigt wel eens dat ze
Bo’s mobiel afpakt. ‘Tegen haar
vriendinnen zeg ik ook: “Jongens
telefoon weg, jullie zijn nu bij
elkaar.”’
ZATerDAGMiDDAG 14.00 UUr
digitaal opvoeden • 15
Safiya Henry is zo serieus met haar school bezig
dat ze van haar ouders veel vrijheid krijgt om
leuke dingen doen met haar telefoon. Met z’n
vieren in een restaurant komt haar mobiel snel even
op tafel omdat ze een mooi gerecht wil fotograferen
voor op Instagram, en vanmiddag heeft ze afgespro-
ken om met haar Engelse familie te facetimen.
‘Het is een nieuwe manier van communiceren. Heel
leuk maar ook heel anders,’ vindt Anaïsa. Ze merkt
hoe goed Safiya in de gaten heeft hoe het werkt
op social media: dat er ruzie kan ontstaan om een
kleine, rare opmerking en hoe een bericht zonder
smiley anders geïnterpreteerd wordt dan eentje
met smiley.
iZAUrA (9)
Scholier groep 6
Izaura is dol op inparkeren en
vindt het heerlijk om auto te
rijden. Van spelletjes met bussen
tot limousines: de iPad staat er
vol mee.
SAFiYA (13)
Scholier 2e klas vwo
Safiya is online op haar telefoon
tussen het huiswerk maken
door, als ze wakker wordt en
voor ze naar bed gaat.
neilProducer
neil vindt het belangrijk om ook
persoonlijk contact te blijven
houden binnen het gezin ‘Alles
gaat zo snel nu.’
AnAïSA (35) Uitgever
‘Vanochtend dacht ik dat Safiya
heel lang uitsliep, tot ik op
WhatsApp zag dat ze al online
was geweest.’
iets oudere kinderen gebruiken media steeds
zelfstandiger, vaak ook op hun eigen kamer.
Veel ouders vinden het belangrijk om duidelijke
grenzen te stellen. Gewelddadige games spelen
of films kijken, verbieden ze.
DiT HoUDT Ze BeZiG
9-12 jaar
— FeiTen & CiJFerSillUSTrATie IVO VAn IJZEnDOOrn
VERLEIDKinderen weten dat reclames bedoeld zijn om producten te verkopen, maar kunnen — vooral op internet — nog niet altijd doorzien wat commercieel is en wat niet. Ze worden gemakkelijk verleid door commerciële aanbiedingen.
79% van de 8- tot 18-jarigen heeft een mobieltje. 63% van de jongeren met een mobiele telefoon zegt te kunnen internetten en 54% heeft een smartphone. Beide factoren zijn sterk afhankelijk van leeftijd: hoe ouder, hoe vaker een kind een mobiel met internet of een smartphone heeft.
EIGEN AccOUNTAan het eind van de basisschool, vlak voor de overgang naar het voortgezet onderwijs, heeft bijna elk kind social media ontdekt. Soms hebben ze ook al een account op Twitter en/of Facebook.
Social media worden meer en meer door deze kinderen gebruikt om hun vriendengroepen te bevestigen. Ze willen bij een groep horen en gebruiken daar bewust de media bij.
Vrienden en vrien-dinnen bepalen wat populair is; ze doen mee met aller-lei rages.
16 • digitaal opvoeden
Veel ouders houden nog wel een oogje
op het mediagebruik; te gewelddadige
films en games zijn verboden.
Kinderen worden kritisch over wat ze in de media
tegenkomen. Belangrijke onderwerpen zijn bijvoorbeeld: dierenleed en milieuvervuiling.
25% van de nederlandse jongeren is weleens opgezadeld met een ongewild abonnement op een sms-dienst. Tegen hun zin en vaak zonder dat ze het weten zijn ze tussen de 10 en 250 euro kwijt aan diensten als wallpapers, ringtones en spelletjes voor de mobiele telefoon. Ook een op de tien kinderen tussen 8 en 12 jaar met een mobiele telefoon is de dupe van deze misleiding.
RAPPORTcIJFEROuders zijn bewust bezig met de internetopvoeding van hun kind en zeggen goed te weten wat hun kinderen op internet doen. Zowel voor het computeren in het alge-meen, als voor hun internetkennis, geven ouders zichzelf een ruime 7 als rapportcijfer.
ELKE DAGnederlandse kinderen
van 10 tot 14 jaar kijken ongeveer 5,5 uur per dag
naar een beeldscherm: van een smartphone en com-
puter tot tv-scherm.
GEADVISEERDE SchERMTIJD 8-10 jaar: maximaal 1 à 1 1/2 uur beeldschermtijd per dag;10-12 jaar: maximaal 2 uur beeldschermtijd per dag.
digitaal opvoeden • 17
Br
on
ne
n w
ww
.med
iao
pvo
ed
ing
.nl
Pete
r n
ikken
, O
ud
ers
ove
r h
et
inte
rnet
en
hu
n k
ind
, M
ijn
Kin
d O
nlin
e/M
oti
vacti
on
, 20
09
H
ey,
wh
at’
s ap
p?
8-1
8-j
ari
gen
en
mo
bie
le t
ele
foo
ns,
Sti
ch
tin
g
Mijn
Kin
d O
nlin
e,
20
12
Alt
ijd b
inn
en
bere
ik,
8-1
8-j
ari
gen
en
mo
bie
le t
ele
foo
ns,
Sti
ch
tin
g M
ijn
Kin
d O
nlin
e/Q
riu
s, 2
010
C
CA
M, 20
13
3. Veel mensen zijn enthousiaste gebrui-kers van social media, zoals instagram, Facebook, whatsApp en Twitter. Hoe actief ben jij op social media?
A Ik heb er niets mee en doe er dus ook
niets mee.
B Ik facebook, whatsapp en twitter af en
toe (2 keer per week of minder).
C Ik gebruik social media met regelmaat (zeker
3 keer per week of meer).
4. ouders willen vaak vaste regels afspreken over het gebruik van smart-phone, iPad, PlayStation of laptop. Ze zijn bang dat hun kind er anders te afhankelijk van wordt. wat vind je daarvan?
A regels opleggen helpt niet. Samen
bespreken en afspraken maken wel.
B Ik snap het wel. Zelf vind ik het ook best moeilijk
om hem weg te leggen. Als je geen regels stelt
worden ze verslaafd aan al die media.
C Precies hierom moet het gebruik
van media tot een minimum worden
beperkt.
2. Jullie gaan een week op vakantie. Helaas heeft het vakantiehuisje geen wifi. wat doe je?
A Ik laat mijn smartphone de hele week in mijn koffer
zitten. Lekker rustig!
B Ik zoek een of twee keer in de vakantieweek een
café op met wifi om mijn email en social media te
checken.
C Ik ga niet mee op vakantie. Een week zonder wifi
gaat echt niet!
1. Hoe belangrijk is jouw smartphone voor jou?
A Heel erg belangrijk.
B Een beetje belangrijk.
C niet belangrijk.
Deze mini-test is gemaakt voor ouders van tieners
van 10 tot 16 jaar. Doe de test en gebruik wat je te
weten komt over jezelf als mooie aanleiding voor
een keukentafelgesprek met je kind.
Wat Voor MeDiA- GeBrUiKer Ben JIJ?
6 TiPS oM HeT GeSPreK MeT Je KinD AAn Te GAAn1. Grijp situaties uit het dagelijks
leven aan om een gesprek te be-ginnen, zoals een tv-programma, een artikel of een situatie op school.
2. Gebruik humor. Vraag je kind naar grappige situaties of film-pjes en gebruik deze als aan-leiding voor een gesprek over media.
3. Ga naast je kind zitten en vraag hem om jou wegwijs te maken op Twitter, Facebook, WhatsApp of andere plekken waarop hij online is. Je kunt dan ongedwongen vra-gen stellen over wat daar gebeurt.
4. Voorkom gezichtsverlies van je kind. Als hij ergens niet over wil praten, laat dat dan zo.
5. Kies een gesprekssituatie waar je elkaar niet recht in de ogen hoeft te kijken, bijvoorbeeld naast elkaar in de auto of tijdens de afwas.
6. Probeer het niet altijd beter te weten, maar stimuleer een kind zelf hardop na te denken over zijn eigen mediagedrag.
18 • digitaal opvoeden
— TeST TeKST MEDIAWIJZEr.nET illUSTrATie IVO VAn IJZEnDOOrn
5. leg jij jezelf regels op voor het gebruik van media? Bijvoorbeeld: geen smartphone bij het eten, geen tv bij huiswerk of als bewegend behang, niet sms’en tijdens een gesprek etc.
A Ja, maar ik hou me er niet altijd aan.
B nee, waarom zou ik?
C Ja, ik heb mezelf duidelijke
regels gesteld en hou me daar
ook aan.
Wat Voor MeDiA- GeBrUiKer Ben JIJ?
De uitgebreide versie van deze test is te vinden op www.mediawijsheid.nl/ouders
VRAAG 1
= 3
=
1
= 0
VRAAG 3
=
1
= 2
= 3
VRAAG 4
=
0
= 1
= 2
VRAAG 5
=
1
= 2
= 3
VRAAG 2
=
2
= 3
= 0
liGHT GeBrUiKer(0 ToT 5 PUnTen)
Je geeft aan dat je weinig hebt met online devi-
ces. Je vindt dat je kind het gebruik van media
ook niet moet overdrijven – liever heb je zelfs dat
hij er weinig tot niets mee doet. Terughoudend-
heid in het mediagebruik van jou en/of je kind kan
een aantrekkelijke weg lijken, maar heeft ook een
keerzijde. De vraag is namelijk niet óf jij en je kind
te maken krijgen met internet en social media,
maar hoe veel en hoe vaak. Je doet er verstandig
aan je kind te begeleiden in dat gebruik en dat
kan onder meer door zelf een voorbeeld te geven.
Als je met je kind kunt praten over het gebruik
van media, kan hij ook zijn (goede en slechte)
ervaringen met je delen. Als je het gebruik ervan
al op voorhand afwijst, wordt zo’n gesprek heel
moeilijk.
VerSTAnDiGe GeBrUiKer (6 ToT 10 PUnTen)
Je bent zelf redelijk actief in je mediagebruik. Je
hebt nagedacht over welke grenzen je jezelf wilt
stellen en je hebt afspraken gemaakt met je kind.
Bijvoorbeeld over wanneer de tablet of smart-
phone wel en niet mag. Verstandig, maar let op!
In veel gevallen denken ouders dat ze met hun
kinderen duidelijke afspraken hebben gemaakt
over mediagebruik, en dat ze vaak genoeg met
hun kind over zaken als internet en games praten.
Maar kinderen vinden vaak helemaal niet dat er
duidelijke regels zijn, of dat er vaak wordt gespro-
ken over hun media-ervaringen. Wees dus duide-
lijk over de regels die in huis gelden voor internet,
social media en games en pleeg onderhoud:
praten dus. Fris met regelmaat het geheugen van
je kind weer even op.
AFHAnKeliJKe GeBrUiKer(10 ToT 14 PUnTen)
Het lijkt erop dat je het net zo moeilijk vindt om
een dag offline te zijn als je kind. Dat is mooi mee-
genomen, want dan weet je hoe alles werkt en dat
kun je delen met je kind. Toch is het goed je ervan
bewust te zijn dat jongeren anders met media om-
gaan dan volwassenen. Ze zijn minder ervaren in
het sociale verkeer dan wij en daarom kwetsbaar-
der. Ze hebben begrenzing nodig en iemand die
soms prioriteiten voor ze stelt: eerst je huiswerk,
dan whatsappen. Je weet zelf al hoe moeilijk het
voor je is om je smartphone een uur weg te leg-
gen – hoe moeilijk moet dat dan voor een 14-jarige
zijn? Gebruik deze mini-test als mooie aanleiding
om media-ervaringen te delen en in gesprek te
gaan. Afspraken maken over mediagebruik bete-
kent vooral praten met elkaar over media.
digitaal opvoeden • 19
20 • digitaal opvoeden
— TiPS & ADVieSTeKST ESTHEr SMID illUSTrATie rICHArD WOUTErS
Van SmartPhon e tot SMART KIDSmartphones zijn in recordtijd een onmisbaar ingrediënt ge-
worden van het leven van kinderen en jongeren. Help ze om
smart te worden en uit hun mobiel te halen wat erin zit.
de BeSte leeftIJd Voor een moBIelBeGinnen ZonDer inTerneT Het geeft veel ouders een veilig gevoel als hun kind bereikbaar is. Op steeds jongere
leeftijd krijgen kinderen daarom een mobiel. De meesten zijn dan tussen 8 en 10 jaar.
Het kan slim zijn om te beginnen met een mobiele telefoon, waarmee je alleen kunt
bellen en sms’en. Zo voorkom je dat kinderen ongewenst op internet gaan surfen.
Ook kunnen ze geen dure smartphone verliezen.
ZelF VrAGen STellenOp welk moment een kind een mobiel krijgt en wat voor soort telefoon dat dan is,
hangt af van verschillende factoren. Ligt de school vlak bij huis of moet het kind
een eind fietsen? Hoe vaak is het kind alleen thuis of alleen onderweg? Is er een oud
toestel van een van de ouders beschikbaar? Als dat niet het geval is, hoeveel geld
willen ouders dan uitgeven aan een nieuw toestel? Hoe graag wil het kind
een mobiele telefoon? Hoeveel klasgenoten hebben een mobieltje?
MiDDelBAre SCHool VerAnDerT VeelEr bestaan geen regels voor en er is geen ideale leeftijd, maar in
de praktijk blijkt dat in de bovenbouw van het basisonderwijs
nog lang niet alle kinderen een mobiele telefoon hebben.
Zodra ze op de middelbare school zitten, hebben vrijwel alle
kinderen een mobieltje. Steeds vaker is dat een smartphone,
waarmee je naast bellen en sms’en, ook kunt mailen, surfen
en gebruikmaken van social media.
ZO HOU JE DE KoSTen In DE HAnD
PrePAiD Om kinderen te leren hun belkosten binnen de perken te houden,
kan het slim zijn om te beginnen met prepaid. Bij prepaid betaal
je vooraf. Je weet dus precies wat je uitgeeft en krijgt geen hoge
rekeningen achteraf. Is het beltegoed op, dan kan je kind niet
meer bellen, totdat het weer is opgeladen. Je kunt overigens wel
gebeld worden als je beltegoed op is. Met een prepaid smart-
phone kun je, als er wifi is, ook gewoon internetten.
VAST ABonneMenTKies je wel voor een abonnement, let dan goed op de kosten
voor gebruik buiten de bel- of sms-bundel. Die verschillen flink
per abonnement en provider. Laat je goed informeren over de
aansluitkosten, hoe lang het goedkope maandtarief geldig blijft
en wat je daarna precies gaat betalen.
TeleFoonKoSTen VerDelenWie betaalt het toestel en wie de belkosten? Je kunt afspreken
om de maandelijkse kosten samen te betalen of om het zakgeld
te verhogen met een vast bedrag voor belgeld. Als kinderen meer
willen ‘verbellen’, kun je ze dat zelf laten betalen. Zo voorkom je
extreem hoge kosten en maak je kinderen bovendien bewust van
hun belkosten.
digitaal opvoeden • 21
Van SmartPhon e tot SMART KID
Do’S✔ rekening houden met
medepassagiers in de
bus of de trein door
niet heel lang te bellen,
harde muziek te luiste-
ren of met geluid aan
spelletjes te spelen.
✔ Een afspraak maken
om persoonlijk aan je
vriend(in) te vertellen
dat je de relatie wil
verbreken. Uitmaken
via WhatsApp of via
een sms is laf.
✔ Je telefoon wegstop-
pen als je met anderen
in gesprek bent, of
wanneer je afrekent bij
de kassa. Doe oortjes
om muziek te luisteren
ook uit in dat geval.
Don’TS✘ Binnengekomen be-
richten op je telefoon
checken als je met
iemand aan het praten
bent. Wel zo sociaal.
✘ Bellen of sms’en op de
fiets. Het leidt tot tien-
tallen ongelukken per
jaar. Alles wat afleidt
van het verkeer kan
gevaarlijke situaties
opleveren.
✘ Maak niet tegen de
zin van een ander rare
foto’s of filmpjes van
elkaar. Het kan als grap
bedoeld zijn. Maar dat
kan vervelend aflopen.
Smart kIdS eTiqUeTTe
leT oP de ValkuIlenBeTAAlDe SMS-ABonneMenTenEr kunnen hoge kosten worden gemaakt met abonnementen op
ringtones of sms-diensten (dagelijkse berichten met bijvoorbeeld
een mop of horoscoop). Als niet duidelijk is hoe je je hiervoor kunt
afmelden, ga dan naar www.smsafzeggen.nl
Op www.payinfo.nl kun je alle sms-abonnementen voor het
mobiele nummer van je kind blokkeren.
VirTUele CreDiTS KoSTen GelDKinderen geven regelmatig (te) veel geld uit aan het kopen van
credits voor virtuele werelden of spellen. Met die credits kun je
spullen of extra’s kopen in een game. Bijvoorbeeld een poppetje, of
meubeltjes. Credits aanschaffen gaat vaak heel makkelijk via sms.
STeMMen oP Je FAVorieTe KAnDiDAATEen sms sturen om te stemmen bij televisieprogramma’s kan
behoorlijk wat geld kosten. Praat hierover met kinderen en maak
duidelijke afspraken. Zo maak je ze bewust van wat bellen en
sms’en kost.
regels hebben
de meeste kans
van slagen als vol-
wassenen het goede
voorbeeld geven
en zich daar dus
ook aan houden.
22 • digitaal opvoeden
Vodafone wil ouders en kinderen ondersteunen in veilig en verantwoord
gebruik van mobiele digitale producten. Met deze handige hulpmiddelen
kunnen ouders worden ondersteund bij de mediaopvoeding.
HAnDiG Van Vodafone
• Voor ouders die hun kind met een gerust gevoel een mobiele telefoon
willen geven, heeft Vodafone een speciale prepaid simkaart, die te
gebruiken is in alle typen mobiele telefoons (basistoestellen en smart-
phones). Met deze Kind Veilig Sim zijn bereikbaarheid en veiligheid
gegarandeerd. Betaalde 0900-nummers, betaalde sms-abonnementen
en bellen naar het buitenland zijn standaard geblokkeerd. Zo worden
ongewenste kosten voorkomen. Ook als het beltegoed op is, blijft je
kind telefonisch bereikbaar; hij kan dagelijks twee gratis sms’jes verstu-
ren naar de 06-nummers van zijn ouders. Kind Veilig Sim is een prepaid
simkaart. Dit betekent dat je kind alleen gebruik kan maken van een
vooraf opgewaardeerd tegoed. Via My Vodafone hebben ouders inzicht
in de kosten. Bij aanschaf van Kind Veilig Sim krijgt het kind vijf gratis
sms’jes om familie en vrienden te laten weten dat hij een nieuw nummer
heeft. Met de Kind Veilig Sim zijn twee gratis apps verkrijgbaar:
Safety net en Mobile Protect.
• Met de gratis Mobile Protect app kun je een tele-
foon bij verlies of diefstal terugvinden. Ook kun je
het toestel op afstand vergrendelen en vanachter
je pc of laptop persoonlijke gegevens zoals foto’s,
video’s, sms’jes en contactgegevens wissen. Je kunt
het telefoonalarm activeren om je toestel te vinden,
zelfs als het op de stille stand staat. Door een bericht
te sturen naar je verloren toestel wordt het getoond
op het scherm. Als je kiest voor de Mobile Protect
premiumversie - waar je e 2,- per maand voor be-
taalt - is je smartphone ook nog beschermd tegen
schadelijke virussen. Kijk voor meer informatie op
vodafone.nl/mobileprotect
• Via de My Vodafone app heb je direct inzicht in het
verbruik van je kind. Je ontvangt een sms-bericht
wanneer 75% van de databundel is verbruikt. Als de
kosten te hoog worden, kun je daar vervolgens het
bel-/sms-/internetgedrag van je kind op aanpas-
sen. Je kunt ook het beltegoed opwaarderen op
een vaste dag. My Vodafone kun je gebruiken op de
mobiele telefoon van je kind, op je eigen telefoon of
op de pc of laptop thuis. Kijk voor meer informatie
op vodafone.nl/kinderen
• Safety net is een gratis app voor Android-toestellen, die ouders en kin-
deren helpt bij het veilig en verantwoord gebruiken van een smartphone.
Met deze app kunnen ouders een tijdklok instellen voor mobiel internet,
zodat duidelijk is op welke tijdstippen en hoe lang mobiel internetten is
toegestaan. Overmatig gebruik is daardoor onmogelijk en je kunt dus ook
regelen dat je kind zijn mobieltje tijdens schooltijden of ’s nachts niet mag
gebruiken. Je kunt zelfs instellen dat je kind tijdens het gebruik van de
mobiele telefoon om de zoveel tijd een pauze moet inlassen. Met de Veilig
Surfen-optie blokkeer je websites met schadelijke of ongewenste infor-
matie. Dit kan per leeftijdscategorie worden ingesteld (tot 6 jaar, 6-12 jaar,
12-16 jaar en 16-18 jaar). Speciale software maakt gebruik van een zoge-
naamde ‘zwarte lijst’, waarin websites staan met ongeschikte content. Je
kunt zelf websites toevoegen via de optie ‘speciale instellingen’. Vervolgens
kun je via de tijdsklok instellen wanneer het kind de website mag bezoeken.
Ook is het mogelijk om bepaalde telefoonnummers te blokkeren. Dat kan
een oplossing zijn bij digitaal pesten. Je kunt met Safety net ook bepalen
naar welke telefoonnummers je kind zelf mag bellen of sms’en. Handig als
je betaalde sms-diensten wilt blokkeren. Ook als je alle uitgaande gesprek-
ken hebt geblokkeerd, kan je kind altijd de hulpdiensten, ouders en de
Kindertelefoon bereiken. Verder kun je bepalen of jouw kind zelf apps op
de smartphone mag installeren en verwijderen. De app heeft nog meer
voordelen: toegang tot websites wordt geregeld via een filter en de app
voorkomt ook het verspreiden van ongewenste beelden. Oudere kinderen
kunnen de app zelf beheren.
— TiPS & ADVieSTeKST ESTHEr SMID illUSTrATie rICHArD WOUTErS
digitaal opvoeden • 23
— B
EW
AA
RP
OS
TE
RT
EK
ST
HE
ST
ER
OT
TE
R
ZO
HO
U J
E H
ET
PR
IVÉ
V
oo
r kin
de
ren
en
tie
ne
rs is
pri
vacy w
el e
rg v
er
van
hu
n b
ed
. Z
ij w
ille
n ju
ist
zove
el
mo
ge
lijk o
ve
r zic
hze
lf o
nlin
e m
et
vri
en
de
n d
ele
n. To
ch
is
het
be
lan
gri
jk o
m je k
ind
te v
ert
elle
n d
at
hij
zelf
mo
ete
n b
ep
ale
n w
ie z
ijn f
oto
’s e
n u
pd
ate
s m
ag
zie
n.
Vra
ag
je a
an
men
sen
aan
wie
ze
hu
n h
uis
sleu
tel zo
ud
en
to
ever-
tro
uw
en
, d
an
zijn
dat
ho
og
uit
de b
ure
n, w
at
vri
en
den
en
fam
ilie. M
aar
op
in
tern
et
zijn
pers
oo
nlij
ke g
eg
even
s
zic
htb
aar
vo
or
de h
alv
e w
ere
ld. S
ocia
l
med
ia, zo
als
Faceb
oo
k e
n T
wit
ter, z
ijn
de id
eale
han
gp
lek o
m p
rivéfo
to’s
met
vri
en
den
te d
ele
n, d
e laats
te n
ieu
wtj
es
do
or
te n
em
en
en
afs
pra
akje
s te
maken
.
Pri
vacy is
dan
nie
t h
et
eers
te w
aar
ge-
bru
ikers
aan
den
ken
. T
ien
ers
nie
t, m
aar
óó
k d
e m
eest
e o
ud
ers
nie
t.
Als
je d
e p
rivacyin
stelli
ng
en
van
je t
ab
let,
smart
ph
on
e o
f la
pto
p n
iet
aan
past
, lig
t
alle
in
form
ati
e g
ew
oo
n o
p s
traat.
Oó
k
die
vakan
tiefo
to v
an
je d
och
ter
met
afg
ezakte
bik
ini.
Nie
t zo
han
dig
, als
zij
stra
ks
gaat
solli
cit
ere
n n
aar
een
nie
uw
op
pasb
aan
tje.
AD
VE
RT
EE
RD
ER
S L
OK
KE
NO
ok in
stan
ties
ko
men
meer
van
je g
ezin
te w
ete
n d
an
je lie
f is
. W
erk
gevers
, st
ud
-
ieb
eu
rsvers
trekkers
, zie
kte
ko
stenverz
e-
kera
ars
en
op
spo
rin
gsi
nst
an
ties
ku
nn
en
in a
lle r
ust
jo
uw
pro
fi el o
f d
at
van
je k
ind
best
ud
ere
n. H
et
is d
e m
oeit
e w
aard
om
je d
aar
in t
e v
erd
iep
en
.
En
er
is n
og
een
red
en
om
je b
ew
ust
te
zijn
van
het
bela
ng
van
pri
vacy.
So
cia
le
netw
erk
site
s zijn
in
de e
ers
te p
laats
co
mm
erc
iële
bed
rijv
en
die
han
dele
n in
pers
oo
nlij
ke in
form
ati
e. M
et
de g
e-
geven
s van
geb
ruik
ers
wo
rden
ad
ver-
teerd
ers
gelo
kt.
In
form
ati
e o
ver
jou
en
je
gezin
kan
du
s aan
on
beken
den
wo
rden
verk
och
t, t
erw
ijl je d
at
hele
maal n
iet
wilt
.
SN
EL
VE
RS
PR
EID
So
ms
wo
rden
med
iab
ed
rijv
en
teru
gg
e-
fl o
ten
in
hu
n h
on
ger
naar
pers
oo
nlij
ke
geg
even
s. D
e E
uro
pese
pri
vacyw
aak-
ho
nd
verb
oo
d F
aceb
oo
k b
ijvo
orb
eeld
om
de p
rivacyin
stelli
ng
au
tom
ati
sch
op
‘dele
n m
et
ied
ere
en
op
Faceb
oo
k’ te
zett
en
. D
aarv
oo
r in
pla
ats
kw
am
: ‘a
lleen
dele
n m
et
vri
en
den
’. M
aar
geb
ruik
ers
van
Faceb
oo
k e
n a
nd
ere
so
cia
l m
ed
ia
heb
ben
oo
k h
un
eig
en
vera
ntw
oo
rde-
lijkh
eid
, vin
dt
eu
rop
arl
em
en
tari
ër
So
ph
ie
in ’t
Veld
(D
66
), d
ie z
ich
bezig
ho
ud
t
met
on
line p
rivacy.
‘B
uit
en
op
str
aat
vert
el je
oo
k n
iet
van
alle
s o
ver
jezelf
aan
ied
ere
en
. W
aaro
m d
an
wel o
p in
tern
et?
Daar
heb
je n
og
min
der
zic
ht
op
wie
de
info
rmati
e k
rijg
t. H
et
vers
pre
idt
zic
h s
nel
en
blij
ft h
eel la
ng
best
aan
.’
Ge
en
pri
vé
leve
ns
on
lin
eM
aak m
et
je k
ind
du
ide
lijk
e a
fsp
rake
n
ove
r p
rivacy
op
so
cia
l m
ed
ia. B
ijvo
or-
be
eld
deze
:
• W
ees
met
op
zet
geh
eim
zin
nig
: g
eb
ruik
een
nep
naam
, g
eef
geen
in
fo o
ver
je
leeft
ijd, sc
ho
ol o
f ad
res.
• G
eef
van
jezelf
of
van
an
dere
n g
een
(em
ail)
ad
ress
en
, n
am
en
, te
lefo
on
nu
m-
mers
, fo
to’s
, w
ach
two
ord
en
aan
men
sen
die
je n
iet
bu
iten
in
tern
et
ken
t.
• R
esp
ecte
er
de p
rivacy v
an
an
dere
n:
vers
pre
id g
een
in
form
ati
e o
f fo
to’s
van
an
dere
n z
on
der
dat
te v
rag
en
.
• G
eb
ruik
de p
rivacyin
stelli
ng
en
!
5X
je in
stelli
ng
en
ch
ecke
nJe k
un
t zelf
bep
ale
n w
ie w
at
van
jo
u o
f je
kin
d t
e z
ien
kri
jgt
Faceb
oo
k
Pri
vacy
inst
ell
ing
en
Het
pla
ats
en
van
een
beri
ch
t, f
oto
of
een
sta
tusu
pd
ate
: als
je o
p
Faceb
oo
k s
taat
gere
gis
treerd
als
jon
ger
dan
ach
ttie
n jaar, d
an
ku
nn
en
alle
en
‘vri
en
den
’ en
‘vri
en
den
van
vri
en
den
’ d
at
zie
n. D
at
geld
t o
ok a
ls
je e
rgen
s in
ch
eckt.
Let
er
wel o
p d
at
een
kin
d z
ich
oo
k a
an
meld
t als
ge-
bru
iker
die
jo
ng
er
is d
an
ach
ttie
n jaar.
Ou
ders
ku
nn
en
zelf
kie
zen
wie
hu
n
beri
ch
ten
mo
gen
lezen
. D
at
kan
do
or
op
het
pic
tog
ram
‘dele
n’ te
klik
ken
en
te k
iezen
uit
‘op
en
baar’
, ‘v
rien
den
’, o
f
‘aan
pass
en
’. K
ies
je v
oo
r ‘o
pen
baar’
,
dan
kan
ied
ere
en
je g
eg
even
s zie
n
– o
ok m
en
sen
die
nie
t g
ere
gis
treerd
staan
op
Faceb
oo
k.
Ta
gg
en
en
tij
dli
jnco
ntr
ole
So
ms
‘tag
gen’ m
ense
n je
naam
. Dat
bete
kent
dat
het
beri
cht
of
foto
met
de t
ag
op
je p
rofi
el t
ere
cht
kom
t. E
en
and
er
kan d
an je
op
enb
are
info
rma-
tie z
ien e
n a
lles
wat
je t
oeg
anke
lijk
heb
t g
em
aakt
. Tie
ners
kunnen a
lleen
‘vri
end
en’ e
n ‘v
riend
en v
an v
riend
en’
tag
gen.
Wil
je e
ers
t een m
eld
ing
kri
jgen a
ls
je n
aam
in e
en b
eri
cht
of
op
een f
oto
wo
rdt
geta
gd
? In
je a
cco
unt-
inst
el-
ling
en v
ind
je ‘m
eld
ing
en’ e
n k
un je
dat
aang
eve
n. O
ok is
het
mo
gelij
k o
m
een t
ag
en z
elfs
een f
oto
te v
erw
ij-
dere
n: k
lik o
p ‘o
pti
es’
ond
era
an d
e
afb
eeld
ing
en d
aarn
a o
p ‘t
ag
rap
po
r-
tere
n/v
erw
ijdere
n’ e
n k
ies
verv
olg
ens
tuss
en ‘t
ag
’ of
‘fo
to’.
Dit
heet
‘tijd
lijn-
contr
ole
’. Z
o k
un je
zelf b
ep
ale
n w
at
er
op
je t
ijdlij
n w
ord
t g
eze
t.
Tw
itte
rF
orm
eel m
og
en
jo
ng
ere
n v
an
af
13 jaar
Tw
itte
r g
eb
ruik
en
. V
eel g
eb
ruik
ers
zijn
jo
ng
er
dan
13
. Tw
itte
r is
een
heel
op
en
med
ium
. E
lk p
rofi
el is
zic
htb
aar
vo
or
ied
ere
en
, n
et
als
elk
e t
weet.
Dat
bete
ken
t d
at
het
vers
tan
dig
is
om
er
geen
pri
vacyg
evo
elig
e in
form
ati
e o
p
te z
ett
en
. W
el ku
n je e
rvo
or
kie
zen
om
je t
weets
alle
en
te s
ture
n n
aar
men
sen
die
je v
olg
en
. D
e t
weets
zijn
dan
nie
t m
eer
op
en
baar, m
aar
staan
ach
ter
een
slo
tje. K
ies
via
‘in
stel-
ling
en
’ vo
or
tweetp
rivacy e
n k
ies
vo
or
‘tw
eets
afs
ch
erm
en
’.
Go
og
leG
oo
gle
heeft
net
als
Yo
uTu
be e
en
Safe
Searc
h fi
lte
r. O
ud
ers
ku
nn
en
de
bro
wse
rin
stelli
ng
en
aan
pass
en
, zo
dat
on
gesc
hik
te w
eb
site
s n
iet
als
zo
ekre
-
sult
ate
n o
pd
uik
en
. O
p d
e s
ite v
an
Go
og
le k
lik je o
p h
et
rad
ar-
ico
on
tje,
verv
olg
en
s g
a je n
aar
‘zo
ekre
sult
ate
n’
en
kie
s je
vo
or
‘Safe
Searc
h fi
lte
r’. H
et
stre
ng
e fi
lte
r h
ou
dt
zo
veel m
og
elij
k
extr
em
e t
ekst
en
en
beeld
en
teg
en
,
het
gem
ati
gd
e fi
lte
r alle
en
extr
em
e
beeld
en
. Je k
un
t je
keu
ze v
erg
ren
de-
len
als
je e
en
acco
un
t h
eb
t. G
eb
ruik
je
meerd
ere
bro
wse
rs?
Dan
mo
et
je b
ij
elk
e b
row
ser
de fi
lte
r in
sch
akele
n.
Yo
uTu
be
Een
veili
gh
eid
smo
du
s van
Yo
uTu
be
zo
rgt
erv
oo
r d
at
er
geen
seksu
eel
geti
nte
fi lm
pje
s w
ord
en
geto
on
d,
of
op
nam
es
van
gew
eld
of
pest
en
.
Maar
Yo
uTu
be k
an
nie
t g
ara
nd
ere
n
dat
deze b
eeld
en
do
or
het
fi lt
er
no
oit
te z
ien
zijn
. D
e v
eili
gh
eid
smo
du
s is
stan
daard
uit
gesc
hakeld
. W
an
neer
je
je a
an
meld
t, k
un
je d
eze m
od
us
on
-
dera
an
de p
ag
ina in
sch
akele
n. D
eze
inst
elli
ng
ku
n je v
erv
olg
en
s o
psl
aan
en
verg
ren
dele
n. O
p d
e s
mart
ph
on
e
of
tab
let
ku
nn
en
via
‘m
ijn a
cco
un
t’ d
e
inst
elli
ng
en
wo
rden
bekeken
. S
ch
akel
daar
op
tie ‘S
afe
Searc
h’ in
.
Ve
ilig
ve
rbin
de
nW
il je
meer
leze
n?
Kijk
op
w
ww
.vo
dafo
ne.n
l/kin
de
ren
D
aar
vin
d je o
ok h
an
dle
idin
-g
en
om
so
cia
l m
ed
ia
veili
g in
te s
telle
n.
and
er
kan d
an je
op
enb
are
info
rma-
tie z
ien e
n a
lles
wat
je t
oeg
anke
lijk
heb
t g
em
aakt
. Tie
ners
kunnen a
lleen
‘vri
end
en’ e
n ‘v
riend
en v
an v
riend
en’
tag
gen.
Wil
je e
ers
t een m
eld
ing
kri
jgen a
ls
je n
aam
in e
en b
eri
cht
of
op
een f
oto
wo
rdt
geta
gd
? In
je a
cco
unt-
inst
el-
ling
en v
ind
je ‘m
eld
ing
en’ e
n k
un je
dat
aang
eve
n. O
ok is
het
mo
gelij
k o
m
een t
ag
en z
elfs
een f
oto
te v
erw
ij-
dere
n: k
lik o
p ‘o
pti
es’
ond
era
an d
e
afb
eeld
ing
en d
aarn
a o
p ‘t
ag
rap
po
r-
tere
n/v
erw
ijdere
n’ e
n k
ies
verv
olg
ens
tuss
en ‘t
ag
’ of
‘fo
to’.
Dit
heet
‘tijd
lijn-
contr
ole
’. Z
o k
un je
zelf b
ep
ale
n w
at
er
op
je t
ijdlij
n w
ord
t g
eze
t.
Haa
l de
post
er e
ruit
en h
ang
’m o
p!
Mic
roso
ftW
ind
ow
s 7 m
aakt
het
ou
ders
gem
ak-
kelij
k o
m ‘to
ezic
ht’
te h
ou
den
. E
r kan
geko
zen
wo
rden
vo
or
een
tijd
slo
t,
waarm
ee t
ab
lets
, d
esk
- en
lap
top
s
au
tom
ati
sch
wo
rden
afg
esl
ote
n a
ls
de t
ijd v
ers
treken
is.
Oo
k k
un
nen
bep
aald
e s
pelle
tjes
wo
rden
gew
eerd
.
Heeft
je k
ind
een
Win
do
ws
7-a
cco
un
t,
dan
ku
n je v
ia h
et
co
nfi
gu
rati
e-
sch
erm
‘ou
derl
ijk t
oezic
ht
vo
or
elk
e
geb
ruik
er
inst
elle
n’ b
ep
ale
n h
oe je h
et
toezic
ht
reg
elt
. Je k
un
t d
aarn
a k
iezen
welk
e s
pelle
tjes
je k
ind
mag
sp
ele
n
op
basi
s van
sp
elc
lass
ifi c
ati
e, ty
pe
of
naam
. M
et
Win
do
ws
Liv
e F
am
ily
Safe
ty b
ep
aal je
welk
e w
eb
site
s je
kin
d m
ag
zie
n e
n m
et
wie
ze o
nlin
e
mo
gen
pra
ten
. O
ok z
ijn e
r ra
pp
ort
ag
-
es
van
hu
n o
nlin
e a
cti
vit
eit
en
.
post
er h
art m
agaz
ine
FR.in
dd
109
-11-
13
11:5
0
24 • digitaal opvoeden
— B
EW
AA
RP
OS
TE
RT
EK
ST
MA
RT
INE
BO
RG
DO
RF
F
VE
ILIG
HE
ID V
OO
RO
PIn
tern
et
ke
nt
ee
n a
an
tal
mo
ge
lijk
e r
isic
o’s
. Z
o h
erk
en
je
de
me
est
vo
ork
om
en
de
en
we
et
je w
at
je a
ls o
ud
er
ku
nt
do
en
.
RIS
ICO
CO
NTA
CT
ME
T V
RE
EM
DE
N
RIS
ICO
HO
GE
KO
ST
EN
RIS
ICO
OV
ER
MA
TIG
GE
BR
UIK
MA
AK
JE
SM
AR
TP
HO
NE
EN
TA
BL
ET
KIN
DV
RIE
ND
EL
IJK
Re
spe
ct
is b
ela
ng
rijk
, o
ok o
p i
nte
rne
t. H
et
is
nie
t le
uk a
ls k
ind
ere
n g
ee
n r
eke
nin
g h
ou
de
n
me
t e
lkaars
pri
vacy
of
elk
aar
dig
itaal
pe
s-te
n. H
oe
vo
ork
om
je
dat?
• L
eer
je k
ind
om
nie
t te
reag
ere
n o
p p
est
eri
jen
,
dre
igem
en
ten
of
sch
eld
part
ijen
, m
aar
oo
k o
m z
elf
alt
ijd v
rien
delij
k e
n e
erl
ijk t
e b
lijven
en
nie
t (t
eru
g)
te s
ch
eld
en
. G
esc
hre
ven
wo
ord
en
ku
nn
en
sn
el
verk
eerd
overk
om
en
.
• W
ijs je k
ind
op
het
bela
ng
van
pri
vacy e
n leer
hem
dat
het
nie
t vers
tan
dig
is
om
zo
maar
foto
’s,
fi lm
pje
s en b
eri
chte
n v
an a
nd
ere
n o
nlin
e t
e p
laats
en
.
• L
et
op
wat
je k
ind
do
et
vo
or
een
web
cam
. A
ls
foto
’s e
n fi
lm
pje
s een
maal o
ver
het
inte
rnet
zw
er-
ven
, w
eet
je n
iet
wie
het
alle
maal te
zie
n k
rijg
t en
ku
n je h
et
nie
t m
eer
teru
gd
raaie
n.
Kin
de
ren
make
n m
oe
ilij
k o
nd
ers
ch
eid
tu
sse
n
‘ech
te’ vri
en
de
n e
n o
nli
ne
vri
en
de
n. D
ie
we
reld
en
lo
pe
n d
oo
r e
lkaar
he
en
. A
ls o
ud
er
he
b j
e e
en
sch
on
e t
aak o
m j
e k
ind
te
le
ren
w
ie h
ij k
an
ve
rtro
uw
en
.
• B
ed
en
k d
at
je o
p in
tern
et
no
oit
zeker
weet
met
wie
je t
e m
aken
heb
t. M
aak je k
ind
du
idelij
k d
at
hij
geen
pers
oo
nlij
ke in
form
ati
e m
ag
geven
aan
men
sen
die
hij
alle
en
van
in
tern
et
ken
t.
• L
eer
je k
ind
om
alle
en
uit
no
dig
ing
en
en
vri
en
d-
sch
ap
sverz
oeken
van
beken
den
te a
ccep
tere
n e
n
ch
eck z
o n
u e
n d
an
sam
en
de c
on
tacte
nlij
st.
• L
eg
je k
ind
uit
dat
het
vers
tan
dig
is
om
een
nep
naam
te g
eb
ruik
en
als
hij
wil
ch
att
en
met
on
beken
den
.
• S
pre
ek a
f d
at
je k
ind
nie
t zo
maar
mag
belle
n o
f
sms’
en
met
men
sen
die
hij
alle
en
van
in
tern
et
ken
t
en
sp
reekt.
Wil
je k
ind
afs
pre
ken
met
een
vri
en
d
van
in
tern
et?
Ga d
an
mee.
Vir
tue
el
ge
ld i
s m
akke
lijk
uit
te
geve
n. V
ee
l o
nli
ne
gam
es
late
n k
ind
ere
n e
ers
t g
rati
s sp
ele
n, m
aar
pro
be
ren
ze
daarn
a m
et
ech
t g
eld
te
late
n b
eta
len
vo
or
extr
a’s
. V
aak k
an
d
at
gew
oo
n m
et
ee
n s
ms,
zo
nd
er
tuss
en
-ko
mst
van
de
ou
de
rs. H
oe
vo
ork
om
je
ho
ge
re
ke
nin
ge
n?
• M
aak d
uid
elij
ke a
fsp
raken
met
je k
ind
over
het
uit
geven
van
geld
on
line, zo
als
dat
het
alle
en
mag
als
je e
rbij
ben
t. L
eg
du
idelij
k u
it w
aaro
m
deze a
fsp
raken
zijn
gem
aakt.
• O
ud
ers
zijn
aan
spra
kelij
k v
oo
r d
e s
ch
uld
en
die
hu
n k
ind
ere
n m
aken
en
mo
ete
n d
us
beta
len
als
het
uit
de h
an
d lo
op
t. L
aat
je k
ind
wel d
e
co
nse
qu
en
ties
vo
ele
n v
an
zijn
ged
rag
, b
ijvo
or-
beeld
do
or
af
te s
pre
ken
dat
hij
(een
deel van
)
de k
ost
en
mo
et
teru
gb
eta
len
.
• S
peel sa
men
een
gam
e o
f kijk
acti
ef
mee. B
eg
rijp
het
ple
zie
r d
at
je k
ind
heeft
, m
aar
ga o
ok s
am
en
na w
elk
e r
ecla
me e
r alle
maal in
die
gam
e o
f ap
p
vers
top
t zit
.
• S
pre
ek a
f h
oeveel je
kin
d p
er
maan
d k
rijg
t aan
bel-
of
speelg
eld
en
ho
u je d
aar
oo
k a
an
.
• W
il je
meer
info
rmati
e o
ver
kin
dere
n e
n v
irtu
eel
geld
? S
tich
tin
g W
eet
Wat
Je B
est
eed
t g
eeft
info
rmati
e o
ver
kin
dere
n, jo
ng
ere
n e
n g
eld
:
ww
w.w
wjb
.nl
He
t ri
sico
van
ve
elv
uld
ig g
eb
ruik
van
dig
i-ta
le m
ed
ia i
s d
at
he
t van
kw
aad
naar
erg
er
kan
gaan
. E
r b
est
aat
som
s e
en
kan
s o
p
ve
rsla
vin
g. D
oo
r st
ren
ge
re
ge
ls o
p t
e s
tell
en
, zo
rg j
e e
rvo
or
dat
de
kan
s o
p v
ers
lavin
g v
er-
min
de
rt. M
aar
pas
op
dat
he
t g
ee
n a
ve
rech
ts
eff
ect
he
eft
!
• Z
org
erv
oo
r d
at
de b
eeld
sch
erm
tijd
bep
erk
t b
lijft
.
Dit
geld
t vo
or
de c
om
pu
ter, m
aar
oo
k v
oo
r d
e
tele
vis
ie, m
ob
iele
tele
foo
n e
n t
ab
let.
• L
eg
uit
waaro
m h
et
go
ed
is
dat
je k
ind
oo
k a
nd
ere
din
gen
on
dern
eem
t, z
oals
bu
iten
sp
ele
n.
• M
aak o
nd
ers
ch
eid
tu
ssen
geb
ruik
vo
or
hu
isw
erk
of
vo
or
fun
en
zo
rg d
at
dit
nie
t in
elk
aar
overl
oo
pt.
Sp
reek a
f d
at
je k
ind
eers
t aan
zijn
hu
isw
erk
werk
t,
vo
ord
at
hij
bijv
oo
rbeeld
gaat
gam
en
.
RIS
ICO
ON
GE
WE
NS
T G
ED
RA
G
RIS
ICO
TO
EG
AN
G T
OT
SC
HA
DE
LIJ
KE
O
F O
NG
ES
CH
IKT
E C
ON
TE
NT
Lan
g n
iet
all
es
op
in
tern
et
is g
esc
hik
t vo
or
kin
de
ren
. H
elp
je
kin
d b
ij h
et
vin
de
n v
an
g
esc
hik
te a
pp
s, s
ite
s e
n g
am
es.
• M
oed
ig je k
ind
aan
om
alt
ijd z
ijn e
ch
te leeft
ijd in
te v
ulle
n. Z
o k
om
t h
ij alle
en
op
web
site
s d
ie v
oo
r
hem
bed
oeld
zijn
en
ku
nn
en
an
dere
n z
ien
dat
er
een
min
derj
ari
ge b
ij b
etr
okken
is.
• L
eer
je k
ind
om
iets
weg
te k
likken
als
hij
het
nie
t
wil
zie
n e
n o
m h
ulp
te v
rag
en
als
dat
nie
t lu
kt.
Vo
elt
hij
zic
h v
erv
ele
nd
over
wat
hij
heeft
gezie
n?
Pra
at
er
dan
sam
en
over.
• M
et
do
wn
load
s ko
men
reg
elm
ati
g v
iru
ssen
of
an
dere
on
gew
en
ste d
ing
en
mee, o
ok b
ij h
et
do
wn
-
load
en
van
gam
es
of
mu
zie
k. Z
org
erv
oo
r d
at
je
kin
d n
iets
do
wn
load
t zo
nd
er
jou
w t
oest
em
min
g
of
zo
nd
er
dat
je e
rbij
ben
t.
• Tw
ijfel je
of
een
gam
e g
esc
hik
t is
vo
or
je k
ind
?
PE
GI g
eeft
een
leeft
ijdsa
an
du
idin
g v
oo
r g
am
es
en
waars
ch
uw
t je
vo
or
sch
ad
elij
ke o
f o
ng
esc
hik
te
gam
es:
ww
w.p
eg
i.in
fo
0-1
6
Kin
d V
eil
ig S
im
D
e K
ind
Veili
g S
im is
verk
rijg
baar
vo
or
alle
typ
en
mo
bie
le t
ele
foo
ns.
D
e s
im b
lokkeert
09
00
-nu
mm
ers
en
d
eacti
veert
beta
ald
e s
ms-
die
nst
en
. Z
o w
ord
en
on
gew
en
ste k
ost
en
vo
ork
om
en
. M
et
twee s
ms’
jes
per
dag
blij
ft h
et
kin
d w
el alt
ijd b
ere
ik-
baar, o
ok a
ls h
et
belt
eg
oed
op
is.
Lees
meer
op
vo
dafo
ne
.nl/
kin
dve
ilig
sim
Safe
ty N
et
ap
p
D
e S
afe
ty N
et
ap
p b
esc
herm
t kin
-d
ere
n t
eg
en
de b
ela
ng
rijk
ste r
isic
o’s
van
mo
bie
l te
lefo
on
geb
ruik
. D
en
k a
an
ris
ico
’s z
oals
ho
ge k
ost
en
d
oo
r veel (i
nte
rnet)
geb
ruik
, p
est
en
en
het
vers
pre
iden
van
on
gew
en
ste
afb
eeld
ing
en
. M
et
de S
afe
ty N
et
ap
p k
un
je g
esp
rekken
, b
eri
ch
ten
en
an
dere
fu
ncti
es
eenvo
ud
ig b
eh
ere
n.
Nie
uw
is
de V
eili
g S
urf
en
-op
tie w
aar-
bij
kin
dere
n n
iet
meer
op
on
gesc
hik
te
site
s te
rech
t ku
nn
en
ko
men
. L
ees
meer
op
vo
dafo
ne
.nl/
safe
tyn
et
Mo
bil
e P
rote
ct
ap
p
H
eeft
je k
ind
zijn
mo
bie
l verl
ore
n?
Met
Mo
bile
Pro
tect
ku
n je h
et
toest
el
vin
den
, verg
ren
dele
n e
n w
isse
n v
an
af
je c
om
pu
ter. V
ind
en
, verg
ren
dele
n
en
wis
sen
is
geh
eel g
rati
s en
ku
n je
do
en
via
My V
od
afo
ne. A
ls je k
iest
vo
or
de p
rem
ium
vers
ie is
de t
ele
foo
n
van
je k
ind
besc
herm
d t
eg
en
vir
uss
en
d
an
kzij
McA
fee v
iru
sbesc
herm
ing
. P
rem
ium
ko
st €
2,-
per
maan
d.
vo
da
fon
e.n
l/m
ob
ile
pro
tect
1 452
3
post
er h
art m
agaz
ine
FR.in
dd
209
-11-
13
11:5
1
digitaal opvoeden • 25
— B
EW
AA
RP
OS
TE
RT
EK
ST
MA
RT
INE
BO
RG
DO
RF
F
VE
ILIG
HE
ID V
OO
RO
PIn
tern
et
ke
nt
ee
n a
an
tal
mo
ge
lijk
e r
isic
o’s
. Z
o h
erk
en
je
de
me
est
vo
ork
om
en
de
en
we
et
je w
at
je a
ls o
ud
er
ku
nt
do
en
.
RIS
ICO
CO
NTA
CT
ME
T V
RE
EM
DE
N
RIS
ICO
HO
GE
KO
ST
EN
RIS
ICO
OV
ER
MA
TIG
GE
BR
UIK
MA
AK
JE
SM
AR
TP
HO
NE
EN
TA
BL
ET
KIN
DV
RIE
ND
EL
IJK
Re
spe
ct
is b
ela
ng
rijk
, o
ok o
p i
nte
rne
t. H
et
is
nie
t le
uk a
ls k
ind
ere
n g
ee
n r
eke
nin
g h
ou
de
n
me
t e
lkaars
pri
vacy
of
elk
aar
dig
itaal
pe
s-te
n. H
oe
vo
ork
om
je
dat?
• L
eer
je k
ind
om
nie
t te
reag
ere
n o
p p
est
eri
jen
,
dre
igem
en
ten
of
sch
eld
part
ijen
, m
aar
oo
k o
m z
elf
alt
ijd v
rien
delij
k e
n e
erl
ijk t
e b
lijven
en
nie
t (t
eru
g)
te s
ch
eld
en
. G
esc
hre
ven
wo
ord
en
ku
nn
en
sn
el
verk
eerd
overk
om
en
.
• W
ijs je k
ind
op
het
bela
ng
van
pri
vacy e
n leer
hem
dat
het
nie
t vers
tan
dig
is
om
zo
maar
foto
’s,
fi lm
pje
s en b
eri
chte
n v
an a
nd
ere
n o
nlin
e t
e p
laats
en
.
• L
et
op
wat
je k
ind
do
et
vo
or
een
web
cam
. A
ls
foto
’s e
n fi
lm
pje
s een
maal o
ver
het
inte
rnet
zw
er-
ven
, w
eet
je n
iet
wie
het
alle
maal te
zie
n k
rijg
t en
ku
n je h
et
nie
t m
eer
teru
gd
raaie
n.
Kin
de
ren
make
n m
oe
ilij
k o
nd
ers
ch
eid
tu
sse
n
‘ech
te’ vri
en
de
n e
n o
nli
ne
vri
en
de
n. D
ie
we
reld
en
lo
pe
n d
oo
r e
lkaar
he
en
. A
ls o
ud
er
he
b j
e e
en
sch
on
e t
aak o
m j
e k
ind
te
le
ren
w
ie h
ij k
an
ve
rtro
uw
en
.
• B
ed
en
k d
at
je o
p in
tern
et
no
oit
zeker
weet
met
wie
je t
e m
aken
heb
t. M
aak je k
ind
du
idelij
k d
at
hij
geen
pers
oo
nlij
ke in
form
ati
e m
ag
geven
aan
men
sen
die
hij
alle
en
van
in
tern
et
ken
t.
• L
eer
je k
ind
om
alle
en
uit
no
dig
ing
en
en
vri
en
d-
sch
ap
sverz
oeken
van
beken
den
te a
ccep
tere
n e
n
ch
eck z
o n
u e
n d
an
sam
en
de c
on
tacte
nlij
st.
• L
eg
je k
ind
uit
dat
het
vers
tan
dig
is
om
een
nep
naam
te g
eb
ruik
en
als
hij
wil
ch
att
en
met
on
beken
den
.
• S
pre
ek a
f d
at
je k
ind
nie
t zo
maar
mag
belle
n o
f
sms’
en
met
men
sen
die
hij
alle
en
van
in
tern
et
ken
t
en
sp
reekt.
Wil
je k
ind
afs
pre
ken
met
een
vri
en
d
van
in
tern
et?
Ga d
an
mee.
Vir
tue
el
ge
ld i
s m
akke
lijk
uit
te
geve
n. V
ee
l o
nli
ne
gam
es
late
n k
ind
ere
n e
ers
t g
rati
s sp
ele
n, m
aar
pro
be
ren
ze
daarn
a m
et
ech
t g
eld
te
late
n b
eta
len
vo
or
extr
a’s
. V
aak k
an
d
at
gew
oo
n m
et
ee
n s
ms,
zo
nd
er
tuss
en
-ko
mst
van
de
ou
de
rs. H
oe
vo
ork
om
je
ho
ge
re
ke
nin
ge
n?
• M
aak d
uid
elij
ke a
fsp
raken
met
je k
ind
over
het
uit
geven
van
geld
on
line, zo
als
dat
het
alle
en
mag
als
je e
rbij
ben
t. L
eg
du
idelij
k u
it w
aaro
m
deze a
fsp
raken
zijn
gem
aakt.
• O
ud
ers
zijn
aan
spra
kelij
k v
oo
r d
e s
ch
uld
en
die
hu
n k
ind
ere
n m
aken
en
mo
ete
n d
us
beta
len
als
het
uit
de h
an
d lo
op
t. L
aat
je k
ind
wel d
e
co
nse
qu
en
ties
vo
ele
n v
an
zijn
ged
rag
, b
ijvo
or-
beeld
do
or
af
te s
pre
ken
dat
hij
(een
deel van
)
de k
ost
en
mo
et
teru
gb
eta
len
.
• S
peel sa
men
een
gam
e o
f kijk
acti
ef
mee. B
eg
rijp
het
ple
zie
r d
at
je k
ind
heeft
, m
aar
ga o
ok s
am
en
na w
elk
e r
ecla
me e
r alle
maal in
die
gam
e o
f ap
p
vers
top
t zit
.
• S
pre
ek a
f h
oeveel je
kin
d p
er
maan
d k
rijg
t aan
bel-
of
speelg
eld
en
ho
u je d
aar
oo
k a
an
.
• W
il je
meer
info
rmati
e o
ver
kin
dere
n e
n v
irtu
eel
geld
? S
tich
tin
g W
eet
Wat
Je B
est
eed
t g
eeft
info
rmati
e o
ver
kin
dere
n, jo
ng
ere
n e
n g
eld
:
ww
w.w
wjb
.nl
He
t ri
sico
van
ve
elv
uld
ig g
eb
ruik
van
dig
i-ta
le m
ed
ia i
s d
at
he
t van
kw
aad
naar
erg
er
kan
gaan
. E
r b
est
aat
som
s e
en
kan
s o
p
ve
rsla
vin
g. D
oo
r st
ren
ge
re
ge
ls o
p t
e s
tell
en
, zo
rg j
e e
rvo
or
dat
de
kan
s o
p v
ers
lavin
g v
er-
min
de
rt. M
aar
pas
op
dat
he
t g
ee
n a
ve
rech
ts
eff
ect
he
eft
!
• Z
org
erv
oo
r d
at
de b
eeld
sch
erm
tijd
bep
erk
t b
lijft
.
Dit
geld
t vo
or
de c
om
pu
ter, m
aar
oo
k v
oo
r d
e
tele
vis
ie, m
ob
iele
tele
foo
n e
n t
ab
let.
• L
eg
uit
waaro
m h
et
go
ed
is
dat
je k
ind
oo
k a
nd
ere
din
gen
on
dern
eem
t, z
oals
bu
iten
sp
ele
n.
• M
aak o
nd
ers
ch
eid
tu
ssen
geb
ruik
vo
or
hu
isw
erk
of
vo
or
fun
en
zo
rg d
at
dit
nie
t in
elk
aar
overl
oo
pt.
Sp
reek a
f d
at
je k
ind
eers
t aan
zijn
hu
isw
erk
werk
t,
vo
ord
at
hij
bijv
oo
rbeeld
gaat
gam
en
.
RIS
ICO
ON
GE
WE
NS
T G
ED
RA
G
RIS
ICO
TO
EG
AN
G T
OT
SC
HA
DE
LIJ
KE
O
F O
NG
ES
CH
IKT
E C
ON
TE
NT
Lan
g n
iet
all
es
op
in
tern
et
is g
esc
hik
t vo
or
kin
de
ren
. H
elp
je
kin
d b
ij h
et
vin
de
n v
an
g
esc
hik
te a
pp
s, s
ite
s e
n g
am
es.
• M
oed
ig je k
ind
aan
om
alt
ijd z
ijn e
ch
te leeft
ijd in
te v
ulle
n. Z
o k
om
t h
ij alle
en
op
web
site
s d
ie v
oo
r
hem
bed
oeld
zijn
en
ku
nn
en
an
dere
n z
ien
dat
er
een
min
derj
ari
ge b
ij b
etr
okken
is.
• L
eer
je k
ind
om
iets
weg
te k
likken
als
hij
het
nie
t
wil
zie
n e
n o
m h
ulp
te v
rag
en
als
dat
nie
t lu
kt.
Vo
elt
hij
zic
h v
erv
ele
nd
over
wat
hij
heeft
gezie
n?
Pra
at
er
dan
sam
en
over.
• M
et
do
wn
load
s ko
men
reg
elm
ati
g v
iru
ssen
of
an
dere
on
gew
en
ste d
ing
en
mee, o
ok b
ij h
et
do
wn
-
load
en
van
gam
es
of
mu
zie
k. Z
org
erv
oo
r d
at
je
kin
d n
iets
do
wn
load
t zo
nd
er
jou
w t
oest
em
min
g
of
zo
nd
er
dat
je e
rbij
ben
t.
• Tw
ijfel je
of
een
gam
e g
esc
hik
t is
vo
or
je k
ind
?
PE
GI g
eeft
een
leeft
ijdsa
an
du
idin
g v
oo
r g
am
es
en
waars
ch
uw
t je
vo
or
sch
ad
elij
ke o
f o
ng
esc
hik
te
gam
es:
ww
w.p
eg
i.in
fo
0-1
6
Kin
d V
eil
ig S
im
D
e K
ind
Veili
g S
im is
verk
rijg
baar
vo
or
alle
typ
en
mo
bie
le t
ele
foo
ns.
D
e s
im b
lokkeert
09
00
-nu
mm
ers
en
d
eacti
veert
beta
ald
e s
ms-
die
nst
en
. Z
o w
ord
en
on
gew
en
ste k
ost
en
vo
ork
om
en
. M
et
twee s
ms’
jes
per
dag
blij
ft h
et
kin
d w
el alt
ijd b
ere
ik-
baar, o
ok a
ls h
et
belt
eg
oed
op
is.
Lees
meer
op
vo
dafo
ne
.nl/
kin
dve
ilig
sim
Safe
ty N
et
ap
p
D
e S
afe
ty N
et
ap
p b
esc
herm
t kin
-d
ere
n t
eg
en
de b
ela
ng
rijk
ste r
isic
o’s
van
mo
bie
l te
lefo
on
geb
ruik
. D
en
k a
an
ris
ico
’s z
oals
ho
ge k
ost
en
d
oo
r veel (i
nte
rnet)
geb
ruik
, p
est
en
en
het
vers
pre
iden
van
on
gew
en
ste
afb
eeld
ing
en
. M
et
de S
afe
ty N
et
ap
p k
un
je g
esp
rekken
, b
eri
ch
ten
en
an
dere
fu
ncti
es
eenvo
ud
ig b
eh
ere
n.
Nie
uw
is
de V
eili
g S
urf
en
-op
tie w
aar-
bij
kin
dere
n n
iet
meer
op
on
gesc
hik
te
site
s te
rech
t ku
nn
en
ko
men
. L
ees
meer
op
vo
dafo
ne
.nl/
safe
tyn
et
Mo
bil
e P
rote
ct
ap
p
H
eeft
je k
ind
zijn
mo
bie
l verl
ore
n?
Met
Mo
bile
Pro
tect
ku
n je h
et
toest
el
vin
den
, verg
ren
dele
n e
n w
isse
n v
an
af
je c
om
pu
ter. V
ind
en
, verg
ren
dele
n
en
wis
sen
is
geh
eel g
rati
s en
ku
n je
do
en
via
My V
od
afo
ne. A
ls je k
iest
vo
or
de p
rem
ium
vers
ie is
de t
ele
foo
n
van
je k
ind
besc
herm
d t
eg
en
vir
uss
en
d
an
kzij
McA
fee v
iru
sbesc
herm
ing
. P
rem
ium
ko
st €
2,-
per
maan
d.
vo
da
fon
e.n
l/m
ob
ile
pro
tect
1 452
3
post
er h
art m
agaz
ine
FR.in
dd
209
-11-
13
11:5
1
26 • digitaal opvoeden
— B
EW
AA
RP
OS
TE
RT
EK
ST
HE
ST
ER
OT
TE
R
ZO
HO
U J
E H
ET
PR
IVÉ
V
oo
r kin
de
ren
en
tie
ne
rs is
pri
vacy w
el e
rg v
er
van
hu
n b
ed
. Z
ij w
ille
n ju
ist
zove
el
mo
ge
lijk o
ve
r zic
hze
lf o
nlin
e m
et
vri
en
de
n d
ele
n. To
ch
is
het
be
lan
gri
jk o
m je k
ind
te v
ert
elle
n d
at
hij
zelf
mo
ete
n b
ep
ale
n w
ie z
ijn f
oto
’s e
n u
pd
ate
s m
ag
zie
n.
Vra
ag
je a
an
men
sen
aan
wie
ze
hu
n h
uis
sleu
tel zo
ud
en
to
ever-
tro
uw
en
, d
an
zijn
dat
ho
og
uit
de b
ure
n, w
at
vri
en
den
en
fam
ilie. M
aar
op
in
tern
et
zijn
pers
oo
nlij
ke g
eg
even
s
zic
htb
aar
vo
or
de h
alv
e w
ere
ld. S
ocia
l
med
ia, zo
als
Faceb
oo
k e
n T
wit
ter, z
ijn
de id
eale
han
gp
lek o
m p
rivéfo
to’s
met
vri
en
den
te d
ele
n, d
e laats
te n
ieu
wtj
es
do
or
te n
em
en
en
afs
pra
akje
s te
maken
.
Pri
vacy is
dan
nie
t h
et
eers
te w
aar
ge-
bru
ikers
aan
den
ken
. T
ien
ers
nie
t, m
aar
óó
k d
e m
eest
e o
ud
ers
nie
t.
Als
je d
e p
rivacyin
stelli
ng
en
van
je t
ab
let,
smart
ph
on
e o
f la
pto
p n
iet
aan
past
, lig
t
alle
in
form
ati
e g
ew
oo
n o
p s
traat.
Oó
k
die
vakan
tiefo
to v
an
je d
och
ter
met
afg
ezakte
bik
ini.
Nie
t zo
han
dig
, als
zij
stra
ks
gaat
solli
cit
ere
n n
aar
een
nie
uw
op
pasb
aan
tje.
AD
VE
RT
EE
RD
ER
S L
OK
KE
NO
ok in
stan
ties
ko
men
meer
van
je g
ezin
te w
ete
n d
an
je lie
f is
. W
erk
gevers
, st
ud
-
ieb
eu
rsvers
trekkers
, zie
kte
ko
stenverz
e-
kera
ars
en
op
spo
rin
gsi
nst
an
ties
ku
nn
en
in a
lle r
ust
jo
uw
pro
fi el o
f d
at
van
je k
ind
best
ud
ere
n. H
et
is d
e m
oeit
e w
aard
om
je d
aar
in t
e v
erd
iep
en
.
En
er
is n
og
een
red
en
om
je b
ew
ust
te
zijn
van
het
bela
ng
van
pri
vacy.
So
cia
le
netw
erk
site
s zijn
in
de e
ers
te p
laats
co
mm
erc
iële
bed
rijv
en
die
han
dele
n in
pers
oo
nlij
ke in
form
ati
e. M
et
de g
e-
geven
s van
geb
ruik
ers
wo
rden
ad
ver-
teerd
ers
gelo
kt.
In
form
ati
e o
ver
jou
en
je
gezin
kan
du
s aan
on
beken
den
wo
rden
verk
och
t, t
erw
ijl je d
at
hele
maal n
iet
wilt
.
SN
EL
VE
RS
PR
EID
So
ms
wo
rden
med
iab
ed
rijv
en
teru
gg
e-
fl o
ten
in
hu
n h
on
ger
naar
pers
oo
nlij
ke
geg
even
s. D
e E
uro
pese
pri
vacyw
aak-
ho
nd
verb
oo
d F
aceb
oo
k b
ijvo
orb
eeld
om
de p
rivacyin
stelli
ng
au
tom
ati
sch
op
‘dele
n m
et
ied
ere
en
op
Faceb
oo
k’ te
zett
en
. D
aarv
oo
r in
pla
ats
kw
am
: ‘a
lleen
dele
n m
et
vri
en
den
’. M
aar
geb
ruik
ers
van
Faceb
oo
k e
n a
nd
ere
so
cia
l m
ed
ia
heb
ben
oo
k h
un
eig
en
vera
ntw
oo
rde-
lijkh
eid
, vin
dt
eu
rop
arl
em
en
tari
ër
So
ph
ie
in ’t
Veld
(D
66
), d
ie z
ich
bezig
ho
ud
t
met
on
line p
rivacy.
‘B
uit
en
op
str
aat
vert
el je
oo
k n
iet
van
alle
s o
ver
jezelf
aan
ied
ere
en
. W
aaro
m d
an
wel o
p in
tern
et?
Daar
heb
je n
og
min
der
zic
ht
op
wie
de
info
rmati
e k
rijg
t. H
et
vers
pre
idt
zic
h s
nel
en
blij
ft h
eel la
ng
best
aan
.’
Ge
en
pri
vé
leve
ns
on
lin
eM
aak m
et
je k
ind
du
ide
lijk
e a
fsp
rake
n
ove
r p
rivacy
op
so
cia
l m
ed
ia. B
ijvo
or-
be
eld
deze
:
• W
ees
met
op
zet
geh
eim
zin
nig
: g
eb
ruik
een
nep
naam
, g
eef
geen
in
fo o
ver
je
leeft
ijd, sc
ho
ol o
f ad
res.
• G
eef
van
jezelf
of
van
an
dere
n g
een
(em
ail)
ad
ress
en
, n
am
en
, te
lefo
on
nu
m-
mers
, fo
to’s
, w
ach
two
ord
en
aan
men
sen
die
je n
iet
bu
iten
in
tern
et
ken
t.
• R
esp
ecte
er
de p
rivacy v
an
an
dere
n:
vers
pre
id g
een
in
form
ati
e o
f fo
to’s
van
an
dere
n z
on
der
dat
te v
rag
en
.
• G
eb
ruik
de p
rivacyin
stelli
ng
en
!
5X
je in
stelli
ng
en
ch
ecke
nJe k
un
t zelf
bep
ale
n w
ie w
at
van
jo
u o
f je
kin
d t
e z
ien
kri
jgt
Faceb
oo
k
Pri
vacy
inst
ell
ing
en
Het
pla
ats
en
van
een
beri
ch
t, f
oto
of
een
sta
tusu
pd
ate
: als
je o
p
Faceb
oo
k s
taat
gere
gis
treerd
als
jon
ger
dan
ach
ttie
n jaar, d
an
ku
nn
en
alle
en
‘vri
en
den
’ en
‘vri
en
den
van
vri
en
den
’ d
at
zie
n. D
at
geld
t o
ok a
ls
je e
rgen
s in
ch
eckt.
Let
er
wel o
p d
at
een
kin
d z
ich
oo
k a
an
meld
t als
ge-
bru
iker
die
jo
ng
er
is d
an
ach
ttie
n jaar.
Ou
ders
ku
nn
en
zelf
kie
zen
wie
hu
n
beri
ch
ten
mo
gen
lezen
. D
at
kan
do
or
op
het
pic
tog
ram
‘dele
n’ te
klik
ken
en
te k
iezen
uit
‘op
en
baar’
, ‘v
rien
den
’, o
f
‘aan
pass
en
’. K
ies
je v
oo
r ‘o
pen
baar’
,
dan
kan
ied
ere
en
je g
eg
even
s zie
n
– o
ok m
en
sen
die
nie
t g
ere
gis
treerd
staan
op
Faceb
oo
k.
Ta
gg
en
en
tij
dli
jnco
ntr
ole
So
ms
‘tag
gen’ m
ense
n je
naam
. Dat
bete
kent
dat
het
beri
cht
of
foto
met
de t
ag
op
je p
rofi
el t
ere
cht
kom
t. E
en
and
er
kan d
an je
op
enb
are
info
rma-
tie z
ien e
n a
lles
wat
je t
oeg
anke
lijk
heb
t g
em
aakt
. Tie
ners
kunnen a
lleen
‘vri
end
en’ e
n ‘v
riend
en v
an v
riend
en’
tag
gen.
Wil
je e
ers
t een m
eld
ing
kri
jgen a
ls
je n
aam
in e
en b
eri
cht
of
op
een f
oto
wo
rdt
geta
gd
? In
je a
cco
unt-
inst
el-
ling
en v
ind
je ‘m
eld
ing
en’ e
n k
un je
dat
aang
eve
n. O
ok is
het
mo
gelij
k o
m
een t
ag
en z
elfs
een f
oto
te v
erw
ij-
dere
n: k
lik o
p ‘o
pti
es’
ond
era
an d
e
afb
eeld
ing
en d
aarn
a o
p ‘t
ag
rap
po
r-
tere
n/v
erw
ijdere
n’ e
n k
ies
verv
olg
ens
tuss
en ‘t
ag
’ of
‘fo
to’.
Dit
heet
‘tijd
lijn-
contr
ole
’. Z
o k
un je
zelf b
ep
ale
n w
at
er
op
je t
ijdlij
n w
ord
t g
eze
t.
Tw
itte
rF
orm
eel m
og
en
jo
ng
ere
n v
an
af
13 jaar
Tw
itte
r g
eb
ruik
en
. V
eel g
eb
ruik
ers
zijn
jo
ng
er
dan
13
. Tw
itte
r is
een
heel
op
en
med
ium
. E
lk p
rofi
el is
zic
htb
aar
vo
or
ied
ere
en
, n
et
als
elk
e t
weet.
Dat
bete
ken
t d
at
het
vers
tan
dig
is
om
er
geen
pri
vacyg
evo
elig
e in
form
ati
e o
p
te z
ett
en
. W
el ku
n je e
rvo
or
kie
zen
om
je t
weets
alle
en
te s
ture
n n
aar
men
sen
die
je v
olg
en
. D
e t
weets
zijn
dan
nie
t m
eer
op
en
baar, m
aar
staan
ach
ter
een
slo
tje. K
ies
via
‘in
stel-
ling
en
’ vo
or
tweetp
rivacy e
n k
ies
vo
or
‘tw
eets
afs
ch
erm
en
’.
Go
og
leG
oo
gle
heeft
net
als
Yo
uTu
be e
en
Safe
Searc
h fi
lte
r. O
ud
ers
ku
nn
en
de
bro
wse
rin
stelli
ng
en
aan
pass
en
, zo
dat
on
gesc
hik
te w
eb
site
s n
iet
als
zo
ekre
-
sult
ate
n o
pd
uik
en
. O
p d
e s
ite v
an
Go
og
le k
lik je o
p h
et
rad
ar-
ico
on
tje,
verv
olg
en
s g
a je n
aar
‘zo
ekre
sult
ate
n’
en
kie
s je
vo
or
‘Safe
Searc
h fi
lte
r’. H
et
stre
ng
e fi
lte
r h
ou
dt
zo
veel m
og
elij
k
extr
em
e t
ekst
en
en
beeld
en
teg
en
,
het
gem
ati
gd
e fi
lte
r alle
en
extr
em
e
beeld
en
. Je k
un
t je
keu
ze v
erg
ren
de-
len
als
je e
en
acco
un
t h
eb
t. G
eb
ruik
je
meerd
ere
bro
wse
rs?
Dan
mo
et
je b
ij
elk
e b
row
ser
de fi
lte
r in
sch
akele
n.
Yo
uTu
be
Een
veili
gh
eid
smo
du
s van
Yo
uTu
be
zo
rgt
erv
oo
r d
at
er
geen
seksu
eel
geti
nte
fi lm
pje
s w
ord
en
geto
on
d,
of
op
nam
es
van
gew
eld
of
pest
en
.
Maar
Yo
uTu
be k
an
nie
t g
ara
nd
ere
n
dat
deze b
eeld
en
do
or
het
fi lt
er
no
oit
te z
ien
zijn
. D
e v
eili
gh
eid
smo
du
s is
stan
daard
uit
gesc
hakeld
. W
an
neer
je
je a
an
meld
t, k
un
je d
eze m
od
us
on
-
dera
an
de p
ag
ina in
sch
akele
n. D
eze
inst
elli
ng
ku
n je v
erv
olg
en
s o
psl
aan
en
verg
ren
dele
n. O
p d
e s
mart
ph
on
e
of
tab
let
ku
nn
en
via
‘m
ijn a
cco
un
t’ d
e
inst
elli
ng
en
wo
rden
bekeken
. S
ch
akel
daar
op
tie ‘S
afe
Searc
h’ in
.
Ve
ilig
ve
rbin
de
nW
il je
meer
leze
n?
Kijk
op
w
ww
.vo
dafo
ne.n
l/kin
de
ren
D
aar
vin
d je o
ok h
an
dle
idin
-g
en
om
so
cia
l m
ed
ia
veili
g in
te s
telle
n.
and
er
kan d
an je
op
enb
are
info
rma-
tie z
ien e
n a
lles
wat
je t
oeg
anke
lijk
heb
t g
em
aakt
. Tie
ners
kunnen a
lleen
‘vri
end
en’ e
n ‘v
riend
en v
an v
riend
en’
tag
gen.
Wil
je e
ers
t een m
eld
ing
kri
jgen a
ls
je n
aam
in e
en b
eri
cht
of
op
een f
oto
wo
rdt
geta
gd
? In
je a
cco
unt-
inst
el-
ling
en v
ind
je ‘m
eld
ing
en’ e
n k
un je
dat
aang
eve
n. O
ok is
het
mo
gelij
k o
m
een t
ag
en z
elfs
een f
oto
te v
erw
ij-
dere
n: k
lik o
p ‘o
pti
es’
ond
era
an d
e
afb
eeld
ing
en d
aarn
a o
p ‘t
ag
rap
po
r-
tere
n/v
erw
ijdere
n’ e
n k
ies
verv
olg
ens
tuss
en ‘t
ag
’ of
‘fo
to’.
Dit
heet
‘tijd
lijn-
contr
ole
’. Z
o k
un je
zelf b
ep
ale
n w
at
er
op
je t
ijdlij
n w
ord
t g
eze
t.
Haa
l de
post
er e
ruit
en h
ang
’m o
p!
Mic
roso
ftW
ind
ow
s 7 m
aakt
het
ou
ders
gem
ak-
kelij
k o
m ‘to
ezic
ht’
te h
ou
den
. E
r kan
geko
zen
wo
rden
vo
or
een
tijd
slo
t,
waarm
ee t
ab
lets
, d
esk
- en
lap
top
s
au
tom
ati
sch
wo
rden
afg
esl
ote
n a
ls
de t
ijd v
ers
treken
is.
Oo
k k
un
nen
bep
aald
e s
pelle
tjes
wo
rden
gew
eerd
.
Heeft
je k
ind
een
Win
do
ws
7-a
cco
un
t,
dan
ku
n je v
ia h
et
co
nfi
gu
rati
e-
sch
erm
‘ou
derl
ijk t
oezic
ht
vo
or
elk
e
geb
ruik
er
inst
elle
n’ b
ep
ale
n h
oe je h
et
toezic
ht
reg
elt
. Je k
un
t d
aarn
a k
iezen
welk
e s
pelle
tjes
je k
ind
mag
sp
ele
n
op
basi
s van
sp
elc
lass
ifi c
ati
e, ty
pe
of
naam
. M
et
Win
do
ws
Liv
e F
am
ily
Safe
ty b
ep
aal je
welk
e w
eb
site
s je
kin
d m
ag
zie
n e
n m
et
wie
ze o
nlin
e
mo
gen
pra
ten
. O
ok z
ijn e
r ra
pp
ort
ag
-
es
van
hu
n o
nlin
e a
cti
vit
eit
en
.
post
er h
art m
agaz
ine
FR.in
dd
109
-11-
13
11:5
0
digitaal opvoeden • 27
Samantha: ‘Soms wil Zoë op de iPad Candy Crush
spelen, maar dat mag niet van mij, dat is míjn Candy
Crush, haha.’
Zoë: ‘Mama speelt echt héél erg vaak Candy Crush,
vaker dan ik.’
Samantha: ‘Dat klopt niet helemaal hoor, ik lees ook
het nieuws op de iPad, ik bestel even snel wat koffie,
of zoek een recept op, en scroll door mijn social media.
Facebook vooral, Twitter vind ik te overweldigend. Op
kantoor kijk ik de hele dag niet op mijn telefoon. Maar
‘s avonds na het rennen en vliegen vind ik het lekker
om even met de iPad op de bank neer te ploffen.’
Zoë: ‘Mijn favoriete paardenspel staat op de iPad.
Daarnee leer ik hoe ik ze eten moet geven en hoe ik
moet opzadelen. Paarden zijn mijn lievelingsdieren.
Met mijn verjaardagsfeestje wil ik ook paardrijden, dan
ga ik op het grootste paard, denk ik. Soms wil ik een
nieuw spel, dat vraag ik dan aan papa.’
Samantha: ‘We hebben een wachtwoord op iTunes
gezet, anders koopt ze de hele App Store leeg.’
Zoë: ‘Dat zou zomaar kunnen, ik weet precies hoe ik
er in kom.’
Samantha: ‘Ik wil dat Zoë ‘s ochtends eerst ontbijt en
zich klaarmaakt voor school. Als er tijd over is mag ze
nog een spelletje doen. En op woensdagmiddag wil ik
ook dat ze buiten speelt of een boek leest. In de winter
speelt ze meer met haar iPhone dan in de zomer en
dat is prima. We hebben geen strakke regels, het moet
gewoon een beetje in balans zijn, vind ik.’
Zoë: ‘We googelen ook vaak dingen, dat vind ik leuk.’
Samantha: ‘Ja, dan pakken we de iPad erbij en zoeken
we bijvoorbeeld samen een filmpje op waarin te zien is
hoe yoghurt wordt gemaakt. Voor haar is internet iets
heel gewoons.’
Zo moeder, Zo doChter
SAMAnTHA BeAUForT (40)
Landelijk adviseur bij het UWV
Deelt een iPad met Zoë.
Zoë (7) Scholier groep 4
Heeft een iPhone en is
gek op paardenspelletjes.
— inTerViewTeKST LOTTE BOOT BeelD ALWIn SLOMP
28 • digitaal opvoeden
— JonGe MeDiAToPPerS TeKST LOTTE BOOT BeelD VALEnTInA VOS
Tom heeft zijn eigen game
gemaakt: Mokie, een spelletje
voor de iPhone dat al 5.000
keer is gedownload. ‘Bij Mokie
moet je zo vaak mogelijk binnen
een bepaalde tijd een springend
aapje aanraken. Ik zat gewoon
te brainstormen met mezelf, dat
doe ik wel vaker, dan bedenk ik
dingen die ik kan maken. Ik vind
techniek heel leuk. Ik hou er van
om dingen te slopen en te zien
hoe ze in elkaar zitten.
Het leek me geweldig als mensen
mijn spelletje zouden downloa-
den en er met plezier mee zou-
den spelen. Toen ben ik op zoek
gegaan naar tips en video’s op
internet. Ik moest iets bedenken
wat leuk zou zijn om aan te raken.
Ik dacht aan een oogbal. Maar
uiteindelijk vond ik een aap toch
leuker. Ook moest ik zorgen dat
mensen hun highscore konden
bekijken. Zo heb ik mezelf leren
programmeren.
Samen met een vriend heb ik een
app gemaakt voor school waar-
mee mensen hun rooster sneller
kunnen bekijken. Die wordt heel
veel gebruikt. Eerst was ik meer
bezig met programmeren dan
met mijn huiswerk, toen ging
het even niet zo goed. nu ben ik
er vooral in de weekenden mee
bezig. Mijn ouders vinden het
leuk dat ik dit doe. Ze zeggen
niet: “Ga nou eens naar buiten”.
Ik ben nu bezig een cijferspelletje
te maken. Uiteindelijk wil ik een
bedrijf oprichten om games en
nuttige apps voor de iPhone te
maken.’
De GAMeBoUwerTom de ruiter (12)
Scholier 2 havo
‘Ik heb mezelf leren programmeren’
digitaal opvoeden • 29
Jiami is eigenaar van het beau-
ty-, fashion- en lifestyleblog
lifesplash.nl. Ze heeft in 2013 de
Gouden Apenstaart gewonnen
voor beste website gemaakt
door kinderen. ‘Een blog is zo
leuk omdat ik dan tegelijker-
tijd kan schrijven, vormgeven,
fotograferen, ondernemen en
samenwerken met bedrijven.
Lifesplash hangt helemaal samen
met mijn persoonlijkheid. Ik
probeer altijd mezelf te zijn; een
gewoon meisje van veertien dat
haar passie volgt. Ik betrek mijn
bezoekers bij wat ik doe. Dankzij
social media kan ik direct contact
met ze onderhouden.
Ik denk altijd goed na over wat
ik wel en niet op internet zet.
Persoonlijke informatie over
vrienden en familie plaats ik niet.
Een tijdje geleden kreeg ik een
verjaardagskaart thuisgestuurd
van iemand die via familieleden
mijn adres had opgezocht. Dat
vond ik heel lief, maar ik heb
wel gezegd dat ik het liever niet
had omdat ik mijn privacy wil
beschermen.
Ik heb nu 75.000 unieke be-
zoekers per maand. Dat was
niet vanaf het begin zo, ik moet
geduld hebben, hopen op mond-
tot-mondreclame en contact
leggen met mensen op allerlei
internetfora.
Ik maak zoveel leuke dingen mee:
ik mag binnenkort zelfs naar
Londen om een pers-event te
bezoeken waar een product wordt
gepresenteerd en ik met mensen
van dat bedrijf kan praten. Ik wil
Lifesplash verder uitbouwen. Om
ervan te kunnen leven, moet ik
door blijven groeien en meer be-
zoekers en sponsoren krijgen. Als
ik klaar ben met school, ga ik een
opleiding volgen in de richting van
media, mode, marketing of pr.’
De liFeSTYleBloGGerJiami Jongejan (14)
Scholier 3 vwo
‘lifesplash hangt samen met mijn persoonlijkheid’
laura is de winnares van The
Voice Kids 2013. Dankzij social
media heeft ze veel contact
met haar fans. ‘De release van
mijn single I gotta have you vond
via social media plaats. Dat is
tegenwoordig de snelste manier.
Mensen delen het nummer met
elkaar en zo bereik je in korte tijd
een groot publiek. Zeker als mijn
coach Marco Borsato, met wie ik
nog steeds goed contact heb, het
retweet aan zijn 480.000 volgers.
Ik stond dezelfde dag al in de
iTunes Top 100.
Ik heb een website, een Twit-
ter- en Facebookaccount, een
kanaal op youTube en een Snip-
perwall voor korte filmpjes. Ik
doe alles zelf, al helpt mijn vader
me ook. Hij leest wat er over me
geschreven wordt en hij houdt
in de gaten wat ik zelf post.
Ik moet nadenken over wat ik
online zet, even snel mijn mening
geven kan me zomaar negatieve
publiciteit opleveren. Ik heb wel
klasgenoten die op Twitter sook
chrijven hoe stom ze een leraar
vinden. Dat zou ik nooit doen.
Op mijn privé-Facebook ben ik
voorzichtig. Een screenshot is zo
gemaakt.
Bij The Voice Kids zijn we ge-
coacht in het omgaan met kritiek
en social media. Van negatieve
reacties kan ik soms wel iets
leren. Maar stom vind ik het wan-
neer mensen schrijven dat ze me
een lelijke snol vinden of zoiets.
Dan denk ik: Waarom zet je dat er
op? Je kent me niet eens. Mensen
durven op internet meer te zeg-
gen dan in het echt.’
30 • digitaal opvoeden
De CeleBriTYlaura van Kaam (15)
Scholier 4 havo
‘Singles release je het snelst via social media’
— JonGe MeDiAToPPerS TeKST LOTTE BOOT BeelD VALEnTInA VOS
digitaal opvoeden • 31
Puck programmeert al vijf jaar
en heeft inmiddels vijftien apps
gemaakt. Zijn CatStacker-app
werd meer dan 100.000 keer
gedownload. ‘Ik heb ooit samen
met een vriend een prijs van
Microsoft gewonnen voor onze
website Blackspots, waarop je
de veiligste verkeersroute van
huis naar school kunt bereke-
nen. Ik ben nu al een paar keer
op het Microsoft-hoofdkantoor
op Schiphol geweest, dat is een
heel mooi gebouw en er heerst
een leuke sfeer, daar zou ik best
willen werken. Ze hebben me
gevraagd of ik CatStacker ook
wil maken voor Windows 8 - daar
ben ik nu mee bezig.
Van Apple heb ik tickets gekre-
gen om samen met mijn moeder
naar de aankondiging van iOS7
in San Francisco te komen. Er
waren alleen maar ontwikkelaars
die allemaal nieuwe dingen lieten
zien. Ik had meegedaan aan een
wedstrijd en een app over mezelf
gemaakt. Ik was een van de drie
winnaars van de Student Ap-
ple Design Award, werd op het
podium geroepen en kreeg een
iPad Mini. niet lang daarna werd
de CatStacker-app gepromoot in
de App Store en werd die in korte
tijd ineens flink gedownload, wel
16.000 keer op één dag.
Ik vind programmeren heel leuk.
En ik verdien er iets extra’s mee,
dat is ook mooi meegenomen.
Het gaat er bij programmeren
om dat je je gedachtes moet
kunnen omzetten in iets dat
de computer begrijpt, dat vind
ik er zo leuk aan. En het is een
uitdaging om apps voor Apple,
Android en Windows Phone te
maken, want de taal is overal net
weer anders.’
‘Ik zet mijn gedachten om in iets dat de computer begrijpt’
De inTerneTonDerneMerPuck Meerburg (15)
Scholier 4 havo
— FeiTen & CiJFerSillUSTrATie IVO VAn IJZEnDOOrn
WhATSAPPInternetten is een
dagelijkse bezigheid geworden. Facebook en Twitter zijn populair voor
de sociale contacten, maar vrijwel alle tieners vinden WhatsApp echt
onmisbaar.
FRIENDS ONLyJongeren maken veel gebruik van social media om te kunnen communiceren met vrienden, veelal bekenden van school of de sportclub.
NAAR SchOOLEen groeienddeel van de
kinderen in deze leeftijd neemt
dagelijks een laptop of
tablet mee naar school.
85% van de 10- t/m 17-jarigen zoekt extra informatie over de leerstof op Google en 61% van hen zoekt extra informatie over
de leerstof op youTube.
Br
on
ne
n H
ey,
wh
at’
s ap
p?
8-1
8-j
ari
gen
en
mo
bie
le t
ele
foo
ns,
Sic
hti
ng
Mijn
Kin
d O
n-
line,
20
12
ww
w.m
ed
iao
pvo
ed
ing
.nl
CB
S,
Bevo
lkin
gst
ren
ds
20
13,
Geb
ruik
en
ge-
bru
ikers
van
so
cia
le m
ed
ia, o
kto
ber
20
13
ww
w.o
ud
ers
.nl
Sam
en
lere
n -
tie
ners
en
so
cia
le m
ed
ia, K
en
nis
net/
Sti
ch
tin
g M
ijn K
ind
On
line, 20
13
SOcIAL MEDIAOngeveer 9 op de 10
jongeren maken gebruik van social media. Van de oudere internetters maar 2 à 3 op de 10. Het social-mediagebruik verschilt
relatief weinig naar geslacht, herkomst en opleiding. Social- mediagebruikers maken meer
gebruik van (mobiel) internet en beschikken meer over algemene
internetvaardigheden dan niet-gebruikers.
nederland behoort met haar
grote aandeel social media-
gebruikers tot de top van de
Europese Unie.
GEADVISEERDE SchERMTIJD 12 jaar en ouder: maximaal 3 uur beeldschermtijd per dag.
32 • digitaal opvoeden
Tegen de tijd dat kinderen naar de brugklas gaan,
hebben ze zo goed als allemaal een mobiel.
Steeds vaker is dat een smartphone. Deze groep
noemt whatsApp onmisbaar en is gewend om
met zijn telefoon te communiceren.
DiT HoUDT Ze BeZiG
13-15 jaar
Pubers krijgen hun eigen computer of een eigen laptop. Steeds vaker staat die niet meer alleen in de huiskamer, maar kunnen ze er draadloos op elke plek in huis mee het internet op.
GAMEN Jongens houden
gemiddeld meer van gamen dan meisjes (vooral omdat er
voor jongens meer aantrekkelijk titels beschikbaar zijn dan voor meisjes). Online
games waarbij je lid bent van een gilde of een clan hebben een grote aantrekkingskracht
(bijvoorbeeld World of Warcraft).
Ongeveer zeven op de tien nederlandse internet gebruikers
van 12 jaar en ouder maakten in 2012
gebruik van social media. FAcE-TO-FAcE
Voor driekwart van de jongeren is face-to-face-contact nog steeds de favoriete manier om te
communiceren.
digitaal opvoeden • 33
— ACHTerGronDTeKST HESTEr OTTEr
MinDFUl medIahelP PuBerS hun medIaGeBruIk te manaGen
Facebook checken gebeurt met regelmaat tijdens het huiswerk maken,
onder etenstijd en zelfs in bed. Justine Pardoen, hoofdredacteur van
ouders online en gespecialiseerd in mediaopvoeding, geeft tips hoe je
tieners bewust met social media leert omgaan.
Social media brengen een dilemma met zich mee.
Ouders zien dat hun kinderen verknocht zijn aan
hun smartphone. Het is de toegangspoort tot
hun ‘wereld’, vol vrienden die constant met elkaar in
verbinding staan. En vriendschappen gun je je kind toch?
Intussen groeit het besef dat het checken van Facebook,
WhatsApp en andere sociale sites, de leerprestaties niet
bepaald goed doen.
FoCUSPsychiaters en neurowetenschappers waarschuwen dat
intensief gebruik van social media tieners er van weer-
houdt om zich te focussen. En focus is belangrijk om
‘diep te kunnen lezen en leren’, vertelt Justine Pardoen,
hoofdredacteur van Ouders Online en gespecialiseerd in
mediaopvoeding. ‘Deze vaardigheden zijn nodig om veel
informatie tot je te nemen, met elkaar te verbinden en
tijd te nemen voor reflectie en het ontdekken van eigen
standpunten. De puberteit is de belangrijkste periode
om dit onder de knie te krijgen. Op latere leeftijd is dat
niet meer mogelijk, of een stuk moeilijker, zeggen neuro-
wetenschappers.’
HUiSwerKVeel ouders zeggen regelmatig dat tieners hun mobiel
beter kunnen uitzetten als ze huiswerk maken. En dat ze
anderen moeten aankijken, in plaats van naar hun smart-
phone te koekeloeren. De meeste pubers weten dat ook
wel, maar blijven ‘plakken’ aan hun mobieltjes. ‘Voor
tieners is het contact met anderen net zo belangrijk als
ademhalen. Daarin spelen social media een grote rol’,
zegt Pardoen. ‘Social media buiten de deur houden kan
34 • digitaal opvoeden
digitaal opvoeden • 35
‘Sociale media buiten de deur houden kan niet meer en dat hoeft ook niet’
niet meer en dat hoeft ook niet. Maar ouders kunnen hun
kinderen een groot plezier doen, door met hen te praten
over hun mediagebruik en hen te vooral te leren bewust
om te gaan met alle mediamogelijkheden in hun leven.’
MeDiADieeTDe hulp van ouders is nodig, simpelweg omdat een
tiener zichzelf niet aan zijn eigen haren uit het moeras
kan trekken. Een streng ‘mediadieet’ of een verbod om
te bellen, is niet de oplossing, zegt Pardoen. ‘Als ouders
over het gebruik van social media door hun kinderen
beginnen, vinden tieners vooral dat ouders zeuren. Het
gaat erom dat ze zichzelf leren managen. Als ze regels
krijgen opgelegd, zullen ze zich daar tegen verzetten
en geen bewuste keuzes maken wanneer ze wel en niet
gebruik maken van social media.’
Echte ondersteuning bestaat uit het stellen van de
juiste vragen. ‘Als ouder moet je niet gaan preken, maar
duidelijk maken dat je echt een open gesprek wilt. Stel
vragen waar je zelf het antwoord niet op weet en wees
echt geïnteresseerd in hun ideeën en meningen. Pubers
vinden het leuk om kritisch na te denken over dingen die
er voor hen toe doen. Maak daar op een slimme manier
gebruik van.’ De antwoorden hoeven niet per se in het
straatje van de ouders te passen, het gaat tenslotte om
bewustwording.
STrooMEigen ervaringen zijn bij die bewustwording een goede
leerschool. Zo kun je tieners laten nadenken over het
effect van al dat multitasken. Of over wat die constante
stroom berichtjes op het scherm met hen doet. Online
kun je daar van alles over vinden. Op internet bestaat
bijvoorbeeld een test, www.ademhalingstest.nl, waaruit
blijkt dat veel mensen telkens wat stress opbouwen als
er berichtjes binnen komen. Ook zijn er oefeningen en
filmpjes waarmee je zelf kunt ontdekken hoe het is om
tegelijkertijd verschillende taken uit te voeren. ‘Door
jongeren zelf iets te laten ervaren, wordt het voor hen
gemakkelijker om keuzes te maken. Ze kunnen in hun
eigen lichaam voelen wat social media met hen doen,
hoe ze worden afgeleid en dat het heel mindful kan zijn
om stil te staan bij jezelf.’
DoelenDat betekent niet dat de smartphone voor lange tijd
opgeborgen moet worden in de bureaula. Soms kan het
juist handig zijn om via social media met klasgenoten
huiswerkopdrachten te bespreken. Een tiener mag best
twee keer zo lang over z’n huiswerk doen, als het maar
vanuit een bewuste keuze gebeurt.
Het geheim is dat pubers moeten ontdekken hoe zij
zichzelf en hun mediagebruik kunnen managen. Dat is
een lastige opgave. Vaak beseffen zij niet hoe intensief
ze bezig zijn met social media, juist omdat ze door social
media de tijd niet nemen hierover na te denken. ‘Tieners
hebben het idee dat ze onmiddellijk moeten reageren op
de stroom berichten. Door met hen te praten, beseffen
ze dat dit helemaal niet nodig is. Op een later moment
kunnen ze aan hun vrienden vragen of ze iets gemist
hebben. Zo houden ze zelf de controle.’
Zelfmanagement en focus zijn belangrijk om te weten
waar je mee bezig bent, zegt Pardoen. Dan pas kun je
beargumenteren waarom je iets belangrijk vindt. ‘Als je
weet wat je doelen zijn, vind je de motivatie om door
te gaan als het lastig wordt. Dit besef is een must om je
als puber verder te kunnen ontwikkelen. Dat lukt niet
zonder mindful mediagebruik.’
leer echte Vragen stellenIn haar boek Focus! Over sociale media als de grote
afleider, legt Pardoen uit hoe je ‘Echte Vragen’ kunt
stellen. Echte Vragen zijn vragen waar je zelf het
antwoord niet op weet. De vraag stimuleert je kind om
zelf na te denken. Een goed of slecht antwoord bestaat
dus niet. Een paar voorbeelden van Echte Vragen:
• Wanneer word jij blij van iets wat op social media gebeurt? en wanneer word je somber?
• Als jij les zou moeten geven aan jonge kinderen die voor het eerst op internet gaan, wat zou dan de belangrijkste regel zijn die je ze wilt leren om misverstanden te voorkomen?
• Wat is beter: Eerst je huiswerk doen en dan jezelf belonen met iets leuks, of eerst iets leuks doen ter ontspanning en dan je huiswerk doen?
Meer weten over het boek? focus.swpbook.com
36 • digitaal opvoeden
— ACHTerGronDTeKST ESTHEr SMID BeelD ALWIn SLOMP
Ouders zien steeds vaker het nut in van me-
diaopvoeding. Gelukkig beseffen de meeste
scholen inmiddels ook dat er ‘iets’ met media-
opvoeding moet gebeuren. Frans Schouwenburg, stra-
tegisch adviseur bij Kennisnet, bevestigt dat: ‘Je kunt in
deze tijd echt niet meer zeggen dat je van niks wist en
dat doen scholen dan ook niet. Mediaopvoeding is een
zaak van ouders, kind en onderwijs samen.’
reGelSDocenten weten wel dat smartphones, laptops en ta-
blets belangrijke onderdelen zijn van het leven van hun
leerlingen. De meeste leerlingen vinden het ook ont-
zettend leuk als die media worden ingezet op school.
Het werkt motiverend: de lessen worden interessanter,
afwisselender en interactiever. Toch worden bijvoor-
beeld social media nog maar weinig in het onderwijs
gebruikt.
Vaak denken scholen in eerste instantie aan vervelende
incidenten, zoals digitaal pesten, bedreiging, intimida-
tie of agressie. ‘De meeste scholen reageren op zulke
incidenten met regels’, vertelt Frans Schouwenburg.
‘Het is natuurlijk beter wanneer scholen niet alleen re-
actief beleid hebben, maar van tevoren nadenken over
wat ze willen voorkomen en wat ze willen aanmoedi-
gen. Daarom is het belangrijk om met het hele team de
tijd te nemen om de visie van de school te beschrijven.
Van daaruit kun je samen beleid maken over mediaop-
voeding.’
VerwACHTinGen‘Uit onderzoek blijkt dat ouders steeds meer verwach-
tingen hebben van scholen’, zegt Frans Schouwenburg.
‘In ieder geval verwachten ze dat er beleid is over
social media en internet. Maar nog lang niet alle scho-
len hebben dat. Ook verwachten ouders dat scholen
aandacht hebben voor digitale geletterdheid, dat er
ouderavonden worden georganiseerd over mediawijs-
heid en dat er nagedacht is over regels, bijvoorbeeld
over mobieltjes in de klas. Ik vind het een goede zaak
dat ouders scholen een beetje onder druk zetten, want
mediaopvoeding is een belangrijk onderwerp. Het initi-
atief voor de Steve Jobsscholen (de zogenaamde iPad-
scholen, zie kader) komt vanuit ouders die het huidige
systeem niet goed vinden aansluiten bij de moderne
digitale wereld. Steeds vaker wordt het beleid over me-
diaopvoeding een selectiecriterium bij de schoolkeuze.
Sommige ouders kiezen bewust voor een iPad-school,
andere juist voor een school waar mobieltjes de klas
niet eens in mogen.
KieZenDe overheid bepaalt in de kerndoelen waar elke school
aan moet voldoen dat er aandacht moet zijn voor
mediawijsheid. De onderwijsinspectie ziet toe op de
naleving van die kerndoelen. Maar hóe de kerndoelen
voor mediawijsheid worden ingevuld in het program-
ma, is aan de scholen zelf. regels over mediaopvoe-
ding, social media of smartphones zijn er niet. Scholen
mogen hierover zelf beslissen. Frans Schouwenburg
vindt dat scholen goed moeten nadenken en vooral
onderbouwd en bewust een keuze moeten maken.
‘Kennisnet hoopt dat scholen aandacht besteden aan
mediawijsheid waar dat mogelijk en relevant is. Of dat
nu in een aparte les is, of geïntegreerd in bestaande
lessen. Wij adviseren niet over het wel of niet gebrui-
ken van smartphones in de klas. Het belangrijkste is
dat de school erover nadenkt en een bewuste keuze
maakt. Kennisnet doet wel onderzoek, bijvoorbeeld
naar het gebruik van smartphones voor lesdoeleinden.
Leidt dat tot betere resultaten, hogere motivatie of
meer efficiency? Scholen kunnen de resultaten van ons
onderzoek gebruiken bij het maken van hun keuze.’
Ook voor een onderwerp als ‘veilig internet’ bestaan
Het is belangrijk om je kind te begeleiden bij bewust en veilig
mediagebruik. ook scholen spelen daarbij een belangrijke
rol. wat mag je als ouder van school verwachten? wat zou de
school moeten doen op het gebied van mediawijsheid?
en wAT doet SCHool
digitaal opvoeden • 37
en wAT doet SCHool ‘Tijdens mijn lessen zet ik vaak
de laptop in, die leerlingen zelf meenemen. Dat noemen ze ByOD, Bring your Own Device, en dat is bij ons op de hele school ingevoerd. Doordat alles online staat, kunnen leerlingen gerichter aan de slag. Ze bepalen zelf de volgorde en het tempo waarin ze werken. Ik geef ze die vrijheid, maar eis bijvoorbeeld wel dat ze aan het eind van de les bepaalde oefeningen van de methode af hebben.
SPeelSe werKVorMenAls docent moet je niet regeren óver een klas, maar reageren óp een klas. Alleen maar luisteren naar docenten die vertellen hoe de wereld in elkaar zit, is niet motiverend. Ik zet nieuwe media in bij verschillende speelse werkvormen. Vraag je leerlingen wat ze van mijn lessen vinden, dan zeggen ze enthousiast dat ze erdoor geboeid worden. nog belangrijker is dat de resultaten verbeteren!
eXTrA BronMet www.meestergijs.nl bied ik mijn leerlingen de mogelijk-heid om onafhankelijk van tijd en plaats Engels leren. Ik zet ook leuke filmpjes over de Britse cultuur online. Met regelmaat gebruiken leerlingen mijn site ter voorbereiding op de lessen of als extra bron tijdens de les. Steeds meer leerlingen van andere scho-len bezoeken mijn site: ik voorzie blijkbaar in een behoefte!
VerBeTerinGenAls @meestergijs communiceer ik met leerlingen via Twitter. Van de 1.500 leerlingen op onze school zijn er 500 die mij volgen. Ik twitter bijvoorbeeld links naar video-uitleg over grammatica of een bericht dat er cijfers online staan. Ik ben altijd op zoek naar verbeteringen. Het onderwijs loopt onvermijdelijk achter op de maatschappij, maar wat mij betreft moet die achterstand zo klein mogelijk zijn. De ideeën komen niet uit Den Haag, die komen van docenten.’
‘doordat alles online staat, kunnen leerlingen gerichter aan de slag’Gijs Palsrok
MeeSTer GiJSwie Gijs Palsrok (32) wAT Docent Engels wAAr op het Veluws College in Apeldoornen ooK freelance onderwijsdeskundige, gespecialiseerd in ICT in de klas
38 • digitaal opvoeden
leren oP De iPAD
Stichting Onderwijs voor een nieuwe
Tijd (O4nT) opende afgelopen zomer
de eerste iPad- of Steve Jobsscholen.
In de aanpak van O4nT is een belang-
rijke rol weggelegd voor de tablet.
Ieder kind heeft met de iPad op school
én thuis toegang tot een ‘virtuele
school’. Hierdoor kan leren altijd en
overal plaatsvinden.
nieUw leSMiDDel
Op de Steve Jobsscholen wordt het
klassikale model verlaten. Er zijn geen
vaste leslokalen, vaste lestijden en
vaste leerkrachten meer. In het nieuwe
lesmodel kiest elke leerling zijn eigen
leerweg en de leerkracht wordt coach,
die leerlingen begeleidt. De kinderen
worden net als alle andere
nederlandse kinderen
beoordeeld op het behalen van leer-
doelen, maar de manier waarop ze
die leerdoelen bereiken is dus vrij.
TAlenTen
Het idee is dat kinderen op de manier
van O4nT hun talenten beter kunnen
ontwikkelen. Bovendien worden ze
door de nadruk op technologische
kennis en vaardigheden beter op de
toekomst voorbereid.
Stichting O4nT voert gesprekken met
schoolbesturen in heel nederland.
De verwachting is dat vanaf volgend
schooljaar een groot aantal scholen zal
overstappen naar de aanpak van O4nT.
geen regels. Sommige scholen laten leerlingen in een
beveiligde omgeving internetten, andere laten hun
leerlingen juist vrij zodat ze de gevaren leren kennen.
Volgens Frans Schouwenburg heeft dat met de opvat-
tingen van de school te maken: ‘Er zijn reformatorische
scholen die jaren geleden al een eigen filter hebben
geïntroduceerd om het internetgedrag van hun leerlin-
gen te regelen. Wij juichen het toe dat er bewust wordt
nagedacht en een beredeneerde beslissing wordt
genomen.’
MeDiAoPVoeDinGKinderen en jongeren gaan steeds jonger digitale
media gebruiken. Het is voor hen vanzelfsprekend dat
ze overal online kunnen zijn: thuis, op school en zelfs
onderweg. De digitale wereld is voor hen intussen min-
stens zo belangrijk als de wereld buiten internet. Beide
werelden zijn allang in elkaar overgelopen.
Frans Schouwenburg: ‘Thuis zullen ouders het infor-
mele gedrag van hun kind op internet in goede banen
proberen te leiden. Het gaat dan bijvoorbeeld om
gamen, surfen en social media. Op school zullen do-
centen aandacht besteden aan formelere taken, zoals
betrouwbare informatie verzamelen op internet of
online onderzoekjes doen. Dat informele en formele in-
ternetgedrag zijn op een natuurlijke manier met elkaar
verweven. In het meest gunstige geval vullen ouders
en school elkaar aan in de mediaopvoeding.’
Middelbare scholieren maken veel en vaak gebruik van media bij het
maken van hun huiswerk. Ze zoeken extra informatie op over de leer-
stof via Google of youTube, maken oefentoetsen op internet of over-
horen zichzelf online op speciale overhoor-websites. Met social media
als Twitter, WhatsApp en Facebook is het heel gemakkelijk geworden
om samen te werken aan een werkstuk, elkaar te adviseren, samen-
vattingen te delen of elkaar links te sturen naar youTube-filmpjes van
andere docenten met een betere uitleg.
oMGeDrAAiDFlipping the Classroom is een onderwijsontwikkeling die goed aansluit
bij deze nieuwe media. Bij Flipping the Classroom worden de lessen
omgedraaid. Huiswerk wordt klassenwerk en andersom. Leerlingen
krijgen de theorie buiten het leslokaal via videolessen en instructie op
internet. De klassikale lessen worden gebruikt om ermee te oefe-
nen. Voordeel? Er is meer tijd beschikbaar voor vragen en interactie.
Leerlingen bekijken de instructie thuis op hun eigen moment en in hun
eigen tempo en komen met betere vragen naar de les. Leerlingen zijn
bovendien erg enthousiast over deze nieuwe manier van lesgeven.
Meer tips vind je in het inspiratieboek Sociale media op de basisschool,
www.mijnkindonline.nl
SAMen HUiSwerK MAKen
— ACHTerGronDTeKST ESTHEr SMID
Onderwijs voor
een Nieuwe TijdO4NT.NL
digitaal opvoeden • 39
Cherryl: ‘Ik gebruik mijn tablet vooral voor spelletjes.
Mijn dolfijnenshow vind ik leuk, en Pou. Soms probeer
ik iets op te zoeken voor school, een rekenspel bij-
voorbeeld, maar dat kan ik nooit vinden. Mijn moeder
vraag ik liever niet om hulp, want dan gaat ze zich
ermee bemoeien en houdt ze er niet meer over op.
Ik zit ook veel op Facebook. Ik heb meer dan twee-
honderd vrienden. Met hen speel ik spelletjes, schrijf
berichtjes, of ga zitten chatten. Over Emeli Sandé
bijvoorbeeld, omdat ik van haar muziek hou.’
Marion: ‘Cherryl kan zichzelf ook prima vermaken met
haar barbies, is vier keer per week bij haar pony en zit
ook nog op turnen. Ik zou graag zien dat ze de tablet
wat vaker voor school gebruikt, maar ach, dat komt
nog wel als de Cito dichterbij komt. Cherryl weet nu al
heel goed wat ze wel en niet op Facebook moet zet-
ten, ik sta vaak versteld van haar rake, wijze opmerkin-
gen. Toch mag ze alleen op internet als ik erbij ben, in
de huiskamer, en dan vraag ik haar regelmatig wat ze
doet. We kijken samen wie ze kan toevoegen aan haar
vriendenlijst en ze mag niet chatten met mensen die
ze alleen van internet kent. Cherryl mag een half uur
per dag Facebooken, meestal na het eten. Ik vind het
knap dat ze altijd eerst haar huiswerk maakt, ik heb
zelf minder discipline.’
Cherryl: ‘Ja, mama is verslaafder dan ik. Ze zit echt de
hele dag op Facebook. Of ze is met Pou aan het spelen.’
Marion: ‘Maar dat is jouw schuld! Zij heeft Pou op mijn
telefoon gezet en nu moet ik hem verzorgen, want
zij doet dat niet. Maar goed, Facebook is voor mij
inderdaad een vorm van ontspanning na een dag hard
werken.’
MArion BATenBUrG (44)
Marketing- / salesmedewerker
bij de gemeente en alleen-
staande moeder
Brengt veel tijd door ‘op stal’
met het paard en de pony.
Zo moeder, Zo doChter
Cherryl (8)
Scholier groep 6
Heeft een smartphone, tablet
en Facebookaccount.
— inTerViewTeKST LOTTE BOOT BeelD ALWIn SLOMP
40 • digitaal opvoeden
— ACHTerGronDTeKST MArTInE BOrGDOrFF illUSTrATie rICHArD WOUTErS
Jongeren gebruiken digitale media om
contact te leggen en zich te presenteren
zoals ze graag gezien willen worden.
op een bewerkte foto, of als de meeste
gevatte gast van de klas. Hoort allemaal
bij pubers. oók dat ze de grezen opzoe-
ken en daar (soms) overheen gaan.
Wat mag wel en niet op internet?
➊ CYBerPeSTenPesten via internet kan verder gaan dan een geintje.
Van de neiging die jongeren hebben om grenzen op te
zoeken, kunnen anderen de dupe worden. Lastig daar-
bij is dat tieners een andere kijk hebben op wat pesten
is. In de ogen van veel jongeren heeft pesten een hoge
fun-factor en is het juist stoer om tot het randje (of
erover) te gaan. Wat ze zich niet realiseren, of wat hen
‘gewoon niet boeit’, is dat wat op internet gebeurt niet
zomaar weer verdwenen is. Uit onderzoek blijkt dat
één op de drie jongeren wel eens online is getreiterd.
Dat kan gaan om een kwetsend bericht, lastig geval-
len worden via MSn of foto’s die openbaar worden
gemaakt via mail of sociale netwerksites.
Strafbaar?
Pesten is niet strafbaar, tenzij een kind bijvoorbeeld
stelselmatig wordt belaagd. Dan is er sprake van
stalking en kunnen ouders aangifte doen. Binnen het
pestgedrag kunnen wel degelijk strafbare gedragingen
zijn. Zodra het pesten uitmondt in bijvoorbeeld bedrei-
ging, stalking of als er sprake is van het plaatsen van
bewerkte foto’s waar een kind schade van ondervindt,
kan wel aangifte worden gedaan. Ook wanneer een
kind lichamelijk letsel of materiële schade is toege-
bracht, kan aangifte worden gedaan.
OVER DE GRENS
digitaal opvoeden • 41
Me
t d
an
k a
an
de e
xp
ert
s Je
ug
d &
Me
dia
va
n d
e P
oliti
e.
➋ DiGiTAAl KinDerloKKen en GrooMinG
Grooming is hetzelfde als digitaal kinderlokken. De
groomer doet zich vaak voor als een leuke jongen of
populair meisje en probeert op die manier online in
contact te komen met jonge meisjes via social media.
Bijna iedere jongere is in een chatroom of op een fo-
rum wel eens actief benaderd door een vreemde. Soms
gaat het dan om een volwassene met slechte bedoe-
lingen, bijvoorbeeld het voeren van seksueel getinte
gesprekken of het plegen van seksueel misbruik. Vaak
begint het contact onschuldig, maar dat kan al snel een
andere kant opgaan, bijvoorbeeld als de ander vraagt
om foto’s of om contact via de webcam. Pubers zijn
een kwetsbare groep, ze zijn gevoelig voor complimen-
ten. Ook hebben tieners niet altijd door wat de echte
bedoelingen van de ander zijn. Hun nieuwsgierigheid
kan jongeren zo in vervelende situaties brengen.
Strafbaar?
Het grooming-artikel in het Wetboek van Strafrecht
stelt het strafbaar om via telecom (internet, chats,
WhatsApp etc.) afspraakjes te maken met kinderen
jonger dan 16 jaar, als dat afspraakje is gemaakt met het
doel om ontucht te plegen of kinderporno te maken.
➌ SeXTinGSexting is het versturen van seksueel getinte berichten,
foto’s en video’s. Online seks dus, waar de meeste tie-
ners bijna dagelijks mee te maken hebben. Het lastige
hierbij is dat wat in feite normaal experimenteergedrag
van pubers is, strafbare feiten kan opleveren. Sexting
kan een hoop schade veroorzaken. Foto’s en video’s
die zijn bedoeld voor vrienden, kunnen gaan zwerven
over internet en in kinderpornonetwerken terechtko-
men, zonder dat je ze ooit weg kunt krijgen.
Strafbaar?
Beelden die op internet zijn gezet, zullen daar niet
meer verdwijnen en altijd weer kunnen opduiken.
Volgens de letter van de wet kunnen jongeren die
met seks experimenteren op internet vervolgd
worden voor het maken, bezitten en verspreiden
van kinderporno. Gelukkig houdt de rechtspraak in
nederland rekening met experimenteergedrag en
zal onder normale omstandigheden geen vervolging
worden ingesteld. Iemand bewust schade berokkenen
door de beelden te verspreiden, wordt echter wel
gezien als een serieus strafbaar feit en kan vervolgd
worden als belediging of smaad.
➍ BeleDiGinG, SMAAD en lASTerOp internet is het makkelijk om anderen te beledigen
of iemands goede naam aan te tasten. Denk aan een
Facebookpagina met bewerkte foto’s, een emailadres
onder de naam van een ander aanmaken en daarmee
kwetsende teksten rondsturen of uit naam van een
ander kwetsende teksten op een forum plaatsen. Het
kan heel moeilijk zijn om zulke praktijken te beëindigen
en de beledigingen weer van internet te krijgen.
Strafbaar?
Belediging, smaad en laster zijn strafbaar. Maar in de
praktijk kan een goed gesprek met de verspreider
van de uitingen al een hoop oplossen. Vaak is er meer
aan de hand: er is bijvoorbeeld sprake van pesten.
Het slachtoffer heeft er in zo’n geval meer aan als het
onderliggende probleem wordt aangepakt.
➎ BeDreiGinGSoms zijn iemands pijlen sterk op één persoon gericht.
Uit jaloezie, woede of wraak kan iemand overgaan
tot bedreiging van een (mede-)leerling. Jongeren zijn
hierbij een kwetsbare groep. In hun levensfase volgen
persoonlijke ontwikkelingen en verwikkelingen elkaar
in hoog tempo op, waarbij de sociale vaardigheden
niet altijd even snel meegaan. De laagdrempeligheid
van internet wakkert de verleiding om iemand via chat,
mail of sms stevig lastig te vallen flink aan. ‘Gewoon’
ruziemaken en het uiten van bedreigingen of stelsel-
matig treiteren liggen daarbij dicht bij elkaar.
Strafbaar?
Als er sprake is van bedreiging, kun je aangifte doen.
Ook wanneer het slachtoffer lichamelijk letsel of materi-
ele schade is toegebracht, kan aangifte worden gedaan.
42 • digitaal opvoeden
➊ Als iemand vervelende dingen vraagt, zeg dan
dat je dat niet wilt, weiger of blokkeer de afzen-
der, en reageer niet meer.
➋ Als je gestalkt of gepest wordt via internet,
verzamel dan bewijs. Sla alle apps, mails en chats
op met ‘print screen’ en bewaar ze. Laat je nooit
chanteren, ook niet als je op diegene verliefd
bent.
➌ Voel je niet schuldig als er iets vervelends ge-
beurt. Als je het niet zelf hebt uitgelokt, is het
niet jouw schuld. Maar in de oplossing heb je wél
een groot aandeel: zorg dat je er niet in je eentje
mee blijft rondlopen. Vraag hulp (ouders, docen-
ten, kindertelefoon.nl, question-zone.nl).
➍ Stel zelf geen persoonlijke vragen aan mensen
die je niet kent. Voorkom dat iemand denkt dat
jij hem kunt helpen met zijn of haar problemen
en van jou afhankelijk wordt.
➎ Denk goed na over de foto’s die je van jezelf
verstuurt of op internet zet. Kan het op de voor-
kant van de krant die bij je ouders in de bus valt?
nee? Dan ook niet op internet!
➏ Bedenk wat je via de webcam laat zien. Houd er
rekening mee dat iemand webcambeelden kan
opnemen. Wil je die beelden later terugzien? Op
internet?
➐ Vertrouw op je eigen intuïtie: als je ergens ‘voelt’
dat iets niet klopt, luister dan naar dat gevoel!
Meld rare dingen altijd bij de beheerder van de
site of chat.
7X TiPS VOOr TIEnErS
Wanneer StaP Je naar De PoliTie? > Voor HeT Doen VAn een MelDinG.Als je geen aangifte wilt doen of als er geen aangifte
gedaan kan worden, kan een melding wel heel zinvol
zijn. Je brengt de politie dan toch op de hoogte van
de situatie en de feiten en dat kan in de toekomst
belangrijk zijn.
Je hoeft zelf geen slachtoffer of benadeelde te zijn om
naar de politie te stappen. Ook als je wilt voorkomen
dat een ander mogelijk slachtoffer wordt van strafbare
feiten op internet, kun je aankloppen. Je kunt bij de
politie ook vragen stellen over cybercrime.
> Voor HeT Doen VAn AAnGiFTe.Zoals bij alle andere vormen van criminaliteit kun je,
als je slachtoffer van cybercriminaliteit bent of denkt
te zijn, aangifte doen bij het politiebureau. Door het
doen van aangifte verzoek je de politie een strafrech-
telijk onderzoek in te stellen. De aangifte is doorgaans
het begin van een politieonderzoek. De politie maakt
dan een proces-verbaal van aangifte op. Als je min-
derjarig bent, is het goed om een van je ouders mee
te nemen naar het politiebureau. Het doen van een
(telefonische) melding is géén aangifte.
> wAT neeM Je Mee nAAr De PoliTie?noteer en verzamel zoveel mogelijk informatie en
bewijsmateriaal, zoals:
• Data en (exacte) tijdstippen
• Email- en internetadressen (url)
• Gebruikersnaam en nickname(s) van betrokkene(n)
• Prints van chatlogs en mailberichten
• Bewaarde sms-berichten
• Schermafdruk (via print screen of maak een foto)
— ACHTerGronDTeKST MArTInE BOrGDOrFF illUSTrATie rICHArD WOUTErS
digitaal opvoeden • 43
• Op www.MelDKnoP.nl vind je informatie over en
hulp bij internetproblemen. Ook over pesten vind je
hier informatie en advies over wat je kunt doen als
je op internet wordt lastiggevallen. Je kunt via deze
website de Meldknop ook installeren op je computer.
Dan staat hij tijdens het internetten altijd in beeld en
heb je met een klik op de Meldknop meteen infor-
matie, hulp en advies. En je kunt direct een melding
maken.
• www.HelPwAnTeD.nl is een site voor jonge-
ren tussen de 12 en 18 jaar en hun opvoeders die
informatie willen of melding willen doen van seksueel
misbruik via internet. De site is een onderdeel van het
Meldpunt Kinderporno op Internet.
• Wordt een kind gepest, heeft het problemen thuis,
ruzie met vrienden of voelt hij zich rot, dan kan hij bel-
len of chatten met de Kindertelefoon (0800 0432 of
Live Messenger-chat: [email protected]). Op
de website www.KinDerTeleFoon.nl is ook veel
informatie te vinden. De Kindertelefoon is er voor alle
kinderen en jongeren tussen de 8 en 18 jaar.
• Op www.VrAAGHeTDePoliTie.nl kunnen kinde-
ren tussen 12 en 18 jaar oud vragen én antwoorden
vinden over veiligheid, zoals over loverboys, drugs,
geweld, boetes, internet, alcohol of cybercrime. Ook
kun je op deze site chatten met politieagenten.
• www.DiGiBewUST.nl wil het veilig en verant-
woord gebruik van internet en van computer, mobiele
telefoons en andere digitale middelen stimuleren.
Digibewust is onderdeel van het programma Digi-
vaardig & Digiveilig dat een samenwerkingsverband
is tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke
organisaties. Op de site vind je advies en handige tips
over veiligheid.
Handige
sites
PrATen met PuBerS‘Gaat het over grenzen? luister dan, in plaats
van te preken’Mediadeskundige Justine Pardoen: ‘net zoals je een peuter niet kunt dwingen om
te eten, zo kun je een puber niet dwingen om te praten. In beide gevallen verdient
het aanbeveling om over te gaan tot een verleidingstactiek. Pubers willen vaak niet
praten omdat ouders gaan preken. Ze hebben het idee dat het eenrichtingsverkeer
is, en dat er niet naar hen geluisterd wordt. Je kunt proberen met je kind te praten
zónder een ‘gesprek’ te voeren. Vaak breng je dat op gang door eerst iets over je-
zelf te vertellen, of iets ter sprake te brengen wat je ergens gezien of gelezen hebt,
dus door het te koppelen aan anderen dan het kind zelf. Waarover wil je eigenlijk
praten? Als het over grenzen gaat, kunt je je kind vragen wat hij of zij bijvoorbeeld
van een nieuwsbericht over online misbruik vindt. Wees slim, en forceer niets.
Gebruik afleidingsmanoeuvres en verleid je kind ertoe om iets te vertellen zodat je
kunt luisteren, in plaats van preken.’
GAMeCHAnGer Prijzig, maar ook heel erg leuk. Met
GameChanger verander je je iPad in een
ouderwets speelbord. Speel Ik hou van
Holland, Wildlife en veel andere familie-
spelletjes met je iPad als middelpunt.
TiP Vervang tijdens een spelletjesavond de
ouderwetse gezelschapsspellen eens door
dit interactieve spel.
Speelbord waar je je iPad inklikt.
Prijs € 29,99
— TiPS & ADVieSTeKST FEnnA BLAAS
GeZIn 3.0welke apps en sites mag je thuis niet missen? Maak
het jezelf een stuk makkelijker met deze (bijna)
gratis websites en apps voor het gezin van nu.
A
C
AniMoTo Met Animoto kun je van jullie eigen foto’s
en filmpjes gemakkelijk één filmpje maken.
Je hoeft alleen maar te kiezen welke stijl en
welke muziek je wil gebruiken, en je familie-
filmpje is klaar.
TiP Maak een filmpje van vakantiefoto’s of
een familiefeestje.
www.animoto.com / app voor ioS, Android
Prijs gratis
CHorePUPPY ChorePuppy verdeelt taken en laat weten
wanneer het jouw beurt is om deze uit te
voeren. Dat voorkomt een hoop discussies.
TiP Verdeel met deze app eerlijk de taken in
huis. nooit meer ruzie over wie de vaat-
wasser uit moet ruimen.
Voor Android
Prijs gratis
BUCKeT liST Bucket list is een digitaal boodschappen-
lijstje in de ruimste zin van het woord. Je
kunt er een overzicht mee maken van dingen
die je nog wilt (of moet) doen. Deze lijst kun
je delen met anderen.
TiP Gebruik de app om een activiteitenlijstje
te maken voor de schoolvakantie.
Voor iOS, Android, Windows Mobile
Prijs gratis
DoBBelSTeen Handige digitale dobbelsteen, voor als
je even geen echte dobbelstenen bij de
hand hebt.
TiP Gebruik deze app bij een spelletjes-
avond. Zeker weten dat er dan niemand
vals speelt
Voor iOS, Android, Windows Mobile,
BlackBerry
Prijs gratis
E FeVernoTe Handige app / site om allerlei gegevens te
verzamelen. Zo kun je alles opslaan waarvan
je bang bent dat je het vergeet, én je kunt het
delen met anderen.
TiP Gebruik Evernote Food om een lijst te
maken van jullie favoriete familierecepten.
www.evernote.com / app voor ioS, Android
Voor Windows Mobile, BlackBerry
Prijs gratis
FACeBooK Hij mag niet ontbreken, dit populaire sociale
netwerk. Je kunt er op je profiel je interesses
en belevingen delen, maar ook volgen wat
vrienden en familieleden doen. Let wel op
jullie privacy!
TiP Maak een pagina aan met alle gezinsle-
den, waarop je foto’s en berichtjes naar elkaar
kunt sturen.
www.facebook.com / app voor ioS, Android
Voor Windows Mobile, BlackBerry
Prijs gratis
G HHelP, i’M oK Met deze app kun je twee soorten
berichten sturen. Druk op de Help-
knop als je hulp nodig hebt, of druk
op de I’m OK-knop om te laten weten
dat alles goed gaat.
TiP Stel je gezinsleden in als de vijf
contacten waar de app een bericht
naar stuurt.
Voor iOS, Android
Prijs gratis
B
D
44 • digitaal opvoeden
J
L
JUST MATCH leer elkaar nóg beter kennen met het spel
Just Match. Door vragen te beantwoorden
als ‘Wie rent er het hardst?’ en ‘Wie leest er
het liefst een boek?’ kom je erachter hoe je
over elkaar denkt.
TiP Verzin vragen die extra goed passen bij
jullie gezin, zoals ‘Wie eet er het snelst zijn
bord leeg?’.
Voor iOS
Prijs gratis
lino Met lino kun je een digitaal prikbord
maken, waarop je plaknotities en foto’s
hangt. Zo kun je berichten versturen en
delen met anderen.
TiP Vervang het memobord in de keuken
door dit digitale prikbord dat iedereen
altijd bij de hand heeft.
en.linoit.com
nAMe THAT… Van de name that…-app bestaan heel veel
varianten, van fruitsoorten tot dierengeluiden.
Het idee is simpel: benoem wat je hoort of ziet.
Leuk om samen te spelen als je even wat tijd
over hebt.
TiP De app is in het Engels. Laat jonge kinderen
de plaatjes benoemen en oudere kinderen ook
het juiste Engelse woord erbij zoeken.
Voor iOS, Android, Windows Mobile
Prijs € 0,89
O PoDoSKeTCH op deze website vind je de mooiste digitale
tekeningen, maar je kunt er ook zelf een
digitale tekening maken.
TiP Maak een tekening voor een feestelijke
gebeurtenis en laat deze afdrukken op een
t-shirt of tas. Zo maak je een persoonlijk en
origineel cadeau.
sketch.odopod.com
op Pinterest verzamel je afbeeldingen
van alles waar je inspiratie van krijgt.
Deze afbeeldingen sorteer je in verschil-
lende mappen.
TiP Maak een map waarin het hele gezin
zijn ideeën kan stoppen voor een vakan-
tiebestemming of een nieuwe inrichting.
Voor iOS, Android, Windows Mobile
Prijs gratis
MMoonFrYe Met de app Moonfrye maak je niet zomaar
collages: de app knipt automatisch de
mensen uit een foto, zodat je ze voor leuke
achtergronden kunt plaatsen.
TiP Vrolijk saaie familiefoto’s op door de
achtergronden te veranderen en er grap-
pige stickers bij te plakken. Leuk voor oma’s
verjaardag!
Voor iOS
Prijs gratis
I inSTAGrAM op het populaire instagram plaats je geen
tekstjes over wat je bezighoudt, maar
foto’s. Zo kan iedereen zien wat je aan het
doen bent. Met effecten kun je gewone foto’s
pimpen.
TiP Plaats een foto van waar je bent en laat
anderen raden waar het is.
Voor iOS, Android
Prijs gratis
KKeePY Keepy zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk
over je kind vastlegt tijdens het opgroeien:
foto’s, video’s, knutselwerkjes, schoolop-
drachten en ingesproken berichten. Aanrader!
TiP Maak voor elk van je kinderen een aparte
tijdlijn, waarin je mooie herinneringen vastlegt.
Voor iOS
Prijs gratis
digitaal opvoeden • 45
N
Q RqiKBUDDY qikBuddy verzamelt alle gegevens van
sociale netwerksites op één pagina, zodat
je meteen en overzichtelijk alle informatie
over iemand kunt vinden. Je hoeft niet meer
alle sites apart te bezoeken om te zien wat
iemand plaatst, maar ziet het in één oog-
opslag. Handig!
TiP Volg met QikBuddy wat je puber op
social media meemaakt.
www.qikbuddy.com / app voor iOS, Android
Prijs gratis
rooMSKeTCHer Met roomsketcher kun je een gebouw of
ruimte virtueel inrichten. Je kunt er echt
bestaande producten in zetten en alles
aanpassen zoals jij dat wil.
TiP Probeer met je kind een nieuwe inrich-
ting van zijn kamer uit met roomsketcher.
www.roomsketcher.com / app voor iOS,
Android
Prijs gratis
TUMBlr Met Tumblr maak je gemakkelijk een eigen
weblog, maar vaak wordt het alleen ge-
bruikt om foto’s, video’s en korte quotes
te delen.
TiP Plaats om de beurt een bericht en maak
zo een blog over het gezin, of een bijzonde-
re gebeurtenis. Leuk om later terug te lezen!
www.tumblr.com / app voor iOS, Android,
Windows Mobile, BlackBerry
Prijs gratis
XwHATSAPP Mag niet ontbreken, deze populaire
vervanger van sms. Je kunt er gratis be-
richtjes mee versturen als je een
(mobiele) internetverbinding hebt.
TiP Open een groepsapp voor het gezin,
zodat je nooit meer iedereen apart hoeft
te berichten
Voor iOS, Android, Windows Phone,
BlackBerry
Prijs gratis
XTiMeline op de website Xtimeline kun je zelf een
digitale tijdlijn maken en zo informatie
op chronologische volgorde zetten.
TiP Maak een tijdlijn van het gezin. Je
kunt zo ver terug gaan als je wilt: begin
je bij de bruiloft van de ouders of bij de
geboorte van opa’s en oma’s?
www.xtimeline.com
SSCHoolTAS Handig, als je kind op school veel met een
tablet werkt. Met Schooltas kun je eenvoudig
met de digitale boeken werken, maar ook zelf
links, audio en video toevoegen en uitwisse-
len door het plaatsen van prikkers.
TiP In zijn eigen prestatiescherm kan je kind
bijhouden hoeveel prikkers en aantekeningen
hij heeft gemaakt en hoeveel ‘vind ik leuks’ hij
heeft verzameld.
Voor iOS, Android
Prijs gratis
U VUiTZenDinG GeMiST Kijk wanneer je maar wilt tv-programma’s
van de publieke omroep terug. De pro-
gramma’s verschijnen kort na het uitzenden
en blijven tien dagen beschikbaar.
TiP Is er een favoriet gezinsprogramma?
Kijk het met z’n allen terug als jullie het een
keer gemist hebben.
www.uitzendinggemist.nl / app voor iOS,
Android, Windows Mobile
Prijs gratis
VoorleeSTiJD Met deze app vol verhaaltjes van verschil-
lende nederlandse kinderboekenschrijvers
heb je altijd een voorleesverhaal bij de
hand.
TiP nog snel een verhaaltje voor het slapen
gaan of heb je meer tijd om voor te lezen?
Geef de voorleestijd aan en de app zoekt er
een verhaaltje bij.
Voor iOS
Prijs gratis
ZYUrlS Deze website gebruik je om al je
favoriete websites op te slaan, zo-
dat je er nooit meer een vergeet.
TiP Deel je favorieten met elkaar
en zie wat anderen inspireert of
bezighoudt.
www.yurls.net
ZnAPPiT Hiermee maak je een gedeeld fotoalbum,
waarin iedereen foto’s kan plaatsen. Znappit
maakt er vervolgens een compilatiefilmpje
van anderhalve minuut van.
TiP Gebruik Znappit om de leukste familie-
foto’s die iedereen heeft gemaakt bij elkaar
te zetten.
www.znapp.it
W
T
Y
— TiPS & ADVieSTeKST FEnnA BLAAS
46 • digitaal opvoeden
digitaal opvoeden • 47
liam: ‘Ik speel shootergames als Call of Duty en Grand
Theft Auto. Ik maak filmpjes van mijn acties en zet die
op mijn youTube-kanaal. Ik krijg geld van een bedrijf
voor elke hit. Ik wil later games gaan ontwerpen, en
daarom leer ik nu al veel over techniek. Papa gebruikt
zijn laptop vooral voor werk.’
Harmen: ‘Vooral voor Facebook, emailen en het surfen
naar nieuwssites. Facebooken doe ik soms teveel, ik
ben nog op zoek naar een balans. Ik vind het knap dat
Liam die filmpjes maakt en er nog geld mee verdient
ook. Laatst is hij een Facebookactie gestart voor een
Vietnamese jongen in zijn klas die zou worden uitge-
zet. Ik was zo trots!’
liam: ‘Ik game bijna elke dag en dan best lang, maar
niet zo lang als vroeger. Toen kon ik me niet op iets
anders concentreren en ben blijven zitten.’
Harmen: ‘Ik heb wel eens het internet eruit getrokken
als hij na zes keer roepen nog niet kwam eten.
Woedend werd hij dan. Maar nu stopt hij uit zichzelf.’
liam: ‘Ik mag alles spelen, als het maar niet té bloede-
rig is. Gears of War is bijvoorbeeld met kettingzagen,
dat vond mijn vader niet zo leuk. Ik werd er een beetje
agressief van, vooral als iemand me stoorde tijdens
het gamen.’
Harmen: ‘Hij kon altijd al slecht tegen zijn verlies,
ik heb dat nooit gerelateerd aan het geweld in die
games. niet dat ik het leuk vind. Ik heb zelf in oor-
logsgebieden gewerkt en die graphics zijn enorm
realistisch. We hebben eens samen een filmpje beke-
ken van Amerikaanse militairen die een cameraploeg
neerschieten omdat ze denken dat het terroristen
zijn. Hij was geschokt. Ik vroeg: Dat doe jij toch ook in
die games? Hij keek me verbijsterd aan: maar dat zijn
gámes! Die reactie heeft me wel gerustgesteld.’
Zo Vader, Zo Zoon
HArMen BoerBooM (57Journalist
Woonde een tijd met
Liam in Suriname.
liAM (12)
Scholier groep 8
Is gek op gamen.
— inTerViewTeKST LOTTE BOOT BeelD ALWIn SLOMP
48 • digitaal opvoeden
1. Laat een kind liefst niet alleen op internet, zorg bij voorkeur
dat je je kind kunt zien als hij online is.
2. Praat geregeld met je kind over wat hij online doet en met wie
hij praat en toon interesse als je kind iets wil vertellen of laten
zien.
3. Surf ook eens samen met je kind. neem de tijd om te zien wat
je kind op internet doet, wat zijn of haar interesses zijn en leer
zelf ook werken met de programma’s en social media die je
kind gebruikt.
4. Maak duidelijke afspraken met je kind over het internetge-
bruik, zoals de tijd die online wordt doorgebracht.
5. Help je kind een nickname of emailadres te kiezen, waaruit
geen persoonlijke informatie kan worden afgeleid. Voorkom
vooral suggestieve namen zoals ‘lovelygirl’.
6. Instrueer kinderen om geen persoonlijke gegevens aan
onbekenden te geven (adres, telefoonnummer, bankrekening-
nummer etc.).
7. Maak je kind duidelijk dat de virtuele wereld een schijnwereld
is. Wat gepresenteerd wordt als echt, kan een verzinsel zijn.
8. Schakel bij steeds terugkerende dreigmail de school in.
9. Praat met andere ouders over het mediagebruik van je kind.
Bijvoorbeeld op het forum van www.ouders.nl
— TiPS & ADVieS
handIG Voor ouderS
5-12 JAAr 12+ > ZO PRAAT JE MET JE TIENER
OVER SOcIAL MEDIA> hELP JE KIND OM VEILIG TE
INTERNETTEN
1. Ga niet zitten voor een goed gesprek over seks bijvoor-
beeld, maar grijp kleine voorvallen in het dagelijks leven
aan, zoals een programma op tv, iets in de krant of een
verhaal over school.
2. neem vragen van kinderen altijd serieus en geef altijd ant-
woord. Ook als je dat moeilijk vindt; je kunt dat erbij zeggen.
Als je het geven van een antwoord moet uitstellen, maak
dan je belofte waar en kom er later op terug.
3. Voorkom gezichtsverlies van een kind. Als hij of zij aangeeft
ergens niet op door te willen gaan, laat dat dan zo.
4. Kies situaties waarin je je puber niet recht in de ogen hoeft
te kijken: naast elkaar in de auto, samen de hond uitlatend
of staand aan de afwas zijn goede momenten.
5. Luister vooral en breek niet te snel in tijdens een verhaal. Stel
vooral vragen die het kind stimuleren om nog meer te vertellen.
6. Probeer niet ten koste van alles het altijd beter te weten
of met de juiste oplossingen te komen, maar stimuleer een
kind zelf hardop na te denken over zijn eigen situatie of
probleem, of dat van een ander.
7. Voorkom dat je alleen over risico’s en gevaren praat.
8. Voorkom dat je alleen nog praat wanneer er iets misgegaan is.
9. Blijf proberen om contact te houden, ook al lijkt je tiener
on-bereikbaarder dan ooit. Stel grenzen en blijft duidelijk
maken wat jij en je partner vinden van dingen. Ook al gaan
ze tegen je in, het geeft pubers juist steun, hoe gek dat ook
klinkt. Te veel vrijheid maakt nog onzekerder.
10. Als praten echt niet meer lukt, is schrijven een optie. Ga
emailen, chatten, whatsappen, twitteren enzovoort. Grote
kans dat je dan stukje bij beetje weer contact krijgt, ook over
‘grote’ onderwerpen. Lees meer op www.mijnkindonline.nl
Dit magazine is ook te vinden op vodafone.nl/wijsmagazine Coördinatie Vodafone Floor Klein, Francis Mustert,
Danielle Puma Concept en realisatie Martine Borgdorff en remco Pijpers, Stichting Mijn Kind Online, Marienke Tau en
Olivier Wegloop, Axioma Communicatie redactie Mijn Kind Online, Margreet Algra, Fenna Blaas, Lotte Boot, Martine
Borgdorff, Jeannette Jonker, Hester Otter, Esther Smid Visueel ontwerp Axioma Communicatie, www.axioma.nl
Vormgeving en illustraties Mirjam Herrebrugh (artdirection), Ivo van IJzendoorn (o.a. infographics), richard Wouters
Fotografie en beeld Jorrit ’t Hoen, Alwin Slomp, Valentina Vos@Witman Kleipool (o.a. cover) Haar en make-up Elise
Haman@nCL Met dank aan no6 studio’s lithografie Fritz repro Druk Senefelder Misset
Disclaimer Uitgever en producenten streven bij de totstandkoming van Wijs uiterste zorgvuldigheid na.
Zij aanvaarden echter geen aansprakelijkheid voor onjuistheden in dit magazine. © 2013 Vodafone Libertel B.V.
oVer VoDAFone Veel kinderen maken gebruik van mobiele telefoons, smartphones,
tablets en laptops. Dat maakt communiceren laagdrempelig en
geeft ouders een veilig gevoel, omdat kinderen bereikbaar zijn en
hulp kunnen inroepen bij een noodgeval. Het gebruik van mobiele
apparaten, zoals smartphones, kan echter ook risico’s met zich
meebrengen. Vodafone wil als aanbieder van mobiele diensten
ouders en kinderen ondersteunen in veilig en verantwoord gebruik
van mobiele digitale middelen. Dat gebeurt met het programma
‘Kinderen Veilig Verbinden’. Ook werkt Vodafone samen met
maatschappelijke organisaties en overheid om digitale veiligheid
voor kinderen te vergroten. www.vodafone.nl/kinderen
oVer MeDiAwiJZer.neTMediawijzer.net is het mediawijsheid expertisecentrum dat in
2008 door het ministerie van OC&W is opgericht en heeft als doel
om mediawijsheid van kinderen van 0-18, hun ouders en opvoeders
in nederland te bevorderen. Mediawijzer.net is ook een netwerk
organisatie waarin zich meer dan 900 organisaties, bedrijven
en instellingen op het gebied van media hebben verenigd.
Mediawijzer.net wordt aangestuurd door vijf toonaangevende
organisaties op het gebied van media: nTr, Stichting Kennisnet,
het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), het nederlands
Instituut voor Beeld en Geluid en ECP, platform voor de informatie-
samenleving. De 900 netwerkpartners van Mediawijzer.net bieden
voorlichting, lesmateriaal, workshops, handboeken, projecten en
doen onderzoek naar mediawijsheidonderwerpen. Wegwijzer in
mediawijsheid: www.mediawijsheid.nl
netwerkcommunity: www.mediawijzer.net
oVer STiCHTinG MiJn KinD onlineStichting Mijn Kind Online is een onafhankelijk expertisecen-
trum jeugd en media. De belangrijkste missie van Mijn Kind
Online is het helpen van ouders, scholen en professionele
opvoeders bij de mediaopvoeding. Mijn Kind Online onder-
steunt de mediaopvoeding met voorlichting, lesmateriaal,
onderzoek en redactionele publicaties. Speerpunt is kwa-
liteit van digitale media voor kinderen. Hoe zorgen we dat
het digitale aanbod voor kinderen (apps, sites, games) nog
beter wordt? www.mijnkindonline.nl
VrAGen oF oPMerKinGen? Mail de redactie van WIJS [email protected]
oVer DiGiBewUSTDigibewust wil het veilig en verantwoord gebruik van
internet en van computer, mobiele telefoons en andere
digitale middelen stimuleren. Digibewust is onderdeel
van het programma Digivaardig & Digiveilig dat een
samenwerkingsverband is tussen overheid, bedrijfsleven
en maatschappelijke organisaties. Dit programma wordt
ondersteund door het ministerie van Economische
Zaken, Landbouw en Innovatie, de Europese Commis-
sie en diverse bedrijven en wordt uitgevoerd door ECP,
Platform voor de Informatiesamenleving (www.ecp.nl).
www.digibewust.nl
WIJS de onlIne Wereld In IS een uItGaVe Van Vodafone, In SamenWerkInG
met dIGIBeWuSt, medIaWIJZer.net en StIChtInG mIJn kInd onlIne.
— AFZenDer en ColoFon