Maandblad over onderzoek als mensenwerk | uitgave van vzw...

Maandblad | Wegwijs in wetenschappen | nr 05 – mei 2005 | D/2005/8829/5 | ISSN 0774 - 0026

1

Maandblad over onderzoek als mensenwerk | uitgave van vzw Science Press – Gent | nr 05 – mei 2005E-mail: [email protected] | algemene webstek: www.sciencepress.be

INTERVIEW I JAN GEUNS NEEMT HET OP VOOR CALORIELOZE ZOETSTOF UIT STEVIA

© Foto Jean-Pierre Dubois

HEVERLEE – DOOR JEAN-PIERRE DUBOISVoor dringend nieuw onderzoek heeft professorJan Geuns niet minder dan 600.000 euro nodig.Maar is dat wel zo? Zijn er geen andere oplos-singen te vinden? Zelfs van hem mogen we daarrustig enkele vraagtekens bij plaatsen. Hij onder-zoekt stevioside en daar wordt nog veel onzinover verteld. Ook doelbewust. Door personen die

bepaalde politieke beslissingen proberen te be-invloeden of door lobbyisten van de suiker- offarma-industrie. “Als je daartegenaan gaat, halenze je onderuit met alle mogelijke middelen”, zegthij. Toch staat veel op het spel en daarom geefthij het niet op. Met name de doorbraak van ste-vioside in Europa, als natuurlijke zoetstof uit debladeren van het Zuid-Amerikaanse plantje

Het kan verkeren: blz. 19


2

Stevia. Want stevioside is niet alleen 300 keerzoeter dan gewone suiker. Het is ook een stofdie volledig veilig en voordelig is voor menselijkeconsumptie. Bovendien levert ze ons helemaalgeen energie. Daardoor kan ze heel belangrijkworden tegen tandbederf, overgewicht, diabetes,verhoogde bloeddruk, hart- en bloedvatenziek-ten. Welvaartskwalen door een ongezondelevensstijl met te veel, te zoet, te vet en te zoutvoedsel en te weinig dagelijkse lichaamsbewe-ging.

Jan Geuns is hoofd van het Lab voor Functio-nele Biologie van de KU Leuven. Hij studeerdebiologie en scheikunde. Iedereen kent hem in-tussen voor zijn onderzoek rond het zoete plant-je en de calorieloze zoetstof. Al in de jaren ze-ventig kwam hij in contact met het plantje Stevia.Sinds 1993 spitste hij zijn onderzoek toe op debiosynthese van de natuurlijke zoetstoffen uit debladeren van dat Steviaplantje. Sindsdien werdhij het aanspreekpunt voor betrouwbare informa-tie over dat onderwerp. Om het onderzoekswerkvanuit zijn lab te coördineren, richtte hij het Euro-pean Stevia Research Center op en in 2003kwam daar de European Stevia Association bijom steun te werven bij bedrijven en particulieren.Samen met zijn Leuvense collega professorJohan Buyse, gespecialiseerd in de fysiologievan huisdieren, hield hij op 16 april 2004 eeneerste symposium over de veiligheid van stevio-side. Een studiedag die heeft bijgedragen tot deconclusie dat stevioside volledig veilig is. Doorrecent wetenschappelijk onderzoek zijn weten-schappers van over de hele wereld het daarintussen over eens.

Door bizar gekrakeel moet Jan Geuns nietteminintens blijven investeren in glasheldere commu-nicatie. Meer nog dan de gemiddelde onderzoe-ker. “Valse profeten verkondigen dwalingen.Zij bewijzen in de eerste plaats dat zij de oor-spronkelijke wetenschappelijke literatuur nietkennen. Maar het is inderdaad een extra zwa-re taak boven op het onderzoekswerk om dieongefundeerde beweringen te ontzenuwen.”

CONTROVERSEBuiten Europa bewijzen verbruikers en bedrijven datstevioside heel goed is om dranken en voedsel calo-riearm te zoeten. In landen als China, Taiwan, Malei-sië, Korea, Japan, Israël, Uruguay, Brazilië en Para-guay gebruiken ze het product officieel als een zoet-stof met een laag caloriegehalte. In de Verenigde Sta-ten is de toestand dan weer merkwaardig. Als zoetstof

mag ze niet worden verkocht, maar als dieetsup-plement mag het er wel sinds 1995.

“Als er gewoon op staat: ‘bevat Stevia of stevioside’mag het niet, maar als er op de verpakking staat dat ze‘Stevia als dieetsupplement’ bevat, mag het wel”,verduidelijkt Jan Geuns. Het resultaat van de machti-ge Amerikaanse groene beweging, want tot dan wasde houding tegen de producten er ook nog strenger. InEuropa is de toestand veel ingewikkelder. De Europe-se Commissie heeft in 2000 beslist dat stevioside nietvoldoende gekend is om als voedingsadditief te latengebruiken.

AANVAARDBARE DAGELIJKSE INNAMEIn 2000 oordeelde de Europese Commissie dat er eengebrek was aan onafhankelijk wetenschappelijkonderzoek in Europa. Zo staat het toch ook op dewebstek van dezelfde Nederlandse reformwinkelVita-reform. Maar nu, na vijf jaren, koestert JanGeuns goede hoop. In juni 2004 heeft een expert-groep voor voedingsadditieven in de Wereldgezond-heidsorganisatie WHO een voorlopige ADI-waardegoedgekeurd.

Anders gezegd: dat ‘Joint Expert Committee for FoodAdditives of the WHO’ (Jecfa) heeft vertrouwen in deconsumptie van stevioside. Een ADI-waarde of voluiteen ‘aanvaardbare dagelijkse inname’ is een aanbe-

Een voorbeeld van de controverse? In het kader-stukje ‘Verboden’ staat dat heel wat controversevoorafging aan de negatieve beslissing van deEuropese Commissie. Voor dat stukje vroeg ik ookeen reactie aan iemand, die bijvoorbeeld op zijnwebstek beweert dat de weigering werd uitgeloktdoor professor Geuns zelf. Dick van der Snoek vanVita-reform in Nederland antwoordde met scherpewoorden: “…wij vinden het nog steeds jammerdat dhr Geuns toestemming heeft gevraagd aande Europese Commissie om het als nieuwvoedingsproduct op de markt te mogen brengen,terwijl het een oud product is wat al jaren teverkrijgen was.” Nadat ik deze e-mail naarprofessor Geuns had doorgestuurd, schreef hij Dickvan der Snoek prompt dat dit een misverstand is.Het was de Belgische Eetwareninspectie die hemheeft verplicht om een dossier te schrijven omlevende exemplaren van het Steviaplantje in dehandel te mogen brengen. Iets dat in 1997, toen hijde aanvraag deed, al was gebeurd en toen door deEetwareninspectie werd tegengewerkt. Inderdaad,een bitterzoet verhaal…


3

veling voor stoffen die mogelijk een schadelijke wer-king kunnen hebben. De maximale hoeveelheid ofADI-waarde wordt aangegeven in een hoeveelheidper kilogram lichaamsgewicht van een volwassene.De ADI-waarde is vastgesteld voor kunstmatige zoet-stoffen (als aspartaam en cyclamaat) en contaminan-ten (zware metalen als kwik, lood en cadmium, maarook resten van diergeneesmiddelen, zoals antibioticaen groeihormonen).

De ADI-waarde voor aspartaam in ‘light’ drankenbijvoorbeeld is 40 mg per kilogram lichaamsgewichtvan een volwassene. Voor stevioside heeft de expert-groep in de WHO een voorlopige ADI-waarde goed-gekeurd van 2 mg steviol-equivalenten per kilogramlichaamsgewicht van een volwassene per dag. Doorde hoge zoetkracht van stevioside zal niemand erzoveel van eten, zodat deze grens niet echt zal wordenoverschreden. Terwijl er slechts een snuifje nodig isom iets te zoeten. Jan Geuns eet al jaren confituur diezijn vrouw maakt met slechts 700 mg stevioside perkilogram vruchten. Ze gebruikt gemalen gedroogdebladeren. De bladeren hebben een zoetkracht van 30tot 45 keer die van gewone suiker, de geëxtraheerdezoetstof stevioside is driehonderd keer zoeter dansuiker. “Normaal gebruik je 1 kg tafelsuiker per kgvruchten. Stevioside is 300 keer zoeter. Je kan datechter niet lineair berekenen. Want… als je 3,3gram stevioside aan 1 kilogram vruchten toevoegtis die confituur al niet meer te eten omdat ze veelte zoet zou zijn. Bij gewone suiker proef je hetverschil niet als je enkele honderden grammenmeer suiker in de confituur deed. Hier wel. Jehebt dus maar heel weinig van dat product nodigen er zijn nog andere voordelen die kunstmatigezoetstoffen niet hebben.”

Aspartaam bijvoorbeeld is tweehonderd keer zoeterdan tafelsuiker. Stevioside heeft veel kwaliteiten diecaloriearme kunstmatige zoetstoffen niet hebben.Deze natuurlijke zoetstof kan verhit worden en magook verbruikt worden door diabetici en door mensenmet PKU (fenylketonurie). Aspartaam kan niet verhitworden en is ook niet geschikt voor mensen die lijdenaan deze aangeboren stofwisselingsstoornis.

STEVIOL WORDT UITGEPLASTDe voorlopige ADI-waarde voor stevioside gaat overde hoeveelheid ‘steviol-equivalenten’: ze is bepaaldop 2 mg steviol-equivalenten (zie kadertje in blauw;dat stemt overeen met 5 mg stevioside per kg li-chaamsgewicht van een volwassene per dag). Bepaal-de bacteriën in onze dikke darm (of colon) brekenstevioside af tot steviol. Onze lever zet steviol on-middellijk om tot steviol-glucuronide, een typisch

uitscheidingsproduct dat we uitplassen met onzeurine. Jan Geuns: “Stevioside op zich is een te grotemolecule, die niet door de darmwand kan dringen. Enals ze al binnengaat is dat als je echt enormeconcentraties van stevioside inneemt.”

HEEL WAT GEZONDHEIDSVOORDELENStevioside wordt niet opgenomen door ons lichaam.Uit klinische studies met vrijwilligers bleek dat eendeel steviol in onze dikke darm wordt geabsorbeerden dan door de lever wordt omgezet tot steviolglucu-ronide en uiteindelijk wordt uitgeplast. Er werd geen‘vrij’ steviol gevonden in het bloed van deonderzochte mensen.

Kortom, van deze ‘zoetstof van de toekomst’ – zoalsze op sommige webstekken wordt bejubeld – blijftniets in ons lichaam achter. Steviol zou kankerver-wekkend zijn, werd een enkele keer geformuleerd.Een oordeel dat – zo zegt professor Geuns - alleensteunde op een enkel onderzoek met fout geïnter-preteerde gegevens. Intussen zijn er geen redenenmeer om te twijfelen. Wereldwijd concludeerdenwetenschappers intussen dat Stevia en stevioside ofde omzettingsstof steviol volledig veilig zijn voor demens. Er zijn geen kankerverwekkende effecten.Integendeel, er zijn al heel wat gezondheidsvoordelenvastgesteld.

Er zijn de voordelen van stevioside als ze wordt ge-bruikt als voedingssupplement (een dagelijkse innameonder de 200 mg): ze is stabiel, is calorieloos, geeftgeen tandbederf, en is geschikt voor PKU-patiënten,diabetici en mensen met obesitas en zwaarlijvigheid.Hogere hoeveelheden zoals drie keer een dosis van250 mg per dag of tot drie keer 500 mg verlagen debloeddruk van mensen met een verhoogde bloeddruk.

Jan Geuns zegt en schrijft het zo: “Naast al dewetenschappelijke studies die bewijzen dat steviosidevolledig veilig is, zijn er nooit rapporten verschenen

Bacteriën in onze dikke darm breken stevioside af totsteviol en dat wordt dan weer door onze lever om-gezet tot een typisch uitscheidingsproduct in onzeurine. In feite gaat de voorlopige ADI-waarde uit vaneen verbruik van 5 mg stevioside per kg volwassenlichaamsgewicht per dag. Voor een volwassen per-soon van 65 kg gaat het om 325 mg per dag. De ex-perten van Jecfa vinden de zoetstof dus wel heel vei-lig? “Ze willen die 2 mg steviol zelfs verhogen tothet dubbele of 4 mg. Dan zit je aan 10 mg steviosideper kg lichaamsgewicht. Dat verbruik haal je zekernooit”, zegt professor Geuns.


4

die aantonen dat het gebruik van Stevia of steviosidehet aantal kankergevallen verhoogt, zelfs niet na eenlangdurig gebruik ervan (Paraguay: meer dan 500jaar; Japan: meer dan 25 jaar; Zuid-Korea: 16 jaar;Brazilië: 13 jaar; China: 12 jaar; Verenigde Staten:sinds 1995 gedoogd als dieetsupplement). Het besluitkan zeker zijn dat Stevia en stevioside volledig veiligzijn op gebied van carcinogene activiteit.”

BIJKOMEND ONDERZOEK VOOR JECFADe voorlopige ADI-waarde van de expertgroep Jecfain de WHO is dus zeker een belangrijk signaal voorde Europese Commissie. Maar dat zet echter nietalleen de deur op een kier voor een nieuwe beslissing.Het is ook een huizenhoge uitdaging voor Jan Geunsen andere onderzoekers die met het onderzoek bezigzijn.

Want, datzelfde Jecfa vraagt ook nog bijkomendonderzoek van de effecten van lage en hoge concen-traties stevioside (of steviol) bij patiënten met ver-hoogde of normale bloeddruk en bij suikerzieken vantype I die afhankelijk zijn van insuline (en die bijnaaltijd insuline-injecties krijgen) of van type II diegeen insuline-injecties nodig hebben (de grootstegroep van diabetici, die het glucosehalte in hun bloedvaak weer bijna normaal krijgen door meer lichaams-beweging, aangepaste voeding en te vermageren alsze overgewicht hebben).

Daarnaast vraagt Jecfa nog meer technische labonder-zoeken zoals studies van de stabiliteit van de natuur-lijke zoetstof en een betere beschrijving van de plant-glycosiden met dit steviol.

Anders gezegd: alle aanwezige moleculen of stoffenmoeten bekend zijn en haarscherp worden onderzochten beschreven voor het pad helemaal wordt geëffendvoor een meer definitieve ADI-waarde. Veel deed JanGeuns al eerder, maar er is nog veel te doen.

Juist voor dat nieuw bijkomend onderzoek heeft deLeuvense onderzoeker niet minder dan 600.000 euronodig. Bovendien is er haast mee gemoeid. Hij wilnieuwe onderzoeksgegevens klaarhebben voor devolgende vergadering van Jecfa, voorjaar 2007.

Komt daarbij dat het doen van proeven metvrijwilligers enorm wordt bemoeilijkt.

Jan Geuns: “Sinds 2004 is de wetgeving omklinische proeven te doen met mensen nog strengergeworden. Dat betekent - zelfs als wij een volstrektveilig product als stevioside moeten testen – dat wijeen heel dossier moeten klaarmaken.”

Het is even zwaar als voor de farmaceutischeindustrie maar met dit verschil dat u hunfinanciële draagkracht niet heeft.“We hebben geen geld achter ons staan, dat is onsprobleem. En ik heb nu een ruwe schatting, want metalle bijkomende verzekeringen en zo, hebben wij600.000 euro nodig om tegen juli 2006 nieuweresultaten te kunnen sturen naar Jecfa (WHO).”

Waar gaat al dat geld naartoe, waarvoor heeftu dat nodig? “Er moeten bijvoorbeeld metingen gebeuren van debloeddruk en daarvoor moeten we zo’n 75 bloeddruk-meters kopen. Alleen die gevalideerde bloeddruk-metertjes kosten 100 euro per stuk.”

“Waarschijnlijk zien ze in Jecfa niet in voor welkeproblemen dat hun bijkomende vraag zorgt. De ver-zekeringskosten voor klinische proeven zijn spec-taculair gestegen – de universiteit zou dat oplossenmet een globaal contract.

Voor het ogenblik hebben we in alle geval eenwaarschuwing gekregen om op te passen metklinische proeven.

Ons product dat we willen testen, moet nog verdergezuiverd worden. Dus de stevioside moet van eenzeer hoge kwaliteit zijn en bovendien – ik moet dewetgeving nog allemaal napluizen; dat zal me nog eenpaar dagen kosten – moet zelfs van de Steviaplantbekend zijn wat de inhoud is van pesticiden als zegebruikt zijn, van zware metalen en noem maar op.

Uiteindelijk wordt er een extract gemaakt van de Ste-viaplant. Dat extract moeten we heel goed kunnenomschrijven: wat zit er in… enzovoort. Dat moet ge-standaardiseerd zijn en gelijktijdig met de experimen-ten op mensen, moeten we ook proeven doen op sta-biliteit van het product dat we afleveren. Dat moetvolledig gemaakt worden volgens de procedure die zein de farmaceutische industrie volgen. Ja, dat kostevenveel geld en al die analyses – het gaat om duizen-den analyses – moeten gebeuren. We willen die studiein een keer goed doen. Want ze vragen bloeddruk-metingen, maar als je geen bloedparameters meet,zullen ze daarna zeggen of zal een of andere lobbyzeggen dat het onderzoek onvolledig is en dat je datnog moet doen. Dat is de klassieke truc, hé.

We zijn tegen september 2005 van plan een uitvoerigdossier te schrijven voor een project waar verschei-dene mensen van de KU Leuven bij betrokken zijn.Multidisciplinair. Eventueel ook mensen uit Brusselen uit Denemarken, die we reeds goed kennen.


5

Maar om resultaten tegen juli 2006 te hebben, moetenwe zo snel mogelijk met die proeven kunnenbeginnen.”

Waarom moet dat tegen juli 2006 zijn?“Om tijdig resultaten te verwerken en een rapport tekunnen schrijven tegen de volgende vergadering vanJecfa.”

Daar zou u natuurlijk weer resultaten willentonen?“Ja, want kijk, als wij een project aanvragen, om heteven waar, duurt dat meestal een jaar. Dus als we nueen projectaanvraag doen, komt dat geld pas tenvroegste beschikbaar op 1 januari 2006. Dat is veel telaat.”Intussen moet u oplossingen vinden?“Ja, want het zal zeker twee tot drie maanden tijdkosten om de proefpersonen te selecteren voor zo’nuitgebreid onderzoek. Zelfs als we nu geld zoudenhebben, kunnen we pas begin mei, juni 2005 starten.Maar dan zit je met een vakantieperiode.”

Kortom, het levert praktische problemen op.Maar kan dat onderzoek niet buiten Europagebeuren? Waar het misschien dan wel beterkan, makkelijker en met minder kosten? InJapan bijvoorbeeld?“Japan? Daar kost het onderzoek nog meer. Kijk, wehebben naast het European Stevia Research Centernu ook een European Stevia Association opgericht. Erzit ook een Japanner in. Met het European SteviaResearch Center coördineren we in het Leuvense labhet onderzoek rond Stevia.De European Stevia Associatie is er meer om eennieuwe aanvraag voor te bereiden voor Europa, omcontacten te leggen tussen verschillende firma’s… Inde associatie zitten voor het ogenblik een Japanner,een Duitser, een Spaans bedrijf, een Italiaans bedrijf,een Nederlander, een Braziliaans bedrijf, een uitMaleysië, een uit Hawaï.”

Dus het zijn niet altijd wetenschappers maarook soms bedrijven, die er belang bij hebbendat ze kunnen doorbreken op de Europesemarkt?“Wij kunnen niet anders dan ons verenigen om eenbeetje een groep te vormen met wat kapitaal.”

Daar ligt toch een deel van de oplossing? Dieleden hebben er toch belang bij? Kunnen zijdat onderzoek niet betalen? Voor die leden is600.000 euro toch niet zo veel?“Ja, voor die firma’s is dat toch veel geld. In Braziliëbijvoorbeeld extraheren ze 30 ton, 30.000 kg Stevia-blaadjes. Dat is hun jaarproductie.”

Is dat veel?“Dat is een serieuze berg droge blaadjes, maar zeproduceren daaruit 3.000 kg stevioside, ongeveer. Nu,de marktprijs van stevioside – voor de kwaliteit die zemomenteel hebben – is ongeveer 50 euro voor eenkilogram.”

Dat is niet echt veel.“Nee, daar kunnen ze nooit van leven. Maar daarommaken ze van hun product eindproducten. Dit is eeneindproduct van Stevita” (wijst op de doos met zakjeszoetstof van het Braziliaanse bedrijf Stevita; eenmengeling van wat stevioside met melkpoeder, jpd).“Maar kijk, 3.000 kg stevioside maal 300 is 900.000kg gewone suiker.”

Dus die 3 ton stevioside komt overeen met900.000 kg gewone suiker?“Dat is echt een probleem. Het zijn allemaal relatiefkleine bedrijven.”

KMO’s in feite.“Brazilië heeft me uitgenodigd om daar te komen kij-ken.”

En die zakjes Stevita, die zijn het hoofd-product van die firma?“Jawel, dat is hun hoofdproduct. Er werken honderdmensen in dat bedrijf” (Stevita, jpd).

Die productie van stevioside is wel elke keerbuiten Europa?“Ja, alles zit momenteel buiten Europa, behalve eenbedrijf in Spanje.”


De Braziliaanse firma Stevita produceert en ver-koopt verscheidene producten met stevioside,bijvoorbeeld zakjes met zoetstof en watmelksuiker (lactose) om een drankje te zoeten.Meer op www.stevita.com.br


6

Hoe ziet de markt er uit in Brazilië? Hebbenze daar ook de concurrentie van gewonesuiker?“Nee, want dat is een familie die zowel de suikerraf-finaderij bezit als Stevita. Dat is broer en zus.”

Jan Geuns: “Waar ik op hoop? Brazilië heeft Europavoor de rechter gedaagd – voor het InternationaalGerechtshof – omdat Europa subsidies geeft voor desuiker én Brazilië kan zijn geproduceerde suikergoedkoper leveren dan de subsidie die Europauitbetaalt. En Europa verloor dat proces. Vanaf 2007– denk ik – mag Europa geen subsidies meer geven ende hele suikerindustrie in Europa heeft het zeer kwaadte verduren. Hopelijk zal de suikerindustrie daardoorbeseffen dat ze zich beter op iets anders kanconcentreren.”

Maar… het moet toch mogelijk zijn om hetover een andere boeg te gooien?

Het moet toch mogelijk zijn om dit een halttoe te roepen en te zeggen dat er iets gebeurtdat extreem onjuist is?

Met een groot aantal wetenschappers metgezag?

Haal er desnoods een Nobelprijswinnaar bij.Die is toch ook te vinden?“Dan halen ze u onderuit met alle mogelijk midde-len.”

Wie zijn ze?“Ik wil daar niet verder op ingaan.”

U bedoelt: degene die de grote financiëlebelangen hebben?“Ja, natuurlijk. Wie zetelt er bijvoorbeeld in onzeHoge Gezondheidsraad? Ik heb er indertijd…”

Ik ken de huidige samenstelling niet.“Ik ken die ook niet en het interesseert me eigenlijkniet meer. Maar ik heb indertijd een aangetekendebrief naar de minister van Volksgezondheid gestuurdtoen het Steviadossier definitief afgeschoten is dooriemand die altijd maar bijkomende vragen stelt…”

Vanuit de Hoge Gezondheidsraad?“Ja, natuurlijk.”

Maar dat gebeurt met andere onderzoeksaan-vragen toch ook? Ook dan zijn er die toch ab-surde vragen stellen om een onderzoeksaan-vraag te kelderen?

“Ja, maar kijk… Als er mensen in de HogeGezondheidsraad zitten die andere belangen hebbendan de menselijke gezondheid, dan vind ik dat die erniet thuis horen. En ik heb dat al aan heel veelmensen in het buitenland verteld en die lachen zichkrom…”

Maar in het buitenland hoort het binnenlanddat niet.“Ik heb dat op tv gezegd. Hier op TV1. En wat doende journalisten – en daar zit de fout bij dejournalisten: die willen sensatie scheppen…”

TV-journalisten hebben niet veel tijd, dat ishet probleem.“Kijk, ze hebben mij ook een interview afgenomen enze hebben mij vragen gesteld en ik antwoordde op dievragen. Maar ze knipten er alleen de pikante dingenuit.”

NIET VOOR STOERE MANNEN?“Er is net een Amerikaans boek uit. Ik had nog geentijd om dat verder te lezen omdat het ook onzin is.Dat is voor macho mannen die stoer willen doen enspierbundels willen kweken.”

Dus daar wordt stevioside ook voorgebruikt?“Nee, nee. In dat boek staat juist: ‘Als je een echteman wil worden, vermijd stevioside want demannelijke potentie neemt af’ en zo verder.Het is ook daarom dat ik op papier uitleg geef. Er iseen proefje waar men aan jonge ratjes van enkeleweken oud extracten inspoot afkomstig van eenhoeveelheid droge bladeren die meer was dan de helftvan hun lichaamsgewicht. Ik vergeleek dat met eenmens van 65 kg. Die krijgt elke dag een extract van34,7 kg van verse Steviablaadjes ingespoten.”

Te gek?“Ik zou ook niet willen dat ze me elke dag een extractvan 34 of 35 kg sla zouden geven.

Dat is een proef die gewoon onzin is. Ik heb er bijberekend hoeveel stevioside je zo geeft per dag.”

Zijn dat daar dan nog wetenschappers, ofhoe zit dat? Hoe werken zij daar?“Die gaan door voor wetenschappers. En in de HogeGezondheidsraad van België zit een zelfde type mens,die in de ziekenhuizen gaat waarschuwen: Pas opmensen, want stevioside is gevaarlijk.”


7

Waar haalt hij zijn informatie?“Zijn informatie haalt hij hier” (klopt op blad mettekst over de onzin en de foute beweringen die deEuropese Commissie kreeg, jpd).

“En ik ben zeker dat hij zelf de wetenschappelijkeliteratuur nooit gezien heeft. Want dat is zo: demensen weten dat ik met Stevia bezig ben en ik krijgaltijd wel een een kopietje toegestuurd met deafdrukken van zijn presentaties, dia’s enz. Mensensturen mij dat toe: Kijk eens, wat een onzin.”

Zonder nu het proces te maken van die man,maar waarom doet zo iemand dat?

“Hij zit in de Hoge Gezondheidsraad van België enhij zit in een groot bedrijf.”

Een belangenconflict dus?“Ja, het is niet meer dan dat.”

Is het dan niet zo eenvoudig om dat bekendte maken?“Ik heb destijds per aangetekende brief aan deminister van Volksgezondheid Magda Aelvoet (toenAgalev, jpd) gemeld dat de aanwezigheid van diepersoon volgens mij puur belangenvermenging was.Zij heeft mij zelfs geen antwoord gestuurd.”

Heeft ze uw brief wel ooit zelf gezien? “Als dat aangetekend komt, dan moet dat toch wel?”

Ik weet het nog niet, hoor. Ze hebben gevol-machtigden die een brief in de plaats van deminister mogen ontvangen.“Ja, maar als ze dat niet doorsturen… “

Ik suggereer niets, maar…“Dat kan hé, maar toen was ik zelf heel ergontgoocheld.”

Waarom stapt u dan niet naar de pers? Er zijntoch ook goede journalisten?“Ja, maar wat krijg ik dan over mijn nek? Als jeteveel in dat potje roert, dan begint iedereen weer endan zitten ze te bellen. U kunt niet geloven hoeveeltelefoons en e-mails ik elke dag krijg. Nog altijd, vanover de hele wereld.”

Alles waarmee u zit is wel te begrijpen alseen communicatieprobleem. Ik zeg niet dathet probleem bij u zit. Maar u ziet dat er eencommunicatieprobleem is en dat er valseverhalen worden verteld, dat de boodschap

wordt vervalst, dat het nodeloos moeilijkwordt gemaakt, dat u in een patroon wordtgedrongen om onderzoek te doen dat in feiteniet nodig is, denk ik – misschien…“Nee, dat is niet nodig. Daar ben ik zeker van.”

En toch blijft u met dat probleem zitten?“Ja, maar dan moet u zich ook eens afvragen: wie zitin de Wereldgezondheidsorganisatie? Ik weet niet wiede Belg is die er in zit. Wat voor iemand is dat? Endat moet je voor elk van die mensen nagaan. En delobby’s zitten ook te trekken aan de jasjes van demensen die in de WHO zitten. Zo simpel is het tenandere.”

Waar ligt dan voor u nog uw ambitie – eenwetenschapper heeft toch altijd ergens eenkloppend hart voor iets – waar zit dat bij u,wat houdt u bezig? Het is bijna titanenwerk.“Ja, ja, wat mij bezighoudt is om de waarheid bovente spitten, om eventueel dat bijkomend onderzoek tedoen als we het geld vinden zodat Jecfa van de WHOniet anders kan dan besluiten dat het nu toch oké is.

Want, ik was gisteren anderhalve dag in Duitsland enhet eerste wat ze me daar toonden was een knipsel: desuikerlobby is tegen de Jecfa-beslissing voor Stevia.Het gaat ver. Iemand van Europa, die nu niet meermet voeding bezig is maar voor een andere dienstwerkt, zei me: Kijk, nu mag je aantonen datstevioside volledig veilig is, dat er geen enkel – en eris geen enkel serieus wetenschappelijk artikel dat ookmaar enig nefast gevolg beschrijft – dan nog wil datniet zeggen dat Europa het zal goedkeuren.”

Want? “Economische belangen. Kijk, in welke maatschappijleven wij eigenlijk? Als je naar primitieve culturenkijkt, bosjesmannen en om het even wat: ik ken geenenkele leider die zou toelaten dat minstens tien pro-cent van zijn mensen ziek gemaakt wordt door om heteven welk product. Ik ken geen enkele. Er is geen en-kel natuurvolk dat dit zou accepteren. Nu, in Belgiëen in Europa, aanvaarden we zondermeer dat min-stens tien procent van de bevolking ziek wordt ge-maakt door toegevoegde producten.”

J.P.D.


8

FABELS EN INDIANENVERHALEN?

Stevioside lijkt al ideaal voor mensen met een gezondheidsprobleem? Professor Geuns raadt toch aanvoorzichtig te zijn. De al vastgestelde invloeden op de gezondheid, vergen nog meer onderzoek. Dat is dekernvraag van het expertcomité Jecfa van de Wereldgezondheidsorganisatie.

“Ik kan begrijpen dat je mensen met een hogebloeddruk ook niet zomaar voorstelt dat ze hunmedicijnen vervangen door stevioside. Dergelijkeraad geef ik ook niet, want ik ben geen dokter enik kan daar niet over beslissen. Het is ook nooitde bedoeling geweest om zoiets aan te raden.Daarom ook vind ik het nuttig die bijkomendeproeven te doen”, zegt Jan Geuns.

Eerdere klinische onderzoeken met mensen warenalvast veelbelovend. Stevioside zou wel eens veelkunnen betekenen voor diabetici van type I of II.

“Er zijn al proeven op gebeurd, kleinschalige, en diemensen kunnen voor een stuk opnieuw insulinebeginnen aan te maken. Diabetici van type I diegenetisch bepaald geen insuline kunnen produceren,kan men bètacellen inspuiten waardoor ze voortweederde onafhankelijk worden van insuline. Demogelijkheid bestaat – ik zeg dat dit moet onderzochtworden – dat die mensen verder te helpen zijn door zeeen beetje stevioside te geven.”

Bètacellen in de Eilandjes van Langerhans in dealvleesklier produceren insuline. Jan Geuns wil datheel graag verder bestuderen. Ook met klinischeproeven met mensen.

BELANGRIJK CHINEES ONDERZOEKEen Chinees onderzoek is ook belangrijk om verderuit te spitten. De Chinese onderzoekers gaven hunproefpersonen grote hoeveelheden stevioside:gedurende een tot twee jaar kregen ze 750 mg totzelfs anderhalve gram per dag. “In capsules”, lachtprofessor Geuns, “want anders zou zoiets zoets nietbinnen te krijgen zijn.”

“Tijdens die proeven – dat was met mensen met hogebloeddruk – konden ze na enkele weken een serieuzeverlaging van de hoge bloeddruk waarnemen, en geenenkel, maar dan ook geen enkel negatief effect.Integendeel zelfs, de mensen voelden zich allemaalbeter omdat ze een normale, gezonde bloeddrukhadden. De mannen hadden geen last van impotentie.Die gegevens wil ik graag nog verder onderzoeken.”

GEBRUIK IN AZIË EN LATIJNS-AMERIKALanden als Brazilië of Japan zijn in feite ook vol-ledige laboratoria met enorm veel mensen die al de-cennia lang stevioside gebruiken. In Japan staan helewarenhuisrekken vol met producten die deze natuur-lijke zoetstof bevatten. In Azië gebruiken ze stevio-side vaak al decennia als de belangrijkste zoetstof.

Dat betekent toch dat hele bevolkingsgroe-pen daar ook buiten de klassieke klinischeomstandigheden te volgen zijn?“Ja, in Japan bijvoorbeeld. In Japan ligt het aantalkankers lager. Een van de laagste aantallen in de we-reld en ze gebruiken stevioside al meer dan dertigjaar.”

Het is nog niet echt helemaal duidelijk waar-om dat aantal lager is, men verwacht hetwel…“Ja, ze eten ook over het algemeen gezonder. Mindervlees en meer vis en groenten.”


Stevioside is de voornaamste zoetstof uit de bladerenvan de plant Stevia. Het zuivere extract heeft een zoet-kracht tot 300 keer die van gewone suiker. De bladerenzijn 30 tot 45 keer zoeter. Daardoor is er maar een heelkleine hoeveelheid van de zoetstof nodig om iets te zoe-ten. Te veel is echt oneetbaar. Zo afschuwelijk zoet iszelfs niet meer lekker. Met weinig stevioside is veelmogelijk en de zoetstof is caloriearm en niet verslavend.


9

Een medestander van u is een gewezen baasvan Coca-Cola. Kan Coca-Cola niet perfectgemaakt worden met stevioside?“Ja, in Japan deden ze dat ook. Vroeger was er geenenkele synthetische zoetstof toegelaten en Coca-Colabracht er zijn Cola light op de markt met stevioside.Maar onder druk van Coca-Cola heeft Japan moetenzwichten en nu bevat Cola light in Japan ook aspar-taam. Waarom? Omdat aspartaam goedkoper is.”

WETENSCHAPPELIJKE LITERATUUR?Over die steviol is veel te doen geweest. Door onder-zoek van over de hele wereld is de vrees voor moge-lijke kankerverwekkende effecten van de kaart ge-veegd. “Ook door Jecfa (WHO)”, zegt Jan Geuns.

“Vooral de Japanners deden veel bijkomend onder-zoek. En ook wij konden aantonen dat de steviol die

in het menselijke lichaam wordt gevormd, niet als‘vrije’ steviol is te vinden in het bloed. Hoewel wezeer gevoelige technieken ontwikkelden.”Jan Geuns strijdt soms tegen hardnekkige fabels,onjuiste beweringen en regelrechte indianenverhalen.

Wetenschappelijke gegevens werden ver-draaid en pseudo-wetenschappelijkgemaakt?“Er werd juist aangetoond dat stevioside het aantalkankers vermindert als men zelfs kankerverwekkendeproducten én stevioside op de huid van muizensmeert. Dan treden er praktisch geen kankers op.Stevioside is dus anti-carcinogeen en vermijdt juisthuidkankers op muizen. Dat werd met testen duidelijkaangetoond.”

Jean-Pierre Duboiswetenschapsjournalist

“Eén keer per week zondigen mag best!”


Jan Geuns: “Ik ben helemaal geen voorstandervan industriële bakkerijen. Ik ben voor de kleinewarme bakker. Het is niet de bakker die onzegezondheid schaadt. Die bezoeken we elkezondag voor om het even wat: met slagroom enalles erop en eraan. Want één keer per weekmag je serieus zondigen. Al die industriëlevoedingsmiddelen zijn niet goed. De mensenzouden moeten omschakelen in hun hoofd endat niet meer kopen. Zelfs de kindervoeding zital vol suiker, vol nitriet, vol sulfiet en noem maarop. Daar zit het probleem. Stevioside zal dusook niet alle suiker vervangen en dat is ookniet de bedoeling.” Wetenschapper Geuns is inde eerste plaats tegen het verborgen suikerver-

bruik. Tegen het feit dat suiker heel vaak in grote hoeveelheden wordt toegevoegd aan industrieel bereidvoedsel. Aan verbruik van gewone suiker valt niet helemaal te ontsnappen. “Mijn vrouw en ik, wij voegenhoe dan ook nergens suiker aan toe. We hebben enkel suiker in huis voor als we bezoekers krijgen dieecht suiker willen.”


10

DE ZUIVERE FEITEN

De plant Stevia groeide oorspronkelijk alleen in de noordelijke regio van Zuid-Amerika. Ze werd vaak be-schreven als het ‘zoete kruid van Paraguay’. De geschiedenis van de teelt is dan ook vooral te situeren inParaguay en Brazilië. Stevia kan groeien op vrij schrale bodems. Planten in het wild, groeien 40 tot 80centimeter hoog en in een teeltcultuur tot een meter. De inheemse Guaranay-indianen kenden al eeu-wenlang de kwaliteiten en gebruikten de bladeren om zoete kruidenthee te maken. Toch werd de plantpas voor het eerst beschreven in 1899, door de Paraguayase plantkundige M.S. Bertoni. De plant SteviaRebaundiana Bertoni is botanisch familie van planten zoals de zonnebloem en onze cichorei.

Pas in 1931 werd het mogelijk de voornaamste zoet-stof uit de bladeren, stevioside, te kristalliseren.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog dachten de gealli-eerden er aan stevioside te extraheren en op commer-ciële schaal te gebruiken als vervanger van de schaarsgeworden tafelsuiker. Dat is mislukt, omdat ze toennog niet de geschikte technologie hadden en het En-gelse weer was ook niet geschikt voor die teelt.

EEN NOBELE MOLECULEProfessor Geuns kwam zelf al in de jaren zeventig incontact met de plant. “Iemand die in Paraguay eenstuk grond kocht en daarop Stevia begon te telen istoen bij mij in het lab op bezoek gekomen. Het wasde tijd dat heel veel mystiek hing rond Stevia. Erwerden onjuiste eigenschappen aan toegeschreven.Begin de jaren negentig heb ik op reis in Roemeniëvoor het eerst Stevia gezien.”

Op de Japanse en Koreaanse markt is stevioside mo-menteel de meest gebruikte zoetstof. De commercië-le productie gebeurt vooral in Paraguay, Uruguay,Midden-Amerika, de Verenigde Staten, Israël, Thai-land en China.

“Wetenschappers noemen stevioside een nobelemolecule”, zegt professor Geuns. Wereldwijd is hijbekend geraakt als een spilfiguur in het onderzoekvan Stevia en stevioside. Over het plantje Steviarebaudiana Bertoni en stevioside circuleren nog veelonwaarheden en onzin. “De fabeltjes die wordenverkondigd zijn onder andere dat het gebruik vanStevia of stevioside kankerverwekkend zou kunnenzijn of dat de vruchtbaarheid zou worden aangetast,vooral de mannelijke. Wat het grootste psychologischeffect blijkt te hebben”, zegt Jan Geuns. Als antwoordzette hij de zuivere feiten en kwaliteiten op zijnwebstek www.kuleuven.ac.be/bio/biofys .

In de eerste plaats is de geëxtraheerde zuivere zoet-stof stevioside ongelooflijk zoet. De zoetkracht vanstevioside is driehonderd maal die van gewone suiker.

De gedroogde bladeren zijn ongeveer tot veertig keerzoeter dan suiker.

Professor Geuns bevestigt wat ook met Google opinternet te vinden is: stevioside en Stevia wordengebruikt om heel veel producten te zoeten. BuitenEuropa welteverstaan.

Stevioside wordt er gebruikt als tafelsuiker, in fris-dranken, gebak, pickles, tabakswaren, snoep, confi-tuur, jam, yoghurt, kauwgom, sorbets… Door de be-slissing van de Europese Commissie in 2000 is hetgebruik in Europa echter nog helemaal verboden. Alwordt Stevia wel stiekem of openlijk aangeboden ophet internet.

Verder dit rijtje van Jan Geuns:• Stevia is een volledig natuurlijk product;• De zoetstof stevioside is volledig caloriearm;• De bladeren zijn bruikbaar in hun natuurlijke

toestand;• Door de enorme zoetkracht is er slechts een

kleine hoeveelheid nodig om iets te zoeten;• De plant is niet giftig;• De bladeren en het extract (de zuivere

stevioside) kunnen worden gekookt;• Er is geen nasmaak of bitterheid;• De zoetstof kan gekookt worden en blijft

stabiel tot 200 graden Celsius;• De zoetstof fermenteert of vergist niet;• De zoetstof verbetert de smaak van een

product;• De zoetstof werd klinisch getest en wordt in

Japan b.v. al meer dan 25 jaren gebruiktzonder negatieve effecten;

• De zoetstof is een ideale, niet verslavendezoetstof voor kinderen;

• De zoetstof is helemaal veilig en geschiktvoor diabetici en mensen met PKU (ofphenylketonurie, een aangeborenstofwisselingsstoornis).


11

WANNEER IN EUROPA?De Europeanen maakten in de zestiende eeuw alkennis met het plantje. Nu is het de vraag wanneer zijStevia, die vroeger ook als de zoetste plant ter wereldwerd geprezen, ook op ons continent mogen gebrui-ken. Europarlementslid Bart Staes (Groenen/EVA)heeft daarover onlangs een schriftelijke vraag gesteldaan de Europese Commissie. Hij wees op het feit datonderzoekers van over de hele wereld tot het besluitkwamen dat stevioside volledig veilig is voor mense-lijke consumptie.

Verder zou stevioside ook nuttig kunnen zijn voordieren.

“Omwille van mogelijke resistentieproblemen zijnantibiotica in de diervoeding verboden”, schreef Staesin zijn parlementaire vraag. “Voorlopige resultatengeven aan dat Steviastengels en blaadjes mogelijk alsvervanger kunnen dienen voor antibiotica in de dier-voeding (bevatten interessante polyfenolen). Dit zouenorme mogelijkheden openen in de diervoedings-problematiek. Dit zou een groot maatschappelijk be-lang kunnen hebben, maar er is in dit verband nogverder onderzoek vereist waar middelen voor vereistzijn.”

“Staat de Commissie met deze gegevens, erkend doorwetenschappers van over de hele wereld, nog steedsachter haar besluit om stevioside te verbieden op deEuropese markt en zo ja waarom?” vraagt Bart Staesnu. “Zal zij in voorkomend geval middelen vrijmakenvoor uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar hetgebruik van dit natuurlijk product dat veel ziekte kanvoorkomen?”

Het gebruik ervan kan het aantal mensen met diabetesen obesitas verminderen. “De jaarlijkse kost voordeze aandoeningen kan in de EU-25 (al de huidigelidstaten, jpd) geraamd worden op 227 miljard euro,de afname van sociale gevolgen van deze ziektes ofvan tandbederf niet eens in acht genomen”, onder-streept het europarlementslid nog. Wordt vervolgd?We houden u op de hoogte in een latere editie vanWegwijs in wetenschappen.

J.P.D.

‘Ik ben niet voorindustrieel bereidvoedsel’


“Eigenlijk moeten wij gewoon eens na-denken over waar we mee bezig zijn”,zegt Jan Geuns.

Door zijn onderzoek heeft hij ook een eigen kijk opde gezondheid van ons volk. Hij heeft niets tegensuiker als dusdanig, zegt hij, maar hij heeft wel ern-stige bezwaren tegen de aanwezigheid van grotehoeveelheden van die suiker in industrieel bereidvoedsel. Ons voedsel is tegenwoordig wel veilig,beaamt hij. Te veilig soms, en dan vooral voor defabrikanten. Industrieel bereid voedsel bevat vaakgrote hoeveelheden suiker, omdat bacteriën er danniet kunnen in groeien.

“We leven met een schijnveiligheid volgens mij,en dat is geen veiligheid meer. Voedselveiligheid iser vooral voor de producenten. De processen inhun fabrieken moeten veilig verlopen.”

“Ik bekijk voedselveiligheid echter vanuit een anderstandpunt. Vanuit de vraag wat er allemaal in de voe-ding zit. Alles wat er extra aan toegevoegd is, hoort ervoor mij niet in. Dat teveel aan suiker, aan vet, aanzout en aan smaakmakers: dat zijn vier dingen dievolgens mij niet in goed voedsel hoeven te zitten. Ikken geen enkele leider van een natuurvolk, bosjes-mannen en andere, die zou dulden dat minstens tienprocent van zijn bevolking ziek gemaakt wordt doorom het even welk product. Geen enkele. Maar in


12

België en in Europa accepteren we zondermeer datminstens – en ik benadruk: ‘minstens tien procent’ –van de bevolking ziek gemaakt wordt door toege-voegde producten. Ik heb het dan nog niet over hetfeit dat men niet kan ingrijpen als er ergens iemandvleesafval in onze saucissen zit te draaien, en watweet ik nog allemaal. Ik heb het maar over heel een-voudige dingen, over misbruiken wil ik nog zwijgen.Maar, ik ken geen enkel primitief volk waar ze zelfsmaar zouden aanvaarden dat zelfs één procent vanhun volk ziek wordt gemaakt. En in België en Europavinden ze dat de normaalste zaak, want het geld is be-langrijker dan de volksgezondheid.”

Is die suiker in industrieel bereid en klaar-gemaakt voedsel niet vervangbaar? “Dat is vervangbaar, maar in feite als het om voedinggaat zouden we al die voorgefabriceerde productengewoon niet moeten kopen. Dat is het gezondste.”

“We moeten de mensen – en daar zit de taak van dejournalisten – weer leren wat normaal is. Dat wetenze niet meer. Elk jaar leg ik mijn studenten uit dat eenbiefstuk moet verkleurd zijn als je er mee van de sla-ger komt. Want, als ze niet verkleurd is dan is er metdat vlees geknoeid. Eet dat dan niet op!”

“Ik zeg altijd dat onze appels zo slecht zijn datzelfs de maden ze niet willen”, lacht hij. Naast zijnonderzoek- en doceerwerk in de KU Leuven, heeft hijook een lesopdracht van vijf jaar in de universiteitvan Cluj-Napoca in Roemenië. Er zijn contacten enhij probeert ook samen te werken met onderzoekers inlanden van Oost-Europa, zoals Roemenië.

“Ik ben al heel dikwijls naar Roemenië geweest. Alsik daar ben, ga ik gewoon in een klein restaurantjeeten. Daar kan je nog kip eten die naar kip smaakt.

Varkensvlees proeft daar nog naar echt varkensvlees.Als je hier een biefstuk eet, smaakt het allemaal bijnahetzelfde want het is allemaal bijna water. Hier kan jevlees niet meer dichtschroeien. Gewoon tomaten enaardbeien, die smaken ginds nog. Je hebt er ik weetniet hoeveel soorten appelen. Men moet onze consu-menten eens duidelijk maken dat het zo en zo moetzijn en uitleggen waarom vlees verkleurt.”

Slechte eet- en leefgewoonten zijn ookongezond voor de ziekteverzekering“Dat probeer ik aan te tonen met berekeningen, en iksta daar niet alleen met die getallen. Die getallen ko-men ook van een Amerikaan”, zegt Jan Geuns.

“In België neemt men aan dat ongeveer de helft vande bevolking veel te dik is, en we hebben zeer veeldiabetici, vooral van type II.”

SYMPTOOMBEHANDELINGProfessor Geuns kwam in contact met een Ameri-kaan, die een van zijn medestanders werd. “JimEmmerson is een van de hoge bazen geweest vanCoca-Cola. Hij is nu op pensioen en nu is hij eentopfiguur in de wereldvereniging van diabetici vantype I. Welnu, deze Jim Emmerson heeft uitgerekenddat de symptoombehandeling van de gevolgen vantoegevoegde suiker alleen al in Amerika 300 miljarddollar per jaar kost.”

Is gewone tafelsuiker verslavend als eendrug?“Ook ja! Maar daar hoef ik geen uitspraken over tedoen, ik heb niets tegen suiker”, zegt Jan Geuns. Hetprobleem van suiker is in de eerste plaats dat hetoveral aan wordt toegevoegd. In grote hoeveelheden.

Maar u schrijft wel dat stevioside geen ver-slavende drug is? Dat staat dus wel vast? “Ja, dat is zo.”

Jan Geuns wil vooralbeklemtonen wat de gevolgen

zijn van de huidigevoedselconsumptie.

Overduidelijk gelooft hij datdat zijn plicht is als

wetenschapper en burger.

“In Duitsland schatten ze de kosten van het behan-delen van de ziektesymptomen te wijten aan diabetesop dertig miljard euro per jaar. In België – dat kan jedaarvan afleiden – gaat het om ongeveer vijf miljardeuro per jaar.

Ik ben niet gewoon met zulke grote getallen te reke-nen. Als de overheid dat geld zou kunnen besparenomdat er minder mensen ziek worden, zou er al veelmee mogelijk zijn. Een stuk van de witte woede meewegnemen, bijvoorbeeld.”


13

“Wat is ons probleem? Niet alleen in België maar inheel Europa? We worden afhankelijk gemaakt van degrootindustrie. Ons voedsel dat massaal geproduceerdwordt, heeft geen smaak meer. Om de smaak te corri-geren, gaat men heel veel suiker toevoegen, heel veelvet, heel veel zout, smaakversterkers zoals glutamaatenzovoorts. Ergens moeten wij gewoon eensnadenken over waar we mee bezig zijn.”

Mensen eten te veel en te onevenwichtig, daar is JanGeuns van overtuigd. Ze beseffen ook niet meer watze eten.

“Ik zag eens een reeks op de BBC over mensen dieweer moesten leven met schaarse middelen zoalstijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarna wasbijna iedereen gezond. Zonder overgewicht. Dàt isons probleem. Ik ben zelf bijna tien kilogramvermagerd, omdat ik moest van de dokter. Daarben ik in geslaagd zonder er iets voor te doen.Zonder dieet. Het enige dieet dat ik volg is mindervlees eten. En geen suiker, voor zover dat tevermijden is want suiker zit overal in. En geenvetten, geen vette kaas… en voor de rest gedaanalsof er niets is. Ik drink nog elke dag mijn glaasjewijn.”

J.P.D.

EEN SNUIFJE DAT 300KEER ZOETER IS DANSUIKER?Ten huize Geuns eten ze zelfgemaakte confituur. “Nuben ik met abrikozen bezig”, zegt Jan Geuns. Zijnvrouw maakt die confituur met een voorzichtigsnuifje fijngemalen, gedroogde blaadjes van deSteviaplant. “Ik eet elke dag van die confituur.”

Dan nog gaat het om een heel geringe dagelijkseconsumptie van stevioside; diep onder de voorlopigeADI-waarde die de expertgroep Jecfa van de WHO in2004 heeft bepaald. Dat is zonneklaar.

Zelfs als deze natuurlijke zoetstof in al onzevoedingsmiddelen aanwezig zou zijn, dannog zouden we een veilige drempel nietoverschrijden?“Nee, nee”, beaamt Jan Geuns. Voor het boekje vanhet eerste symposium over de veiligheid vanstevioside, berekende hij hoeveel we in het slechtstegeval zouden kunnen opnemen van de natuurlijkezoetstof. “Ik maak een ruwe schatting dat we nooitmeer dan 200 tot 250 mg zullen opnemen per dag, alswe alle suiker en alle andere zoetstoffen zoudenvervangen door stevioside. Dat zal nooit gebeuren.”

Er bestaat ook geen risico dat mensen mas-saal een eigen teelt beginnen om de zoetebladeren te oogsten. Het is niet zo eenvoudigom het Steviaplantje in onze streken te telen.Het is immers een plant van Zuid-Amerika,die zon en warmte nodig heeft. Voor een jaar-verbruik zoetstof in een gezin heb je ook veelplantjes nodig.“Ik heb ooit eens berekend dat je voor eenjaarvoorraad dan per persoon iets van een vijftigplantjes nodig hebt”, lacht Geuns. “Het is een plantdie onze winters niet verdraagt. Je moet ze eigenlijkin Zuid-Amerika kweken of je moet ze uitselecteren.En daar waren wij mee bezig, samen met eenlaboratorium in Engeland waar we dus resistenteSteviaplantjes kweekten. Toen Europa in 2000 dieverordening tegen Stevia en stevioside heeftgepubliceerd, heeft iemand in de universiteit vanBristol al ons selectiemateriaal vernietigd. Zonder datwe het wisten.”

Hoe zit het met de biotechnologen? De gene-tische kenmerken van Stevia RebaudianaBertoni kunnen toch interessant zijn om er-gens in te bouwen?

TE DIK IN EUROPA

In België is de helft van de bevolking te dik. Ookin Europa zijn overgewicht, obesitas en de bescha-vingskwalen zoals verhoogde bloeddruk, hart- envaakziekten en diabetes almaar grotere problemen.Die wegen op de volksgezondheid en op de hui-dige en toekomstige budgetten voor de gezond-heidszorg. De Europese Commissie maakte on-langs ook een alarmerend bericht bekend. Binnende vijfentwintig lidstaten van de Europese Unie zijnmogelijk meer dan tweehonderd miljoen burgers tedik: dat staat gelijk aan bijna één inwoner op detwee die kampt met overgewicht of obesitas.

De Europese Unie richtte half maart 2005 eenEU-platform tegen overgewicht op. De EuropeseUnie moet immers dringend iets doen en actieondernemen tegen zwaarlijvigheid. Alleen zo zijngrote gezondheidsproblemen te vermijden, zoalsmassale toename van het aantal diabetes- of hart-patiënten. Binnen dat EU-platform willen ze met deindustrie komen tot afspraken voor zelfregulering.De eurocommissaris voor Volksgezondheid wilvoorlopig nog geen maatregelen opleggen aan devoedingsindustrie en reclamesector. Als de zelf-regulering geen effect heeft, zal de eurocommis-saris ‘over enkele jaren alsnog verplichtingen op-leggen om suiker- en vetgehalten in voeding teverminderen.’


14

“Ja, maar dat mag nog niet, gentechnologie. Voorniets.” Maar dat belet niet dat biotechnologendaar toch gewoon interesse voor hebben?“Ja, maar daar zijn we zelf op aan het werken en hetis niet zo simpel om dat gen in kaart te krijgen.”

Dat bent u hier ook in Heverlee aan het ont-rafelen?“Ja, we zitten daar al lang op te werken, hoor. Het wilniet zo goed lukken.”

Dus u kent wel de chemische samenstellingvan stevioside en de overige zoetstoffen,maar het gen uit de plant halen is veel moei-lijker?“Dat gen eruit pikken en in andere planten transfe-reren, is moeilijk, ja. Maar kom, daarnaast is er nogheel wat ander werk dat kan gedaan worden.”

Zoals?“Ja, gewoon teelttechnische zaken. De teelt verbete-ren. Ook er voor zorgen dat de plant aangepast ge-raakt aan een gematigder klimaat. Dat is de gewoneveredeling.”

Die nog altijd belangrijk blijft voor heel veelplanten?“Ja, ja, en ook dat is perfect mogelijk. Wat ook eenmogelijkheid is voor onderzoek, dat is gewoon

planten uitselecteren die veel meer rebaudioside Amaken dan stevioside. Het Steviaplantje bevatongeveer tien verschillende zoetstoffen, tienproducten, en rebaudioside A is eigenlijk nog ietszoeter en heeft minder van die zoethoutachtigenasmaak dan stevioside.”

Die zoethoutachtige nasmaak blijft aanwezigin het product?“Hier praktisch niet” (wijst op zuiver poeder, jpd.).

Maar ook in het verdunde product?“Die zakjes van Stevita bevatten stevioside dieverdund is met lactose” (melksuiker, jpd).

Heeft dat product van Stevita nog altijd dielichte zoethoutachtige nasmaak?“Minder.”

En de pilletjes?“In thee bijvoorbeeld proef je dat niet. Maar als jerebaudioside A hebt, is dat verwaarloosbaar. Als jeniet teveel zoetstof neemt. Maar het probleem is datde mensen teveel nemen. Dan word je gestraft doorde extreme zoetheid van het product.”

J.P.D.

VERBODENIn 1997 kreeg professor Geuns steun van het IWT, het Instituut voor de aanmoediging van Innovatie doorWetenschap en Technologie in Vlaanderen (www.iwt.be ). Het was toen de bedoeling dat een teler deSteviaplantjes zou telen en verkopen. Een deeltje van de opbrengst zou bestemd zijn voor hetonderzoekslab voor Functionele Biologie in de KU Leuven.

‘ZE VERNIETIGDEN ALLE PLANTEN’Teler Patrick Naudts was toen erg enthousiast overhet mierzoete plantje. “Ik had hem toen trouwensgezegd het niet te riskeren volledig naar de teelt vanStevia over te schakelen. Hij had toen een hele kasvol grote planten. Die waren dan groot en plotselingkon hij ze niet verkopen, omdat de federale Eetwaren-inspectie dat verbood”, herinnert Jan Geuns zich.“Met 42 tuincentra hebben ze dan besloten om zetoch te verkopen. De Eetwareninspectie is daarnabij die 42 tuincentra binnengevallen en is er echt alleplantjes gaan vernietigen.” Nadat de teler een rechts-zaak begon tegen de Belgische staat, konden ze de

voorraad plantjes uiteindelijk toch verkopen. Op eentypisch Belgische manier, welteverstaan, want zehadden dan wel die rechtszaak gewonnen… Maar, alsze de rechterlijke uitspraak hadden laten betekenen ofmeedelen aan de tegenpartij, was de overheid zeker inberoep gegaan en was de verkoop toch onmogelijkgeweest. “Dat was zo een beetje een compromis-sitiuatie. Eigenlijk hadden ze het vonnis moeten latenbetekenen, maar dan had de overheid wellicht hetproces verdergezet.” De teler mocht zijn voorraad uit-verkopen, omdat hij anders failliet was gegaan. “Erwas een vonnis waarin stond dat het toegestaan wasde Steviaplantjes te verkopen en op zeer korte tijd


15

heeft hij bijna alle planten verkocht”, zegt professorGeuns. “Naar het schijnt zijn de Hollanders en deDuitsers daarna massaal op die teelt gesprongen.”Vreemd, want door de reactie van de Belgische Eet-wareninspectie ontstond juist ook het probleem datEuropa de teelt en verkoop van Stevia en steviosideverbood op het hele continent. Een verbod dat somsdode letter bleef en blijft, blijkbaar…

HARDE TAAL VAN VITA-REFORMTot vandaag bestaan er nog misverstanden over water toen in Lochristi is gebeurd. Op de webstek vaneen Nederlandse reformwinkel, Vita-reform, staatzelfs heel harde taal. De auteur beweert opwww.vita-reform.nl/commotie.htm dat de EuropeseCommissie in 2000 een aanvraag van Jan Geuns in1997 heeft afgewezen, ‘omdat er een gebrek is aanonafhankelijk ‘Europees’ wetenschappelijkonderzoek’. Die aanvraag zou slapende hondenwakker gemaakt hebben. Anders gezegd: Jan Geunsheeft de problemen en het verbod van Stevia enstevioside in Europa zelf veroorzaakt.

Dick van der Snoek van Vita-reform zegt het zo:“…wij vinden het nog steeds jammer dat de heerGeuns toestemming heeft gevraagd aan de EuropeseCommissie om het (Stevia en stevioside, jpd) als eennieuw voedingsproduct op de markt te mogenbrengen, terwijl het een oud product is wat al jaren teverkrijgen was.”

‘ONDERZOEK IS GEDOEMD TE MISLUKKEN’Nog scherper is de uitleg die de schrijver op zijnwebstek toevoegt, als ‘achtergrondinformatie’:

‘Uit informatief overleg met TNO – Delft blijkt dateen dergelijk onderzoek gedoemd is te mislukken.Zeer hoge kosten van onderzoek en steeds mogelijkenieuwe vragen maken bewijsvoering tot – geëiste 100% garantie – van veiligheid voor nu en in de toekomstvrijwel onmogelijk.’

ENKELE VRAGEN IN EEN E-MAILMet een e-mail vraag ik de eigenaar van die webstekom uitleg. Wie is de onderzoeker in TNO – Delft diezoiets schreef of zei? De daaropvolgende ochtendontving ik al een e-mail met een sterk antwoord.Want, wat blijkt? Dick van der Snoek zet wel eenreferentie of bron als de onderzoeksinstelling TNO –Delft op zijn webstek, maar geeft nu toe, dat hij ‘eenkleine twee jaar geleden telefonisch contact heeftgehad met TNO-Delft’ en ‘de naam van de persoon’niet kent. Verder schrijft hij nog: “Wij produceren enverkopen Stevia-extract (het ruwe extract) vanaf 1998met succes. Wij hebben op het etiket alleen staan“voor uitwendig gebruik”, hierdoor kunnen wij geen

reclame maken voor het product. Mensen moeten dusal geïnteresseerd zijn in de problematiek waar Stevia-extract een uitstekend alternatief voor is en dat zijnheel veel mensen, zo merken wij.”

De uitbater van deze reformwinkel geeft nog mee dathij er ‘geen grote industrie’ wil van maken. Verder iszijn antwoord te haastig geschreven om nogverstaanbaar te zijn… maar blijkbaar is hij erg boosop professor Geuns die volgens hem een aanvraagdeed om Stevia te mogen telen en verkopen als ‘novelfood’, een term voor nieuwe voedingsmiddelen dieingrediënten bevatten die voorheen niet voor mense-lijke consumptie gebruikt werden. Dick van derSnoek verwijt Geuns, dat hij ‘het belang van de men-sen voor wie het gebruik van Stevia-extract ‘van grotewaarde is voor hun gezondheid’… door ‘zijn aan-vraag, met welke intentie dan ook, ernstig heeft ge-schaad.’ “Als hij zich als wetenschapper had beperkttot onderzoek, zonder zakelijk belang, had hij veelmeer bijgedragen aan de bekendheid en informatie-verspreiding aangaande Stevia”, beweert Dick vander Snoek nog.

HET ANTWOORD VAN JAN GEUNS?Om te weten wat professor Geuns hierover te zeggenheeft, stuurde ik hem ook de e-mails naar en vanVita-reform. Dit is zijn volledig antwoord in een e-mail naar mij en Vita-reform:

“Geachte,Met deze zou ik graag een misverstanduit de wereld helpen. Ik heb nooit eeninitiatief genomen om Stevia als “NovelFood” te beschouwen, integendeel zelfs.Toen wij in 1997 besloten om watplantjes te verkopen, is devoedselinspectie komen binnenvallen enhebben ze mij verplicht een dossier teschrijven om toelating te bekomen voorStevia. Ik heb dan gezien dat er in deBelgische Hoge Gezondheidsraad corruptemensen zetelen die absoluut Steviawilden kelderen. Iemand van hetministerie van Volksgezondheid is er bijde EU voor gaan pleiten om Stevia alsNovel Food te aanzien. Dat is volledigbuiten mij om gebeurd. Voor meerinformatie over Stevia: zie onze websitewww.kuleuven.ac.be/bio/biofys .

Met vriendelijke groet,

J. Geuns.”


16

Op het ogenblik dat we dit artikel beëindigden, was dewebstek van Vita-reform echter nog ongewijzigd. Ooknu nog staat er te lezen dat de heisa met deCommissie het gevolg is van de aanvraag vanprofessor Geuns. Zie www.vita-reform.nl

WAT NU?Tot op heden blijft de teler uit Lochristi geboeid doorStevia en de natuurlijke zoetstof stevioside.Toen brouwde hij daar zelfs enkele lekkere biertjesmee en nu is hij weer bezig met het ontwikkelen vanbier voor de Amerikaanse markt. Hoe dat mogelijkwordt is nog niet duidelijk, denkt onderzoeker Geuns.Hij heeft nog geregeld contact met de plantenteler.Professor Geuns denkt dat hij zelf niet meer welkomis bij het IWT en van deze Vlaamse onderzoeks-instelling zeker geen geld meer zal krijgen voornieuwe projecten met Stevia. Destijds heeft het teelt-en verkoopverbod immers zijn onderzoeksproject metIWT om zeep geholpen.

Is de verkoop en de teelt van Stevia en de zoetstofstevioside in Europa volledig verdwenen na de be-slissing van de Commissie in 2000? Blijkbaar niet,

want alleen al Vita-reform verkoopt stevioside vooruitwendig gebruik. Heel doorzichtig voor wie weetdat stevioside best eetbaar is. Een rare toestand, vindik dat toch. “Maar in Europa is veel mogelijk”, lachtprofessor Geuns. Een voorbeeld? Jan Geuns: “Hetis zelf zover dat Europa ik weet niet meer hoeveelmiljoenen oude Belgische frank in een onderzoeks-project heeft gestopt om onderzoek te doen op degroei van Stevia en om een nieuwe oogstmachine teontwikkelen. Het ging om een onderzoeksproject vaneen Duitse universiteit in samenwerking met eenSpaanse. De plantage stond in Spanje. Dat is allemaalmet Europees geld gebeurd, terwijl Europa langs deandere kant zegt dat Stevia absoluut verboden is.Stevia werd er geteeld voor de chlorofyl, hetbladgroen. Zo stond het in de projectverslagen, die ikzelf heb gezien.”

(Interviewer lacht… groen). “Ja, maar dàt komt doorwetenschappelijke commissies!” Dat betekent tochdat die commissieleden zich lieten en latenmisleiden?“Dat kan toch niet. Iedere biochemicus of zo weettoch wat bladgroen is?”

Je kan toch ook gras laten groeien voor hetbladgroen? “Natuurlijk, en nog veel andereplanten.” En beter, denk ik. “Maar dàt (Steviatelen omwille van het bladgroen, jpd) staat letterlijkin de projectaanvraag.”

En daar trapt de Europese Commissiegewoon in? Moet u dan niet gewoon eensluwere vos worden?

J.P.D.

DOOR JEAN-PIERRE DUBOIS

“Als er mensen in de Hoge Gezondheidsraad zittendie andere belangen hebben dan de menselijkegezondheid, dan vind ik dat die er niet in thuis-horen”, zei Jan Geuns tijdens ons vraaggesprek. Eenkrasse uitspraak over zijn slechte ervaringen met een

bepaalde ‘meneer X’ die ‘in de HogeGezondheidsraad zat en in een groot bedrijf’. Eengeval van belangenvermenging dus? “Zeker, nietsmeer dan dat”, beaamt de Leuvense wetenschapper.Toen de Hoge Gezondheidsraad in 1997 dat dossiervoor de Europese Commissie heeft behandeld, bleefdeze ‘meneer X’ almaar vragen stellen. Volgens JanGeuns duidelijk om de zaak om zeep te helpen.Eerder had die ‘meneer X’ hem gezegd, dat deEuropese Commissie het dossier nooit goed zoukeuren, ‘omdat stevioside veel te veel op suikerlijkt.’Professor Geuns meldde zijn vermoedens over hetbelangenconflict van deze ‘meneer X’ nog met eenaangetekende brief aan Magda Aelvoet, detoenmalige federale minister van Volksgezondheid .Hij zegt nu dat hij echter nooit een antwoord kreeg endaardoor erg teleurgesteld was. Nu wil hij deze zaken

BELANGENCONFLICTIN DE HOGEGEZONDHEIDSRAADVAN BELGIË?


17

uit 1997 laten rusten. Hij weet zelfs niet meer denaam van ‘meneer X’ en weet ook niet of dezepersoon nu nog een lid is van de HogeGezondheidsraad van België. Toch is dit een tebelangrijk ervaring om zomaar te vergeten. Want dateerdere dossier leidde tot de negatieve beslissing vande Europese Commissie en houdt stevioside en Steviatot nu op de lijst van verboden producten in Europa.Feit is nu wel dat Jan Geuns in juni 2004 nog devraag kreeg om een nieuw dossier te bezorgen aan dehuidige federale minister van Volksgezondheid. Eenpoliticus die toen ook meegedeeld heeft dat hij deautomaten met suikerrijke frisdranken wil weren uitonze scholen. Ook al is hij daar nog niet in geslaagd.

De Hoge Gezondheidsraad is een adviesraad metdeskundigen die raad geven over gezondheidsvraag-stukken die komen van de regering of van provincie-en gemeentebesturen. Volgens uitleg op de webstek,kan de raad ook iets op eigen initiatief onderzoekenen raad geven aan de overheden. Het is verder ook debedoeling dat de Hoge Gezondheidsraad van Belgiësamenwerkt met de Europese Commissie door dos-siers te helpen voorbereiden. Een ‘meneer X’ metverborgen gehouden commerciële of andere belangenkon de besluitvorming dus zeker negatief beïnvloe-den. Jan Geuns heeft alleszins niet veel vertrouwen inwat er achter de schermen is gebeurd. Een duidelijksignaal voor de bevoegde politici? De opmerkingenvan de professor zijn geen loze beschuldigingen.Maar los van zijn uitspraken over de slechte ervarin-gen van 1997, vroeg ik in e-mails aan de Hoge Ge-zondheidsraad hoe ze omspringen met een belangen-conflict én hoe ze dat proberen te vermijden of tevoorkomen. Over het verhaal van Jan Geuns had ikwelbewust niets meegedeeld. Dat is niet de kern vanhet probleem. Hier mijn vragen en de antwoorden.Zoals ik ze ontving.

Mijn vraag aan de Hoge Gezondheidsraadvan België: ‘Weet u van elk lid of zijn of haarlidmaatschap geen belangenvermengingvormt, omdat het lid ook actief is in het be-drijfsleven, zoals bijvoorbeeld de farma-ceutische industrie of de voedingssector?’

Een vraag die los staat van de nare ervaringen vanprofessor Geuns. Maar die dan ook daardoor actueelis en blijft. Hoe voorkomt deze HGR immers een be-langenconflict? Daar gaat het om!

Het antwoord van professor Guy De Backer,cardioloog aan de Universiteit Gent en voor-zitter van de Hoge Gezondheidsraad van Bel-gië.

----- Original Message -----From: Guy De BackerTo: Science Press /Jean-PierreDuboisCc: [email protected]: Wednesday, March 02, 2005 9:04AMSubject: Re: Belangenvermenging vaneen lid van de Hoge Gezondheidsraad?

Geachte Heer,

De HGR tilt zeer zwaar aan zijnopdracht adviezen af te leveren dieenkel op wetenschappelijke basisstoelen en zijn ontwikkeld doorexperten die in volledigeonafhankelijheid aan het dossierhebben gewerkt.

In die zin wordt bij de aanstellingals lid of extern expert bij de HGRexpliciet gewezen en gevraagd naarmogelijke belangenvermenging in hetalgemeen; zo zijn de leden vrijwelallemaal verbonden aan eenuniversitaire instelling of eengelijkgestelde instelling.Van nog groter belang is evenwel datvoor elk dossier dat wordt geopendaan de leden van de werkgroep diehet zullen behandelen nogmaalsgevraagd wordt of voor diebehandeling geen belangenconflictkan bestaan; met moet het probleeminderdaad ook dossier per dossierzien.De definitie van belangenvermengingis echter al een punt van discussiezodat ik er van overtuigd ben dat opeen particulier voorval altijddiscussie kan bestaan; in de HGRtrachten we deze problemen tevoorkomen maar we doen niet aanheksenjacht. Ik aanzie het als eenpositief punt dat sinds mijnaantreden als voorzitter t.o.v. detientallen adviezen die werdenverstrekt vrijwel geen aantijgingeni.v.m. belangenvermenging zijnopgedoken.

Met vriendelijke groeten

Prof Dr G.De Backer


18

Maar toch nog eens mijn vraag herhalen?Weet de voorzitter wel zeker dat er geen ‘X’ inzijn raad zit? Kan hij dat wel zeker weten?Hoe? Toch vraag ik me af of een lid de HGRniet bewust kan misleiden door een verbor-gen agenda of door zijn of haar belangen-vermenging niet mee te delen of buiten beeldte houden (b.v. bestuurder in een bedrijf, in-vesteringen in een bedrijf, lobbywerk vooreen belangengroep of sector - formeel of in-formeel).

Naast de duidelijke of verborgen belangen-vermenging kan ook sprake zijn van een be-paalde voorkeur voor een of andere richting,sector of onderwerp, en ook dat kan toch we-gen op het behandelen van een bepaald dos-sier. Ik weet alleszins dat b.v. een eerdere mi-nister van Volksgezondheid nooit heeft gere-ageerd op een klacht of een vermoeden datmet een aangetekende brief werd meege-deeld. Vandaar vooral de vraag of de HGReen procedure heeft voor die gevallen.

Prompt weer een antwoord van voorzitterprof. dr Guy De Backer:

From: Guy De BackerTo: Science Press/Wegwijs inwetenschappenCc: [email protected]: Thursday, March 03, 2005 9:16AMSubject: Re: Belangenvermenging vaneen lid van de Hoge Gezondheidsraad?

Geachte Heer,

Als antwoord op Uw opmerkingen noghet volgende:

een lid of expert van de HGR kaninderdaad ter kwader trouw zijn enbelangen die hij heeft nietrapporteren; dan handelt zij/hij inovertreding met het huishoudelijkreglement van de HGR dat zij/hijheeft aanvaard bij aantreden;nogmaals, wij organiseren geenheksenjacht en hebben niet demogelijkheid om feiten tecontroleren; wij gaan af op de goedetrouw van de leden.

Een sterk punt van de HGR is datpersonen alleen worden aangetrokken

op basis van hun wetenschappelijkeexpertise; niemand"vertegenwoordigt" een instelling,een groep of wat ook; adviezenworden nooit door één persoonontwikkeld maar is het werk van eengroep; in een klein land als Belgiëweten Uw " peers" snel met wie ze temaken hebben.

Wij hebben formele formats ombelangenvermenging te signaleren envoor elk geopend dossier worden diegebruikt; er is steeds veel aandachtbesteed aan die materie maar delaatste jaren werd dit meergeformaliseerd.

Wij hebben geen formele procedureuitgewerkt om in geval vanbetwisting te gebruiken maar totheden heeft zich die vraag nietgesteld.

Met beste groetenprof Dr G.De Backer

Daarna ontving ik ook nog een gelijkluidendebevestiging van André Pauwels, adviseur-generaal en coördinator ad interim van deHoge Gezondheidsraad van België.

From: Pauwels AndréTo: '[email protected]'Cc: Guy DE BACKER (E-mail);Waghemans Filip ; Devleeschouwer GuySent: Thursday, March 03, 2005 9:41AMSubject: RE: Belangenvermenging vaneen lid van de Hoge Gezondheidsraad?

Geachte Heer,

Ik heb ondertussen ook kopie ontvan-gen van de antwoorden van Prof. Dr.Guy De Backer, Voorzitter van deHGR, en ik sluit mij volledig aanbij zijn zienswijze. Ik kan er nogaan toevoegen dat, in het kader vaneen reorganisatie van de Raad dievorig jaar is opgestart, opnieuwaandacht aan het punt van belangen-vermenging zal worden besteed, hoe-


19

wel, zoals gezegd, zich daarmee tothiertoe nog geen problemen hebbengesteld.

Hoogachtend,André PauwelsAdviseur-generaalCoördinator a.i.Hoge Gezondheidsraad

HET KAN VERKERENEen Vlaams spreekwoord is soms heel waar.Het kan verkeren. Of om het met James Bond tezeggen: ‘Zeg nooit nooit.’ Nadat professorGeuns en professor Buyse de verslagen van huneerste symposium in 2004 publiceerden enverspreidden, kregen ze onverhoopt goedereacties. De suiker- en frisdrankenindustrie namin maart 2005 contact op met Jan Geuns. Verderis ook de schriftelijke vraag van europarlements-lid Bart Staes aan de Europese Commissie…een voltreffer die nog een staartje zal krijgen.

Eerder heeft Jan Geuns ook al contact gehadmet medewerkers van de huidige federaleminister van Volksgezondheid. Een dossier datJan Geuns heeft samengesteld, heeft er volgenshem zeker toe bijgedragen dat de deskundigenin de Wereldgezondheidsorganisatie al zopositief staan tegenover de zoetstof en al eengoede voorlopige ADI-waarde voor consumptiebepaalden.

Tot slot werd de Europese Unie inderdaad eindapril 2005 veroordeeld en mag ze geen subsi-dies meer geven aan de suikerproducenten inEuropa. Of dat voordelig wordt voor dit dossier isechter nog niet zeker. In de Wegwijs 05 kreeg uweer een onderzoeksverhaal met klemtoon opcommunicatie en voorlichting. Dat is de kernbe-doeling van Wegwijs in wetenschappen.

Jean-Pierre Duboiswetenschapsjournalist

COLOFONN

Wegwijs in wetenschappenMaandblad over onderzoek als mensenwerk

Steunabonnement: 12,50 eurovoor een jaar. Girorekening 890-0144383-78van vzw Science Press.

Uitgave: Science Press vzw, Verpleegstersstraat 190,9000 Gent, België.

Overname niet toegestaan.Copyright: Science Press vzw en de auteurs.

Wettelijk depot: D/2005/8829/5ISSN 0774-0026

Verantwoordelijke uitgever namens Science Pressvzw: Jean-Pierre Dubois, wetenschapsjournalist.

Algemene webstek: www.sciencepress.be

Info en correspondentie:[email protected]

UITGELEZENDIABETESOver diagnose, behandeling enveelvoorkomende complicaties

Auteur: Dr Jan Willem ElteUitgeverij: Davidsfonds/Leuven, 2003

€ 12,95, 100 blz.ISBN 90 5826 241 3

Wilt u een inzicht krijgen in diabetes of suikerziekte?Weten wat het verschil is tussen diabetes type 1 of type2? Mee kunnen praten met de kennis over ontstaan enpreventie, die de laatste jaren is toegenomen? Of over debehandeling en begeleiding van de diabeet die sterk zijnveranderd? De plaats die de diabeet daarbij inneemt endie drastisch is gewijzigd?

“Vroeger schreef de dokter naar aanleiding vaneenvoudig onderzoek (glucosemeting in bloed en urine)de patiënt een streng dieet en zo nodig een aanvullendebehandeling met tabletten of insuline voor. Nu kan dediabeet – na uitgebreide instructie – zelf veel doen in debehandeling en zo wellicht ook in het beloop van de


20

ziekte. De diabeet heeft een eigen plaats, een eigenverantwoordelijkheid en daardoor ook aannemelijk meervrijheid, zowel wat betreft voeding, als (soms) watbetreft de aanvullende behandeling. Ook de partner ofandere familieleden kunnen worden ingeschakeld,waardoor de ziekte minder bedreigend wordt dan hijvroeger leek.” Woorden van dokter Jan Willem Elte inzijn boek “Diabetes”, een deeltje in de reeks metgezondheidsinfo van Davidsfonds/Leuven.

In België krijgt één op tien inwoners in de loop van zijnleven met diabetes te maken. Er leven naar schatting nutussen de 350.000 en 400.000 mensen met diabetes,waarvan 70.000 tot 80.000 met diabetes type 1. Enormeaantallen, maar nog eens zoveel mensen weten niet eensdat ze diabetes hebben. Bij veel mensen zijn de klachtenzo gering of afwezig, zodat bij hen de diagnose niet ofnog niet is gesteld. Dat is verontrustend en daarom is“Diabetes” ook een goed boekje om je preventief in tewerken in dit onderwerp. Deze chronische ziekte neemtmet de leeftijd toe. Door de vergrijzing zullen er in dekomende jaren nog veel mensen met diabetes bij komen.

De auteur schat dat er per jaar wellicht meer dan 60.000mensen met diabetes type 2 bij komen. Niet elke patiëntheeft insuline nodig. Naar schatting gebruiken in België65.000 patiënten insuline, worden 100.000 patiëntenbehandeld met orale bloedglucoseverlagende middelenen hebben 70.000 patiënten alleen een aangepastevoeding nodig. Dit boekje geeft een knap inzicht in debelangrijkste kenmerken van suikerziekte. Wist ubijvoorbeeld dat een uniek systeem in ons lichaam regelthoeveel glucose in ons bloed beschikbaar is? Dan zal umeteen het voornaamste weten door de korte, overzich-telijke hoofdstukjes van dit boek. Elk fragment is eendeeltje van een volledig inleidend verhaal over het hoeen het waarom van deze ziekte. Bij iemand met diabetesfunctioneert het regelsysteem niet goed en is er daardooreen verhoogd glucosegehalte in het bloed. “Dit wordtgrofweg veroorzaakt door onvoldoende insuline of dooronvoldoende werkzaamheid van de beschikbare insu-line”, schrijft de auteur. Heel verhelderend is de uitlegover onderwerpen als de verscheidene soorten diabetes,de oorzaken en verschijnselen, het stellen van de diag-nose, de behandeling, acute ontregelingen, langetermijn-complicaties, onderzoek en medische begeleiding, detoekomstige ontwikkelingen, zelfcontrole en zelfregu-latie. Tot slot krijgt u een overzicht van de in Belgiëverkrijgbare gangbare tabletten en insulines, naast eenkort overzicht van insulinepompen met hun belangrijkstekenmerken. Verder een woordje uitleg over de patiën-tenverenigingen, de gebruikte termen, aanbevolen li-teratuur en een handig register.

De illustraties zijn nuttig en verhelderend, omdat zebijvoorbeeld tonen hoe diabetes type 2 in het lichaamontstaat of een overzicht geven van de veranderingen die

zich bij diabetes voordoen. Heel eenvoudig enaanvullend.

“De ziekteverschijnselen van diabetes type 2 ontstaanerg geleidelijk. Het kan zo geleidelijk aan gebeuren, dathet niet eens opvalt. Of de klachten zijn zo gering dat erniet eens aan diabetes wordt gedacht. De diabetes kandan al maanden- of zelfs jarenlang aanwezig zijn, totdatde klachten zo duidelijk zijn geworden, dat er aan demogelijkheid van diabetes wordt gedacht. Niet zeldenwordt de diagnose bij de type 2 diabeet pas bij toevalgesteld, bijvoorbeeld bij een keuring of check-up. Somskomt de ziekte aan het licht door klachten die het gevolgzijn van één van de chronische complicaties”, aldus deauteur. Bij diabeten met type 2 zijn vooral de grotebloedvaten beschadigd. Dat leidt tot problemen met hethart, de hersenen en de voeten. Diabeten van type 1 oftype 2 hebben ook meer dan anderen last van slagader-verkalking en hoge bloeddruk.

Nog meer aanbevolen titels in deze reeks:Hoge bloeddruk van Rob Timmerman, Obesitas enovergewicht van dr Pierre Zelissen en Cholesterol van drJohn Kastelein en dr ir Joep Defesche.

Meer recensies in mei en juni 2005 opwww.sciencepress.be (rubriek aanbevolen non-fictie).

J.P.D.

Maandblad over onderzoek als mensenwerk | uitgave van vzw...

Documents

Transcript of Maandblad over onderzoek als mensenwerk | uitgave van vzw...