1

Lược giâi kinh Duy Ma Cật

Tác giâ: HT. Thích Trí Quâng

Lời tựa

Kinh Duy Ma là bộ kinh quan trọng trong hû Đäi thừa

Phêt giáo và đðc biût tư tưởng của kinh đã làm n÷n tâng

cho giáo nghÿa Thi÷n tông. Ở Viût Nam, đa số tu Thi÷n,

nön kinh này đã ânh hưởng vào đời sống các Thi÷n sư và

thù hiûn qua các bài thơ ngộ đäo.

2

Tuy nhiên, từ xưa đøn nay, người Viût Nam chþ phiên

dịch kinh Duy Ma từ chữ Hán ra chữ Viût. Chưa có tác

phèm nào nghiên cứu giâng giâi v÷ tư tưởng của kinh.

Nëm 1982, trường Cao cçp Phêt học Viût Nam mời tôi

giâng däy bộ kinh này. Đù đáp ứng gçp rút yêu cæu tu

học thiøt yøu của Tëng Ni sinh, chúng tôi đã biön soän bộ

Lược giâi kinh Duy Ma. Phæn triùn khai ý nghÿa bộ kinh này

được cën cứ trên những tài liûu mà chúng tôi đã nghiön

cứu khi tu học ở Nhêt Bân của các giáo sư Nhêt là ông

Tamaki, Nomura, Kyobashi, v.v„

Khi xuçt bân læn thứ nhçt giới thiûu một số ý trong kinh,

chúng tôi nghÿ nó thých hợp với thời đäi và hoàn cânh của

Phêt giáo Viût Nam. Chúng tôi đã nhên được nhi÷u ý kiøn

đóng góp của Tëng Ni Phêt tử. Læn này, nhìm đáp ứng

nhu cæu tu học mỗi ngày tốt đõp hơn, chúng tôi cho tái

bân tác phèm này với ít nhi÷u sửa đổi.

Tuy nhiên, chúng tôi hy vọng rìng trong tương lai nøu

đủ duyên lành, sô hoàn thành một bộ tư tưởng Duy Ma đù

giới thiûu đæy đủ hơn các tác phèm và tác giâ liên quan

đøn kinh Duy Ma của Trung Quốc, Tri÷u Tiên, Nhêt Bân.

Mðc dù tác phèm tái bân đã được sửa đổi, thiøt nghÿ

khó tránh khỏi những sơ suçt. Kính mong các bêc cao

minh từ bi hoan hỷ chþ giáo thöm đù læn tái bân tới, tác

phèm được hoàn mỹ hơn. Chúng tôi chån thành biøt ơn

quý vị.

3

Trong viûc thành tựu công đức cúng dường Pháp

bâo này, chúng tôi xin thành kính ghi nhớ công ơn giáo

dưỡng của các bêc cao đức : cố Hòa Thượng Thiûn Hoa,

cố Hòa Thượng Trí Thủ, Hòa Thượng Trí Tịnh, giáo sư

Sakamoto, giáo sư Yamamoto, giáo sư Nakamura v.v„

cùng quý tác giâ mà chúng tôi đã tham khâo sách của

quý Ngài.

Mùa An cư PL.2535 – 1991

Hòa thượng THÍCH TRÍ QUẢNG

4

Tổng luận

NHẬN XÉT TỔNG QUÁT VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CÛA TƯ

TƯỞNG PHẬT GIÁO ĐẠI THỪA

Sau khi thành đäo, từ Bồ đ÷ đäo tràng đøn Sa La song

thọ trâi qua hơn 300 hội, Phêt dùng tuû giác quan sát thêt

tướng các pháp và thực träng xã hội, Ngài đưa ra n÷n

giáo lý trong sáng, toàn bích.

Tuy giáo pháp của Phêt có tám vän bốn ngàn pháp

môn, nhưng chýnh yøu vén là tinh thæn “Phêt pháp täi thø

gian, bçt ly thø gian giác”. Phêt däy chúng ta phát triùn

nøp sống đäo đức thanh cao và phát huy trí tuû thçy

đúng như thêt đù hành động phù hợp với chuyùn biøn

của quy luêt khách quan. Chýnh Đức Phêt đã tüm thçy

chân lý ngay trên thø gian và thù hiûn chân lý trong cuộc

sống dưới mọi tình huống.

Trön bước đường hoìng hóa độ sanh, tùy theo sinh

hoät từng nước, Ngài däy chúng Tëng nhên thức đúng

đín v÷ thực träng xã hội và đưa ra pháp tu tương ưng, đù

hoán chuyùn tâm chúng hội an trú thanh tịnh ngay trong

lòng cuộc đời. Và xa hơn, họ nương theo Phêt pháp, câi

täo nøp sống xã hội trở thành thiûn mỹ hơn.

Với nhân cách siêu viût, trí tuû tuyût luân, viûc làm

thánh thiûn lợi läc cho đời, cùng với hàng đû tử mô phäm

Thánh chúng, Phêt đã đáp ứng yêu cæu cæn thiøt của xã

hội lúc bçy giờ. Ngài đã là hät nhân thu hút mọi tæng lớp

5

người quy ngưỡng. Một đäo Phêt hiûn hữu sống động,

cæn thiøt tçt yøu như vêy đã nhõ nhàng đèy lùi tư tưởng

läc hêu của Bà La Môn giáo.

Phêt täi thø, mọi người sống hänh phúc bên Ngài, thì

vçn đ÷ tìm hiùu v÷ Phêt tçt nhiên không cæn đðt ra. Tuy

nhiên, khi Ngài Niøt bàn, không có người có đäo đức và tri

thức như Ngài đù dìu dít chúng hội. Từ đó, người ta bít

đæu suy nghÿ, tüm hiùu v÷ Phêt.

Mọi người đ÷u có chung suy nghÿ rìng cæn góp nhðt

lời Phêt däy, truy÷n trao cho nhau đù tu hành. Trong læn

kiøt têp này, dÿ nhiön không thù trùng tuyön đæy đủ lời

Phêt däy, cũng như không được mọi người tán thành

hoàn toàn.

Thêt vêy, những chứng nhân quan trọng đã từng trực

tiøp nghe Phêt thuyøt pháp như Xá Lợi Phçt hay Mục Ki÷n

Liên không còn hiûn diûn. Các Ngài đã nhêp Niøt bàn.

Ngoài ra, lịch sử cũng ghi rõ đäi đû tử thuyøt pháp bêc

nhçt Phú Lâu Na và 500 Tỳ kheo không đồng ý với những

gü được kiøt têp. Họ đã rời bỏ cuộc họp đøn hang động

khác đù trùng tuyên läi.

Theo tôi, những gì các vị La hán hiùu và góp nhðt

được trong kỳ kiøt têp đæu chþ là một phæn tư tưởng của

Phêt. Chýnh Đức Phêt thường nhíc đi nhíc läi rìng pháp

của Ngài nói cho chúng ta chþ là lá trong tay khô chøt,

không phâi chån lý. Ý này được xác định trong kinh Vën

Thù rìng suốt 49 nëm thuyøt pháp, Phêt chưa nói một lời.

6

Và kinh Pháp Hoa diún tâ các pháp víng lðng không thù

dùng lời đù diún tâ.

Như vêy, đi÷u Phêt nói ra mà Ngài còn khîng định là

phương tiûn. Huống chi cái chúng ta ním bít phương

tiûn chþ là “Phương tiûn nìm trong phương tiûn”, ít hîn

còn cách xa chân lý Phêt hơn nữa.

Dưới nhãn quan Phêt giáo Đäi thừa, ý ti÷m tàng bên

trong chúng ta cæn vên dụng mang lợi ích thiøt thực cho

đời sống vý như lá trong rừng. Nó hoàn toàn khác với

những gü đóng khuôn trong lời Phêt nói, không còn sức

sống, giống như ním lá trong tay.

Đøn đåy, cæn đ÷ cêp thêm v÷ vçn đ÷ liön quan đøn

sự hưng vong của Phêt giáo Ấn Độ đù hiùu rõ thêm viûc

làm tác häi của người theo chủ nghÿa giáo đi÷u. Các nhà

sử học đ÷u thíc míc rìng Phêt giáo sinh hoät mänh mô

khi Phêt täi thø và đøn thời kỳ Phêt giáo phát triùn, sinh

động của đäo Phêt cũng còn mänh. Nhưng đột nhiên,

Phêt giáo bị suy đồi cho đøn mçt tích ở Ấn Độ. Täi sao läi

xây ra tình träng tû häi như vêy; trong lúc ở những nước

khác, Phêt giáo cũng gðp chống phá mänh mô mà vén

duy trì tồn täi được ?

Theo tôi, Thượng tọa bộ thời çy cứ khư khư giữ nguyên

những gì họ cho là đúng theo Phêt däy. Họ không chịu

nhìn vào thực träng xã hội đù đáp ứng yêu cæu thời đó,

đã trở thành đối kháng với Bà La Môn giáo. Giáo đoàn

sống đóng khuôn trong giáo đi÷u, nên giới trí thức trong xã

7

hội từ từ rời bỏ Phêt giáo. Dưới mít Bà La Môn hay xã hội,

tu sÿ Phêt giáo trở thành những người ën häi và dæn dæn bị

rơi vào quön lãng.

Trái với chủ trương thoái hóa bị tàn lụn dæn của

Thượng tọa bộ, giáo nghÿa Đäi thừa với tinh thæn phóng

khoáng, dung hóa và thu nhiøp những gì Phêt däy Bà La

Môn, cư sÿ, hay nói chung cho xã hội phát triùn.

Vì vêy, giáo nghÿa Đäi thừa chîng những không đối

kháng với Bà La Môn giáo, mà còn gæn gũi lợi ích, nên

được họ tiøp thu đù phát triùn thành tån hưng Bà La Môn

gọi là Ấn Độ giáo.

Tóm läi, tinh thæn cục bộ, tiêu cực của Phêt giáo Tiùu

thừa đã bị Bà La Môn giáo xóa bỏ. Ấn Độ giáo ra đời køt

hợp vën minh Vû Đà với tinh ba của giáo nghÿa Đäi thừa.

Tinh thæn Phêt giáo Đäi thừa ti÷m èn trong Ấn Độ giáo

ngày nay được thù hiûn qua lời phát biùu của cố Thủ

tướng Nerhu. Ông tự coi münh theo đäo Phêt, mðc dù

thực sự ông là týn đồ của Ấn Độ giáo. Hoðc đọc các tác

phèm của triøt gia danh tiøng Ấn Độ như Tagore, cũng

thçy man mác giáo nghÿa Đäi thừa hàm chứa bên trong.

Trở läi vçn đ÷ thời kỳ kiøt têp læn đæu của Ngài Ca

Diøp, chúng ta nhên thçy thời đó chưa soän thành kinh

điùn, chþ truy÷n thừa bìng cách truy÷n khèu.

Sau đó, vü trünh độ hiùu biøt của mỗi người khác nhau,

tuy cùng một lời däy của Phêt läi nây sanh những nhên

8

thức khác biût. Đó là nguyön nhån phát sinh A Tỳ Đàm hay

luên täng, täo thành giáo lý tam täng.

Kinh täng và luêt täng ghi läi cuộc sống của Phêt và

lời däy của Ngài. Luên täng giâi thích lời Phêt. Sự giâi thích

này thay đổi khác nhau tùy theo xuçt xứ, hoàn cânh quốc

độ và trünh độ nhên thức của từng luên sư. Từ đó, dén đøn

hiùu biøt và nhên thức v÷ lời däy của Phêt không đồng

nhçt, mở đæu cho thời kỳ A Tỳ Đät Ma phát triùn. Nhi÷u bộ

phái Phêt giáo được hünh thành, nhưng chung quy có hai

bộ phái chýnh là Thượng tọa bộ và Đäi chúng bộ.

Thượng tọa bộ gồm những người lớn tuổi, bâo thủ, ít

thích câi cách sửa đổi, thường quen sống theo lối mòn cũ,

câm thçy bình ổn hơn. Họ chủ trương y kinh, y luêt Phêt

däy, không được thêm bớt.

Trái läi, Đäi chúng bộ gồm lớp người tró có tư tưởng

tiøn bộ, chủ trương kø thừa tư tưởng của Phêt, nhưng lçy ý

của đäi chúng làm chính và tùy theo yêu cæu của đäi

chúng mà vên dụng, phát triùn giáo lý phục vụ đäi chúng.

Từ cën bân dựa trên ý thức v÷ xã hội, v÷ đäi chúng

làm chuèn, khác với chủ trương giáo đi÷u của Thượng tọa

bộ, kinh điùn của Đäi chúng bộ phát triùn những điùm mới

lä hơn kinh của Thượng tọa bộ biên soän.

Tư tưởng của hai bộ phái này bít đæu lan rộng mänh

mô thành hai con đường. Con đường Nam truy÷n Phêt

giáo đi xuống phía Nam Ấn Độ và qua Xri Lanca biên soän

9

thành täng kinh Pali. Con đường Bíc truy÷n Phêt giáo từ

Trung Ấn Độ đi ngược lên phía Bíc, truy÷n sang

Apganixtan, Trung Đông, Trung Á đøn Trung Quốc, Tri÷u

Tiên và Viût Nam.

Tư tưởng của Thượng tọa bộ truy÷n xuống phía Nam

được tiøp nhên đæy đủ nguyên võn, vü nơi đây n÷n vën

hóa còn thçp hay chưa có vën hóa.

Ngược läi, tư tưởng Phêt giáo của Đäi chúng bộ từ

Trung Ấn lên Bíc Ấn gðp ngay tư tưởng triøt học có sïn

thuộc vën hóa Hy Läp, Ai Cêp, La Mã.

Thêt vêy, sau Phêt nhêp diût 400 nëm, Alexandre

chinh phục Ấn Độ và mang đøn tư tưởng Hy Läp, một n÷n

triøt học lớn của nhân loäi thời çy. Chýnh trong môi trường

của vën minh Ấn køt hợp với vën minh Hy Läp, sân sinh ra

tư tưởng Phêt giáo Đäi thừa, täo nên một cái nhìn mới v÷

Phêt giáo dưới däng triøt học.

Đäi thừa Phêt giáo hay Phêt giáo phát triùn chú trọng

đøn viûc vên dụng tinh thæn của kinh, diún tâ theo chân ý

của Phêt bìng lối vën thời đäi. Sách giáo lý diún tâ theo

vën xưa không còn thých hợp, được thay bìng kinh điùn

Đäi thừa đương đæu với tư tưởng ngoäi đäo.

Đó là chân tinh thæn Phêt giáo phát triùn, truy÷n bá

đøn nơi nào cũng tiøp thu những nòt sáng đõp của vën

hóa địa phương đù phát triùn tinh ba của địa phương çy.

Sức sống của Phêt giáo phát triùn giống như dòng nước

10

ngọt trôi chây đøn mọi nơi, nuôi sống, tưới mát đçt đai

cây cỏ xanh tươi mà không tàn phá, cuốn trôi đi những kỳ

hoa dị thâo.

Với sự hài hòa tốt đõp, Phêt giáo Đäi thừa hay Phêt

giáo phát triùn læn læn khác biût Phêt giáo gốc, đðt giá trị

truy÷n thừa Phêt giáo trên tinh thæn hơn là kø thừa hình

thức. Phát triùn nội dung và xóa bỏ hình thức chính là

nguyên nhân phát xuçt bộ kinh Duy Ma cũng như kinh

Hoa Nghiêm, Pháp Hoa.

Theo sự nghiên cứu lịch sử, những bộ kinh này thực sự

được hình thành vào thø kỷ thứ nhçt trước công nguyên.

Vì vêy, các học giâ thø giới không cho rìng kinh này do

Phêt nói ra và Ngài A Nan kiøt têp đù läi cho chúng ta.

Ngày nay, các học giâ đ÷u đồng ý rìng kinh điùn Đäi

thừa được biên soän sớm nhçt trước công nguyên 100

nëm. Có người dựa vào đåy đù chþ trých kinh Đäi thừa

không phâi của Phêt.

Tuy nhiên, có thù køt luên rìng tam täng kinh điùn

của Phêt dù thuộc hû Nam truy÷n hay Bíc truy÷n đ÷u

không phâi ghi nhên một cách chính xác trực tiøp từ lời

nói của Phêt. Ý kinh thuộc v÷ phæn thuyøt giâng của Phêt,

nhưng vën kinh do người đời sau ghi läi. Mỗi khi thuyøt

pháp, Phêt ứng cën cơ, trünh độ, hoàn cânh địa phương

mà nói pháp khác nhau. Trong chúng hội, người nghe

pháp trünh độ không đồng, nên sức tiøp thu và ghi nhên

phâi khác nhau, là đi÷u tçt yøu.

11

Kinh thuộc hû Nam truy÷n với lối vën mộc mäc, bình

dân diún tâ sự kiûn thực tø hơn. Kinh điùn của Phêt giáo

phát triùn thü vën lý hàm chứa ý nghÿa såu síc và châi

chuốt, rçt linh hoät như kinh Hoa Nghiöm có đøn 45 ngàn

bài kû.

Ngoài ra, xây dựng trên tinh thæn phát triùn nội dung,

Phêt giáo Đäi thừa thường chia giáo lý Phêt thành hai

phæn : phương tiûn môn và chân thêt môn. Giáo lý thuộc

chân thêt môn không thù dùng ngôn ngữ diún tâ. Phêt

cũng thường nhíc trong kinh Pháp Hoa rìng các pháp

tướng thường tự víng lðng, chþ có thù dùng tâm mà trực

nhên. Chính vì sự khó khën trong viûc chþ däy cũng như

trực nhên chân thêt pháp, Phêt khởi lòng đäi bi, täm dùng

giáo lý phương tiûn. Phêt thường vý pháp phương tiûn đó

như ním lá trong tay, đã rời khỏi sự sống. Sự hiùu biøt và

diûu dụng của Ngài như lá trong rừng luôn xanh tươi theo

bốn mùa.

Tinh thæn Đäi thừa nhìm triùn khai sức sống của lá

trong rừng. Hay nói cách khác, nhìn sự vêt hiûn hữu, sinh

hoät đúng như thời đäi và phân tích, vên dụng giáo lý cho

phù hợp với xã hội đang sống. Còn giáo pháp Phêt thuyøt

ra chþ là phương tiûn hướng dén chúng ta tiøp cên chân

lý.

Phát huy tinh thæn này, Phêt giáo Đäi thừa cố gíng

tìm hiùu ý nghÿa såu xa hàm chứa bên trong lời nói của

Phêt, cố diún tâ chân ý của Phêt. Quan niûm bâo thủ thì

12

chþ ghi nhên lời Phêt và luôn luôn trân trọng giữ nguyên,

không thay đổi.

Người thù hiûn tinh thæn tìm hiùu nghÿa lý thåm såu

của kinh điùn Đäi thừa một cách chân thành là Træn

Huy÷n Trang. Ngài là pháp sư đời Đường, mà vua Đường

Thái Tông quý møn, nhên làm em. Ngài tha thiøt với viûc

tìm hiùu chân ý của giáo pháp Đäi thừa, đã vượt mọi khó

khën, hiùm nguy gian khổ sang Ấn Độ cæu pháp.

Trước Ngài, kinh Duy Ma đã có 5 bân và bân gæn

nhçt của Ngài Cưu Ma La Thêp dịch, cách Ngài 100 nëm.

Ngài Huy÷n Trang câm nghÿ kinh Duy Ma còn hàm chứa

nhi÷u nghÿa såu xa bön trong mà Cưu Ma La Thêp chưa

dịch được. Vü Cưu Ma La Thêp là người Quy Tư, không hiùu

rõ vën Trung Quốc, phâi nhờ Tëng Duû, Tëng Triûu sửa kinh,

thü ý không còn đúng nữa.

Đi÷u này thôi thúc Ngài Huy÷n Trang ra đi tüm áo

nghÿa kinh, trâi qua 17 nëm ở Ấn Độ. Trở v÷, Ngài dịch läi

bân kinh Duy Ma có tính cách học thuêt. Bân của Ngài

Cưu Ma La Thêp dịch mang tính chçt týn ngưỡng.

Học giáo lý Đäi thừa không ním được chân ý của

kinh, chúng ta dú thø tục hóa hay không tưởng hóa đäo

Phêt, trở thành xiùn đ÷. Chính Phêt cũng xác định rìng

Ngài hiûn hữu trên cuộc đời đù dìu dít chúng sanh từ bờ

mö đøn bøn giác. Và kinh không phâi là cứu cánh, chþ là

phương tiûn nhìm chuyùn đổi ta từ con người phàm phu

vô minh thành bêc sáng suốt.

13

Tçt câ kinh Đäi thừa nói chung đ÷u thù hiûn tính chçt

này rõ rût và kinh Duy Ma cũng không nìm ngoài mục

tiêu çy.

II. VỊ TRÍ CÛA KINH DUY MA TRONG HỆ TƯ TƯỞNG

PHẬT GIÁO ĐẠI THỪA

Kinh Duy Ma là bộ kinh Đäi thừa có sớm nhçt, phát

sinh từ ngã rô của bộ phái Phêt giáo và 10 đi÷u phi pháp

ở thành Tỳ Da Ly.

(Nguyön vü đức Thích Tôn diût độ sau khoâng 100 nëm,

các vị Tỳ kheo xuçt thân từ dòng họ Tỳ Xá Ly, đ÷ xướng ra

10 hành vi chủ trương là thých hợp với giới luêt của Tỳ kheo.

10 hành vi đó như sau : 1- Diêm tịnh : Cën cứ vào giới luêt,

các Tỳ kheo không được đù đồ ën cách đöm. Nghÿa là

các thứ đồ ën thông thường, không được đù đøn ngày

hôm sau rồi läi ën. Nhưng nøu đồ ën đó đem ướp với muối,

thì vén có thù được dùng ngày hôm sau. 2- Chþ tịnh : V÷

bữa ën của Tỳ kheo phâi ở lúc chính ngọ. Nøu đúng lúc

đang đi giữa đường, thì bữa ën có thù được dùng ở quá

giờ ngọ một chút, nghÿa là mðt trời đã xø bóng chừng độ

2 chủ, mỗi chủ 1 thước 5 tçc ta. 3- Tụ läc gian tịnh : Tỳ kheo

sau khi ën rồi, nøu ở trước giờ ngọ, tới chốn tụ läc khác, xin

được thức ën, vén có thù được thụ dụng. 4- Trụ xứ tịnh :

Một tháng hai kỳ các Tỳ kheo phâi tụ têp ở một trụ xứ nào

đó đù làm lú Bố tát. Nøu trụ xứ quá hõp, có thù được phân

chia làm hai nơi đù làm lú Bố tát. 5- Tùy ý tịnh : Quyøt nghị

của đoàn thù xuçt gia, cæn phâi toàn viên tên têp đù giâi

14

quyøt. Nøu trường hợp không thù xuçt tịch được, sau khi

giáo đoàn quyøt nghị, sô có thù đem những quyøt nghị

đó thông cáo sau. 6- Cửu trụ tịnh : Có thù noi theo vào

ti÷n lû, nghÿa là noi theo thù lû của người trước đã làm. 7-

Sinh hòa hợp tịnh : Sau giờ ngọ, các Tỳ kheo không được

ën phi thời. Nhưng có thù được dùng nước hòa lén với sữa,

không cæn phâi đù sữa líng xuống. 8- Bçt ých lũ ni sư đàn

tịnh : Tọa cụ của Tỳ kheo kých thước b÷ dài, b÷ rộng phâi

theo đúng như quy định trong giới luêt. Nøu là tọa cụ

không có vi÷n xung quanh, có thù được dùng quá khuôn

khổ đã định. 9- Thủy tịnh : Tỳ kheo không được uống rượu,

nhưng vü trường hợp bûnh hoän, dùng đù làm thuốc, có

thù pha lén với nước đù uống. 10- Kim ti÷n tịnh : Tỳ kheo

vốn dÿ không được cæm ti÷n. Nøu bçt đíc dÿ, có thù được

cæm ti÷n bäc và xúc tích ti÷n bäc.

Mười đi÷u trên thực ra vi phäm giới luêt. Đứng v÷

phương diûn nghiêm khíc của giới luêt mà giâi thích là

phi pháp. Nhưng đứng v÷ mðt khoan đäi mà giâi thích, thì

thích hợp với giới luêt.

Các Tỳ kheo ở phương Đông, đứng v÷ phe tự do mà

giâi thích, nên dung hứa 10 đi÷u kù trön. Trong lúc đó, ở

phương Tåy có một học giâ tinh thông giới luêt là trưởng

lão Da Xá du hành tới thành Phû Xá Ly, gðp ngày Bố tát.

Ngài nhên thçy các Tỳ kheo thuộc dòng Tỳ Xá Ly khuyøn

hóa týn đồ cúng dường ti÷n bäc. Ngài rçt kinh ngäc.

15

Vü can ngën viûc đó, Ngài đối trước týn đồ mà tuyên

cáo : “Viûc Tỳ kheo cæm ti÷n và nhên ti÷n là một cçm giới

nghiêm trọng trong giới luêt”, đù cânh cáo các Tỳ kheo.

Các Tỳ kheo cho rìng trưởng lão Da Xá làm phương

ngäi sự cúng dường của týn đồ và lëng mä đäi chúng. Họ

bít Ngài phâi xin lỗi trước đäi chúng và týn đồ. Nhưng

Ngài không nghe theo, trốn vào thành, đối trước dân

chúng công nhiên phát biùu 10 hành vi phi pháp như trön.

Đäi chúng thçy vêy li÷n têp Tëng tác pháp sçn xuçt (đuổi

ra khỏi chúng, theo luêt Phêt, nøu một Tỳ kheo nào đem

lỗi xçu của đäi chúng công bố trước týn đồ sô bị xuçt

chúng).

Trưởng lão Da Xá trở läi phương Tåy, câm thçy giới

luêt của Phêt bị suy tàn. Ngài quyøt đi vên động các bêc

trưởng lão đù giâi quyøt 10 đi÷u phi pháp. Các trưởng lão

køt luên 10 đi÷u kù trên là phi pháp.

Ngược läi, các Tỳ kheo thuộc Đông bộ không phục

tùng nghị quyøt này. Họ cùng nhau hội họp täi nơi khác

và cũng đù kiøt têp kinh điùn, gọi là Đäi kiøt têp hay Đäi

chúng kiøt têp) (Trých Lược sử Phêt giáo Ấn Độ tr. 89 của

HT. Thích Thanh Kiùm).

Có thù nói kinh Duy Ma là cái nôi của Đäi thừa Phêt

giáo, kiøn giâi giáo lý theo chân tinh thæn Đäi thừa “Mang

đäo vào đời làm sáng đõp cho đời, mà không bị đời làm ô

nhiúm”.

16

Thêt vêy, kinh Duy Ma phát xuçt từ cách nhìn khách

quan v÷ xã hội. Bìng trí Bát Nhã của hû Đäi thừa rọi vào

lòng xã hội sau Phêt nhêp diût 100 nëm, tư tưởng Duy Ma

đã ra đời täi thành Tỳ Da Ly và manh nha phát triùn trong

giới trí thức. Đứng trên lêp trường Bát Nhã quán chiøu sự

vêt đúng như thêt, Đäi chúng bộ nhên thçy thành Tỳ Da Ly

là trung tåm giao lưu v÷ tư tưởng, vën hóa, thương mäi.

Nơi đó có 500 trưởng giâ thuộc thành phæn giàu có, trí

thức. Họ là những người ưu tú nồng cốt của xã hội, không

thù chçp nhên tôn giáo mang tính chçt läc hêu; cũng

như ngày nay hünh thức khçt thực không tồn täi được ở

các nước vën minh.

Sự quan sát chính xác của Phêt giáo Đäi thừa v÷ hiûn

thực xã hội ở thành Tỳ Da Ly ngày nay được chứng minh

rõ rût. Theo khâo chứng cën cứ vào Đäi Đường Tây Vực

thuêt ký của Ngài Huy÷n Trang, các nhà khâo cổ tìm thçy

n÷n nhà của Duy Ma và trưởng giâ Bâo Tích cùng các

dçu vøt lưu läi của một thành phố trù phú.

Sinh hoät trong môi trường của n÷n vën hóa giao lưu,

những nhà Phêt giáo Đäi thừa nhên chån được thực träng

của Phêt giáo đang đổ dốc trong một xã hội phát triùn

với tư tưởng vën minh của Hy Läp truy÷n xuống, cộng

thêm lý luên síc bén có sïn låu đời của giáo lý Vû Đà.

Vêy mà các vị trưởng lão thuộc Thượng tọa bộ läi còn

quá câu nû hình thức, tự sống khép mình trong vỏ giới luêt

cứng nhíc. Sinh hoät tôn giáo đối với họ chþ đóng khuôn

vào công viûc lêp đi lêp läi một cách đơn thuæn, máy

17

móc, là đi khçt thực và truy÷n bá những giáo đi÷u không

còn thích hợp với xã hội vën minh.

Đối trước những tû träng đó, những nhà tâm huyøt

Đäi thừa thao thức cho sự sống còn của Phêt giáo. Trước

trào lưu tiøn hóa xã hội, họ đã vên dụng tôn chþ của Phêt

cho phù hợp với thời đäi. Vën minh loài người tiøn đøn

đåu, tri thức của Phêt giáo mở rộng và chþ đäo cho sinh

hoät thø gian đøn đó. Nøu tri thức của giới Phêt giáo thçp

hơn xã hội, thì sô bị nhên chüm. Tư tưởng Duy Ma được

hình thành theo tinh thæn này.

Vì vêy, có thù nói kinh Duy Ma khởi đæu cho sự duy

tân Phêt giáo. Bộ kinh này tổng hợp toàn bộ nhên thức

của câ Tiùu thừa lén Đäi thừa. Tuy nhiên, chþ lọc lçy những

sâu kín hay phæn cốt tủy của kinh và loäi bỏ phæn không

cæn thiøt.

Theo lối kiøn giâi mới v÷ giáo lý Đäi thừa, kinh Duy Ma

được xøp vào thời kỳ chþnh lý giáo lý của Phêt. Từ giáo lý

khô chøt, sống đóng khuôn, không ých lợi gì cho xã hội,

kinh Duy Ma rút ra những điùm tinh ba đem trang nghiöm

cho thån tåm chúng ta đù thëng hoa cuộc sống. Và rộng

hơn nữa, rọi giáo lý giác ngộ vào lòng xã hội đù kiøn täo

xã hội vën minh, hänh phúc, tức xây dựng một Tịnh độ

ngay trên nhân gian.

Công viûc chþnh lý được thù hiûn qua nội dung kinh

bìng sự kiûn 10 đäi đû tử của Phêt tiêu biùu cho 10 vị

Thanh vën xuçt gia đ÷u không dám đøn thëm bûnh cư sÿ

18

Duy Ma. Họ không dám đøn, vì quá nù sợ nhên thức rộng

lớn của Duy Ma đã đánh ngã kiøn giâi thçp kém của họ.

Kinh Duy Ma mượn hình ânh 10 đäi đû tử bị một cư sÿ

vçn nän đù diún tâ thao thức của Đäi chúng bộ, hay nói

chung tâm träng của hàng Tëng lữ sau khi Phêt Niøt bàn.

Họ bước chån vào đời chäm trán với thực tø phũ phàng.

Làm thø nào truy÷n đäo, giữ vững tư cách làm thæy của

thiên hä, khi họ phâi đối đæu với người trí thức thø gian

vượt hîn giới xuçt gia v÷ mọi lãnh vực.

Kinh Duy Ma vô ra câu chuyûn 10 đäi đû tử của Phêt

đã trâ lời một cách lúng túng những câu hỏi của cư sÿ Duy

Ma hay phâi chịu thua, cúi đæu im lðng. Ý này gợi chúng

ta hình dung cuộc sống của tu sÿ đóng khuôn trong lớp vỏ

tôn giáo, mà không sử dụng được kho tàng giáo lý của

Phêt quá diûu dụng, trong khi xã hội mỗi ngày một tiøn

triùn nhanh chóng, không ngừng. Nøu cứ tiøp tục lối sống

läc hêu, quay lưng läi với xã hội, đi ngược läi đà phát triùn

của vën minh nhån loäi, chîng bao lâu Phêt giáo sô bị tự

đào thâi ra khỏi cuộc đời.

Trước mối ưu tư đó, giai tæng trí thức chủ trương phâi

tổ chức läi Phêt giáo có một hướng đi rõ rût, cao thượng

và lợi ích thiøt thực trên nhân gian. Và kinh Duy Ma xây

dựng trên tinh thæn này đã hünh thành hai méu người lý

tưởng của đäo Phêt : một méu người tiêu biùu cho giới tu

sÿ là Vën Thù Sư Lợi Bồ tát và một người gương méu đäi

diûn cho giới cư sÿ täi gia tu hành đúng pháp, thù hiûn

19

được trí tuû sáng suốt, đời sống đäo đức, làm sáng đõp

cho đäo và đời. Câ hai méu người xuçt gia và täi gia như

vêy đ÷u có giá trị ngang nhau. Tuy hai síc thái nhưng là

một, đưa đøn kiøn giâi cao nhçt của giáo lý Đäi thừa là

pháp môn bçt nhị. Theo pháp bçt nhị, những gì còn chia

chó, còn phân biût được, thì còn nìm trong vòng đối đãi

của pháp sanh diût thø gian.

Viûc vçn đáp với cư sÿ Duy Ma, tçt câ đäi đû tử của

Phêt đ÷u thçt bäi, ngoäi trừ Vën Thù Sư Lợi Bồ tát.

Vën Thù tiöu biùu cho giới xuçt gia có tri thức tuyût vời,

đã đối đáp trôi chây mọi thíc míc của cư sÿ. Hünh ânh

này gợi nhíc hàng tu sÿ chúng ta muốn giáp mðt với đời,

giáo hóa chúng sanh, ngoài đời sống phäm hänh cao

quý, còn phâi trang bị sự hiùu biøt chính xác. Với kiøn thức

thø gian và siêu thø gian, chúng ta chþ đäo mọi viûc thành

công. Thực hiûn được đi÷u này, tự động xóa bỏ được chþ

trých tu sÿ là lớp người ën bám.

Hình ânh kiùu méu thứ hai hộ trì chánh pháp thù hiûn

qua cư sÿ Duy Ma. Ngài sử dụng trí tuû sáng suốt, tùy hoàn

cânh, tùy người mà hiûn thån tương ưng đù mang đøn an

vui lợi läc.

Viûc làm của Duy Ma gợi nhíc hàng cư sÿ rìng tuy

lën lóc trön mọi nóo đường đời, nhưng tåm phâi luôn

hướng v÷ Vô thượng chánh đîng giác, giống như như

hoa sen vén tỏa hương thơm ngát trong vũng bùn nhơ.

Cư sÿ mang tinh thæn Duy Ma lçy trí tuû và tâm từ bi làm

20

hành trang xây dựng cho chýnh münh và người cùng thëng

hoa, täo dựng một xã hội an läc giâi thoát.

Tóm läi, hai hình ânh Vën Thù và Duy Ma là hai méu

người mô phäm lý tưởng duy trì và bâo vû chánh pháp

còn mãi trên thø gian. Nối gót theo các Ngài trön bước

đường tu, đi theo lộ trình của kinh Duy Ma, chúng ta

không an trú Niøt bàn, cũng không trước sanh tử, phâi giâi

thoát ngay trên cuộc đời này. Nghÿa là với trí Bát Nhã

quán sát, chúng ta không theo đuổi con đường hoàn

toàn thø tục nhiúm ô, nhưng cũng không đi trön Thánh

đäo xa lánh cuộc đời.

Chúng ta bước theo Trung đäo, tức con đường xây

dựng thø giới giác ngộ, tình thương và hänh phúc ngay

trong lòng thø gian. Thành tựu được như vêy, chúng ta

xứng đáng là người kø thừa của Phêt hiûn hữu trên cuộc

đời chþ nhìm mang ánh sáng trí tuû và phước läc đøn cho

mọi người.

21

III. PHIÊN DỊCH VÀ CHÚ SỚ KINH DUY MA

Kinh Duy Ma nguyên tên là Vimalakirti Nirdesa được

lưu truy÷n từ Ấn Độ sang Tây Vực, Trung Quốc, Tây Täng,

Mông Cổ, Tri÷u Tiên, Nhêt Bân và Viût Nam. Đðc biût v÷

mðt tư tưởng giáo lý đã biùu hiûu đðc síc v÷ vën học cho

đøn nghû thuêt, cũng như xã hội cho đøn lịch sử giáo hội,

mà ngày nay hãy còn được chú ý.

Tư tưởng Duy Ma là cën bân cho tư tưởng Trung đäo

của Long Thọ và cũng là cën bân cho giáo nghÿa của

các tông phái như Tịnh độ tông, Mêt tông, Địa Luên tông,

Thiên Thai tông, Thi÷n tông, Pháp Tướng tông. Tuy nhiên,

đøn nay thông thường người ta vén xem kinh này là của

Thi÷n tông. Và thực tø thì v÷ mðt síc bén của giáo lý, kinh

này đã phát huy được týnh đäi biùu v÷ Thi÷n tông của

Phêt giáo Đäi thừa. Do đó, kinh Duy Ma quan hû chðt chô

với Thi÷n tông qua suốt các quá trình truy÷n bá.

Đi÷u đó thçy rõ nhçt ở Trung Quốc, Tri÷u Tiön. Sau đåy

lược qua các điùm chủ yøu :

- Tư tưởng Trung đäo : Đåy là ý nghÿa bao quát toàn

bộ kinh, thực hành tư tưởng này là “Hänh Bồ tát” như

được hiùn thị trong “Tên, vô tên giâi thoát”, “Bçt tên hữu vi,

bçt tên vô vi”. Toàn thù kinh toát ra tính chçt của hänh Bồ

tát, đðc biût được nói rõ trong nửa phèm Vën Thù Sư Lợi

Bồ tát thëm bûnh và phèm 11 Bồ tát đäo.

22

- Tinh thæn giới luêt : Các vçn đ÷ “tọa cụ” tác pháp

trong khi ën, vçn đ÷ nam nữ cën đù phát xuçt từ bân vị Tỳ

kheo, Tỳ kheo Ni của Tiùu thừa giới tiøn triùn đøn Đäi thừa

giới hoðc Bồ tát học xứ. Vì kinh Duy Ma xuçt hiûn trong bối

cânh sau Phêt nhêp diût 100 nëm. Đó là lúc mà giáo đoàn

khởi xướng tư tưởng câi cách, nên kinh Duy Ma mang tinh

thæn phóng khoáng đù triùn khai vçn đ÷ giới luêt theo

nghÿa của Niøt bàn và Phêt tánh luên.

Kinh Duy Ma được phiên dịch ra Hán vën trước sau 6

læn, hiûn còn 3 bân dịch sau :

1.- Chi Khiöm đời Ngô dịch “Phêt thuyøt Duy Ma Cêt

kinh” 2 quyùn.

2.- Cưu Ma La Thêp đời Dao Tæn dịch “Duy Ma Cêt Sở

Thuyøt kinh” 3 quyùn.

3.- Huy÷n Trang đời Đường dịch “Thuyøt Vô Cçu Xưng

kinh” 6 quyùn.

Trong đó bân dịch của La Thêp được phổ biøn và

truy÷n bá sâu rộng hơn câ. V÷ vçn đ÷ nghiên cứu kinh

Duy Ma hiûn nay, vì nguyên bân tiøng Phän không tìm

thçy, nên ngoài bân dịch tiøng Tây Täng, chủ yøu đ÷u lçy

Hán dịch làm cơ sở.

V÷ chú sớ, có thù nói “Chú Duy Ma” của Tëng Triûu

cho đøn nay vén được coi là tác phèm tiêu chuèn v÷ giâi

thích kinh Duy Ma.

23

Ngoài ra, có “Duy Ma kinh sớ” gồm quâng sớ và lược

sớ của Thiön Thai, “Duy Ma kinh Nghÿa Ký” của Tịnh Ảnh,

“Tịnh Danh Huy÷n luên” của Gia Tường, “Thuyøt Vô Cçu

Xưng kinh sớ” của Từ Ân và “Duy Ma kinh nghÿa sớ” của

Thánh Đức thái tử là những tác phèm đäi biùu. Trong số

các tác phèm chú sớ kù trên chþ có Từ Ân sử dụng bân

tân dịch, còn ngoài ra đ÷u dựa vào bân cựu dịch của La

Thêp.

Gæn đåy, kinh Duy Ma đã 4 læn được dịch sang tiøng

Âu Mỹ. Læn thứ nhçt nëm 1897 và 1898, Đäi Nguyên Gia

Cát đã dịch ra Anh vën, đëng tâi liên tục trong The Hansei

Zasshi.

Læn thứ hai do Hòa thượng Tuy÷n Phương Hoàn dịch

ra Anh vën, đëng tâi liên tục trong Eastern Buddhist hoàn

toàn dịch xong 14 phèm.

Læn thứ ba, giáo sư Jacob Fischer của Trường phổ

thông Trung học Niigala, nëm Chiöu Hòa thứ 19 với sự

cộng tác của Hoàng Đi÷n Vũ Tam đã dịch ra tiøng Đức.

Læn thứ tư, nëm Chiöu Hòa thứ 37, giáo sư Etienne La-

motte dùng bân dịch tiøng Tây Täng và tham chiøu bân

Hán dịch của Huy÷n Trang đã dịch ra tiøng Pháp. Tên các

dịch bân kù trön như sau :

- Bân dịch của Đäi Nguyên : The Vimalakirti Nirdesa

Sutra (The discourse of the Wonderous Law of

Emancipation).

24

- Bân dịch của Tuy÷n Phương : The Vimalakirti Sutra,

Vimalakirti’s Discourse on Emancipation.

- Bân tiøng Pháp : L’Enseignement du Vimalakirti

(Vimalakirtinirdésa).

Riêng bân sau cùng của Lamotte có sử dụng đối

chiøu Tây Täng và bân Hán của Huy÷n Trang đã dịch và

chú giâi (Traduite et Annotée).

HẨM 1

PHẬT QUỐC

I. LƯỢC VĂN KINH

Tôi nghe như væy một thuở nọ Đức Phêt ở thành Tỳ Da

Ly, nơi vườn Yöm La cùng 8.000 Tỳ kheo, 32.000 Bồ tát như

Quán Thø Âm, Đíc Đäi Thø, Vën Thù Sư Lợi, Di Lðc, Đîng

Quán, Quang Nghiöm, Bâo Tých, Thường Tinh Tçn, Bçt Hưu

Tức, v.v„ Thi Khý Đäi Phäm và 10.000 Phäm Thiön, Đø Thých

và 10.000 chư Thiön tùy tùng cùng bát bộ chúng : Long

thæn, Dä xoa, Càn thát bà, A tu la, Ca låu la, Khèn na la,

Ma hæu la dà, đ÷u đøn pháp hội.

Phêt đang nói pháp cho đäi chúng, con của trưởng

giâ Bâo Tých và 500 thiøu niön đøn đânh lú, dång lọng báu

cúng Phêt. Do oai lực của Phêt khiøn 500 lọng báu çy họp

thành một cåy lọng trùm khíp cõi tam thiön đäi thiön thø

giới. Tçt câ núi, biùn, sông, suối, mðt trời, mðt trëng, tinh tú,

cung điûn của các vị thæn và chư Phêt đang nói pháp

trong mười phương đ÷u xuçt hiûn trong lọng çy.

Đäi chúng thçy thæn lực của Phêt đ÷u khen ngợi và

Bâo Tých cũng đọc kû tán thán : “Bäch Thø Tôn, 500 thiøu

niön cùng đi với con đ÷u phát tåm Vô thượng chánh

25

đîng giác, nguyûn muốn nghe cõi Phêt thanh tịnh. Cúi

mong Thø Tôn däy hänh Bồ tát đù chúng con được Tịnh

độ của Phêt”.

Phêt däy rìng tçt câ chúng sanh là cõi Phêt của Bồ

tát, vý như muốn xåy dựng nhà phâi xåy từ mðt đçt, không

thù xåy giữa hư không. Trực tåm, thåm tåm, bồ đ÷ tåm là

Tịnh độ Bồ Tát, sáu pháp ba la mêt, bốn vô lượng tåm, bốn

pháp nhiøp, 37 trợ đäo phèm, mười đi÷u lành v.v„ đ÷u là

Tịnh độ của Bồ tát. Bồ tát muốn được cõi Phêt thanh tịnh

nön làm cho tåm thanh tịnh, tùy theo tåm thanh tịnh mà

cõi Phêt được thanh tịnh.

Xá Lợi Phçt nghÿ rìng tåm của Phêt thanh tịnh, täi sao

cõi Ta bà của Ngài toàn là hæm hố, gai chông nhơ nhớp

thø này.

Phêt biøt tåm niûm çy, li÷n bâo : “Mðt trời, mðt trëng

há không sáng chëng. Täi sao người mù läi không thçy?

Cũng thø, chúng sanh do tội chướng, nön không thçy thø

giới Như Lai thanh tịnh trang nghiöm”.

Loa Kø Phäm Thiön trâ lời Xá Lợi Phçt rìng ông thçy

nước của Phêt Thých Ca thanh tịnh như cung trời Tự Täi. Khi

çy, Phêt çn ngón chån xuống đçt, tức thü cõi tam thiön đäi

thiön thø giới li÷n hiûn ra trëm ngàn trån bâo trang nghiöm

rực rỡ.

Khi Phêt hiûn ra cõi nước trang nghiöm thanh tịnh,

Bâo Tých và 500 thiøu niön đ÷u chứng vô sanh pháp nhén,

tám vän bốn ngàn người phát tåm Vô thượng chánh

đîng giác.

Và khi Phêt thåu nhiøp thæn lực, cõi nước trở thành

như xưa. Chư Thiön được pháp nhãn thanh tịnh, 8.000 Tỳ

kheo không còn chçp pháp, tåm được giâi thoát.

26

II. GIẢI THÍCH

Kinh Đäi thừa thường phån ra mười loäi hünh thø giới

gồm sáu thø giới phàm (địa ngục, ngä quỷ, súc sanh, A tu

la, người, trời) và bốn thø giới của Thánh (Thanh vën,

Duyön giác, Bồ tát và Phêt). Tuy có mười loäi hünh thø giới

khác nhau, nhưng chúng ta thường qua läi mười thø giới

này ngay trong cuộc sống hiûn täi; không phâi đợi đøn

chøt mới thay đổi thø giới. Một sát na tåm trước ta hoan

hỷ là đang ở cõi trời, sát na tåm sau ta đau khổ cùng cực

là đang rơi vào địa ngục. Trong từng niûm tåm, chúng ta

luôn thay đổi cânh giới münh sống như vêy.

Phêt däy tåm con người tùy theo tác động của

duyön bön ngoài täo thành mười loäi hünh thø giới, hay

mười tåm của mười thø giới. Mười tåm này køt hợp với

mười cânh bön ngoài sanh ra 100 pháp và 100 pháp được

quan sát qua một vòng thêt tướng các pháp gọi là 10

Như Thị, chúng ta có 1000 NHƯ. 1000 NHƯ tương quan với

ba đời quá khứ, hiûn täi, vị lai biøn thành 1000 x 3 = 3000

pháp.

Ngài Thiön Thai phát hiûn pháp nhçt niûm tam thiön,

nghÿa là trong một sát na tåm, chúng ta có 3000 loäi hünh

khác nhau.

Theo Ngài, vü tåm chúng ta quá giao động nön không

nhên được đi÷u này. Nøu hành giâ trụ định hay được Phêt

çn tåm sô thçy đủ 3000 mô hünh khác nhau trong một

niûm tåm.

Chýnh vü tåm có khâ nëng sanh khởi các loäi hünh thø

giới, Phêt đưa ra pháp tu kiøn täo Tịnh độ. Đúng như pháp

tu hành, thü loäi hünh đó hiûn ra, tương tự như theo họa đồ,

viûc xåy dựng phâi thành công.

27

Pháp tu đæu tiön Phêt däy là phương pháp diût khổ

đù có Niøt bàn. Khi làm theo đúng mô hünh Phêt đ÷ ra,

hành giâ đương nhiön đät quâ vị La hán, täo dựng được

loäi hünh thứ nhçt trong thø giới Thánh là Niøt bàn của

Thanh vën.

Trong mười loäi thø giới phàm Thánh, thçp nhçt là

cânh giới địa ngục và cao nhçt là thø giới Phêt, một mô

hünh thø giới lý tưởng mà chúng ta tu hành đ÷u cố gíng

đät đøn.

Trong thø giới Phêt, Ngài cũng vô ra cho chúng ta

bốn loäi thø giới thanh tịnh hay bốn Tịnh độ khác nhau

qua bốn bộ kinh Di Đà, Duy Ma, Hoa Nghiöm và Pháp

Hoa.

Từng chðng đường tu hành, tư cách và khâ nëng của

người nghe pháp thëng tiøn đổi mới, cũng như tùy thời tùy

chỗ mà Phêt thuyøt pháp khác nhau. Từ đó, hünh thành

nön Tịnh độ hay cânh giới an lành không giống nhau.

Tu chứng thåm nhêp được bốn Tịnh độ nói trön,

chúng ta sô bước vào Tịnh độ sau cùng do chýnh ta täo

dựng.

Vü vêy, có thù hiùu rìng tuy cùng một Tịnh độ, nhưng

Phêt nương theo trünh độ tu chứng khác nhau của chúng

hội diún tâ cânh giới Tịnh độ dưới những däng thức sai

khác.

Khởi đæu, chúng ta có méu Tịnh độ là thø giới Tåy

Phương Cực Läc của Phêt A Di Đà. Trön bước đường vân

du hóa độ khi đøn thành Xá Vû, Phêt được hàng vua

chúa cho đøn người dån thường høt sức kýnh nù. Nhçt là

vua Ba Tư Nðc quá kýnh trọng Phêt và Thánh Tëng, đã ban

síc luêt rìng người tu phäm tội gü cũng được miún tội, kù

câ giøt người cũng không bị xử tội.

28

Vü thø, những thành phæn xçu ác vü quy÷n lợi mà xuçt

gia. Họ len lỏi vào Tëng đoàn và Kỳ Hoàn tịnh xá trở thành

nơi tranh chçp phức täp với sự xuçt hiûn của sáu nhóm ác

Tëng, gọi là lục quæn Tỳ kheo.

Những vị chån tu không thù chịu đựng chung sống

trong môi trường tû häi như vêy, họ xin Phêt đøn nơi khác.

Ngài mới khuyøn khých họ cố gíng nhiøp tåm tu ở thø giới

Ta bà, chøt sô vãng sanh v÷ thø giới Tåy Phương Cực Läc.

Đó là thø giới lý tưởng được Phêt vô ra cho chúng hội

hướng tåm đøn, đù an trú giâi thoát, täm quön đi môi

trường tû ác hiûn täi.

Đøn lúc tåm chúng hội täm an định, Phêt không

muốn họ thỏa mãn với sinh hoät đơn giân duy nhçt là khçt

thực, ën, ngủ. Ngài cũng không muốn họ mãi an trú trong

ba pháp : Không, Vô tác, Vô nguyûn của hàng A la hán,

chîng muốn làm gü và cũng chîng mong cæu gü, kù câ

mong muốn thành Phêt.

Phêt mới täo đi÷u kiûn gợi ý cho chúng Tëng phát

triùn tåm bồ đ÷. Gợi ý bìng cách dén pháp hội đäo tràng

đøn thành Tỳ Da Ly, một thành phố vën minh đù họ mở

rộng tæm nhên thức, có cái nhün đổi mới.

Ở thành Tỳ Da Ly, Phêt giới thiûu cho chúng hội thçy

thø giới Phêt ở ngay đåy, ở trong vườn Yöm La, không

phâi ở thø giới Tåy Phương xa xôi nào như Ngài đã giới

thiûu ở thành Xá Vû.

Thø giới Phêt hay vườn Yöm La bçy giờ gồm chúng

hội đäo tràng đang nghe Phêt giâng kinh Duy Ma với

8.000 Tỳ kheo, 32 ngàn Bồ tát, 10 ngàn Phäm Thiön, 12

ngàn chư Thiön tùy tùng Đø Thých, cùng với bát bộ chúng.

Với chúng hội đông như vêy, đäo tràng của Phêt phâi

lớn đøn bao nhiöu đù dung chứa được ? Và Phêt phâi

29

giâng như thø nào cho các loài hünh dáng, tåm tưởng

hoàn toàn khác nhau hiùu được ?

V÷ mðt týn ngưỡng của tôn giáo, thường chçp nhên

hiûn tượng này như sự thêt theo kiøn giâi “Phêt thuyøt

nhçt åm, chúng sanh tùy loäi giâi”. Tuy nhiön, v÷ phương

diûn tư tưởng, chúng ta phâi hiùu dưới däng triøt học, mới

ním bít được lý của kinh này.

Trước høt, đối với tám ngàn Tỳ kheo dự hội, chúng ta

hiùu họ là đû tử tùy tùng Phêt đù tu học. Từ cao nhçt có

mười đäi đû tử, cho đøn người tæm thường nhçt chþ quòt

lá hốt phån, mỗi người đ÷u nhên được pháp phæn của

Phêt.

Tùy trünh độ, hoàn cânh, cuộc sống không giống nhau,

mỗi thæy đ÷u nhên được những gü Phêt truy÷n trao và

sống với sở đíc riöng, tåm hồn trở thành yön tÿnh. Tåm hồn

yön tÿnh của họ tương quan với tåm thanh tịnh của Phêt,

täo thành thø giới Phêt.

Trong thø giới Phêt nhỏ bò này, các Thanh vën chung

sống chþ thçy có Phêt là người giâi thoát và các Ngài là

Thánh chúng giâi thoát. Đó là loäi hünh thø giới của Tỳ

kheo mang tåm cæu đäo, siöng tu ngày đöm hay thø giới

của Thanh vën. Các Ngài đøn với Phêt chþ nhìm mục tiöu

học và tu, quy÷n lợi và thø gian gät bỏ bön kia bờ tường

tịnh xá. Các Ngài chinh phục tçt câ phi÷n não nhiúm ô đù

thành người trong säch, dự vào dòng Thánh.

Ngày nay, chúng ta khởi đæu bước theo dçu chån

của Thanh vën tu têp, sống trong chúng, trong xã hội. Đối

với mọi tranh chçp buồn phi÷n, chúng ta phâi dứt khoát

đù ngoài tai, chþ một lòng cæu sao cho tåm thanh tịnh giâi

thoát. Nøu còn buồn phi÷n bực bội, rõ ràng là phàm phu

trån, không phâi Thanh vën. Trön bước đường hành đäo,

30

tôi cũng có một khoâng thời gian dài chþ đù tåm học và

tu. Trong lòng chþ mong sao thåm nhêp thø giới Phêt, sớm

ra khỏi sanh tử, còn viûc hơn thua xin đù nhường cho

người khác.

Thø giới Thanh vën là một bộ phên thø giới nìm trong

thø giới Phêt, hay nói chung tám ngàn Tỳ kheo chịu ânh

hưởng Phêt và thçy Phêt đồng với các Ngài. Các Ngài

nghÿ rìng münh hiùu Phêt, tu với Phêt, có được sở đíc và

ôm sở đíc này được một phæn giâi thoát. Læn læn hät

nhån này phát triùn, các Ngài trở thành trong säch hoàn

toàn v÷ thù xác lén tinh thæn. Vü vêy, tám ngàn Thanh vën

là đû tử nhỏ của Phêt cũng thanh tịnh. Tương quan của

Thanh vën đối với Phêt là tương quan giâi thoát.

Ngoài tám ngàn Tỳ kheo hay Thanh vën liön hû với

Phêt, xa hơn còn có 32 ngàn Bồ tát đøn nghe pháp. Bồ tát

là đû tử lớn của Phêt, làm công viûc giáo hóa chúng hữu

tünh. Các Ngài đã giác ngộ, thåm nhêp Phêt huû, lçy trý

tuû làm thån mäng, không lçy tứ đäi ngũ uèn làm mäng

sống.

Vü thø, Bồ tát nhìm chþ Bồ tát tåm, Bồ tát hänh, không

chþ cho con người sanh diût. Người có tåm thông với Phêt,

tiøp thu được giáo nghÿa đù sống với thø giới Phêt và có

hänh đồng như Phêt, người đó là Bồ tát.

32 ngàn Bồ tát chúng ta không thçy, vý như åm thanh

từ đài phát thanh phát ra, bçt cứ nơi nào có radio đ÷u

bít được. Nhưng chúng ta không thù thçy åm thanh này.

Bồ tát từ Phêt huû lưu xuçt và thåm nhêp chúng sanh

cũng giống như vêy. Các Ngài vào thån hünh nào, thån

đó li÷n biøn thành Bồ tát. Bồ tát lực hoàn toàn vô hünh, nói

phàm thån là Bồ tát sai, nhưng nói phàm thån không phâi

Bồ tát cũng không đúng.

31

Giáo sư Nomura thý dụ Bồ tát lực khi vên dụng được

Phêt huû, chîng khác gü thù của dòng điûn là một. Nhưng

điûn truy÷n vào máy, thü tùy theo máy mà có công dụng

khác nhau, nëng suçt khác nhau.

Giữa Bồ tát và Phêt thông với nhau, bçt cứ ở đåu vén

thçy và nghe được Phêt, nön hành động theo Phêt. Täi

sao trong pháp hội Linh Sơn läi có đøn bát thêp vän ức na

do tha Bồ tát ? Đó là viûc của Phêt, chúng ta chưa biøt

được. Tuy nhiön, con số này gợi cho chúng ta ý thức các

Ngài không víng bóng, chþ vü chúng ta không thçy.

32 ngàn Bồ tát hiûn hữu trong vườn Yöm La, nghÿa là

đã hiûn hữu trong toàn thành Tỳ Da Ly. Bồ tát có mðt ở tçt

câ ngành ngh÷, từ nguyön thủ quốc gia cho đøn người

tæm thường nhçt. Khi tiøp thu giáo lý, Bồ tát đ÷u nhên

được Như Lai lực truy÷n vào và tùy cën tánh, khâ nëng

từng người mà phát triùn lợi läc. Chýnh các Ngài täo thành

sức sống mãnh liût cho thành Tỳ Da Ly.

Nói cách khác, Bồ tát từ quâ hướng nhån trợ hóa

Phêt Thých Ca, có thù hiùu là những người bìng xương thịt

có tåm hồn rộng lớn, thương người, đang thực hiûn sáu

pháp ba la mêt. Họ đ÷u hướng v÷ Phêt, được coi là 32

ngàn Bồ tát đøn pháp hội.

Bồ tát có đøn dự hội thêt hay không, theo tôi, không

phâi là vçn đ÷ quan trọng. Điùm chýnh yøu là lực Bồ tát

täo thành sức mänh ânh hưởng câ thành Tỳ Da Ly hay

những tåm hồn lớn chú tåm dồn lực v÷ Phêt. Họ làm

những viûc của Phêt làm, täo thành uy thø mänh mô cho

Phêt.

Ngoài ra, còn có Thi Khý Đäi Phäm dén 10 ngàn Phäm

Thiön đøn nghe pháp. Đäi Phäm Thiön vương, lúc nhỏ tôi

nghÿ là Trời thêt. Khi trưởng thành, tôi không hiùu Đäi Phäm

32

Thiön vương một cách đơn giân là đçng sáng thø, mà

hiùu theo nghÿa triøt học.

Đäi Phäm Thiön vương được người Ấn thờ như đçng

sáng täo ra thø giới này và Phêt thuyøt Pháp Hoa cũng

chçp nhên ông là chủ cõi Ta bà. Đi÷u này muốn diún tâ ý

nghÿa Phêt thuyøt pháp cho Bà La Môn nghe và tu. Vü Bà

La Môn thờ Đäi Phäm Thiön vương, nhưng nay bỏ Đäi

Phäm Thiön vương đù theo Phêt, thü có khác gü Đäi Phäm

Thiön vương sai, Phêt đúng hay sao. Tinh thæn Phêt giáo

Đäi thừa không cho phòp chúng ta suy nghÿ như vêy, sô

mçt lòng.

Tçt câ Bà La Môn theo Phêt nghe pháp, nhưng tinh

thæn Bà La Môn không bỏ. Họ theo đù nhên thức sáng

suốt thöm và làm lợi ých cho đời hơn, đúng với tinh thæn

sáng täo của Đäi Phäm.

Bà La Môn được mûnh danh là người trý, nhưng trý tuû

của họ so với Phêt còn giới hän. Họ học Phêt đù phát triùn

trý tuû, không phâi đù tiöu hủy nhên thức. Vü vêy, Bà La

Môn đøn với Phêt bìng tünh thæy trò öm ái, không phâi

đøn với ni÷m xót xa phâi bỏ đäo Bà La Môn.

Dưới góc độ này, Bà La Môn theo Phêt là theo trý tuû.

Dù Phêt không tự xưng là đçng sáng täo, trý tuû của Ngài

đã thíp sáng cho xã hội thời çy. Và hàng trý thức Bà La

Môn đøn với Phêt hay hướng tåm v÷ Ngài, đ÷u coi như

trực tiøp với Đäi Phäm Thiön vương.

Kø đøn là Trời Đø Thých dén 12 ngàn chư Thiön dự hội.

Đø Thých là chúa tù cai trị 33 tæng trời. Đø Thých tiöu biùu

cho quy÷n uy, nön người ở nhån gian có quy÷n uy bçy

giờ là vua chúa được coi như con của Đø Thých, một

däng nhån cách hóa các vị Trời và một däng thæn thánh

hóa con người.

33

Đø Thých dén 12 ngàn Thiön tử nghe pháp gợi cho

chúng ta hünh dung phâi chëng là hünh ânh các vua chúa

trön nhån gian đæy quy÷n uy đøn với Phêt hay đang

hướng tåm v÷ Phêt ?

Ngoài ra, còn có bát bộ chúng : Trời, Rồng, Dä xoa,

Càn thát bà, A tu la, Ca låu la, Khèn na la, Ma hæu la dà,

là tçt câ các vị thæn mà người Ấn Độ đang thờ kýnh.

Có vua thường xưng là Rồng muốn dùng sức mänh

đàn áp khống chø thiön hä, thường làm mưa làm gió.

Những vua ngang tàng bäo ngược này thường đi đánh

phá như A Xà Thø.

Hay những người có sức mänh là Dä xoa, La sát, tiöu

biùu cho häng người tung hoành ngang dọc trön trời đçt.

Hoðc Càn thát bà, Khèn na la là thæn vën nghû, thæn

chim tçu nhäc trời. Nói theo ngày nay, là những người làm

vën nghû nổi tiøng. Tçt câ đ÷u hướng tåm đøn Phêt.

Người có tåm ác độc đøn với Phêt cũng thành hi÷n là

Ma hæu la dà hay thæn rín, được cụ thù qua hünh ânh của

Ưu Låu Tæn Loa Ca Diøp là giáo chủ đäo Bà La Môn thờ

thæn rín.

Chúng hội nghe pháp theo tinh thæn Đäi thừa, không

nghe qua åm thanh. Vü nhÿ cën tiøp xúc thanh træn thành

nhÿ thức, cho đøn ý thức, A läi da thức đ÷u thuộc v÷ thức,

còn nìm trong ngũ uèn, không phâi là đäo.

Phêt thuyøt pháp không ở däng cën træn thức. Pháp

của Ngài truy÷n trao, đi thîng vào lòng người, đù rồi biøn

thành chçt dinh dưỡng nuôi sống mäng mäch Phêt giáo

trường tồn mỗi ngày một lớn mänh thöm.

Nguồn sinh lực của đäo pháp do Phêt tỏa ra, lan rộng

hàng ngàn nëm trön khíp nëm chåu một cách tự nhiön

34

thanh thân, không cæn tổ chức bó buộc. Đi÷u này tçt

nhiön nìm ngoài hiùu biøt týnh toán theo cën træn thức

của con người.

Dưới kiøn giâi Đäi thừa, đòi hỏi chúng ta phâi đíc

đäo. Nghÿa là tuû sanh nhün thçy đúng, sống đúng với

chån lý, làm lợi ých cuộc đời, không còn bị thø giới cën

træn thức làm phi÷n, được an vui giâi thoát và giáo hóa

chúng sanh đi trön con đường giác ngộ. Đó mới thêt là

hành Bồ tát đäo.

Đäo không thù có ở con người chþ học thuộc một số

giới đi÷u, rồi đem giâng däy. Người nghe chîng được giâi

thoát và cuộc sống của người giâng cũng chîng dýnh lýu

gü đøn lời họ däy. Đó là phi đäo.

Trong pháp hội này, giữa Phêt và chúng hội đã thông

nhau bìng tư tưởng. Tư tưởng Phêt thông với tư tưởng của

các tôn giáo, triøt học đương thời, được kinh diún tâ là

Phäm Thiön, Đø Thých, bát bộ chúng đøn nghe pháp.

Quan sát thực tø có Bà La Môn, vua quan „ đủ häng

người tham dự, mà hünh dung ra những thø giới lý tưởng

hay tư duy khác nhau. Nhün thçy Bà La Môn nghe pháp,

hünh dung thành Phäm Thiön nghe pháp. Thçy người theo

đäo thờ rín tiøp thu pháp Phêt, hünh dung ra Ma hæu la

dà v.v„ Nghÿa là nhün thực tø đù suy nghÿ một cái gü cao

hơn.

Trong một đời giáo hóa, có đủ thành phæn xã hội

theo Phêt, tiøp thu tư tưởng của Ngài đù xåy dựng cuộc

sống. Từ tu sÿ cho đøn hàng trý thức, quy÷n quý hay người

nghèo nhçt đ÷u tham dự pháp hội. Có người nghe phát

tåm, hoðc không nghe trực tiøp cũng phát tåm.

Thành phæn chúng hội phức täp, đủ loäi hünh tham dự

thø giới Phêt, mở đæu phèm, gợi cho chúng ta định rõ vçn

35

đ÷ Phêt quốc hay Đức Phêt là gü và thø giới Phêt như thø

nào.

Phêt đæy đủ đức hänh, tài nëng, trý tuû. Ba điùm siöu

viût này tỏa ra thu hút mọi người đøn với Ngài, täo thành

sức mänh vô song bao quanh Phêt. Kinh Pháp Hoa gọi là

sức mänh do nhêp định. Ở đåy là sức mänh täo bìng tåm

của mọi thành phæn trong xã hội hay rộng hơn trong mười

phương, đang hướng v÷ Phêt. Ý này được kinh diún tâ là

“Nhçt Phêt xuçt thø thiön Phêt hộ”, một Đức Phêt ra đời,

tçt câ Phêt khác phóng quang che chở.

Phêt ânh hưởng đøn mọi người. Dù họ đøn hay không,

tåm vén hướng v÷ Ngài. Đó là mô hünh thø giới Phêt. Tuy

nhiön, chúng hội sống trong thø giới Phêt vén không nhên

biøt ânh hưởng của lực này. Phâi đợi đøn con của trưởng

giâ Bâo Tých đøn vườn Yöm La dång cúng lọng báu cho

Phêt, mới hünh dung ra được.

Con trai của trưởng giâ Bâo Tých có tài thuyøt phục,

dén theo 500 thiøu niön dång lọng bây báu cho Phêt.

Các con của trưởng giâ tiöu biùu cho thành phæn ưu tú

trong xã hội. Họ đóng vai trò quan trọng, mới là đối tượng

thuyøt pháp của Phêt. Kinh Đäi thừa đðt nðng vçn đ÷ này.

Vü muốn xåy dựng xã hội, phâi cæn những người có khâ

nëng quyøt định sự đi lön của xã hội. Cæn những người tró

đæy nhựa sống, đæy ni÷m tin, mới khâ dÿ xåy dựng phát

triùn. Ở đåy tiöu biùu bìng 500 thiøu niön.

Con số 500 thiøu niön gợi cho chúng ta nhi÷u suy nghÿ :

Ngài Ca Diøp kiøt têp kinh læn đæu triûu têp 500 A la hán,

Phú Låu Na độ cho 500 La hán. Và đøn đåy có 500 thiøu

niön là đối tượng đù Phêt thuyøt kinh Duy Ma.

Có 500 thiøu niön thêt đøn với Phêt cũng được hay

500 này là 500 người từ xã hội bön ngoài đã theo Phêt tu

36

học. Họ được Ngài giáo dưỡng thành người làm lợi ých

cho đời.

500 thiøu niön dång 500 lọng báu cúng dường Phêt.

500 cåy lọng cũng mang ý nghÿa såu síc v÷ nhån quâ.

Trön bước đường tu, nhờ phước báo đời trước dén chúng

ta đøn với Phêt. Người đæy nghiûp ác không thù nào gðp

Phêt.

500 thiøu niön không mang nghiûp chướng khổ đau

mới được diûn kiøn, cúng dường Phêt. Cũng vêy, 500

người đøn với Phêt, đíc La hán là các Ngài đã có tàng

lọng sïn, do tých lũy công đức tu hành từ bao đời.

Tàng lọng còn mang ý nghÿa thứ hai tiöu biùu cho

viûc các thiøu niön được thừa hưởng sự nghiûp của cha

ông đù läi v÷ nội tài và ngoäi tài. Họ hưởng ngoäi tài là gia

tài køch sù của cha ông, täo thành thø đứng cho họ trong

xã hội. Và nội tài là huyøt thống dòng dõi, họ được thông

minh, có khâ nëng làm viûc hơn người. Những người như

vêy tu hành thành Phêt thü hợp tünh hợp lý.

Nói theo ngày nay, muốn täo tác phèm phâi tüm chçt

liûu tốt. Không thù lçy củi mục, phâi dùng gỗ quý täc

tượng Phêt. Những khúc gỗ quý hay nói cách khác, 500

thiøu niön tư chçt thông minh, khỏe mänh, tài giỏi được

Phêt đào täo. Chíc chín họ trở thành Bồ tát hữu ých cho

đời.

500 thiøu niön con của trưởng giâ bỏ tục xuçt gia,

dång cúng Phêt sự nghiûp nội tài và ngoäi tài. Họ đøn với

Phêt bìng tçt câ tåm hồn khát ngưỡng kýnh møn, mang

theo tài sân vêt chçt cùng khâ nëng tài giỏi, køt thành 500

cåy lọng báu.

Nøu 500 sự nghiûp của họ đem sử dụng một münh

riöng rô, không được lợi ých bao nhiöu. Trái läi, 500 lọng

37

báu đðt dưới trý tuû lãnh đäo của Phêt, mang läi phúc lợi

thêt lớn.

500 cåy lọng được Phêt hợp läi thành một cåy lọng,

nhìm nhíc chúng ta một người không làm được viûc.

Đừng cố chçp giữ riöng đù làm lợi riöng hoðc cố chçp

theo ý münh. Phâi hòa hợp thanh tịnh đù tổng hợp trý tuû

của têp thù, täo thành nhên thức đúng hơn. Có như vêy,

đäo pháp mới phát triùn theo chån tinh thæn Phêt giáo

phát triùn.

Chýnh Phêt cũng là méu người tiöu biùu đã køt hợp

được trý tuû của người trước với những triøt thuyøt đương

thời. Và Ngài đưa ra mô hünh tu hành toàn mỹ, toàn bých.

500 lọng báu dång cúng được Phêt hợp läi thành một

cåy lọng che mát câ thành Tỳ Da Ly và che câ tam thiön

đäi thiön thø giới„ Hiûn tượng này chþ đọc qua, thçy

mang týnh chçt huy÷n thoäi. Người không có trünh độ xem

đåy là cåu chuyûn tæm thường của người xưa và køt luên

kinh Đäi thừa hoang đường mö týn. Tuy nhiön, với kiøn giâi

của người có tæm nhün xa, mọi viûc hünh thành và tồn täi

đ÷u phâi có lý do. Nøu chþ mang týnh chçt hoang đường

suông, chíc chín không thù phát triùn tồn täi đøn ngày

nay.

Theo tôi, nøu chúng ta tin cåy lọng có thêt, sô rớt vào

không tưởng. Đäo Phêt däy chúng ta tôn trọng sự thêt,

không chçp nhên vçn đ÷ biøn hóa âo thuêt.

Phêt täi thø, trön bước đường truy÷n giáo, Ngài

không bao giờ sử dụng thæn thông. Täi sao kinh điùn Đäi

thừa thường diún tâ Phêt biùu diún nhi÷u thæn bý ? Chúng

ta theo Đäi thừa không giâi quyøt được vçn đ÷ này, thü

không thù làm Phêt pháp hưng thịnh.

38

Cæn hiùu rìng biøn hóa thæn thông của ngoäi đäo

như đi trön nước, ngồi trön đinh, Phêt coi đó là tà đäo.

Ngài thừa sức, nhưng không làm hay chîng đáng làm.

Phêt ræy người khổ công luyûn têp suốt đời đù đi được

trön nước có lợi ých gü, chþ có vài đồng đù thuy÷n chở là

qua sông được.

Chúng ta đã biøt Phêt có mười hiûu, trong đó hiûu

Chánh Biøn Tri, Minh Hänh Túc chþ sự hiùu biøt đúng như

thêt và khâ nëng vên dụng sự vêt một cách toàn mỹ của

Ngài.

Đi÷u này diún tâ theo ngày nay là trý khôn của loài

người täo thành nhi÷u tiûn nghi cho cuộc sống. Hiûn nay

khoa học được coi như tiöu biùu cho trý tuû của con người

ở mức độ cao.

Theo tôi, trý tuû Phêt siöu viût, vượt hîn mọi hiùu biøt

của loài người từ trước đøn nay, mới có thù chþ đäo nhån

loäi hơn 25 thø kỷ. Thiøt nghÿ những gü con người làm được,

dù là sân phèm của tiøn bộ khoa học vượt bực đi nữa,

Phêt vén thừa sức làm. Nhưng làm viûc đó đù làm gü ? Đó

là vçn đ÷ được đðt ra.

Cæn nhớ rìng mục tiöu của Phêt nhìm đưa con

người ra khỏi sanh tử luån hồi. Và công viûc duy nhçt của

chúng ta trön bước đường tu cũng chþ đù thoát ly sanh tử.

Thêt là quá nhàm chán với công viûc sống đi chøt läi

trong nhà lửa tam giới. Dù có hưởng tiûn nghi vêt chçt

gçp hàng triûu læn so với cuộc sống tu hành đäm bäc,

chúng ta cũng không thù nào bìng lòng đánh đổi.

Phêt däy chúng ta xåy dựng Tịnh độ, một Tịnh độ an

bünh vÿnh cửu cho những ai biøt phát huy trý tuû vô lêu và

đời sống đäo hänh vượt ngoài tam độc tham sån si.

39

Trý tuû vô lêu của đû tử Phêt càng phát triùn, thü thø

giới Phêt càng mở rộng. Đó là thø giới của thương yöu,

sáng suốt, câm thông, giâi thoát, hòa hợp, an vui. Vü vêy

khởi niûm của người sống trong Tịnh độ toàn là niûm lành.

Khởi niûm thü có thức ën, có vàng bäc chåu báu, hoa

thơm cỏ lä, trong chớp mít qua läi đi v÷ thø giới cách xa

hàng muôn ức.

Mô hünh này hoàn toàn không giống thø giới của

phát triùn khoa học, nhçn nút là đøn cung trëng, nhçn nút

là bëng ngàn vượt đäi dương. Sướng thiût ! Nhưng cũng

nhçn nút là hàng triûu sanh linh biøn thành tro bụi, hàng

triûu sanh linh dở sống, dở chøt.

Phêt không däy chúng ta những gü của phù thủy làm,

vü chúng ta mö bùa chú không được giâi thoát. Ngài cũng

không däy phát triùn trý tuû cùng một lượt với phát triùn

tham sån si, vü tam độc này sô tiöu hủy chúng ta trëm kiøp

ngàn đời trong sanh tử.

Trở läi vçn đ÷ lọng báu, đối với người nhiût tünh cæu

đäo đät đøn một trünh độ tương đối đù hưởng được pháp

läc, thü dưới mít họ, hiûn tượng 500 lọng báu được Phêt

hợp läi thành một cåy lọng, là có thêt. Phêt làm được đi÷u

này, họ mới theo.

500 công tử sïn sàng bỏ ngôi vị theo Phêt, chứng

minh cho chúng ta thçy Ngài đã hünh thành một thø giới

nìm ngoài cën træn thức, mà người thường không làm

được, không thçy được.

500 lọng báu được Phêt køt hợp thành một cåy lọng.

Nghÿa là bìng trý tuû siöu tuyût, Ngài đã tổng hợp được

nhên thức của người trước và người đương thời, đúc køt

thành tư tưởng chþ đäo mọi người, có khâ nëng làm mát

lòng mọi loài.

40

Ở đåy, hiûn tượng cåy lọng của Phêt che mát phâi

èn chứa ý nghÿa såu xa bön trong. Theo tôi, đó là triøt lý

sống, là lý tưởng của người cæu đäo.

Thêt vêy, tác động của Phêt Thých Ca vào xã hội thêt

mãnh liût. Mọi tæng lớp đøn với Ngài đ÷u câm thçy an ổn,

hänh phúc hay Ngài là bóng mát tàng lọng che chở cho

người phước läc. Ý này được kinh diún tâ bìng cåy lọng

che mát câ thành Tỳ Da Ly và tam thiön đäi thiön thø giới.

Khởi đæu, cåy lọng che mát vườn Yöm La không

mang ý nghÿa gü khác hơn là chư Tëng xuçt gia tu hành

sống dưới bóng mát Phêt. Họ nương theo uy thø của Phêt

được sự cúng dường của 500 thiøu niön cũng như của

thêp phương týn thý. Từ đó, họ phát triùn tåm linh, chứng từ

sơ quâ đøn A la hán và mang hünh bóng giâi thoát vào

nhån gian khiøn cho người thanh tịnh, mát mó, xa rời træn

cçu.

Sức che mát của Phêt và chư Tëng tuy vô hünh, nhưng

đó là sự thêt, tác động cho người dån được nhi÷u phước

lợi. Đi÷u này thù hiûn ý nghÿa cåy lọng đã mở ra che cho

câ thành Tỳ Da Ly.

Thêt vêy, dưới sự giáo dưỡng của Phêt, từ nhóm người

nhỏ ở Tỳ Da Ly læn læn phát triùn, số người theo Ngài lan

rộng toàn xứ Ấn Độ. Sau đó, đäo Phêt được truy÷n sang

các nước phương Đông và các nước ở Trung Á, Trung

Quốc, Nhêt Bân, Thái Lan, Miøn Điûn, Viût Nam. Ngày nay

Phêt giáo phổ cêp trön thø giới với lịch sử truy÷n bá låu

dài öm đõp và số lượng týn đồ quan trọng.

Tçt câ gợi cho chúng ta hünh dung toàn vũ trụ đðt

dưới sự che chở của đức Từ phụ Thých Ca Måu Ni hay giáo

lý của Ngài đù läi làm mát lòng người. Chúng ta vén tiøp

tục sống với pháp nhũ của Phêt. Phâi chëng tàng lọng

41

Phêt mở rộng khíp thø giới, được từng thø hû trưởng

dưỡng, nối tiøp. Cho đøn ngày nay, tôi vén có câm nghÿ

chúng ta còn đang ngồi dưới cåy lọng mát của Phêt.

Nhün dưới mít người cæu đäo, sô thçy được cåy lọng

vô hünh che mát chúng ta, không phâi thçy đäo là cåy

lọng vâi. Phâi chëng Phêt huû của Ngài làm chçt keo gín

ni÷m tin của đû tử khíp nëm chåu thành một khối.

Với cách nhün của Đäi thừa, Phêt giáo tồn täi dưới

däng træm lðng kỳ diûu, tồn täi không do lừa dối, chinh

phục, mua chuộc. Thêt vêy, tôi tiøp xúc nhi÷u tæng lớp tu

sÿ, thçy rõ những thæy khôn ngoan thủ đoän, nhưng cuộc

đời họ thêt khổ. Những người thực dä tu hành, chîng

muốn chi phối người. Họ yön lðng tu, đät được phæn nào

chứng ngộ, tự nhiön có lực vô hünh thu hút người đøn học

đäo.

Tu hành cæn lưu ý đi÷u quan trọng là phâi ngộ đäo.

Và chúng ta có mở đäo cũng theo tinh thæn này. Nøu chþ

nói suông, lừa bịp người khác, có được chëng, cũng chþ

täm thời mà thôi.

Cåy lọng mát của Phêt được người đời sau triùn khai

thành cåy bồ đ÷ :

Bồ đ÷ thọ trưởng

Ảnh giá bá vän nhơn thiön.

Täm dịch là :

Cåy bồ đ÷ cao vòi vọi

Tàng lọng che mát câ nhån thiön.

Cåy bồ đ÷ là tri giác. Tổ Huû Nëng nói “Bồ đ÷ bân vô

thọ”. Bồ đ÷ không phâi là cåy, nhưng làm mát lòng người

đau khổ trön nhån gian, nön không thçy cåy che mà vén

42

thçy mát. Ý này được diún tâ qua cåu đối ở chùa Dư

Hàng, Hà Nội mà tôi rçt tåm đíc :

“Bồ đ÷ bân vô thọ

Xuån đáo hoa khai”

Vång, bồ đ÷ đúng là vô thọ, nhưng không phâi là

KHÔNG suông. Phýa sau cái KHÔNG, biøt bao hoa đõp

hiûn ra tô điùm cuộc đời ngộ đäo của hành giâ.

Những cánh hoa lòng hay cåy che mát như thø nào

thü chþ người tu hành bìng ni÷m tin tự chứng biøt. Người

ngoäi cuộc chíc chín phâi chçp nhên oi bức træn gian,

không thù nào bước vào nghþ ngơi dưới bóng mát bồ đ÷.

Ý nghÿa trý giác hay cåy bồ đ÷ làm thø nào hiùu høt

được. Chþ khi nào thành Phêt, chúng ta mới biøt tường tên

thø nào là trý giác. Trön bước đường tu học, tùy trünh độ tu

chứng mà tự thçy cåy lọng trý giác được Phêt biøn hóa

cho ta như thø nào.

Tàng lọng Phêt che mát mọi người, nhưng quan trọng

hơn là phâi có các Đức Phêt hiûn hữu dưới cåy lọng của

Phêt Thých Ca. Hay nói cách khác, sau Phêt diût độ, có

các vị Thánh Tëng ra đời thừa kø sự nghiûp. Tiöu biùu như

Ngài Đường Huy÷n Trang vü đäo không tiøc thån mäng,

dçn thån đi cæu chánh pháp, vượt bao hiùm nguy. Ngài

chþ có mục tiöu duy nhçt làm giáo pháp Phêt sáng tỏ đù

làm tàng lọng che mát cho nhân gian.

Những người sống bám vào đäo là cåy tæm gởi làm

chøt cåy bồ đ÷ hay là con chuột uống dæu Phêt. Đñn dæu

trön bàn Phêt tiöu biùu cho tuû giác Phêt đù läi soi đường

cho người, nhưng bị chuột uống høt dæu.

Chuột uống dæu làm cho đñn tít là hünh ânh của

người tu hành không høt lòng cæu đäo, chþ sống qua ngày,

43

không làm gü tiöu biùu cho đäo. Người thçy vêy, chö chán

và bỏ đäo Phêt.

Người ta không dám nói thîng, sợ mçt lòng, nön lçy

hünh ânh chuột uống dæu đù ám chþ viûc chư Tëng thçt

học. Tëng là thừa kø Phêt truy÷n đëng tục diûm, tiøp nối

ngọn đñn trý tuû Phêt đù chánh pháp còn soi sáng mãi

trön nhån gian. Nøu chúng ta không thù hiûn được đi÷u

này, cũng chþ là chuột uống dæu, làm cho đñn mau tít

mà thôi.

Sự thêt lịch sử đã chứng minh ở những Tổ đünh hàng

trëm nëm phát triùn nhờ có các danh Tëng. Nhưng nay

trở thành cânh hoang víng, rơi vào lãng quön, vü nơi đó

chþ còn chuột uống dæu.

Người thíp sáng mãi ngọn đñn của Phêt trong nhån

gian, được kinh Duy Ma tiöu biùu bìng hünh ânh các hóa

Phêt ngồi dưới lọng của Phêt Thých Ca.

Hóa Phêt không phâi là Phêt thêt, nhưng là các vị

Tëng đã vên dụng giáo lý vào cuộc sống, biøn họ thành

những ông Phêt. Phêt này cũng có nghÿa là người có trý

tuû, dùng trý tuû chþ đäo cuộc sống, giúp người được an

lành giâi thoát.

Do đó, vçn đ÷ đäo yøu Tëng hoìng, hay Tëng nëng

hoìng đäo, trở thành quan trọng. Đäo còn hay không là

trách nhiûm của chư Tëng. Chư Tëng không thù núp tàng

lọng hay núp bóng Phêt đù uống dæu, mà phâi là người

có khâ nëng làm ngọn đñn chánh pháp rực sáng thöm.

Phêt đóng röu trong nhà bâo tàng hay Phêt tỏa hào

quang trong cuộc sống đ÷u tùy thuộc nơi Tëng. Tëng

sáng suốt chþ đäo thü Phêt pháp hưng thänh. Chþ có toàn

chuột, chíc chín Phêt pháp phâi lụn bäi.

44

Dưới tàng lọng của Phêt Thých Ca có vô số Phêt nhìm

chþ các tông phái ra đời. Mỗi hoàn cânh, quốc độ đ÷u có

hàng Tëng già sáng suốt triùn khai giáo lý cho thých hợp

với cuộc sống.

Giáo lý của Phêt Thých Ca là một, nhưng các danh

Tëng ứng dụng hoàn toàn không giống nhau. Kinh Duy

Ma diún tâ là các Phêt hünh thành Phêt quốc tùy theo yöu

cæu của nhån gian.

Đäo Phêt ở Ấn Độ truy÷n sang Viût Nam trong hoàn

cânh đçt nước ta phâi luôn đối phó, chống läi ngoäi xåm.

Chư Tëng khçt thực theo Ấn Độ đã biøn däng thành Đỗ

Thuên pháp sư khoác áo chño đò, hoðc sư Khuông Viût

làm Thủ tướng hay một Đi÷u Ngự Giác Hoàng Træn Nhån

Tôn.

Như vêy, các Đức Phêt vị lai tiøp tục ra đời từ cåy

lọng đæu tiön của Phêt Thých Ca. Các Ngài hiûn hữu khíp

nơi, ở Trung Hoa, Nhêt Bân, Miøn Điûn, Thái Lan,

Kampuchia, Viût Nam v.v„ Đåu đåu cũng có hoät Phêt

sống động, lợi läc, đù kø thừa chọn lọc và sáng täo sự

nghiûp của Phêt Thých Ca. Đó là ý nghÿa cåy lọng che

khíp mọi người, che khíp tam thiön đäi thiön thø giới.

500 thiøu niön đøn với Phêt, nghÿa là họ đã xâ ái tài,

bỏ tçt câ sự nghiûp đù cæu thíng pháp. Họ giống với

Phêt Thých Ca khi xuçt gia nön đät thanh tịnh. Giữa tåm họ

và tåm Phêt thông nhau, mới thçy được lực của Phêt che

mát, ânh hưởng bao trùm câ vũ trụ. Họ cũng thçy câ thø

giới Phêt và sự tương thông của Phêt với chúng sanh.

Trong khi chúng hội cũng hiûn hữu bön cänh Phêt, mà

không một ai nhün thçy đi÷u çy.

500 thiøu niön trực nhên được tác động vô hünh và

thø giới bao la của Phêt, không phâi chþ hän hõp với thån

45

ngũ uèn nhỏ bò ở thành Tỳ Da Ly mà phổ biøn câ chåu sa

giới. Họ li÷n phát tåm bồ đ÷, nghÿa là phát ý chý muốn

thành Phêt.

Con của trưởng giâ Bâo Tých hỏi Phêt rìng họ đã

phát tåm bồ đ÷, làm thø nào thành Phêt và täo được Thêt

báo trang nghiöm Tịnh độ như Phêt vừa phô diún. Phêt

nhên thçy 500 thiøu niön thông minh, khỏe mänh và đæy

đủ phước báo. Họ hội đủ những đi÷u kiûn y như Phêt Thých

Ca, Ngài mới däy họ xåy dựng Tịnh độ. Chúng ta hiùu Tịnh

độ như thø nào ?

Tịnh trái nghÿa với uø, nön Tịnh độ đối läi với Ta bà, vü ở

đó không có đủ thứ lëng xëng lộn xộn không tốt đõp,

không có những cái bçt như ý của Ta bà.

Độ là thø giới, cũng còn có nghÿa là tåm của con

người. Phêt thường däy “Tåm địa” hay lçy đçt vý cho tåm.

Người ta có thù gieo trồng trön đçt nhi÷u cåy cỏ, hoa

màu hay cỏ däi đ÷u từ đçt mà sanh ra. Cũng vêy, tåm

con người có thù sanh pháp lành hay phi÷n não nhiúm ô.

Với trünh độ hiùu biøt, chúng ta có thù khai thác biøn

đổi vùng đçt hoang dã thành đồng bìng phü nhiöu. Người

tu cũng vêy, dùng trý tuû sáng suốt đù thanh lọc những

tánh xçu ác ra khỏi mânh đçt tåm và gieo trồng pháp

lành. Chíc chín tåm trong sáng sô täo thành cânh giới

thanh tịnh, tốt đõp.

Tuy nhiön, khi chúng ta chưa có khâ nëng tự tịnh hóa

tåm münh, nhưng có duyön gðp bêc đức hänh. Nương

theo tåm thanh tịnh của các vị này, lòng chúng ta cũng

được bünh ổn.

Trong lịch sử Thi÷n, Ngài Thæn Quang quyøt tåm cæu

đäo, đã chðt đứt cánh tay trái. Theo tôi, đi÷u này thù hiûn

ý nghÿa Ngài dứt khoát vứt bỏ mọi sai trái chông gai của

46

cuộc đời khi được Tổ Đät Ma an tåm. Và lä lùng thay, tåm

an rồi, thü toàn bộ núi rừng chông gai läi biøn thành læu

các đối với Ngài.

Nhờ tåm đứng yön, trý bừng sáng và dùng trý quán sát

pháp, thçy được thêt tướng các pháp. Như vêy, trý sanh

thü pháp tự hiûn, phi÷n não sanh thü Ta bà hiûn. Tùy tåm

hay tùy nhên thức mà thø giới quan thay đổi theo.

Các thiøu niön hỏi v÷ Tịnh độ của Phêt, nhưng Ngài läi

trâ lời v÷ Tịnh độ của Bồ tát vü có Tịnh độ của Bồ tát mới

täo Tịnh độ Phêt được. Phêt däy các thiøu niön là däy kinh

nghiûm tu hành vô số kiøp trước của Ngài, cũng đù ngæm

giáo hóa 8000 Tỳ kheo trong pháp hội. Vü vêy, kinh Duy Ma

được xøp vào thời kỳ ức dương giáo, đ÷ cao Bồ tát biøt

xåy dựng, phát triùn cuộc sống và chþ trých tư tưởng yøm

thø của Thanh vën.

Kinh Duy Ma mở đæu với phèm Phêt quốc nói lön

nhên thức v÷ Tịnh độ bao gồm lời däy của kinh điùn

Nguyön thủy và Đäi thừa đù xåy dựng Niøt bàn hay thø

giới an bünh vÿnh cửu.

Tịnh độ trong kinh Duy Ma khởi đæu bìng trý Bát Nhã

quán chiøu, rọi vào xã hội thçy và nói đúng với sự thêt,

Phêt mới đưa ra mô hünh Tịnh độ rçt hiûn thực.

Ngài biøt tåm niûm các thiøu niön kø thừa sự nghiûp

của cha ông họ đã dày công xåy dựng từ tríng tay di

dån đøn thành này và từng bước täo thành một nước vën

minh tráng lû. Đối với họ, những người trý thức tých cực

hoät động, có đời sống cao trong xã hội, không thù nào

chçp nhên một méu Tịnh độ Tåy Phương cách đåy mười

muôn ức thø giới do người khác xåy dựng sïn và chþ viûc

đøn hưởng.

47

Ứng theo bối cânh của thành phố sinh hoät phát đät,

cũng như tåm niûm hëng say phát triùn xã hội của các

thiøu niön, Phêt vô ra méu Tịnh độ của Bồ tát.

Tịnh độ này do chýnh bàn tay và khối óc của Bồ tát

xåy dựng, nghÿa là méu thø giới lý tưởng phâi được thực

hiûn ngay trong thành Tỳ Da Ly. Tịnh Độ ở thø giới xa xëm

nào khác chþ là không tưởng. Vý như læu các không thù

xåy trön hư không, phâi dựng từ mðt đçt.

Tuy nhiön, muốn hünh thành Tịnh độ hay thø giới Phêt,

phâi xåy dựng cën bân trön con người. Từ bỏ con người,

không có thø giới Phêt. Bìng tuû nhãn quán sát chúng

sanh, Phêt däy rìng con người thø nào thü thø giới tùy đó

mà hiûn ra.

Như vêy, phâi xåy dựng tư cách chúng ta thø nào đù

thành Phêt? Nøu cứ xåy dựng con người địa ngục mà

muốn có thø giới Phêt, chþ là viûc vô ých, giống như người

muốn nçu cát thành cơm.

Trön bước đường tu, tùy tư cách, vị trý của hành giâ

đøn chðng đường nào, thø giới giâi thoát mở ra đøn đó.

Bước khởi đæu tu của Thanh vën trâi qua bốn träm chuyùn

đổi tæm nhün hay thø giới Niøt bàn của Tu đà hoàn, Tư đà

hàm, A na hàm, A la hán.

Chứng được sơ quâ Tu đà hoàn, hành giâ bước vào

thø giới ly sanh hỷ läc. Cæn lưu tåm rìng thông thường

chúng ta sống với träng thái vui buồn. Vui hay buồn đ÷u

do ngoäi duyön tác động vào tåm hồn. Cuộc sống của

mọi người hoàn toàn bị các pháp sanh diût xoay væn chi

phối. Nhên chån được đi÷u đó, trön bước đường tu, viûc

trước nhçt phâi bít đæu giâm bớt ânh hưởng của tác

động bön ngoài. Tùy mức hän chø phæn tác động đøn

đåu, tåm hành giâ täm bünh ổn đøn đó.

48

Khi bớt tiøp xúc cuộc đời, tåm hồn líng yön, thçy

được trong vui có buồn và trong buồn có vui. Nó chþ là

pháp sanh diût. Biøt vêy, hành giâ không quan tåm, träng

thái vui buồn træn thø chçm dứt, đät đøn träng thái ly

sanh.

Hành giâ rời bỏ vui buồn sanh diût mới tüm được

nguồn vui vô sanh của đäo, một ni÷m vui kỳ diûu luån

chuyùn trong tåm, không tùy thuộc hoàn cânh bön ngoài,

gọi là hỷ läc.

Tu đøn một lúc nào đó, hành giâ được ly sanh hỷ läc,

không còn bị thø gian tác động. Hành giâ phát hiûn được

con người thực của chýnh münh không phâi là tứ đäi ngũ

uèn mà nó là hỷ läc, là cái gü tiøp xúc được với hàng tứ

Thánh. Cánh cửa của thø giới tứ Thánh đã mở ra, thø giới

cũ không còn tác động nữa, người xung quanh không

còn khâ nëng mang tin vui buồn đøn cho hành giâ.

Quyøt tåm theo Phêt tu hành, ngày đöm cæn khíc

phục ânh hưởng của ngoäi duyön. Nhờ chánh quán vui

buồn vinh nhục, chúng ta không thiøt đøn nó và an trú

trong thø giới mæu nhiûm của Phêt. Ngược läi, cứ chäy

rong bön ngoài, dù trâi qua trëm kiøp ngàn đời cũng

không thù nào hưởng được pháp hỷ läc.

Kø đøn, träng thái thứ hai của người chứng quâ Tu đà

hoàn là đi hỏng mðt đçt. Theo tôi, đi hỏng đçt nghÿa là

mọi viûc thø gian không đụng vào hành giâ, không đåm

thủng hành giâ. Khi bước đi trön mðt đçt, chông gai hæm

hố chọc thủng chån hành giâ. Nói cách khác, tåm hành

giâ ngang bìng với cuộc đời, nó đương nhiön quçy nhiúu,

xåm häi hành giâ. Nhưng đi hỏng đçt hay tåm vượt hơn

cuộc đời, cao thượng hơn thø gian, nó không thù nào tác

häi. Hành giâ vån du giáo hóa khíp vän nóo đường đời,

49

không làn tön mũi đän nào của thø gian có khâ nëng làm

thương tổn tåm hồn.

Từ tåm thanh tịnh líng yön ở sơ quâ, hành giâ luôn

tiøp nhên pháp vào lòng, sống với lời Phêt däy, với täng

såu kýn của Như Lai và nhên được pháp Thi÷n duyût thực

và pháp hỷ thực.

An trú trong chánh pháp, hành giâ không còn bị

nóng länh đói khát chi phối, nhưng nhục thån vén còn,

nön phâi ën uống đù duy trü thån tứ đäi.

Từ thø giới ly sanh hỷ läc, hành giâ tuæn tự bước vào

thø giới ly hỷ diûu läc, xâ niûm thanh tịnh. Đó là những Tịnh

độ mà Phêt xåy dựng cho Thanh vën an trú. Trön bước

đường tu, tüm được sự bìng an cho tåm hồn là viûc chýnh

yøu của Thanh vën.

Nøu bước cën bân đù vào sống trong Tịnh độ nhỏ

đæu tiön, hành giâ không thực hiûn nổi, còn mong gü đät

được những quâ vị khác. Thêt vêy, trong cuộc đời tu,

hành giâ không nương được bóng mát an lành của bçt

cứ Tịnh độ nào mà Phêt đã vô ra, chþ sống hoàn toàn với

træn thø, tçt nhiön ngàn đời vén đứng ngoài cửa Tịnh độ.

Trong phèm này, Phêt đưa ra một số méu Tịnh độ của

Bồ tát khác với Tịnh độ của Phêt. Thø giới Phêt hoàn toàn

an lành. Thø giới Bồ tát là thø giới giáo hóa chúng sanh,

nön chúng sanh thø nào Bồ tát tương ưng theo đó đù

giáo hóa.

Méu Tịnh độ một Phêt gọi là trực tåm. Khởi điùm, Phêt

däy Bồ tát xåy dựng thø giới an lành bìng trực tåm. Nøu

hành giâ tu tåm ngay thêt, không quanh co, luyûn tåm

đøn mức ngay thîng, đúng đín hoàn toàn được coi như

Tịnh độ của Bồ tát hiûn ra.

50

Với tåm chánh trực, hành giâ biøt sống thành thêt với

lòng münh và với người xung quanh. Ta bà đau khổ chþ vü

lòng chúng sanh không ngay thîng, thường lừa dối nhau

đøn phá sân tinh thæn, không còn ai tin nhau.

Vü vêy, muốn xåy dựng người, phâi xåy dựng chýnh

münh trước. Sống đúng với sự thêt, không gian dối, tåm an

lành sô tự hiûn ra. Bối cânh tåm linh có trước, lòng hành

giâ luôn bünh ổn, thù hiûn ra viûc làm và cuộc sống hoàn

toàn chån thêt. Chíc chín hành giâ không còn gü đù lo

âu tính toán.

Ngược läi, sống åm mưu dối trá, càng được che đêy

kỹ lưỡng, nó càng sống dêy mãnh liût trong tåm, không

thù nào thanh tịnh được. Tçt nhiön, thø giới an lành cũng

vượt khỏi tæm tay hành giâ.

Trang nghiöm bìng tåm chån thêt không dua dối,

hành giâ líng nghe những lời chþ trých đù tự sửa münh. Tinh

tçn câi thiûn suy tư và hành động tốt đõp bao nhiöu, bân

tánh giác ngộ trong sáng thöm bçy nhiöu.

Trực tåm hướng dén viûc làm của hành giâ đúng đín

ngay thêt, sô täo ni÷m tin tưởng cho người. Người sô đøn

với hành giâ bìng chån tünh. Sống chung với những người

bän ngay thîng, chuyûn ríc rối không thù xây ra.

Cæn nhớ rìng tåm münh thø nào sô køt thành chúng

nhån theo münh như vêy. Người xçu ác không thù sống

chung với người lành, tự nhiön có những måu thuén kỳ lä

đèy họ cách xa nhau.

Hành giâ thành thêt với münh trước và người chung

quanh sô thành thêt theo. Từ đó, thø giới tin yöu an lành

đã mở ra cho chýnh münh và mọi người, một bünh an của

Tịnh độ nhỏ bò trong lòng thø giới Ta bà bao la đù chúng

ta yön ổn tu hành.

51

Nhờ trực tåm thçy ta và người đúng như sự thêt, dám

sống theo sự thêt. Đó là n÷n tâng cho hành giâ tiøn tu đäo

hänh. Sống dối trá, đời đời vén là chúng sanh.

Khi thån tåm đã yön ổn trong thø giới thành thêt rồi,

hành giâ thçy người khổ đau đói ròt, khởi tåm giúp đỡ.

Hành giâ bít đæu nghÿ đøn mở rộng thø giới an lành cho

người, chan hòa tünh thương cho mọi người. Nghÿa là từ

Tịnh độ một tiøn lön Tịnh độ hai, Phêt däy thåm tåm là Tịnh

độ của Bồ tát.

Thåm tåm hay đäi bi tåm là thø giới tünh thương hünh

thành sau thø giới của thành thêt. Thåm tåm chýnh là bổn

hoài của Phêt khi Ngài hiûn thån trön cuộc đời. Kinh Pháp

Hoa, phèm Như Lai thọ lượng đã däy :

“Ta hìng nghÿ thø này

Lçy gü cho chúng sanh

Được vào huû vô thượng

Mau thành tựu Phêt thån”

Phêt trâi rộng tünh thương với mọi người, nön nhên

được câm tünh vô hän của người hướng v÷ Ngài, coi Ngài

là đçng cha lành.

Bước theo dçu chån Phêt, đæu tiön hoa tünh thương

nở ra trong tåm hành giâ, täo thành sự thao thức quyøt

cứu tçt câ chúng sanh. Tünh thương được thù hiûn thành

hành động, viûc làm cụ thù nhìm nång cao đời sống

người bìng với ta, truy÷n trao kiøn thức cho người hiùu

biøt như ta và làm cho người được hänh phúc như ta.

Tünh thương chån thêt của hành giâ được người đáp

läi bìng mối thiûn câm såu xa, täo thành thø giới thương

yöu an lành là Tịnh độ của Bồ tát.

52

Ý thức đi÷u này, cæn lưu ý rìng đøn nơi nào không

được quæn chúng thương møn, làm công viûc gü cũng bị

chống báng, chúng ta biøt nơi đó không thù lưu läi. Vü Bồ

tát phâi an trú trong Tịnh độ, thü giáo hóa chúng sanh mới

không bị rớt vào khổ đau. Dù ở træn lao, nhưng Bồ tát vén

có Tịnh độ riöng đù sống. Sống với lòng từ bi, với tünh

thương, tçt nhiön täo được cânh giới an vui, hòa hợp.

Ông Cçp Cô Độc hay trưởng giâ Thiûn Đức trong kinh

Duy Ma tiöu biùu cho méu người có lòng từ bi cao độ.

Ông trâi lòng từ nuôi dưỡng người nghño khổ, côi cút

trong thành Tỳ Da Ly. Người có tåm lượng rộng lớn mang

của câi đøn hợp tác với ông trong công tác từ thiûn. Và

người được giúp đỡ høt lòng làm viûc đù mong đ÷n đáp

tünh thương mà ông đã chan hòa cho họ.

Täo được thø giới tünh thương rồi, hành giâ phâi có

Tịnh độ thứ ba là bồ đ÷ tåm. Bồ đ÷ tåm là trý giác, là khâ

nëng nhên thức sáng suốt đù hành động đúng đín lợi

cho münh và người. Vü thø, tuy xøp vào hàng thứ ba nhưng

tåm này quan trọng nhçt, vü chỗ nào có bồ đ÷ tåm, mới

có tünh thương và ngay thêt.

Tünh thương phát xuçt từ bồ đ÷ tåm là tünh thương

chån thêt. Không có bồ đ÷ tåm hướng dén, sô rơi vào tünh

thương giâ dối hay có giới hän. Thương trong tham dục,

thương đù rồi đau khổ thü thương làm chi.

Người tu khởi tåm từ giúp đỡ người bìng trý giác,

bước chån hành đäo mới nở hoa và không bị vçp ngã.

Hành giâ phâi biøt chýnh xác, tùy cën tánh hành nghiûp

của người mà düu dít họ cùng tiøn bước trön con đường

Vô thượng chánh đîng giác. Người tin tưởng đem câ tài

sân và thån mäng giao cho hành giâ. Nøu không sáng

suốt, không biøt cách sử dụng thü thêt là khổ tåm. Sự

53

nghiûp càng lớn đòi hỏi người lãnh đäo càng phâi sáng

suốt.

Hành giâ sống một münh muốn làm gü cũng được,

nhưng lãnh đäo quæn chúng phâi làm thø nào cho người

phát triùn an vui hänh phúc. Yöu cæu tri thức trở thành

quan trọng. Hành giâ thương người và ngay thîng đøn

đåu chëng nữa, nhưng không đủ sáng suốt cũng thçt bäi,

làm cho người đau khổ. Riöng tôi, thường cån nhíc thà

không làm còn hơn làm không lợi ých, làm mçt lòng người.

Thành Tỳ Da Ly phát triùn giàu mänh nhờ Phêt khòo

køt hợp người trý thức và đi÷u động mọi người cùng chung

xåy dựng. Tu bồ đ÷ tåm, những người có chý hướng

thượng sô đøn Bồ tát tüm cæu phát triùn trý tuû.

Khi bồ đ÷ tåm tëng trưởng hay trý giác phát triùn,

hành giâ biøt rõ được nguyön tố cçu täo con người và thø

giới con người. Hành giâ vên dụng những công thức này

đù thëng hoa đời sống cho người và xã hội. Nơi nào có bồ

đ÷ tåm hay có trý tuû, nơi đó phát triùn, có đời sống cao,

là méu Tịnh độ của Bồ tát.

Như vêy, muốn xåy dựng Tịnh độ giống Phêt Thých Ca

phâi xåy dựng ba Tịnh độ cën bân của Bồ tát ngay trön

nhån gian. Nghÿa là xåy dựng xã hội của lòng ngay thêt,

của tünh thương, của hiùu biøt. Vü sống chung với nhau

bìng hiùu biøt, tünh thương, ngay thêt sô dú dàng hài hòa,

an vui.

Phêt däy ba tåm : trực tåm, thåm tåm, bồ đ÷ tåm køt

thành Tịnh độ Bồ tát. Và chýnh Ngài đã sử dụng ba tåm

này đù hünh thành Tam Bâo trön nhån gian ngay từ thời

thuyøt pháp ở Lộc Uyùn.

Thêt vêy, bồ đ÷ tåm là tåm sáng suốt hay trý tuû mà

Phêt là người tiöu biùu. Với tåm sáng suốt, Phêt thçy rõ

54

tåm träng, yöu cæu của từng người. Ngài giâi quyøt được

tçt câ, đi÷u động mọi viûc thành tựu tốt đõp và hünh

thành Tịnh độ ngay ở Lộc Uyùn. Nhưng Thanh vën theo

Phêt không thçy họ đang sống trong thø giới an lành của

Ngài, chþ thçy cùng sống chung, đi khçt thực với Phêt.

Trang nghiöm bìng tåm sáng suốt, Phêt mở rộng thø

giới tünh thương cho mọi người, truy÷n trao bồ đ÷ tâm cho

họ. Nghÿa là giúp họ nhên thức đúng như thêt đù làm lợi

ých cho đời. Pháp của Ngài däy là thåm tåm. Và hàng đû

tử theo Phêt, an trú trong pháp, sống ngay thêt diûu hòa

với nhau.

Như vêy mô hünh Tam Bâo lêp giáo khai tông ở Lộc

Uyùn chýnh là thø giới an lành đæu tiön mà Phêt đã xåy

dựng. Các Tỳ kheo không thçy nhưng con của trưởng giâ

Bâo Tých và các thiøu niön đã thçy Tịnh độ nhån gian này

ở ngay đåy, không phâi ở nơi xa xôi nào khác.

Tuy nhiön, sau Phêt diût độ, đû tử Ngài đã từ bỏ ba

tåm này đù lo xåy dựng chùa tháp. Họ đã däi khờ đem sự

nghiûp tinh thæn đánh đổi lçy cơ sở vêt chçt. Tünh träng

suy đồi này khiøn cho một danh Tëng Viût Nam phâi thốt

lên :

Trúc ly mao xá phong quang hâo

Đäo viûn Tëng phòng tổng bçt như.

Nhớ xưa Phêt täi thø không có chùa tháp, đû tử sống

với Ngài ở vườn trúc trong những túp l÷u lá đơn sơ. Phong

cânh ôi đõp biøt bao, tåm hồn giâi thoát an vui kỳ lä. Giờ

đåy, Phêt nhêp diût, chùa tháp xåy lön nguy nga đồ sộ,

đæy đủ phòng ốc tiûn nghi. Nhưng than ôi, nó läi trở thành

mối tranh chçp lớn trong Tëng đoàn. Lúc çy, chþ lo nghÿ

đøn quy÷n lợi, chống đối lén nhau, tåm thành cong quõo,

không an. Yøu tố bồ đ÷ chþ đäo người tu đã đánh mçt,

55

làm cháy rụi Tịnh độ. Lúc çy, läi lçy phương tiûn là chùa

làm cứu cánh.

Thành tựu ba tåm này, Phêt däy chúng ta phát triùn

Tịnh độ bìng cách køt hợp ba tåm với sáu pháp ba la

mêt. Không đðt cën bân trön ba tåm mà tu sáu pháp ba

la mêt, không thành tựu pháp của Bồ tát.

Vên dụng ba tåm và sáu pháp ba la mêt là vçn đ÷

không đơn giân. Ba tåm và sáu pháp ba la mêt đù riöng

rçt dú. Nhưng køt hợp ba tåm và sáu pháp ba la mêt đù

ứng dụng từng chỗ khác nhau rçt khó. Viûc này đòi hỏi

hành giâ phâi biøt cách tổng hợp đù có sáng täo riöng,

mới tu Bồ tát đäo được. Vý như đồng một lúc, địch tçn

công bốn phýa mà ta đ÷u chống đỡ được.

Không køt hợp, mà tu ba tåm và sáu pháp ba la mêt

rời räc sô không køt quâ. Vý dụ tu bố thý chung chung

không được. Phâi køt hợp bố thý với ba tåm. Hành giâ bố

thý trön cën bân tünh thương, nön phèm vêt lớn hay nhỏ

không quan trọng. Viûc chýnh là lòng chúng ta rộng hay

hõp. Nøu thực sự thù hiûn đäi bi tåm, thü muối cũng thành

ngọt.

Tuy nhiön, bố thý trön cën bân đäi bi, nhưng thiøu bồ

đ÷ tåm hay trý giác, sô dú bị người lợi dụng lòng tốt của

chúng ta. Sử dụng ti÷n của bố thý cũng phâi køt hợp với

bồ đ÷ tåm hay trý khôn mới chþ đäo được. Không bố thý

tràn lan vü của kho cho cũng không đủ. Thçy đúng đối

tượng và đúng yöu cæu mới cho, mới giúp.

Phêt có 18 pháp bçt cộng, một trong 18 pháp này là

thån, khèu, ý tùy trý tuû hành, tức suy nghÿ, lời nói, hành

động đ÷u đðt trön sự chþ đäo của trý tuû. Ngài sử dụng trý

tuû rọi vào cuộc sống chýnh xác, thçy rõ yöu cæu thø nào

56

và đáp ứng nhìm mục tiöu phát triùn mọi người. Không

giúp đỡ đù họ trở thành người ën häi.

Vì thø, thåm tåm køt hợp ngược läi bồ đ÷ tåm, xem

có đáng cho không và cho đù họ được gü mới là vçn đ÷

quan trọng. Cho người ën bát cơm, trong niûm tåm đó họ

được no dä. Nhưng niûm thứ nhü, họ đói thü sô ra sao? Bồ

tát dùng bồ đ÷ tåm xoáy såu vào nghiûp của người được

bố thý đù giâi quyøt vçn đ÷ nghiûp mới là chýnh. Không

giâi quyøt được nghiûp, mà cứ cho ën là làm chuyûn vô

ých. Kinh Pháp Hoa däy nuôi một người cho đæy đủ đøn 80

tuổi thành La hán, cũng không bìng däy người nghe một

chữ của kinh Pháp Hoa, thoát kiøp sanh tử luån hồi.

Chúng ta không dùng bốn tåm đù xóa nghiûp của

người, mà bố thý làm cho nghiûp của họ tëng thöm, làm

cho họ sung sướng, thỏa mãn yöu cæu tham lam. Vü thø,

càng giúp nó càng tham, đøn độ ta không còn khâ nëng

che chở, họ sô quay läi chống ta. Chúng ta đã täo đi÷u

kiûn cho họ chống, mà cứ læm tưởng rìng ta düu dít họ;

khác gü chúng ta vào đời phá häi chúng sanh, không phâi

giúp đỡ chúng sanh.

Phêt dùng trý giác đù bố thý, nön người theo Phêt

nghe pháp læn xóa nghiûp của họ. Cuộc sống vui lön, họ

tự phát triùn. Dù Phêt không cho, mà đó mới thêt là cho.

Điùn hünh như bà ën mày cít tóc mua dæu cúng Phêt,

thoát được kiøp ën mày, vü đúng như pháp cúng dường.

Trön thực tø bà ën mày cúng Phêt, nhưng mười phương

chư Phêt nhün thçy chýnh Đức Thých Ca đã bố thý cho bà

ën mày; nhờ đó bà mới chuyùn kiøp được.

Dùng bồ đ÷ tåm và thåm tåm hành bố thý chưa đủ,

phâi vên dụng thöm trực tåm là lòng ngay thîng, bünh

đîng tuyût đối. Không có trực tåm hay Như Lai tåm, bünh

57

đîng tåm, hành giâ tu suốt đời cũng không thành Phêt. Vü

vêy, Duy Ma nói với Bồ tát Vën Thù rìng Ngài coi Đức Phêt

Vô Nan Thíng và bà ën mày đồng nhau không khác. Tuy

có cho người này, không cho người kia, nhưng trön bünh

đîng tåm không có phån biût. Mít thường không thçy

bünh đîng, nhưng dưới mít Như Lai thçy Duy Ma bünh

đîng. Đối với quốc vương, Bà La Môn, thương gia, v.v„,

Duy Ma đối xử khác nhau. Làm trëm viûc không giống

nhau, nhưng Duy Ma nói với Vën Thù rìng Ngài đã hoàn

toàn hành bünh đîng pháp.

Khi hành giâ køt hợp ba tåm vào viûc bố thí, tác

động hỗ tương cho nhau trở thành chýn læn. Người thọ

được pháp bố thý cũng tự phát triùn ba tåm. Hay nói cách

khác, lçy tåm ta đù vào tåm người, tác động cho người

phát triùn tåm tốt như ta, là đã hành bố thý của Bồ tát.

Ông Cçp Cô Độc thù hiûn được pháp bố thý trön

däng ba tåm. Những người nghño đói được ông nuôi

dưỡng, giúp đỡ đ÷u phát triùn ba tåm này, trở thành tài

giỏi, thay thø ông quân lý sự nghiûp.

Ngoài ra, tu pháp trü giới cũng đðt trön cën bân ba

tåm. Kinh Duy Ma lçy giới thêp thiûn làm chuèn đù trang

nghiöm ba nghiûp thån, khèu, ý. Vü vêy, quan trọng là

hành giâ phâi đoän hîn tam độc tham, sån, si, dùng bồ

đ÷ tåm cån nhíc xem Phêt chø giới này cho ai, nhìm

mục đých gü. Nøu không, hành giâ sô kõt giới đi÷u, rơi vào

giới cçm thủ. Hành giâ dùng trý tuû xem giới nào thých hợp,

mới täo thành méu giới đức.

Hành giâ cũng sử dụng thåm tåm đù thực hiûn giới. Vý

dụ như Phêt vü tåm đäi bi giøt tön cướp biùn đù cứu đoàn

thương buôn. Trong 12 nëm đæu giáo hóa, chúng hội

58

thanh tịnh nön Phêt không chø giới. V÷ sau, Phêt mới đðt

ra giới đù ngën cân người không thanh tịnh.

Trü giới thanh tịnh của Đäi thừa trön cën bân thanh

tịnh từ bân tåm, nön giới Bồ tát thuộc v÷ giới thù hơn là

giới tướng. Từ đó, hành động thiûn mà tåm ác sô trở thành

viûc ác. Vý dụ giúp người đù lợi dụng, nhưng không lợi

dụng được, tåm ác sô bung ra.

Nói chung, hành giâ dùng ba tåm rọi vào sáu pháp

ba la mêt, vên dụng sáu pháp ba la mêt tu đät nghÿa rốt

ráo, nön tåm hoàn toàn thanh tịnh. Nhờ đó, Tịnh độ Bồ tát

hiûn ra dưới däng sáu pháp ba la mêt.

Kø đøn, Phêt däy 37 trợ đäo phèm cũng là Tịnh độ

của Bồ tát. Khi tu 37 trợ đäo phèm cũng phâi đðt cën bân

trön ba tåm, vü hành 37 trợ đäo phèm riöng sô không đíc

đäo. 37 trợ đäo phèm dùng đù đối trị nghiûp như tứ niûm

xứ giúp hành giâ đánh ngã ái nghiûp sô được giâi thoát.

Đối với người nhi÷u ái dục, Phêt däy cửu tưởng quán,

nhün người dưới däng thực cho đøn chøt rữa ra, đù thủ

tiöu ái dục. Nhưng khi tiöu diût được ái dục xong, tứ niûm

xứ quán không còn cæn thiøt. Vý như sử dụng vũ khý đù

đánh giðc, giðc tan thü vũ khý cũng không cæn.

Đi÷u chýnh yøu phâi biøt giðc ở đåu mới đánh được.

Vü vêy, sử dụng bồ đ÷ tåm đù lựa xem trong thçt bồ đ÷

phæn, hành giâ tu pháp nào có køt quâ cũng như sử dụng

bồ đ÷ tåm trong viûc tu bát chánh đäo.

Trong bát chánh đäo, hành giâ chþ mới sử dụng được

một pháp chánh kiøn, đã có Tịnh độ hiûn ra. Thêt vêy, thø

giới này sô tốt đối với người có tæm nhün chýnh xác. Hành

giâ không sống trong âo giác, cũng không nhün thực tø

bön ngoài dén đøn đau khổ thçt bäi. Với chánh kiøn,

hành giâ luôn thçy đúng như thêt, nhờ đó người có đồng

59

quan điùm sô đøn køt bän, täo thành một têp thù không

sai læm. Không lỗi læm tçt nhiön không đau khổ.

Khi têp thù đ÷u thçy giống nhau, cùng sống chung tu

têp dú trở thành hòa hợp thanh tịnh, môi trường sống an

vui. Hünh ânh Đức Phêt và nëm Tỳ kheo đæu tiön ở Lộc

Uyùn tu têp theo chánh kiøn, thù hiûn rõ nòt mô hünh Tịnh

độ ngay täi Ta bà. Lúc çy, Phêt đưa ra quy luêt sống, theo

đó Ngài và Ki÷u Træn Như đi khçt thực, bốn Tỳ kheo còn läi

ở yön một chỗ tu têp. Riöng Ki÷u Træn Như đíc La hán hay

quâ vị Ưng Cúng hiûn nòt mðt và dáng đi giâi thoát khiøn

cho người cung kýnh. Phêt mới cho vào làng khçt thực

chung với Ngài, không phâi đù xin ën, nhưng dùng

phương tiûn đó giáo hóa chúng sanh.

Viûc giáo hóa của Phêt tuy trông b÷ ngoài đơn giân.

Nhưng đứng trön mðt tåm linh quan sát đúng hoàn toàn,

mới xåy dựng được cânh giới Tịnh độ an lành thực sự và

trở thành hät nhån thu hút nhi÷u người đøn quy ngưỡng.

Ngoài ra, tu bốn pháp nhiøp : bố thý, ái ngữ, lợi hành,

đồng sự cũng trön cën bân ba tåm. Vý dụ tu pháp đồng sự,

muốn giáo hóa người, hành giâ phâi chung sống với họ.

Cũng như Phêt muốn độ Sa môn, phâi bỏ áo vua chúa,

mðc áo phçn tâo và đi xin ën giống họ, đù gæn gũi düu

dít họ lön Thánh quâ.

Trön bước đường giáo hóa chúng sanh, hành giâ lêp

hänh đồng với người, đðt münh vào hoàn cânh người. Tuy

nhiön, hành giâ vén phâi dùng bồ đ÷ tåm cån nhíc xem

đøn nơi nào, sống chung với người, có làm được gü cho họ

hay không. Sức münh có nhiøp được họ không, hay là

đồng sự đù rồi chîng những không lợi ých, còn bị chúng

sanh nhiøp ngược läi münh, thü câ hai ním tay nhau đi vào

địa ngục.

60

Täo Tịnh độ dưới däng bốn pháp nhiøp, không ngoài

ba tåm, hành giâ luôn bünh tÿnh sáng suốt, chþ đäo tåm từ

và tåm bünh đîng. Hành giâ mới không läc lối và trở thành

người tốt. Ngược läi, rời ba tåm, dú bị người lợi dụng lòng

tốt, sô biøn thành hành động xçu.

Tóm läi, hành sáu pháp ba la mêt, mười nghiûp lành

v.v„ trön cën bân ba tåm đù xåy dựng Tịnh độ của Bồ tát.

Mỗi hoàn cânh đ÷u có Tịnh độ riöng, nay ở Tịnh độ này,

mai ở Tịnh độ khác. Hành đäo ở nhån gian mà lúc nào Bồ

tát cũng an trú trong Tịnh độ, mới giáo hóa thành tựu. Rời

bỏ Tịnh độ vào træn thø giáo hóa, coi chừng bị nhiúm ô, bị

træn thø giáo hóa ngược läi.

Thánh Đức thái tử ở thø kỷ 6 nghiön cứu các méu Tịnh

độ này, hünh thành Hiøn pháp 17 đi÷u là Hiøn pháp đæu

tiön của Nhêt Bân. Ngài chú sớ câ bộ kinh Duy Ma, xåy

dựng một quốc gia theo mô hünh của Tịnh độ Bồ tát.

Phêt cho biøt các Phêt quá khứ cũng từng xåy dựng

Tịnh độ Bồ tát theo các mô hünh trön cho quyøn thuộc

của các Ngài an trú. Tịnh độ của Phêt chþ hiûn ra khi hành

giâ tổng hợp được tçt câ Tịnh độ của Bồ tát, cũng có

nghÿa là khi ta đæy đủ hänh Bồ tát.

Nói chung, tçt câ những gü Phêt däy từ Lộc Uyùn đøn

thành Tỳ Da Ly, không có pháp nào không hünh thành Tịnh

độ. Nhưng có người không chịu sử dụng, không chịu an trú

thø giới an lành này. Họ cứ lang thang ra ngoài rồi than

vãn khổ sở, oi bức quá và chäy tüm mãi Tịnh độ xa xëm

nào đåu. Trong khi con của trưởng giâ Bâo Tých và 500

thiøu niön thých thú với thø giới giâi thoát của Phêt mà họ

bít gðp được, nön hướng tåm xuçt gia.

Xá Lợi Phçt đäi diûn đû tử Phêt câm thçy lä, vụt nghi

ngờ lời Phêt däy. Các thiøu niön chþ tu một pháp đã có

61

Tịnh độ, còn các Ngài theo Phêt đã låu, tu bao nhiöu

pháp và chýnh Phêt tu vô lượng kiøp còn không có Tịnh độ,

nghÿa là sao ?

Thø giới Phêt däy lý tưởng như vêy, nhưng thực tø läi

phũ phàng. Phêt cũng phâi đæu træn, chån đçt đi khçt

thực, có lúc cũng không có cơm ën. Vêy Tịnh độ Phêt ở

đåu, không lô Đức Phêt hư vọng sao ?

Điùm này gợi nhíc viûc tu của hành giâ bìng hünh

thức và bìng tåm chứng hoàn toàn khác nhau. Thêt vêy,

đồng tu nhưng có người câm tåm, được Tịnh độ. Không

câm tåm, chîng bao giờ bước chån vào Tịnh Độ được.

Hành giâ cæu đäo thực lòng, sô thçy Tịnh độ theo thứ

bêc. Từ Tịnh độ một münh, đøn Tịnh độ một số người hiùu ta,

Tịnh độ của một số người cộng tác với ta, đó là thø giới

thanh lọc. Tåm được thanh lọc sô hünh thành thø giới

thanh lọc hay là quan hû giữa hành giâ và người xung

quanh hoàn toàn tốt hoðc tốt một phæn. Đó là thø giới

thanh tịnh, không ô nhiúm, phi÷n toái.

500 thiøu niön mới nghe Phêt däy, sống được với

pháp. Chư Tëng theo Phêt låu ngày, nhưng không thçy, vü

vướng míc hünh thức, không sống với nội tåm. Người có

tåm hồn hướng thượng đem so thực tø phũ phàng với lý

tưởng Phêt däy, phát hiûn ra thø giới an lành đù an trú.

Chþ vü chúng ta không biøt nön không hưởng được. Phêt

pháp có công nëng làm cho giâi thoát, nhưng ta không

giâi thoát là täi ta, không phâi do pháp.

Theo đúng pháp tu hành, hành giâ dú dàng kiøn täo

Tịnh độ. Nương pháp Phêt, hành giâ đøn với người bìng

tåm pháp và ngược läi, người câm tåm, câm hänh đøn

với hành giâ. Thø giới tự täi giâi thoát bít đæu hünh thành

từ đåy.

62

Mối nghi ngờ của Xá Lợi Phçt thêt ra nhìm nhíc nhở

cho những ai tu hành sống trong chốn giâi thoát mà

không hưởng được hương vị giâi thoát của đäo. Thêt sự

Xá Lợi Phçt là đäi La hán đã sống trong pháp Phêt từ låu.

Khi chưa theo Phêt, Ngài đã chứng quâ Tu đà hoàn và

chưa nghe pháp, chþ mới nhün thçy Phêt đã đíc La hán,

thù hiûn một sự câm tåm cao độ giữa Xá Lợi Phçt và Phêt.

Nghÿa là Ngài đã thåm nhêp Tịnh độ của Phêt, lô nào

Ngài läi không biøt.

Sự thêt Xá Lợi Phçt biøt rõ tåm niûm nghi ngờ của đäi

chúng. Ngài đðt cåu hỏi đù Phêt giâi đáp mối nghi ngờ

đó cho chúng hội, cũng là giâi đáp cho chýnh chúng ta.

Nói đúng hơn, kinh mượn lời Xá Lợi Phçt đù nói lön

thao thức của các tu sÿ trong thời kỳ Phêt giáo phát triùn,

vü ai cũng biøt thời kỳ này làm gü còn Xá Lợi Phçt. Ở đåy

muốn diún tâ sự bën khoën của tæng lớp tu sÿ tró thuộc

Đäi chúng bộ trước ti÷n đồ Phêt giáo. Lúc çy, có thù nói

nhi÷u người tu nhưng không mçy người tüm được lý tưởng

của đời sống phäm hänh.

Khi chưa xuçt gia, chúng ta đọc kinh Phêt thçy hay

quá, câ một bæu trời lý tưởng. Nhưng bít đæu khoác áo tu

dçn thån hành đäo, bao nhiöu khó khën đụng chäm,

tranh chçp phi÷n lụy tràn ngêp bước chån ta. Ý này được

kinh diún tâ qua nhên xòt của Xá Lợi Phçt thçy thø giới

của Đức Thých Ca toàn hæm hố gai chông mà Ngài cứ nói

là đõp.

Riöng tôi, trâi qua mçy chục nëm tu hành, cố gíng

vượt qua hæm hố gai chông, mới lçy läi sức bünh tÿnh đù

an trú trong thø giới thanh tịnh phäm hänh. Những người

không đủ sức vượt hiùm nguy, đành bỏ cuộc, hoàn tục.

63

Hünh ânh 500 thiøu niön tu sống đúng lời Phêt däy, mỗi

pháp tác dụng vào tåm và thù hiûn trong cuộc sống, täo

thành một Tịnh độ hay đời sống an lành của chýnh họ.

Cũng vêy, cuộc đời hèm hiu khổ đau hay gai chông hæm

hố, tùy phi÷n não tác động mà thành.

Sau cùng, Phêt køt luên muốn kiøn täo Tịnh độ, trön

nguyön tíc phâi täo từ tåm trước. Tåm tịnh thø giới tịnh,

tåm uø trược không thù nào sanh Tịnh độ.

Hành giâ tu tåm nào sô køt thành thø giới tương ưng.

Hành giâ muốn täo thø giới quan tốt nhưng mang tåm

niûm xçu ác, tçt nhiön không thù hünh thành thø giới an

vui được.

Trang bị bìng tåm chông gai, nön cuộc đời cũng

phâi nøm mêt nìm gai. Ngược läi, tåm bünh thø giới bünh.

Tåm Phêt A Di Đà hoàn toàn thanh tịnh, biøn khíp pháp

giới. Hành giâ là một đơn vị trong pháp giới. Nøu trang

nghiöm bìng tåm ngay thêt diûu hòa, hành giâ sô bít

gðp được tåm của Ngài dú dàng. Lúc đó, hành giâ và

Phêt A Di Đà ở däng đồng thù, đồng bân tánh thanh tịnh,

nön thåm nhêp thø giới của A Di Đà hoàn toàn tự täi. Vü

vêy, đi÷u chþnh tåm, tịnh hóa tåm là viûc chýnh yøu.

Xá Lợi Phçt nghÿ rìng tåm của Đức Thø Tôn lô nào

không thanh tịnh, sao cõi Phêt này của Ngài toàn là hæm

hố chông gai, núi non nhơ nhớp déy đæy như thø ? Điùm

này hành giâ được quy÷n suy nghÿ như vêy. Nhưng nön

nhớ hành giâ đứng trön lêp trường nào đù xác minh là

đi÷u quan trọng; trön lêp trường Thanh vën, Bồ tát hay

Như Lai đ÷u khác nhau.

Phêt hỏi Xá Lợi Phçt có thçy mðt trời, mðt trëng sáng

hay không và người mù có thçy sáng không ? Xá Lợi Phçt

trâ lời người mù không thçy sáng nhưng Xá Lợi Phçt thçy

64

sáng. Cânh vêt lúc nào cũng có nhưng vü mù nên không

thçy. Cũng vêy, có thø giới Phêt, mà phàm phu nghiûp

chướng bị phi÷n não bao våy nön không thçy, không phâi

không có.

Lúc çy, Loa Kø Phäm Thiön trâ lời Xá Lợi Phçt rìng ông

thçy nước của Phêt Thých Ca thanh tịnh, toàn læu các

cung điûn như cung trời Đäi Tự Täi. Còn tåm Xá Lợi Phçt có

cao thçp, không nương theo trý tuû Phêt, nön thçy cõi Ta

bà không thanh tịnh.

Điùm này thù hiûn tåm Xá Lợi Phçt và tåm Đäi Phäm

Thiön Vương khác nhau. Tåm khác là do nghiûp khác và

nghiûp là cái gü liön hû đøn quá khứ; quá khứ đã tác động

cho chúng ta có cái nhün đổi khác.

Xá Lợi Phçt trong lúc tu tứ niûm xứ, tứ chánh cæn, tứ

như ý túc quan sát træn thø đæy tội lỗi đáng chán, đáng

bỏ. Ấn tượng xçu tràn ngêp trong tåm Ngài, nön nhün ra

cuộc đời chþ thçy toàn gai chông hæm hố là chúng sanh,

chúng sanh nghiûp, chúng sanh phi÷n não. Quán sát như

vêy, hàng Thanh vën không dám nhün, không dám nghÿ,

không dám đi vào træn thø, chþ thu münh läi trong Niøt bàn.

Ngược läi, Loa Kø Phäm Thiön có óc sáng täo, là

đçng täo hóa, nön thçy vän vêt xanh tươi theo bốn mùa.

Dưới nhãn quan của Đäi Phäm Thiön vương, vän vêt là

thiön đường.

Nghi ngờ của Xá Lợi Phçt hay nói khác là từ nỗi nghi

của người tu không đíc đäo sanh nghi pháp, được kinh

diún tâ, mượn nhån vêt Loa Kø Phäm Thiön thuộc tôn giáo

có sïn thời bçy giờ. Phäm Thiön khîng định cõi Trời Đäi Tự

Täi không đõp bìng Tịnh độ của Phêt Thých Ca, đù ngæm

chþ giáo nghÿa của Phêt cao siöu hơn kinh Phû Đà của Bà

La Môn.

65

Đi÷u này gợi nhíc tu sÿ Phêt giáo rìng Phêt täi thø,

Ngài đã đi÷u phục các thæy Bà La Môn quy ngưỡng Phêt

pháp. Và đã từng có những thời kỳ Phêt giáo vàng son

rực rỡ chþ đäo cho sinh hoät xã hội. Nhưng täi sao chúng

ta không biøt sử dụng giáo nghÿa cao quý, đù cho đäo

Phêt xuống dốc thö thâm.

Tinh thæn khơi dêy trách nhiûm phục hưng Phêt pháp

bàng bäc trong hæu høt bộ kinh, cho chúng ta nhên thçy

rõ kinh Duy Ma được kiøt têp trong thời kỳ Phêt giáo bị lu

mờ ở Ấn Độ. Đåy là thời kỳ phân tþnh, đù sau này các

Thánh Tëng như Long Thọ, Mã Minh, Vô Trước, Thø Thån ra

đời.

Nói chung, từ thø giới Phêt cao nhçt cho đøn thø giới

Bồ tát, Thanh vën, chư Thiön, bát bộ chúng, tçt câ loäi

hünh thø giới đ÷u có ở đåy, ở cùng một cõi. Tuy nhiön, mỗi

loài đ÷u thçy thø giới này quâ tünh là thø giới của riöng họ.

Hay nói cách khác, cùng một thø giới mà loài nào

thçy theo nhãn quan của loài đó. Chư Thiön thçy Phêt

dưới däng chư Thiön, La hán thçy theo La hán; nhưng

Phêt vén là vị Đäo Sư của tçt câ. Vü nøu Phêt giới hän

trong phäm vi Thæy của những người đi khçt thực, mðc áo

phçn tâo nghño khổ, thü Ngài không thù làm Thæy của vua

chúa ưa thých cung cách sang trọng. Tåm niûm và nghiûp

lực thø nào, thü hiûn thø giới tương ưng, đù trâ lời cåu của

Phêt däy : Tåm tịnh thø giới tịnh.

Khi Phêt çn chån xuống đçt, Xá Lợi Phçt li÷n thçy Ta

bà biøn thành toàn thçt bâo. Đi÷u này chúng ta nghÿ có

thêt không, phâi hiùu sao ?

Hiûn tượng này được giâi thých theo nhi÷u nghÿa. Thực

tø, từ thø giới này biøn thành thçt bâo tức khíc, không

được. Muốn biøn đổi thø giới sống của chúng ta, phâi có

66

một quá trünh. Từ thời đäi cổ sơ đøn thø giới vën minh ngày

nay, là câ một quá trünh xåy dựng. Chúng ta có quy÷n tin

vào thø hû con cháu sô thay đổi được; đó là ý nghÿa thứ

nhçt của biøn đổi.

Nghÿa thứ hai của viûc çn chån xuống thành thçt bâo

được hiùu là âo thuêt. Đối với ngoäi đäo, Phêt có thæn

thông biøn hóa không lường. Thæn thông này có thù hiùu

giống như âo thuêt, nghÿa là Phêt täo đi÷u kiûn cho

chúng ta thçy khác. Giáo sư Nomura lçy vý dụ tương tự

như nhà âo thuêt làm cho chúng ta sống trong mộng.

Nhà âo thuêt còn làm được, chîng lô Như Lai không làm

được sao? Tuy nhiön, vü là âo thuêt, làm tức khíc được,

nhưng vü không thêt nön Phêt phâi thu trở läi thực tø.

Nghÿa thứ ba được giâi thých là Xá Lợi Phçt mượn lực

Phêt đù thçy thø giới Phêt. Vý như trong phút giåy bị thôi

miön, bị dừng suy tư läi và hướng tåm v÷ thø giới của

người đi÷u khiùn.

Ấn chån xuống đçt, Tịnh độ hiûn. Ý này được diún tâ

theo Thi÷n là “Tåm çn tåm”. Người có cuộc sống dù đau

khổ thø nào chëng nữa khi gðp Phêt, tåm cũng được giâi

thoát. Thø giới Tịnh độ này là thø giới của tåm, từng pháp

từng pháp đưa vào tåm, sống theo lời Phêt däy, bünh an

thanh thân tự đøn.

Tiøn xa hơn một nçc, người theo Phêt có câm tåm

mänh, li÷n chứng La hán. Điùn hünh là Xá Lợi Phçt gðp

Phêt, råu tóc cuâ ông rụng ngay tức khíc. Råu tóc rụng

tiöu biùu cho phi÷n não và nghiûp thø gian dứt säch,

không phâi råu tóc rụng thêt. Với ngh÷ nghiûp là đäi luên

sư, tåm Xá Lợi Phçt tràn đæy vçn đ÷ phức täp, nhưng nhün

thçy Phêt thanh tịnh, lòng ông tự thanh tịnh theo.

67

Ngày nay hồi tưởng läi quá khứ, Xá Lợi Phçt được

phước duyön gðp Phêt, đíc La hán dú dàng như vêy.

Chúng ta câm thçy số phên münh ngày nay tu træy trêt vçt

vâ, mà không có mçy người đíc được La hán, nön tiøc

nuối than thở rìng :

Phêt täi thø thời ngã træm luån,

Kim đíc nhån thån thời Phêt nhêp diût.

Áo não tự thån đa nghiûp chướng,

Bçt kiøn Như Lai kim síc thån.

Hàng Thanh vën nhờ nương theo Phêt vào sống được

trong Tịnh độ của Phêt. Nøu tách rời Phêt, họ cũng trở läi

thån phên riöng, trở läi thø giới không giâi thoát. Vü vêy, khi

Phêt không çn chån xuống đçt nữa, mọi người hoàn läi

träng thái cũ. Kinh Pháp Hoa gọi Tịnh độ täm bợ của

Thanh vën là hóa thành. Nøu Phêt nói Tịnh độ thêt của

Ngài, nghÿa là nói Phêt đäo dài xa, mọi người sanh chán

nân, sô không muốn tu.

Thêt vêy, læn đæu Xá Lợi Phçt mới nhün thçy tướng hâo

thanh tịnh của Phêt li÷n đíc La hán. Quý vị thử nghÿ xem

đíc quâ La hán đơn giân như vêy sao ? Đøn hội Pháp

Hoa, Phêt mới nói sự thêt rìng Xá Lợi Phçt có khâ nëng

bộc phá ngay tức khíc kiøn hoðc phi÷n não, được tåm

thanh tịnh, vü nhờ Phêt täo đi÷u kiûn, nhờ nương lực Phêt

mà phi÷n não tự rơi rụng và đíc quâ này. Nói nôm na cho

dú hiùu là “Ăn theo”, không phâi thực của chýnh münh.

Vü thø, đät quâ vị La hán xong, còn phâi trâi qua vô

lượng kiøp tu hành Bồ tát đäo, mới thành Phêt hiûu Hoa

Quang. Riöng chúng ta cũng vêy, ngày nay tu hành

nương nhờ công đức lực của Phêt, an trú trong thø giới

hoàng kim của Ngài câm thçy täm bünh ổn, quön đi oi

68

bức của cuộc đời. Tách rời Phêt, chúng ta trở läi hoàn

cânh hèm hiu ngay.

Kiøn täo được Tịnh độ nhån gian xong, Phêt hướng

dén chúng hội qua thành Vương Xá, lön Linh Thứu sơn, đù

chþ méu Tịnh độ lý tưởng cao hơn. Đó là thø giới an lành

vÿnh cửu thêt sự, không còn thuộc phäm vi con người

phàm phu.

Tịnh độ Linh Sơn chþ mở ra cho những người chứng

quâ A la hán, kiøn hoðc và tư hoðc đã đoän säch. Hàng

A la hán phá được kiøn hoðc, không còn nhên thức sai

læm. Các Ngài trang bị bìng lục thông, có cái nhün sự vêt

rçt chýnh xác, thçy được quá khứ dén đøn hiûn täi và

xuyön suốt vị lai. Chîng những các Ngài phá được kiøn

hoðc mà câ tư hoðc cũng được tên diût. Tư hoðc là nhên

thức bìng trý óc. Khi nhên thức đã chýnh xác và tünh câm

nhiúm ô bön trong đã hoàn toàn quòt säch, mới đủ tư

cách thåm nhêp Tịnh độ Linh Sơn. Tịnh độ này của những

người đã đät đøn Niøt bàn KHÔNG, không còn bị hoàn

cânh chi phối, do tu được nhån Không và pháp Không.

Chúng hội đứng ở vị trý này, Phêt mới däy thêt tướng các

pháp.

Xa hơn nữa, trong kinh Pháp Hoa, Phêt gợi cho chúng

ta khái niûm v÷ hai Niøt bàn Chån Không Diûu Hữu của Bồ

tát lai thýnh Pháp Hoa kinh và Bồ tát thån síc vàng Tùng

địa dũng xuçt. Hai thø giới quan này thuộc phæn tåm

chứng, ở ngoài phäm vi hiùu biøt, läm bàn của hàng

phàm phu chúng ta.

Như vêy, từ hät nhån phát triùn tư tưởng Tịnh độ của

Duy Ma, quá trình tu hành theo sự tiøn triùn của những mô

hünh Tịnh độ kiùu méu nói trön được Ngài Vÿnh Gia tóm

lược trong bài kû sau :

69

Tam giới du hỏa träch

Bát đức bân thanh lương

Dục ly kham nhén độ

Thö tåm an dưỡng hương

Lục tự như luån chuyùn

Tịnh niûm tự tương tương

Di Đà phi biût hữu

Trý nhån đương tự cường

Bát vän tứ thiön tướng

Bçt ly ngã tåm vương

Hà lao tái án chþ

Phương vi Cực Läc hương.

Qua bài kû trön, Ngài cho chúng ta thçy xåy dựng

một Tịnh độ nhån gian lý tưởng theo tinh thæn kinh Duy Ma,

là viûc tçt yøu của Bồ tát.

Nhưng méu Tịnh độ này vượt ngoài khâ nëng của

Thanh vën. Phêt mới phâi chþ họ gá tåm tu hành ở thø giới

lý tưởng xa xôi là An dưỡng quốc của Phêt A Di Đà đù täm

quön đi những bức ngðt của nhà lửa tam giới.

Khi an tåm rồi, Phêt däy người trý phâi nhên biøt Tịnh

độ Tåy Phương chþ là phương tiûn và dùng trý Bát Nhã rọi

läi hiûn thực cuộc sống. Nøu rời Bát Nhã, sô bị đọa, vü đi

thîng v÷ không tưởng mçt.

Từ Tịnh độ Tåy Phương kòo chúng hội trở läi xåy dựng

Tịnh độ tåm vương của Pháp Hoa là Thường Tịch Quang

chân cânh, thø giới quan của những người trở v÷ được

với bân tåm chån như.

Tóm läi, trön lộ trünh 500 do tuæn đường hiùm đøn Bâo

sở, từng bước chån đi trön Thánh đäo, từng thø giới an

70

lành mở ra chào đón chúng ta. Mỗi læn một phæn phi÷n

não rơi rụng là một læn đưa ta bước vào thø giới thánh

thiûn öm đ÷m.

An trú trong Tịnh độ bò nhỏ của hàng sơ tåm, chúng

ta như pháp tu hành, dæn tịnh hóa thån tåm, nhờ đó đôi

mít trý tuû khai mở trong sáng thöm và trái tim ta çp ủ tünh

thương chúng sanh nồng nàn hơn. Ta bước vào đời trâi

rộng thø giới Tịnh độ thương yöu, hiùu biøt đøn cho người

cùng chung sống.

Đøn ngày nào ta và chúng sanh đ÷u giác ngộ hoàn toàn,

ngày đó tam thiön đäi thiön thø giới đ÷u thanh tịnh trang

nghiöm bìng thçt bâo, y như Phêt Thých Ca hiùn bày cho

Xá Lợi Phçt.

PHẨM 2

PHƯƠNG TIỆN

I. LƯỢC VĂN KINH

Lúc çy, trong thành Tỳ Da Ly có trưởng giâ Duy Ma

Cêt đã từng cúng dường vô lượng Phêt, được vô sanh

pháp nhén, biûn tài vô ngäi, du hý thæn thông, chứng

được các môn tổng trü, hàng phục ma oán, thçu rõ các

pháp môn thåm diûu, thông đät các pháp phương tiûn

v.v„

Vü muốn độ người, Ngài dùng phương tiûn thị hiûn làm

trưởng giâ ở thành Tỳ Da Ly. Tuy làm cư sÿ mà giữ gün giới

hänh thanh tịnh của Sa môn, ở täi gia mà không đím

nhiúm ba cõi, thị hiûn có vợ con, nhưng thường tu phäm

hänh v.v„ Nøu ở trong hàng trưởng giâ, cư sÿ, Bà La Môn,

Sát đø lợi, đäi thæn, vương tử, Phäm Thiön, Ngài đ÷u là

bêc tôn quý nhçt và dùng vô lượng phương tiûn làm cho

chúng sanh đ÷u được lợi ých.

71

Ngài dùng phương tiûn hiûn thån có bûnh. Các vị

quốc vương, đäi thæn, cư sÿ, Bà La Môn cùng vương tử, vô

số người đ÷u đøn thëm bûnh.

Nhån dịp này, Ngài nói pháp : “Này các ông, cái

huyún thån này thêt là vô thường. Nó là cái ổ chứa nhóm

những thứ khổ não, bûnh hoän. Người có trý không bao

giờ nương cêy nó. Xòt cho kỹ thån này như bọt nước, như

ánh níng dợn giữa đồng, do lòng khát ái sanh, như cåy

chuối không b÷n chíc, như cânh chiöm bao, như tiøng

vang, như måy nổi, như điûn chớp, sanh diût mau lõ

không dừng. Thån này vốn không, thån này như rín độc,

như kó cướp, như xóm nhà không người, do çm, giới,

nhêp mà thành. Các ông hãy nön nhàm chán cái thån

này, đừng tham tiøc nó. Phâi nön ưa thých thån Phêt vü

thån Phêt là Pháp thån do vô lượng công đức trý tuû sanh,

do 37 phèm trợ đäo sanh, mười lực, bốn vô sở úy, 18 pháp

bçt cộng sanh„ Do vô lượng pháp thanh tịnh sanh ra

thån Như Lai. Các ông muốn được thån Phêt, đoän tçt câ

bûnh chúng sanh phâi phát tåm Vô thượng chánh đîng

giác”.

Sau khi nghe pháp, vô số người phát tåm Vô thượng

Bồ đ÷.

II. GIẢI THÍCH

Sau khi däy cách thức kiøn täo Tịnh độ nhån gian,

Phêt giới thiûu cư sÿ Duy Ma Cêt bûnh síp chøt trong

phèm này. Täi sao cư sÿ Duy Ma läi xuçt hiûn trong phèm

Phương tiûn và phương tiûn này mang ý nghÿa gü ? Cåu

trâ lời chýnh là nội dung của phèm này, sô kiøn giâi dưới

đåy.

72

Thông thường, chúng ta hay chäy tội bìng cách đổ

thừa sai læm của münh là phương tiûn. Hoðc khi cæn biûn

minh cho viûc nói láo, chúng ta cũng cho đó là phương

tiûn. Phương tiûn của Phêt không thù hiùu như vêy.

Phương chþ cho không gian, tiûn là thời gian hay tiûn

nghi. Phương tiûn là những gü chúng ta thiøt đðt, síp xøp

khác nhau, tùy theo hoàn cânh và thời gian đù đưa đøn

cứu cánh giâi thoát.

Khi Phêt täi thø, Ngài tùy đối tượng, tùy thời, tùy chỗ,

giâng pháp không đồng nhau. Các pháp sai biût là pháp

phương tiûn. Vü đù đáp ứng nhu cæu của nhi÷u người, ở

nhi÷u trünh độ trong những hoàn cânh và thời gian khác

nhau, pháp phương tiûn trở thành vô số. Kinh thường ghi

rìng tám muôn bốn ngàn pháp môn tu là phương tiûn

giúp hành giâ đät cứu cánh giâi thoát Niøt bàn. Có thù

nói phương tiûn vý như dụng cụ và mục tiöu là cứu cánh.

Phêt và chư Bồ tát đã giâi thoát, sử dụng giáo pháp

như phương tiûn đù giáo hóa chúng sanh, khác với người

chưa đíc đäo dùng pháp môn tu như phương tiûn đù giâi

thoát.

Vçn đ÷ phương tiûn cũng được đ÷ cêp trong kinh

Pháp Hoa phèm thứ 2 theo đó, Phêt Pháp thån bçt sanh

bçt diût phâi hiûn thån con người tu đíc đäo mới chþ cho

chúng ta thçy được vị Phêt vÿnh hìng đù hướng tåm v÷.

Phêt sanh diût Thých Ca Måu Ni ở trön cuộc đời là Phêt

phương tiûn dén chúng ta đøn cứu cánh quy ngưỡng

Phêt hìng hữu bçt tử.

Ngoài ra, kinh Pháp Hoa cũng chþ rõ giáo pháp Phêt

ứng với ba trünh độ Thanh vën, Duyön giác, Bồ tát, nön từ

nhçt Phêt thừa chån thêt, Ngài phâi khai phương tiûn

73

thuyøt tam thừa. Trở v÷ kinh Duy Ma, chúng ta quan sát

xem phương tiûn được diún tâ như thø nào ?

Duy Ma Cêt, một tön được dịch theo åm chữ Phän,

nøu dịch theo nghÿa Ngài còn có tön là Tịnh Danh. Duy Ma

cư sÿ được xem là phương tiûn của Phêt khi ông xuçt hiûn

trön cuộc đời, một phương tiûn thù hiûn qua cuộc sống

thực của con người trong xã hội và cũng nhìm mục tiöu

chứng minh Bồ tát hänh mà Phêt Thých Ca tu trong quá

khứ và nay Duy Ma thù hiûn Bồ tát hänh trong hiûn täi. Nói

cách khác, Phêt lçy hiûn täi đù chứng minh quá khứ của

Ngài.

Vçn đ÷ phương tiûn đðt ra khiøn chúng ta nghÿ đøn

thø đối lêp của nó là cứu cánh. Duy Ma hay Tịnh Danh cư

sÿ trụ ở thø giới của Phêt Vô Động. Phêt thü vô động và Bồ

tát thü thanh tịnh. Hai hünh ânh này gợi cho hành giâ hünh

dung một thø giới hoàn toàn an lành hay thø giới tu

chứng của chư Phêt và Bồ tát.

Từ thø giới hoàn toàn trong säch ở phương Đông, Duy

Ma rời bỏ thø giới đó đù hiûn thån trön cuộc đời làm cư sÿ,

hay từ không sanh tử hiûn làm người ở sanh tử. Như vêy

cứu cánh của Ngài là thø giới Diûu Hỷ thanh tịnh của Phêt

Vô Động và mang thån cư sÿ làm đủ viûc ở thø gian được

coi là phương tiûn của Duy Ma.

Thø giới Diûu Hỷ của Phêt Vô Động gợi cho chúng ta ýt

nhi÷u suy nghÿ. Hỷ là lòng vui mừng, lòng hành giâ luôn

hoan hỷ với mọi người, không buồn, không giên, không

động.

Duy Ma ở với Phêt Vô Động thường an trụ trong ba

pháp cën bân : người khen chîng mừng, chö chîng giên,

người thờ ơ cũng không quan tåm. Hành giâ khởi tu ở Ta

bà cæn lưu ý điùm này. Khi nương với Phêt Vô Động nghÿa

74

là hành giâ cæn giữ cho tåm hồn yön tÿnh, đừng vui buồn

động loän theo tiøng khen chö của thø gian. Người xưa

cũng däy “Thị phi tiøng rụng theo hoa sớm”.

Tåm không động đù làm chủ được bân thån. Hành

giâ biøt rõ vui buồn thương ghòt khởi lön đ÷u kòo chúng

ta rời bân vị giâi thoát, rơi vào træn lao sanh tử.

Ở träng thái tåm vô động, hành giâ mới hưởng được

ni÷m vui không lû thuộc cuộc đời, bước vào thø giới Diûu

Hỷ. An trú trong thø giới này, hành giâ sô phát hiûn được

Phêt tri kiøn hay täo được tự thọ dụng thån. Tự thọ dụng

thån khác với tha thọ dụng thån.

Tha thọ dụng thån chþ cho thån tứ đäi ngũ uèn của

con người. Muốn giữ cho thån tứ đäi sống, chúng ta phâi

cung cçp cho nó liön tục mỗi ngày một số đồ ën thức

uống. Và ngũ uèn : thọ, tưởng, hành, thức cũng vêy,

chúng ta luôn tiøp xúc với cuộc đời, luôn suy nghÿ, nhên

thức. Chþ khi nào chúng ta chøt, thü ngũ uèn mới ngưng

hoành hành.

Duy Ma hay Tịnh Danh sống với Phêt Vô Động đã lüa

ngũ uèn, vçn đ÷ tiøp tø cho ngũ uèn thån không còn.

Nghÿa là vui buồn vinh nhục của cuộc đời không còn làm

hoen ố bân tåm Ngài. Thiön nhiön, xã hội, hoàn cânh„

Nói chung, những gü bön ngoài không tác động Duy Ma

và Ngài cũng không cæn nương tựa nó đù sống. Như vêy

đối với Ngài, tha thọ dụng thån đã chçm dứt, Duy Ma chþ

sinh hoät với tự thọ dụng thån là Phêt tri kiøn.

Ngược läi, phàm phu luôn sống với tha thọ dụng thån,

hay mượn bön ngoài lam münh, rồi đem nó bao våy trói

chðt tự thọ dụng thån, quön mçt bân tåm. Thêt vêy,

chúng ta là chủ, nhưng läi lçy khách làm münh. Mỗi ngày

ën một số lượng thực phèm vào cơ thù, nuôi lớn thån vêt

75

chçt tứ đäi và nhên læm nó là con người thêt của münh.

Thức ën vêt chçt đem vô sân sanh ra yøu tố tåm lý : nhên

lãnh, hưởng thụ, suy nghÿ, hành động, hiùu biøt, phån

biût„

Tçt câ những thứ này là hành trang càng ngày góp

nhðt càng nhi÷u hơn theo bước chån tiøp xúc cuộc đời

của chúng ta. Nó ở trong chúng ta låu ngày, xåm lçn

toàn bộ thån tåm đøn độ chúng ta læm nó là TA. Chîng

khác gü người ở trọ chiøm læn nhà, đøn khi chủ nhà không

còn một góc đù dung thån.

Đó là những tön giðc síc, thọ, tưởng, hành, thức

quçy nhiúu che lçp chån thån bön trong của chúng ta. Vü

vêy, người nào còn vướng míc, chçp vào tứ đäi ngũ uèn

là TA, họ sô lû thuộc hoàn toàn bân thån, xã hội và thiön

nhiön. Càng nô lû nhi÷u chừng nào, chúng ta càng trở

nön nhỏ bò; vü đối với vũ trụ bao la trong thời gian vô tên,

không gian vô cùng, chúng ta có nghÿa lý gü.

Duy Ma nhíc nhở rìng mäng sống con người quá

ngín ngủi so với thời gian vô tên. Đem cái thån tứ đäi ngũ

uèn mỏng manh này đi vào vũ trụ bao la không cùng mà

chinh phục thiön nhiön, thü chúng ta chþ là hät cát trong sa

mäc.

Viûc trước mít cæn nhổ ngay mũi tön độc sanh tử

đang ghim vào người. Hiùu biøt của ta v÷ pháp giới thêt

là ýt ỏi, chîng thçm vào đåu. Mang tham vọng lớn chþ phý

công, nuốt hên chui xuống mồ.

Ngoài ý tưởng chinh phục thiön nhiön, chúng ta sử

dụng tứ đäi ngũ uèn đù chinh phục xã hội cũng không

hợp lý. Vü không thù nào bít người khác làm theo münh,

khi hiùu biøt và hoàn cânh mỗi người không giống nhau.

76

Chúng ta tu hành chþ có cách duy nhçt phâi chinh

phục chýnh bân thån và tham vọng của münh, xóa säch

những gü đòi hỏi ràng buộc münh.

Vü thø, Phêt đðt vçn đ÷ cën bân thiùu dục tri túc.

Càng hän chø ham muốn, giâm bớt đòi hỏi càng được

giâi thoát. Chúng ta làm chủ được bân thån với đi÷u kiûn

không nhờ vâ nó. Yöu cæu của bân thån quá ýt hay không

có đòi hỏi gü, trong khi mức cung của chúng ta cho đời läi

phát triùn.

Yöu cæu, tham vọng được diût säch, tçt nhiön sự xung

đột với tham vọng, với cuộc đời, với thiön nhiön không xây

ra. Chîng những không xung đột, chúng ta còn hài hòa

với tçt câ đù chứng Pháp thån.

Như vêy, dõp bỏ tham vọng, tự trong säch hóa chýnh

münh, thü không cæn đối phó chinh phục gü câ, mọi viûc tự

thành. Ngược läi, chþ lo đçu tranh, chinh phục bön ngoài

täo thành thø xung đột; rồi läi tiøp tục đçu tranh nữa

chëng? Trong khi chýnh bân thån münh không ra gü, đæy

réy những thứ xçu xa tội lỗi mà muốn chinh phục đủ thứ;

thêt đáng thương häi.

Cổ nhån có nói “Các nhån tự tâo môn ti÷n tuyøt. Bçt

quân tha nhån ốc thượng sương”, nghÿa là tuyøt đæy

ngêp sån nhà münh không lo quòt dọn, cứ lo chþ trých nóc

nhà thiön hä phủ sương. Nói cách khác, chúng ta tu hành

cæn sửa münh, dọn tåm nhơ của chúng ta trước nhçt. Khi

bực bội, ham muốn khởi lön phâi dêp tít ngay. Lo chäy ra

ngoài xã hội, đánh mçt bân tåm, chýnh münh đã sai rồi. Läi

lçy thöm tội lỗi người khác tých lũy vào lòng, đøn ngày nào

đæy íp nó tự bộc phát thành ngôn ngữ, cử chþ, hành

động tội lỗi.

77

Có thù nói đäo Đức Phêt giáo là trau giồi đäo đức

chýnh bân thån. Đừng đù miûng nói đäo đức mà cuộc

sống hoàn toàn trái ngược, thêt đáng buồn.

Thoát ly được chi phối bön ngoài, mới sống được với

tự thọ dụng thån, sống với nguồn vui không thù diún tâ

bìng ngôn ngữ. Hünh ânh tiöu biùu chýnh là cuộc sống

của Phêt luôn an läc mþm cười với chúng sanh, trong lúc

cuộc đời thực sự chîng có gü vui. Kinh gọi thø giới này là

Diûu Hỷ, thø giới của những tåm hồn không bị gió træn lay

động.

Từ thø giới Diûu Hỷ vô hünh, Duy Ma là Bồ tát lớn

thương nhån gian sanh läi cuộc đời. Tuy mang thån người,

nhưng Ngài không giống mọi người. Đi÷u này phâi chëng

ngæm chþ cho Phêt Thých Ca có thån người nhưng khác

người. Khác ở phæn bön trong Ngài có đæy đủ đäi từ, đäi

bi, thêp lực, tứ vô sở úy, thêp bát bçt cộng, phi÷n não

không còn.

Thêt vêy, trước khi hiûn thån Ta bà, Ngài là Bồ tát Hộ

Minh. Nghÿa là minh linh tánh hay Phêt tri kiøn của Ngài

được bao bọc bìng thån tứ đäi ngũ uèn Thých Ca mang

tðng cho đời. Phêt biøt rõ ti÷n thån của Ngài như vêy và

Ngài đøn thø gian theo mục tiöu đã dự định và chủ động

mọi viûc trong cuộc sống.

Còn chúng ta lớn lön theo biøt bao vui buồn vinh

nhục của đời đổ trút cho ta. Xòt cho cùng thån này do

cha mõ tác thành, xã hội nhồi nhòt cho chúng ta đủ thứ ý

niûm phån biût phâi trái. Mang những thứ ta không đồng

ý đù nhồi nðn läi thành Ta. Còn TA thêt là cái gü, có ai biøt

được !

Sự khác biût giữa thån tứ đäi ngũ uèn và chån thån

gợi nhíc hành giâ hiùu rõ hơn v÷ phương tiûn của Phêt.

78

Phêt đã giâi thoát hoàn toàn nhưng thương nhån gian

sanh läi cuộc đời, đó là phương tiûn của Phêt. Hoðc hiùu

gæn hơn, khi Phêt thành đäo ở Bồ đ÷ đäo tràng đät đøn trý

tuû tuyût luån. Mọi loài không thù nào hiùu được, tiøp thu

được thø giới tåm chứng này. Phêt muốn truy÷n đät sở

đíc cũng phâi rời Bồ đ÷ đäo tràng xuống Lộc Uyùn, tiøp

cên chúng sanh.

Cũng vêy, Duy Ma ở thø giới Diûu Hỷ tịch tÿnh. Chúng

sanh làm thø nào biøt được Ngài và Ngài làm thø nào

giáo hóa chúng sanh, nøu cứ an trụ trong Niøt bàn tịch

tÿnh. Thø giới thanh tịnh và thø giới sanh diût cách ly nhau.

Muốn giáo hóa chúng sanh Ta bà, Duy Ma phâi khai

phương tiûn, hiûn thån läi ở thø giới Ta bà.

Cư tài chi sÿ

Cư gia chi sÿ

Täi gia chý Phêt đäo giâ.

Đó là hünh ânh cư sÿ Duy Ma với tçm lòng chý đäo

không h÷ thua sút giới xuçt gia, hay đúng hơn không kòm

Phêt. Ngài đã đät bân tåm thanh tịnh, nhưng hiûn thån läi

trên cuộc đời, có đủ tài sân đù cúng dường chư Phêt.

Ngày nay, câ hai chúng täi gia và xuçt gia đồng tu

phâi tương ưng. Nøu chúng täi gia quá yøu, không có

người hìng tåm hìng sân, có thø lực bön ngoài đù hộ

đäo, chúng ta không phát triùn Phêt đäo được. Hiûn thân

cư sÿ làm viûc cúng dường là bước theo lộ trünh thượng

cæu Phêt đäo hä hóa chúng sanh, nhìm duy trü Tam Bâo

tồn täi trön thø gian.

Dù Duy Ma sống với thêt tướng các pháp ở bân thù,

nhưng Ngài tùy người, tùy chỗ, thị hiûn trong đủ các

ngành ngh÷ của xã hội, đù từng bước düu dít mọi người

tiøn gæn đøn Vô thượng chánh đîng giác.

79

Trong mười hai nëm đæu, Duy Ma xuçt hiûn ở thành Tỳ

Da Ly, chưa ai nghÿ đøn Phêt và đäo Phêt. Chýnh Duy Ma

cũng không xác định Ngài là đû tử Phêt. Sự lðng thinh của

Duy Ma v÷ tư cách Phêt tử của münh cũng là phương tiûn

của Ngài. Đi÷u này cũng gợi cho ta cån nhíc mỗi khi

muốn nhån danh đû tử Phêt đù làm gü.

Duy Ma dçu bðt tông tých của Ngài. Mọi người trong

thành Tỳ Da Ly vén thçy Ngài như một người bän thån của

münh. Ý này ngæm chþ các Bồ tát xuçt hiûn trön cuộc đời

không bao giờ vỗ ngực xưng tön. Các Ngài åm thæm giúp

đỡ người thëng hoa và lðng lô ra đi, đù läi dçu çn såu síc,

khiøn người liön tưởng đøn Phêt, Bồ tát.

Đåy cũng là cách sống của Phêt Thých Ca trong bốn

mươi chýn nëm thuyøt pháp giáo hóa ở cõi đời. Ngài sống

bünh dị, không phô trương biùu diún như hàng ngoäi đäo.

Nhưng Ngài Niøt bàn, đù läi cho nhån loäi một kho tàng

vô giá, mở ra cho loài người con đường sống bçt tử.

Duy Ma nhên chån được rìng Ngài mang hünh thức

cư sÿ có nhi÷u đi÷u kiûn thuên lợi trong viûc phát triùn

những nòt sáng đõp tràn đæy ý nghÿa của Phêt đäo. Đi÷u

đó tốt hơn là tự khoác lön münh chiøc áo xuçt gia, chþ làm

vướng bên, hän chø những bước tiøn sinh động trön lộ

trünh vô ngã vị tha.

Với khối óc và đôi tay, Duy Ma đóng góp nhi÷u lợi läc

cho đời, thíp sáng ngọn đñn chánh pháp trong tåm

tưởng mọi người. Đó là cái thçy như thêt của Bồ tát, thçy

viûc gü thành tựu lợi ých chúng sanh sïn sàng xâ thån thực

hiûn. Còn phương tiûn hay hünh thức thü đa däng, tùy nhu

cæu mà biøn đổi.

Đối với Bồ tát, hünh thức cư sÿ, xuçt gia, Thanh vën hay

Bồ tát, bçt cứ vai trò nào chîng qua chþ là lớp áo đổi thay

80

thay đổi không dừng trön sån khçu cuộc đời. Trong tåm

niûm các Ngài luôn mong mỏi đem läi an läc giâi thoát

cho người.

Ý này được một danh Tëng diún tâ bìng cåu

“Phương tiûn môn trung bçt xâ nhçt pháp”. Nói đøn

phương tiûn thü thêt vô cùng. Tuy nhi÷u vô số, nhưng

phương tiûn nào cũng đúng, vü nó đáp ứng được cho

từng cën cơ, trünh độ, hoàn cânh khác nhau.

Duy Ma xuçt hiûn với tư cách cư sÿ nổi bêt hơn xuçt

gia, đù giới thiûu phương tiûn của Ngài là trý tuû và đäo

đức. Ở trön cuộc đời, lời nói của người đäo đức mới có

giá trị và người trý thức mới đủ khâ nëng đù nói đi÷u đúng

hay chån lý. Duy Ma trọn võn hai tư cách trý thức và đäo

đức, được mọi người kýnh trọng và Ngài vên dụng được

mọi phương tiûn hoàn hâo.

Trái läi, nøu hành giâ thiøu trý tuû đäo đức, thü phương

tiûn sử dụng sô trở thành nguy hiùm. Duy Ma vào đời

truy÷n bá Phêt pháp, câm hóa người một cách nhõ

nhàng bìng bân tåm thanh tịnh giâi thoát và sáng suốt

của Ngài.

Tuy nhiön, cæn lưu ý rìng cư sÿ muốn thành tựu công

đức như Duy Ma phâi ở trünh độ nào? Ở đåy cư sÿ Duy Ma

thành Phêt rồi, thương nhån gian sanh läi, thån cư sÿ là

phương tiûn của Duy Ma đù trợ hóa Phêt. Hay chúng ta

có thù hiùu thöm nghÿa khác nữa, Duy Ma chýnh là hiûn

thån của Phêt Thých Ca.

Thêt vêy, hòa münh trong ba giới thượng lưu trý thức

nòng cốt của xã hội và được kýnh nù như hàng lãnh đäo

tài đức, Duy Ma đã thù hiûn trọn võn tư chçt trọng yøu

của Phêt là trý tuû. Dçn thån vào sống với dån nghño làm

người cha che chở, däy dỗ nuôi nçng, cứu giúp họ, Duy

81

Ma đóng trọn võn vai của Phêt hiûn hữu trön thø gian

nhìm ban vui cứu khổ cho chúng sanh.

Nói chung, mọi tæng lớp xã hội trong thành Tỳ Da Ly

đ÷u xem Duy Ma là Thæy. Ngài vên dụng tçt câ phương

tiûn trön cuộc đời xåy đíp cho xã hội phát triùn an läc.

Tuy hiûn hữu như một người bünh thường, nhưng thåm tåm

Duy Ma tôn thờ các Đức Phêt làm Thæy, đã từng gæn gũi

cúng dường vô lượng Phêt.

Trong mười hai nëm, Ngài hoàn thành xong hünh ânh

của người con Phêt với trý tuû tuyût vời và tünh thương bao

la. Từ giai cçp Bà La Môn, vua chúa, trưởng giâ, cho đøn

cùng đinh đ÷u ghi đêm nòt câm tünh, lòng khåm phục đối

với Ngài. Lúc çy, Phêt và các đû tử mới đøn thành phố

này. Phâi chëng Duy Ma đã đóng vai trò chuèn bị, síp

xøp bối cânh thuên tiûn cho Đức Phêt xuçt hiûn. Nói cách

khác, Duy Ma không phâi người nào xa lä. Ngài chýnh là

hiûn thån của Thých Ca Như Lai.

Ở däng thù tánh, Duy Ma và Thých Ca tuy hai mà một.

Trên mðt sanh diût của cuộc đời, có Duy Ma. Nhưng trön

bân thù giâi thoát trở thành Thých Ca. Mối liön hû vô hünh

giữa Phêt và Duy Ma mới là viûc quan trọng.

Duy Ma làm tçt câ viûc nhån gian nhờ lực của Thých

Ca Như Lai truy÷n đøn. Lực Như Lai hay cứu cánh của

Phêt Thých Ca thù hiûn thành những phương tiûn của Ngài

với vô số cư sÿ gánh vác mọi viûc.

Ở thành Tỳ Da Ly, mọi người kýnh trọng Phêt qua hünh

ânh cư sÿ Duy Ma có trý tuû siöu viût và đäo đức thánh

thiûn. Bước chån vào đời, Duy Ma thực hiûn được lợi läc

nào cho chúng sanh đ÷u hồi hướng Phêt đäo. Ngài vên

dụng khòo lòo tçt câ pháp Phêt däy như sáu pháp ba la

82

mêt, bốn pháp nhiøp, bốn tåm vô lượng, 37 trợ đäo phèm

trong viûc hành đäo ở thø gian.

Phêt thuyøt pháp 49 nëm cũng không ngoài những

pháp này, một kho tàng Phêt pháp vô tên mà Duy Ma

ứng dụng một cách linh động và hữu hiûu vào cuộc sống

thực tø. Ngài trở thành nhån vêt trý thức gæn gũi quæn

chúng, giâi tỏa những khó khën vêt chçt, tåm linh và

thëng hoa cuộc sống của họ.

Đóng vai trò trý thức luên đäo với Bà La Môn, Duy Ma

không thù mang hünh tướng một Sa môn Phêt giáo. Vü Sa

môn và Bà La Môn là hai thái cực đối lêp. Một bön tých lũy

tài sân, một bön chủ trương vô sân. Hai lêp trường này

hoàn toàn khác biût, khó câm thông đàm đäo với nhau.

Đối với hàng vua chúa, võ sÿ, Duy Ma luên bàn chýnh

trị rçt chýnh xác, với tæm nhün bao quát phổ cêp sinh hoät

xã hội, kinh tø, vën hóa. Họ kýnh trọng Duy Ma như một

trưởng lão có tæm trý thức rộng lớn, nghÿa là một däng

khác của Phêt, đæy đủ tài đức cố vçn cho họ trong viûc trị

nước an dån.

Nøu đøn với tư cách Sa môn, Duy Ma sô không tránh

khỏi sự khinh bþ của häng người nhi÷u quy÷n thø ngã män

này.

Ngoài hai giai cçp Bà La Môn, Sát đø lợi nói trön, Duy

Ma còn chþ đäo cho giới kinh doanh, trong đó có 500

thương gia từ Hy Läp đøn thành Tỳ Da Ly buôn bán phát

đät. Nøu khoác áo Sa môn, Duy Ma khó hành đäo trong

môi trường nhi÷u toan týnh của giới thương gia.

Không những lãnh đäo hàng vua chúa, ngoäi đäo,

thương gia, ngay câ đối với các Tỳ kheo, Duy Ma cũng

thừa lûnh Phêt chþnh lý các Tỳ kheo läc đường.

83

Các Tỳ kheo quen sống theo lối mòn cũ được sự cung

kýnh ở thành Xá Vû, bước chån đøn thành phố Tỳ Da Ly

phát đät. Nơi đó, dån chúng có trünh độ hiùu biøt rộng lớn,

không dú dãi sùng kýnh Sa môn như ở thành Xá Vû. Họ li÷n

chäm trán ngay với cư sÿ Duy Ma.

Duy Ma cho những nhát búa sçm sòt làm các Tỳ kheo

phâi khiøp sợ cư sÿ. Đó cũng là phương tiûn của Phêt

nhìm gián tiøp däy dỗ Tỳ kheo sơ phát tåm nhi÷u tự mãn.

Tåm lý của người được sống đæy đủ dú dàng thường hay

ỷ läi, bướng bþnh khó giáo hóa. Phêt mới dén các Tỳ kheo

đøn thành Tỳ Da Ly cho họ chäm trán với thực tø cuộc đời

qua sự chçt vçn của cư sÿ cự phách Duy Ma.

Các Tỳ kheo chợt bừng tþnh, nhên ra yøu điùm và

mang tåm hồn thua cuộc đau khổ v÷ trünh với Phêt.

Không có Duy Ma cho những bài học kinh nghiûm đých

đáng ở đời, các Tỳ kheo vén tiøp tục nøp sống đóng

khuôn, không chịu tiøn thån.

Gánh vác viûc làm mang síc thái khác, Vën Thù Sư

Lợi là méu người xuçt gia trý có tuû cao tột, không thù xuçt

hiûn trong khung cânh Tỳ Da Ly. Chþ có lớp áo cư sÿ Duy

Ma thých ứng tốt đõp cho bối cânh như vêy.

Duy Ma giao thiûp rộng với đủ thành phæn xã hội gợi

cho chúng ta ý niûm giao thiûp rộng của Ngài đù làm gü ?

Riöng chúng ta, tiøp xúc nhi÷u với người nhìm mục đých

gì ?

Suốt quá trünh hiûn hữu ở cuộc đời, Duy Ma luôn

mang lợi läc cho người. Sức sống mà Duy Ma vên dụng

được ở đåy là sức sống của chúng sanh. Nghÿa là con

người còn tồn täi thü Phêt và chư Bồ tát còn hiûn hữu bön

cänh họ, một biùu tượng thø gian tướng thường trụ trong

Duy Ma.

84

Khi Duy Ma thành tựu mọi viûc tốt đõp, sử dụng

phương tiûn một cách khòo lòo xong, Ngài mới xóa các

phương tiûn này đù giới thiûu một cái gü xa hơn mọi người

chưa biøt đøn. Đó là chån thån khác với giâ thån.

Một læn nữa, Duy Ma läi sử dụng thöm phương tiûn

khác với những phương tiûn trước. Ngài tuyön bố có bûnh.

Bûnh là phương tiûn của Bồ tát. Bồ tát sử dụng phương

tiûn thån bûnh hay phương tiûn chøt đù giáo hóa chúng

sanh.

Cũng vêy, Phêt hiûn thån trön cuộc đời hay từ giã

cuộc đời cũng đ÷u là phương tiûn. Vü cứu cánh của Ngài

mang bân chçt thường, läc, ngã, tịnh, không có sanh tử,

nhưng phương tiûn hiûn sanh tử. Phêt nói : “Những người

đáng độ đã độ xong, những viûc đáng làm đã làm xong”.

Duy Ma cũng không đi ngoài lộ trünh này. Những gü

cæn làm đù hồi hướng Phêt đäo, Ngài đã hoàn thành.

Ngài là người đi trước đøn thành Tỳ Da Ly đù síp xøp cho

Phêt Thých Ca xuçt hiûn. Và Phêt Thých Ca là người đi

trước ở Ta bà đù síp xøp cho bổn Phêt hay Pháp thån

Phêt thuyøt pháp.

Phêt Thých Ca thuyøt pháp mãi ở Ta bà, chúng ta sô

nhàm chán, nghe nhi÷u mà ýt quan tåm vên dụng. Ngài

vào Niøt bàn đù chúng ta lóng tai nghe bổn Phêt thuyøt

pháp. Nói cách khác, Phêt Niøt bàn, chúng Tëng chới với,

bít buộc phâi đối phó với mọi nghịch cânh bìng cách tự

nỗ lực phát huy trý tuû. Tự giâi quyøt thü trý thån mới sáng

thöm. Nhờ vêy, từ Phêt Niøt bàn đøn nay, các danh Tëng

hiûn hữu khíp mọi nơi tu hành đíc đäo, tỏa hương cho

đời. Các Ngài kiøn giâi kinh Đäi thừa dưới mọi däng thức,

hợp thành tam täng giáo điùn thêt bao la và thêt såu síc.

Vì vêy, Niøt bàn của Phêt vén là phương tiûn.

85

Ý này cũng được diún tâ trong kinh Pháp Hoa qua thý

dụ lương y và cuồng tử. Những đứa con uống læm thuốc

độc nghe tin cha chøt, câm thçy côi cút, không còn chỗ

nương tựa. Họ phâi cố gíng khíc phục mọi khó khën, tự

vươn lön. Nøu cha không chøt, họ suốt đời ỷ läi sống dưới

sự bao che, trở thành ngờ nghûch, däi khờ.

Duy Ma nói vü chúng sanh bûnh, Ngài có bûnh, chúng

sanh lành, Ngài høt bûnh. Rõ ràng bûnh của Ngài phát

xuçt từ tåm đäi bi. Vü thêt sự Ngài ở Niøt bàn, nhưng

thương chúng sanh bûnh ở nhån gian, mà hiûn lön cuộc

đời. Có thån phâi có bûnh.

Bûnh hänh là một trong nëm hänh của Bồ tát. Bồ tát

có nëm hänh : thánh hänh, thiön hänh, phäm hänh, anh

nhi hänh và bûnh hänh. Bồ tát sống ở nhån gian vượt ra

ngoài nëm hänh này, sô mçt tư cách Bồ tát.

Bồ tát ở trön cuộc đời, không bị hän cuộc trong viûc

làm cố định. Làm bçt cứ viûc gü cũng được, nhưng phâi

gợi cho người nhün v÷ Bồ tát, nghÿ đøn Bồ tát, đ÷u thçy

thuæn thiûn. Đó là thánh hänh. Hänh cao quý này phát

xuçt từ bân tåm thanh tịnh, nön gọi là thiön hänh.

Ngoài ra, Bồ tát còn có những viûc làm, những hành

động mô phäm cho mọi người là phäm hänh. Tuy đæy đủ

ba hänh cao quý trön thø gian, nhưng Bồ tát phâi kñm

theo hänh thứ tư là anh nhi hänh. Nghÿa là không bao giờ

thçy münh lớn hay hơn người. Dù làm được mọi viûc,

nhưng luôn luôn biøt kýnh trön nhường dưới. Bồ tát càng

giỏi càng khiöm tốn, vü câm nhên såu síc rìng sự thành

tựu công đức là nhờ Như Lai lực truy÷n đøn. Vü vêy, Bồ tát

trong kinh Đäi thừa muốn hỏi Phêt đi÷u gü, đ÷u xác định

nhờ nương theo thæn lực, không phâi tự münh.

86

Tròn đæy bốn hänh, được mọi người thương yöu kýnh

trọng, Bồ tát không hiûn hữu ở đåy chi nữa. Với tinh thæn

vô ngã vị tha, Bồ tát góp mðt lúc khó khën, nhưng xong

viûc đù phước läc cho nhån gian hưởng. Bûnh hänh là

hänh cuối cùng køt thúc bước chån hành đäo của Bồ tát.

Phêt däy Bồ tát thành tựu mục tiöu, nön nhõ nhàng ra đi.

Chîng có viûc gü lưu giữ được Bồ tát trön thø gian này. Đối

với Bồ tát, sự hiûn hữu hay víng bóng chþ nhìm làm sáng

đõp cho đời.

Duy Ma xuçt hiûn ở thành Tỳ Da Ly cũng không ngoài

mục tiöu này. Sau khi nång cao đời sống cho dån trong

thành, ông mới thị hiûn có bûnh.

Duy Ma vên dụng phương tiûn có bûnh đù mọi người

đøn thëm Ngài. Thëm một người giàu có, sang trọng,

nhi÷u uy týn đang bûnh, đối diûn với cái chøt. Bao nhiöu

của câi, danh vọng, quy÷n lực đ÷u síp rũ säch gợi lön

cho mọi người ý tưởng kýnh trọng, thương møn, ham muốn.

Lúc çy, thời cơ mới đøn đù Duy Ma khai pháp. Nhçt là lời

nhíc nhở sau cùng của một người síp chøt thường lưu läi

såu đêm trong tåm hồn người nghe.

Duy Ma sử dụng phương tiûn của Ngài là bûnh, nön

pháp Ngài thuyøt phâi là pháp vô thường. Síp chøt nói vô

thường, mọi người sô hiùu vô thường một cách såu síc

hơn. Đó là bài pháp sống mà Ngài thù nghiûm và phơi

bày trước mít mọi người, truy÷n đät thîng đøn con tim

từng người đøn thëm bûnh, tác động cho họ ý thức được

cái gü thường hìng vÿnh cửu và cái gü luôn thay đổi không

thù tồn täi.

Vü bûnh nön Duy Ma nhím vô thån bûnh hay thån

con người mà thuyøt pháp. Trước høt, Duy Ma quan sát

thçy con người từ lúc sanh đøn khi từ giã cuộc đời, giống

87

như cåy chuối không b÷n chíc. Con người khởi điùm từ sự

biøn hóa của tinh cha huyøt mõ, phát triùn thành bào thai

cho đøn khi mở mít chào đời và mỗi ngày lớn lön. Nghÿa

là từ vêt nhỏ xýu biøn chçt, thay đổi, lột bỏ læn đù có hünh

hài. Rồi từ bön trong này bung ra đù phát triùn. Những gü

trong cơ thù con người ngày hôm nay không phâi của

ngày hôm qua và cũng không phâi là của ngày mai. Cứ

như vêy, cơ thù mòn læn, đøn khi nhím mít lüa đời. Cũng

giống như cåy chuối lớn læn, đøn ngày nào chúng ta lột

høt bõ, nó cũng không còn gü bön trong.

Đi÷u thứ hai Duy Ma quán thçy mọi người sanh trön

thø gian là do lòng khát ái. Và mang vào hünh hài con

người, läi tiøp tục lao công nhọc sức tüm cæu tham ái, thúc

giục ta täo muôn vàn tội lỗi. Chúng ta lao vào lợi danh

tünh ái chîng khác gü người lữ hành đi trong sa mäc cổ

khát bỏng, nhün xa thçy phân chiøu níng tưởng như nước.

Người càng tham đím say mö hưởng thụ bao nhiöu, cổ

càng khô bỏng bçy nhiöu.

Ngoài ra, hành giâ quán thån như là mộng, là chiöm

bao. Chúng ta hiûn hữu trön cuộc đời và biøn mçt như

một giçc mộng. Hiûn hữu của con người trön cuộc đời

chîng khác nào giçc chiöm bao trön bân thù, nön khi

chçm dứt hơi thở là chçm dứt chiöm bao dài. Vü vêy, kiøp

người được coi là đäi mộng.

Duy Ma từ thø giới Diûu Hỷ nìm mơ thçy ở Ta bà làm

bao nhiöu viûc, sực tþnh läi trở v÷ thø giới Diûu Hỷ của Ngài.

Cũng như Diûu Âm Bồ tát ở thø giới Tịnh Quang bít được

ánh quang của Phêt Thých Ca, biøt được yöu cæu của Ta

bà, nön xuçt hiûn với 84 ngàn Bồ tát. Và xong viûc, läi trở

v÷ thø giới của Ngài.

88

Đời là giçc mộng lớn. Bồ tát tþnh giçc mộng lớn, trở v÷

nguyön gốc của Ngài là thø giới Phêt. Chúng ta đæy

nghiûp chướng tội lỗi, tþnh giçc đäi mộng, chúng ta sô v÷

đåu ?

Duy Ma còn vý thån tứ đäi như bọt nước bù khơi tan ra

không còn gü. Nøu coi tứ đäi là của ta mà chçp ngã, thü

chúng ta quá tham lam, không có trý tuû.

Phêt däy ngũ uèn vô ngã, thån này không có chủ,

mọi người tự đðt ra và tự nhên của münh. Tồn täi của thån

chþ do vay mượn ën nuốt lén nhau. Vý dụ đơn giân, chúng

ta sinh tồn do tiöu thụ một số thức ën. Khi thån này hoäi,

đem thiöu thành tro bụi. Lçy tro này bón cho dåy tiöu. Lúc

çy, “cái ta” này trở thành thức ën giúp cho dåy tiöu lớn

lên, sanh ra hột. Và chúng ta läi lçy hột tiöu ën. Cứ như

vêy, thån tứ đäi ngũ uèn cộng hữu sinh tồn, phát triùn,

sanh sanh hóa hóa liön tục, không dừng, do nhi÷u nguyön

nhån giâ hợp mà thành.

Cuối cùng, Duy Ma dén thý dụ thån người như rín độc,

như kó trộm cứ đục khoòt læn cho đøn khi cướp høt thánh

tài của chúng ta. Đù hiùu rõ ý nghÿa của thý dụ này, xin

nhíc läi cåu chuyûn trong kinh Täp A Hàm.

Xưa có một ông vua bít bốn con rín độc bỏ vô hộp

đưa cho người hæu cên. Hín quá sợ, bỏ chäy. Vua sai

nëm người lýnh rượt bít. Chäy một lúc, hín ngó läi thçy

phýa sau thçy sáu thìng ën cướp đuổi theo. Chäy đøn

một khu phố không có bóng người, trước mít là con sông

rộng, không có cách nào thoát thån, hín mới nây sanh ra

ý cít khúc gỗ, lçy dåy køt thành bñ đù qua sông.

Cåu chuyûn này theo kiøn giâi Đäi thừa hàm chứa

triøt lý såu xa liön hû đøn viûc hiûn hữu sinh hoät của thån

tứ đäi ngũ uèn con người. Khởi đæu, ông vua trao hộp cho

89

người hæu cên, vý cho chúng ta từ bân thù tåm vương mà

hiûn hữu trön cuộc đời. Chúng ta mang đủ loäi thân hình,

hoðc hai chån, bốn chån, nhi÷u chån hoðc không chån.

Thån tứ đäi tiöu biùu cho bốn con rín, vü chúng ta có

thån phâi chịu muôn ngàn đíng cay với nó. Tứ đäi không

đi÷u hòa vü thiøu dinh dưỡng thành bûnh, phát triùn quá

mức thành bướu hay täo thành vô số bûnh hành hä vô

cùng khổ sở. Thån tứ đäi chîng khác gü rín độc đục khoòt,

làm cho chúng ta suy yøu bûnh hoän.

Phâi làm thø nào đi÷u hòa câ bốn anh dữ tợn này?

Chúng ta hiûn hữu trön cuộc đời hay Bồ tát được Phêt

giao cho cái hộp có bốn con rín này, câm thçy khiøp sợ.

Nghÿa là mang thån tứ đäi, thü có vô số cơ man vçn đ÷

được đðt ra cho chúng ta giâi quyøt.

Khởi đæu với thån tứ đäi hay síc chçt và từ síc chçt

mới nây sinh ra tinh thæn là ngũ uèn : thọ, tưởng, hành,

thức, vý dụ bìng hünh ânh nëm anh lýnh đuổi theo. Như vêy,

có thån thü chúng ta cứ bị ràng buộc sinh hoät liön tục

theo vên hành của tứ đäi ngũ uèn diún tiøn trong vòng

luån hồi của mít xých thêp nhị nhån duyön.

Ngũ uèn là nëm anh lýnh đuổi theo phâi luôn đù ý hay

đó là tåm chúng ta luôn bị vướng míc, quay cuồng theo

chuyøn xe đời. Từ sáu giác quan của thån (mít, tai, mũi,

lưỡi, thån, ý) tiøp xúc với sáu træn (síc, thanh, hương, vị,

xúc, pháp) sanh ra sáu thức (nhãn thức, nhÿ thức, tỷ thức,

thiût thức, thån thức, ý thức) mà trong chuyûn vý dụ cho

sáu tön ën trộm đuổi theo. Nghÿa là chúng ta sống lèn

thèn khổ mãi với chuyûn mít thçy tai nghe.

Đi÷u này nhíc hành giâ đừng đù tåm đøn chuyûn thị

phi của thiön hä. Ai làm gü mðc họ, hành giâ cố gíng giữ

cho ngôi nhà ngũ çm của münh thanh tịnh, trống trơn như

90

xóm không người. Tuy có sáu giác quan hay có nhà,

nhưng không có sáu træn tác ý, không có đối tượng,

không thù thành nghiûp.

Từ xóm không người, nhün thçy trước mðt dòng sông.

Nói cách khác, từ thån ngũ çm thanh tịnh quán sát,

chúng ta nhên rõ dòng sông mö này. Phêt trao cho ta

tám khúc gỗ bát chánh đäo køt bìng sáu pháp ba la mêt

nhõ nhàng vượt qua dòng sông ái tới Niøt bàn được

thường, läc, ngã, tịnh.

Nói chung, phương tiûn của Duy Ma tổng hợp được

tứ thánh đø : Khổ của thø gian và Niøt bàn của chư Phêt.

Duy Ma luên v÷ pháp thø gian và xuçt thø gian nhìm

mục tiöu gợi cho mọi người ý thức v÷ cuộc sống con

người, tức khai tri kiøn cho họ.

Duy Ma hỏi mọi người tới thëm thån tứ đäi ngũ uèn

của Ngài hay thëm một cái gü khác. Nøu chþ có tứ đäi ngũ

uèn là thån thü ở đåu läi không có tứ đäi ngũ uèn mà phâi

đøn nhà Ngài.

Điùm này gợi ý ngoài thån tứ đäi, còn có một cái gü

đáng quý hơn. Thån ngũ uèn của con người không có gü

đáng thëm, chþ do nhån duyön giâ hợp mà thành. Người

đời vü quá tham lam, nhi÷u ham muốn, trở thành mờ mít.

Họ cho thån tứ đäi ngũ uèn là thêt và đøn ngày nào

không giữ được nữa thü läi càng khổ sở hơn.

Duy Ma vý sự giâ hợp của thån người như cåy chuối

lột høt bõ, như làn chớp, như bọt nước, như cânh chiöm

bao, như tiøng vang, như måy nổi, như cái bóng, như rín

độc, như kó cướp oán thù, như xóm không người.Và cuối

cùng, ai mang thån người cũng phâi già, bûnh, chøt, rồi

thån tứ đäi cũng trâ v÷ cho tứ đäi.

91

Nøu mọi người đøn thëm Duy Ma vü câm møn đức

hänh, muốn thëm cốt lõi của Ngài, không phâi thëm cái

thån già bûnh, Ngài sô nói v÷ cốt lõi đó. Cốt lõi quý báu

đó là Pháp thån, Báo thån của Duy Ma. Hay đäo đức và

trý tuû sáng suốt vên dụng được quy luêt làm tốt cho đời,

lợi ých cho người, täo çn tượng đõp khi người nhớ nghÿ tới

Ngài.

Báo thân và Pháp thån theo Duy Ma là chån thån đối

läi với giâ Thån. Giâ thån tứ đäi tçt nhiön có già bûnh chøt.

Duy Ma cho biøt Ngài khác mọi người vü Ngài thành tựu

được chån thån. Còn khôn däi ở cuộc đời chưa chíc ai

hơn ai. Phæn này Duy Ma từ bỏ đã låu. Ngài chþ sống với

chån thån køt tinh bìng đäo đức và tri thức. Mọi người

được Ngài giúp đỡ cứ ngỡ rìng giâ thån giúp đỡ. Nhưng

Duy Ma khîng định chýnh đäo đức và tri thức của Ngài

hay chån thån Ngài phổ cêp, tác động đøn mọi người,

mới quan trọng. Giâ thån tứ đäi chîng qua chþ là phương

tiûn đù chuyön chở đäo đức và tri thức mà thôi.

Duy Ma dùng phương tiûn đó thuyøt pháp gợi ý cho

họ v÷ chån thån bçt tử của Ngài. Giờ đåy, phương tiûn

giâ thån này síp phâi bỏ, Ngài trở v÷ với chån thån.

Duy Ma thành tựu tư cách làm thæy thiön hä, khi bûnh

síp chøt, Ngài mới giới thiûu Phêt Thých Ca là tôn sư của

Ngài đang ở vườn Yöm La. Điùm này tương tự như khi Phêt

Thých Ca Niøt bàn, Ngài cũng nhíc nhở chúng ta còn

chánh pháp Ngài đù läi, cũng không khác gü như có Ngài

bön cänh vêy.

Theo Duy Ma, cái đáng tôn kýnh là Pháp thån Phêt køt

tinh bìng trý và pháp. Phêt được tôn danh là bêc Đi÷u

ngự trượng phu, vü Ngài có bốn đi÷u trọn võn tiöu biùu cho

92

tçt câ viûc trön cuộc đời hay tứ vô sở úy, không ai có

được.

Đi÷u thứ nhçt, Phêt có nhçt thiøt trý vô sở úy, tức trý

Phêt tổng hợp trý thø gian, không đi÷u gü trön đời Ngài

không biøt. Phêt hiùu tçt câ một cách chýnh xác, có tæm

nhên thức vượt hơn người thø gian đù chþ đäo họ. Những

gü Ngài nói ra đ÷u phù hợp với chån lý. Vü vêy, Phêt không

sợ thø gian v÷ phương diûn tri thức.

Duy Ma vô ra cho mọi người trý tuû tuyût vời của Phêt

như vêy và Ngài tự nhên chþ được một phæn của Phêt. Tuy

nhiön, các trưởng giâ đ÷u thçy trý Duy Ma rçt siöu viût. Đối

với họ, thành Tỳ Da Ly phát đät thịnh vượng được chþ nhờ

Duy Ma. Họ chưa biøt Phêt.

Duy Ma gợi lön nhçt thiøt trý của Phêt làm mọi người

liön tưởng đøn nhçt thiøt trý của Duy Ma. Đi÷u đó, họ chưa

h÷ nghÿ tới vü chþ lo buôn bán giao dịch. Nay Duy Ma mượn

nhçt thiøt trý của Phêt đù triùn khai.

Duy Ma xác định chúng hội đøn thëm cái gü họ không

biøt là thëm tri thức của Ngài. Và Ngài nhíc nhở mọi

người rìng tri thức mới đáng quan tåm, suy nghÿ. Tçt câ

viûc làm của người tu đ÷u nhìm mục tiöu phát triùn trý tuû,

còn thån tứ đäi nào rồi cũng chçm dứt bìng cái chøt.

Chúng hội quý trọng ông già bûnh, vü quý trọng trý tuû ti÷m

èn trong thån ông. Không có trý tuû của Duy Ma chþ đäo,

gia nghiûp họ như låu đài xåy trön cát.

Đi÷u thứ hai, Phêt có lêu tên vô sở úy. Duy Ma giới

thiûu Phêt thánh thiûn hoàn toàn. Từ bỏ cuộc sống vương

tử, Phêt xâ thån, vào sống trong lòng xã hội, đù tùy cơ

giáo hóa. Phêt không sợ người đời vü Ngài không phäm lỗi

læm nào với họ. Ngài không có một tỳ vøt nào khiøn ngoäi

đäo, tà ma chö trách được. Thån trong säch này Duy Ma

93

thường diún tâ như lưu ly, tức viûc làm của Phêt toàn thiûn,

không ai phö phán được.

Chîng những không có lỗi læm thø gian, mà câ lỗi

læm trong Thi÷n định, Phêt cũng đoän høt. Sự trong säch ở

cânh giới Thi÷n định hay trön Thánh vị, chúng ta khó đät,

được dù trâi qua nhi÷u đời. Mðc dù Duy Ma ca ngợi đäo

đức thuæn thiûn của Phêt, nhưng mọi người vén thçy Duy

Ma là người cao thượng.

Đi÷u thứ ba, Phêt có thuyøt chướng đäo vô sở úy. Tçt

câ Sa môn, Bà La Môn không đíc đäo, vü không thçy

những chướng ngën thánh đäo. Đối với các pháp tu, Phêt

phö phán sai læm của người tu trước và những người đồng

thời. Nhçt là nhên thức sai läc của lục sư ngoäi đäo được

Phêt đem ra phån tých rõ ràng. Họ không có Nhçt thiøt trý,

tçt nhiön phâi hành động sai. Như trường hợp Mục Ki÷n

Liön, Xá Lợi Phçt, Ca Diøp là những giáo chủ của thæn

đäo. Phêt nói thîng sai læm của họ và nghe xong họ đ÷u

phát tåm theo Ngài. Phêt chþ cho ngoäi đäo thçy chướng

đäo như giøt súc vêt tø thæn chîng lợi ých gü, ngoài viûc

tëng trưởng lòng ác. Không có thæn minh hay thượng đø

nào có thù chçp nhên sự cæu nguyûn như vêy. Thượng đø

chþ giúp người có lòng tốt. Từ trước họ hiùu sai, làm

chướng ngäi thánh đäo, đưa đøn cùng mìn trý tuû.

Phêt có hiùu biøt cùng tột và đäo đức toàn thiûn, mới

dám nói thîng vào sai trái của người nhi÷u quy÷n thø, mà

họ không tức giên hay không häi được Ngài. Ta chưa đät

đøn trünh độ hiùu biøt såu rộng bìng Phêt, chưa đíc đäo,

thü khuyön người chþ chuốc họa vào thån. Duy Ma nöu ra

đðc týnh vô sở úy thứ ba của Phêt, chúng hội cũng liön

tưởng đó là viûc làm của Duy Ma.

94

Đi÷u thứ tư, Phêt có thuyøt tên khổ đäo vô sở úy. Phêt

chþ chúng ta thçy con đường sai læm và con đường chån

chýnh, tu thø nào đù thành Thánh, thành Phêt, là vô ra ba

con đường Thanh vën, Duyön giác và Bồ tát. Duy Ma hội

nhêp vào lộ trünh Bồ tát tuyût diûu. Nói đøn vô sở úy thứ tư

của Phêt, mọi người cũng nghÿ đøn Duy Ma đã düu dít họ

trön con đường Bồ tát bünh ổn, an vui.

Duy Ma giới thiûu Phêt thành tựu bốn vô sở úy, hay nói

rộng, Phêt còn có mười lực, mười tám pháp bçt cộng, gợi

cho mọi người ý tưởng Duy Ma cũng đæy đủ những nòt

đðc trưng như vêy.

Duy Ma thuyøt pháp xong, chúng hội đ÷u thçy Pháp

thån đáng quý, sanh thån là giâ thån không đáng kù.

Sanh thån thay đổi, nhưng Pháp thån thường hìng. Trön

bước đường như pháp tu hành, mỗi læn Bồ tát hänh tëng

trưởng, Pháp thån ta thëng hoa.

Khởi điùm từ đåy, Phêt đưa ra méu tiöu biùu đù sau

thuyøt kinh Dược Sư. Với mười hai lời nguyûn của Đức

Dược Sư, không täo thành một Dược Sư bön ngoài nào

khác, Phêt ngæm chþ thån trong suốt của Ngài. Hoðc Phêt

A Di Đà được xem là Phêt vü có 48 đäi nguyûn. Tçt câ đ÷u

hünh thành bìng bân nguyûn và thù hiûn bân nguyûn.

Đối với tôi, hünh ânh các Đức Phêt do Ngài đưa ra đ÷u

là Phêt Thých Ca, không phâi Phêt khác. Nøu có một vị

Phêt khác thü Phêt Thých Ca trở thành một ông Phêt khô

chøt hay sao ?

Qua phæn trünh bày trön, chúng ta nhên thçy Duy Ma

sử dụng hai phương tiûn chýnh yøu. Phương tiûn thứ nhçt

là Duy Ma từ thø giới thanh tịnh Diûu Hỷ muốn giáo hóa

chúng sanh Ta bà, phâi xuçt hiûn trön cuộc đời mang

thån tứ đäi y như mọi người. Nhưng Ngài khác người ở

95

điùm lën xâ vào đời vên dụng bốn pháp nhiøp đù gæn gũi,

làm viûc lợi ých cho người, không mût mỏi.

Đøn giai đoän hai, Duy Ma dùng phương tiûn bûnh

đù giâng v÷ vô thường của giâ thån và chþ mọi người Báo

thân, Pháp thån vÿnh hìng. Duy Ma đã sử dụng phương

tiûn đúng lúc, đúng chỗ.

Kinh điùn đã ghi rõ như vêy. Tuy nhiön, đi÷u tôi muốn

lưu ý quý vị cæn suy nghÿ täi sao läi phâi nói phương tiûn

này và phương tiûn này được đ÷ cêp đøn vào thời kỳ nào.

Nói cách khác, trong hoàn cânh sống của Tëng Ni như

thø nào mà hünh thành kinh này. Chúng ta suy nghÿ và giâi

đáp cách nào cho phù hợp với khoa học lịch sử là vçn đ÷

đðt ra.

Trong phæn đæu đã xác định kinh Duy Ma thuộc hû

phát triùn và được kiøt têp sau Phêt diût độ vào khoâng

thø kỷ thứ nhçt trước công nguyön. Như vêy, muốn hiùu

được vçn đ÷, chúng ta cæn khâo sát ngược läi thời Phêt

täi thø và mang đối chiøu thời đäi hoàng kim này với thực

träng cuộc sống trong thời Phêt giáo phát triùn.

Khi Phêt täi thø, xã hội Ấn Độ chịu ânh hưởng nðng

tinh thæn giai cçp, đðt dưới sự cai trị khíc nghiût của bộ

luêt Manu, theo đó hai giai cçp thống trị Sát đø lợi và Bà

La Môn có toàn quy÷n sinh sát hai giai cçp dưới. Phêt nhün

thçy tồn täi của con người trong xã hội thời çy là tồn täi

bìng cách chà đäp tiöu diût người khác.

Từ đó, Phêt đưa ra phương tiûn chþ cho thçy các

pháp đ÷u là giâ âo, không cæn tranh giành giøt häi nhau

làm gü. Ngài vô ra con đường Thánh đäo hay cách sống

của Sa môn làm kiùu méu cho mọi người đù hän chø

tham vọng. Và chýnh Ngài đi tiön phong trong cuộc sống

bỏ tục xuçt gia, gợi cho mọi người nhên thức ngôi vua

96

cao quý tột đþnh mà Ngài còn bỏ, huống chi những thứ lðt

vðt tæm thường của chúng ta có ý nghÿa gü.

Khi thoát tục tu hành như vêy, læn hồi số người xuçt

gia theo Phêt mỗi ngày một đông. Dù số Tỳ kheo tëng

nhi÷u, sự cúng dường vén đæy đủ. Ngoài ra, tuy chủ

trương sống thoát ly xuçt thø, cuộc sống của Phêt và

Thánh chúng đã ânh hưởng mãnh liût đøn xã hội đương

thời. Bước chån du hóa của Phêt đøn đåu, tịnh läc an vui

đøn đó.

Tuy nhiön, Phêt Niøt bàn, chư Tëng trong thời bộ phái

hoðc theo nøp sống u tịch đù rồi bị cuộc đời lãng quön

hoðc ra hành đäo gåy tranh chçp måu thuén, rớt vào

hơn thua tæm thường của thø nhån. Lúc çy, Phêt giáo chþ

còn hiûn diûn, kø thừa trön hünh thức, danh tự. Như vêy,

giới xuçt gia càng đông, giá trị càng bị hä thçp.

Chúng ta so sánh ânh hưởng lực của Phêt và Thánh

chúng với ânh hưởng của Tëng đoàn thời kiøt têp kinh

Duy Ma, quâ là cách nhau một trời một vực. Phêt và

Thánh chúng thù hiûn mô hünh sống thánh thiûn rực rỡ. Trái

läi, Tëng đoàn thời bộ phái phån hóa træm trọng và bị xã

hội ghòt bỏ. Với thực täi thö thâm đó của Phêt giáo đem

đðt vô khung cânh thành Tỳ Da Ly đang phát triùn mänh

v÷ kinh tø, tçt nhiön không cæn phâi nói, thån phên của

Tëng chúng trở nön rçt mong manh.

Thêt vêy, khi yöu cæu của xã hội là sân xuçt. Vçn đ÷

xã hội quan tåm là nång cao đời sống vêt chçt con người,

thü tu sÿ thoát ly, ngồi yön tiöu thụ dú bị xã hội xøp vào lực

lượng phi sân xuçt. Chýnh vü sự tồn täi mong manh của

Phêt giáo trong giai đoän này làm nây sanh ý thức bung

ra đù đáp ứng yöu cæu xã hội lúc çy. Đó là phương tiûn sử

dụng đèy tinh thæn Duy Ma lön.

97

Bçy giờ, giới xuçt gia nhên chån rõ Phêt giáo phâi tồn

täi trong cuộc đời, không phâi cách ly đời, nìm ngoài

cuộc đời. Đåy là tư tưởng chýnh mà chúng ta bít gðp

trong kinh này và hünh thành bìng hiûn diûn của Duy Ma.

Phêt và Thánh chúng tu hành ở vườn Yöm La, nhưng

ânh hưởng lực tác động câ thành Tỳ Da Ly. Và ânh hưởng

đó được tiöu biùu qua hünh ânh cư sÿ Duy Ma.

Hünh ânh Duy Ma là Tịnh Danh ở thø giới Phêt Vô Động

sanh läi, thường sống trong lòng xã hội, tiøp xúc mọi người,

xåy dựng làm đõp cuộc đời. Hay đó chýnh là sự nhíc nhở

của kinh Duy Ma cho người xuçt gia cæn phát triùn phæn

tu chứng nội tåm. Và chþ dùng bân tåm thanh tịnh đi vào

đời, tác động cho Phêt tử täi gia đù họ trở thành phæn tử

ưu tú trong mọi giai cçp. Không phâi chúng ta mang câ

thån xác thæy tu vào đời đù làm viûc thø gian.

Phêt cũng quy định rõ người xuçt gia không được

tham gia chýnh trị, thương mäi, sân xuçt. Chúng ta dùng

tåm thanh tịnh ânh hưởng cho Phêt tử täi gia làm thay. Họ

là chuyön viön, nhà giáo, nhà chýnh trị, nhà buôn, thợ

thuy÷n„ Nói chung, hàng Phêt tử täi gia thuộc các

ngành ngh÷ đóng góp lợi ých cho xã hội đ÷u ủng hộ đäo

Phêt, nhçt định đäo pháp sô phát triùn mänh.

Chúng ta còn nhớ thời Phêt täi thø, giới xuçt gia và täi

gia phæn nhi÷u thuộc thành phæn ưu tú trong xã hội.

Người giàu có như Cçp Cô Độc hay quy÷n thø như vua

Tæn Bà Sa La, Ba Tư Nðc ủng hộ giới xuçt gia trý thức như

Xá Lợi Phçt, Mục Ki÷n Liön, täo thành thượng tæng xã hội

Phêt giáo.

Nhưng Phêt diût độ, người tu khçt thực xong, tüm rừng

cåy èn münh, không dýnh lýu đøn cuộc đời và người täi gia

cũng không có ai được như Cçp Cô Độc hay Tæn Bà Sa La,

98

Ba Tư Nðc. Trong tư thø như vêy, Phêt giáo có tồn täi

chëng, cũng chþ ño uột.

Vü vêy, ngọn gió Duy Ma thổi lön phục hưng con

đường Thánh đäo, làm hồi sinh những người xâ tục xuçt

gia, đèy họ rời khỏi ốc đâo củi mục ở bön l÷ xã hội, giúp

họ tiøn bước đøn thø giới huy hoàng tràn đæy sinh lực của

bêc xuçt træn thượng sÿ.

Bước vào đời hành đäo, Duy Ma đæy đủ tư cách giáo

hóa chúng sanh, thành tựu ở những môi trường tương

phân, vý như con rùa sống dưới nước cũng được mà lön

bờ cũng hay. Nghÿa là Duy Ma đóng vai trò Bồ tát không

trụ Niøt bàn, không trước sanh tử. Ngài tự täi giâi thoát

thực sự, thù hiûn tư chçt Bồ tát vô sở đíc. Ngài hành đäo

hòa hợp với chúng sanh, vén không đánh mçt bân tánh

cao thượng, luôn luôn là mô phäm chþ đäo trong nhån

gian.

Trước kia, Duy Ma düu dít những người tham đím

sanh tử như quốc vương, vương tử, Bà La Môn. Nhưng nay,

Ngài giâng däy Sa môn, những người thých trụ Niøt bàn.

Hai häng người thø tục và Sa môn vý như mðt trời mðt

trëng không bao giờ gðp nhau. Họ không ở chung được,

nön khi thuyøt xong cho cư sÿ, Duy Ma dọn phòng trống

tiøp Sa môn, vü Sa môn tu pháp KHÔNG. Chỗ trống này là

tâm KHÔNG.

Sa môn nhên thức sai læm v÷ pháp KHÔNG. Đối với họ,

KHÔNG là không có gü. Duy Ma chþnh lý tư tưởng NGOAN

KHÔNG này, chþ cho họ nhên thức đúng đín hơn. KHÔNG

là không cố chçp viûc làm của münh, không đù tåm kõt

trong các pháp, dù là thiûn pháp.

Tóm läi, khi Bồ Tát lãnh được tåm çn và thù hiûn viûc

làm køt hợp tåm họ với tåm Phêt, mới thực sự tiøn bước

99

theo Bồ tát hänh. Lúc çy, nương giáo pháp Như Lai hành

đäo lợi läc chúng hữu tünh. Dù khoác vào chiøc áo Tëng

già hay cư sÿ đ÷u nhên lãnh ý Phêt mà hội nhêp vào đời,

tự täi tới lui trong vòng quỹ đäo của Phêt.

Bồ tát Duy Ma với trý tuû tuyût vời, đäo đức thánh

thiûn và viûc làm cao câ, thù hiûn trọn võn hünh ânh một

Bồ tát thương nhån gian sanh läi trön cuộc đời. Ngài là

người thay Phêt giáo hóa chúng sanh.

Duy Ma xuçt hiûn ở thành Tỳ Da Ly theo phương tiûn

của Phêt. Nói cách khác, Ngài là hiûn thån của Thých Ca

Như Lai trön cuộc đời, hay Ngài là Tịnh Danh Bồ tát từ

cânh giới thuæn tịnh bước vào thø giới Ta bà sai biût, hoàn

toàn an trú trong bân thù chơn như mà ra vào khíp chốn

sanh tử.

Khởi nguồn từ Tịnh Danh, Ngài dçn thån trön vän nóo luån

hồi theo ý muốn chư Phêt mười phương. Duy Ma là ngọn

hâi đëng trý tuû hòa hợp cùng nhịp điûu tåm linh của

chúng ta, soi đường dén bước đưa ta qua sông mö bù

khổ, đøn bờ giâi thoát an läc vÿnh cửu.

100

PHẨM 3

THANH VĂN

I. LƯỢC VĂN KINH

Lúc bçy giờ, Duy Ma Cêt nghÿ rìng ông bûnh, lô nào

Đức Thø Tôn là đçng đäi từ läi không đoái lòng thương xót.

Phêt biøt ý ông, li÷n bâo Xá Lợi Phçt đøn thëm bûnh Duy

Ma.

Xá Lợi Phçt bäch Phêt rìng ông không dám thëm

bûnh Duy Ma. Vü nhớ läi trước kia đang ngồi Thi÷n dưới

gốc cåy trong rừng, thü Duy Ma đøn hỏi Xá Lợi Phçt rìng

“Thưa Ngài Xá Lợi Phçt, không cæn phâi ngồi sững như vêy

mới là Thi÷n. Chîng bỏ đäo pháp mà hiûn viûc phàm phu,

như vêy là Thi÷n. Tåm chîng trụ trong cũng chîng ở

ngoài, như vêy là Thi÷n v.v„ Nøu ngồi được như vêy, Phêt

sô çn khâ”. Xá Lợi Phçt nghe xong, lðng thinh, không đáp

được.

Phêt bâo Mục Ki÷n Liön đøn thëm bûnh Duy Ma,

nhưng ông cũng không dám. Nhớ läi lúc ông vào thành Tỳ

Da Ly thuyøt pháp, Duy Ma bâo ông rìng : “Thuyøt pháp

cho hàng cư sÿ, chîng nön thuyøt pháp như vêy. Phâi y

như pháp mà thuyøt. Pháp không có chúng sanh, lüa

chúng sanh cçu. Pháp thường víng lðng, dứt høt các

tướng, pháp không vướng míc danh tự ngữ ngôn, pháp

không sanh diût, pháp ngoài mít, tai, mũi, lưỡi, thån, ý

v.v„ Phâi tùy cën cơ hoàn cânh, mà dùng tri kiøn thuyøt

pháp tương ứng. Phâi vü tåm đäi bi, vü nhớ nghÿ đ÷n ơn

Phêt, vü mong muốn ba ngôi Tam Bâo thường hìng mà

thuyøt pháp Đäi thừa”. Khi Duy Ma nói pháp xong, tám

trëm cư sÿ phát tåm Vô thượng chánh đîng giác.

101

Phêt li÷n bâo Ca Diøp đøn thëm bûnh Duy Ma. Ca

Diøp bäch Phêt ông không dám đøn thëm Duy Ma. Vü nhớ

läi trước kia, khi ông khçt thực xóm nghño, Duy Ma chợt

đøn nói với ông : “Này Ca Diøp, lúc khçt thực, ông nön thù

hiûn lòng từ bi bünh đîng. Không phâi chþ quan tåm đøn

nhà nghño mà bỏ nhà giàu. Đi khçt thực không phâi vü ën,

không nön lựa chọn xóm làng đù khçt thực, không phån

biût ngon dở đù ën. Nön biøt các pháp tướng như âo

hóa„ Này Ca Diøp, nøu hành giâ có thù dùng tướng tà

đù đi vào chánh pháp, đem một bữa cơm mà bố thý cho

tçt câ, làm được như vêy rồi mới nön ën. Người ën như

vêy, chîng phâi có phi÷n não, chîng phâi lüa phi÷n não,

chîng phâi trụ thø gian, chîng phâi trụ Niøt bàn, v.v„ Đó

là vào Phêt đäo một cách chánh trực, chîng nương theo

Thanh vën. Ca Diøp, nøu ën như vêy không uổng của

người ta thý”. Lúc Duy Ma Cêt nói, ông tỏ ngộ được đi÷u

chưa từng có. Từ çy đøn nay, ông không đem hänh Thanh

vën, Bých chi Phêt đù däy người.

Phêt bâo Tu Bồ Đ÷ đøn thëm bûnh Duy Ma. Tu Bồ Đ÷

cũng không dám đi, vü ông nhớ läi thuở trước vào nhà Duy

Ma khçt thực. Duy Ma lçy bát của ông đựng đæy cơm rồi

nói với Tu Bồ Đ÷ rìng : “Thưa Tu Bồ Đ÷, đối với cơm bünh

đîng, thü các pháp cũng bünh đîng. Đi khçt thực như thø,

mới nön nhên món ën. Như Tu Bồ Đ÷ không trừ dåm, nộ, si,

cũng không chung cùng với nó. Không dứt si ái sanh ra

giâi thoát, không phâi phàm phu, cũng không phâi rời

phàm phu v.v„ Tuy làm được tçt câ pháp, mà rời tướng

các pháp, như thø mới nön lçy món ën. Tu Bồ Đ÷, nøu

Ngài vào nơi tà kiøn không đøn bờ giác, ở nơi tám nän

không được khỏi nän„ Những kó thý cho Ngài chîng gọi

phước đi÷n, những kó cúng dường cho Ngài đọa vào ba

đường ác, Ngài cùng với ma ním tay nhau làm bän lữ

102

v.v„ Đối với chúng sanh mà có lòng oán hên, khinh báng

Phêt, chö bai pháp, không vào chúng Tëng, hoàn toàn

không được diût độ. Nøu Ngài được như thø mới nön lçy

món ën”.

Ông nghe lời çy, mờ mịt không biøt là nói gü, cũng

không biøt lçy lời chi đáp läi. Ông đù bát läi, muốn ra khỏi

nhà Duy Ma. Duy Ma Cêt li÷n nói : “Thưa Tu Bồ Đ÷, Ngài cứ

mang bát đi, đừng sợ. Ý Ngài nghÿ sao? Như Phêt biøn ra

một người huyún hóa và nøu người huyún hóa đó đem

viûc này hỏi Ngài, lúc çy Ngài có sợ chëng?”. Tu Bồ Đ÷

đáp : “Không sợ”. Duy Ma Cêt läi nói : “Tçt câ pháp như

tướng huyún hóa, Ngài không nön có tåm sợ sût. Tçt câ lời

nói nëng không lüa tướng huyún hóa, cho đøn người trý

chçp vën tự, nön không sợ. Tánh của vën tự là xa lüa, thực

không có vën tự, đó là giâi thoát”. Khi Duy Ma nói pháp çy

200 Thiön tử được pháp nhãn thanh tịnh.

Phêt bâo Phú Låu Na đøn thëm bûnh Duy Ma. Phú

Låu Na bäch Phêt không dám thëm bûnh Duy Ma. Vü nhớ

läi trước kia, ở trong rừng nói pháp cho Tỳ kheo mới học.

Duy Ma Cêt đøn bâo ông : “Thưa Phú Låu Na, Ngài nön

nhêp định đù quan sát tåm địa của những người này rồi

sau mới nön nói pháp. Ngài chớ nön đem món ën dơ đù

trong bát báu, phâi biøt rõ tåm niûm của các Tỳ kheo này,

chớ cho ngọc lưu ly đồng với thủy tinh. Ngài không biøt

được cën tánh của chúng sanh, chớ nön dùng pháp Tiùu

thừa mà däy họ. Những người kia tự không có tỳ vøt, họ

muốn đi đường lớn, chớ chþ lối nhỏ. Ngài chớ nön đem

biùn lớn đù vào dçu chån tråu, chớ cho ánh sáng mðt trời

đồng với lửa đom đóm v.v„ Ngài Phú Låu Na, những Tỳ

kheo này đã phát tåm Đäi thừa từ låu, giữa chừng bị quön.

Nay täi sao läi lçy pháp Tiùu thừa däy họ”.

103

Lúc çy, Duy Ma Cêt nhêp tam muội, làm cho những

Tỳ kheo đó biøt được kiøp trước của họ đã từng ở nơi 500

Đức Phêt vun trồng cội lành, hồi hướng đäo Vô thượng

chánh đîng giác. Li÷n đó, các vị çy bừng sáng, phát tåm

Đäi thừa trở läi và đânh lú Duy Ma.

Phêt bâo Ma Ha Ca Chiön Diön đøn thëm bûnh Duy

Ma. Ca Chiön Diön cũng từ chối. Vü nhớ läi lúc trước, Phêt

nói lược qua yøu chþ các pháp cho Tỳ kheo nghe. Sau đó,

Ca Chiön Diön nói läi nghÿa çy là những nghÿa vô thường,

khổ, không, vô ngã và tịch diût.

Lúc đó, Duy Ma Cêt đøn nói với ông : “Thưa Ngài Ca

Chiön Diön, Ngài chớ đem tåm hänh sanh diût mà nói

pháp tịch diût. Các pháp rốt ráo không sanh, không diût

là nghÿa vô thường. Nëm çm rỗng không, không chỗ khởi

nghÿa là khổ. Các pháp rốt ráo, không có nghÿa, là

KHÔNG. Ngã và vô ngã không hai, là nghÿa vô ngã. Pháp

trước không sanh, nay cũng không diût, là nghÿa tịch diût”.

Khi Duy Ma nói xong, các Tỳ kheo được giâi thoát.

Phêt bâo A Na Luêt đøn thëm Duy Ma. Ông cũng từ

chối. Vü nhớ läi lúc trước ông đi kinh hành, có vị Phäm

vương tön Nghiöm Tịnh cùng với một muôn Phäm vương

khác phóng ánh sáng trong säch đøn chỗ ông và cúi đæu

làm lú hỏi rìng : “Thưa Ngài, thiön nhãn của Ngài thçy xa

được bao nhiöu ?”. Ông đáp : “Tôi thçy cõi tam thiön đäi

thiön thø giới của Phêt Thých Ca Måu Ni như thçy trái cam

trong bàn tay”.

Lúc đó, Duy Ma đøn nói với ông : “Thưa A Na Luêt,

thiön nhãn của Ngài thçy là do täo tác hay không täo tác.

Nøu nó là tướng täo tác, thü không khác gü ngũ thông của

ngoäi đäo. Nøu nó là tướng không täo tác, tức là vô vi, thü

lô ra không thçy”. Lúc çy, ông im lðng, các Phäm Thiön

104

nghe Duy Ma nói được đi÷u chưa từng có li÷n làm lú, hỏi

Ngài rìng trong đời ai là người có chơn thiön nhãn. Duy

Ma đáp có Phêt Thø Tôn được chơn thiön nhãn thçy suốt

cõi Phêt không có hai tướng. Khi çy Nghiöm Tịnh Phäm

vương và 500 Phäm vương phát tåm Vô thượng chánh

đîng giác, đânh lú Duy Ma rồi biøn mçt.

Kø đøn, Phêt bâo Ưu Ba Ly đi thëm bûnh Duy Ma. Ông

cũng từ chối, vü nhớ läi ngày trước có hai Tỳ kheo phäm

luêt, không dám hỏi Phêt, đøn hỏi Ưu Ba Ly. Ông li÷n y

theo pháp giâi nói cho hai vị çy. Bçy giờ, Duy Ma đøn nói

với ông rìng : “Thưa Ngài, Ngài chớ nön køt thöm tội cho

hai vị Tỳ kheo này, chớ nön làm rối loän lòng họ, vü tội tánh

kia không ở trong, không ở ngoài, không ở giữa. Như lời

Phêt nói : “Tåm nhơ nön chúng sanh nhơ, tåm säch nön

chúng sanh säch”. Tåm cũng không ở trong, ở ngoài, ở

giữa. Tåm như thø nào, tội cçu cũng như thø çy. Các

pháp cũng thø, không ra ngoài chơn như. Như Ngài Ưu Ba

Ly khi tåm tướng được giâi thoát thü có tội cçu chëng ? Ưu

Ba Ly đáp “Không”. Duy Ma Cêt nói “Tçt câ chúng sanh

tåm tướng không nhơ cũng như thø, thưa Ngài Ưu Ba Ly.

Vọng tưởng là nhơ, không chçp ngã là säch v.v„ Tçt câ

pháp không diût không dừng, như huyún, như chớp, như

chiöm bao, như níng dợn, như trëng dưới nước v.v„

Người nào biøt nghÿa này là giữ luêt. Khi çy hai vị Tỳ kheo

dứt høt nghi hối, phát tåm Vô thượng chánh dîng giác và

phát nguyûn rìng : “Nguyûn làm cho tçt câ chúng sanh

đ÷u được biûn tài như Ngài Duy Ma”.

Kø tiøp Phêt bâo La Hæu La đi thëm Duy Ma. La Hæu

La bäch Phêt không dám đøn thëm bûnh Duy Ma. Vü nhớ

lúc trước con của các trưởng giâ ở thành Tỳ Da Ly đøn

chỗ ông cúi đæu làm lú hỏi rìng : “Thưa Ngài La Hæu La,

Ngài là con của Phêt, vü đäo bỏ ngôi Chuyùn luån Thánh

105

vương mà xuçt gia. Viûc xuçt gia đó có lợi ých gü ?”. Ông

li÷n theo pháp mà nói sự ých lợi của công đức xuçt gia.

Lúc đó, Duy Ma đøn nói với ông rìng : “Ngài không nön

nói cái lợi của công đức xuçt gia vü không lợi, không công

đức mới thực là xuçt gia. V÷ pháp hữu vi, có thù nói là có

lợi có công đức. Còn xuçt gia là pháp vô vi, trong pháp

vô vi không lợi, không công đức. Vâ chëng xuçt gia là ly

62 kiøn chçp, ở Niøt bàn là chỗ nhên của người trý, chỗ

làm của bêc Thánh, hàng phục các ma, khỏi ngũ đäo,

säch ngũ nhãn v.v„,vượt khỏi giâ danh, không bị ràng

buộc, không ngã sở, tùy Thi÷n định rời các lỗi. Nøu được

như thø mới thêt là xuçt gia”.

Khi çy, Duy Ma bâo các con của trưởng giâ : “Các

ông ở trong chánh pháp nön cùng nhau xuçt gia, vü Phêt

ra đời khó gðp”. Các con của trưởng giâ nói : “Chúng tôi

nghe Phêt däy nøu cha mõ không cho, không được xuçt

gia”. Duy Ma đáp : “Phâi, nøu các ông phát tåm Vô

thượng Bồ đ÷, đó chýnh là xuçt gia đæy đủ giới pháp”. Lúc

çy, 32 vị con trưởng giâ đ÷u phát tåm Vô thượng Bồ đ÷.

Kø tiøp Phêt däy Ngài A Nan đi thëm bûnh Duy Ma. A

Nan từ chối vü nhớ läi lúc trước Thø Tôn có bûnh phâi dùng

sữa bò. Ông cæm bát đứng trước cửa nhà Bà La Môn. Duy

Ma đøn hỏi ông : “Này A Nan, làm gü cæm bát đứng sớm

thø ?”. A Nan đáp rìng : “Thø Tôn bûnh nön tôi đi xin sữa”.

Duy Ma nói với A Nan rìng : “Ngài A Nan chớ nói lời çy,

thån Như Lai là thù Kim cang, các ác đã dứt, các lành

đæy đủ, còn có bûnh gü, còn có não gü ? Chuyùn luån

Thánh vương có ýt phước báo còn không têt bûnh, huống

chi Như Lai phước báo nhi÷u hơn tçt câ, làm sao có bûnh

được. Chớ làm cho hàng ngoäi đäo nghe lời çy sô nghÿ

rìng Phêt là Thæy, bûnh münh không cứu nổi mà cứu được

bûnh người khác ư ? Phâi biøt thån Như Lai chýnh là Pháp

106

thån, không phâi thån tư dục. Thån Phêt là thån vô lêu, vô

vi„ Thån như thø, còn có bûnh gü ?”.

Lúc đó, A Nan quá hổ thõn, tự nghÿ ông gæn Phêt

không lô nghe læm. Ông li÷n nghe trön hư không có tiøng

nói rìng : “A Nan, đúng như lời cư sÿ nói, chþ vü Phêt hiûn

thån ở đời ác ngũ trược, nön hiûn ra viûc çy đù độ thoát

chúng sanh. A Nan, hãy đi lçy sữa, chớ có thõn”.

Như vêy, 500 vị đäi đû tử læn lượt mỗi người đ÷u trünh

bày với Phêt duyön cớ của münh. Vị nào cũng khen ngợi

Duy Ma và đ÷u nói không dám đøn thëm bûnh Ngài.

II. GIẢI THÍCH

Pháp môn tu học của Phêt nhi÷u vô lượng, thường

được biùu thị bìng con số tám muôn bốn ngàn pháp tu

đù đối trị tám muôn bốn ngàn phi÷n não træn lao của

chúng sanh. Tuy nhiön, tựu trung läi, các pháp này đ÷u

thuộc hai hû tư tưởng : hû Thanh vën (Tiùu thừa) và hû Bồ

tát (Đäi thừa).

Phêt nói pháp tu tiöu cực cho hàng Thanh vën, nhìm

đối trị tåm träng bçt mãn chán đời của Sa môn ở xã hội

Ấn Độ bçy giờ đang đðt dưới sự cai trị khíc nghiût của Bà

La Môn. Phêt nương theo tåm niûm chán nân, buông trôi

này, dæn dæn giáo hóa họ. Ngài truy÷n cho họ tri thức xåy

dựng trön pháp tứ đø và được hàng Sa môn chçp nhêp

triùn khai thành hû thống giáo lý Tiùu thừa yøm thø tiöu

cực.

Hàng Thanh vën tu tiöu cực, lçy lợi münh làm chýnh, chþ

lo phát triùn bân thån ra khỏi luån hồi, còn sự đau khổ của

người, họ không màng tới. Đối với người cën tánh thçp

kòm, đäo đức trý tuû không đủ đù thực hiûn những viûc lợi

107

ých cho người, Phêt däy họ pháp nhỏ của Thanh vën, là

đi÷u hợp lý tçt yøu.

Mọi sự bài bác Tiùu thừa đ÷u läc vào sai læm. Vü người

còn đæy nghiûp chướng phi÷n não, cho tiøp cên cuộc

đời sớm, phi÷n não sanh, thü họ không thù thçy đäo. Với

khâ nëng nhỏ bò, ta läi tròng thöm trách nhiûm cho họ,

chîng những không tự cứu được còn làm họ đọa thöm.

Trong kinh Pháp Hoa, Phêt däy đối với chúng này,

Ngài chþ có mục đých duy nhçt làm cho họ xa rời sự chçp

trước. Họ phâi tu pháp phương tiûn đù læn hồi dén đøn

chân thêt.

Phương tiûn của hàng Thanh vën là bỏ ồn ào tüm yön

tÿnh, bỏ Ta bà tüm Cực Läc. Phâi định rõ hai thø giới là đời

khổ và tu hành giâi thoát, nhìm mục tiöu kòo họ ra khỏi

phi÷n muộn thø gian, không làm thån với người đời.

Trong quá trünh tu học của tôi cũng vêy. Ở giai đoän

đæu, ngày tháng miût mài tụng kinh nghe pháp, suy nghÿ

lời Phêt däy, træm münh trong giáo lý Như Lai. Chuyûn hơn

thua phi÷n não thø gian không còn xåm phäm lòng tôi. Từ

bân tåm thanh tịnh đó, trý tuû mới bừng sáng đù tiøn bước

thứ hai của lộ trünh Bồ tát.

Ở giai đoän một, hàng Thanh vën tiøn tu nghe pháp.

Sau một thời gian, màu đäo đã nhuộm thím tåm hồn, họ

trở thành người giâi thoát thực. Tuy vén sống trön cuộc đời,

nhưng đã thoát khỏi buồn phi÷n của cuộc đời, tåm chçp

trước rũ säch, tri thức và đäo đức vượt hơn người.

Lúc çy, họ nhün đời với đôi mít không giống như xưa.

Nhün ra xã hội thçy khổ đau vü chçp trước, phi÷n lụy của

người, là dÿ vãng mà Thanh vën từng trâi qua. Các Ngài

mới khởi lòng từ bi thån cên với người, đù giáo hóa düu dít

108

họ, giống như Phêt đã sống gæn gũi các Ngài, dæn dæn

đưa các Ngài ra khỏi nhà lửa tam giới.

Đøn giai đoän này, Phêt chuyùn tư tưởng của Thanh

vën tiöu cực yøm thø sang tých cực nhêp thø, làm sáng

đõp cuộc đời theo Bồ tát đäo.

Phêt giáo Viût Nam tiøp thu hû tư tưởng Đäi thừa, sân

sanh ra các vị danh Tëng hay Thi÷n sư lỗi läc, hiøn dång

cuộc đời phụng sự cho xã hội. Điùn hünh như Vän Hänh

hay Tuû Tÿnh Thi÷n sư. Tuy các Ngài đã tít lửa lòng mà còn

chen vào chốn bụi hồng đù độ sanh. Các Ngài đæy đủ

khâ nëng tự độ, dçn thån vào đời bìng tåm thương người

cứu người. Hội nhêp với đời, nhưng không bị cuộc đời

thiöu đốt, là đóa sen vươn lön thơm ngát giữa chốn bùn

nhơ. Còn bước vào đời với đæy đủ tham sån phi÷n não,

làm trò cuời cho thø gian, chíc chín không phâi là đû tử

Phêt.

Phèm này được Ngài La Thêp dịch là đû tử, Ngài

Huy÷n Trang dịch là Thanh vën. Theo tôi, dùng danh từ

Thanh vën chýnh xác hơn. Vü đû tử Phêt đù chþ hai häng

người : Thanh vën và Bồ tát. Các bộ kinh trước kinh Duy

Ma phån ra tam thừa giáo : Thanh vën, Duyön giác, Bồ tát

thừa là ba con đường đi đøn ba mục đých khác nhau. Vü

tu ba nhån khác nön đưa đøn ba quâ khác. Tu Thanh vën

thừa thành La hán, tu Duyön giác thừa thành Bých Chi

Phêt và tu Bồ tát thành Phêt.

Nhưng từ kinh Duy Ma trở lön, triùn khai nhçt thừa.

Nhên thức của ba bộ kinh : Duy Ma, Hoa Nghiöm, Pháp

Hoa cho rìng tuy tam thừa nhån nhưng là nhçt thừa quâ.

Vü trünh độ tu chứng khác, nön phån có ba, nhưng cứu

cánh là một. Ba này là ba chðng đường tiøn tu của chúng

109

ta từ Thanh vën đøn Bých chi Phêt, Bồ tát và cuối cùng

đồng quy nhçt thừa, ai cũng thành Phêt.

Mở đæu phèm, Duy Ma thæm nghÿ ông bûnh, lô nào

Đức Thø Tôn có tåm từ lớn, läi không đøn thëm. Phæn mở

đæu gợi cho chúng ta ý thức phâi chëng những người

xuçt gia cít đứt quan hû gia đünh, thån thuộc và không

dýnh lýu thø gian đù hướng tåm đøn giâi thoát.

Không ! Chủ trương không dýnh lýu cuộc đời hoàn

toàn xa lä đối với giáo lý đäo Phêt. Phêt däy người xuçt

gia “Trön đ÷n bốn ơn nðng, dưới cứu khổ tam đồ” đù đâ

phá tư tưởng không liön hû với cuộc đời.

Dưới kiøn giâi của Duy Ma, người xuçt gia phâi liön hû

với cuộc đời ở mðt nào và không liön hû ở mðt nào ? Liön

hû y hût như đời không phâi là Sa môn Thých tử. Không

quan tåm đøn nhån sinh cũng không phâi đû tử Phêt.

Theo tôi, chúng ta chþ đù tåm đøn sinh hoät nào mà

xã hội chçp nhên được, nhưng vén không trái đäo Vô

thượng. Quá trünh lưu tåm gín bó của đäo Phêt trön

mânh đçt quö hương này hơn 2.000 nëm là bìng chứng

lịch sử hiùn nhiön cho thçy đóng góp của giới tu hành cho

sự sinh tồn của đçt nước. Và tçt nhiön quan niûm người tu

tự cít đứt liön hû với đời như bong bóng bay trong hư

không hoàn toàn sai læm.

Khi Duy Ma khởi lön ý tưởng đó, Phêt đã biøt. Đi÷u này

gợi ý rìng dù hành giâ tu thanh tịnh ở chỗ víng, cách ly

thø gian, nhưng mọi viûc xây ra không qua mít ta được.

Đó mới thêt là đû tử Phêt.

V÷ phương diûn học thuêt, kinh này kiøt têp sau Phêt

Niøt bàn 100 nëm đøn 400 nëm. Trong thời gian này, chíc

chín có một số tu sÿ hiùu læm tư tưởng xuçt thø của đäo

Phêt, nön mang tåm niûm không biøt gü thø gian.

110

Kinh Duy Ma đðt läi vçn đ÷ nhên thức xuçt thø một

cách khòo hơn, diún tâ qua hünh ânh Phêt không ở gæn

Duy Ma, nhưng chþ một khởi niûm của Duy Ma, Ngài đã

bít gðp. Nói cách khác, tuy Phêt là bêc xuçt thø đã ra

khỏi ba cõi, nhưng có viûc gü trön cuộc đời mà Ngài

không giâi quyøt tốt đõp. Vü vêy, Ngài mới được tôn làm

bêc Thæy của Trời người.

Phêt tiøp nhên ý của Duy Ma nhưng không trực tiøp

thëm bûnh Duy Ma, mà gọi mười đäi đû tử đøn thëm.

Theo tôi, viûc Đức Phêt bâo mười đû tử đøn thëm Duy Ma

có thêt hay không, chúng ta gác qua một bön.

Tôi nghÿ rìng kinh Duy Ma kiøt têp sau Phêt Niøt bàn,

hünh thành ý thức trách nhiûm của Đäi chúng bộ khác

hîn ý tưởng xuçt ly của Thượng tọa bộ. Với kiøn giâi của

Đäi chúng bộ, Phêt là người cứu khổ, Ngài không còn trên

cuộc đời. Ngài không trực tiøp cứu, nhưng ủy thác viûc

này cho chư Tëng thay Phêt đøn với mọi người, được diún

tâ bìng sự kiûn Phêt gọi mười đäi đû tử thëm bûnh Duy

Ma.

Đû tử Phêt thay Phêt thëm bûnh Duy Ma mang ý

nghÿa chúng ta gánh vác trọng trách giâi quyøt vçn đ÷

đau khổ của træn thø. Muốn giâi quyøt, hành giâ phâi

nương theo pháp bâo Như Lai và sử dụng thých hợp đù

cứu lành bûnh nhån gian.

Vçn đ÷ quan trọng ở điùm hành giâ đừng sử dụng sai

thuốc. Kinh Pháp Hoa thý dụ lương y đi xa, các con ở nhà

uống læm thuốc, sanh bûnh. Có người mçt bân tåm, có

người còn bân tåm, ngæm chþ cho Phêt là đäi lương y

chữa lành tçt câ bûnh. Nhưng đû tử không sử dụng được

kho tàng Như Lai đù läi, uống læm thuốc, thành bûnh.

111

Bûnh này là mối tranh chçp giữa Thượng tọa bộ và

Đäi chúng bộ. Theo tinh thæn Duy Ma, đû tử Phêt hoðc là

người đã trong säch hoàn toàn hoðc là người còn lỗi læm,

nhưng biøt sửa chữa.

Đäi chúng bộ mang tinh thæn cæu tiøn, chịu sửa đổi,

tượng trưng cho những đứa con bûnh nhưng còn bân

tåm, biøt tüm nghÿa lý èn chứa bön trong giáo pháp đù tu.

Đi÷u này đối läi với hünh ânh Thượng tọa bộ cứ mãi đóng

khuôn, thæn thánh hóa münh, có sai læm mà không dám

nhên, tiöu biùu cho những đứa con mçt bân tåm, chþ kø

thừa giáo lý Phêt theo hünh thức, không chịu hiùu nghÿa

sâu xa bên trong.

Kinh Duy Ma đưa ra mười đû tử sử dụng giáo lý Phêt

không đúng chỗ, nön không chữa lành bûnh Duy Ma, bị

Duy Ma xem thường, quở trách. Đi÷u này gợi cho hành

giâ ý thức trách nhiûm mà Phêt ủy thác. Chúng ta phâi

đem giáo lý trang trâi cho đời tươi đõp, nhưng nøu không

làm tươi mát được, mà đù cuộc đời khinh dú, chúng ta đã

phäm tội phþ báng Phêt.

Kinh Duy Ma mượn hünh ânh mười đû tử phäm lỗi læm

đù kiùm điùm läi giáo lý Tiùu thừa và viûc tu hành của

chúng Tëng, làm th÷m thang phát triùn.

Theo chån tinh thæn Duy Ma, hành giâ học, suy nghÿ,

ứng dụng giáo lý Phêt suốt đời; đøn khi thçu triût nguồn

tåm mới xong viûc. Chưa thành Phêt, hành giâ còn sai sót

đối với giáo lý Phêt, còn nhi÷u vçn đ÷ đðt ra cho chúng ta

liön tục từ đời này sang kiøp khác vêy.

Phêt ủy thác mười Thanh vën đøn thëm bûnh Duy Ma

hay đó là sáu vçn đ÷ quan trọng đðt ra cho chúng ta, khi

tu hành phâi ứng dụng triùn khai cách nào cho lợi läc bân

thån và sáng đõp cuộc đời :

112

Vçn đ÷ 1 : Tu Thi÷n

Vçn đ÷ 2 : Thuyøt pháp

Vçn đ÷ 3 : Khçt thực

Vçn đ÷ 4 : Giữ giới

Vçn đ÷ 5 : Xuçt gia

Vçn đ÷ 6 : Hiùu thø nào v÷ Đức Phêt.

Phèm Thanh vën của kinh Duy Ma không tçn công Tỳ

kheo, chþ muốn chþnh lý nhên thức sai læm của họ. Phèm

này đơn cử mười đäi đû tử tiöu biùu cho toàn thù chúng

Thanh vën gồm 500 A la hán hay 1.250 vị thường tùy với

Phêt.

Kinh Duy Ma đưa ra lỗi læm của mười đû tử kiùu méu

trön bước đường tu làm tçm gương cho ta soi bóng. Các

Ngài là những người lãnh đäo xuçt chúng, nhưng vén còn

sai læm, huống chi chúng ta. Tuy nhiön, hàng A la hán nhờ

gðp khó khën, vçp phâi lỗi læm, vượt qua được những thử

thách mới trưởng thành trön bước đường tu hành.

Trong phæn chuyùn mäch từ Tiùu thừa sang Đäi thừa,

Phêt dùng phương tiûn giáo hóa bìng cách täo đi÷u kiûn

thử thách. Ngài síp xøp cho các đû tử chäm trán với đời,

đù họ tự rñn luyûn, đi÷u chþnh bân tåm. Và sau này, gðp

cäm béy thêt, họ sô biøt cách đối phó, không bị sa læy.

Tçt câ đû tử Phêt từ khi bít đæu tiøp xúc cuộc đời,

vào đời độ sanh, gðp ngay một đối kháng tiöu biùu là Duy

Ma. Duy Ma hiûn hữu như một đối tượng đæu tiön đêp vào

mít, ghim vào tim của A la hán. Nhờ đó, các Ngài thëng

hoa trön bước đường hành đäo.

Trước tiön, vị đû tử đứng đæu cho đëng tràng mổ xó là

Xá Lợi Phçt, nghÿa là lựa người giỏi nhçt đem phö phán.

113

Xá Lợi Phçt là người đã tỏ ngộ Thi÷n đëng, tåm sáng, trở

thành trý tuû bêc nhçt trong hàng La hán.

Trong kinh Pháp Hoa, Phêt cho biøt trước kia Xá Lợi

Phçt đã tu đäo Bồ tát, mà nay hiûn thån trong chúng

Thanh vën. Xá Lợi Phçt nhờ có quá trünh tu 60 tiùu kiøp,

hiûn đời Ngài có bèm týnh thông minh gọi là yøu tố bồ đ÷.

Xá Lợi Phçt đíc đäo chứng quâ La hán là ngộ quá

trünh 60 tiùu kiøp tu hành của Ngài. Cốt lõi Ngài là La hán,

không phâi cốt lõi là Phêt, nön ngộ läi bân lai diûn mục

của Ngài là La hán. Trong khi đó, Thých Ca thành Phêt từ

ngũ bách ức træn, cốt lõi là Phêt, nön sanh läi nhån gian bị

ngũ çm bao che, nhưng tọa Thi÷n biøt được Ngài là Phêt.

Trön bước đường tu, cốt lõi của hành giâ như thø nào,

thü ngộ đøn đó. Và bít đæu từ vị trý này, hành giâ tiøn tu,

đíc đäo, không thù vay mượn của người khác tu được.

Viûc tu chủ yøu là ngộ đäo, nghÿa là chuyûn tu không

quan trọng nhưng quan trọng là ngộ. Ngộ được Thi÷n cơ

thü thån là Phêt, khèu là Pháp, tåm là Thi÷n. Hành giâ tu

suốt đời không ngộ, coi như bỏ. Vý như cọ cåy cốt yøu đù

lçy lửa, cọ cåy không phâi là chýnh.

Pháp môn tu Thi÷n khó nhçt, nön mượn Xá Lợi Phçt

làm điùn hünh cho bêc thượng cën thượng trý còn vçp

phâi sai læm. Kinh Duy Ma quở trách sai læm của Xá Lợi

Phçt. Nhưng đối với chúng ta, còn vướng trëm ngàn sai

trái khác, chưa đøn gæn sai læm của Xá Lợi Phçt đåu !

Duy Ma chþ trých Xá Lợi Phçt ngồi tÿnh tọa dưới gốc

cåy như vêy có phâi là Thi÷n không, Thi÷n như Xá Lợi Phçt

còn cách trý tuû Phêt xa lím v.v„

Qua cåu chuyûn chçt vçn của Duy Ma với Xá Lợi

Phçt gợi cho hành giâ nhên thức thø nào là tu Thi÷n.

114

Thi÷n không phát xuçt từ đäo Phêt. Nó có từ khi loài

người biøt suy tư. Nhưng chýnh Phêt là người chþnh lý vçn

đ÷ suy tư, đù hünh thành những nòt độc đáo của Ngài.

Thi÷n là tÿnh lự, nghÿa là sự hiùu biøt nìm trong träng

thái yön tÿnh gọi là siöu thức, khác với hiùu biøt qua ý thức

của thø gian.

Thi÷n định của Phêt giáo kø thừa Thi÷n định của Kỳ

Na giáo gọi là phái Yoga (Du Già). Nhưng phái này chþ cốt

rñn luyûn cơ thù khỏe mänh và tåm không buồn phi÷n

đau khổ.

Thi÷n của ngoäi đäo mang läi cho người hành thuy÷n

cơ thù khỏe mänh và tåm hồn bünh ổn, mà Đức Phêt còn

cho là thçp. Ngài däy chúng ta nång cçp, tiøn đøn Bồ tát

Thi÷n hay Như Lai Thi÷n giâi quyøt lợi läc cho đời, mới thực

sự là pháp Thi÷n của Phêt.

Trái läi, ngày nay chúng ta tu Thi÷n, đem so với Thi÷n

ngoäi đäo còn thua xa. Vü chúng ta hành Thi÷n đù trở

thành bûnh, thành khổ, thành loän trý. Chýnh do tu Thi÷n

sai pháp của những đû tử Phêt đã làm đäo Phêt bị mçt

däng trön đçt Ấn Độ đù cho phái Yoga phát triùn mänh

đøn ngày nay. Sự thêt lịch sử đã chứng minh đi÷u này.

Thi÷n của Phêt giúp chúng ta có tåm hồn yön tÿnh,

sáng suốt đù giâi quyøt mọi viûc đúng đín tốt đõp nhçt.

Vü thø, Duy Ma đ÷ cao tåm chứng Thi÷n phát xuçt từ sinh

hoät nội tåm và bác bỏ Thi÷n hünh thức.

Trön tinh thæn thừa kø sự nghiûp của Phêt, Trý Giâ đäi

sư triùn khai thành hai mươi lëm phương tiûn hay hai mươi

lëm đi÷u kiûn cæn phâi có của người muốn bước vào thø

giới Thi÷n. Chưa hội đủ đi÷u kiûn thiøt yøu này, hành Thi÷n

nhçt định không đíc đäo. Vý như người muốn làm bánh

phâi chuèn bị bột đường. Với hai mươi lëm phương tiûn,

115

Ngài Thiön Thai däy phương pháp chuèn bị trước khi vào

Thi÷n, giúp hành giâ tránh được tçt câ bûnh và không bị

nhiúm độc tinh thæn, trở thành người sáng suốt trön cuộc

đời.

Từ đó, læn triùn khai thành Thi÷n của Huû Nëng, gánh

nước bửa củi cũng là Thi÷n. Nói cách khác, đó là những

phương tiûn đät đøn bân tåm thanh tịnh.

Hünh ânh Huû Nëng gánh nước trước khi làm Tổ gợi

chúng ta nhớ đøn thý dụ cao nguyön đào giøng trong kinh

Pháp Hoa. Tri kiøn Như Lai của chúng ta bị thån ngũ uèn

bao bọc. Chþ còn dùng cách “đào giøng”, chịu cực đào

såu xuống lòng đçt đù lçy nước hay đào såu tên cùng

tåm münh mà ngộ được Thi÷n cơ, bít gðp bân tåm thanh

tịnh. Dùng tåm thanh tịnh này trang trâi cho đäi chúng.

Càng giúp người, tåm hành giâ càng sáng, giống như

càng lçy nước, nước càng trong, không bao giờ cän. Tåm

Huû Nëng cứ trong læn, đäo cứ hiûn ra là phương tiûn thứ

nhçt Ngài tu hành.

Ngoài công viûc gánh nước, Huû Nëng còn bửa củi.

Đi÷u này khiøn chúng ta hünh dung vçn đ÷ chó ngũ uèn

thån thành từng mânh vụn đù tüm tinh ba bön trong. Chó

høt cåy này đøn cåy kia, có khác gü trong kiøp luån hồi,

hành giâ chó hoài tüm mãi. Tüm cái đõp trong thån münh,

trong chúng sanh, tüm hoa trong lòng, tüm Phêt trong tåm.

Đøn khi bừng ngộ, hoa lòng vụt nở. Công tác chó củi

phục vụ đäi chúng của Huû Nëng trở thành pháp tu Thi÷n.

Chîng những bửa củi gánh nước, Ngài còn giã gäo.

Vỏ tróc, gäo hiûn, tiöu biùu cho pháp tu mài dũa tánh låu

ngày trở thành trong sáng, được ngưỡng mộ là bêc đức

hänh trön cuộc đời.

116

Sau một thời gian Huû Nëng gánh nước bửa củi giã

gäo, nghÿa là Ngài trâi qua quá trünh tu 37 phèm trợ đäo,

nghiûp træn đã høt, tåm tríng säch như hät gäo trong cối.

Lúc çy, Tổ Huỳnh Mai mới đøn với Ngài. Ý này nhíc nhở

rìng trön bước đường tu, Phêt chþ đøn khi tåm chúng ta

hoàn toàn líng trong.

Tổ hỏi Huû Nëng gäo tríng chưa. Ngài trâ lời tríng rồi,

nhưng chưa sàng. Đi÷u này mang ý nghÿa khi tu, hành giâ

cæn gðp những nghịch duyön đù sàng lọc læn cuối.

Chúng ta thường nói là “bị Tổ trác”. Nhi÷u lúc tưởng münh

tu låu, lòng đã thanh tịnh. Nhưng có những quâ đçm bçt

ngờ làm cho lòng sån hên tham muốn ùn ùn nổi lön. Phâi

có thử thách mới biøt, hay “Vô ma khâo bçt thành đäi

đäo”. Và thử thách thanh lọc cuối cùng mà Huû Nëng

vượt qua, thù hiûn bìng bài kû ngộ đäo được Tổ çn

chứng.

Trâi qua quá trünh hoàn tçt tu học của tam thừa

Thanh vën, Duyön giác, Bồ tát, đã thành tựu pháp tu 37

phèm trợ đäo, 12 nhån duyön, 6 pháp ba la mêt, hành giâ

mới đät đøn vô tác diûu lực của Như Lai, đó chýnh là đþnh

cao nhçt của Thi÷n. Thi÷n Như Lai thù hiûn dưới mọi däng

sinh hoät làm lợi ých cho đời, tåm vén an nhiön tự täi,

không h÷ giao động.

Ngày nay, Thi÷n phát triùn cao độ trong nhån gian

gọi là thø gian Thi÷n định. Ở Nhêt Bân, các chánh khách,

võ sÿ hay nói chung giới trý thức mỗi khi gðp viûc khó khën

thường áp dụng Thi÷n đù suy tư, cån nhíc, quán chiøu

vào vçn đ÷. Nhờ têp trung tư tưởng, trý bừng sáng thçy rõ

giâi pháp tốt đõp. Nøu mục tiöu của Thi÷n nhìm lợi ých

cho nhån quæn xã hội, thü đó là chánh định. Ngược läi, têp

trung tư tưởng đù tüm cách chinh phục häi người là thuộc

tà định.

117

Từ viûc têp trung tư tưởng đi vào thø giới diût tên định.

Vü thø gian buồn phi÷n khổ lụy, phâi xa lánh thực tø và rời

bỏ câ trong tåm tưởng. Tçt câ viûc trön cuộc đời không

còn dýnh lýu gü đøn thån tåm là Thi÷n của ngoäi đäo.

Tüm gốc cåy ngồi Thi÷n như những tu sÿ ngoäi đäo

yøm thø ngồi đù quön đời. Duy Ma bâo như vêy đã rớt

vào sai læm lớn. Có khác nào người chøt giâ quön høt, đù

rồi trở thành người không biøt gü. Giáo chủ Kỳ Na giáo ngồi

Thi÷n vào định, 500 cỗ xe chäy ngang, không hay biøt.

Thi÷n Đông Độ gọi đåy là ám chứng Thi÷n sư, đät đøn

träng thái thanh tịnh hoàn toàn không lợi ých gü.

Duy Ma nhíc nhở Xá Lợi Phçt không nön dém chån

vào con đường Thi÷n của ngoäi đäo, tiöu hủy hiùu biøt đù

thành khôi thån đoän trý, mà læm tưởng là đíc đäo giâi

thoát.

Phêt däy Thanh vën từ bỏ Thi÷n ngoäi đäo đù sống

với tam pháp çn, träng thái tåm yön lðng, hoàn toàn

hướng v÷ Phêt đäo. An trú ba pháp : Không, vô tác, vô

nguyûn, những lời Phêt däy còn man mác trong lòng suởi

çm tåm hồn họ. Vü thø, tuy Sa môn không dýnh lýu thø gian,

nhưng khác ngoäi đäo. Họ bỏ vui thø gian được vui của

Niøt bàn. Đó là nguồn sống của hàng nhị thừa, täo thành

thø giới quan an lành tách biût thø giới đau khổ trön cuộc

đời.

Hàng Thanh vën nghe pháp Phêt xong, têp trung tư

tưởng vào giáo lý Phêt, đù giáo lý bừng sáng trong lòng

và phát triùn khâ nëng hiùu biøt của münh. Không phâi

ngồi yön rồi trở thành cåy khô hay than nguội củi mục.

Thanh vën Thi÷n hay Thi÷n thoäi đæu đưa ra đ÷ mục theo

méu suy cứu có sïn, læn hồi bước theo toàn bộ méu của

Phêt trở thành A la hán.

118

Thi÷n của Thanh vën bỏ động đi tüm tịnh. Xá Lợi Phçt

phâi vào rừng nương cânh trý yön tịnh khâ dÿ tÿnh tåm, vü

thành phố Tỳ Da Ly quá ồn ào.

Duy Ma chþ trých Xá Lợi Phçt hành Thi÷n như thø còn

cách Phêt xa lím. Xá Lợi Phçt cũng chợt bừng tþnh, câm

thçy hiùu biøt của Ngài và trý tuû của Phêt cách nhau vän

dðm.

Duy Ma gợi cho Xá Lợi Phçt nhên thức v÷ tịnh và

động. Ngài nhíc Xá Lợi Phçt Thi÷n không phâi tránh chỗ

ồn ào tüm nơi thanh tịnh. Thanh tịnh hay không chýnh cốt

lõi ở tåm. Cânh dù có yön tÿnh đøn đåu, nhưng khi tåm

động, khó mà định được. Giống như Xá Lợi Phçt vừa trâi

tọa cụ ngồi Thi÷n ở nơi thanh víng li÷n bị Duy Ma xuçt

hiûn quçy phá. Xá Lợi Phçt không thù vào định nổi.

Vü vêy, trước khi vào Thi÷n, chúng ta phâi xóa những

tiøp xúc bön ngoài trước, không cho bçt cứ đối tượng nào

chäm với nëm giác quan của ta, đù ý thức hoàn toàn yön

tÿnh. Và khi đi÷u chþnh thån xong, ta vượt qua tæng ý thức

và vô thức.

Duy Ma nhíc Xá Lợi Phçt, vü tåm Xá Lợi Phçt khởi ý

niûm cư sÿ, Tỳ kheo, Như Lai, phån biût cânh ồn ào víng

lðng, nön những thứ này hiûn lön. Nøu tåm Xá Lợi Phçt

không phån biût nhån ngã, không khởi nhị nguyön, tåm

Ngài tức thời yön tÿnh, pháp træn không tác động được.

Duy Ma cânh giác Xá Lợi Phçt không nön đi theo lối

mòn bỏ động tüm tịnh của hàng sơ tåm học đäo, sô uổng

phý cho người trý tuû như Xá Lợi Phçt. Sai læm của Xá Lợi

Phçt là sai læm trong Thi÷n định, giữ Ngài ở vị trý A la hán,

không thành Phêt. Ngài chþ phát huû một chi÷u nghÿa là

huû giới hän, khác với Phêt huû vô cùng, có khâ nëng

đi÷u động toàn bộ pháp giới.

119

Trước khi theo Phêt, Xá Lợi Phçt lý luên hay nhçt,

nhưng tranh luên cho người nghe sướng tai còn lòng münh

tan nát. V÷ điùm này, học kinh nghiûm sống và hành đäo

của Xá Lợi Phçt, tôi giâng pháp liön tục, vén giữ tåm bünh

ổn, không đù cho sanh khởi buồn phi÷n chán nân.

Xá Lợi Phçt chọn con đường giâi thoát, chçm dứt

tranh chçp với đời, nhưng bị rớt qua cục bộ. Ngày tháng

ung dung trong tịnh xá, không dýnh lýu cuộc đời, khçt thực

xong tüm chỗ ngồi Thi÷n. Låu ngày như vêy, không còn

biøt gü đøn sinh hoät thø gian, Xá Lợi Phçt đã từ thái cực

tranh chçp với đời, rớt qua thái cực cách ly cuộc đời.

Bçt chợt một hôm, Ngài gðp Duy Ma. Đi÷u này tiêu

biùu cho sự giáp mðt với đời, vü thực tø cuộc sống chúng

ta phâi luôn đối diûn, không trốn tránh được.

Tåm yön tÿnh nương theo khung cânh thanh tịnh, nøu

có được cũng giới hän và täm thời, tồn täi của hành giâ

trong lòng xã hội không thù cít bỏ, Kinh Pháp Hoa vý như

đuôi con tråu dýnh li÷n với nó.

Chäm trán với thực tø, giâi quyøt ổn thỏa mới có Niøt

bàn thực sự. Ngược läi, nhờ nương đäo lực của Phêt, sống

yön ổn chþ là Niøt bàn täm, là hóa thành.

Yön tÿnh täm bợ của Xá Lợi Phçt cũng đáng ngäi,

không khòo läc vào ngoäi đäo Thi÷n, đưa đøn diût tên

định, không nghe, không biøt, không thçy cuộc đời, ai làm

gü mðc ai. Ta yön tåm vü không quan tåm, không phâi nó

không hiûn hữu, trái nó tồn täi tràn đæy tû xçu. Ta như

người đui điøc trong lúc xã hội không yön thü ta đồng với

gỗ đá, khác nào người bị tiöm mũi thuốc mö cũng thành

bçt giác. Tôi rçt câm thông với tåm träng Xá Lợi Phçt khi

rời bỏ träng thái tu đóng khung con người münh và đóng

khung câ tư tưởng.

120

Phêt däy tÿnh tåm đù chúng ta không bị træn cânh chi

phối, không khởi tåm động niûm, buồn phi÷n giống như

ngoäi đäo nhêp diût tên định. Tuy nhiön, khác ngoäi đäo

ở điùm dù lòng không vướng bên chuyûn thø gian, đû tử

Phêt vén thù hiûn được oai nghi đæy đủ. Người đời nhün

thçy oai nghi nào của hành giâ cũng phát tåm, làm biùu

tượng tốt cho đời, làm mô phäm cho người noi theo. Bước

đúng lộ trünh này mới thực là người tu chánh định.

Trong hàng đû tử Phêt, chúng ta còn nhớ Mã Thíng

đã thù hiûn méu người an trụ chánh định. Theo lời Phêt

däy, Ngài đøn độ Xá Lợi Phçt, chþ bìng sự im lðng Ngài

tác động cho Xá Lợi Phçt chứng sơ quâ Tu đà hoàn. Thi÷n

Tứ Niûm Xứ của Mã Thíng däy Xá Lợi Phçt là như vêy đó,

một người træm mðc không lý luên làm cho một người

chứng đäo. Từng phi÷n não của nhà hùng biûn Xá Lợi

Phçt rơi rụng læn theo từng bước đi lðng lô của Mã Thíng.

Chþ trön một đoän đường, Xá Lợi Phçt chứng sơ Thi÷n.

Trong khi chúng ta ngày nay phæn nhi÷u áp dụng Thi÷n

hünh thức. Ngồi Thi÷n suốt đời không được gü.

Đøn khi Xá Lợi Phçt vừa gðp Phêt, Ngài li÷n chứng lêu

tên La hán. Những khổ tåm vü hiùu biøt phâi trái hơn thua

đeo nðng tåm hồn Ngài bỗng dưng được quòt säch. Lực

tác động vô hünh của Phêt được kinh Pháp Hoa diún tâ

rìng số người trý tuû bìng Xá Lợi Phçt có nhi÷u như lúa mñ

cũng không thù hiùu được.

Ơn lớn như trời biùn của Thø Tôn mà Xá Lợi Phçt cúi

đæu xưng tán rìng dù trâi vô số kiøp cũng không đ÷n đáp

được. Phâi chëng đó là ơn của Phêt tác động cho Ngài

trong một khoânh khíc chớp mít, từ nhà hùng biûn đau

khổ cùng cực trở thành người hoàn toàn giâi thoát.

121

Sau đó với tåm hồn an läc thanh thân, Xá Lợi Phçt

đøn rủ Mục Ki÷n Liön, đưa Ngài v÷ với Phêt. Câ nhóm học

trò Mục Ki÷n Liön gồm hai trëm người cùng đøn Lộc Uyùn

theo Phêt læn lượt đíc sơ quâ.

Từ sự thêt lịch sử này, chúng ta suy ra tüm thçy liön hû

bên trong giữa Phêt và Thánh chúng mới thù hiûn được ý

nghÿa tôn giáo và đó mới là cứu cánh chúng ta cæn đät

đøn. Phêt độ Xá Lợi Phçt, Mục Ki÷n Liön, Ca Diøp„ Nói

chung, Ngài độ những ai có nhån duyön. Nhưng Phêt

dùng gü đù độ và các đû tử dùng pháp gü đù tu, chứng

được pháp gü ? Những cåu hỏi này chþ có Phêt giâi đáp

được.

Sau Niøt bàn Tiùu thừa hay pháp tu Thi÷n của Thanh

vën, Duy Ma däy pháp tu Thi÷n của Bồ tát, bít đæu chþnh

đốn trở läi nhên thức. Tri thức qua màng lọc Phêt pháp

nhün läi cuộc đời mang kiøn giâi hoàn toàn khác biût.

Khi chưa tu thçy núi là núi, sông là sông. Đó là cái thçy

của tham dục, của khổ. Từ lòng thø gian đau khổ, hành

giâ rời bỏ cuộc đời, bước chån vào Phêt đäo an trụ ba

pháp : Không, vô tác, vô nguyûn, hành giâ câm thçy an

lành. Tuy đời đen tối, hành giâ vén vui và an tÿnh, nön núi

không còn là núi, sông không còn là sông. Xã hội không

còn là đối tượng quan sát và khổ đau của cuộc đời không

chi phối hành giâ như trước khi vào đäo.

Ním được bân đồ rồi, hành giâ như pháp tu hành,

tæm nhün läi đổi khác, thçy núi vén là núi, sông vén là sông.

Hành giâ không sống trong ba pháp Không, vô tác, vô

nguyûn của Thanh vën nữa. Trái läi, dõi mít vào lòng

chúng sanh đau khổ, hành giâ phát khởi tåm bồ đ÷, cứu

khổ ban vui cho chúng sanh. Bồ tát hành Thi÷n, têp trung

tư tưởng đù rọi qua cuộc đời bìng lëng kýnh Phêt pháp,

122

thçy sự thêt của cuộc đời và giâi quyøt tçt câ khó khën

cho chúng sanh. Tåm hành giâ không rời Phêt pháp, mà

hành động trâi khíp thø gian, lợi ých chúng hữu tünh.

Tiöu biùu cho méu Bồ tát thực hành Thi÷n định đúng

pháp là Ngài Duy Ma. Duy Ma dçn thån khíp nóo đường

đời, nhưng không ai phủ nhên được hiùu biøt vượt bực

của Ngài và viûc làm của Duy Ma tương đồng với Phêt.

Duy Ma tuy thực hiûn đæy đủ trách nhiûm ở thø gian, tåm

vén trụ chánh định.

Bước theo lộ trünh Thi÷n của Bồ tát, tåm Duy Ma hoàn

toàn giâi thoát, nhưng thù hiûn được tçt câ sinh hoät thø

gian. Tåm Duy Ma gín li÷n với tåm Phêt, hành động của

Duy Ma là hành động của Phêt. Vü vêy dù tiøp xúc, däy dỗ

mọi häng người trong xã hội, làm tçt câ viûc thø gian,

những viûc đó đ÷u là Phêt sự.

Không lúc nào tåm Duy Ma không thanh tịnh và rời

giâi thoát. Ngài không tu Thi÷n đù chøt læn v÷ thø giới u

tịch. Ngài vén tràn đæy sức sống trön thø gian, biøn sanh

tử thành Niøt bàn. An trú trong Thi÷n định, vén hiûn hữu

trön cuộc đời, Duy Ma bước trön bát chánh đäo dưới

däng đäi bi tåm, sửa đổi những sai læm của Thanh vën, düu

dít họ từ tåm niûm Tiùu thừa sang phát tåm Đäi thừa.

Bồ tát làm mọi viûc trön cuộc đời, nhưng tåm không

rời Phêt pháp. Ngài Duy Nhiön Thi÷n sư diún tâ ý này trong

bài Sám Quy Mäng “Bçt xâ pháp giới biøn nhêp træn lao”.

Hoðc trong kinh Pháp Hoa có nói “Nhçt thiøt thø gian tư

sanh sự nghiûp", cũng không ngoài ý thành tựu mọi viûc

làm trön nhån gian, tåm không rời Phêt pháp, là thù hiûn

từ bi và trý tuû của Phêt.

123

Bồ tát Thi÷n được Trý Giâ đäi sư triùn khai thành sáu

hänh : đi, đứng, nìm, ngồi, ën, thuyøt pháp, đ÷u không rời

chánh định.

Một vị Thi÷n sư có nói “ “Hành, trụ, tọa, ngọa diûc

tham Thi÷n” mới thực là Thi÷n của đû tử Phêt, không cæn

phâi ngồi yön.

Thêt vêy, Duy Ma chþnh Xá Lợi Phçt không cæn ngồi

yön. Khởi đæu tu, bỏ tåm phån biût đù đät hiùu biøt siöu ý

thức. Đó là sự hiùu biøt bao la, diûu vợi thuộc phæn tu

chứng nìm ngoài sự läm bàn của ngôn ngữ phàm phu.

Thi÷n ngoäi đäo ở diût tên định không phát sanh trý

tuû. Bồ tát cũng trở läi träng thái diût tên định, nhưng rọi

qua lëng kýnh Phêt pháp täo thành tác dụng khác. Từ đó,

thù hiûn đæy đủ bà ngàn oai nghi, tám muôn tø hänh,

nghÿa là nhün ở khýa cänh nào, Phêt cũng toàn võn. Không

thù nói Phêt không ở trong Thi÷n định. Trước kia, Ngài trụ

Thi÷n định, ôm çp quâ vị tu chứng. Nhưng Ngài nhün thçy

chúng sanh khổ đau træm luån sanh tử, mới phát tåm đäi

bi cứu tçt câ, mà vén không rời Thi÷n định. Ngài hiûn hữu

trön cuộc đời như méu người siöu viût.

Vü vêy, Thi÷n của Phêt không phâi là träng thái mçt

sinh lực. Trái läi, Thi÷n täo nön một sinh lực toàn diûn tiøn

đøn đþnh cao chi phối, đi÷u động câ vũ trụ. Như Lai Thi÷n

hay tối thượng thừa Thi÷n không ngồi, không đi, nhưng ở

đåu Phêt cũng hiûn hữu. Ở trong hàng Thanh vën, Bồ tát,

chư Thiön, hoðc ngay trong địa ngục, vén có Phêt. Thi÷n

Bồ tát dçn thån vào đời không bị ô nhiúm, khác Thi÷n nhị

thừa. Không trụ Niøt bàn, Bồ tát an nhiön hiûn hữu khíp

mọi nơi giáo hóa chúng sanh, tåm chơn như vén thường

hìng bçt biøn.

124

Duy Ma gợi sáng cho Xá Lợi Phçt v÷ cách Thi÷n định

đúng pháp. Tu Thi÷n đù bỏ trý tuû thø gian, có trý tuû xuçt

thø gian và bỏ nøp sống nhỏ hõp thay bìng tünh thương

bao phủ muôn loài, đù có được tæm nhün bao la, phóng

khoáng. Gæn thü thçy được nguyön tíc chi phối sự sống

loài người và xa hơn, biøt tçt câ sinh hoät của loài vô tünh.

Tùy trünh độ tu chứng, tæm quan sát sự vêt của chúng

ta thay đổi qua nëm trý : trý phàm phu, trý Thanh vën, trý Bých

Chi Phêt, trý Bồ tát và nhçt thiøt chủng trý, đät đøn cái thçy

toàn võn, không sai læm.

Khi chäm trán với Xá Lợi Phçt, chiøn thíng của Duy

Ma là chiøn thíng không có người bäi. Vü Xá Lợi Phçt xem

Duy Ma như một ån nhån trön bước đường tu. Nhờ Duy

Ma chþnh lý, tåm trý Xá Lợi Phçt bừng sáng, thçy được læm

lỗi của münh. Xá Lợi Phçt quá phục Duy Ma, không dám

đøn thëm Ngài.

Xá Lợi Phçt tiöu biùu cho suy tư hay trý. Mục Ki÷n Liön

tiöu biùu cho hänh hay hành động. Suy tư và hành động

cæn hợp nhçt, hành động có suy nghÿ và suy nghÿ đù hành

động.

Suy nghÿ của Xá Lợi Phçt cục bộ thü hành động của

Mục Ki÷n Liön cũng thành sai læm. Từ träng thái tiöu cực

bước sang nhêp thø, Mục Ki÷n Liön nhiût tünh giáo hóa

chúng sanh, nhưng thçt bäi nðng n÷ khi độ bà bán bánh

bño. Ngài dũng câm dçn thån vào đời và gðp thêt nhi÷u

khó khën. V÷ sau, Ngài bị nhóm lõa thù đánh chøt.

Theo tinh thæn Đäi thừa, hành động thọ quâ báo của

Mục Ki÷n Liön là sự thị hiûn đù cânh giác người nhi÷u nhiût

tünh, nhưng thiøu trý tuû. Và Duy Ma hiûn làm người chþ lối

đưa đường, nhíc nhở chúng ta giáo hóa bìng lòng nhiût

tünh, cæn phâi thên trọng. Nhün qua b÷ ngoài thçy tốt, tinh

125

tçn như vêy đúng, nhưng viûc làm của chúng ta có tốt

thêt hay không, thü phâi xòt läi. Chîng hän như chúng ta

tçn công ngoäi đäo, köu gọi người v÷ với Phêt đäo một

cách hëng say, đôi khi läi phân tác dụng hơn là có lợi.

Mục Ki÷n Liön câm thçy không có khâ nëng đøn

thëm Duy Ma, vü trước vào thành Tỳ Da Ly gðp các con

của trưởng giâ đøn rçt đông. Mục Ki÷n Liön trünh bày kiøn

giâi Ngài chứng ngộ trong Thi÷n định cho họ nghe. Họ

đ÷u bỏ đi và Duy Ma xuçt hiûn đúng lúc như người bän

tåm đíc của Mục Ki÷n Liön.

Sự thêt không phâi Mục Ki÷n Liön từ chối thëm Duy

Ma. Ý này của Đäi chúng bộ ngæm ám chþ sau Phêt Niøt

bàn, chư Tëng hay Thượng tọa bộ mang ý tưởng tiöu cực.

Họ có tinh thæn thoát ly mänh, muốn tách rời thø gian,

không chịu dçn thån vào đời, vü nhên thức kòm hơn thø

gian.

Chþ trých này của Đäi chúng bộ cũng dú hiùu. Khi

chúng ta nghiön cứu lịch sử triøt học Ấn Độ, nhên thçy rõ

sau Phêt Niøt bàn, đäo Bà La Môn phục hưng và thành Ấn

Độ giáo ngày nay. Lúc çy, hàng Sa môn Phêt giáo không

kham lãnh viûc giáo hóa. Vü khi xã hội chưa vën minh tiøn

bộ, tu sÿ Phêt giáo khá hơn người, däy họ dú dàng. Ngược

läi, xã hội phát triùn mà tu sÿ Phêt giáo läc hêu hơn, dở hơn.

Thử nghÿ bçy giờ, đøn với người đời đù làm thæy họ, là câ

vçn đ÷ không đơn giân.

Duy Ma khen Mục Ki÷n Liön nhên thức bìng tåm

chứng rçt hay, nhưng nhíc nhở rìng pháp của ông

chứng được của A la hán. Phâi đứng trön lêp trường bát

chánh đäo mới thçy đúng, thü làm thø nào phàm phu tục

tử nhên được.

126

Đi÷u này gợi cho chúng ta nhên thức rìng sử dụng

pháp không đúng đối tượng, sô thành phi pháp hay hủy

báng pháp.

Ngài khuyön Mục Ki÷n Liön không nön áp dụng khuôn

cố định. Phâi nhün thîng vào tåm đäi chúng, dùng pháp

phương tiûn tương ưng với trünh độ của người, họ mới

chçp nhên được.

Duy Ma dðn Mục Ki÷n Liön đừng lçy sở đíc của münh

mà áp đðt cho người. Pháp dù hay đøn đåu nhưng người

không thých, không biøt, cũng thành không hay.

Duy Ma xác định cho chúng ta vçn đ÷ thuyøt pháp

phâi chú trọng đøn đối tượng, khâ nëng, trünh độ của

người nghe. Chîng những thých ứng với trünh độ, còn phâi

nhím vào yöu cæu của đäi chúng, đáp ứng sự mong

muốn của họ, giúp họ phát triùn tåm bồ đ÷.

Nhên thçy họ thuộc giới kinh doanh, Duy Ma däy

pháp täo ra nhi÷u của câi và dùng tài sân này làm lợi ých

chúng sanh. Khi nghe Duy Ma giâng như vêy, họ li÷n phát

tåm Đäi thừa, cố gíng làm viûc đù nång cao đời sống

hänh phúc của người.

Duy Ma gợi cho họ hünh ânh của Phêt hiûn hữu trön

cuộc đời, chþ nhìm làm vơi bớt khổ đau của chúng sanh

và tëng thöm an läc hänh phúc cho mọi người.

Duy Ma nhíc nhở Mục Ki÷n Liön khi thuyøt pháp

đừng đem suy nghÿ của münh áp đðt cho người. Dùng suy

nghÿ v÷ pháp tối thượng rọi vào chúng sanh, đù biøt cën

tánh của họ và tùy theo đó däy pháp tương ưng, mới

thực là thuyøt pháp giáo hóa người.

Ngoài ra, có lúc thuyøt pháp được, có lúc yön lðng

cũng là chánh pháp. Vü nói pháp đù bị chống báng cho

đøn bị giøt häi, chîng ých lợi gü.

127

Phêt giáo hóa Ki÷u Træn Như, Mục Ki÷n Liön, Ưu Låu

Tæn Loa Ca Diøp v.v„ trong tư thø hoàn toàn đối nghịch

với Ngài. Họ vén phâi quy phục, vü giữa họ và Phêt có

những điùm tương đồng, khiøn họ tự theo Phêt. Ngài

không áp đâo, không dồn họ vào bước đường cùng, đù

họ sanh li÷u mäng, chống läi hay giøt Ngài.

Phêt cũng thường nhíc rìng Ngài chþ độ được người

có nhån duyön, nghÿa là có đủ ba đi÷u kiûn : đúng thời,

đúng chỗ, đúng đối tượng.

Theo Duy Ma, muốn thuyøt pháp ở thø giới sanh diût,

không có cách nào khác hơn là dùng phương tiûn. Pháp

phương tiûn phâi nương pháp chån thêt, vü phương tiûn

rời chån thêt läc vào đường tà, trở thành người xâo trá.

Không rời pháp chån thêt, không rời Thi÷n định, giáo hóa

tùy theo yöu cæu của người. Vü lòng đäi bi, Duy Ma nương

pháp phương tiûn triùn khai tri thức cho người, giúp họ

nâng cao đời sống và hänh phúc.

Ca Chiön Diön và Phú Låu Na đ÷u thuyøt pháp, nön

tương ưng với Mục Ki÷n Liön trong vçn đ÷ giáo hóa.

Ca Chiön Diön là nghị luên đû nhçt A la hán. Trước kia

Ngài theo Phêt giâng pháp vô thường, khổ, không, vô ngã.

Trâi qua nhi÷u ngày suy nghÿ chýn chín, lêp thành hû

thống lý luên vững vàng và đøn khu rừng thành Tỳ Da Ly

gðp các thanh niön, con của trưởng giâ. Ngài đem

nguyön vën này trünh bày, li÷n bị họ bác bỏ.

Duy Ma xuçt hiûn đù gỡ rối cho Ca Chiön Diön, không

phâi đøn đù hä ông. Ca Chiön Diön là nghị luên đû nhçt A

la hán cũng phäm lỗi læm, giâng giâi theo hünh thức, có

bài bân đàng hoàng.

Theo tôi, Ca Chiön Diön không phäm lỗi như vêy. Đi÷u

này muốn diún tâ sau Phêt diût độ, các Tỳ kheo lớn tuổi

128

theo chủ nghÿa hünh thức, giáo đi÷u, thường buộc mọi

người rêp y khuôn méu có sïn. Lối thuyøt pháp này, hay

nói rộng hơn, lối tu theo méu cố định chîng những không

có tác dụng, đôi khi còn phân tác dụng. Vü lịch sử không

bao giờ tái diún như cũ.

Thêt vêy, chúng ta học đäo, nghe nhi÷u. Tuy nhiên,

phâi biøt køt hợp với nhên thức của riöng münh đù phát

huy trý tuû rồi tùy nghi ứng xử cho køt quâ trong cuộc sống.

Không thù theo mô hünh cố định.

Vçn đ÷ thuyøt pháp cũng vêy, phâi linh hoät, đừng

theo khuôn méu soän sïn. Riöng tôi, đọc kinh thêt nhi÷u,

không biøt mût mỏi. Và những gü tôi đọc tồn đọng trong trý

óc, khi gðp Tëng Ni Phêt tử, những pháp này tự lưu xuçt

đù đáp ứng đúng với yöu cæu thực tø của họ.

Duy Ma chþnh Ca Chiön Diön tán dương Phêt pháp

không đúng chỗ, tán dương Niøt bàn tịch tÿnh cho những

người đæy nhiût tünh xåy dựng xã hội thêt là sai læm. Täi sao

Phêt nói pháp vô thường, khổ, không, vô ngã? Vü đối trước

những người bçt lực chán đời, Ngài tuyön dương pháp

này. Đối với những người đang hướng v÷ tương lai, câ một

bæu trời trong sáng trước mít, mà ta nói pháp vô thường,

tçt nhiön họ sô chống ta.

Duy Ma gợi nhíc Ca Chiön Diön nön phån biût cën

tánh của đối tượng nghe pháp. Những người cën tánh

Đäi thừa, mang chý lớn muốn xåy dựng phát triùn xã hội,

ta nön chçp cánh cho họ bay lön. Hay nói cách khác,

đåy là tư tưởng tiøn bộ của Đäi chúng bộ chống läi tư duy

hünh phäm cố định của Thượng tọa bộ.

Duy Ma chçt vçn Ca Chiön Diön thø nào là vô thường,

khổ, không, vô ngã. Theo Duy Ma, hiùu biøt của Ca Chiön

Diön là hiùu của con người đi tüm chån lý, không phâi của

129

con người chứng ngộ chån lý. Người tüm chån lý, tåm

hướng v÷ nơi khác. Trong khi hiùu chån lý, họ sống an

nhiön với thực täi.

Duy Ma triùn khai pháp vô thường, vô ngã đù lớp

người tró nghe, họ không thçy chán đời, không trốn đời.

Ngài không nói vô thường đù dén đøn không có gü høt.

Duy Ma cho biøt tçt câ pháp sanh diût, mang týnh

chçt vô thường, luôn thay đổi. Nhưng trong sanh diût,

Phêt tüm được cái không sanh diût. Không phâi vô thường

rồi mçt luôn. Nói vô thường đù tüm thçy cái thường còn.

Tüm cái chån thường trong vô thường, tüm cái không biøn

đổi trong cái biøn đổi, tüm Niøt bàn trong sanh tử. Đó chýnh

là pháp Phêt.

Tçt câ nguyön tố täo nön sự vêt. Vêt là pháp, nguyön

tố là thù. Vêt thay đổi, nhưng nguyön tố không thay đổi,

tướng chån thêt không thay đổi. Phâi dùng tåm không

thay đổi quan sát, nghÿa là Trý thån quán Pháp thån mới

tüm được thường hìng bçt biøn. Vü Trý thån và Pháp thån

đồng thù Tỳ Lô Giá Na.

Cái hiùu vô thường của Ca Chiön Diön chþ đúng v÷

mðt tiöu cực. Nøu vô thường hoàn toàn, ta không tu làm

gì.

Duy Ma giâng vô ngã cho những người tró chçp

nhên được. Thực tø chúng ta là con người, mà nói không

có con người, tức HỮU mà nói VÔ, không thù được.

Tuy nhiön, dưới kiøn giâi của Duy Ma, cái CÓ bị cái

KHÔNG đánh đổ. Vü cái CÓ này chþ do nhån duyön giâ

hợp mà thành, không phâi cố định.

Duy Ma đánh đổ HỮU không phâi đù hiùn thị VÔ, mà

đù triùn khai thành Trung đäo, như Trung Quán luên có nói :

“Nhån duyön sở sanh pháp, ngã thuyøt tức thị KHÔNG”.

130

Vçn đ÷ quan trọng là Đức Thø Tôn thçy nhån duyön sanh

và nhån duyön diût. Nhçt là vên dụng được sanh diût này

đù täo thành vô sanh.

Duy Ma chþ cho họ thçy Phêt từ quâ vô sanh hướng

v÷ sanh diût của thø gian quá tuyût diûu. Vü thø, lớp người

tró mới nhiût tünh hướng tương lai đó mà đi tới. Ngược läi,

nói vô thường, khổ, không, vô ngã đù ôm bünh đi xin ën,

thêt chán quá !

Sau khi Ca Chiön Diön từ chối thëm bûnh Duy Ma,

Phú Lâu Na cũng không dám đøn thëm. Phú Låu Na kù läi

trước kia Ngài thuyøt pháp cho hàng tån học Tỳ kheo v÷

các pháp cën bân, Duy Ma xuçt hiûn bâo ông đừng đem

đồ ô uø đựng vào bát lưu ly, đừng lçy nước bốn biùn đổ

vào lỗ chån tråu. Nghÿa là đừng lçy pháp nhỏ däy cho

người có tåm hồn rộng lớn.

Duy Ma có chþnh Phú Låu Na thêt hay không, là viûc

ngoài tæm tay của chúng ta. Theo tôi, đåy là ý niûm của

những người trý thức tró tuổi đæy nhiût tünh của Đäi chúng

bộ phâi chịu đựng sức đñ nðng của lớp cha anh bâo thủ.

Họ muốn bung lön đù phát triùn, không bìng lòng

học và làm những cái không còn thých hợp, không chçp

nhên được. Những tâng đá lớn cân bước tiøn của người

mang chý lớn hành đäo ngày nay cũng là vçn đ÷ tồn

đọng mà chúng ta thường gðp.

Duy Ma nhíc Phú Låu Na đừng kõt vào pháp, nghÿa

là bám theo mô hünh hay nguyön tíc cố định nào đó, rồi

đem áp dụng y khuôn cho tçt câ người mới vào đäo. Mỗi

người có khâ nëng tri thức, đäo đức không giống nhau,

nhưng làm viûc y hût nhau, tçt nhiön không køt quâ.

Duy Ma chþnh Phú Låu Na là bêc pháp sư đû nhçt,

thuyøt pháp mà không quan sát được cën tánh hành

131

nghiûp Tỳ kheo, vô tünh phá hư hänh của họ. Thêt vêy, vào

chùa chúng ta gðp viûc däy dỗ không thých hợp, làm thủ

tiöu khâ nëng và ý thých hướng thiûn, biøn người giỏi nhiût

tünh trở thành người ngông cuồng.

Duy Ma nhíc muốn däy người, phâi quán thçy rõ cën

cơ của họ. Đừng cën cứ vào hünh thức mới tu, còn nhỏ. Vü

trön dòng sinh mûnh tương tục của Bồ tát, trong kiøp luån

hồi nhån quâ, nay tái sanh läi, tuy mới tu còn nhỏ tuổi.

Nhưng công đức và yøu tố bồ đ÷ của họ đã được un đúc

từ nhi÷u đời quá khứ. Không thù đðt họ ngang bìng với

người lớn tuổi tu trước, nhưng thêt chþ mới tu trong đời này.

Điùn hünh như Ngộ Đät mới 13 tuổi đã làm Quốc sư.

Duy Ma nhíc chúng ta phâi nhün thçy tài nëng và

đức hänh đù khai thác, däy dỗ, trong lúc tiøp Tëng, độ

chúng.

Người đồng tu hay người đi trước hư hänh, bị Duy Ma

vý như đồ ô uø. Và tåm của người mới xuçt gia vào đäo

trong säch vý như bát lưu ly. Thói hư têt xçu của người

trước đêp vào mít, ën såu vào tim người mới vào đäo.

Duy Ma xem đó như đồ ô uø đù vào bát lưu ly. Đi÷u này

Duy Ma nhíc người xuçt gia phâi luôn luôn thù hiûn đời

sống kiùu méu phäm hänh. Đó chýnh là thuyøt pháp.

Thuyøt pháp không phâi chþ dùng lời nói, không cæn

nói nhi÷u, nhưng thù hiûn bìng viûc làm và thëng hoa

trong cuộc sống. Người nhün thçy, sô tự bước theo dçu

chân ta.

Quan sát cën cơ của người tu còn có nghÿa là đừng

làm hư tåm những người mới phát tåm, đừng bóp chøt

những tåm hồn lớn.

Từ chối giáo hóa người mới vào đäo khi ta câm nhên

được tåm hồn họ cao thượng, còn tåm ta nhơ bèn rồi và

132

an nhiön đưa họ đøn cho người khác xåy dựng. Như

trường hợp Lý Khánh Vån nuôi Lý Công Uèn, nhên thçy Lý

Công Uèn là người có chý lớn. Tri thức và tåm hồn của ông

không bìng Lý Công Uèn. Ông đã giao Lý Công Uèn cho

Thi÷n sư Vän Hänh däy dỗ. Hai tåm hồn cao thượng của

Lý Công Uèn và Thi÷n sư Vän Hänh gðp nhau, täo thành

sức sống Phêt giáo giâi thoát, cao quý, chþ đäo cho cuộc

sống çm no hänh phúc dưới thời Lý.

Thêt pháp hay bài pháp sống thù hiûn trong hai tåm

hồn Vän Hänh và Lý Công Uèn vén còn sáng ngời qua

bao đổi thay của lịch sử. Pháp åm của các Ngài cçt lön

từ thời Lý vén tồn täi cao câ trong suy tư, trong hành động,

trong lời nói và trở thành bçt tử trong lòng người chúng ta.

Qua bài pháp sống lưu đêm nòt câm tünh của nhån

dån đối với viûc làm của đû tử Phêt đem läi thịnh vượng

cho đçt nước dưới tri÷u Lý, chúng ta rút ra được mô hünh

thuyøt pháp ở thời đäi chúng ta. Đó là sự đóng góp đôi

tay và khối óc của Phêt giáo cho phúc lợi của dån tộc,

cho phát triùn đời sống nhån dån trön mọi lãnh vực.

Duy Ma nhíc chúng ta mục tiöu thuyøt pháp giáo

hóa nhìm khai tri kiøn, giúp người trở thành hữu ých. Ngài

cũng khuyön chúng ta nön nhên xòt đúng v÷ chúng mới

xuçt gia.

Nhên thçy họ có tư chçt Bồ tát, ta phâi triùn khai Bồ

tát hänh cho họ. Không được òp họ vào khuôn chán đời,

đù tuổi đời trôi qua vô ých. Họ nuôi chý cæu thành Phêt quâ,

phâi đem giáo pháp Đäi thừa truy÷n däy. Giống như Ca

Nðc Ca khai tåm cho Ngộ Đät, vü biøt Ngộ Đät đã tu 9

kiøp. Vü thø hiûn đời mới 13 tuổi, đã quá thông minh và trở

thành pháp sư.

133

Mục Ki÷n Liön thæn thông đû nhçt, Ca Chiön Diön

biûn luên đû nhçt, Phú Låu Na thuyøt pháp đû nhçt. Câ

ba pháp sư này danh tiøng trong thời Phêt täi thø cũng

vçp phâi sai læm, bị Duy Ma phö phán.

Thêt sự không phâi ba vị đäi đû tử này phäm lỗi. Nøu

quan sát chi÷u såu bộ kinh, chúng ta sô thçy rõ khi kiøt têp

kinh Duy Ma, những nhà tåm huyøt Đäi thừa nhün vào

tranh chçp giữa Thượng tọa bộ và Đäi chúng bộ, nhên ra

được chån ý của Phêt. Và họ nöu lön những vçn đ÷ quan

trọng cho chúng ta làm kinh nghiûm khi thuyøt pháp :

1) Phâi nói đi÷u mà người muốn nghe.

2) Phâi quan sát đối tượng có hiùu hay không hiùu và

hiùu đúng, mới nói.

3) Phâi ứng vào thời kỳ.

4) Phâi ứng vào quốc độ.

Theo Đäi thừa, ta chþ sử dụng ý của Phêt däy đù vên

dụng vào cuộc sống thực täi. Vý dụ, Phêt thuyøt pháp nói

đøn quốc vương, vương tử, Bà La Môn, thứ dån, vü Ngài

nhím vô cçu täo xã hội thời đó mà giâng.

Ngày nay, không phån chia giai cçp như vêy. Xã hội

xưa và nay vén là xã hội, nhưng danh xưng dùng khác

nhau. Quốc vương nay là Chủ tịch hay Tổng thống. Đäi

thæn là Bộ trưởng, thứ dån chþ cho quæn chúng.

Tùy từng thời đäi, nhà truy÷n giáo chuyùn đổi ngôn

ngữ cho phù hợp với xã hội đang sống, mà không trái với

giáo lý cơ bân. Tùy theo quốc gia, tùy địa phương, thuyøt

pháp thých hợp, đù xåy dựng đçt nước, nång cao đời

sống vêt chçt cho người. Và nhçt là phát triùn đời sống

tåm linh, giúp người từ địa vị phàm phu tiøn đøn Phêt quâ.

134

Đó là mục tiöu của Phêt. Hành giâ thừa kø Phêt thuyøt

pháp lợi sanh, tçt yøu phâi bước theo lộ trünh đó.

Duy Ma cũng nhíc chúng ta phâi nhím vô thực tø.

Nøu nói pháp quá xa vời, người nghe không tiøp nhên

được, thü pháp cũng thành phi pháp : “Y kinh giâi nghÿa

Phêt oan tam thø, ly kinh nhçt tự tức đồng ma thuyøt”.

Ta chþ lçy ý kinh và sử dụng danh từ của thời đäi, là

không chçp kinh mà không bỏ kinh. Không bỏ kinh nghÿa

là không bỏ ý kinh. Không chçp kinh là không chçp ngôn

ngữ, vën tự.

Kø đøn, Phêt däy Ca Diøp và Tu Bồ Đ÷ đøn thëm

bûnh Duy Ma. Câ hai vị này đ÷u không dám lãnh.

Ca Diøp là bêc đæu đà đû nhçt và Tu Bồ Đ÷ là vị giâi

pháp Không đû nhçt. Câ hai vị cùng có chung một hänh

khçt thực. Ca Diøp chuyön khçt thực xóm nghño, không

khçt thực nhà giàu. Tu Bồ Đ÷ ngược läi, chþ đøn nhà giàu

khçt thực, không đøn xóm nghño.

Vçn đ÷ khçt thực được đðt ra đù chúng ta thçy viûc

giàu nghño và mục tiöu của khçt thực. Ngày nay, chúng

ta khó chịu với những người đội lốt nhà tu đi khçt thực tràn

lan. Thiøt nghÿ đó cũng là tåm träng của những tu sÿ nhiût

tünh với đäo cách đåy mçy ngàn nëm ở thành Tỳ Da Ly.

Họ cũng phâi bực bội với thành phæn Sa môn này.

Kinh Duy Ma mượn hai nhån vêt Ca Diøp và Tu Bồ Đ÷

đù chþnh läi ý niûm sai læm v÷ khçt thực thü thành đäo,

không khçt thực không phâi tu. Đåy læn vçn đ÷ đðt ra cho

người xưa và cho chúng ta.

Chúng ta xòt läi viûc hành đäo của Phêt đù xem Ngài

có cho khçt thực là cứu cánh hay không. Trước høt, thçy

rõ Phêt sử dụng nó như phương tiûn đù gæn gũi Sa môn.

135

Đoàn thù Sa môn có trước khi Phêt ra đời, là một

truy÷n thống cao đõp nhçt, xuçt xứ từ Bà La Môn giáo. Họ

chủ trương nhỏ đi học, lớn lön làm viûc, v÷ già đi tu, trở

thành Sa môn.

Và có một tæng lớp Sa môn ở phýa Đông sông Hìng

läi khác. Thành phæn Sa môn này phát sanh do chýnh thù

cai trị thời çy quá khíc nghiût. Họ sanh trong giai cçp

không thuộc dòng dõi Bà La Môn hay Sát đø lợi, nön

không được quy÷n làm viûc gü và cũng không được

quy÷n lợi gü. Họ chống läi chø độ đîng cçp bìng cách từ

bỏ gia đünh, trở thành những tu sÿ lang thang.

Như vêy, có hai thứ Sa môn, một là từ Bà La Môn biøn

thành Sa môn. Và hai là chán đời mà thành Sa môn. Nói

chung, täo thành giới ën mày, đi khçt thực.

Đi khçt thực như Phêt không phâi đi xin ën. Ngài ở

trong rừng, sống trong Thi÷n định, không cæn ën. Nhưng

täi sao Phêt đi vào đời ?

Phêt vào đời sử dụng khçt thực như một pháp tu, một

phương tiûn đù täo mối quan hû với người đời. Læn læn,

Ngài giáo hóa, düu dít họ tiøn trön con đường thánh thiûn.

Vü vêy trước khi đi khçt thực, Ngài quán sát nhån duyön

xem nön đøn độ ai và dùng pháp gü đù độ.

Đối với người tu, món ën tinh thæn quan trọng hơn.

Người tu câm thçy münh là kó ën xin, xin món ën tinh thæn

của Đức Phêt gồm có pháp thực và thi÷n thực. Xin pháp

an tåm là thi÷n thực.

Chúng xuçt gia và täi gia đ÷u lçy pháp an tåm làm

chýnh. Người giàu sang nhưng lòng tràn ngêp khổ đau

giống như ôm vàng ngồi trön đống lửa. Ngược läi, nương

pháp thi÷n thực, Sa môn sống cuộc đời bünh dị, mộc mäc.

136

Họ không giữ tài sân nào trong tay, mà tåm hồn hoàn

toàn an bình, thanh thoát.

Ngoài thi÷n duyût thực, hành giâ nương pháp hỷ thực,

tüm được nguồn vui trong đäo, hoàn toàn khác vui ngũ

dục của thø gian :

Ngày tháng ta thung dung vui với đäo,

Còn lợi danh tünh ái mðc người ham.

An trú trong pháp läc của đäo hänh, chúng ta mới

sống và tu được. Nøu không, thån ở trong chùa mà tåm

vướng míc buồn phi÷n, ta chîng khác nào kó không có

tay läc vào nhà đæy của báu, không sử dụng được. Nhờ

hai món ën thi÷n thực và pháp thực, hành giâ ung dung

tự täi ở thø gian.

Ca Diøp tiöu biùu cho đæu đà đû nhçt A la hán. Đæu

đà nghÿa là khổ hänh. Ca Diøp lêp hänh xâ phú cæu bæn,

xâ thån cæu đäo. Ngài mang tçt câ tài sân cúng dường,

chþ mðc y phçn tâo là vâi tang køt läi và sống cuộc đời

đơn giân đi khçt thực xóm nghño.

Với tåm niûm như vêy, Ngài đøn chỗ nghño là đi÷u

tçt yøu. Vü muốn giáo hóa người nghño, ta cũng phâi

nghño, muốn giáo hóa người thçp, phâi tự hä thçp trünh

độ münh.

Ngược läi, Tu Bồ Đ÷ giâi KHÔNG đû nhçt A la hán, tới

chỗ giàu, không tới chỗ nghño. Tu Bồ Đ÷ sang trọng,

thông minh, kiøn giâi pháp KHÔNG trong kinh Kim Cang

một cách síc bòn. Hiùn nhiön đối tượng nghe pháp với

Ngài phâi là người giàu kiøn thức thuộc thượng tæng tri

thức.

Duy Ma chþnh Ca Diøp và Tu Bồ Đ÷ chçp chðt hünh

thức, nön mỗi người chþ được một khýa cänh. Hai người

137

giáo hóa ở hai môi trường tương phân, täo thành thø giàu

nghño đçu tranh với nhau, không thých hợp với pháp Phêt

thü bao la dung chứa được mọi người và mang lợi ých cho

tçt câ.

Ca Diøp nói với Phêt lòng Ngài đi÷m đäm vô dục,

không có mong muốn và đi vào xóm nghño khçt thực.

Ngay khi đó gðp Duy Ma vðn hỏi Ca Diøp thêt sự có lòng

từ bi rộng lớn, thương người nghño hay không? Khçt thực

như vêy có trái với nghÿa vô dục không ?

Vô dục thü phâi bünh đîng khçt thực, không khởi ý

nghÿ giàu nghño. Còn ham muốn đøn chỗ nghño, là đã

rớt qua dục mà cứ tưởng là vô dục.

Đäo Phêt là đäo bünh đîng, đäo trý tuû. Phêt trâi tünh

thương khíp mọi người, không phån biût giàu nghño. Ai

có duyön với Ngài đ÷u được tø độ. Từ bà già ën mày cho

đøn vua có quy÷n thø nhçt, Ngài đ÷u không từ bỏ.

Ca Diøp xuçt thån giai cçp giàu có, bỏ địa vị giàu

sang xuçt gia và thých độ người nghño đù thçy münh cao

câ. Như vêy tåm Ca Diøp đã kõt vào pháp.

Duy Ma hỏi Ca Diøp có nön từ bỏ chỗ giàu chëng và

từ bỏ có đúng không ? Vü biøt khòo sử dụng người giàu tri

thức và giàu của câi, họ sô đóng góp nhi÷u lợi läc cho

nhån quæn xã hội.

Duy Ma chçt vçn Ca Diøp rìng Ngài là người cao câ

đức hänh, ai cũng quý trọng. Ngài từ bỏ tçt câ, nhưng

nay täi sao läi ôm bünh đi cæu xin ën ? Ngài có nghÿ khçt

thực sô thiût häi lớn cho viûc tu hành và giáo hóa của

Ngài không ?

Đøn đåy, Duy Ma gợi cho Ca Diøp mục tiöu khçt thực.

Theo Duy Ma, không vü kòo dài mäng sống mà ën, là ý

nghÿa của pháp đæu đà.

138

Vü ën mà khçt thực chîng khác gü ën mày. Vü sống đù

ën chîng khác gü phàm phu, làm sao có thù xem là đû

nhçt A la hán.

Người khçt thực không cæu món ën, nhưng cæu giâi

thoát, cæu pháp hỷ thực và thi÷n duyût thực, tinh tçn tu

hành đù đíc đäo, đíc pháp, không còn bị trói buộc

trong tam giới.

Nhờ Duy Ma chçt vçn, Ca Diøp tüm được ý nghÿa

pháp tu khổ hänh, ý nghÿa của viûc vào làng khçt thực.

Khi Phêt thuyøt pháp ở Lộc Uyùn, Ki÷u Træn Như đíc

đäo trước. Phêt và Ki÷u Træn Như đi khçt thực, bốn vị kia ở

läi, không được cùng đi khçt thực với Phêt, vü họ chưa đíc

quâ La hán.

Đi÷u này thù hiûn rõ rût không phâi vü ën mà Phêt đi

khçt thực. Phêt däy khi đíc La hán, hiûn tướng giâi thoát.

Ngày ngày khçt thực, mang hünh bóng giâi thoát của

Phêt vào thø gian, đù mọi người trồng cën lành. Vü vêy,

phâi chuèn bị thån, khèu, ý thanh tịnh đù khi người nhün

thçy, hoðc nghe nói hay nghÿ đøn hành giâ, đ÷u phát tåm

bồ đ÷.

Không khçt thực vü ën, vü sống, nhưng hiûn hữu vü lợi

läc cho mọi người. Đó là phương tiûn đù gæn gũi người,

khơi dêy tåm hồn hướng thượng cho nhån gian. Nøu

không, ta trụ ở rừng núi sô rớt qua Tiùu thừa.

Duy Ma tiøp tục chçt vçn Tu Bồ Đ÷. Hãy giâi thých

nguyön nhån từ đåu mà có miøng ën. Nøu giâi không

xong, thü đừng ën. Tu Bồ Đ÷ sợ muốn bỏ bát.

Duy Ma khuyên Tu Bồ Đ÷ đừng sợ. Ngài hỏi đù ông suy

nghÿ, cån nhíc trön bước đường tu, không phâi đù lçy läi

bát cơm.

139

Duy Ma khuyön Tu Bồ Đ÷ rìng người trý phâi hiùu được

ý và thù hiûn ý såu xa của Phêt trong đời sống của münh

và của người.

Pháp Không của chúng Thanh vën là ngoan không.

Tu Bồ Đ÷ không nghÿ gü, nhưng täi sao läi đøn nhà giàu của

Duy Ma khçt thực. Giâi thých rìng ngéu nhiön đøn, là Tu

Bồ Đ÷ đã läc qua ngoäi đäo. Còn đøn mà không nghÿ gü

thü không đúng.

Duy Ma chþnh kiøn giâi Không của Tu Bồ Đ÷. Giâi

Không nghÿa là khi chäm phâi thực tø cuộc đời, mọi viûc

phâi giâi quyøt dứt khoát viön mãn, không tồn täi trong

lòng thíc míc buồn phi÷n. Phêt nhíc chúng ta đừng læm

ma ni bâo chåu với thủy tinh.

Một Tỳ kheo đúng nghÿa vào làng khçt thực, mang

hình bóng, lời nói, tåm niûm đ÷u giâi thoát, khiøn cho

người cũng thanh tịnh theo. Vý như ma ni bâo chåu vào

nước, nước li÷n trong. Ở bön trong của vị Tỳ kheo chån

chýnh, tçt câ đã được hóa giâi, không còn phi÷n não træn

lao, là bêc A la hán. Vü vêy bước chån của các Ngài đøn

nơi nào, nơi đó biøn thành thanh tịnh tươi mát.

Phàm Tëng, nghiûp Tëng, ác Tëng, người nhün thçy họ

thü câm thçy phi÷n não, bực tức, thương häi. Phêt vý họ

như thủy tinh, dù có bỏ ngàn viön vào nước, nước cũng

vén đục.

Cổ nhån thường däy khi ën người tu phâi quán : Nhçt

kø công đa thiùu lượng bþ lai xứ.

Trước nhçt, ën cơm, phâi quán sát xem cơm này từ

đåu tới, có hợp thời thanh tịnh không ? Người thọ thanh

tịnh, nhưng người cúng không thanh tịnh, thü pháp cúng

dường cũng trở thành không thanh tịnh. Và thọ thực mà

140

không hóa giâi được mong cæu của người cúng, ta sô

mang nợ.

Kø đøn quán sát : Nhị thổn kỷ đức hänh toàn khuyøt

ưng cúng.

Ta tự xòt đức hänh münh có tương ưng với phèm vêt

cúng dường không? Đức ýt mà thọ lãnh, cưu mang nhi÷u,

chþ đọa. Người chån tu thường cån nhíc khi không đủ

đức, không dám làm, vü quâ báo còn theo ta ở nhi÷u đời

sau. Kinh Vị Tìng Hữu có nói nëm thæy Tỳ kheo vü thọ thực

không đủ đức hänh, đời sau bốn thæy đọa làm người

khiöng kiûu và một thæy làm người rửa cæu cho hoàng

hêu của vua Ba Tư Nðc.

Thứ ba quán sát : Tam phòng tåm ly quá tham đîng

vi tông.

Người thọ thực phâi an trụ pháp Không hoàn toàn.

Không có người thọ, không có người cúng, không thçy

nhi÷u, không thçy ýt. Quán đúng pháp đù tránh tåm tham

khởi lön, sô phá vỡ công đức tu täo được.

Thứ tư quán sát : Tứ chánh sự lương dược vị liûu hünh

khô.

Người tu khi ën phâi sanh tåm hổ thõn vü A la hán sống

với pháp thực, thi÷n thực. Còn ta phâi ën đù cứu xác thån

khô này. Nuôi thån tứ đäi đù lưu giữ biùu tượng tốt cho

người trön cuộc đời, làm lợi cho chúng hữu tünh.

Phêt vào Niøt bàn, những bêc thượng cën thượng trý

vén gæn gũi Ngài. Nhưng người trünh độ thçp không thçy

được Phêt. Vü vêy các đû tử của Ngài như Ca Diøp, Tu Bồ

Đ÷, nói chung, các bêc Hi÷n Thánh Tëng đíc đäo, không

vào Niøt bàn. Các Ngài phâi duy trü mäng sống đù khơi

dêy tåm bồ đ÷ cho người.

141

Thứ nëm quán sát : Ngũ vi thành đäo nghiûp phương

thọ thử thực.

Người tu luôn hướng tåm v÷ quâ vị Vô thượng chánh

đîng giác và thọ thực cũng không ngoài mục tiöu duy trü

mäng cën làm phương tiûn tu hành tiøn tới Phêt quâ.

Ngày nay, nëm tåm niûm nói trön của chúng ta mỗi

khi thọ thực, được rút ra từ pháp thọ thực của Tu Bồ Đ÷ và

Ca Diøp.

Sự thêt, hai vị đäi đû tử Ca Diøp và Tu Bồ Đ÷ đ÷u

nhìm mục tiöu giáo hóa chúng sanh, hướng dén ở hai

môi trường hoàn toàn khác biût. Tuy bön trong là một,

nhưng thù hiûn ra ngoài thành hai nhån vêt Tu Bồ Đ÷ và

Ca Diøp hội nhêp hai nơi làm Phêt sự.

Theo tinh thæn Đäi thừa, Bồ tát không cåu nû hünh

thức. Các Ngài hiûn hữu trön cuộc đời đù thù hiûn phúc

lợi cho dån tộc và nhån loäi. Đức Phêt chúng ta xuçt hiûn

ở Ta bà cũng không ngoài mục tiöu này.

Và thực tø ngày nay cũng vêy, dån Nhêt kýnh nù Thủ

tướng Sato không phâi vü áo phçn tâo. Họ khåm phục đức

độ và tài trý thông minh của ông đã khòo lño lái con

thuy÷n đçt nước của họ vượt qua những thử thách sóng

gió.

Bồ tát đa däng, khoác chiøc áo nào làm lợi cho đäo

thü cứ mðc, áo nào cũng được. Đó là chuyûn bünh thường

không đáng quan tåm. Vü họ nhên chån được rìng áo tốt

hay xçu đ÷u tùy thuộc phước đức nhån duyön, không tự

täo, không đù tåm mong cæu. Ý nghÿa Không của Tu Bồ

Đ÷ chýnh là vêy.

Tiøng nói của Duy Ma với Tu Bồ Đ÷ hay Ca Diøp không

phâi phát xuçt từ một ông Duy Ma bön ngoài. Riöng tôi,

thiøt tưởng trön cuộc đời có hai Đức Phêt, một Phêt Thých

142

Ca ở bön ngoài và một vị Phêt thứ hai ở trong lòng ta.

Chýnh Phêt trong ta thù hiûn ra thành ông Duy Ma vçn

đáp ta.

Duy Ma là phân ánh tåm tư của người tu khi chäm với

thực tø cuộc đời. Duy Ma không phâi là người bön ngoài.

Lòng tôi tự hỏi tôi và tự thâo luên với lòng đù tüm ra pháp

tu của chýnh münh.

Ngài Nhêt Liön vý Phêt Thých Ca như chim hót ngoài

trời và chim trong lồng là hünh ânh Duy Ma nghe chim bön

ngoài köu nó thoát khỏi lồng vàng.

Duy Ma không ai khác hơn bân tåm thanh tịnh của

chính ta. Lòng chúng ta thêt yön tÿnh, phi÷n não træn lao

không xåm nhêp. Ta mới líng nghe được tiøng nói chån

tünh phát xuçt từ đáy lòng phö phán và tùy theo đó đi÷u

chþnh cho đúng chánh đäo.

Những đi÷u Duy Ma phö phán là những gü tåm vương

ta phát hiûn. Hay nói khác, là lô chån thêt giúp ta thëng

hoa trön đường đäo.

Tiøp theo, bốn vị đäi đû tử còn läi là A Na Luật, Ưu Ba

Ly, La Hæu La và A Nan læn lượt đ÷u từ chối thëm bûnh

Duy Ma.

A Na Luật hay A Nåu Låu Đà là thiön nhãn đû nhçt A

la hán. Tæm nhün sự vêt, phån tých sự vêt, không ai vượt

qua Ngài. Ngài tham Thi÷n đøn độ mù mít, nhưng huû

nhãn phát sinh thçy tçt câ vêt chýnh xác hơn.

Từ đåy ta rút ra được kinh nghiûm trön bước đường tu

khổ luyûn, thường vçp phâi sai læm. Nøu có minh sư chþ

däy có thù tránh khỏi. Còn tự ta tu, đät được một pháp,

thường hư mçt một phæn thån thù. Trường hợp Huû Tư

143

Thi÷n sư chứng được tam trý tam quán thü thån hoäi, phâi

truy÷n pháp läi cho Trý Giâ đäi sư.

A Na Luêt quán sát sự vêt bìng tåm, không bìng mít.

Dùng trý rọi qua chån lý, không rọi qua cânh. Ta có mít

thường bị síc træn chi phối, nön hồi quang phân chiøu

của ta bị yøu kòm. Ngài A Na Luêt sinh hoät với thø giới

nội tåm mänh hơn, phong phú hơn, vü không còn nhục

nhãn, không bị nhãn thức chi phối.

Một hôm, Ngài vừa tham Thi÷n, vừa kinh hành, thçy

thø giới Phäm Thiön hiûn ra và nghe Phäm Thiön hỏi :

“Thiön nhãn của Ngài thçy xa được bao nhiöu ?”. A Na

Luêt trâ lời vêt mà Ngài quán sát thçy rõ như thçy một trái

cam trong lòng bàn tay. Lúc đó Duy Ma Cêt xuçt hiûn.

Duy Ma không phâi là người bön ngoài, nhưng là

người từ thø giới thuæn tịnh đøn, hay là một hiûn thån của

Phêt đù giáo hóa. Duy Ma Cêt nghÿa là bân tåm thanh

tịnh, tức tu hành đät đøn träng thái bünh ổn cao nhçt, tự

đáy lòng ta hiûn lön tiøng nói của Duy Ma. Vü vêy, Duy Ma

không nói với người ngoài, chþ nói với người tu cao. Duy

Ma nói với A Na Luêt mù ở thø gian, nhưng sáng ở chån lý.

Duy Ma chþ trých A Na Luêt thçy thø giới bìng cách

nào? Nøu thçy bìng hünh tướng thü thuộc giâ tướng, tức

dùng tåm sanh diût thçy pháp sanh diût. Câ hai nìm

trong tướng vô thường là sanh diût. Như vêy đåu đáng gọi

là Phêt pháp.

Nøu thçy dưới däng thù, tánh thçy và vêt bị thçy là

một, thü phâi nói không thçy. Còn nói thçy thü rớt qua nhị

nguyên.

Không thçy mà thçy, nghÿa là cái thçy vượt thø gian

và xuçt thø gian. Nói cách khác, vượt hiûn tượng giới và

144

bân thù, một cái thçy chþ có Phêt Thých Ca sau 49 ngày tư

duy ở Bồ đ÷ đäo tràng chứng nghiûm được.

Phäm Thiön nghe Duy Ma chçt vçn A Na Luêt như vêy

li÷n hỏi ai là người có chơn thiön nhãn. Duy Ma cho biøt

chþ có Phêt Thých Ca đät được. Ngài từ bân thù hiûn ra

hiûn tượng, nhưng vén không rời bân thù. Siöu xuçt câ hai

mðt, mới là Như Lai.

Ưu Ba Ly trü luêt đû nhçt A la hán, thých sống khuôn

méu nön dú rớt vào giới đi÷u. Ông chçp chðt giới luêt

trong viûc xòt xử hai Tỳ kheo và bị Duy Ma chþnh lý, nay

khiøp sợ không dám đøn thëm bûnh Duy Ma.

Có hai Tỳ kheo phäm giới, xçu hổ, không dám thưa

với Phêt, li÷n đøn hỏi Ưu Ba Ly phâi sám hối bìng cách

nào. Ưu Ba Ly chiøu theo luêt ghi sao xử vêy, buộc một

ông tội dåm, một ông tội sát, đưa ra chúng xử và đuổi khỏi

Tëng đoàn.

Hai thæy Tỳ kheo thçt vọng quá, đúng lúc đó Duy Ma

đøn, nghÿa là lương tåm con người sống dêy. Khi họ phäm

lỗi, Ưu Ba Ly muốn xử nðng đù làm gương. Nhưng thçy họ

khổ läi thương, lòng thương từ chơn tåm hiûn ra là hünh

ânh Duy Ma xuçt hiûn. Hay có thù nói Duy Ma này là bân

tåm thanh tịnh của Ưu Ba Ly hiûn lön, nhíc nhở ông một

tünh huống nào cũng có hai mðt. Mðt lý và mðt tünh,

không giống nhau, phâi cån nhíc suy xòt cho kỹ.

Giới luêt nhìm bâo vû giới thån huû mäng của người

tu. Tuy nhiön chçp giới, nó sô ràng buộc ta không làm

được gü. Luêt có mðt lợi ngën chðn viûc ác, nhưng cũng

häi vü ngën chðn câ viûc thiûn. Ta cæn áp dụng nó một

cách chiøt trung.

Xử theo Ưu Ba Ly, được lợi gü và có häi gü ? Trön thực

tø, hai vị Tỳ kheo bị đuổi, không được ở chung với chúng.

145

Quyøt định như vêy, lợi chưa thçy. Nhưng häi trước mít là

đèy hai người vào tåm träng tuyût vọng, thường đưa họ

đøn những hành động li÷u lÿnh, dú gåy tội lỗi thöm.

Duy Ma xuçt hiûn giâi tỏa khó khën cho Ưu Ba Ly

trong viûc áp dụng giới. Duy Ma nói với Ưu Ba Ly tuy hai Tỳ

kheo có tội, nhưng ông đừng tròng cho họ thöm một tội

thứ hai. Ta đưa ra giới đù ngën ngừa. Tuy nhiön, lỡ phäm

tội thü phâi tùy theo đó mà ngën tội kø tiøp. Không phâi xòt

xử đù đưa họ đøn phäm tội khác. Mục tiöu chýnh nhìm gỡ

họ ra, không buộc họ nữa. Thay vü phäm một giới, nhưng

chúng ta không xóa, nön họ phäm thöm tçt câ giới khác.

Chîng những hai ông phäm tçt câ cçm giới, mà làm

tåm các Tỳ kheo còn läi hư luôn. Chuyûn tội lỗi chþ có hai

Tỳ kheo và Ưu Ba Ly biøt. Ông nön dùng trý tuû xóa đi. Täi

sao läi đem phơi bày cho câ trëm người biøt, gåy cho họ

çn tượng xçu đối với hai Tỳ kheo kia.

Ta tu hành sợ nhçt là çn tượng xçu trong lòng. Người

xçu, nhưng hành động xçu này chþ huyún âo sanh diût

luôn. Còn çn tượng xçu rçt tai häi vü sống đù dä chøt

mang theo.

Ưu Ba Ly xử như vêy gieo vào lòng đäi chúng tåm

niûm dåm, däy họ giới dåm. Trong khi họ hoàn toàn thanh

tịnh, chưa biøt gü v÷ giới dåm.

Giới Đäi thừa lçy tam tụ tịnh giới làm cën bân, tçt câ

viûc làm của chúng ta đừng cho tåm ác sanh ra là chýnh.

Vü vêy, giới Đäi thừa được gọi là giới tåm. Tåm tốt, hiûn

tượng tốt tự hiûn ra. Ta giữ giới kỹ lưỡng trong säch, thường

khởi tåm thù ghòt người không trong säch. Nghÿa là ta đã

mang ý niûm thù ghòt vào tåm, thü giữ giới Tiùu thừa bìng

cách này trở thành nguy hiùm.

146

Ưu Ba Ly tiöu biùu cho giữ giới hünh thức nön Duy Ma

xuçt hiûn đù phát triùn phæn nội dung. Vü đôi khi hünh thức

rườm rà giøt chøt nội dung quan trọng. Những viûc tốt

trön thø gian ta làm thêt nhi÷u, nhưng nó bao våy ta quá

chðt chô, không khòo biøn thành nghiûp.

Giới luêt täo đi÷u kiûn cho ta giâi thoát, phæn gội rửa

linh hồn mới chýnh yøu, còn viûc bön ngoài chþ phụ thuộc.

Trong tåm hồn chúng ta đät được một sở đíc nào đù làm

tư trang tu hành cho đời sau mới quan trọng. Pháp Phêt

giúp ta khai tri kiøn, thëng hoa cuộc sống. Không biøt sử

dụng, nó ràng buộc ta chðt cứng, thü dù tu pháp nào

cũng chþ đọa thôi.

Giới Đäi thừa nhìm mục tiöu ngën cçm tội lỗi, nön có

hiûn tượng mới ngën. Vü vêy, người nào phäm tội, người

đó có giới. Trong 12 nëm đæu, đối với thanh tịnh Tëng,

Phêt không chø giới. Ngài chþ đưa ba nguyön tíc sống là

tam quy làm n÷n tâng : sống với trý tuû, sống với chánh

pháp và sống theo tinh thæn hòa hợp.

Cuộc đời giáo hóa của Phêt có thù chia thành ba

giai đoän. Giai đoän một, vü thanh tịnh Tëng, không nói

giới luêt. Phêt dùng tåm Ngài ânh hưởng vào tåm Tëng,

biøn tåm họ thành thanh tịnh. Đøn thời kỳ thứ hai, Phêt

thuyøt pháp từ Lộc Uyùn đøn Linh Thứu. Đối trước những

người trünh độ thçp, không câm được tåm Phêt, không có

khâ nëng tư duy, Ngài phâi nói đủ cách. Däy mới làm, nön

viûc làm có giới hän, làm theo méu. Nhưng đøn thời kỳ thứ

ba, nói cũng không nghe, phâi dọa mới sợ, nghÿa là thời

kỳ đðt ra giới luêt.

Duy Ma nhíc nhở Ưu Ba Ly tôn trọng giới luêt, nhưng

phâi hiùu giới luêt. Duy Ma thuyøt pháp Không cho hai Tỳ

kheo. Tåm thanh tịnh thü tçt câ cũng thành thanh tịnh.

147

Nøu đðt mục tiöu yöu nước thương đäo, thü ta làm gü

cũng nìm trong mục tiöu này, không cæn đðt vçn đ÷ giới,

không đðt vçn đ÷ làm viûc này hay không làm viûc kia.

Mục tiöu là chýnh, tçt câ chþ là phương tiûn đù đi đøn mục

tiêu.

Cứu cánh của người tu hành nhìm đät tới Phêt quâ,

nön Duy Ma nhíc vçn đ÷ chýnh cốt đíc đäo. Giới chþ là

phương tiûn giúp ta đíc đäo, không phâi lçy giới ràng

buộc đù cột cứng ta läi, chîng làm được gü.

Duy Ma hỏi Ưu Ba Ly täi sao ông thanh tịnh. Ưu Ba Ly

trâ lời vü đời này ông không phäm giới nön thanh tịnh. Duy

Ma hỏi vêy đời trước ông có thanh tịnh không ? Ưu Ba Ly

trâ lời hiûn täi thanh tịnh thü quá khứ cũng thanh tịnh. Quá

khứ thuộc v÷ âo giác nghÿa là nghiûp, không có thực thù.

Vü vêy, Đäi thừa chủ trương nỗ lực làm viûc thiûn đù

xóa tội ác. Ưu Ba Ly nghiûp nhi÷u, nhưng nghe Phêt thuyøt

pháp, tåm bỗng thanh tịnh, tội tự mçt. Vü tội tự tánh Không,

do vô minh mà có.

Chýnh Phêt làm cho Ưu Ba Ly tiöu tội. Täi sao ông

không làm cho hai Tỳ kheo høt tội, mà còn tròng thöm tội

lỗi cho họ.

Hai vị Tỳ kheo nghe Duy Ma giâng xong li÷n phát tåm

bồ đ÷. Trön bước đường tu hành, chúng ta lưu ý đừng đù

viûc trü luêt làm khổ ta và người. Nhên chån được Phêt

pháp chþ có một vị giâi thoát và tội tánh Không. Ta täo

nghiûp đ÷u do âo giác. Bao giờ ta chuyùn được tåm

hoàn toàn thanh tịnh, trý tuû bừng sáng thü tội tự mçt. Bồ

đ÷ tåm phát, tội tự tiöu, giống như mðt trời lön, bóng tối

tan đi. Đät được tåm địa này, ta chuyùn hóa người, dæn

họ cũng høt phi÷n não nhiúm ô và thanh tịnh theo.

148

Chúng ta tinh tçn tu hành lçy giới tåm làm chýnh. Giữ

tåm bồ đ÷ kiön cố, quyøt chý đät được Như Lai huû, cũng

như luôn çp ủ tünh yöu thương đäo pháp, dån tộc và nhån

loäi. Từ đó, thù hiûn thành viûc làm phát triùn đäo pháp,

xåy dựng đçt nước, mang phước läc cho dån tộc, cho

nhån loäi.

La Hæu La mêt hänh đû nhçt A la hán. Tuy Ngài thêt tu

hänh Bồ tát, nhưng b÷ ngoài hiûn tướng phàm phu. Ngài

thường gåy chuyûn bçt hòa, nhìm täo những thử thách

giúp các Tỳ kheo tu chung nỗ lực vượt khó, trưởng thành

trön bước đường hành đäo.

La Hæu La phát nguyûn tu nghịch hänh đøn khi các Tỳ

kheo này đíc quâ A la hán, Ngài nhêp diût, vü đã hoàn

tçt bân nguyûn.

Tuy nhiön, La Hæu La cũng vçp phâi lỗi læm v÷ quan

niûm xuçt gia khi Ngài khuyön các vương tử ở thành Tỳ Da

Ly xuçt gia đù được công đức.

Có Duy Ma và La Hæu La nói chuyûn thêt hay không,

không quan trọng. Đối với tôi, đåy là vçn đ÷ xuçt gia đðt

ra cho chúng ta suy nghÿ. Vü người theo đäo Phêt không

cúi đæu chçp nhên đơn giân, mà phâi suy nghÿ cho cùng.

Dưới kiøn giâi của Đäi thừa, thường nhün hiûn thực

cuộc sống đù suy nghÿ. Nhün thçy sự thêt cùng là vương tử,

nhưng bốn người xuçt gia mang đøn bốn køt quâ khác

nhau. Thêt vêy, Đức Phêt xuçt gia thành Phêt, A Na Luêt

xuçt gia bị mù mít, La Hæu La xuçt gia 25 tuổi chøt. Riöng

Ngài A Nan xuçt gia theo Phêt, trở thành người kiøt têp

được täng kinh của Phêt giáo. Nhưng vén thçy Phêt và A

Nan xuçt gia có thành quâ khác nhau.

Từ hiûn thực đó, Đäi thừa không quan niûm xuçt gia

giống nhau chung chung. Mỗi người có hoàn cânh, tåm

149

niûm xuçt gia khác nhau, đương nhiön dén đøn hêu quâ

khác nhau.

Có người phö phán nøu quan niûm như vêy sô mçt

týnh cách bünh đîng. Tuy nhiön, theo tinh thæn Đäi thừa,

bünh đîng trön sanh diût cuộc đời chþ là bünh đîng täm.

Bünh đîng trön chån lý, tuy không thçy, nhưng là bünh

đîng thêt.

Tư tưởng Duy Ma nhìm chþnh lý sai læm của chúng ta

v÷ vçn đ÷ xuçt gia bìng cách mượn nhên thức sai læm

của một số người gín lön cho La Hæu La. Mượn sự kiûn

chøt sớm của La Hæu La đù chþ chúng ta thø nào là xuçt

gia đúng pháp.

Chúng ta thử kiùm xem täi sao Phêt Thých Ca xuçt gia

tu thành Phêt. Và täi sao La Hæu La tu läi chøt sớm, A Na

Luêt tu läi mù mít. Nói cách khác, Đäi thừa muốn xác

định läi viûc tu sai pháp của người cố chçp hay vü lợi danh,

đù chúng ta tự chọn con đường tu thành Phêt và từ bỏ

con đường tu rồi bûnh hoän, chøt yùu.

Đäi thừa khîng định giáo lý Phêt giúp hành giâ có đời

sống cao câ, không phâi làm khổ đau. Đäo Phêt là đäo

diût khổ, chữa lành thån bûnh, tåm bûnh cho chúng sanh,

không phâi tu đù dén đøn chøt yùu.

Duy Ma hiûn ra chþnh La Hæu La xuçt gia không có

công đức. Cæn phån biût rõ hoàn cânh, tåm niûm của

Phêt Thých Ca và La Hæu La đi tu khác nhau.

Đức Phêt tu với tư cách con người đæy đủ phước đức

mang tåm niûm cứu khổ chúng sanh. Ngài hoàn toàn

khác với La Hæu La xuçt gia đù cæu phước đức.

Người quan niûm xuçt gia có phước đức rồi xuçt gia,

là läc vào sai læm lớn. Họ vü lợi xuçt gia. Kõt vào lợi có khác

150

gü phát xuçt từ lòng tham, thuộc nghiûp và phi÷n não,

quâ báo chíc chín sô đøn.

Ngược läi, Phêt xuçt gia vü muốn gánh vác trọng

trách đối với chúng sanh, không phâi vü phước läc riöng,

nön Ngài trở thành bçt tử. Bao giờ còn chúng sanh, Phêt

còn hiûn hữu.

Từ góc độ này, hành giâ suy nghÿ đù đi÷u chþnh thái

độ xuçt gia của chúng ta, viûc làm của chúng ta cho

đúng con đường của Phêt đã väch ra.

Duy Ma khîng định xuçt gia không có công đức.

Xuçt gia là hy sinh đù làm chuyûn khó khën hơn. Täi sao

hành giâ bỏ nhà đi tu ? Vü có gia đünh, chúng ta bị ràng

buộc trong môi trường nhỏ hõp, ý chý không tung hoành

ngang dọc được. Vü çp ủ tünh thương bao la, muốn ôm câ

vũ trụ vào lòng. Vü không trông coi gia đünh nhỏ bò, mà

muốn đi÷u động câ thiön nhiön. Bỏ cha mõ, người thån

đù bao phủ tünh thương cho muôn loài„ Tçt câ những

đi÷u này đ÷u khó làm, thuộc vô vi pháp, khởi lön từ những

tåm hồn hướng thượng cao câ, từ chối quy÷n lợi thø gian

đät đøn siöu xuçt thø gian.

Sự nghiûp của người xuçt gia là giáo hóa chúng sanh.

“Nhçt bát thiön gia phän

Cô thån vän lý du

Kỳ vi sanh tử sự

Giáo hóa độ xuån thu”.

Người xuçt gia trau giồi giới đức, phát huy trý tuû, đät

đøn cái thçy, hiùu biøt chýnh xác, làm cố vçn chþ đäo cho

mọi sinh hoät thø gian. Người tu không thù hiûn được viûc

này là có tội. Câ một trách nhiûm nðng n÷ mà người xuçt

gia phâi gánh vác.

151

Duy Ma bâo La Hæu La đừng làm cho người thçy

quy÷n lợi trước mít mới đi tu. Phâi thçy trọng trách của

Phêt giao phó cho chúng ta, cån nhíc xem chúng ta có

thực hiûn nổi không.

Duy Ma vô ra cho hành giâ lộ trünh của người xuçt gia

đúng chánh pháp :

1.- Xuçt thế tục gia :

Người xuçt gia quyøt tåm dứt khoát tçt câ quy÷n lợi

trön cuộc đời, hướng tåm cæu thành Vô thượng đîng

giác. Hai vai luôn mang trọng trách phục vụ chúng sanh

đù thành tựu Phêt quốc, không hưởng lợi läc, chþ hướng

v÷ chúng sanh đáp ứng mọi nhu cæu cho họ.

Người xuçt gia bỏ nhà thø tục vào nhà Như Lai, bỏ

sanh diût vào sống trong không sanh diût, làm thø nào đù

trở thành người bçt tử như Phêt. Đức Phêt vü lòng thương

đối với chư Thiön và loài người mà hiûn hữu trong lòng

người, bön cänh người như tàng lọng che mát nhån gian.

2. – Xuçt phiền não gia :

Người xuçt gia đối diûn với khó khën chông gai, lòng

không nao núng hay buồn phi÷n, oán hên. Đức Phêt

thường vý tåm dũng mãnh của người tu như đàn voi kòo

nðng leo ngược dốc, nhưng không gü có thù cân bước

tiøn của nó.

Người xuçt gia gän lọc thån tåm trong säch, rời xa

tünh câm tham sån tæm thường. Nói chung, vui buồn vinh

nhục, phi÷n não træn lao không tác häi được. Hành giâ

hiûn hữu cao thượng ở thø gian như đóa sen thơm ngát

vượt khỏi bùn læy hôi tanh.

Người tu xuçt phi÷n não gia tuyût đối phâi chçp nhên

ba đi÷u cën bân : người míng chửi nói xçu ta, ta không

152

được míng chửi nói xçu läi. Người đánh ta, ta không

được đánh läi. Người häi ta, ta không được häi läi.

3.- Xuçt tam giới gia :

Hành giâ quán sát læn cuối xem cái gü là TA, tức đối

tượng quán sát là thån ngũ çm. Xuçt gia là ra khỏi nhà

ngũ çm hay ra khỏi nhà tam giới. Con người đau khổ với

cái thån đòi hỏi miøng cơm manh áo và những dục vọng

khát ái. Đó là tæng đau khổ thçp nhçt của con người sống

trong cõi dục giới.

Tiøn đøn cái khổ thứ hai là tư duy sai læm, chþ cho

những người sống trong Thi÷n định. Tuy họ có thån, nhưng

không bị tác dụng dục nhiúm. Häng này sống ở tæng thứ

hai của tam giới thuộc v÷ síc giới.

Và träng thái thứ ba của người sống ở vô síc giới. Họ

không còn thån, nhưng còn thức và chþ sống với thức uèn.

Ba träng thái sống này là ba cái muôn đời đeo đîng,

buộc chðt chúng ta træm luån sanh tử trong tam giới.

Người xuçt gia phâi chuyùn đổi ngũ uèn thån thành ngũ

phæn Pháp thån : giới, định, huû, giâi thoát, giâi thoát tri

kiøn. Chuyùn bìng cách thanh lọc thån tåm sanh tử hữu

lêu này đøn mức thuæn thiûn, thành thån ngũ uèn vô lêu.

Lúc çy, qua lëng kýnh tuû giác, hành giâ thçy chýnh xác

mọi viûc ở câ hai phương diûn thù tánh và hiûn tượng,

cũng như vên dụng được mọi pháp một cách tự täi,

không còn bị trói buộc trong sanh tử luån hồi. Đåy là điùm

cao nhçt của lộ trünh xuçt gia.

Thành tựu được ba điùm nöu trön của người xuçt gia,

là tròn hänh. Ngược läi, mang tåm niûm lợi danh phi÷n

não nhiúm ô của đời bước vào đäo, ta đã bôi nhọ ý nghÿa

cao thượng của người xuçt gia.

153

Duy Ma giâng xong, Ngài khuyön các vương tử nön

xuçt gia. Họ đáp läi rìng nghe Phêt däy nøu cha mõ

không cho, không được xuçt gia.

Duy Ma trâ lời rìng Ngài không bâo họ xuçt gia theo

hünh thức của La Hæu La. Theo Ngài, bçt cứ ai thù hiûn

được ba điùm nöu trön, là biùu tượng của người xuçt gia.

Nghÿa là méu người hiûn hữu trön cuộc đời mang tâm

niûm giâi thoát, phát tåm bồ đ÷, cæu trý tuû vô thượng của

Phêt, tô điùm cho đời tươi sáng.

Không cåu nû phæn hünh tướng xuçt gia. Ai đæy đủ

phương tiûn nào, thü sử dụng hünh thức nçy. Cốt yøu đät

đøn đþnh cao của tri thức và đäo đức.

A Nan đa vën đû nhçt A la hán, nghe và nhớ høt lời

Phêt däy. Ngài nghe Phêt nói không khỏe nön đøn Bà La

Môn xin sữa cho Phêt.

Duy Ma xuçt hiûn chþnh A Nan, bâo ông nön yön lðng

đừng đù chư Thiön và Bồ tát mười phương nghe lời nói çy.

Ông nghÿ v÷ Phêt thø nào, mà nói Phêt bûnh. Chuyùn

luån vương phước báo chưa bao nhiöu còn không têt

bûnh. Như Lai có thån kim cang, các ác đã dứt, các lành

tròn đủ, làm sao bûnh được. Nøu Phêt không tự đi÷u chþnh

thån, còn cứu được ai.

Đåy là quan niûm trái ngược quan niûm nguyön thủy.

Giáo lý nguyön thủy nói đøn Phêt là nhíc đøn sanh thån

Phêt Thých Ca tu hành, thành Phêt, thuyøt pháp và 80 tuổi

chøt.

Nhưng kinh Duy Ma mở màn cho kiøn giâi Đäi thừa

nhün v÷ Phêt qua tinh thæn, qua lý tưởng cao đõp của

Ngài. Phêt cũng là con người, nhưng khác chúng sanh ở

điùm Ngài thành đäo.

154

Thành đäo đồng nghÿa với chån lý. Trong thån tứ đäi

của Phêt hàm chứa cái gü cao quý, đó là chån lý. Chån lý

thü làm sao sanh già bûnh chøt được. Kinh Pháp Hoa vý

chån lý như hät chåu trong chòo áo hay túi da đựng hät

châu.

Phêt däy Tu Bồ Đ÷ nøu nhün Như Lai qua 32 tướng tốt,

80 vó đõp, Như Lai không khác Chuyùn luån Thánh vương.

Thån ngũ çm tuy giống nhau, nhưng bön trong đäo đức

thánh thiûn và trý tuû siöu viût của Phêt køt tụ thành một

hiûn hữu khác biût vượt hơn mọi người.

Hướng v÷ Phêt, nghÿa là chúng ta hướng v÷ đäo đức

và trý tuû của Ngài. Kinh Pháp Hoa gọi là Phêt thường trụ

không sanh già bûnh chøt. Chúng sanh nghiûp nðng, vô

minh ngën che, không thù tiøp cên được với vị Phêt køt

hợp bìng trý tuû và đäo đức. Nhưng Ngài vén luôn hiûn

hữu miön viún trong tåm hồn người đíc đäo.

Ta kýnh trọng Đức Phêt và đi theo con đường của

Ngài, vü Ngài thù hiûn trý tuû tuyût vời siöu nhån loäi. Phêt

thçy biøt và đi÷u động mọi diún biøn trong tam thiön đäi

thiön thø giới một cách chýnh xác và an ổn.

Trý tuû của Ngài gọi là Pháp thån vô thþ vô chung, bçt

sanh bçt diût, tồn täi mãi với thời gian. Chúng ta chưa

thành Phêt nhưng vén có Pháp thån. Pháp Thån này còn

bị vô minh phi÷n não bó chðt. Vü vêy, Phêt phâi xuçt hiûn

ở Ta bà đù khai tri kiøn cho chúng ta.

Ngoài trý tuû hay Pháp thån bçt sanh bçt diût, thån

Phêt còn køt tụ bìng đäo hänh tinh khiøt, tých lũy từ nhi÷u

đời, làm lợi ých cho vô số quæn sanh. Ngày nay, trâi qua

hơn 2.000 nëm, Ngài vén còn là biùu tượng mô phäm cho

câ nhån loäi sùng kýnh quy ngưỡng.

155

Ta học Phêt là học đäo đức của Ngài. Đäo đức là

Báo thån hữu thþ vô chung. 30 tuổi, Phêt thành đäo và

Ngài tiøp tục phát huy đäo hänh trong 49 nëm thuyøt

pháp, düu dít vô số chúng sanh đøn con đường an lành

giâi thoát. Mỗi bước đi giáo hóa của Ngài, đäo đức ngời

sáng thêm.

Phêt diún tâ Báo thån của Ngài trong phèm Như Lai

thọ lượng : “Ta xưa tu hành đäo Bồ tát câm thành thọ

mäng, nay vén chưa høt, läi còn hơn số trön„”

Duy Ma däy A Nan nhün Phêt qua Pháp thån và Báo

thân, thì làm gü có bûnh. A Nan câm thçy nghi ngờ. Ngài

là người nghe nổi tiøng chýnh xác, chîng lô nghe læm sao.

Đøn đåy mở ra cho hành giâ ý niûm “Nghe chýnh xác

bìng ngôn ngữ, nhưng nghe læm bìng tư duy”, nghÿa là

từ tinh thæn Tiùu thừa chuyùn sang Đäi thừa.

Trön bước đường tu, chúng ta nghe Phêt däy theo ba

cách. Cách thứ nhçt nghe thanh træn bìng tai, hay đọc

vën tự kinh nhưng không giâi thoát, không tác động gü

đøn cuộc sống. Chúng ta đã nhên læm “træn” là pháp

Phêt. Kinh diún tâ A Nan nhên læm Thø Tôn bûnh đi xin sữa,

đù chþnh läi cái nghe của chúng ta.

Cách nghe thứ hai là nghe qua ngôn ngữ, phâi suy

nghÿ, hiùu được ý Phêt hàm chứa bön trong. Điùm này

kinh diún tâ A Nan nghe tiøng nói chư Thiön cho biøt thån

kim cang Như Lai không bûnh. Nghe theo cách này,

nghÿa là hiùu được cốt lõi Phêt däy và thù nghiûm trong

cuộc sống có køt quâ, däy người giâi thoát, mới thực là

cái nghe trọn võn. Nghe bìng hành động thực tiún tu

hành của chúng ta.

Từ nghe bìng tai của thån sanh diût, vü giữa A Nan và

Phêt liön hû qua sanh thån, tiøn đøn gðp Duy Ma hay Tịnh

156

Danh. Nói cách khác, bân tåm thanh tịnh con người va

chäm với thực tø nây sanh ra tư duy, hünh thành nön A

Nan thứ hai là A Nan bìng tư duy.

Dưới nhãn quan của con người bìng tư duy quán sát

sô hiùu Phêt qua trý tuû đäo đức của Ngài. Không đơn

thuæn thçy Phêt qua con người bìng xương thịt. Thçy Phêt

dưới däng đức hänh, nön Phêt trọn lành, không tỳ vøt,

không bûnh, không ai phö phán được, mðc dù sanh thån

Ngài có bûnh.

Với con người A Nan bìng xương thịt nghe Phêt nói

sao ghi y vêy là kinh nguyön thủy. Tiøn lön A Nan bìng tư

duy nghe Phêt thuyøt, suy nghÿ và kiøt têp läi là kinh Duy

Ma.

Ở đåy mượn sai læm của tu sÿ Thượng tọa bộ đem gán

lön cho A Nan đù nhíc nhở hành giâ dõi theo bước chån

Phêt, phâi đọc giáo lý, phâi suy nghÿ, nhên thức và ứng

dụng vào cuộc sống. Ngõ hæu ním bít được Pháp thån

tồn täi mãi trong thời gian vô tên và không gian vô cùng.

A Nan chợt bừng tþnh khi nghe tiøng nói trön hư không

rìng Duy Ma nói đúng, thån Như Lai là Kim cang thån. Vü

muốn giáo hóa người ở Ta bà, Ngài ứng hiûn sanh thån

như họ. Ở mðt bân thù, Phêt có Pháp thån thường trú bçt

sanh bçt diût. Nhưng trön hiûn tượng giới, mang thån tứ

đäi vào, dù thæn thông biøn hóa đøn đåu cũng không

thoát khỏi bốn tướng vô thường : sanh, già, bûnh, chøt. Và

Phêt nhêp diût thü thån tứ đäi cũng phâi trâ v÷ cho cát bụi.

Chþ có đäo đức và trý tuû của Ngài còn lưu läi muôn đời

cho nhån loäi nương theo.

A Nan đang xúc động với sự câm nhên có một Đức

Phêt thường hìng bçt biøn, thü nghe trön hư không có

tiøng nói rìng A Nan, hãy đi lçy sữa, chớ có hổ thõn.

157

Qua sự chçt vçn, Duy Ma gợi cho Ngài A Nan hay gợi

cho chýnh chúng ta hünh ânh Pháp thån và Báo thån hàm

chứa bön trong Phêt Thých Ca mang thån hữu hän của

con người bünh thường.

Gợi nhíc như vêy cũng có nghÿa là khơi dêy trong ta

tçm gương đäo đức thuæn thiûn và trý tuû siöu viût của

Phêt. Chýnh đi÷u çy tồn täi miön viún trong lòng nhån thø,

hòa đồng với vũ trụ bao la và thù nhêp trong những tåm

hồn giâi thoát. Từng bước chån theo Phêt, từng bước an

lành của chúng ta đi trön con đường trý tuû, đäo đức của

Ngài.

Tóm läi, mười vị đäi đû tử tiöu biùu cho mười hänh tu

của Phêt, gợi cho chúng ta nhên thức tu hành thø nào

đúng chánh pháp. Mỗi vị chuyön tu một pháp, suốt đời

chþ rñn luyûn một hänh mà còn vçp phâi sai læm. Huống

chi chúng ta thực hiûn nhi÷u hänh, chíc hîn sô läc vào

sai trái, khó đíc quâ.

Mới đọc qua kinh Duy Ma, chúng ta nhên thçy giá trị

của Tỳ kheo thçp. Mười vị đäi đû tử đ÷u lãnh đäo đäi

chúng, nhưng vén bị Duy Ma chö trách.

Vü vêy dưới cái nhün của Tiùu thừa, họ cho kinh này bôi

nhọ chư Tëng. Làm gü có chư Tëng thçp kòm hơn cư sÿ.

Tuy nhiön, trön thực tø, điùn hünh tôi thçy cụ Lö Đünh

Thám, một nhån vêt rçt gæn chúng ta. Ngài là Thæy của

các vị danh Tëng như Hòa Thượng Mêt Hiùn, Hòa Thượng

Mêt Nguyûn, Hòa Thượng Trý Thủ, Thiûn Hoa, Thiûn Hòa

v.v„

Nhên thức chúng xuçt gia không chýnh xác bìng cư

sÿ, gợi cho tôi liön tưởng đøn hünh ânh Duy Ma là hiûn thån

của Phêt. Ngài chþnh lý mười đû tử Phêt đù khých lû chúng

xuçt gia nỗ lực phát triùn đäo đức và tri thức, loäi bỏ tánh

158

tự mãn ngõ hæu thëng hoa trön bước đường tu. Nøu

không, chúng xuçt gia sô dú dàng vçp ngã trong đời ngũ

trược ác thø này.

Dưới tæm nhün của Đäi thừa lçy tri thức làm n÷n tâng

quyøt định. Hünh thức bön ngoài mang thån cư sÿ hay xuçt

gia không thành vçn đ÷. Nhên thức của chúng ta ở tæm

mức nào và chúng ta thành tựu được lợi ých gü cho xã hội,

cho nhån loäi. Chþ có sự đóng góp này quyøt định giá trị

của chúng ta trön cuộc đời.

Kinh Duy Ma không có kinh Pháp Hoa phụ đýnh,

chúng ta dú hiùu sai læm. Kinh Pháp Hoa cho thçy các đäi

đû tử Phêt không dở, không thua bçt cứ người nào, chứ

không riöng gü cư sÿ.

Có thù nói các Ngài giâ bộ thua, đù täo thành tçm

gương cho hàng tëng thượng män Tỳ kheo khiøp sợ, nỗ

lực tu học.

Điùn hünh như Ca Diøp có læn được Phêt nhường cho

Ngài nửa tòa ngồi, thü làm sao Ca Diøp có thù thua được.

Hoðc Ngài Phú Låu Na đã từng ở 90 ức Phêt quá khứ hộ trü

trợ tuyön chánh pháp của Như Lai. Trong hiûn täi và trong

hi÷n kiøp v÷ tương lai, Ngài cũng là bêc nhçt. Hay Ngài A

Nan đã từng phát tåm Vô thượng chánh đîng giác với

Phêt Thých Ca từ thời Phêt Không Vương. Thêt sự, những vị

này không phâi thuộc hàng Thanh vën tæm thường. Kinh

Pháp Hoa cũng xác định nøu Phêt nói tçt câ sự thêt, mọi

người sô không tu.

Đû tử Phêt thua Duy Ma, vü ý của Phêt muốn vêy. Phêt

síp xøp cho họ thçt bäi, đèy họ vào đường cùng đù trý

sanh, đưa ra một bài học giáo hóa sống động cho mọi

người.

159

Thêt vêy, trön bước đường tu, thån tåm ta luôn chäm

trán với những đi÷u thuên nghịch, mới phát hiûn được

chån lý, tức thçy được sự thêt của cuộc đời.

Mười đäi đû tử thù hiûn pháp tu Thanh vën, nhưng

thêt sự các Ngài có cën tánh Đäi thừa. Xuçt hiûn trön sån

khçu cuộc đời, đối trước những người mang tåm niûm

chán đời, các Ngài phâi khoác chiøc áo tiöu cực yøm thø

đù giáo hóa, læn khai ngộ cho họ.

Sự thêt tåm hồn các Ngài thêt cao thượng, đã cùng

với Phêt dçn thån trön vän nóo đường đời, tých cực trợ lực

với Phêt trong viûc tuyön dương chánh pháp, mới täo

được uy týn rộng lớn cho Tëng đoàn thời bçy giờ.

Công đức, hänh nguyûn và trý tuû của các Ngài như

Phêt xác định trong kinh Pháp Hoa rìng ngoài đức Như

Lai, không ai có thù thçu biøt được.

160

PHẨM 4

BỒ TÁT

I. LƯỢC VĂN KINH

Phêt bâo Bồ tát Di Lðc đøn thëm bûnh Duy Ma Cêt. Di

Lðc bäch Phêt Ngài không kham lãnh đøn thëm bûnh Duy

Ma. Vü lúc trước Ngài nói hänh bçt thối chuyùn cho Thiön

vương và chư Thiön ở cõi trời Đåu Suçt. Duy Ma Cêt đøn

nói : “Ngài Di Lðc, Thø Tôn thọ ký cho Ngài một đời sô

được quâ Vô thượng chánh đîng giác. Đó là đời nào mà

Ngài được thọ ký. Đời quá khứ, đời hiûn täi hay đời vị lai ?

“Nøu dùng vô sanh mà được thọ ký thü vô sanh tức là

chánh vị. Đối với chánh vị, không có viûc thọ ký, cũng

không có viûc được quâ Vô thượng chánh đîng giác.

Làm sao Di Lðc được thọ ký một đời sanh ?

“Theo NHƯ sanh mà được thọ ký hay theo NHƯ diût

mà được. Tçt câ chúng sanh, pháp, Hi÷n Thánh cho đøn

Di Lðc đ÷u là NHƯ. Nøu Di Lðc được thọ ký, đáng lô tçt câ

chúng sanh cũng phâi được thọ ký. Vü hú là NHƯ, thü

chîng có hai, chîng có khác. Nøu Di Lðc được quâ Vô

thượng đîng giác, thü tçt câ chúng sanh cũng đ÷u được,

vü tçt câ chúng sanh là tướng bồ đ÷. Nøu Di Lðc được diût

độ, tçt câ chúng sanh cũng phâi được diût độ. Vü thø, Di

Lðc đừng dùng pháp đó däy các Thiön tử.

“Di Lðc phâi làm cho các Thiön tử bỏ chỗ kiøn chçp

phân biût bồ đ÷. Vü bồ đ÷ không thù dùng thån hay tåm

mà đíc. Tịch diût là bồ đ÷, chîng hành động là bồ đ÷,

bünh đîng là bồ đ÷ v.v„”

Khi Duy Ma Cêt thuyøt pháp xong, 200 Thiön tử chứng

vô sanh pháp nhén.

161

Phêt däy Đồng tử Quang Nghiöm đi thëm bûnh Duy

Ma. Ngài bäch Phêt rìng không đủ sức đâm nhiûm viûc

đøn thëm bûnh Duy Ma. Vü nhớ läi ngày trước Ngài ở

thành Tỳ Da Ly vừa ra, gðp Duy Ma đi vào thành.

Quang Nghiöm hỏi Duy Ma “Ngài từ đåu đøn”. Duy

Ma trâ lời từ đäo tràng tới. Quang Nghiöm hỏi Duy Ma đäo

tràng là gü. Ngài đáp : “Trực tåm, thåm tåm, bồ đ÷ tåm là

đäo tràng. Sáu pháp ba la mêt là đäo tràng, từ bi hỷ xâ,

bốn pháp nhiøp, 37 phèm trợ đäo là đäo tràng v.v„ Nøu

Bồ tát đúng pháp ba la mêt giáo hóa chúng sanh thü bao

nhiöu viûc làm, hay nhçt cử nhçt động đ÷u từ đäo tràng

mà ra”.

Khi Duy Ma Cêt nói pháp çy, 500 vị Trời và người đ÷u

phát tåm Vô thượng chánh đîng giác.

Kø đøn Phêt bâo Trü Thø Bồ tát đøn thëm bûnh Duy

Ma. Trü Thø bäch Phêt không kham lãnh đøn thëm bûnh. Vü

nhớ läi lúc Ngài ở tịnh thçt, ma Ba Tuæn đem 12 ngàn Thiön

nữ giống như Trời Đø Thých trổi nhäc đàn ca, đøn chỗ Trü

Thø cúi đæu đânh lú.

Trü Thø tưởng là Đø Thých thêt, nön däy chúng chớ nön

buông lung, phâi quán ngũ dục là vô thường đù trồng cội

lành, ở nơi thån mäng, tài sân mà tu pháp b÷n chíc.

Ma vương bâo Trü Thø nhên 12 ngàn Thiön nữ đù dùng

hæu hä. Trü Thø không nhên.

Nói chưa dứt lời, thü Duy Ma đøn bâo Trü Thø rìng đåy

không phâi là Đø Thých. Họ là ma đøn khuçy phá. Duy Ma

läi bâo ma đem Thiön nữ cho Ngài. Ma sợ hãi muốn biøn

nhưng không đi được, li÷n nghe trön hư không có tiøng nói

rìng hãy đem Thiön nữ cho Duy Ma, mới đi được. Ma

đành miún cưỡng cho.

162

Lúc çy, Duy Ma Cêt bâo các Thiön nữ nön phát tåm

Vô thượng chánh đîng giác, rồi Ngài däy cho họ các

pháp vui đù tự vui. Không nön vui theo ngũ dục. Vui

thường tin Phêt, vui nghe pháp, vui cúng dường Tëng, vui

lợi ých chúng sanh, vui mở rộng tåm bồ đ÷, vui với chánh

pháp, vui tu vô lượng đäo phèm v.v„

Lúc çy, ma Ba Tuæn bâo các Thiön nữ trở v÷ Thiön

cung. Nhưng họ không chịu theo v÷. Ma li÷n thưa với Duy

Ma nön thâ các Thiön nữ và Duy Ma bìng lòng.

Các Thiön nữ hỏi Duy Ma họ phâi làm gü ở cung ma.

Duy Ma däy họ pháp môn vô tên đëng. Sau đó, Thiön nữ

theo ma Ba Tuæn v÷ Thiön cung.

Kø đøn, Phêt däy trưởng giâ Thiûn Đức hay Cçp Cô

Độc đi thëm bûnh Duy Ma. Thiûn Đức cũng không nhên

đøn thëm Duy Ma. Vü nhớ läi thuở trước, ông có lêp hội đäi

thý trong bây ngày đù cúng dường cho tçt câ Sa môn, Bà

La Môn, ngoäi đäo, kó nghño khó, cô độc và ën xin.

Lúc çy, Duy Ma đøn nói với Thiûn Đức rìng hội của

ông không phâi là đäi thý hội. Phâi lêp hội pháp thý, lêp hội

tài thý làm gü ? Và Duy Ma däy Bồ tát Thiûn Đức thø nào là

hội pháp thý.

Hội pháp thý là cúng dường tçt câ chúng sanh, không

trước không sau, nghÿa là nhiøp tåm tham khởi bố thý ba la

mêt. Vü độ kó phäm giới, khởi trü giới ba la mêt. Vü không

ngã pháp, khởi nhén nhục ba la mêt. Vü rời tướng thån

tåm, khởi tinh tçn ba la mêt. Vü tướng bồ đ÷ khởi Thi÷n

định ba la mêt. Vü nhçt thiøt trý, khởi trý tuû ba la mêt. Vü

giáo hóa chúng sanh mà khởi ra KHÔNG. Vü độ chúng

sanh, khởi pháp tứ nhiøp. Vü đoän tçt câ phi÷n não, tçt câ

chướng ngäi, tçt câ pháp bçt thiûn, khởi làm tçt câ pháp

163

trợ Phêt đäo v.v„ Nøu Bồ tát trụ ở hội pháp thý, là vị đäi thý

chủ, cũng là phước đi÷n cho thø gian.

Khi Duy Ma Cêt nói pháp çy, 200 Bà La Môn phát tâm

Vô thượng chánh đîng giác.

Lúc đó, tåm của Thiûn Đức thanh tịnh và ông đânh lú

Duy Ma Cêt. Ông mở chuỗi anh läc dång lön Duy Ma. Duy

Ma lçy chuỗi anh läc chia làm hai phæn. Một phæn cho

người ën xin hñn hä nhçt trong hội, một phæn đem dâng

cho Đức Nan Thíng Như Lai. Tçt câ chúng hội đ÷u thçy

nước Quang Minh và đức Nan Thíng Như Lai, läi thçy

chuỗi anh läc ở trön Đức Phêt çy biøn thành đài báu.

Duy Ma Cêt hiûn thæn biøn xong nói rìng : “Nøu

người thý chủ dùng tåm bünh đîng bố thý cho một người

ën xin rçt hñn hä, xem cũng như tướng phước đi÷n của

Như Lai, không phån biût. Lòng đäi bi bünh đîng, không

cæu quâ báo. Đó là đæy đủ pháp thý ”.

Trong thành, những người ën xin thçy thæn lực và

nghe lời nói çy đ÷u phát tåm Vô thượng chánh đîng

giác.

II. GIẢI THÍCH

Phêt nói pháp Thanh vën, nhưng mục tiöu chýnh của

Ngài nhìm hướng tåm họ qua lộ trünh Bồ tát. Ngài đưa ra

dụ ma ni đù chúng Tëng thçy khác biût giữa quâ vị La hán

của Thanh vën và La hán của Phêt. Bön ngoài hai quâ vị

này giống nhau nhưng bên trong hoàn toàn khác.

Tư cách La hán của Phêt tác động cho người thanh

tịnh, phát tåm bồ đ÷. Vý như ma ni bỏ vô nước làm cho

nước säch. Trong khi La hán khác không tác động được

164

như Phêt. Vý như thủy tinh bön ngoài trông giống ma ni,

nhưng không thù làm nước trong.

Từ khác biût đó, kinh Duy Ma muốn hướng dén chúng

ta thay đổi týnh chçt bön trong, tức hướng chúng ta đøn

Bồ tát đäo. Tu theo Thanh vën chþ là thay đổi hünh bön

ngoài rçt dú, nhưng không có tác dụng. Nói cách khác,

hành giâ phâi đổi bân chçt người thường thành bân chçt

người tu. Đi÷u này đòi hỏi phâi có quá trünh dài, mà kinh

thường xác định phâi trâi vô số kiøp tu đäo Bồ tát. Mỗi kiøp

đổi tánh bön trong một ýt.

Bồ tát đäo không nhçt thiøt cæn mang hünh thức xuçt

gia. Làm vua thü phâi thực hiûn pháp Phêt thø nào, làm

dån phâi tu ra sao. Trâi qua đủ các ngành ngh÷ trong

những loäi hünh đ÷u sống theo lời Phêt däy, cho đøn khi

thành thæy tu, hành giâ có đủ kinh nghiûm sống. Vü thø, dú

dàng đi÷u động người, mà không bị họ tác động.

Nhån địa tu hành của Phêt là Bồ tát hiûp træn. Nhån

địa tu hành của Thanh vën là ly træn. Hai pháp này hoàn

toàn khác nhau. Thanh vën tu tåm niûm thoát ly, trụ định,

không biøt rõ đối tượng. Họ làm sao giáo hóa độ người,

nön không thù tác dụng vào cuộc sống con người. Trái läi,

Phêt nhêp thø, qua läi trong sáu đường sanh tử, làm cha

lành muôn loài. Vü vêy, đối với các loài, Phêt biøt rõ và

đứng ở lêp trường của nó mà hướng dén làm cho lợi läc.

Đ÷ cêp đøn Bồ tát, kinh Pháp Hoa nöu ra những hành

động đơn giân như cúng dường một bông hoa nhỏ hay

cúi đæu trước Phêt cũng là hänh Bồ tát Hoðc nghịch hänh

như Đ÷ Bà Đät Đa, v÷ sau cũng thành Phêt.

Hänh Bồ tát từ thçp đøn cao có thù tánh tràn đæy. Đó

là vçn đ÷ quan trọng, hiùu đã khó và đem diún tâ cho

người hiùu càng khó hơn. Vý như có người thçy tôi giâng

165

kinh hay và nhờ tôi däy cách giâng. Tôi däy được, nhưng

làm cho vị đó bìng như tôi, không được.

Pháp này không thù diún tâ là như vêy. Dù giâi thých

nhi÷u đøn đåu, cũng khó nói cho trọn võn viûc làm của

Bồ tát dén đøn Phêt quâ. Phêt däy đäi chúng pháp giống

nhau. Nhưng mỗi người tiøp thu, chứng quâ khác nhau. Vü

vêy, pháp chån thêt không thù dùng lời lô chþ được, nói ra

là trở thành phương tiûn. Mọi người nương pháp phương

tiûn tự hiùu, mà đã tự hiùu là hiùu theo ý riöng của chýnh

münh, không thù giống người giâng.

Từ đó, hành giâ phâi biøt học là phương tiûn, và pháp

chån thêt phâi tự tu tự chứng. Kinh Duy Ma đã giới hän

những hänh cën bân, hành giâ nương theo đó tóm lược,

giữ phæn chýnh yøu làm hành trang đi÷u chþnh thån tåm.

Và sau đó, từng bước va chäm với thực tø cuộc đời, trý

giác phát sanh, mới hiùu thø nào là khó khën của Bồ tát

hành đäo.

Đû tử Phêt có ba häng : Thanh vën, Duyön giác và Bồ

tát. Trong quá trünh tu giới định huû, huû của Thanh vën là

vën huû, tức huû thçp nhçt. Do nghe, học mà phát huû

biøt được. Tiøn đøn hàng Duyön giác đät được hiùu biøt

do suy nghÿ, gọi là tư huû. Và Bồ tát là người biøt ứng dụng

lời Phêt däy đù giáo hóa chúng sanh có køt quâ.

Tuy có ba häng đû tử, nhưng kinh Duy Ma xøp hàng

Duyön giác chung với Thanh vën, nön ở đåy chþ đ÷ cêp

đøn Thanh vën và Bồ tát.

Trong lúc tu hänh Thanh vën, hành giâ phâi gän lọc

thân tâm trong säch, loäi bỏ thói hư têt xçu, trở thành

người phäm hänh, không tác häi người khác. Tu hänh

Thanh vën, hành giâ chưa dám nghÿ đøn giáo hóa người,

chþ lo tu dưỡng, phát triùn khâ nëng, đäo đức thuæn thiûn

166

của một Thanh vën La hán và từ đó bước qua Bồ tát đäo.

Nøu không trâi qua giai đoän Thanh vën, mà thực hiûn Bồ

tát hänh chþ là Bồ tát giâ danh.

Như vêy, với quá trünh theo Phêt nghe pháp, suy nghÿ

và ứng dụng có køt quâ, täo thành chúng Bồ tát. Bồ tát

này gọi là Bồ tát tam thừa hay Bồ tát từ nhån hướng quâ.

Vü tu theo thứ tự từ Thanh vën tiøn lön Duyön giác, Bồ tát

và hướng v÷ quâ vị Phêt, khác với Bồ tát nhçt thừa, được

nói đøn trong phèm 5 chþ cho Bồ tát từ quâ đi ngược v÷

nhån. Bồ tát nhçt thừa đã thành Vô thượng đîng giác vü

thương nhån gian mà sanh läi, như Bồ tát Duy Ma từ thø

giới Diûu Hỷ của Phêt Vô Động hiûn thån läi Ta bà.

Phèm 4 chuyùn mäch từ Thanh vën sang Bồ tát, đơn

cử bốn vị gồm ba Bồ tát xuçt gia và một Bồ tát täi gia. Tuy

chia ra hai loäi Bồ tát, nhưng kỳ thêt chþ là một. Đã là Bồ

tát thü không thù đðt vçn đ÷ xuçt gia hay täi gia. Vü trön

chån lý, bân thù đồng nhçt, nhưng xuçt hiûn ở cuộc đời

phâi tùy hoàn cânh, tùy thời gian làm những viûc thých

hợp. Chýnh vü lý do đó mà Bồ tát Quan Âm có 32 hiûn thån.

Tùy yöu cæu và hoàn cânh, Ngài hiûn thån khác nhau,

nhưng chung quy chþ nhìm dén đøn nhçt thiøt chủng trý.

Từ trước chúng ta quen thờ Tam Bâo cực đoan, nön

Tëng bâo chþ có thù là hünh tướng xuçt gia giâi thoát ly

dục. Vü vêy từ Thanh vën chuyùn sang tu Bồ tát cũng phâi

chuyùn từ các vị Tëng tu hänh Bồ tát. Nøu đưa méu cư sÿ

tu Bồ tát sô bị chướng ngäi, nön ba vị Bồ tát được đ÷ cêp

trước tiön là Bồ Tát Thanh vën hay Bồ tát xuçt gia. Sau mới

đøn méu Bồ tát täi gia là Thiûn Đức Bồ tát hay Cçp Cô

Độc.

Kinh Duy Ma đưa ra bốn vị Bồ tát tiöu biùu phäm phâi

những hành động sai læm khi bước vào lộ trünh Bồ tát và bị

167

Duy Ma chþnh lý. Ý này khiøn chúng ta liön tưởng đøn trön

bước đường tu hành, mỗi khi tiøn thöm một nçc, ta läi gðp

khó khën mới lớn hơn trước. Có chuèn bị đäo phong và tư

cách sïn sàng đối phó với ma chướng như vêy, ta mới

vượt được vô số chông gai nguy hiùm giëng đæy khíp nơi.

Cho đøn ngày chúng ta thành Phêt, cũng chưa chçm dứt

khó khën.

Phêt däy đừng xåy låu đài trön cát. N÷n tâng vững

chíc của chúng ta là giới luêt. Lúc sơ tåm, không nön đù

phäm lỗi læm. Càng ýt lỗi, ta càng dú đi lön. Công lao tu

hành tých lũy được, chþ lỡ một bước thành tiöu tan. Người

xưa vý như ruộng muối låu ngày síp dùng được, gðp trên

mưa thành bỏ đi.

Tuy nhiön, ý thức được ma chướng không phâi chþ có

trong hiûn đời. Đời này chúng ta tu, nhưng túc nghiûp đời

trước hiûn lön khuçy phá, não loän ta không ýt. Vý như

người trốn nợ bỏ quö đi thêt xa, làm ën vừa khá giâ thü

gðp läi chủ nợ cũ.

Đối trước những ác duyön, Phêt däy Bồ tát không sợ

quâ, chþ sợ nhån ác. Trái với chúng sanh sợ quâ báo xçu,

nhưng thých làm chuyûn ác. Quâ báo đøn, ta xem như thử

thách đù tiøn tu đäo nghiûp.

Bốn vị Bồ tát bị chþnh, được nöu đých danh là Di Lðc,

Quang Nghiöm, Trü Thø và Thiûn Đức. Bốn Bồ tát này làm

thượng thủ của 60 ngàn Bồ tát tham dự. Các Ngài còn

vçp phâi sai læm, huống chi chúng ta thuộc hàng sơ phát

tâm.

Bốn vị Bồ tát lãnh đäo tiöu biùu cho tçt câ hänh Bồ

tát từ khởi đæu đøn køt thúc, không phâi chþ bốn người

riöng biût. Trong quá trünh hành Bồ tát đäo, chúng ta sô

tuæn tự gðp bốn vị này. Hay nói cách khác, là bốn giai

168

đoän chúng ta tu đäo Bồ tát, bốn cçp bêc chuyùn biøn

trong một con người.

Khi hàng đû tử Thanh vën không kham nhên thëm

bûnh, Phêt däy Di Lặc Bồ tát đøn thëm bûnh Duy Ma.

Ngài li÷n từ chối, vü đã từng chäm trán với Duy Ma.

Di Lðc chịu thua Duy Ma, nghÿa là thua cuộc đời hay

đó chýnh là hünh ânh thua cuộc của đû tử Phêt sau khi

Ngài Niøt bàn.

Tôi rçt phục Ngài Di Lðc biøt münh biøt người, nön chịu

thua trước. Đi÷u này gợi cho chúng ta hiùu ý nghÿa hiûn

nay Di Lðc không xuçt hiûn, đù mọi người mong chờ, còn

hơn xuçt hiûn mà không giáo hóa được.

Trön thø gian, mỗi người có hoàn cânh khó khën riöng

không tự giâi quyøt được. Từ đó phát sanh ý thức mong

mỏi Phêt ra đời trợ giúp. Các kinh Đäi thừa đ÷u chú ý đøn

mục tiöu này, gợi cho mọi người có tåm khát ngưỡng đối

với Phêt.

Ngài không xuçt hiûn trön cuộc đời, chờ cho chúng

sanh có tåm mong cæu hướng v÷ Ngài cao độ. Lúc çy,

tåm đäi bi Phêt hướng v÷ chúng ta, hai tåm này nhêp làm

một. Trong phút giåy thiöng liöng cæu nguyûn, chúng ta

mới nhên được Phêt lực truy÷n đøn làm tåm ta thanh tịnh.

Đó là däng giáo hóa bìng tåm của Phêt sau khi Ngài Niøt

bàn. Bồ tát cũng giáo hóa dưới däng tåm.

Tuy nhiön, khi Phêt täi thø, cách giáo hóa của Ngài

như thø nào ? Trong kinh ghi rõ Phêt thuyøt pháp, số người

nghe áp dụng vào cuộc sống, đíc đäo đíc pháp không

ýt. Nhưng cũng có người không nghe Phêt.

Một số người nghiön cứu đäo Phêt lý luên rìng Phêt

có mười hiûu, nön giâi quyøt được tçt câ. Vêy mà thực tø,

169

họ thçy Phêt không làm được gü, vü chúng sanh đau khổ

vén còn nguyön.

Theo tôi, tuy Phêt giáo hóa tçt câ mà vén còn

nguyön chúng sanh đau khổ. Vü chýnh Đức Phêt trước khi

Niøt bàn, Ngài khîng định viûc đáng làm Ngài đã làm,

người đáng độ Ngài đã độ. Ngài đã giâi quyøt mọi viûc

tốt đõp.

V÷ điùm này chúng ta cæn hiùu những gü Phêt đã làm

xong hay cái độ tên chúng sanh của Phêt. Phêt xác định

Ngài có ba đi÷u làm được gọi là tam nëng và ba đi÷u

không làm được là tam bçt nëng. Tam nëng và tam bçt

nëng gồm có :

- Phêt không bị ràng buộc bởi các tướng. Ngài thçu

triût høt vän pháp “được”, nhưng diût định nghiûp ngay

trong một lúc “không được”.

- Phêt biøt tçt câ cën tánh chúng sanh và những viûc

låu xa cùng tột ức kiøp “được”. Nhưng Ngài hóa độ

chúng sanh vô duyön “không được”.

- Phêt độ vô số chúng sanh “được”, mà độ tên thø

giới chúng sanh “không được”.

Tam nëng và tam bçt nëng của Phêt có thù hiùu

bìng vý dụ ông lương y chèn bûnh xong cho đúng thuốc.

Nhưng bûnh nhån không chịu uống, không thù lành bûnh

được. Không uống thü lương y cũng đành chịu thua.

Công viûc giáo hóa chúng sanh của Phêt đã hoàn

tçt, giống như công viûc của lương y đã cho thuốc hay.

Viûc uống thuốc đù mänh khỏe thuộc v÷ chúng sanh. Ai

uống tự lành. Không uống, thü cứ ôm bûnh gào khóc. Đơn

giân như vêy thôi.

170

Thêt vêy, chúng ta thçy rõ khi Phêt täi thø, chúng

đương cơ đíc độ nhün thçy Phêt. Họ tự giâi thoát thanh

tịnh ngay, Phêt không cæn nói. Nhưng đối với người cæn

nghe pháp, cæn giáo dưỡng, trong hơn 300 pháp hội,

Phêt đã đưa họ đøn quâ vị thanh tịnh giâi thoát. Như vêy,

không thù phủ nhên Phêt không độ chúng sanh.

Tuy nhiön, những chúng sanh tham lam ghòt ganh

nghiûp nðng, Phêt däy rìng đối với họ, tön Tam Bâo còn

không nghe được. Đương nhiön họ không thù thçy Phêt,

không bước vào sống trong thø giới Phêt được, nön không

thuộc phäm vi giáo hóa của Ngài.

Thø giới Phêt hoàn toàn thanh tịnh. Phêt này chþ cho

Phêt tåm. Khi tåm hành giâ thanh tịnh, hướng trọn võn v÷

Phêt mới tương ưng với tåm Ngài, thçy Ngài và nìm trong

phäm vi giáo hóa của Ngài.

Còn thø giới của nghiûp, của tham sån phi÷n não,

của vọng thức, của chúng sanh, cứ đù nó tồn täi. Không

phâi thành Phêt rồi thủ tiöu các loài sinh vêt trön thø gian.

Điùm này cho thçy khác biût giữa tåm đäi bi của Phêt và

tâm chúng ta.

Trong tứ sanh lục đäo, chúng ta binh vực loài này, läi

rớt qua áp đâo, sát häi loài khác. Phêt thù hiûn lòng đäi từ

đäi bi đối với muôn loài, Ngài không bị rơi vào thø cục bộ

như chúng ta. Với tåm đäi từ bi của Phêt, tçt câ mọi loài

đ÷u bünh đîng Nhçt Như, nön tçt câ đ÷u tồn täi. Hiûn hữu

đa däng này không xóa. Không lô thành Phêt rồi đoän høt

thø giới sanh diût hay sao ?

Trön lêp trường siöu thoát, tçt câ vêt tương quan tồn

täi ở thø gian đ÷u có cái hay, cái đõp riöng của chúng.

Mọi tồn täi dưới kiøn giâi Đäi thừa đ÷u cæn thiøt, không

phâi tiöu diût høt đù chþ còn một thứ, thü chán lím !

171

Thø giới Phêt vén hiûn hữu trong thø giới sanh tử và

thø giới sanh tử nìm trong tåm Phêt. Vü vêy, trön giâi thoát

môn, không có chúng sanh nào nìm trong tåm Phêt mà

không giâi thoát. Phêt hoàn toàn bünh đîng, thanh tịnh

giáo hóa. Cho đøn người khổ đau cùng cực ở địa ngục A

Tỳ khi phát tåm nghÿ đøn Phêt, cũng høt đau khổ, được an

vui ngay.

Chúng ta còn nhớ hünh ânh Vô Não quëng dao, quỳ

dưới chån Phêt, li÷n đíc La hán, giâi thoát tức thời. Giáo

hóa của Phêt như vêy không vän nëng sao ? Täi sao Vô

Não giâi thoát, đíc La hán dú dàng như vêy ?

Chúng ta phâi biøt tåm träng Vô Não lúc gðp Phêt,

mới nhên ra được ý nghÿa giâi thoát của Đäi thừa. Nøu

giâi chung chung rìng Vô Não quëng dao thành La hán,

thü tçt câ sát nhån khác quëng dao cũng thành La hán ư ?

Viûc đó tçt nhiön không thù có. Những sát nhån khác

quëng dao không thành La hán nìm trong phäm vi “bçt

nëng” của Phêt.

Phêt khîng định đối với người không có duyön đíc

độ, Ngài cũng không độ được. Vü càng nói nhi÷u, tåm

thức càng phát triùn, đi såu vào rừng rêm tà kiøn. Chþ có

tåm hồn chý đäo, mới được Phêt khai ngộ. Cách giáo hóa

của Bồ tát cũng ở däng này.

Di Lðc thưa với Đức Thých Ca rìng không dám gðp

Duy Ma hay nói lên ý nghÿa “bçt nëng”, độ høt không

được. Trong lòng từ vô lượng của Di Lðc làm gü có chúng

sanh đau khổ.

Đau khổ và thanh tịnh của chúng ta được hünh thành

bìng thø giới Đåu Suçt nội viûn và Đåu Suçt ngoäi viûn.

Hoðc đi÷u çy diún tâ thø giới Phêt ở hai mðt “nëng” và

“bçt nëng”.

172

“Nëng” là ở trong nội viûn hay trong bân tåm thanh

tịnh. “Bçt nëng” là ở ngoäi viûn hay hiûn tượng giới bön

ngoài. Đối với hiûn tượng giới bön ngoài, hành giâ không

làm gü khác hơn được. Nhưng v÷ mðt bân tåm thanh tịnh,

hành giâ ở bçt cứ tünh huống nào mà không được giâi

thoát.

Điùm này chúng ta dú thçy rõ qua hünh ânh các vị Sa

môn sống đäm bäc với tåm hồn tràn đæy an läc giâi thoát.

Trong khi những người quá dư thừa tiûn nghi vêt chçt, họ

vén không được hưởng chút hương vị giâi thoát.

Đối với vçn đ÷ khôn däi cũng vêy. Có người rçt khôn,

nhưng quá khổ. Còn những người được coi như không

biøt týnh toán, mà suốt đời läi an lành. Thiøt nghÿ từng bước

chån đi trön cuộc đời, muốn giâi thoát, hãy vào sống

trong Đåu Suçt nội viûn, tức trở v÷ với bân tåm thanh tịnh.

Muốn đau khổ thü cứ lën xâ ra Đåu Suçt ngoäi viûn, sống

với hiûn tượng giới. Hai thø giới quan này thường quyûn

với nhau. Niûm trước thanh tịnh, niûm sau đau khổ, cứ vêy

liön tục tiøp nối không ngừng trong cuộc sống tu hành

của chúng ta.

Ở đåy vô lön thø giới Đåu Suçt nội viûn của Di Lðc đù

chuèn bị làm Phêt. Trön bước đường tu, đối với người có

cën lành, thường chêp chờn trước mít thø giới quan này,

khi thçy khi không. Nghiûp của chúng ta khởi lön, thü Đåu

Suçt nội viûn tan thành måy khói. Nhưng nghiûp líng

đọng, tåm hồn thanh tịnh, tức thü læu các cung điûn của

Đåu Suçt nội viûn hiûn ra rực rỡ. Thø giới này tùy thuộc ở

tâm mà hình thành.

Phêt muốn giới thiûu thø giới thanh tịnh bân tåm, nön

gọi Di Lðc đi thëm bûnh Duy Ma. Nghÿa là từ thø giới nội

viûn đi ra thø giới ngoäi viûn. Ở ngoäi viûn thü “bçt nëng”

173

không kham nổi, nhưng vào nội viûn, Di Lðc vén tiøp tục

giáo hóa chư Thiön.

Trong kinh Tiùu thừa chþ có Di Lðc được thọ ký thành

Phêt. Täi sao Di Lðc được thọ ký ? Di Lðc là Bồ tát từ nhån

hướng quâ, được Phêt thọ ký đù xác định rìng đû tử Phêt

nøu tiøn đúng lộ trünh tu Thanh vën, Duyön giác, Bồ tát,

đæy đủ đäo hänh cũng thành Phêt. Không phâi chþ có

Phêt tu, mới thành Phêt như đäi chúng thường nghÿ læm.

Phêt cho biøt từ vô lượng kiøp Di Lðc tu tåm từ, đät

đøn đäi định, hiûn tướng hoan hỷ, ai thçy cũng thương.

Phêt chọn méu Di Lðc như vêy làm người thừa kø, tçt

nhiön không ai thíc míc.

Tön Di Lðc nghÿa là từ tåm. Duy Ma là tịnh tåm. Hai

tåm này cæn đi đôi với nhau. Thêt vêy, khi ta có lòng từ và

thù hiûn lòng từ phổ cêp mọi người, nhưng thiøu tåm

thanh tịnh, cũng dú đưa đøn sai läc. Vü vêy, phæn kiùm

chứng bön trong mới quan trọng. Làm thêt nhi÷u viûc lợi

ých cho người, mà không được rời bân tåm thanh tịnh.

Ngài Duy Nhiön Thi÷n sư cũng nhíc nhở chúng ta nhêp

cuộc với træn lao, dçn thån vào tçt câ viûc, không được

đù cho lòng bị giao động, nhiúm ô với đời.

Tịnh tåm và từ tåm nói chuyûn với nhau, thù hiûn

bìng hai viûc làm của Bồ tát, hay hai đức tánh của con

người. Từ tåm chþ hiûn hữu trong chánh định, bön ngoài

không có được. Nó xuçt phát từ bân tåm thanh tịnh.

Trön quá trünh tu hành, Di Lðc phát tåm bồ đ÷ chuyön

tu tåm từ. Hành động và tåm niûm Ngài chþ có mục tiöu

mang ni÷m vui cho chúng sanh. Với tåm niûm đó, Ngài

được Phêt Thých Ca thọ ký thành Phêt.

Được thọ ký xong, Ngài an trú cung trời Đåu Suçt nội

viûn. Phêt Thých Ca trước khi thành Phêt tön Hộ Minh cũng

174

ở cung trời Đåu Suçt nội viûn, nhưng khác ở điùm Hộ Minh

tái sanh vào thø giới Ta bà nhơ xçu, giáo hóa chúng sanh

tham sån phi÷n não cang cường bướng bþnh.

Còn Di Lðc với nụ cười hoan hỷ, mang tön từ tåm Bồ

tát. Khi Ngài sanh läi, thø giới này không khổ, không bị làm

nhục như Phêt Thých Ca. Thø giới của Ngài là Tịnh độ đçt

bìng lưu ly, không có tåm ô uø của con người, chþ thuæn

có Bồ tát. Ngài ngồi dưới cội Long Hoa thuyøt pháp. Cách

thuyøt pháp của Ngài không giống Phêt Thých Ca nói

pháp vô thường, khổ, không, vô ngã. Người chþ nhün tòa

Ngài ngồi, thçy hoa nở, tåm li÷n thanh tịnh, thçy nụ cười

Di Lðc li÷n phát tåm. Không cæn tu một cách khổ cực như

chúng sanh ở thời Phêt Thých Ca. Pháp tu của mỗi Đức

Phêt tùy hänh nguyûn có khác nhau.

Di Lðc vừa nhên chức cai quân Đåu Suçt, thü Duy Ma

xuçt hiûn. Đi÷u này gợi nhíc chúng ta dçn thån hành đäo

mới thçy lúc chưa làm, tåm chúng ta bünh thân như mðt

nước hồ thu. Đøn khi khởi niûm làm, dù trái hay phâi, vçn

đ÷ li÷n được đðt ra.

Vü vêy, đåy là đi÷u kiûn đo bồ đ÷ tåm, khâ nëng tri

giác, đức nhén của chúng ta. Ý thức được đi÷u quan

trọng tçt yøu này của người tu Bồ tát đäo, chúng ta phâi

chuèn bị tåm tưởng đù khỏi bị đánh bçt ngờ. Phâi thçy

trước chướng ngäi xây đøn. Nøu không, chúng ta dú bị

đánh ngã.

Khi Di Lðc được thọ nhiûm ở Đåu Suçt giáo hóa chư

Thiön thay thø Hộ Minh Bồ tát, tçt câ thử thách đương

nhiön xây đøn với Ngài.

Chư Thiön đang nghe Di Lðc giâng đäo Bồ tát thü Duy

Ma xuçt hiûn khuçy phá. Đi÷u này gợi nhíc chúng ta sô

175

gðp phi÷n não của “tịnh” khi bước vào thø giới tåm linh,

thường được gọi là træn sa vô minh hoðc.

Thêt vêy, ban ngày bên rộn nhi÷u viûc, nhên thức

của ta bị hän chø. Tçt câ những gü trong ti÷m thức hay

trong nhi÷u kiøp trước không hiûn lön được vü bị hiûn

tượng giới che khuçt mçt. Chúng ta bị động trong cânh

động là tåm träng của người thø gian.

Tuy nhiön, khi màn đöm buông xuống, chúng ta vào

Thi÷n định sô thçy tçt câ những gü chứa trong ti÷m thức.

Cái nào gæn nhçt nó bung ra trước. Đó là động trong tịnh,

tức chung quanh tịnh, nhưng động từ tåm bung ra, một

thứ động mà không bao giờ chúng ta tüm được trong

cânh động.

Duy Ma viøng Di Lðc trong lúc Ngài đang tịnh. Nói

cách khác, Di Lðc chþ bít gðp Duy Ma trong định mà thôi.

Theo tôi, đåy là từ tåm nói chuyûn với tịnh tåm, nghÿa là ở

träng thái yön tÿnh của Thi÷n định, từng sở đíc của chúng

ta trong quá trünh hành Bồ tát đäo tých lũy thành công đức,

tự nó bộc phát lön. Riöng tôi, vào Thi÷n, cũng có lúc thçy

läi những vị thæy däy münh hay cânh chùa tôi học đäo từ

thuở nhỏ. Cuộn phim dÿ vãng này tự động chiøu läi cânh

tượng một đời cho đøn nhi÷u đời trước. Những thứ này từ

từ hiûn lön lúc ta ngồi yön. Còn lën xâ vào đời, chuyûn đời

cứ chồng chçt nhồi thöm dæy đðc. Tçt nhiön cái cũ khó

hiûn ra.

Tuy nhiön, cæn lưu ý khi tåm líng xuống, chúng ta nhớ

läi khó khën trön bước đường hành đäo, rồi khởi niûm sån

hên rớt vào sanh tử. Đó không phâi là khởi niûm của Di

Lðc.

176

Tçt câ sở đíc mà Di Lðc hãnh diûn đã täo được trong

lũy kiøp tu hành, khi đem trünh cho Duy Ma xem, bị Duy Ma

xóa säch, đù đưa Di Lðc đøn giâi thoát.

Cách tu này của Di Lðc ở thø giới Thi÷n định nhíc

nhở chúng ta đừng ôm çp thành tých huån chương,

không khòo đọa vào tëng thượng män.

Nhờ Duy Ma däy Di Lðc hay däy chúng ta, thçy tçt câ

thành tých tu hành trong quá khứ phâi xâ bỏ mới đíc đäo.

Trước kia, nó cæn cho chúng ta trön bước đường tu bao

nhiöu, thü nay nó trở thành chướng ngäi bçy nhiöu. Ý này

thường được vý như qua sông cæn thuy÷n. Vượt đường

hiùm sanh tử phâi tu täo phước đức trý tuû giống như lượm

gỗ køt bñ qua sông. Không có phước đức trý tuû không

thành Phêt. Nhưng qua sông, lön bờ, không thù ôm

thuy÷n đi.

Trước khi Bồ tát Di Lðc thành Phêt, læn cuối phâi giâi

quyøt phæn công đức tồn đọng, xâ bỏ tçt câ. Di Lðc gðp

Duy Ma khuçy phá đù nói lön ý nghÿa từ hiûn tượng giới

bön ngoài tých lũy công đức dưới däng Bồ tát Báo thån,

cæn xâ høt, đù thành Phêt chứng được Pháp thån thanh

tịnh. Lúc çy, træn lao và pháp giới nhêp làm một, trụ ở bân

thù mà hành đäo trön thø gian, mới không vçp ngã vü

chướng ngäi.

Còn hoàn toàn ở trön sanh diût cuộc đời mà hành

đäo, chúng ta khó b÷ vượt khỏi trùng trùng điûp điûp

chướng ngäi bao våy nối tiøp nhau. Đó là cuộc vçn đáp

giữa Duy Ma và Di Lðc hay giữa từ tåm và tịnh tåm mà

chúng ta nghe được.

Đức Phêt thọ ký cho Di Lðc Bồ Tát thành Phêt, là người

thừa kø Thých Ca làm giáo chủ.

177

Vçn đ÷ thừa kø gợi cho chúng ta suy nghÿ thừa kø

Thých Ca v÷ vêt chçt hay tinh thæn ? Thừa kø tinh thæn, thü

không cæn thọ ký. Người nào có đủ tư cách thay thø Phêt

trön thø gian, người đó là thừa kø, không riöng gü Bồ tát Di

Lðc.

Thừa kø tinh thæn cốt sao chúng ta có đủ trünh độ tu

chứng đät được vị trý giống người đi trước. Thừa kø vêt

chçt nìm trön sanh diût dú đi đøn sụp đổ và phá sân, khi

chùa cao Phêt lớn trở thành mối tranh chçp quy÷n lợi

trong nhà lửa tam giới. Điùn hünh như những chùa 100 nëm

trước hưng thịnh, nhờ đäo hänh của các Tổ sư. Ngày nay,

không có người thừa kø sự nghiûp tinh thæn, chþ còn là di

tích lịch sử hoang víng.

Nghe đức Thých Ca thọ ký cho Di Lðc một đời thành

Phêt, Duy Ma bít đæu suy nghÿ, nghÿa là từ bân tåm của

ta tự chçt vçn ta, một đời thành Phêt là đời nào ?

Suy nghÿ såu hơn, nói đøn một đời khiøn chúng ta liön

tưởng nhi÷u đời, là chuỗi thời gian từ quá khứ dén đøn

hiûn täi và xuyön suốt tương lai. Một đời của Di Lðc là quá

khứ, hiûn täi hay vị lai ?

Nøu một đời là quá khứ, thü quá khứ đã trôi qua, là

hiûn täi thü hiûn täi không dừng. Trong sanh có diût và

ngược läi trong diût có sanh, niûm niûm sanh diût không

ngừng.

Nøu một đời chþ cho thån tứ đäi ngũ uèn, thü thån này

luôn luôn biøn đổi từ vi træn này thành vi træn khác, chịu sự

chi phối của luêt đào thâi, biøn hóa trong từng sát na.

Như vêy, trong thån con người quán sát, nó luôn sanh và

chøt. Di Lðc lçy cái nào trong con người đù được thọ ký ?

Một đời trön sanh diût môn luôn luôn biøn đổi, có gü

đáng cho ta quan tåm. Và cuộc đời hän cuộc trong một

178

læn sanh, một læn chøt, thü Duy Ma chîng muốn được

thành Phêt làm gü.

Một đời theo Đäi thừa đánh dçu từ khi phát tåm cho

đøn thành Phêt. Thời gian không quyøt định trong một

kiøp người sanh diût, nön sinh mûnh của Bồ tát gọi là sinh

mûnh tương tục.

Từ lúc phát tåm, từng kiøp tu hành liön tục, cho đøn

thành Phêt, giống như xåu chuỗi có nhi÷u hät. Mỗi hät

tượng trưng cho một læn Bồ tát thay đổi xác thån. Và sinh

mûnh tương tục của Bồ tát là sợi dåy nối li÷n các chuỗi läi

không gián đoän.

Tuy nhiön, Bồ tát không lçy tứ đäi ngũ uèn làm sinh

mûnh. Vü đứng ở lêp trường Bồ tát, tứ đäi này không khác

gü chiøc áo bön ngoài, tåm bồ đ÷ bön trong mới thực là

sinh mûnh của Bồ tát.

Hàng nhị thừa hiùu læm Di Lðc được thọ ký lön Đåu

Suçt và sau đó giáng xuống Ta bà thành Phêt. Cách hiùu

này không đúng.

Theo Đäi thừa, thành Phêt hay không là do quá trünh

tu têp của hành giâ. Đức Phêt không nói hư vọng, nhưng

đừng hiùu thọ ký là Phêt cho Bồ tát quâ vị Phêt.

Ngài thọ ký cho Bồ tát từ nhån hướng quâ, đù xác

định quá trünh tu chứng được Báo thån phâi thù nghiûm

đæy đủ Bồ tát hänh. Không chỗ nào Bồ tát không thị hiûn,

không viûc nào Bồ tát không làm. Bồ tát hiûn hữu trong tứ

sanh lục đäo với tư cách cứu khổ chúng sanh.

Khi tu Bồ tát đäo, Bồ tát xâ vô số sanh thån, trâi qua

vô số sinh mûnh tương tục, tiøn đøn thành tựu Báo thån,

chứng Pháp thån, thåm nhêp pháp giới mới thành Phêt.

Lúc çy, Báo thån của Bồ tát tu chứng sát nhêp vô Pháp

179

thån thường hìng, đù trở thành diûu dụng của Bồ tát ứng

xử lợi läc trong mọi tünh huống.

Đó là quá trünh Bồ tát phâi trâi qua đù được thọ ký.

Không phâi được thọ ký thành Phêt, rồi thành ngay.

Ngoài ra, chúng ta cæn lưu ý rìng không phâi thån

ngũ uèn thành Phêt. Tuy nhiön, bỏ ngũ uèn, chúng ta

cũng không thành Phêt được.

Trön bước đường tu, sử dụng ngũ uèn thån đù đoän

phi÷n não. Phi÷n não xóa säch, chơn tåm hay Pháp thån

thường trú sô hiùn hiûn. Thi÷n tông thường vý chơn tåm như

gương bị bụi ngũ uèn ngën che. Nøu lau säch bụi ngũ uèn,

chơn tåm tự hiûn. Đó là ý nghÿa Phêt thọ ký cho Di Lðc.

V÷ vçn đ÷ chơn tåm, chúng ta đừng hiùu læm nó là

cái gü chúng ta täo được. Trong dòng sinh mûnh tương tục

của Bồ tát, từ khi phát tåm tu, trâi qua quá trünh gia công

đoän phi÷n não, sau cùng thành Phêt phát hiûn Pháp

thån thường trú.

Trong suốt quá trünh tu này, Pháp thån Bồ tát vén vÿnh

hìng không thay đổi. Nó có từ khi hành giâ chưa phát

tâm, khi tu nó vén có và đøn khi thành Phêt cũng vén là

nó. Khi thành Phêt, Pháp thån hành giâ không thöm

không bớt. Lúc còn là phàm phu, nó không giâm.

Chýnh ở däng pháp tánh bçt sanh bçt diût này,

không cæn đðt vçn đ÷ thọ ký. Vü bân thù vốn vô sanh, bân

lai diûn mục của ta từ nghün xưa cho đøn nay và mãi đøn

nghün sau, không thay đổi.

Thêt vêy, Duy Ma quan sát trong thån sanh diût hàm

chứa tåm niûm luôn biøn đổi, giống như dòng thác không

ngừng. Trong biøn đổi không dừng của thån tåm, Duy Ma

nhên chån được Pháp thån kỳ diûu không biøn đổi gọi là

chánh vị.

180

Ở däng không thay đổi bçt sanh bçt diût, Duy Ma

thçy Di Lðc, chúng sanh và Ngài đồng một thù tánh. Như

vêy Duy Ma, Di Lðc và chúng sanh đ÷u thành Phêt, thü

cæn gü phâi thọ ký cho riöng Di Lðc một đời sô thành Phêt.

Tóm läi, Duy Ma nhíc nhở Di Lðc cũng là nhíc nhở

chúng ta nön kø thừa sự nghiûp tinh thæn của Phêt. Đi

theo con đường Bồ tát, chúng ta phát huy đời sống tåm

linh, càng thëng hoa càng tốt đõp, trở thành một biùu

tượng tri thức và đäo đức không ai tranh dành được.

Di Lðc Bồ tát không kham lãnh thëm Duy Ma. Phêt

däy Quang Nghiêm đồng tử đøn thëm Duy Ma.

Quang Nghiöm đồng tử là Bồ tát ly træn, hoàn toàn

trong säch, từ nhỏ đøn lớn, không phäm lỗi læm nào. Ngài

chuyön tu sửa münh, hoàn toàn thánh thiûn, trở thành méu

người mô phäm tiöu biùu, không có gia đünh gọi là đồng

tử.

Quang Nghiöm đồng tử chýnh là méu Bồ tát theo kinh

Pháp Hoa diún tâ vü thương nhån gian mà sanh läi. Ở đåy

cæn giâi thých rõ sự khác biût giữa Bồ tát thương nhån gian

sanh läi mang ngũ çm thån và chúng phàm phu mang

thån ngũ çm.

Khi Bồ tát thọ ngũ çm thån, Bồ tát tåm hay bân vị

Pháp thån Bồ tát bị ngën che. Từ nhỏ lớn lön, đồng tử sống

với cuộc đời, mọi nhên thức, tünh câm đ÷u phát xuçt từ

thçy nghe tiøp xúc với đời. Thý dụ sanh ở Viût Nam thü nói

tiøng Viût, có sinh hoät tünh câm, thçy biøt theo người Viût.

Nhưng sanh ở Trung Hoa thü được nhồi nín theo người

Trung Hoa.

Nói chung, sanh ở chỗ nào được xã hội nơi đó un đúc

theo kiùu của họ đðt ra. Rõ ràng ânh hưởng bốn phýa từ từ

181

bao våy đồng tử. Cuộc đời đem tðng cho Bồ tát suy tư,

hiùu biøt, phâi trái, vui buồn từ lúc chào đời.

Những thứ này mỗi ngày lớn dæn theo cuộc sống gín

chðt với ngoäi cânh qua sáu cën tiøp xúc sáu træn, đøn

độ læm tưởng những gồng gánh bön ngoài là TA thực. Lúc

çy, lçy tứ đäi ngũ uèn làm TA, khiøn chơn tánh bçt sanh

bçt diût bị che mçt.

Tuy nhiön, Bồ tát mçt bân tåm, khác với chúng sanh

mçt bân tåm. Chúng sanh trâi qua træn lao sanh tử đánh

mçt bân tåm trong vô lượng kiøp. Trong khi Bồ tát thương

nhån gian sanh läi, chþ mçt bân tåm trong một kiøp.

Vü Bồ tát Quang Nghiöm được thọ ký thành Phêt

thương nhån gian sanh läi, nön khác với người træn trôi lën

trong sanh tử nhi÷u đời. Tuy Pháp thån Bồ tát bị tứ đäi ngũ

uèn bön ngoài bao che, nhưng bức màn vô minh ngën

cách Ngài và Phêt mỏng hơn. Mðc dù tiøp xúc với nhån

gian, trong lòng Bồ tát vén thao thức xuçt ly, vượt lön trön

cái bünh thường của con người.

Kinh diún tâ ý này bìng hünh ânh đồng tử Quang

Nghiöm từ thành đi ra. Nói cách khác, từ Trý thån Bồ tát

vượt khỏi tứ đäi ngũ uèn thån, vượt lön trön phi÷n não trý

mà cuộc đời đã đem tðng cho Bồ tát, khi Ngài bước vào

sống với chúng.

Từ däng được Phêt thọ ký sanh läi cuộc đời, hay từ

bân tåm thanh tịnh sanh trön nhån gian. Và từ con người

nhån gian có tåm hướng thượng đi lön, đù diún tâ Bồ tát ở

giai đoän hai, phâi hiûn hữu trön cuộc đời, không thù ở

luôn trong Đåu Suçt nội viûn.

Ở cuộc đời, thü có vçn đ÷ của đời đðt ra. Kinh diún tâ

rìng Quang Nghiöm gðp Duy Ma ở cổng thành. Nøu

182

không gðp Duy Ma, Quang Nghiöm tu một lúc sô hướng

tâm v÷ hư vô tịch tÿnh, không biøt gü đøn cuộc đời.

Đi÷u đó có nghÿa là từ bân tåm thanh tịnh sanh trön

cuộc đời, ở trong træn lao sanh tử, Bồ tát nhên ra đåy

không phâi là thø giới của münh nön bỏ v÷ Niøt bàn. Và từ

Niøt bàn khởi lòng thương nhån gian sanh trở läi sanh tử.

Rồi sống một lúc với sanh tử, thçy chán sợ, läi bỏ v÷ Niøt

bàn. Nøu cứ ở trong vòng luèn quèn như vêy, không khác

gü đứng núi này trông núi nọ, chîng làm được gü, không

phâi là pháp tu của Bồ tát.

Bồ tát Quang Nghiöm trong säch nhưng quan niûm

sai læm v÷ vçn đ÷ trong säch đøn mức cách biût træn thø.

Ông tưởng rìng xa cuộc đời, sô thçy đäo, nhưng sau

cùng, cũng không ním bít được chån lý. Phâi nhờ Duy

Ma đi÷u chþnh, đù ông thçy Bồ đ÷ đäo tràng, tức thçy

Phêt.

Thêt vêy, khi tu chúng ta hướng v÷ giâi thoát quá

mänh, thường vçp phâi khuyøt điùm lúc trở v÷ thực tø dú

trở thành ngåy ngô. Kinh Viön Giác nhíc chúng ta Phêt

pháp bçt ly thø gian giác đù khỏi rơi vào sai læm này.

Riöng tôi, theo kinh nghiûm tu hành, trong nhi÷u nëm

tôi miût mài kinh điùn, như người chứa một bồ kinh, nhưng

khi nhün ra cuộc đời, quâ thêt không biøt gü.

Tuy nhiön, có đi÷u lä, mðc dù tôi sống với kinh điùn

tưởng chừng như xa lä đối với cuộc đời, nhưng không ai

gät được tôi. Có lô vü thçy tôi khờ, nön họ thương häi.

Đøn giai đoän hai, người không häi tôi, vü họ sợ tội. Tôi

läi câm được lô mæu nhiûm mà chư Phêt bố trý cho người

tu qua các vị thủ hộ Thæn.

Đøn giai đoän ba, thiön hä không häi được, vü thêt sự

họ không thù häi, không phâi vü thương hay vü sợ tội như

183

trước kia. Bçy giờ, chúng ta cứ hành đäo một cách bünh

thân. Không cæn người thương häi, không cæn người sợ.

Nhưng thåm nhêp lý Pháp Hoa, “tçt nhiön phâi như vêy”

là “như thị như thị”, không thù làm khác hơn.

Hành giâ luôn hướng thượng, thçy được siöu xuçt và

mang lý tưởng ứng dụng cho nhịp nhàng với thực tø cuộc

sống xã hội. Đó là hünh ânh Bồ tát Quang Nghiöm gðp Duy

Ma.

Bồ tát Quang Nghiöm gðp Duy Ma đù chứng nghiûm

pháp tu không thương không sợ, hành đäo hoàn toàn tự

täi giâi thoát.

Bồ tát luôn giữ tư cách vô nhiúm, vý như hoa sen vươn

lön từ bùn. Sen không là bùn, một đ÷ tài lớn cho hành giâ

Đäi thừa đù tåm suy nghÿ.

Bồ tát hiûn thån trön cuộc đời dưới däng sen tỏa

hương trong vũng bùn, lúc nào cũng tþnh táo quan sát sự

vêt. Quan sát xem sen hút bùn như thø nào đù tỏa hương

cho đời, Bồ tát sử dụng thån thø nào đù thành Hi÷n Thánh.

Đứt gốc bùn, không thành sen, cũng như Bồ tát bỏ thån

ngũ uèn không thành Phêt và phâi chuyùn ngũ uèn thån

thành ngũ phæn Pháp thån bìng cách tu têp giới, định,

huû.

Trong quá trình tu, tinh lọc phæn bùn đçt thành hương

sen, hay chuyùn nhên thức phi÷n não thành trý giác. Cứ

một phæn ngũ uèn thån được gỡ bỏ, Bồ tát chứng được

một phæn Pháp thån, cho đøn câi thiûn hoàn toàn thån

ngũ uèn thành Pháp thån.

Như vêy, ở giai đoän một, Bồ tát tých lũy công đức. Và

giai đoän hai, Bồ tát phâi tiøp tục hiûn thån ở cuộc đời

giáo hóa chúng sanh y như trước.

184

Tuy nhiön, khác ở điùm Bồ tát thành tựu công đức rồi,

phâi xâ bỏ tçt câ đù tiøn lön bờ giâi thoát. Hiûn hữu trong

cuộc đời làm mọi viûc bünh thường, thù hiûn méu người

giâi thoát trong chốn không giâi thoát. Đó là hünh ânh Duy

Ma từ ngoài đi vào thành, nhíc nhở Quang Nghiöm hay

vô lön cho chúng ta pháp tu Bồ tát thành tựu lợi ých chúng

sanh, mà không h÷ sanh tåm chçp trước.

Bồ tát Quang Nghiöm từ thành ra gðp Duy Ma ở cổng

thành. Nhün qua b÷ ngoài, Quang Nghiöm hoàn toàn

trong säch, Duy Ma hoàn toàn nhơ bèn, viûc gü cũng làm,

chỗ nào cũng đøn. Đối với ông “dåm phòng tửu điøm, vô

phi thanh tịnh đäo tràng”.

Quang Nghiöm đồng tử từ cuộc đời hướng v÷ chån lý,

gðp Duy Ma từ chån lý đi ngược v÷ nhån gian. Hai lêp

trường tương phân gðp nhau, trý mới bừng sáng. Hai người

gðp nhau ở cửa thành là hai thø giới thanh tịnh và nhiúm

ô giao nhau, täo thành thø giới bçt nhị cho Bồ tát bước

vào.

Trü giới của Quang Nghiöm đồng tử không gðp Duy

Ma khai ngộ, không có ý nghÿa. Trong säch của Quang

Nghiöm vý như ma ni bâo chåu vào bùn læy cuộc đời, đi

đøn đåu, thanh tịnh hóa người đøn đó. Tiøp xúc với mọi

häng người trong xã hội đ÷u được quý møn kýnh nù, Ngài

hướng dén và câi thiûn họ thëng hoa.

Với tåm hồn cao câ trong säch hoàn toàn, Duy Ma

hội nhêp vào đời độ sanh, không gü chướng ngäi, thường

được vý như hoa sen thơm ngát vươn lön từ bùn læy.

Riöng chúng ta còn đæy phi÷n não nhiúm ô, đức

hänh không trọn lành như Duy Ma, phâi tu pháp Thanh

vën và giữ giới trong säch như đồng tử Quang Nghiöm. Ta

chờ đủ nhån duyön gðp Duy Ma khai ngộ.

185

Do suốt đời giữ giới thanh tịnh, được Phêt Thých Ca çn

chứng, Quang Nghiöm đồng tử mới gðp Duy Ma. Duy Ma

khuyön Bồ tát Quang Nghiöm đừng theo đuổi chân lý, hãy

trở läi thực tø cuộc đời, mới thçy Bồ đ÷ đäo tràng, mới bít

gðp chån lý, gðp Thých Ca ở đåy. Bỏ cuộc đời, tüm Thých

Ca không có. Vü chýnh Duy Ma thçy Phêt, nghe được

pháp åm vi diûu ở ngay trön cuộc đời này.

Duy Ma nói với Bồ tát Quang Nghiöm rìng trực tåm,

thåm tåm, bồ đ÷ tåm là đäo tràng, sáu pháp ba la mêt là

đäo tràng v.v„ Đåu có gü trön cuộc đời không phâi là chỗ

giác ngộ. Nøu rời bỏ những hiûn thực này sô rớt qua

không tưởng.

Đåy là ý niûm khi chúng ta hành đäo, xa rời thực tø sô

không thçy đäo. Đäo ở ngay trước mðt, ngay trong lòng

chúng ta. Sự hiùu biøt của chúng ta phát xuçt từ quá trünh

hành đäo, tức trý tuû ta phát sinh do cọ sát với đời. Phêt

däy trong kinh Hoa Nghiöm rìng bồ đ÷ ở nơi chúng sanh.

Chúng sanh càng cang cường, Bồ tát càng mau đíc

đäo.

Duy Ma là bân tåm thanh tịnh. Bồ tát Quang Nghiöm

do giữ giới thanh tịnh cao độ mới bít gðp được bân tåm

thanh tịnh. Từ bân tåm thanh tịnh phát bồ đ÷ tåm hướng

v÷ đäo tràng, nghÿa là nhêp cuộc và song hành với đời

bìng tåm hồn hoàn toàn thánh thiûn. Từng bước chån đi

của Bồ tát mở rộng Tịnh độ an läc và giâi thoát cho người.

Với Bồ tát giữ giới trong säch như Quang Nghiöm, Duy

Ma khuyön ông vào đời hành đäo. Nhưng gðp người tåm

hồn chưa thanh tịnh, bị đời làm hoen ố đäo tåm, Duy Ma

li÷n xuçt hiûn chþnh lý.

Từ đồng tử Quang Nghiöm trong säch xuçt gia nång

lön một nçc, trở läi cuộc đời giáo hóa chúng sanh. Đó là

186

hünh ânh Trì Thế Bồ tát xuçt gia, an trụ quâ vị giâi thoát,

nhưng không bỏ thø tục, khi thø gian cæn cũng sïn lòng

đøn với họ.

Trì Thø nghÿa là giữ läi sự sống cho mọi người, nön

trong kinh ghi Trü Thø làm quốc sư cho Ki÷u Thy Ca vương là

vua cõi trời cai quân nhån gian. Đåy là quan niûm có sïn

của Ấn Độ.

Dựa trön tinh thæn này, chúng ta thçy các vị Tëng

xuçt gia tu hành giâi thoát, mà vén sïn sàng đáp ứng nhu

cæu cho đời, tham gia vào viûc quốc sự. Vý dụ Vän Hänh

Thi÷n sư hay Khuông Viût Thái sư, thù hiûn khèu hiûu của

Phêt giáo Đäi thừa “mang đäo vào đời, làm sáng đõp

cuộc đời”.

Đäi thừa triùn khai tinh thæn này cao độ, nhçt là Phêt

giáo Viût Nam và Phêt giáo Nhêt Bân, các nhà sư đ÷u là

vị Tổ của các ngành ngh÷. Các Ngài giâi thoát, không kõt

danh lợi, đät được trý tuû sáng suốt, nhün đời khách quan

chýnh xác hơn người đời và dùng hiùu biøt thông thái

phục vụ nhån sinh.

Tuy nhiên, hành giâ tu một münh giâi thoát. Nhưng

nhêp cuộc với đời, coi chừng bị đời làm đen tối, nhên læm

ma là Phêt. Có nhi÷u quốc sư thường rơi vào lỗi læm này.

Chưa nhêp cuộc hoàn toàn sáng suốt, phån biût được

chánh tà chơn vọng. Đøn khi tham gia với đời bị thø tục

hóa, ám nghiûp sanh ra.

Ở Viût Nam có Phù Vån quốc sư đời Træn không bao

giờ v÷ tri÷u. Ngài e ngäi bụi bðm træn thø sô phủ lön münh

theo bước chån lún såu vào đời. Vua cæn thü phâi lön núi

thþnh ý Ngài.

Ở đåy điùn hünh là Trü Thø Bồ tát bị đời làm hoa mít,

tưởng ma là Đø Thých. Sai læm của Trü Thø gợi cho chúng ta

187

suy nghÿ khi quá tha thiøt với sự sống của chúng sanh,

nhiût tünh lo cho đời, thường dú bị đời làm phi÷n muộn

chúng ta.

Chưa bước chån vào đời, không có vçn đ÷ đðt ra

cho chúng ta. Nhưng nghe Duy Ma khởi sự nhêp cuộc,

li÷n gðp vô số khó khën, tiöu biùu qua hünh ânh của Thiön

ma, cao nhçt là ma Ba Tuæn.

Trü Thø làm quốc sư của Ki÷u Thy Ca là Đao Lợi Thiön

vương ngang với Chuyùn luån Thánh vương cai trị 33 tæng

trời. Công viûc của Ngài thường tiøp xúc với mọi người.

Trước kia, theo Quang Nghiöm Bồ tát, tự lánh đời dú tịnh

hóa thån tåm. Nhưng nay cùng với Trü Thø Bồ tát hội nhêp

vào đời tiøp xúc nhi÷u, khó thanh tịnh.

Thêt vêy, khi làm nhi÷u, những viûc làm thường dýnh

míc vào tåm thức chúng ta. Nøu còn thọ ngũ uèn thån,

những sự kiûn, câm thọ hay suy tư lúc va chäm với đời

luôn hiûn hữu trong tåm ta. Vü vêy, chưa vượt qua 500 do

tuæn đường hiùm, chưa phá ngũ uèn, những động chäm

tiøp xúc với sự vêt còn nìm trong A läi da thức, khó quön

mà dú hiûn. Ý thức đi÷u çy, phâi tự kiùm chứng thån tåm,

đừng nhên læm tåm bồ đ÷ với “thức” sô đọa.

Trü Thø Bồ tát làm cố vçn cho Ki÷u Thy Ca ở Đao Lợi

låu ngày, nön mang tön Trü Thø có tư cách lãnh tụ hơn là

Bồ tát dçn thån vào đời. Đäo phong của ông biøn mçt,

trở thành Bồ tát hünh thức. Hay nói rõ hơn Trü Thø vào đời là

hünh ânh của một số quốc sư ra giúp nước, được vua

trọng vọng kýnh nù. Nhi÷u lúc lòng tham nổi lön, họ cũng

có ý định soán ngôi vua.

Tuy nhiön, nhờ cën lành, vừa khởi niûm tà, li÷n được

Duy Ma xuçt hiûn chþnh läi, nhíc nhở Trü Thø hay nhíc

chúng ta đừng đù lòng tham làm hoen ố bân tåm thanh

188

tịnh. Thực tø thường thçy hoàn cânh tốt dú làm hư người.

Ngược läi, sống trong hoàn cânh xçu, chúng ta thường

phâi cån nhíc làm thø nào đù giữ vị trý đäo, không bị træn

ai làm nhơ bèn.

Trü Thø Bồ tát mới đøn cung trời Đao Lợi, thån tåm

hoàn toàn trong säch. Tuy nhiön, ở đó låu sanh tåm biøn

đổi, không còn thanh tịnh. Vü khi Ngài ngồi tÿnh tåm, Thiön

ma hiûn ra. Ma này ở trong lòng, tåm động nön cânh

động. Lúc trước, Trü Thø đã từng tiøp xúc với Ki÷u Thy Ca và

Thiön nữ có đàn ca. Nay ngồi nhêp định thçy Ki÷u Thy Ca

và Thiön nữ xuçt hiûn là đi÷u tçt yøu.

Thêt vêy, ban ngày hành Bồ tát đäo. Nøu chưa vượt

ngũ çm, khi tham Thi÷n, những gü ta tiøp cên sô hiûn trong

tåm thức. Nó nhiúu loän và tác häi công đức của chúng

ta. Vü vêy, tiøp xúc cuộc đời, làm được mọi viûc nhưng

phâi xâ tçt câ. Nøu còn nhớ nghÿ, nó sô làm ta đọa ngay

trong ngày đó.

Thiön ma đøn, Trü Thø læm là Ki÷u Thy Ca và khuyön

Ki÷u Thy Ca nön nương phước báo có sïn tüm đøn ba đi÷u

không thay đổi của Như Lai. Đó là thån vô hän, mäng

sống vô cùng và thánh tài vô tên.

1/ Dùng phước báo làm n÷n tâng tiøn tu đäo Bồ tát,

thành tựu Như Lai thån, đät được Pháp thån Kim cang bçt

hoäi, mới là chån thån. Giâ thån này không tồn täi miön

viún.

2/ Mäng sống của chúng ta giới hän trong từng hơi

thở, dù là chư Thiön cũng có đời sống hän hõp. Phâi trở v÷

sống với thù tánh thường hìng của pháp, mới trường cửu

bçt tử.

3/ Dùng phước báo hữu hän thuộc pháp hữu vi đù

đổi pháp vô vi là vô tên thánh tài của Như Lai. Ta sanh ở

189

nơi nào, phước läc vô cùng theo ta đøn đó. Còn tài sân

chúng ta thuộc phước báo hữu vi giới hän trong cuộc đời

này và cũng không chíc gü chúng ta giữ được nó trọn đời

này.

Đi÷u Trü Thø khuyön Ki÷u Thy Ca có thù hiùu rìng thêt

sự ông nói với chýnh lòng ông, gợi cho chúng ta suy nghÿ.

Trön bước đường tu hành, cæn nỗ lực tých tụ nghị lực, trý

tuû, công đức đù làm hät nhån đưa chúng ta đøn quâ vị

Phêt.

Ki÷u Thy Ca xin cúng dường tçt câ tài sân cho Trü Thø.

Trü Thø cũng muốn nhên, nhưng chưa dứt khoát. Duy Ma

hiûn ra bâo không phâi là Đø Thých, nhưng là ác ma nhiúu

loän tåm ông.

Duy Ma nhíc Trü Thø hay nhíc chúng ta đừng læm

Thiön ma với Đø Thých. Theo tôi, Đø Thých tiöu biùu cho

người hộ đäo. Chúng ta muốn thành tựu Phêt sự cæn nhờ

đàn viût hìng tåm hìng sân hỗ trợ. Tuy nhiön, khi chúng

ta mừng rỡ đưa hai tay đón nhên sự giúp đỡ và sïn sàng

tán thán công đức họ, đù rồi sau đó bao nhiöu vçn đ÷ đðt

ra cho chúng ta. Vü bön trong bçt cứ sự trợ giúp nào đ÷u

có đi÷u kiûn kñm theo. Chúng ta không đáp ứng yöu cæu

của họ là có chuyûn.

Đi÷u kiûn họ đðt ra cho chúng ta khi ta đã lỡ thọ ơn,

tôi coi đó là Thiön ma. Khi tu có người mang quà đøn tðng.

Bìng tåm thanh tịnh, chúng ta quan sát người cho, vêt

cho đù khỏi læm người tốt xçu. Thçy ma phâi biøt là ma,

mới không rơi vào cäm béy, tiöu mçt công phu tu têp.

Riöng tôi, thường chịu cực sống nghño, không thých

nhờ vâ, nön ýt lû thuộc người, nhõ bước trön đường giâi

thoát.

190

Ngoài ra, trön bước đường tu, coi chừng lòng tham

nổi dêy xúi münh đòi hỏi quy÷n lợi thø gian. Khởi đæu, hành

giâ hoàn toàn giâi thoát nön các chánh khách rçt tin và

quý trọng. Nhưng khi tham vọng nổi lön, họ sợ chúng ta

cướp quy÷n, chíc chín họ sô thủ tiöu hay đưa ta đi đày.

Trü Thø gðp hoàn cânh ma chướng như vêy, nhưng

nhờ cën lành, ông được Duy Ma xuçt hiûn hóa giâi. Duy

Ma đøn với Trü Thø trong lúc tåm Trü Thø giao động. Nghÿa

là hành giâ tu giâi thoát, nhưng tiøp cên cuộc đời bị giao

động, li÷n có Duy Ma thêt hay tri thức bön ngoài đøn giúp

đỡ.

Hoðc hiùu dưới däng khác là khi hành giâ vçp phâi sa

ngã, từ trong bân tåm thịnh vëng vîng lời Phêt däy chþ

đäo hành giâ tự thức tþnh. Nhờ đó phát hiûn ra pháp tu và

giâi quyøt vçn đ÷ đúng đín theo chánh đäo.

Trü Thø Bồ tát nhờ tu låu nön có tịnh tåm, tức khi tåm

niûm sai læm khởi lön, li÷n có tåm tốt chþnh läi ngay. Duy

Ma và Trü Thø tiöu biùu cho sự gðp gỡ giữa người lãnh

trách nhiûm hướng dén cuộc đời và người ở thø giới

thanh tịnh.

Hành giâ nhêp cuộc với đời thường bị đời lôi kòo. Nøu

không có tåm thanh tịnh, dú đọa. Nương theo công đức,

niûm ác sanh, niûm lành cứu läi ngay.

Thiön ma không chống cự nổi với Duy Ma, li÷n dùng

thæn thông trốn, tiöu biùu cho giữa chån lý với tội lỗi, giữa

ánh sáng và bóng tối. Ánh sáng xuçt hiûn, bóng tối mçt.

Ta giác ngộ, chån tåm hiûn lön, thü tội lỗi không còn.

Thiön ma trốn không được và nghe trön hư không bâo

hãy đem Thiön nữ cho Duy Ma Cêt mới đi được. Đi÷u này

gợi cho chúng ta suy nghÿ khi chúng ta có đæy đủ công

191

danh sự nghiûp, bỏ nó không dú. Tuy thçt bäi, nhưng

cũng muốn gánh gồng mang theo cho đủ.

Ma Ba Tuæn đành giao các Thiön ma cho Duy Ma. Trü

Thø không thù tiøp nhên ma, nhưng Duy Ma nhên được.

Trong quá trünh tu hành, đäo đức và khâ nëng ta còn kòm,

tiøp cên ma chướng nhi÷u trở thành nguy hiùm. Nhưng khi

ta là Duy Ma hay bân tåm thanh tịnh hoàn toàn, thü thiûn

ác đôi b÷ nước một sông, những đi÷u ác xçu không tác

häi ta nữa. Ta tốt, ma thành pháp lữ. Còn tåm không

thanh tịnh, pháp lữ thành ma.

Duy Ma đón nhên ma nữ, nhün thîng vào tåm họ, tùy

từng người, từng hoàn cânh mà thuyøt pháp giáo hóa.

Ma nữ tiøp cên bân tåm thanh tịnh của Duy Ma, lòng tốt

tuyût đối của Duy Ma, li÷n phát tåm bồ đ÷. Gðp Trü Thø nó

biøn thành ma. Nhưng gðp Duy Ma, nó trở thành Phêt tử.

Duy Ma khuyön họ từ đåy nön từng bước từ bỏ thú vui

vêt chçt dục läc của thø gian làm cho tåm hồn họ thçp

læn. Đøn ngày nào, vui này biøn thành nghiûp, càng

mong muốn, vui càng lánh xa.

Phâi chuyùn thú vui tæm thường thành ni÷m vui đäo.

An trú trong đäo pháp, mới câm nhên được ni÷m vui vô

tên, nhõ nhàng, thanh thoát. Duy Ma däy các Thiön ma :

1/ Vui thçy Phêt, vui ưa thån cên các Đức Phêt là

nguồn vui chýnh trong viûc phát triùn tri giác. Càng đi såu

trong viûc tu học Phêt, càng vui với trý giác mở rộng, nång

cao hänh phúc và vị trý của chýnh münh.

2/ Vui nghe pháp, tüm hiùu, nghiön cứu, khám phá

chån lý. Nhờ sống với pháp, Phêt huû phát sinh, rọi qua

cuộc sống, thçy được chån lý cuộc đời, mỗi ngày như

pháp tu hành. Vui thú an läc sô lớn dæn theo tæm nhün mở

rộng.

192

Giữa Phêt và pháp tương ưng với nhau täo thành

ni÷m vui kỳ diûu. Nhờ đó, nuôi dưỡng thån tåm hành giâ

thëng hoa trong môi trường tràn ngêp chướng ngäi khó

khën.

3/ Vui với Tëng là vui sống têp thù. Lúc mới, sống trong

tổ chức câm thçy bực bội khó chịu. Vü không thçy Phêt,

không nghe pháp. Chþ quan sát hiûn tượng bìng nghiûp

nên mối bçt hòa, phi÷n phức cứ mãi gåy khó khën cho

chúng ta. Læn læn ý thức được sai læm çy, hành giâ tự sửa

đổi, tháo gỡ được những khó khën bçt hòa. Mỗi læn gỡ bỏ

được một vướng míc tồn đọng, hành giâ läi thçy vui hơn.

Đøn khi mọi viûc thø gian được giâi quyøt dứt khoát, öm

đõp, mới thù hiûn trọn võn ý nghÿa vui với Tëng.

4/ Vui làm lợi ých chúng sanh. Trön bước đường hành

đäo, hành giâ nuôi dưỡng, đào täo, xåy dựng người. Mai

kia, nhün thành quâ do bàn tay hành giâ uốn nín, tự câm

thçy ni÷m vui vô tên với sự phát triùn thëng hoa của mọi

người.

Khi Phêt, Pháp, Tëng køt hợp thành cuộc sống, hành

giâ đät đøn thù của sự vêt hay chánh pháp giới. Nghÿa là

đối với sự kiûn xã hội phức täp và hiûn tượng thiön nhiön

khíc nghiût, hành giâ hoàn toàn khíc phục, không còn

vçn đ÷ tồn đọng. Nói cách khác, hành giâ chuyùn vêt

theo ý muốn. Lúc çy, mäng sống của hành giâ mới thực

sự vô cùng tên và sở hữu kho báu không dùng høt giống

như chư Phêt mười phương.

Khi Duy Ma däy Thiön ma các thứ vui cao thượng như

phát tåm bồ đ÷, làm viûc đù phát triùn bồ đ÷, thü ma Ba

Tuæn xuçt hiûn, đòi các Thiön ma v÷. Hünh ânh này tiöu

biùu cho những quæn thæn hay cung phi, nói chung,

những người hưởng đæy đủ phước läc thø gian một lúc

193

sanh tåm chán, muốn tüm Phêt pháp đù tu. Họ tüm ba đi÷u

quý giá là thån vô hän, mäng sống vô cùng và tài sân vô

tên. Ở đåy diún tâ bìng hünh ânh ma nữ đi tu. Khi gðp

phi÷n muộn, họ vô chùa học đäo. Nhưng sống låu ngày

với tương rau, läi sanh tåm chán muốn trở v÷. Ý này được

kinh ghi là hünh ânh ma vương xuçt hiûn, nghÿa là họ bít

đæu nhớ läi phước läc thø gian, nhớ đời sống vêt chçt

sung sướng trước kia, nön thçy ma xuçt hiûn gọi v÷. Ma

xuçt hiûn là tåm muốn v÷, không muốn tu nữa.

Các Thiön ma tuy nói không muốn v÷ nhưng thêt

trong lòng muốn. Đi÷u này chúng ta dú hiùu vü đó là phân

ánh của tåm ham muốn mới thçy ma xuçt hiûn. Duy Ma

biøt rõ tim đen của Thiön ma mới bâo họ trở v÷.

Cåu chuyûn này nhìm däy chúng ta tu phâi biøt diún

tiøn tåm lý của người. Có lúc họ muốn tu giâi thoát, nhưng

cũng có lúc không thých tu.

Duy Ma tiöu biùu bân tåm thanh tịnh, mới thçy rõ tåm

träng của người, tùy theo đó giáo hóa họ, không phâi áp

dụng khuôn cố định.

Lúc çy, Duy Ma däy họ pháp môn vô tên đëng, vý như

một ngọn đñn mồi đốt trëm ngàn ngọn đñn, chỗ tối đ÷u

sáng. Ông khuyön họ nön trở v÷ Thiön cung chþ däy, düu

dít các Thiön ma khác phát tåm bồ đ÷ như họ.

Điùm này nhíc hành giâ giáo hóa chúng sanh, cæn

quan sát rõ tåm träng và yöu cæu từng người đúng hay sai,

có chánh đáng hay không đù giúp đỡ. Khi giúp xong,

hành giâ li÷n trâ họ v÷ vị trý riöng của chýnh họ, đù từ đó

họ tự phát triùn.

Điùn hünh như Phù Vån quốc sư không giữ vua Træn

Thái Tôn ở läi với Ngài, dù vua høt sức khèn khoân xin. Ngài

däy vua Phêt pháp xong và khuyön vua trở v÷ tri÷u lo viûc

194

trị nước an dån nhưng đừng quön Phêt pháp. Đó chýnh là

thù hiûn pháp môn vô tên đëng, nghÿa là tác động Phêt

pháp vào lòng người, làm họ sống với Phêt pháp hay

sống với trý tuû, với chån lý, với hòa hợp.

Duy Ma nhíc nhở chúng ta khi tu hành dù bçt cứ ở

nơi đåu, luôn nung nçu trong tåm ba ni÷m vui giâi thoát

nói trön. Tùy nhån duyön ở chỗ nào, ta làm đäo ngay ở đó.

Hành Bồ tát đäo, chúng ta có trách nhiûm nång đỡ người

bìng như ta. Phát tåm rồi, cæn giúp người cũng phát tåm

thanh tịnh, giâi thoát theo. Đøn khi tçt câ thành Phêt, ta

mới thực sự đät được quâ Vô thượng đîng giác. Chþ có

pháp môn vô tên đëng mới đ÷n đáp ơn Phêt được.

Các ma nữ nghe lời Duy Ma däy, họ theo ma Ba Tuæn

v÷ Trời. Trü Thø Bồ tát køt luên Ngài læm Thiön ma là Đø

Thých. Duy Ma chîng những dõp các ma, còn giáo hóa

được chúng và đưa chúng v÷ Thiön cung đù däy läi người

khác. Vü thø, Ngài không đủ tài đức đøn thëm Duy Ma.

Kø đøn trưởng giâ Thiện Đức là người sau cùng

không dám đøn thëm bûnh Duy Ma. Trưởng giâ Thiûn Đức

hay Cçp Cô Độc chuyön hành bố thý. Theo truy÷n thống

gia đünh của cha ông nhi÷u đời, mỗi nëm đ÷u mở đàn

chèn tø. Nay ông nối chý cha ông, lêp đàn bố thý cúng

dường trong bây ngày. Bao nhiöu tài sân của Thiûn Đức

chçt lön, ai đøn muốn lçy gü cũng được, gọi là thý vô giá

hội hay bố thý bçt nghịch như ý, không có gü chướng ngäi.

Đối với chư Tëng, ông høt lòng cung kýnh cúng dường.

Dưới thời cha ông của Thiûn Đức, chưa có đû tử Phêt,

nön đối tượng của họ cúng dường là những người đức

hänh, trong säch, thông thái, tức hàng Sa môn, cư sÿ, Bà

La Môn. Nói chung, toàn bộ xã hội đ÷u được Thiûn Đức

195

giúp đỡ. Đi÷u này có nhi÷u người cho rìng không thực tø,

không thù có.

Theo tôi, có những viûc chúng ta chþ hiùu được bìng

ni÷m tin, không thù giâi thých. Từ bỏ lý luên và bìng ni÷m

tin nhün thîng sự thêt, tôi thçy được những viûc không thù

có mà có. Tôi gðp những nhà từ thiûn khởi đæu từ tay

không, nhưng làm được biøt bao chuyûn lợi ých cho cuộc

đời. Trong khi những người làm đæu tít mðt tối còn không

đủ ën, hay chít chiu từng đồng mà không bao giờ dư.

Còn người tiöu xài rộng rãi nhưng không thiøu.

Truy÷n thống cúng dường của Thiûn Đức có sïn. Phêt

thçy tốt nhưng Ngài đi÷u chþnh läi cho hoàn mỹ hơn. Qua

tuû giác của Phêt, viûc làm chþ có ý nghÿa khi thçy rõ mục

tiöu của nó. Trưởng giâ Thiûn Đức làm theo truy÷n thống,

mà không hiùu ý nghÿa.

Thiûn Đức giàu có, biøt kýnh trọng chư Tëng, cúng

dường täo đi÷u kiûn trợ duyön cho chúng Tëng tu hành

đíc đäo, giáo hóa chúng sanh. Ông cũng høt lòng giúp

đỡ người nghño, làm vơi nỗi khổ đau cho họ.

Duy Ma bâo viûc Thiûn Đức làm tốt, nhưng còn quá

nhỏ mà mang tön đäi thý hội. Phâi chi ông bố thý cúng

dường theo Phêt thü công đức lớn vô lượng.

Hai trëm trưởng giâ nghe thçy vêy khiøp sợ, nghi ngờ.

Đối với họ, bố thý cúng dường của Bồ tát Thiûn Đức quá

lớn lao, từ trước đøn nay chưa ai thực hiûn được. Thiûn

Đức là đû tử của Phêt thường được Phêt khen ngợi. Ông

không làm theo Phêt thü theo ai?

Tuy nhiön, Thiûn Đức vừa nghe Duy Ma däy xong li÷n

đânh lú Duy Ma và thþnh cæu chþ däy bố thý cúng dường

thø nào đúng chánh pháp gọi là đäi thý hội.

196

Điùm này nhíc nhở chúng ta giáo hóa chúng sanh

phâi nói đúng chỗ, đúng người. Người như Thiûn Đức có tư

cách nghe, høt lòng cæu pháp, muốn tüm cách bố thý

cúng dường cao hơn, Duy Ma mới däy.

Theo Duy Ma, có hai cách bố thý, bố thý theo nhån

gian và theo Phêt. Bố thý theo Phêt gồm có bố thý của

Thanh vën và của Bồ tát.

Tuy có hai cách bố thý, nhưng Phêt däy hai cách bố

thý không rời nhau. Vü Ngài đứng ở lêp trường nhçt thừa đù

nång tư cách của con người, làm cho viûc bố thý của họ

có tác dụng lợi läc låu dài và såu rộng hơn.

Câ hai cách bố thý đ÷u lçy con người làm chýnh. Từ

bố thý theo nhån gian, Phêt triùn khai thành bố thý của

Thanh vën và của Bồ tát. Phêt không từ bỏ những gü tốt

đõp của thø gian, cũng như không chçp nhên hoàn toàn.

Ngài quan sát thực tø cuộc sống, tiøp thu và vên dụng cái

có sïn đù nång cuộc sống con người thëng hoa.

Nói chung, Phêt däy bố thý theo quá trünh phát triùn

của con người. Khởi đæu thçy người nghño đói, hành giâ

khởi tåm thương và giúp đỡ, không suy nghÿ. Phêt không

phủ nhên pháp bố thý của nhån gian. Nhưng Ngài xác

minh läi đåy chþ là tünh người đối xử với nhau, có týnh cách

tương thån tương trợ, là làm viûc tốt của người đời, chưa

phâi là đäo Bồ tát.

Từ bố thý bünh thường của nhån gian, Phêt däy tiøn lön,

bố thý theo nhån quâ, nghÿa là hành động có suy xòt có

hiùu biøt của hàng Thanh vën. Và khi hoàn bị xong cách

bố thý theo Thanh vën, hành giâ chuyùn sang bố thý theo

Bồ tát.

Trước høt bố thý theo thø tục là tài thý, tức giúp đỡ

người nghño bìng cách cho ën. Viûc làm này có týnh

197

cách giai đoän nhçt thời. Dù bố thý kòo dài đøn bây ngày,

những gü họ nhên được cũng theo quá khứ trôi mçt và sau

đó, họ vén bị gêy lön đường tiøp tục ën xin. Đó chþ là bố

thý hữu hän. Hơn nữa bố thý cho họ sống sung sướng một

tuæn, rồi sau đó xóa bỏ thiön đường này, họ còn khổ hơn

nữa.

Bố thý theo Phêt nhìm giúp cho đối tượng thëng hoa,

không phâi làm giống như Cçp Cô Độc một tuæn xong.

Viûc làm của Bồ tát liön tục cho đøn bao giờ họ thành

Phêt, viûc mới chçm dứt.

Trön bước đường du hóa, Phêt giúp đỡ mọi người,

nâng tư cách họ trở thành Bố tát, thành người cộng tác

với Phêt đù làm công tác cứu khổ.

Vü vêy, Duy Ma khuyön Thiûn Đức nön đổi bố thý hữu

hän thành bố thý vô cùng. Bây ngày so với kiøp người quá

ngín ngủi và so với dòng thời gian vô tên týnh từng đäi

kiøp, läi càng vô nghÿa.

Bố thý của Thiûn Đức đứng v÷ không gian xòt cũng

hữu hän. Chþ có dån nghño, Sa môn, Bà La Môn, cư sÿ

thành Tỳ Da Ly tới nhên, còn người trong thành Xá Vû

không đøn. Ngay trong thành Tỳ Da Ly, ông cũng chưa bố

thý đủ.

Triùn khai pháp bố thý theo Phêt phâi siöu thời gian và

siöu không gian, phổ cêp cho tçt câ loài hữu tünh bốn

phương, từ khởi thủy cho đøn ngày nay và mãi v÷ sau. Từ

chỗ siöu thời gian và không gian khó lãnh hội, Duy Ma trở

läi thực tø giâng däy.

Nøu ta đem cơm gäo bố thý cho người nghño, cho họ

bữa ën sáng, thü họ sô giâi quyøt bữa ën chi÷u ở đåu ?

Trong xã hội, có nhi÷u người bố thý như Thiûn Đức, chíc

chín sân sinh ra toàn người ën mày. Họ lười biøng, không

198

chịu làm viûc, chþ ngửa tay xin ën và không bao giờ phát

triùn khâ nëng. Họ đã trở thành người ën häi suốt đời và

đời đời. Duy Ma muốn chþnh lý quan niûm bố thý sai læm

như vêy.

Duy Ma đi÷u chþnh cách bố thý theo nhån gian cho

tốt hơn, không muốn đù họ nghño và phâi nuôi hoài. Phâi

đào täo họ trở thành người tốt, giỏi, däy ngh÷ cho họ tự

phát triùn, tự làm ra của câi.

Bố thý theo Phêt, phâi làm cho người phát tåm bồ đ÷,

nghÿa là nång cao trünh độ, khâ nëng và đäo đức của

người thọ thý, từ đó đời sống của họ cũng phát triùn theo.

Ta däy họ làm và họ truy÷n läi cho người khác. Đó là bố

thý vô tên theo thời gian.

Đức Phêt cũng vêy, Ngài không chủ trương đào täo,

nuôi dưỡng lớp người ën häi. Ngài xåy dựng chúng ta

thành người tài giỏi, thçp nhçt được hưởng phước läc

nhån thiön, cao hơn thành A la hán, Bồ tát, Phêt. Vü vêy,

Phêt là đäi thý chủ, dù Ngài chưa cho ai đồng nào.

Trưởng giâ Thiûn Đức bố thý thêt nhi÷u nhưng chþ là

tiùu thý chủ. Ngày nay, còn ai nhớ đøn ông mà tổ chức

đám giỗ không ? Viûc làm nào sanh được lợi ých theo vô

tên thời gian, mới là pháp bố thý của Phêt.

Phêt Thých Ca từ bỏ hữu hän, chứng được pháp vô

cùng. Ngài truy÷n đät pháp vô cùng vào tåm tư mọi

người từ thø hû này sang thø hû khác. Cho đøn nay, khíp

nơi trön thø giới, đ÷u kỷ niûm ngày Phêt nhêp diût 2543

nëm. Đối với thọ mäng Phêt pháp kòo dài câ ngàn nëm

như vêy, mà mọi người vén còn tôn thờ kýnh ngưỡng Đức

Phêt. Båy giờ và mãi mãi v÷ sau, chúng ta vén câm thçy

thọ ơn Ngài. Vü vêy, vô hünh trung Đức Phêt Thých Ca là đäi

thý chủ, dù Ngài chưa cho ai đồng nào. Với trý tuû siöu viût

199

nhün thçy rõ nön bố thý cái gü, nhờ vêy những người theo

Phêt læn tiøn tới nhçt thiøt chủng trý.

Đức Phêt là đäi thý chủ cho rçt đúng chỗ. Theo tôi,

thêm chý có lúc Phêt bỏ đói tôi, nhưng tôi cũng thæm câm

ơn Ngài. Vü nhớ đó, tôi câm nhên được vui buồn vinh nhục

của cuộc đời và trưởng thành trön bước đường tiøn tu

đäo hänh.

Đức Phêt däy và nuôi đû tử rçt đúng. Theo Duy Ma, ai

phát tåm bồ đ÷, Phêt đ÷u nuôi dưỡng tåm bồ đ÷ cho họ

đøn khi thành Phêt.

Ngài Thiön Thai khi nhêp Thi÷n, trực nhên được thø

giới Phêt Thých Ca hiûn ra và thçy Phêt vén hiûn hữu ở Ta

bà, chưa nhêp diût. Dưới huû nhãn của Ngài, hột giống

bồ đ÷ do Đức Thých Ca gieo trồng ở Diöm Phù Đ÷ cứ tiøp

tục nèy mæm, đơm hoa køt trái. Ngài vý thø giới Phêt như

một đæm sen, có sen còn tượng hünh trong lòng đçt, có

hoa sen lên khỏi nước chưa nở, có hoa đã nở, có hoa đã

thành gương sen v.v„ Tçt câ tiöu biùu cho đû tử Phêt từ

Thanh vën, Duyön giác cho đøn Bồ tát lớn, nhỏ dưới sự

chëm sóc giáo dưỡng của Phêt tu hành ở Ta bà, đang từ

từ tiøn v÷ Vô thượng giác.

Quan niûm bố thý theo vô tên thời gian phổ cêp đøn

mọi người, thường được Đức Phêt ca ngợi. Điùn hünh Ngài

däy sửa cæu đíp đường được công đức lớn nhçt, công

đức lo cho người ën không thù nào sánh bìng. Nøu đíp

một con đường hay bíc một cåy cæu cho người đi qua,

mỗi ngày hàng trëm người qua läi phâi thọ ơn ta bố thý.

V÷ mðt thời gian, từng thø hû tu bồi mỗi ngày tốt thöm,

từng thø hû đ÷u thọ ơn ta. Vị Bồ tát thù hiûn hänh tiöu biùu

này là Ngài Trü Địa.

200

Ngày nay, tçt câ thành tựu của các nhà bác học

khíp nơi trön thø giới v÷ khoa học, kỹ thuêt, y tø giúp

nång cao đời sống vêt chçt lén tinh thæn cho con người

mỗi ngày tốt đõp, tiûn nghi hơn, cũng là hünh thức bố thý

vượt thời gian và không gian.

Duy Ma xác định tác dụng của bố thý càng låu dài và

lan rộng xa bao nhiöu, thü lợi ých của nó càng lớn bçy

nhiöu. Kòo dài một nëm, nhi÷u nëm, một kiøp, nhi÷u kiøp,

cho đøn khi thành Phêt tròn đæy pháp giới, mới thực là đäi

thý hội.

Sau khi Bồ tát Thiûn Đức được Duy Ma giáo hóa, ông

đổi cách chëm lo, phục vụ cho chúng sanh. Những người

theo ông được đào täo, phát triùn khâ nëng, xåy dựng

thành tài. Và cuối cuộc đời, ông giao sự nghiûp cho họ

cai quân, mà không h÷ thçt thoát. Cùng viûc làm bố thý

như trước, nhưng nay trưởng giâ Thiûn Đức chuyùn đổi

tåm niûm theo Phêt pháp, li÷n dén đøn køt quâ tốt lành.

Mọi người kýnh trọng, quý møn, nhớ ơn ông, xem ông như

người cha. Trong khi bố thý theo truy÷n thống gia đünh ông,

chþ có giá trị giới hän trong bây ngày.

Từ cách bố thý chung chung theo nhån gian có giới

hän, Phêt chuyùn sang däy Thanh vën nhün thçy rõ nhån

quâ mà hành bố thý.

Hàng Thanh vën bố thý không cæu phước läc nhơn

thiön. Họ cæu quâ Niøt bàn. Họ bố thý, cúng dường nhi÷u

đù tých lũy công đức, vü biøt không có công đức không

hành đäo được. Bố thý, cúng dường täo thíng nhån xuçt

gia hành đäo. Thanh vën bố thý vêt chçt và tinh thæn đù

sau được hưởng quâ này. Có bố thý vêt chçt, sau này xuçt

gia, ta được người cúng läi. Có un đúc, düu dít lớp sau. ta

mới gðp được các bêc cha anh däy dỗ.

201

Xuçt gia nối chý Phêt, bước đúng con đường của

Phêt, ta mới tiøp cên Phêt. Còn viûc làm, suy tư trái với

Phêt, ta và Ngài cách xa vän dðm. Hành bố thý vêt chçt

và tinh thæn theo Phêt, phước läc minh sư sô đøn với ta.

Người tu hành không ním yøu chþ này, phát khởi lòng

ganh tỵ với phước báo của người, chþ chuốc họa vào

thân.

Bố thý theo Thanh vën, ta cën cứ vào nhån quâ mà

hành đäo, thuộc v÷ bố thý häng trung. Ngoài ra, bố thý

theo Thanh vën còn nhìm xóa bỏ lòng tham. Theo ý niûm

thông thường, chúng ta muốn thu tài vêt v÷ münh, không

muốn cho, biøt thü muốn giữ, không chịu truy÷n cho người.

Nay bố thý đù dõp bỏ tánh tham, đät đøn Niøt Bàn

KHÔNG, câm thçy nhõ nhàng, thanh thân, täo đi÷u kiûn

cho ta đíc đäo.

Khi lợi ých bân thæn của Thanh vën đã thỏa mãn nhờ

hoàn bị pháp bố thý theo nhån quâ, Phêt tiøn lön một nçc

däy các Ngài pháp bố thý siöu nhån quâ của Bồ tát.

Nghÿa là thành tựu quâ vị La hán, Phêt däy các Ngài đi

ngược trở läi cuộc đời đù hành bố thý theo Bồ tát. Vü bố thý

theo nhån gian chþ luèn quèn trong vòng sanh tử luån hồi,

không ých lợi gü. Bố thý theo Thanh vën thü còn hän hõp.

Chúng ta lçy bố thý theo Bồ tát là chýnh, bố thý không

có sự mong cæu nào. Tåm lượng Bồ tát hành bố thý khác

với tåm lượng Thanh vën hay phàm phu. Vü Bồ tát nhün

cuộc đời không giống tiùu thừa và thø gian nhün.

Người thø gian nhün cuộc đời qua b÷ mðt. Vü thø, họ

bố thý đù phát triùn đời sống vêt chçt đøn mức cao nhçt

có thù làm được.

Dưới lëng kýnh Bồ tát, nång đời sống vêt chçt của

chúng sanh lön cao đù làm gü ? Dù có dén họ đøn thiön

202

đường træn gian, thü cái chøt cũng chào đón họ ở cuối

cuộc đời.

Người thø tục xem hưởng thụ vêt chçt quý trọng.

Người tu xem nhõ chuyûn này. Bồ tát quán sát chúng sanh

dù sang, nghño, ngu giỏi, tçt câ cùng chung một nçm

mồ.

Nhün thçy rõ như vêy, Bồ tát không như người phàm

phu chán nân xuôi tay. Các Ngài tüm ra lô sống trong cái

chøt, tüm cái không sanh tử trong sanh tử, cái thường hìng

không sanh diût nìm bön trong sanh diût.

Phêt däy tuy biøt tçt câ đ÷u chøt, nhưng Ngài rçt quý

trọng mäng sống con người. Vü nhờ nó, ta mới tüm ra cái

bçt tử hay chån lý. Bỏ mäng sống, chúng ta mçt tçt câ.

Thêt vêy, Phêt däy được làm người không dú. Vü thø,

khi cæn sử dụng thån người đù bố thý, Bồ tát phâi suy nghÿ

chýn chín. Chúng ta hîn còn nhớ cåu chuyûn ti÷n thån

Xá Lợi Phçt đã từng tu hänh bố thý bçt nghịch như ý. Khi có

người đøn xin đôi mít của Ngài, Xá Lợi Phçt li÷n móc mít

cho ngay. Và nhén tåm thay! Người xin li÷n vứt bỏ đôi mít

và chà đäp lön. Cú đánh bçt ngờ này của ma đã khiøn

Xá Lợi Phçt thối tåm bồ đ÷, th÷ không bao giờ tu hänh bố

thí.

Cåu chuyûn trön gợi cho chúng ta suy nghÿ Bồ tát tu

pháp bố thý phâi giâi quyøt vçn đ÷ nön cho hay không

cho, khi có người xin.

Ở lêp trường Bồ tát quán sát kỹ trong tứ sanh lục đäo,

chúng ta hiûn hữu được như væy, không đơn giân. Quá

trünh chuyùn đổi từ vị trý ở địa ngục A Tỳ hay ba đường ác,

rồi tiøn lön mang thån người thêt quá nhi÷u cực khổ.

Nhưng khi sanh làm người xçu xý, ngu dốt, nghño đói

cũng mût lím. Và từ con người bæn cùng cô lộ làm thø

203

nào trở thành người bünh thường sáu cën đæy đủ, đời sống

vêt chçt dư dâ, cũng không phâi là viûc dú.

Đøn khi có thừa của câi, läi đem bố thý một cách bừa

bãi, thü thêt uổng. Tçt câ những gü chúng ta täo được

bìng máu xương, mồ hôi, nước mít cực khổ như vêy, rồi

läi đem cho phý phäm. Sau đó, phâi cong lưng ra sức täo

läi. Đó không phâi là viûc làm của người trý hay Bồ tát.

Chúng ta biøt rõ pháp bố thý mà chúng ta phâi tu cho

đøn ngày thành Phêt mới xong. Duy Ma nhíc nhở Thiûn

Đức hay nhíc chúng ta khó khën của Bồ tát từ quâ

hướng nhån. Khi tu Bồ tát đäo, muốn vượt đường hiùm

sanh tử và dít chúng nhån cùng đi trön lộ trünh này, đối

với thü giờ, sức khỏe, ti÷n bäc, chúng ta phâi giữ gün tiøt

kiûm từng chút, như những giọt nước quý trong sa mäc.

Đù làm nön đäo câ, xåy dựng Tịnh độ, chúng ta phâi

dùng phước báo, trý tuû đúng đäo Bồ tát, vü nó quý báu,

cæn thiøt cho viûc thành tựu Báo thån. Täo không dú,

nhưng phý phäm phá høt tư lương này, chúng ta sô chøt

trước khi ra khỏi đồng hoang sanh tử.

Hiûn hữu trön cuộc đời, chúng ta mang thån hữu hän

và tài sân hữu hän. Tài sân gồm nội tài và ngoäi tài. Ngoäi

tài là những sở hữu ta täo được, nội tài là phæn tri thức của

chúng ta. Nội tài tuy hơn ngoäi tài, nhưng cũng hữu hän,

vü tæm nhün của chúng ta hän hõp, không quá đường

chån trời.

Duy Ma däy Thiûn Đức bố thý theo Bồ tát, dùng ngay

hữu hän đù đổi lçy vô cùng, lợi dụng thån hữu hän phát

triùn Pháp thån có chi÷u cao cùng tột vũ trụ, chi÷u såu

tên địa ngục A Tỳ.

Tçt câ sở hữu của ta v÷ nội và ngoäi tài đ÷u mang

truy÷n đät cho người. Truy÷n đøn hai người, thån ta lớn

204

gçp đôi. Truy÷n cho triûu người, thån ta lớn thành triûu

người. Cứ phát triùn như thø, thån ta lớn mãi tới vô cùng.

Nói cách khác, lçy thån hữu hän chi phối toàn bộ vô

cùng. Ta tốt và thương người thực sự, sô têp trung được

người tốt đøn với ta. Thương mười người, mười người đøn

với ta, thương câ dån tộc, dån tộc sô quý møn ta. Tünh

thương phủ câ nhån loäi, thü thån ta tràn đæy pháp giới.

Hành bố thý của Bồ tát quön thån münh, chþ nghÿ đøn

lợi ých chúng sanh. Thương người đøn độ quön mçt bân

ngã, thü hai người đồng một thù. Tiøn đøn tột đþnh tünh

thương phủ câ vũ trụ, vũ trụ biøn däng thành ta. Đó là con

đường vô ngã, vị tha của Bồ tát. Bồ tát chþ bố thý tåm

lượng, còn vêt có bố thý hay không vén là vêt, tác dụng

chýnh ở lòng người.

Đức Phêt thương người thực sự, tuy không cho gü mọi

người vén kýnh trọng Ngài. Kho vô tên thánh tài của Ngài

tràn đæy tünh thương, dùng hoài không høt. Vü quön münh,

nön tünh câm và tri thức của Ngài lan rộng mãi trong tünh

câm, trong suy tư của mọi người là Pháp thån Phêt.

Duy Ma däy muốn bố thý phâi có bốn tåm vô lượng là

từ, bi, hỷ, xâ. Hành giâ xuçt hiûn chỗ nào mang ni÷m vui

đøn nơi đó. Ai mang nguồn vui vô tên và rước khổ hoän

cho chúng sanh, đem đøn an lành là bố thý theo Bồ tát. Bồ

tát an trú pháp KHÔNG, giúp đỡ người thêt nhi÷u, lòng

vén nhõ nhàng không vướng míc.

Tròn đủ bốn tåm vô lượng, hành giâ đương nhiön

thành tựu bốn pháp nhiøp là bố thý, ái ngữ, lợi hành, đồng

sự. Tuy mang an lành và ni÷m vui cho người, nhưng lời nói

của hành giâ lúc nào cũng öm dịu, truy÷n đät lòng

thương chån tünh, khác với ỷ ngữ là lời nói hoa mỹ lừa dối

người.

205

Phát xuçt từ tünh thương chån thêt, dù hành giâ ræy

míng người, họ vén câm thçy lời nói çy chứa chan lòng

từ vô hän. Lời nói nhõ nhàng tác động cho người từng

bước ly træn, đøn gæn với Phêt.

Trước đã thành tựu bốn tåm vô lượng, nön hành động

của hành giâ đ÷u lợi tha. Trang nghiöm Phêt độ bìng

cách phục vụ chúng sanh quön münh, đó chýnh là Bồ tát

hành bố thý.

Nång lön độ cao giữa người và hành giâ đồng thù,

phát triùn khâ nëng người là phát triùn khâ nëng của

hành giâ, an lành của người trong đó có an lành của

hành giâ. Hünh thành pháp bố thý như vêy, Bồ tát xåy dựng

được Phêt quốc.

Kø tiøp, Duy Ma däy pháp cúng dường theo Phêt

khác với cúng dường theo truy÷n thống gia đünh của

trưởng giâ Thiûn Đức.

Cúng dường theo Phêt có ba cçp : phèm vêt cúng

dường, kýnh týn cúng dường và hänh cúng dường.

Trong ba pháp cúng dường trön, pháp thứ nhçt chþ là

phương tiûn. Tuy nhiön, khi cúng dường phèm vêt cho

Phêt, cho Bồ tát, cho La hán, ta nhìm mục tiöu gü và đưa

đøn køt quâ như thø nào.

Ta cúng cho một vị Tu đà hoàn vêt thực, nhờ đó họ

có đủ thü giờ và sức khỏe tu hành đíc quâ A la hán, ta đã

như pháp cúng dường, täo đi÷u kiûn cho họ đíc đäo.

Ngược läi, ta cúng dường tràn lan. Thay vü một vị Tëng

sống cuộc đời đơn giân, tiøn tu được. Nhưng họ nhên sự

cúng dường đæy đủ dư thừa của ta, ác nghiûp läi sanh ra.

Do tài vêt không thanh tịnh, người thọ lãnh bị nhiúm độc.

Cúng xong, họ không tu được nữa, là ta häi họ. Pháp

cúng dường chþ thanh tịnh đúng pháp khi tåm người cúng,

206

tåm người thọ lãnh và vêt cúng dường, câ ba đ÷u thanh

tịnh.

Pháp cúng dường thứ hai là kýnh týn cúng dường. Ta

dång lön cúng dường Phêt tçm lòng thành kýnh và ni÷m

tin tuyût đối lời däy chån thêt của Ngài. Phæn kýnh týn cao

hơn phèm vêt cúng dường, vü Phêt có tự thọ dụng thån,

chíc chín Ngài không thọ lãnh vêt thực cúng dường của

chúng ta.

Lòng thành kýnh đối với Đức Phêt thù hiûn cao độ ở

trường hợp bà già ën mày cúng đñn dæu cho Ngài. Đ÷ Bà

Đät Đa thổi tít đñn của các trưởng giâ, nhưng vên dụng

thæn thông cũng không làm tít được đñn của bà. Trái läi,

đñn càng sáng thöm, vü lòng thành của bà quá cao.

Không ai làm tít được ngọn đñn đốt lön từ tåm con người.

Pháp cúng dường thứ ba là hänh cúng dường. Đem

tçt câ viûc làm tốt của münh dång lön cúng dường Phêt,

biøn giáo lý Phêt thành hành động lợi ých chúng sanh.

Hiûn hữu của ta làm lợi ých cho đời, mang an vui giâi thoát

đøn cho người, khiøn người liön tưởng đøn hünh ânh cao

thượng của Thæy, của Phêt. Mọi người sanh tåm quý trọng,

kýnh møn Phêt, là ta đã báo ån Phêt. Vü vêy, Phêt däy rìng

thành tựu chúng sanh là tối thượng cúng dường chư Phêt.

Sau khi nghe Duy Ma chþ giáo pháp bố thý cúng

dường, trưởng giâ Thiûn Đức cởi chuỗi anh läc, đưa cho

Duy Ma, nhờ Ngài đổi dùm ông thánh tài vô tên. Hünh ânh

này tương tự trong kinh Pháp Hoa, phèm Phổ Môn, Bồ tát

Vô Tên Ý giao chuỗi anh läc cho Quan Âm Bồ tát. Hai hünh

ânh này mang cùng một ý nghÿa.

Duy Ma nhên xåu chuỗi, dùng công đức tu hành mà

chia làm đôi. Một phæn ông dång cho Phêt Nan Thíng

Như Lai là người cao quý nhçt. Phæn còn läi, ông tðng

207

người ën mày nghño nhçt trong pháp hội. Cũng như Bồ

tát Quan Âm dång nửa chuỗi cho Đa Bâo Như Lai tiöu

biùu người cao quý nhçt. Một nửa dång Phêt Thých Ca

tiöu biùu cho Phêt ở Ta bà.

Duy Ma nói Ngài coi đức Nan Thíng Như Lai bìng với

người ën mày không khác. Hai người này bünh đîng, vü ở

thù bçt nhị, giữa Nan Thíng Như Lai và người nghño đồng

một thù.

Tóm läi, kinh Pali của Phêt giáo Nguyön thủy không h÷

ghi sự thçt bäi trong viûc gðp gỡ luên đäo giữa cư sÿ Duy

Ma và các đäi đû tử của Phêt, hoðc các Bồ tát. Kinh Pali

chþ ca ngợi đû tử Phêt là Thánh chúng.

Tuy nhiön, theo tinh thæn Phêt giáo phát triùn cho

phòp chúng ta có quy÷n suy luên, nghÿ đøn thời kỳ phån

chia các bộ phái ở thành Tỳ Da Ly. Trong đó đối kháng

mänh nhçt là quan niûm giữa Thượng tọa bộ và Đäi

chúng bộ.

Đối kháng nðng n÷ giữa Thượng tọa bộ và Đäi chúng

bộ làm cho người trý thức đương thời hiùu Phêt pháp dưới

däng kinh Duy Ma. Nói rõ hơn, lỗi læm của bốn Bồ tát được

nöu ra không phâi là lỗi thực của các Ngài. Những lỗi læm

đó chýnh là sai læm của Đäi chúng bộ và Thượng tọa bộ

thời đó đã hiùu lûch läc v÷ quan niûm thừa kø, trong säch,

giới đi÷u, bố thý.

Những người trý thức tåm huyøt cho sự sống còn của

Phêt giáo đã nhün thçy tranh chçp cục bộ này. Họ đưa ra

lối thoát bìng cách mượn hünh ânh của bốn Bồ tát phäm

lỗi læm đù cânh tþnh Thượng tọa bộ và Đäi chúng bộ.

Đồng thời đưa ra hai hünh ânh tiöu biùu cho Phêt pháp là

Vën Thù Sư Lợi Bồ tát và Duy Ma Cêt.

208

Bồ tát Vën Thù là méu người xuçt gia tiöu biùu cho trý

tuû của Phêt, Ngài đứng phýa bön trái của Phêt Thých Ca.

Bçt cứ sự kiûn nào trön cuộc đời, luôn luôn có mðt trái và

mðt phâi. Tuy nhiön, mðt trái bao giờ cũng quan trọng hơn

vü nó tiöu biùu cho sự đối phó của chúng ta, đối phó với

đi÷u sai trái một cách mãnh liût. Chuyûn trái lỡ sai læm một

læn thü hối hên ngàn kiøp không høt, trong khi ta làm được

viûc phâi thü không có vçn đ÷ gü cæn đðt ra.

Bồ tát Vën Thù cỡi sư tử, tượng trưng cho sức mänh và

nhanh lõ đù giáp mðt với cuộc đời, với nghiûp chướng,

với ma binh.

Duy Ma, méu người cư sÿ tiöu biùu cho hiùu biøt như

thêt và óc sáng täo đù đương đæu với xâo quyût của ma

chướng. Tçt câ cäm béy của đời giëng ra, phâi vượt qua

dú dàng.

Với thanh gươm trý tuû nhäy bòn của Vën Thù, cít đứt

tçt câ phi÷n não nhiúm ô, tội lỗi. Nội chướng, ngoäi

chướng đ÷u tiöu säch, phá tan bốn trý bön ngoài. Sau

cùng, đät đøn nhçt thiøt chủng trý mới bít gðp được bân

tåm thanh tịnh thường nhiön của Duy Ma.

Đó là ý nghÿa quan trọng mà Vën Thù Sư Lợi Bồ tát đëng

tràng gðp gỡ cư sÿ Duy Ma trong phèm kø tiøp.

209

PHẨM 5

VĂN THÙ SƯ LỢI THĂM BỆNH

I. LƯỢC VĂN KINH

Đức Phêt bâo Vën Thù Sư Lợi đøn thëm bûnh Duy Ma.

Vën Thù bäch Phêt : “Bäch Thø Tôn, bực thượng nhån kia

khó b÷ đối đáp. Vü ông çy thåm đät thêt tướng, trý tuû vô

ngäi, biûn tài thông suốt, thåm nhêp kho täng bý mêt của

chư Phêt, thæn thông tự täi, v.v„ Tuy thø, con xin vång lời

Phêt däy đøn thëm bûnh ông”.

Lúc çy, trong đäi chúng, các hàng Bồ tát và đäi đû tử,

Đø Thých, Phäm Thiön đ÷u nghÿ rìng hôm nay Vën Thù và

Duy Ma sô nói pháp mæu. Tức thời 8.000 Bồ tát, 500 Thanh

vën và trëm ngàn Thiön nhån, đ÷u muốn đi theo.

Vën Thù cùng đäi chúng đi vào thành Tỳ Da Ly. Lúc çy,

trưởng giâ Duy Ma Cêt thæm nghÿ rìng Vën Thù và đäi

chúng síp đøn viøng thëm. Ngài li÷n dùng sức thæn thông

làm cho nhà trống rỗng, không có vêt gü cũng không có

thị giâ. Chþ có một chiøc giường đù Ngài nìm.

Khi Vën Thù vào nhà, Duy Ma chào rìng : “Ngài Vën

Thù mới đøn, tướng không đøn mà đøn, tướng không thçy

mà thçy”.

Vën Thù trâ lời : “Phâi đçy, nøu đã đøn tức là không

đøn, nøu đã đi tức là không đi. Vü sao ? Đøn không từ đåu

đøn, đi không đøn nơi đåu. Hú có thçy tức là không thçy.

Thôi viûc çy hãy đù đó. Cư sÿ bûnh có chịu nổi không ?

Bûnh có bớt không ? Thø Tôn ån cæn hỏi thëm Ngài. Bûnh

của cư sÿ do đåu mà sanh, sanh đã bao låu, phâi thø nào

mới mänh”

210

Duy Ma đáp : “Từ nơi si mà có ái, bûnh tôi sanh. Vü

chúng sanh bûnh, nön tôi bûnh. Nøu chúng sanh không

bûnh, thü bûnh tôi lành. Vü sao ?

“ Bồ tát vü chúng sanh mà vào đường sanh tử. Hú có

sanh tử thü có bûnh. Nøu chúng sanh khỏi bûnh, Bồ tát

không có bûnh. Vý như trưởng giâ chþ có một người con.

Khi người con bûnh, thü cha mõ cũng bûnh. Nøu bûnh của

con lành, cha mõ cũng mänh. Bồ tát cũng thø đối với

chúng sanh, thương møn như con, nön chúng sanh bûnh,

Bồ tát bûnh. Bồ tát có bûnh là do lòng đäi bi”.

Vën Thù Sư Lợi hỏi : “Nhà này vü sao trống không và

không có thị giâ ?”.

Duy Ma đáp : “Cõi nước của chư Phêt đ÷u KHÔNG”

- Lçy gü làm KHÔNG ?

- Lçy KHÔNG làm KHÔNG.

- Đã KHÔNG cæn gü phâi KHÔNG ?

- Vü không phån biût, nön KHÔNG.

- KHÔNG phâi tüm nơi đåu ?

- Phâi tüm trong 62 kiøn chçp.

- 62 kiøn chçp phâi tüm nơi đåu ?

- Phâi tüm trong các pháp giâi thoát của chư Phêt.

- Pháp giâi thoát của chư Phêt tüm nơi đåu ?

- Phâi tüm nơi tåm hänh của tçt câ chúng sanh.

Ngài läi hỏi “Vü sao không có thị giâ ?”. Duy Ma đáp

“Tçt câ chúng ma và ngoäi đäo đ÷u là thị giâ của tôi”.

Vën Thù hỏi : “Bûnh của cư sÿ tướng träng thø nào ?”.

Duy Ma đáp : “Bûnh của tôi không hünh, không tướng,

không thù thçy”.

- Bûnh çy hiûp với thån hay tåm ?

211

- Không hiûp với thån, vü thån tướng vốn lüa. Không

hiûp với tåm, vü tåm như huyún.

- Địa đäi, thủy đäi, phong đäi, hỏa đäi, trong bốn đäi

bûnh thuộc v÷ đäi nào ?

- Bûnh không phâi bốn đäi çy, cũng không lüa bốn đäi

çy. Bûnh của chúng sanh từ tứ đäi mà khởi, vü chúng sanh

bûnh nön tôi bûnh.

Vën Thù hỏi tiøp Duy Ma : “Bồ tát không bûnh an ủi Bồ

tát có bûnh thø nào ?”.

Duy Ma đáp : “Nói thån vô thường, nhưng không

nhàm chán thån. Nói thån khổ, nhưng không thých Niøt

bàn. Nói thån vô ngã, nhưng khuyön düu dít chúng sanh.

Nói thån không tịch, nhưng đừng tịch diût. Lçy bûnh münh

mà thương bûnh người. Phâi biøt cái khổ vô số kiøp trước.

Phâi nghÿ sự lợi ých cho tçt câ chúng sanh, v.v„”

Vën Thù hỏi : “Bồ tát có bûnh phâi đi÷u phục tåm

münh như thø nào ?”.

Duy Ma đáp : “Bồ tát có bûnh phâi nghÿ rìng bûnh

đ÷u từ phi÷n não, điön đâo vọng tưởng đời trước sanh ra,

là pháp không thêt có, lçy ai chịu bûnh đó. Vü sao ? Vü tứ

đäi hòa hợp giâ gọi là thån. Tứ đäi không chủ, thån cũng

không ngã. Läi nữa, bûnh này khởi ra do chçp ngã. Nön

nghÿ rìng thån này do các pháp hiûp thành v.v„

“Bồ tát có bûnh nön nghÿ thöm rìng bûnh của ta

không phâi thêt, không phâi có. Bûnh của chúng sanh

cũng vêy.

”Khi quán sát như thø, đối với chúng sanh, nøu có khởi

lòng đäi bi ái kiøn, thü phâi bỏ ngay. Vü sao ? Bồ tát phâi

dứt trừ khách træn phi÷n não mà khởi đäi bi. Còn đäi bi ái

kiøn đối với sanh tử có tåm nhàm chán. Nøu lüa được ái

212

kiøn, thü không có tåm nhàm chán. Sanh ra nơi nào, không

bị ái kiøn che đêy, không còn bị sự ràng buộc. Läi nói

pháp cởi mở sự ràng buộc cho chúng sanh.

“Vü thø Bồ tát không nön khởi những sự ràng buộc.

Sao gọi là ràng buộc ? Sao gọi là giâi thoát ? Tham đím

nơi Thi÷n vị là Bồ tát bị ràng buộc. Dùng phương tiûn thọ

sanh là Bồ tát được giâi thoát. Không có phương tiûn huû

thü buộc. Có phương tiûn huû thü giâi.

“Sao gọi là không có phương tiûn huû thü buộc? Bồ

tát dùng ái kiøn trang nghiöm Phêt độ thành tựu chúng

sanh. Ở trong pháp KHÔNG, vô tướng, vô tác mà đi÷u

phục lçy münh, đó là không có phương tiûn huû thü buộc.

Bồ tát trụ nơi phi÷n não, tham dục, sån hên, tà kiøn v.v„

mà trồng các cội công đức, hồi hướng Vô thượng chánh

đîng giác, đó là không có huû phương tiûn thü buộc.

Sao gọi là có huû phương tiûn thü giâi ? Bồ tát không

dùng ái kiøn trang nghiöm Phêt độ, thành tựu chúng sanh.

Ở trong pháp KHÔNG, vô tướng, vô tác mà đi÷u phục lçy

münh, không nhàm chán mût mỏi, đó là có phương tiûn

huû thü giâi. Bồ Tát lüa phi÷n não, tham dục, sån hên, tà

kiøn v.v„ mà vun trồng các cội công đức, hồi hướng Vô

thượng chánh đîng giác, đó là có huû phương tiûn thü

giâi.

Ngài Vën Thù Sư Lợi, Bồ tát có bûnh phâi quán sát

các pháp như thø. Ngoài ra, quán thån vô thường, khổ,

không, vô ngã, đó là huû. Dù thån có bûnh, vén ở trong

sanh tử làm lợi ých cho chúng sanh không nhàm mỏi, đó là

phương tiûn.

Cũng quán thån không rời bûnh, bûnh chîng rời thån.

Bûnh này, thån này không phâi mới, không phâi cũ, đó là

213

huû. Dù thån có bûnh mà không nhàm chán trọn diût độ,

đó là phương tiûn v.v„

Ngài Vën Thù Sư Lợi, Bồ tát có bûnh nön đi÷u phục

tåm münh như thø. Bồ tát không nön trụ nơi tåm đi÷u phục

hay không đi÷u phục. Lüa hai pháp çy là hänh Bồ tát.

Ở trong sanh tử mà không bị nhiúm ô, ở nơi Niøt bàn

mà không diût độ, là hänh Bồ tát. Không phâi hänh phàm

phu, không phâi hänh Hi÷n Thánh là hänh Bồ tát. Không

phâi hänh nhơ, không phâi hänh säch là hänh Bồ tát.

Quán mười hai duyön khởi mà vào các tà kiøn, nhiøp

độ chúng sanh mà không mö đím chçp trước, tuy quán

KHÔNG mà gieo trồng các cội công đức, là hänh Bồ Tát.

Dù thực hành vô tướng mà cứu độ chúng sanh, dù

thực hành vô tác mà quy÷n hiûn thọ thån là hänh Bồ tát.

Dù thực hành sáu pháp ba la mêt mà biøt khíp các tåm,

tåm sở của chúng sanh là hänh Bồ tát.

Dù thực hành bây pháp giác chi mà phån biût rõ rût

trý tuû của Phêt là hänh Bồ tát. Dù thực hành tám pháp

chánh đäo mà ưa tu vô lượng Phêt đäo là hänh Bồ tát. Dù

tùy theo tướng hoàn toàn thanh tịnh của các pháp mà

ứng hiûn thån là hänh Bồ tát. Dù chứng được quâ Phêt,

chuyùn pháp luån, nhêp Niøt bàn mà không bỏ đäo Bồ

tát là hänh Bồ tát v.v„

Khi Duy Ma Cêt nói xong, đäi chúng đi theo Ngài Vën

Thù Sư Lợi, trong đó có 8.000 vị Thiön tử đ÷u phát tåm Vô

thượng chánh đîng giác.

II. GIẢI THÍCH

Kinh Duy Ma tiöu biùu cho sự køt hợp giữa lý trý thực

tiún và sinh hoät tôn giáo gọi là bçt nhị pháp môn. Nhờ đó,

214

ứng dụng giáo lý Phêt vào cuộc đời, không h÷ chống trái.

Đó là mô hünh trý thức týn ngưỡng rçt quan trọng. Thêt vêy,

chúng ta không thù hoàn toàn thuæn suy lý. Ý này trong

kinh Pháp Hoa gọi là týn giâi.

Kinh Duy Ma mở đæu với kiøn giâi rìng nhờ có hiùu

biøt, sanh ra ni÷m tin. Và từ ni÷m tin tác dụng cho sự phát

triùn hiùu biøt. Tu dưới däng này được xem như bước trön

con đường Pháp Hoa.

Theo tôi, kinh Duy Ma thuộc một trong ngũ chủng

Pháp Hoa hay là một däng khác của kinh Pháp Hoa.

Chúng ta quan sát, thçy có ba häng người. Häng thứ

nhçt tuy thông thäo giáo lý, nhưng không có ni÷m tin,

không có cuộc sống giâi thoát như họ thường giâng däy.

Phêt vý họ như người có mít vào Bâo sở, nhưng không có

tay, nön không lçy được của báu. Nghÿa là giáo pháp

không tươi nhuên cho cuộc sống, họ không hưởng được

chút Phêt pháp nào câ.

Häng người thứ hai thuộc loäi tu mò, có ni÷m tin mà

không có tri thức. Giống như người có tay mà không có

mít, vào bâo sở, mò mém, bốc trúng cái nào, lçy cái đó.

Ý này tiöu biùu cho Bồ tát tu hành có sở đíc riöng, bìng

ni÷m tin thçy đäo và chþ hưởng được hương vị giâi thoát

theo sở đíc của münh. Vü vêy đíc đäo, đíc pháp của

tam thừa không giống nhau.

Häng thứ ba vừa có mít vừa có tay, tùy ý lựa chọn

của báu trong Bâo sở, tiöu biùu cho hàng Bồ tát vô sở đíc

hay Bồ tát của kinh Duy Ma vừa có ni÷m tin vừa có trý tuû.

Kinh Duy Ma tuæn tự triùn khai cho chúng ta thçy sự

køt hợp khòo lòo, đæy đủ giữa tri thức và đäo đức của Bồ

tát vô sở đíc.

215

Từ phèm 1 đøn phèm 4 giới thiûu bối cânh có Phêt và

đû tử Ngài là Thanh vën và Bồ tát. Thanh vën và Bồ tát

được xøp vô phương tiûn hay quy÷n thừa. Các tông phái

tranh luên v÷ vçn đ÷ này và đưa đøn hai lêp trường trái

ngược nhau.

Theo Ngài Từ Ân, tam thừa là thêt, nhçt thừa là quy÷n.

Ngược läi, Trý Giâ cho nhçt thừa là thêt, tam thừa là

quy÷n.

Kinh Duy Ma xác định Thanh vën và Bồ tát sở đíc

thuộc tam thừa giáo, đ÷u không đät được chån lý, chþ

hiùu được một phæn, nön viûc làm còn giới hän.

Vì vêy, đøn phèm này, Vën Thù Sư Lợi đëng tràng đù

chþ ý nghÿa Bồ tát vô sở đíc hay nhçt thừa tiöu biùu cho

hiùu biøt toàn diûn. Từ đåy mới ứng dụng giáo lý vào đời

có køt quâ, mới giâi quyøt được vçn đ÷ bûnh hay nghiûp

chúng sanh. Đó là vçn đ÷ tồn đọng bức thiøt, nìm ngoài

tæm tay của chúng tam thừa.

Thanh vën hướng v÷ giâi thoát, ly træn. Bồ tát sở đíc

của tam thừa tuy vào đời, nhưng viûc ríc rối của cuộc

đời không giâi quyøt được.

Duy Ma tiöu biùu cho cuộc đời. Hay nói chung, chúng

sanh, chúng sanh nghiûp, và chúng sanh phi÷n não là ba

viûc tồn täi phâi giâi quyøt xong mới đưa người tới cứu

cánh Niøt bàn. Các phương thuốc Phêt trao cho Thanh

vën và Bồ tát trong tam thừa mà họ đã từng sử dụng có

køt quâ, đíc đäo và giâi tỏa nghi ngờ, khai ngộ cho

chúng sanh.

Nhưng đối với bûnh của Duy Ma là bûnh træm kha, họ

phâi chịu thua. Đi÷u này gợi cho hành giâ ý thức rìng có

viûc chúng ta làm được, có viûc không làm nổi. Có người

216

độ được, nhưng có người ta nói một lời họ cũng không

nghe.

Pháp tam thừa của Phêt khai ra ở đåy tiöu biùu bìng

1.200 La hán và các Bồ tát quy÷n thừa. Nói rõ hơn, 14 vị

đû tử được Phêt sai đøn thëm Duy Ma (4 Bồ tát và 10

Thanh vën) chäm trán với Duy Ma phâi chçp nhên sự thçt

bäi. Đi÷u này nhìm ám chþ giáo lý Phêt đù läi, chúng ta

vên dụng vào đời không có køt quâ. Trön bước đường

hoìng truy÷n chánh pháp, phâi vçp ngã nhi÷u læn, vü hiùu

biøt của chúng ta còn quá non kòm.

Con số 1.200 gợi chúng ta liön tưởng đøn 12 xứ (6 cën,

6 træn) køt hợp với 100 pháp (10 giới x 10 như thị), 100 pháp

x 12 = 1.200 là nhên thức của A la hán v÷ các pháp trön

cuộc đời.

Đối với những người sử dụng cën træn sô có 1.200 La

hán tương ưng giáo hóa. Mỗi vị giáo hóa một cách trong

phäm vi chuyön môn của münh đ÷u häng nhçt.

Nhưng những vị này không chữa được bûnh của Duy

Ma vì bûnh Duy Ma quá nðng. Theo Ngài Long Thọ, phâi

dùng chçt độc mới cứu được. Các Thanh vën và Bồ tát

tam thừa không có loäi thuốc này.

Sử dụng chçt độc nghÿa là Trung đäo đû nhçt nghÿa

đø của Long Thọ Bồ tát. Vçn đ÷ này chúng ta thường hay

sai læm, khi phån chia các pháp làm hai phæn rõ rût : Niøt

bàn và sanh tử.

Đi÷u này dú khi chia tríng ra tríng, đen ra đen.

Nhưng ở Trung đäo, đen cũng là tríng, mà tríng cũng là

đen. Nói cách khác, hành giâ phâi giâi thoát ngay trong

sanh tử là vçn đ÷ không đơn giân.

Thêt vêy, khởi tu, nghe nói pháp của Bồ tát mau

thành tựu quâ vị Phêt, ai cũng ham thých. Nhưng khi va

217

chäm thực tø cuộc đời, không tự giâi quyøt được, đành

bỏ cuộc. Theo pháp môn bçt nhị hay Phêt thừa, nhçt thừa

phâi giâi thoát ngay trön cuộc đời.

Chúng Thanh vën, Bồ tát trong tam thừa không làm

nổi. Vü các Ngài một chån bước vào sanh tử, một chån

vướng ở Niøt bàn. Bồ tát tam thừa tự hành hóa tha là Bồ

tát nhỏ, chưa liúu thoát, đi vào træn thø không được.

Chþ có Bồ tát nhçt thừa däo chơi trong sanh tử tự täi.

Vü các Ngài đứng ở lêp trường vô trước vô phược, không

trước sanh tử, không trụ Niøt bàn, hoàn toàn giâi thoát.

Niøt bàn và sanh tử đối với các Ngài là một.

Đức Phêt lựa 10 đû tử đäi diûn 1.200 La hán tiöu biùu

cho cën træn tiøp xúc, đù giâi quyøt những viûc thực tø

của con người, thü Thanh vën làm được.

Nhưng đòi hỏi của Duy Ma không phâi ở điùm cën

træn chçp đối. Hay nói cách khác, giáo lý Tiùu thừa không

giâi quyøt được, giáo lý quy÷n Đäi thừa cũng không giâi

quyøt được. Chþ có giáo lý thêt Đäi thừa mới có tác dụng.

Giáo lý Tiùu thừa sử dụng trong thời chánh pháp,

người nghe chçp nhên. Đi÷u này tương đối không khó.

Tiøn lön giáo lý quy÷n Đäi thừa trong thời tượng pháp,

khi chúng sanh lòng hay thay đổi và mçt ni÷m tin, thü phâi

dùng mọi cách lý luên cho họ chçp nhên là thời A Tỳ Đät

Ma có các bộ phái ra đời. Tuy nhiön nó chþ có giá trị ở thời

đó.

Và đøn giáo lý thuæn Đäi thừa trong thời mät pháp

thuộc thời đäi vën minh. Nhi÷u người học cao, lý luên

vững, bâo họ cúi đæu tin nghe không thù được. Đøn đåy

đòi hỏi người sử dụng thuốc phâi có tài, vü sai một chút là

chøt.

218

Theo Trung đäo đû nhçt nghÿa đø của Long Thọ Bồ tát

phâi giâi thoát ngay trön cuộc đời. Đó là li÷u thuốc công

phät bûnh hiùm nghño hay nhçt trong thời mät pháp vêy.

Sự thêt lịch sử đã chứng minh đi÷u này. Phêt giáo Đäi

thừa ở Nhêt Bân hay Viût Nam với các nhà sư dçn thån xâ

kỷ, täo cho các Ngài phong cách giâi thoát. Giâi thoát

trong danh dự, không phâi giâi thoát bìng cách trốn

nghÿa vụ. Các Ngài làm lợi läc cho đời hưởng, nhưng ai

dám phủ nhên Vän Hänh, Træn Nhån Tôn không giâi thoát.

Chýnh những vị này phçt ngọn cờ Đäi thừa đæu tiön

cho Phêt giáo. Không có đôi tay và khối óc của các Ngài

đóng góp hữu ých cho đçt nước, Phêt giáo chúng ta

không có ngày nay.

Vü vêy, người làm được công viûc køt hợp đäo và đời

dung thông, không dú tüm. Ở thời mät pháp chþ cæn có

một người xứng đáng một người, như pháp sư Ngô Chån

Lưu ở thời Đinh hay Vän Hänh ở thời Lý. Và trong kinh Duy

Ma chþ có Vën Thù mới giâi quyøt viûc mà người thường

làm không nổi.

Duy Ma khởi niûm Phêt không thương xót ông bûnh,

thü Phêt li÷n biøt. Và Vën Thù nhên lời Phêt däy đøn thëm

Duy Ma, Duy Ma cũng li÷n biøt. Nghÿa là khi hành giâ đau

khổ, với lòng chý thành hướng v÷ Phêt cæu nguyûn, Phêt

chứng biøt. Và Ngài cho người đøn giâi nghiûp và phi÷n

não, trưởng dưỡng bồ đ÷ tåm cho hành giâ.

Đó là kinh nghiûm tu hành của tôi, gðp vçn đ÷ nan

giâi, câm thçy không vượt qua được. Tôi nhçt tåm cæu

nguyûn, thü bçt ngờ có thiûn tri thức và minh sư đøn với tôi,

giâi quyøt mọi viûc nhõ nhàng. Tôi câm nghÿ như Phêt sai

Bồ tát trợ duyön cho tôi làm đäo.

219

Trön bước đường tu hành, tôi gðp thiûn tri thức câ hai

mðt tốt và xçu. Đối với người tốt, tôi cám ơn đã đành.

Nhưng đối với người xçu ác, tôi thæm cám ơn nhi÷u hơn,

chýnh nhờ họ mà tôi thçy đäo.

Nghịch cânh xây ra, hãy kiùm tåm xem ta sanh khởi

niûm gü, tham sån si phi÷n não còn không. Lúc gðp thuên

duyön, chúng ta có khởi tåm kiöu män hay không.

Đời tôi thường gðp nghịch cânh nhi÷u, nön tôi giàu

kinh nghiûm trön bước đường tu. Người đøn, ta nhün mðt,

nghe giọng nói, thçy dáng đi, biøt họ thuộc häng nào. Thủ

đoän của cuộc đời, chúng ta thçy biøt, vü đã có gðp rồi.

Đối với tôi, nghịch cânh là duyön mà Đức Phêt bố trý đù

täo đi÷u kiûn cho tôi làm đäo, trưởng thành trong thø giới

Ta bà. Nøu không được như vêy, chíc chín chúng sanh

sô quay ta, không còn lối thoát.

Khi lòng thành được Phêt chứng minh và gia hộ, chþ

có ta biøt. Tôi có câm giác Đức Phêt vý như đài truy÷n hünh

và Bồ tát hành đäo giống như máy truy÷n hünh. Từ làn

sóng điûn của đài chuyùn hünh v÷ Tivi, chỗ nào có Tivi chỗ

đó có hünh.

Viûc tu hành của chúng ta cũng vêy. Khi bồ đ÷ tåm

hướng v÷ Phêt, tùy ni÷m tin đối với Phêt, chúng ta nhên

được câm ứng riöng. Đó là sự liön hû vô hünh, nhưng thêt

såu xa mêt thiøt, khó diún tâ bìng ngôn ngữ.

Chúng ta tự chứng biøt, đừng nói cho người khác. Vü

nói ra, họ cũng không biøt và không làm được. Chþ bäch

với Thæy của chúng ta đù được çn chứng, như Đät Ma çn

chứng cho Thæn Quang, Hoìng Nhén çn chứng cho Huû

Nëng, là hai người tự biøt tự thông với nhau mà thôi.

220

Trên bước đường tu hành, cố gíng phát triùn mối liön

hû såu xa giữa ta và Phêt. Còn chuyûn hơn thua bàn tán

chung quanh, xin đừng quan tåm.

Bốn phèm đæu của kinh dọn đường đù chúng ta

bước vào phèm chýnh, tham dự cuộc đối thoäi giữa Vën

Thù và Duy Ma.

Ở phèm 1 và 2, Phêt däy đû tử nön sống và làm thø

nào đù hünh thành Tịnh độ của Bồ tát. Trụ ở Tịnh độ được

an lành và trở läi thực tø cuộc đời, sống không an, là cåu

hỏi đðt ra cho hành giâ. Vü sống không dýnh lýu cuộc đời,

không phâi đû tử Phêt. Nhưng vào đời làm mçt bân tåm,

cũng không được. Tåm hành giâ phâi luôn an trú giâi

thoát ở Tịnh độ. Dù góp mðt với đời, làm mọi viûc, nhưng

tåm vén không giao động. Phâi nhớ dçn thån vào đời cứu

khổ chúng sanh là phương tiûn và thường trú chån thån

mới thực là cứu cánh của hành giâ.

Phèm 3 nói v÷ chúng xuçt gia nhên thức Tịnh độ sai

læm, chþ thuæn đóng vai thú tịch Thanh vën. Phèm 4 chþ rõ

chúng Bồ tát täi gia và xuçt gia sử dụng phương tiûn sai

læm.

Sau khi phö phán sai læm của Thanh vën và Bồ tát, tçt

yøu phâi mở cánh cửa đúng cho mọi người đi vào, bìng

cách giới thiûu hai nhån vêt Vën Thù và Duy Ma. Câ hai vị

này thù hiûn mô hünh hành đäo đúng pháp ở Ta bà.

Vën Thù tiöu biùu cho đäi trý hay ngũ trý nghiöm thån.

Đối với thø gian trý, chúng sanh nghÿ thø nào, muốn gü, Vën

Thù cũng bít gðp đù đối trị. Nói chung, træn gian có bao

nhiöu bûnh träng, Vën Thù đ÷u chữa lành.

Đối với trý Thanh vën giâi thoát trong Thi÷n định, Vën

Thù cũng ứng theo đó däy họ. Cho đøn trý của Bých chi

Phêt, của Bồ tát, của Như Lai, Vën Thù đ÷u thông đät. Vì

221

vêy trong kinh Pháp Hoa xác định Vën Thù tuy là Bồ tát,

nhưng từng làm thæy ba đời các Đức Phêt. Nghÿa là Phêt

quá khứ, Phêt mười phương, Phêt vị lai đ÷u do phát triùn trý

tuû, thành nhçt thiøt chủng trý đät đøn quâ vị Phêt.

Bồ tát Vën Thù là nhån vêt tiöu biùu cho trý tuû, hoàn

toàn vô hünh, không phâi người thêt. Nói cách khác, Vën

Thù chýnh là trý tuû của đức Thých Tôn.

Phêt nhêp diût, nhưng trý của Ngài đù läi, giáo đoàn

sử dụng rời räc, mòo mó, không có køt quâ. Phâi mượn

hünh ânh Vën Thù đù nói lön thêt trý của Phêt toàn thiûn,

toàn bých mới giâi quyøt được khó khën gút míc tồn täi.

Dưới mít Vën Thù, Ngài đã thçy rõ hoät động của

Duy Ma, thçy rõ Duy Ma là người ai cũng nù sợ, khó b÷ đối

đáp với ông. Với ngũ trý nghiöm thån, Ngài quan sát nëm

trường hợp Duy Ma hành động đ÷u xuçt síc.

V÷ phương diûn thø gian, Duy Ma nhên thức trön tçt

câ. Ở mðt suy lý, tức lý giâi của Thanh vën, ông cũng trội

hơn. Và đối với Bých chi Phêt, ông cũng vượt hîn. So với

viûc làm của Bồ tát, ông cũng đæy đủ hơn. Sau cùng, Vën

Thù quán sát thø giới Phêt cũng thçy Duy Ma hiûn hữu ở

đó.

Nói chung, nëm loäi thø giới phàm phu, hay qua nëm

chðng đường tu hành, Duy Ma đ÷u không phäm một sai

læm nào, dù là rçt nhỏ. Làm thø nào chþ trých Duy Ma được.

Đi÷u này nhíc chúng ta mỗi khi bít tay vào viûc, phâi suy

nghÿ rồi hãy hành động.

Vën Thù là hiûn thån của trý tuû chýn chín, suy nghÿ,

quán sát tçt câ viûc làm của Duy Ma không có kô hở đù

phö phán. Nhưng Ngài phụng mûnh sự ủy thác của Phêt,

đøn vçn an Duy Ma. Điùm này quan trọng, gợi cho chúng

ta nhên thức hai ý.

222

Ý thứ nhçt, viûc khó, nhưng Phêt ra lịnh, chúng ta

không từ chối. Nghÿa là nương Phêt huû mà hiûn hữu trön

cuộc đời, sô không câm thçy sợ, vü Phêt phâi có trách

nhiûm bâo hộ.

Ý thứ hai cao hơn, Phêt mang ý nghÿa sáng suốt.

Đứng ở lêp trường sáng suốt giác ngộ hay nương vào trý

tuû đøn với đời, hiûn hữu bçt cứ nơi nào tùy nghi giâi

quyøt, đ÷u thành công.

Đứng lêp trường Thanh vën, Duyön giác, Bồ tát như 14

đû tử tiöu biùu không dám đøn thëm Duy Ma. Nghÿa là từ

khước xuçt hiûn trön cuộc đời, đù nói lön vçn đ÷ tu hành

sống với công thức sô thçt bäi, vü lịch sử không bao giờ tái

diún giống nhau.

Vü vêy, nương tuû giác Phêt vào đời, tuy gðp nhi÷u

khó khën hay 84 ngàn phi÷n não træn lao, hành giâ dùng

tuû giác rọi vô từng phi÷n não træn lao, biøt rõ nó và vên

dụng được, nön không sợ.

Bồ tát vào đời giáo hóa chúng sanh giâi quyøt mọi

gút míc, phâi luôn luôn trang bị tuû giác. Rời tuû giác, tu

Bồ tát đäo trở thành Bồ tát có trước có phược, bị ràng

buộc đủ cách, khó vượt khỏi lưới ma. Vü công thức có sïn,

ai cũng biøt thü ma dư biøt, thừa sức đù phá. Bồ tát phâi

biøt rõ những gü người không biøt, mới hành đäo bünh ổn ở

Ta bà.

Vën Thù tin tưởng sự hiùu biøt của Ngài køt hợp với

hiùu biøt của Duy Ma, sô mang läi lợi ých cho chúng hội

đäo tràng trön bước đường tu. Ngài không khởi tåm hơn

thua đøn đù thíng Duy Ma hay Duy Ma sô thíng Ngài.

Không ai thíng ai trong sự phô diún đối đáp này.

Sự thêt Vën Thù và Duy Ma tiöu biùu cho hai méu

người đã đät tới bân tåm thanh tịnh và trý tuû tuyût luån,

223

khỏi cæn phâi nói. Nói thü bçt giác vô minh nổi lön, ý thức

bít đæu sanh ra, rớt qua sanh tử, không còn đúng nữa.

Vën Thù gðp Duy Ma trön chån lý. Đáng lô không còn

gü đù nói, phâi køt thúc bộ kinh Duy Ma ở đåy. Nhưng thực

tø khi Vën Thù nhên lời thëm bûnh Duy Ma, 8.000 Bồ tát,

500 Thanh vën, trëm ngàn thiön, nhån li÷n đi theo. Họ nghÿ

rìng hai Bồ tát thượng thủ síp gðp nhau, chíc chín vçn

đ÷ chån lý sô diún ra.

Vü những người đi theo mà Vën Thù phâi nói. Vü vêy, từ

phèm 6 trở đi, tôi xác định Vën Thù không thêt nói cho Duy

Ma. Ngài thêt nói cho hàng Thanh vën, Bồ tát, trời người đi

theo nghe. Cũng có nghÿa là Vën Thù và Duy Ma đối đáp

täo thành cânh, giúp cho đäi chúng hiùu v÷ Đức Phêt,

nhên thức v÷ chån lý của Ngài.

Vën Thù là bêc đäi trý, nhưng chúng ta đọc từ đåy v÷

sau, hæu høt Vën Thù hỏi và Duy Ma trâ lời. Lúc nhỏ, tôi

thíc míc Vën Thù thëm Duy Ma.Vën Thù hỏi và Duy Ma

trâ lời thông suốt thü Duy Ma còn cæn gü Vën Thù nữa.

Vën Thù mà phâi hỏi Duy Ma và Duy Ma läi trâ lời trôi

chây cho Vën Thù làm tôi câm thçy hơi buồn, vü nghÿ rìng

giới xuçt gia thua người täi gia. Tuy nhiön lớn lön, hiùu lý

kinh, tôi thçy thương câ Vën Thù và Duy Ma.

Hai Ngài là biùu tượng cho chúng ta quan sát. Không

có hai Ngài, chúng ta mãi đi theo lối mòn cũ. Phêt giáo

phát triùn cũng nhờ sự tồn täi của chån đø và tục đø đù

chúng ta quan sát và phát triùn tư duy.

Tôi suy nghÿ thçy Vën Thù hỏi, Duy Ma trâ lời mới thêt

hay và đúng nghÿa. Thêt vêy, đäo Bồ tát lçy hänh làm

chýnh. Nghÿa là chúng ta phâi hiùu pháp qua hành động.

Nøu chþ hiùu ở mðt suy lý thuộc v÷ triøt lý suông, không lợi

ích gì.

224

Hiùu cuộc đời qua hành động, tiöu biùu bìng nhån

vêt Duy Ma là con người sống thêt. Còn Vën Thù là trý chþ

gợi lön phương hướng. Nương theo trý mà hành động,

chúng ta mới hiùu thêt.

Vü vêy, Vën Thù đøn gợi ý và Duy Ma tự trâ lời. Hay

giáo pháp mà Phêt đưa cho chúng ta là trý. Nương theo

giáo lý đù vên dụng vào cuộc sống là chúng ta tự trâ lời.

Không ai trâ lời thø.

Giáo lý chung, nhưng mọi người tùy thực tiún tu hành

trâ lời khác nhau. Ở đåy mượn Duy Ma trâ lời cho phù hợp

giáo lý. Hay có thù hiùu Phêt là Đäo sư, còn đøn Bâo sở

hay không tùy ở ta ứng dụng giáo lý đúng hay sai. Vü vêy,

đû tử Phêt bünh đîng trön chån lý, trong khi thực tø läi

khác, có người đíc La hán, có người ở Niøt bàn, có người

tëng thượng män.

Vën Thù thëm Duy Ma, đðt vçn đ÷ cho Duy Ma giâi

thých. Duy Ma là người sống thêt, ông phâi trâ lời phương

cách tiøp thu, vên dụng, sống với giáo lý như thø nào.

Vën Thù không nói thay Duy Ma được.

Đù Vën Thù gợi ý, Duy Ma trâ lời, nhìm mục đých lý

giâi cho Tỳ kheo, Bồ tát, chư Thiön hiùu được. Còn hai vị

này đứng trön lêp trường giâi thoát của Bồ tát đù täo đi÷u

kiûn cho mọi người ý thức v÷ chån lý hay hướng v÷ chån

lý, nói lön chån lý của Phêt Thých Ca chþ tüm thçy được

ngay trön cuộc đời này.

Duy Ma tiöu biùu cho tịnh tåm, nön Vën Thù chưa đøn

mà ông đã câm nhên được. Ông dọn tçt câ đồ däc trong

phòng, dời mọi người đi, chþ còn läi phòng trống không.

Duy Ma đang bûnh mà dọn phòng trống được. Nøu

hiùu đơn giân theo vën kinh như vêy, thêt thà quá. Phæn

225

lớn kinh Đäi thừa đưa ra cåu chuyûn gü đ÷u hàm chứa èn

ý bön trong. Chúng ta cæn suy nghÿ såu xa hơn.

Theo tôi, nøu có ông già bûnh cæn dọn phòng trống,

chờ Vën Thù đøn. Tôi có câm giác ông già này không

bûnh chút nào. Nøu nói bûnh, đåy là thị hiûn bûnh tức

đóng kịch, giâ bûnh, không phâi thêt. Đối với người thêt

thà, cæn thçy Duy Ma bûnh, nön Duy Ma hiûn bûnh.

Tuy nhiön, dưới mít Vën Thù và Như Lai, Duy Ma

không h÷ bûnh. Ngài khỏe lím, v÷ sau chúng ta sô thçy

trong phèm kø, Duy Ma khuån tòa sư tử từ thø giới Tu Di

Tướng đem v÷ phòng Ngài được.

Duy Ma muốn bûnh là bûnh. Vçn đ÷ này trong cuộc

sống tu hành của tôi cũng có những trường hợp tương tự

như vêy. Khi có người mời tôi làm viûc gü, tôi thçy không

nön làm, không muốn làm, tôi cáo bûnh. Nói bûnh thü mðt

tôi tự xanh ra. Bûnh này tự täo nön, cæn bûnh thü bûnh.

Từ điùm này, tôi hiùu thöm vçn đ÷ thị hiûn của Bồ tát

Quan Âm. Ngài đóng đøn 32 vai trön cuộc đời, hành đäo

hoàn toàn tự täi.

Khi Phêt täi thø có 92 thứ đäo tranh chçp, nhån tåm ly

tán. Đó là bûnh của con người, bûnh của xã hội. Đức Phêt

tiöu biùu cho vị đäi lương y, biøt rõ cën bûnh træm trọng

của mọi người. Ngài chþ cho họ thçy sai læm dén đøn đau

khổ và đưa ra con đường giâi thoát. Người có nhån duyön

nghe theo tu hành, đ÷u høt bûnh.

Riêng chúng ta ngày nay, trön bước đường tu, nhên

được hộ niûm của Phêt mà kinh diún tâ là Duy Ma được

Vën Thù đøn thëm tự nhiön høt bûnh.

Cuộc đời tu của tôi có nhi÷u lúc bûnh tưởng không

qua khỏi. Nhưng đột nhiön, thoät nhên được lực vô hünh,

tôi câm thçy mänh từ thù xác đøn tinh thæn một cách kỳ

226

diûu. Køt quâ này giúp tôi thçu hiùu hơn v÷ ý nghÿa Phêt là

đäi lương y hộ niûm chữa bûnh cho chúng ta.

Tuy nhiön, nøu vçn đ÷ này hiùu theo quan niûm thông

thường là nhờ ý chý chúng ta cao, nön quön bûnh quön

khổ. Theo tôi, không phâi chþ có ý chý một chi÷u. Ý chý cao

chưa đủ, nøu không có đối tượng đù nång ý chý lön.

Cùng tột đau khổ phâi có đối tượng đù vươn lön,

nghÿa là ý chý chúng ta hướng v÷ Phêt, sô bít gðp tünh

thương bao la của Ngài tỏa xuống, täo thành sự tương

giao tëng thöm sức sống cho chúng ta tu hành, vượt khó

khën.

Khi Vën Thù khởi niûm thëm Duy Ma, phòng Duy Ma

thành trống không. Duy Ma làm phòng trống hay phòng

Ngài bỗng nhiön trống ? Hai vçn đ÷ này chúng ta không

hiùu được cái nào đúng. Vü không có bân dịch chýnh chữ

Phän. Tuy nhiön, đó là hai viûc quan trọng gợi cho chúng

ta nhi÷u suy nghÿ.

Theo tôi, người nào bước vào thø giới tåm linh tu hành,

dú câm nhên vçn đ÷ này hơn. Thêt vêy, có những viûc

thành tựu, cho rìng nhờ chúng ta làm, thü không đúng.

Nhưng nói tự nhiön chứng, cũng không đúng. Thý dụ như

có người suốt cuộc đời cố gíng diût phi÷n não. Càng nỗ

lực tu, phi÷n não càng phát triùn, công phu tu quâ thêt

mờ mịt. Bỗng nhiön một hôm, nhün thçy hoa rơi hoát nhiön

đäi ngộ. Nøu nhớ nghÿ läi gia công tu của münh trước kia,

thêt quá vô lý.

Thi÷n triût đù khai thác “Cái bỗng nhiön được” hay

hoát nhiön đäi ngộ, mà kinh diún tâ là tự nhiön phòng

trống.

Đối với tôi, vçn đ÷ này được hiùu dưới däng hoàn

toàn khác. Duy Ma không làm phòng trống được, cũng

227

không phâi tự nhiön phòng trống. Cæn nhớ rìng cën bân

Phêt däy là mọi viûc trön cuộc đời không nìm ngoài lý

nhån duyön. Thçy rõ nhån duyön là thçy pháp. Không

phâi tự nhiön cũng không phâi gia công. Nhưng bỏ gia

công, cái tự nhiön cũng không có. Quan trọng ở điùm

nhân duyên.

Nhån duyön hội ngộ là trý Vën Thù gðp bân tåm thanh

tịnh Duy Ma, thü phi÷n não træn lao đột nhiön rơi rụng, diún

tâ bìng hünh ânh phòng Duy Ma trống trơn.

Ngoài ra, nhà Duy Ma trống rỗng, không có vêt gü,

cũng có thù lý giâi rìng theo Vën Thù có nëm loäi thø giới,

thü Duy Ma an trụ thø giới tåm của Bồ tát vô sở đíc. Vü Duy

Ma là tåm. Khi đù tåm nghÿ đøn vêt thü nó tồn täi, có đủ.

Nhưng nhiøp tåm loäi bỏ, tçt câ sô trở thành KHÔNG hoàn

toàn.

Một Thi÷n sư diún tâ thø giới này bìng cåu :

“Có thời có tự mây lông.

Không thü câ thø gian này đ÷u không”.

Đối với người ham ưa nëm món dục, Duy Ma hiûn làm

người giàu có, thông minh, đức hänh làm biùu tượng cho

họ phçn đçu phát triùn. Nhưng khi muốn phá tåm sở đíc

của Bồ tát, Duy Ma phâi hiûn KHÔNG.

Duy Ma mở đæu với Vën Thù bìng cåu : Vën Thù Sư

Lợi mới đøn. Tướng không đøn mà đøn, tướng không thçy

mà thçy. Nghÿa là đøn dưới däng Bát Nhã, thçy dưới däng

Bát Nhã. Không đøn và không thçy dưới däng cën træn

thức.

Khi tåm đät đøn träng thái KHÔNG của Bát Nhã quán

sát được chån tánh không có sai biût, Phêt và chúng sanh

đồng một thù :

228

“Từ chơn tánh chúng sanh là một

Suốt tam thừa chư Phêt chîng hai

Ấy từ bổn nguyûn nguyön khai

Huyền KHÔNG về täi lòng người lắng an”

Thêt vêy, Vën Thù là tuû giác. Ngài không phâi là vêt

hữu hünh, nön không thù thçy Vën Thù bìng tướng đøn.

Tuû giác chúng ta đột nhiön sanh, chúng ta không thçy

nó từ đåu đøn, nhưng có nó. Đó là träng thái tu chứng hay

trý tuû phát sanh. Kinh cụ thù bìng hành động Vën Thù

đøn thëm Duy Ma. Tuy nhiön, sợ chúng ta læm Vën Thù và

Duy Ma là con người thêt đøn thëm nhau, nön nhíc

chúng ta không có tướng đøn mà đøn.

Vën Thù và Duy Ma thëm nhau đù diún tâ bân tåm

thanh tịnh và tuû giác vô thượng nhêp läi, hünh thành một

Đức Phêt đíc đäo trön cuộc đời. Giữa tåm thanh tịnh và

trý sáng suốt gðp nhau bçt tức bçt ly. Vü trý không phâi là

tåm, nhưng trý cũng không rời tåm mà có. Vü vêy, nói

tướng không đøn mà đøn.

Trön bước đường tu, Duy Ma nhíc chúng ta đừng suy

nghÿ kỹ, sô tüm trý không được. Suy nghÿ nhi÷u chþ đưa ta

đøn vọng thức, vü suy nghÿ phát hiûn của chúng ta không

có đối tượng. Nó phát xuçt từ A läi da thức, khiøn chúng

ta rơi vô âo giác.

Tåm thanh tịnh và trý sáng suốt, câ hai không có đøn

và đi, được Ngài Trý Giâ vý như trëng thêt không chüm đáy

nước và nước cũng không lön trëng. Câm ứng đäo giao

giữa ta và Phêt, hay tåm chơn như bừng sáng, trý tuû phát

sanh, vý như mðt nước phîng lðng thü bóng trëng hiûn

vào.

229

Đøn đåy kinh Duy Ma mở ra cho chúng ta ý niûm v÷

Đức Phêt siöu hünh. Ngài hoàn toàn siöu hünh, nhưng

không rời thực tø. Vü Ngài đã thù hiûn trọn võn bìng viûc

làm lợi läc chúng hữu tünh trong 80 nëm trụ thø.

Ngoài ra, nói “có đøn, có đi”, thü khi nói thời gian trôi

qua, ý nghÿa theo đó cũng không còn. Vü thø, tướng đøn

và đi không tồn täi. Những đi÷u chúng ta suy nghÿ tiøp tục

trôi như dòng thác v÷ quá khứ, không tồn täi. Tuy nhiön,

trön thực tø, Duy Ma và Vën Thù vén hiûn hữu. Các Ngài

tồn täi trong cái không tồn täi. Do đó, không có gðp mà

thêt là gðp, vü tçt câ pháp đ÷u tồn täi trong nhån duyön

sanh diût. Vën Thù và Duy Ma đ÷u sống trong lô sống này,

nön các Ngài hiùu rõ.

Chúng sanh tuy cũng đang hiûn hữu trong thêt pháp

như vêy, nhưng vü chçp vào ngôn từ, vướng míc trong

vọng tưởng điön đâo, không hiùu được chån thêt của

cuộc sống. Cái tồn täi đáng sống thü chúng ta đánh mçt.

Vü thø, chúng ta tưởng tượng đù sống thü quá vô lý. Và

hàng Thanh vën an trú pháp Không suông, läi càng vô lý

hơn.

Trong kinh Kim Cang, Phêt däy “Nhược kiøn chư

tướng phi tướng tức kiøn Như Lai”. Ý này được Duy Ma

diún tâ với Vën Thù trön lêp trường Bát Nhã : Như Lai hiûn

hữu, tồn täi trong cái không tồn täi. Cũng vêy, Duy Ma và

Vën Thù hiûn hữu miön viún, tồn täi trong thực hữu gọi là

Chơn không Diûu hữu.

Đối với các pháp, Bồ tát thçy Không, tức thçy nó

không thêt có. Bồ tát Thanh Lương Nguyût thường däo

chơi trong “cái Không”, hay nói khác, Ngài làm mọi viûc,

mà chîng h÷ bị dýnh míc chút nào, vü nó giống như trò

chơi, không có thêt. Sự hành đäo nhõ nhàng, thanh thân

230

của Bồ tát khiøn cho người được thanh thân, nön thường

vý lực của Bồ tát như ánh sáng mát dịu của mðt trëng

Pháp KHÔNG của Bồ tát, “Không tướng gðp mà gðp,

không tướng đøn mà đøn”, mở ra thø giới vô hünh cho

chúng ta suy gém.

V÷ phæn vêt chçt có đøn và đi. Nhưng trön thực tø

cuộc đời có nhi÷u người không đøn, chúng ta vén câm

thçy như họ ở bön cänh đối thoäi với chúng ta. Trái läi, có

người k÷ cên, chúng ta vén không thçy hiûn hữu của họ.

Nói cách khác, hành động và suy tư giống nhau thü không

gæn cũng thån thiûn.

Thêt vêy, khi hành giâ líng yön tåm hồn, hünh dung

công hänh của Bồ tát, đức độ của Như Lai và sống với

hänh đức çy là hành giâ đang gðp gỡ các Ngài trong

tåm linh. Đðc biût Diûu hữu của Chơn không là “Chúng

sanh tåm cçu tịnh, Bồ tát ânh hiûn trung”. Nghÿa là tåm

chúng sanh thanh tịnh hay nhiúm ô đ÷u có Bồ tát hiûn hữu,

tuy không thçy được nhưng là thêt hữu. Trý tuû của Đức

Phêt cho đøn ngày nay vén là kim chþ nam soi đường cho

chúng ta qua hơn 2.000 nëm cũng chýnh là nìm trong lý

này, lý “không có mà có”.

Chúng sanh thường quan niûm phâi có dưới hünh

thức này hay hünh thức kia, nhưng họ vén thçt bäi khổ đau

đời đời. Trong khi Bồ tát thçy được chån thêt tướng các

pháp, nön lúc nào cũng thçy chýnh xác, thçy như thêt,

dén đøn làm cũng đúng như thêt là Như Lai.

Như Lai nghÿa là như như bçt động. Bân chçt tồn täi

thêt hữu này không thay đổi. Bước sang tinh thæn Pháp

Hoa gọi là thø gian tướng thường trụ, nghÿa là bao giờ còn

con người, thü đäo Phêt còn ở thø gian. Pháp đó ânh hiûn

vào thø gian tướng đù thành một vị Phêt trön cuộc đời.

231

Trước khi Vën Thù đøn thëm Duy Ma, nhà Duy Ma có

đủ thứ. Đi÷u này tiöu biùu cho sự sinh hoät của chúng ta

trön cuộc đời. Với sáu cën tiøp xúc sáu træn sinh ra biøt

bao mö læm chçp trước.

Nhưng đøn khi Vën Thù bìng lòng tới thëm Duy Ma,

nhà Duy Ma hoàn toàn trống không. Nghÿa là tia sáng từ

tåm ta bừng lön hoát nhiön đäi ngộ. Trong lòng tự sáng ra,

mà Phêt thường vý mðt trời mọc bóng tối tự tan. Và Thi÷n

sư Viût Nam diún tâ ý này bìng cåu

Tåm địa nhược không huû nhêt tự chiøu.

Điùm này chịu ânh hưởng của kinh Duy Ma. Sự gðp

gỡ giữa Vën Thù và Duy Ma nói lön yøu chþ của Thi÷n, ánh

sáng trý tuû bừng lön, bóng tối vô minh li÷n tan biøn.

Nhà trống không và không có người tiöu biùu cho

ánh sáng trý tuû rọi vào tåm, nghiûp và phi÷n não li÷n dứt

säch. Bçy giờ, tåm Duy Ma trống là tåm chçp trước không

còn. Bân tåm hoàn toàn thanh tịnh thü ngã và ngã sở làm

gü có. Nøu có nhà cửa, đồ vêt và người thån là vü có

nghiûp. Nhün dưới däng bân tåm thanh tịnh, thü những liön

hû này tuyût nhiön không còn. Đi÷u này dú câm nhên đối

với người tu.

Có những phút giåy, tåm chúng ta hướng v÷ Phêt

một cách mãnh liût, mọi træn duyön tự dứt. Ni÷m tin và độ

câm của hành giâ nghÿ v÷ Phêt quá cao, nön nhên được

Phêt huû rọi xuống hay ánh sáng Vën Thù chiøu đøn.

Hành giâ tiøp nhên trý Vën Thù và thù hiûn trý çy trong

công viûc. Sự nghiûp, quy÷n lợi, hay ngoäi cânh không

còn dýnh lýu gü đøn hành giâ. Hay đó là cën phòng trống

không.

232

Ý nghÿa KHÔNG này không thù hiùu theo nghÿa thông

thường là có hay không trong tương đối pháp. Cũng

không phâi KHÔNG trong tuyût đối pháp.

Täi sao KHÔNG ? Vü tự nhiön KHÔNG vêy. Trön thực tø

tu hành, ta đät giâi thoát, tự nhiön đät đøn träng thái

KHÔNG. Hành giâ không phâi cít đứt một cái gü đù được

KHÔNG. Vü nøu “còn cít đù được”, hành giâ còn ở trong

vòng đối đãi của pháp tương đối.

Trön thực tø nhà Duy Ma có trống không hay không là

công viûc của nhà khâo cứu lịch sử. Triøt lý KHÔNG ở đåy

nhìm chþ cho bân tåm thanh tịnh.

Nhờ ánh sáng Vën Thù rọi vào tåm hay gðp minh sư,

phi÷n não nhiúm ô tự mçt. Lúc çy, nhà cửa đçt đai sự

nghiûp chþ là những gü ràng buộc hành giâ trön cuộc đời.

Vü vêy, hành giâ không còn có ý niûm chçp trước, nhưng

phước läc vén thường nhiön.

Duy Ma buông tçt câ, nhưng không mçt mát gü. Duy

Ma vén là Duy Ma. Lòng ham muốn không còn, mà sự vêt

vén tồn täi, vén an vui hänh phúc.

Trý Giâ vý ngũ çm như ngôi nhà. Nhà ngũ çm bao che

chúng ta suốt ngàn nëm làm chúng ta mờ mịt trong sanh

tử. Cuộc sống chúng ta luèn quèn trong síc, thọ, tưởng,

hành, thức. Nó giam hãm chúng ta với nhên thức không

bao giờ rời nổi đối tượng chung quanh.

Nhà Duy Ma ở là ngôi nhà ngũ uèn đó. Nhưng Vën

Thù đøn thëm hay trý tuû bừng lön, nhà tối ngàn nëm tự

sáng. Ngài nhün thçy rõ tçt câ hiûn tượng trong trời đçt nói

chung, trong ngũ çm nói riöng.

Tåm Duy Ma thanh tịnh tiøp nhên trý Vën Thù rọi đøn,

nhà Duy Ma đột nhiön biøn thành KHÔNG, thọ tưởng hành

thức không còn tác dụng Ngài. Tåm Duy Ma båy giờ

233

đang tiøp cên chån lý bít gðp trý Vën Thù. Tåm và trý køt

hợp với nhau, täo thành nhà ngũ uèn của Duy Ma trống

không, tức ý thức træn gian hoàn toàn buông bỏ.

Duy Ma nhờ tuû giác Vën Thù rọi xuống, ngũ uèn tan

mçt, phi÷n não træn lao không còn. Và biøn ngũ uèn hữu

lêu của Duy Ma thành ngũ uèn vô lêu hay nëm phæn

Pháp thån : giới, định, huû, giâi thoát, giâi thoát tri kiøn.

Nëm phæn Pháp thån çy làm lợi ých chúng hữu tünh. Giâi

thoát mà không lợi ých cho đời không phâi là giâi thoát

theo Phêt.

Đứng trön lêp trường trý Vën Thù hay Bát Nhã ba la

mêt nhün trở läi thån ngũ uèn, thçy ngũ uèn giai KHÔNG.

Nghÿa là ngũ uèn tan mçt, không còn. Ngũ uèn là bóng tối,

nhưng mðt trời huû rọi đøn, bóng tối tự mçt; mðt trời lðn

bóng tối hiûn ra. Chúng ta thçy có mçt, có hiûn. Nhưng

câ hai : bóng tối và ánh sáng ở däng thù không có mçt

và hiûn. Ánh sáng và bóng tối đồng một thù.

Vü vêy, thån ngũ uèn giống nhau, nhưng tùy cách sử

dụng sanh ra lợi hay häi. Người có trý tuû sử dụng Bát Nhã

hay được tuû giác Phêt soi rọi, nhên được ngũ uèn là

KHÔNG, thçy cái thực, cái không thực. Từ đó, tåm không

còn tham vọng, khổ ách cũng tiöu tan. Ngược läi, sử dụng

vô minh thü ngũ uèn sô ràng buộc chúng ta không cùng.

Kinh Bát Nhã däy “Hành thåm Bát Nhã ba la mêt đa

thời chiøu kiøn ngũ uèn giai không, độ nhçt thiøt khổ ách”.

Ý này được kinh Duy Ma diún tâ đơn giân là Vën Thù đøn,

nhà Duy Ma thành trống không. Tåm người ngộ phâi đät

đøn träng thái KHÔNG này thü sự vêt trön cuộc đời diún

tiøn khác lä. Những đi÷u hành giâ tưởng khó giâi quyøt, läi

được tự động giâi quyøt tốt đõp ngoài sức münh. Đó là Bát

234

Nhã giâi quyøt, là ý nghÿa hiûn thån của Vën Thù trön

cuộc đời.

Trở läi lịch sử của Đức Phêt đù chúng ta hiùu thöm v÷

ý nghÿa của KHÔNG, hay tinh thæn mðt trời mọc bóng tối

tự tan.

Khi chưa thành Phêt, trý tuû chưa rọi tới, tåm địa chưa

hoàn toàn không, Ngài chþ là Sa môn Cù Đàm. Nhưng sau

đöm mùng 8 tháng chäp, Ngài thành Phêt, trý tuû bừng

sáng. Ở đåy diún tâ bìng hành động Vën Thù đøn thëm

Duy Ma, tiöu biùu cho tåm trý køt hợp với nhau mới thành

Phêt. Đức Phêt là người køt hợp khòo lòo con tim và khối

óc. Tim và óc được thù hiûn bìng hünh ânh Vën Thù và

Duy Ma.

Duy Ma và Vën Thù còn có nghÿa là sự køt hợp giữa

chân đø và tục đø. Chån đø gồm những người tu hänh

viún ly, xa rời træn cçu, không tiøp xúc cuộc đời đù tåm

hồn thanh tịnh. Tục đø thuộc v÷ người thø tục.

Duy Ma và Vën Thù køt hợp được chån đø và tục đø

hay gọi là nhị đø dung thông mới thçy được thêt tướng

các pháp. Vü đi v÷ træn tục, hành giâ xa rời chån đäo.

Nhưng chþ thuæn bước trön chån đäo, rời bỏ thực tø, hành

giâ läc vào âo giác. Thông thường tu, hành giâ hay läc

vào một trong hai thiön kiøn này.

Køt hợp giữa Vën Thù và Duy Ma gợi cho hành giâ

chân lý cuộc sống là con đường Trung đäo của Bồ tát køt

hợp giữa thø tục và Thánh đäo hoðc køt hợp Tëng và tục.

Đäo Phêt tồn täi trong tư thø tứ chúng đồng tu luôn

hỗ tương nhau. Duy Ma thù hiûn người kiùu méu của hàng

täi gia và Vën Thù là kiùu méu của xuçt gia. Nøu đäo Phêt

không có những cư sÿ cự phách, khó truy÷n bá rộng rãi

được và chþ đóng khung trong chùa, không lợi ých cho ai.

235

Ngược läi, người týn tåm nhi÷u, nhưng không được chư

Tëng có trý tuû chþ đäo, dú rớt vào mö týn.

Nhờ Vën Thù giâi thých, mọi người hiùu được ý nghÿa

Như Lai là Pháp thån thường trú, là tồn täi thêt hữu của sự

vêt ở trong cái không tồn täi. Sự thêt chúng ta đang hiûn

hữu, tåm trý chúng ta còn đåy. Nhưng mỗi niûm trôi qua, tri

thức và đäo đức của chúng ta trưởng thành thöm. Sống

và an trú trong tri thức và đäo đức thëng hoa này là tồn

täi miön viún của chúng ta nìm trön dòng sanh diût

không tồn täi của thø gian pháp.

Vën Thù hỏi Duy Ma täi sao nhà trống không ? Duy Ma

trâ lời cõi nước chư Phêt mười phương cũng trống không.

Điùm này muốn hiùu được, ta trở läi cåu trong kinh Kim

Cang : “Nhược kiøn chư tướng phi tướng tức kiøn Như Lai”.

Nøu hành giâ là người thø gian có nhên thức của người

thø gian, không phâi là nhên thức của Phêt hay Bồ tát.

Nhưng khi đổi nhên thức của người thường thành nhên

thức của Phêt, Bồ tát, hay nói khác hành giâ phâi nång tri

thức münh lön, sô thçy khác.

Trước kia là người nhün đời với đôi mít khát vọng, thçy

gü cũng ham mö, lòng không bao giờ thỏa mãn, nön dú

rớt qua bçt mãn. KHÔNG của một con người tuyût vọng

ôm câ một khối ham muốn. Nhưng thực tø không ním

bít được gü, đành buông xuôi tay. Đó là KHÔNG của thø

gian. Đối với họ, “Tôi không muốn gü, nghÿa là tôi không

được gü”. Tåm hồn tràn đæy tham vọng, nhưng không có

gì.

Chúng ta tu hành, dứt khoát bỏ cái KHÔNG này và

bỏ cái KHÔNG mà kinh Pháp Hoa gọi là “bæn cùng không

phước huû”. Nhi÷u người hiùu læm nghÿa KHÔNG, cho

236

rìng xuçt gia không có gü, trở thành người ën xin là sai.

Phêt và đû tử Thánh chúng không phâi là người ën xin.

Nøu chúng ta tu đù giữ cái KHÔNG sai læm này, thà

nön giữ cái CÓ của thø gian còn tốt hơn. Vü từ “Có của

thø gian” đù chúng ta đổi thành “Có của xuçt thø gian”

hay chuyùn phước hữu lêu thành vô tên thánh tài theo

Phêt däy.

Khi hành giâ biøt sống với tri thức, tham vọng theo đó

giâm læn và say mö học đäo. Nhờ đó, tham vọng vêt chçt

tự tiöu mòn theo sự phát triùn tri thức của hành giâ. Cách

nhün đời của hành giâ cũng đổi khác hơn khi còn tham

vọng.

Hành giâ nhün sáng læn, thçy gæn đúng với sự thêt và

quay trở läi quán sát sô thçy những cái vô lý trước của ta.

Và nång cçp lön thçy KHÔNG theo La hán. Lúc çy, ở

träng thái sơ tåm hay đät giâi thoát một, hành giâ có

nghe, nhưng không quan tåm. Pháp træn không tác động,

được giâi thoát, không còn gü vướng míc trong lòng.

Trön bước đường tu, hành giâ bỏ tçt câ quy÷n lợi đù

xem vçn đ÷ có tồn đọng trong lòng không. Điùn hünh như

Ca Diøp là người giàu nhçt Ma Kiût Đà. Theo Phêt, ông bỏ

toàn bộ sự nghiûp đù thanh lọc thån tåm, khi ngủ đường

khi ngủ gốc cåy trong rừng. Tçt câ những måu thuén với

quy÷n lợi trước kia được dùng đù tríc nghiûm, thử xem

tåm có còn ham muốn những thứ này hay không.

Tam muội đæu tiön chứng được là KHÔNG, không bị

træn cânh làm giao động, hành giâ từng bước phát triùn

thø giới KHÔNG, thçy KHÔNG của Tu đà hoàn khác với

KHÔNG của A la hán.

Ở trong cái KHÔNG của Tu đà hoàn, vêt không tác

động hành giâ, nhưng chưa phâi hoàn toàn thoát ra khỏi

237

sự chi phối của træn cânh. Hành giâ phâi vượt qua bốn

bức tường sít hay bốn thø giới Thi÷n định mới đät tới thø

giới KHÔNG của A la hán. Cuộc đời hoàn toàn không còn

tác dụng, giống như Thánh Đ÷ Bà quán pháp KHÔNG

thuæn thục đøn độ tön Bà La Môn đåm Ngài chøt. Ngài

vén thân nhiön mở y đưa cho hín mðc, đù đi trốn.

Chúng sanh thçy CÓ, Thanh vën thçy KHÔNG. Duy

Ma và Vën Thù dung hợp giữa CÓ và KHÔNG này. Đi÷u

quan trọng của đäo Phêt là hành giâ phâi biøt, phâi thçy

ta và thø giới của ta. Tuy không bị vêt tác động, nhưng

hành giâ phâi biøt rõ các pháp. Nøu không, chúng ta trở

thành người vô tri hay sao.

Cái thçy theo Phêt là cái thçy của Duy Ma khi được trý

Vën Thù rọi vào, tức tåm người cæu đäo bừng sáng, thçy

sự vêt đúng như thêt. Bồ tát theo Phêt tu nhìm đät đøn

Phêt nhãn. Tuy tçt câ là KHÔNG đối với Bồ tát, nhưng vén

hiûn hữu đæy phước läc ở thø gian. Nøu nói KHÔNG là

không có, thü hoàn toàn sai. Nhưng trở v÷ bân tåm thanh

tịnh, thü tçt câ vén là KHÔNG.

Giai đoän một, KHÔNG của La hán là KHÔNG suông.

Giai đoän hai, Tam muội KHÔNG của Bồ tát phâi giâi

quyøt khổ đau cho chúng sanh. Giâi bûnh cho chúng

sanh xong, Bồ tát cũng høt bûnh. Vý như trưởng giâ có một

người con. Vü con bûnh, nön ông bûnh.

Và giai đoän ba, Tam muội KHÔNG của Như Lai

không có gü trön đời có thù tác động Như Lai. Tuy nhiön,

Ngài vén thçy biøt mọi diún biøn của cuộc đời và đi÷u

động nó một cách tự täi. Từ đó mới khởi tåm đäi bi sanh läi

trên nhân gian.

Vü vêy, Duy Ma bác bỏ quan niûm cho rìng Phêt có

đæy đủ sức khỏe, trý thông minh đù täo sự nghiûp, mà Ngài

238

từ bỏ cuộc sống đø vương đù đi xin ën. Nøu tu tçt cánh

KHÔNG bìng cách như vêy, ta không nön theo, vü chîng

lợi ých gü.

KHÔNG là không chçp trước phi÷n não. Đät đøn

träng thái tu chứng này, mười phương thø giới Phêt đ÷u

KHÔNG.

Theo Duy Ma, tåm đät đøn träng thái tịnh thü thø giới

Ngài phâi tịnh. Tịnh ở đåy là KHÔNG. Kinh Đäi thừa thường

diún tâ thø giới mười phương đ÷u do công đức mà hünh

thành, mà hiûn hữu. Vü nhờ công đức mới hiûn hữu, nön

thø giới này phâi không thực. Công đức mçt, thø giới mçt.

Còn thø giới của chúng ta như thø nào là tùy theo

nghiûp. Thiûn nghiûp có, người sô mang hänh phúc đøn

cho ta. Thiûn nghiûp høt, người sô mang hänh phúc ra đi.

Như vêy træn gian tốt xçu đøn với ta là tùy nghiûp. Và thø

giới của mười phương Phêt là tùy công đức và nguyûn lực

của các Ngài mà hiûn. Nghÿa là vü lý do nào đó mà hiûn

có hay biøn mçt.

Vü thø, dưới mít Duy Ma thçy trống không, trước có,

li÷n mçt, nön v÷ thời gian thçy KHÔNG. Ba thời : quá khứ,

hiûn täi và vị lai là cái gü không ním bít được. V÷ không

gian, mọi vêt do nhån duyön mà thành, nhån duyön tan

mọi vêt tự mçt. Con người chúng ta xuçt hiûn do tổng hợp

nhån duyön. Vü vêy, có rồi không, không rồi có. Những

người hôm qua không có mðt, mà hôm nay nghe tiøng họ

khóc chào đời.

Đối với Duy Ma, træn gian là KHÔNG, thø giới chư Phêt

mười phương cũng KHÔNG. Cái KHÔNG này được Huû

Nëng diún tâ là “Bân lai vô nhçt vêt”. Trön thù tánh, tçt câ

đ÷u an trụ pháp KHÔNG, không có một sở hữu nào.

239

Nhưng một Thi÷n sư khác ngộ cái “Vô nhçt vêt” của

Huû Nëng, läi thçy rìng “Vô nhçt vêt trung vô tên täng”.

Tuy không có vêt nào, nhưng kho tàng quý báu của Huû

Nëng đù läi dùng đøn ngàn nëm cũng không høt. Không

phâi một người hưởng, mà câ Thi÷n tông Đông độ đ÷u

nương vào đó mà thëng hoa.

“Vô nhçt vêt” của Huû Nëng trở thành “Vô tên täng”.

Hay nói cách khác “Vô tên täng” chýnh là pháp KHÔNG

của Phêt chứng. Ngài tu, bỏ tçt câ. Nhưng đøn nay hơn

25 thø kỷ, mọi người vén tự nhên là đû tử Ngài, tôn thờ kýnh

ngưỡng Ngài và đang bước theo lộ trünh của Ngài. Đi÷u

này biùu hiûn rõ nòt tinh thæn “Vô nhçt vêt trung vô tên

täng”, hay chån tinh thæn của nghÿa KHÔNG theo Đức

Phêt.

Duy Ma đưa ra ý niûm thø giới chư Phêt mười phương

cũng trống không đù phá bỏ ý niûm của hàng Thanh vën

thường nghÿ có một Tịnh độ là thø giới thêt hữu của người

tu pháp KHÔNG. Theo đó, họ sống thü tu ở nhån gian, chøt

vào Niøt bàn hay sanh Tịnh độ.

Tuy nhiön, sợ đồ chúng hiùu læm rìng nøu không có

Niøt bàn, không có thø giới Phêt, chúng ta tu làm gü. Duy

Ma trâ lời sự thêt thø giới đ÷u trống không. Nhưng từ

KHÔNG hiûn có, từ có v÷ KHÔNG. Đó là tự täi thæn lực của

chư Phêt, trý tuû của Như Lai.

Khi Phêt thçy chån lý, nghÿa là thçy được sự vêt như

thêt, biøt được công thức cçu täo thø giới, Ngài sô täo

dựng theo ý muốn. Thý dụ, ở phương Tåy có thø giới an

lành của Phêt A Di Đà, ở phương Đông có thø giới thanh

tịnh của Phêt Dược Sư.

Trở v÷ kinh Lëng Nghiöm diún tâ bìng cåu : “Không

sanh đäi giác trung, như hâi hữu nhçt åu phát hữu lêu vi

240

træn quốc giai y không sở sanh, v.v„”.Tçt câ quốc độ đ÷u

nương nơi KHÔNG mà tồn täi, KHÔNG nương nơi trý giác

mà hünh thành. Vü vêy, muốn có thø giới thü có, muốn

KHÔNG tçt câ sô thành KHÔNG.

Đi÷u trước tiön, hành giâ phâi đät tới cứu cánh

KHÔNG và từ KHÔNG mới hiûn có. Khi trang bị được cái

thçy như thêt theo Duy Ma, thü CÓ và KHÔNG bçt tức bçt

ly. Nói KHÔNG không được, nói CÓ cũng không phâi.

Không phâi nó, nhưng bỏ nó cũng không phâi. Mười

phương thø giới Phêt đ÷u KHÔNG với đi÷u kiûn tåm chúng

ta hoàn toàn thanh tịnh và từ KHÔNG này hiûn có. Một

Thi÷n sư Viût Nam thù hiûn ý này qua cåu “ Tri không,

không giác hữu”, cái hữu sau cùng là diûu hữu, là phước

läc chån thêt vÿnh cửu của người đíc đäo.

Và Duy Ma däy tiøp khi chúng ta tu hành quán tçt câ

pháp đ÷u KHÔNG nhưng không được rời bỏ chúng sanh.

Ý muốn ám chþ hàng Thanh vën thçy KHÔNG, họ không

chịu làm gü. Trong khi Bồ tát tuy thçy KHÔNG, mà viûc làm

của Bồ tát vén không thay đổi. Đó là lộ trünh tu Duy Ma

väch ra từ tục đø bước sang chån đø và từ chån đø phâi

trở v÷ Trung đäo đø của Bồ tát.

Vën Thù hỏi Duy Ma täi sao nhà trống không. Ngài trâ

lời vü thçy KHÔNG, nön xác định KHÔNG. Còn chúng ta

thçy không phâi là KHÔNG, nön không nói KHÔNG được;

bởi chúng ta thçy theo nghiûp và Duy Ma thçy theo bân

tåm thanh tịnh.

Vën Thù hỏi thöm nøu nói KHÔNG lçy gü đù làm

KHÔNG. Duy Ma trâ lời lçy KHÔNG làm KHÔNG.

Vën Thù hỏi có phâi suy nghÿ chýn chín mới hiùu được

nghÿa KHÔNG này chëng ? Duy Ma đáp nøu suy nghÿ thêt

nhi÷u, thü nó không phâi là KHÔNG nữa. Bỏ suy nghÿ đù đät

241

tới KHÔNG thü không hiùu. Nhưng suy nghÿ đù đät cái

KHÔNG cũng không hiùu.

Vën Thù nói như vêy KHÔNG này tüm ở đåu ra ? Duy

Ma bâo tüm trong 62 dị kiøn ngoäi đäo mà ra. Trong thời

Đức Phêt täi thø, hàng ngoäi đäo giâi thých thø giới bìng

mọi cách, tổng køt là 62 dị kiøn, sau tëng lön 92 học

thuyøt thçy khác nhau.

Đứng trön lêp trường giâi thoát của chư Phêt đù quan

sát dị kiøn ngoäi đäo mới thçy KHÔNG. Còn đứng ở lêp

trường chúng sanh quan sát, ta cũng rớt qua ngoäi đäo.

Tçt câ 62 học thuyøt vü không giống nhau nön trở thành

phá nhau, không còn cái nào đứng vững. Vü vêy ta quan

sát thçy cái HỮU này biøn thành KHÔNG. Với cðp mít trý

tuû, ta thçy tçt câ lý luên cuối cùng thành hý luên. Vü cái

HỮU này nhi÷u đøn mức sum la vän tượng, không còn kô

hở. Lý luên này phá lý luên khác, tçt câ phá nhau đù tồn

täi. Học thuyøt này có thü học thuyøt kia có, cái này sanh

thü cái kia sanh. Vü vêy lçy dị kiøn ngoäi đäo mà thçy pháp

KHÔNG là đứng trön lêp trường giâi thoát của chư Phêt

đù thçy pháp KHÔNG.

Vën Thù hỏi làm thø nào đứng trön lêp trường giâi

thoát của chư Phêt mà quan sát ngoäi đäo, trong khi

münh không là Phêt thü nhçt định quan sát ngoäi đäo,

không thçy giâi thoát được.

Duy Ma trâ lời đứng trön lêp trường đau khổ của

chúng sanh mà thçy được giâi thoát của chư Phêt. Thêt

vêy, vü đau khổ tri÷n phược, chúng ta mới hünh dung được

giâi thoát của Đức Phêt. Phêt là con người như tçt câ mọi

người và Ngài bít đæu quan sát thçy chúng sanh đau khổ.

Ngài tüm ra phương pháp diût khổ và ứng dụng pháp này,

242

đät tới tịch tÿnh hoàn toàn, nghÿa là an trụ pháp KHÔNG.

Thø giới chư Phêt chýnh là thø giới KHÔNG.

Vën Thù hỏi thöm täi sao thø giới Phêt KHÔNG, mà ta

thçy thø giới Ngài bìng bây báu. Thø giới KHÔNG này đã

được giâng ở trön, KHÔNG này không phâi hoàn toàn

KHÔNG. Vü ý niûm hoàn toàn không có gü là rơi vào đoän

kiøn, chúng ta chîng tu cho phý công. Tçt câ thø giới Phêt

bìng bây báu do công đức trang nghiöm, trong khi thø

giới chúng sanh hünh thành bìng nghiûp.

Vën Thù hỏi Duy Ma täi sao trong nhà không có thị giâ.

Duy Ma trâ lời Thiön ma ngoäi đäo là những người thån

cên của Ngài. Ngoäi đäo là người không cùng suy nghÿ,

không cùng giáo chủ với ta. Thiön ma là những người häi

ta trön bước đường tu hành.

Duy Ma chọn Thiön ma, ngoäi đäo làm pháp lữ, làm

đối tượng tu hành, thù hiûn tư tưởng trái ngược từ trước.

Đức Phêt däy khi sơ tåm vào đäo phâi thån cên người trý,

người hi÷n. Vü giao du với người ác, tánh ác của ta dú

sanh và tëng trưởng. Nøu ta ở trünh độ thçp nön áp dụng

công thức này. Nhưng trường hợp Duy Ma khác hơn hàng

sơ tåm.

Đối với người chọn đường tu Bồ tát đäo, tåm thanh

tịnh chþ gðp bän tốt hoàn toàn, là đi÷u không thých thú. Vü

chung sống với người sïn sàng tùy thuên, trý giác của ta

không sanh. Ta mçt đối tượng tu hành, gọi là vô ma khâo

bçt thành đäi đäo.

Muốn thêt tu Đäi thừa, phâi tüm đối tượng. Chýnh vü

hiûn hữu của chúng sanh đau khổ, Phêt mới khám phá

được Niøt bàn, nghÿa là tüm Niøt bàn trong sanh tử.

Tu giáp mðt với cuộc đời muôn hünh vän träng, trý

hành giâ rọi vào muôn hünh vän träng đó mà sanh ra

243

phương tiûn huû đù giáo hóa chúng sanh. Nhờ đối tượng,

hành giâ luyûn được thån tåm. Vý như bác sÿ giỏi, không

chữa bûnh ngðt nghño, không có đi÷u kiûn phát triùn tài

nëng; Bồ tát tu hành cũng vêy, muốn điöu luyûn tài đức,

cæn có đối tượng.

Và đối tượng quan trọng nhçt ở đåy là Thiön ma,

ngoäi đäo có đủ đi÷u kiûn sïn sàng häi hành giâ. Khi

hành giâ sống chung với những người ác độc nhçt, quy÷n

thø nhçt trön thø gian mà họ không häi được. Họ giở thủ

đoän nào, hành giâ cũng có phương tiûn huû chống đỡ.

Sống trong hoàn cânh khó khën như vêy, tài nëng mới

bộc phát, hành giâ vượt qua được an toàn, mới thực sự

thành Phêt. Vü vêy, Duy Ma tán thán người tu ở Ta bà một

ngày được công đức bìng trëm ngàn muôn ức kiøp tu ở

cõi khác.

Ở cõi Tịnh Độ, ý thức đối phó hoàn toàn biøn mçt.

Sống trong tịnh läc, nön không biøt gü. Bồ tát muốn tu

phương tiûn huû, phâi đøn Ta bà. Chýnh Duy Ma từ thø giới

Diûu Hỷ phâi qua thø giới Ta bà tu.

Trong phèm trước, Trü Thø Bồ tát ngồi Thi÷n, bị Thiön

ma phá. Duy Ma tới thuyøt pháp, biøn họ thành Bồ tát và

cho trở v÷ thø giới ma. Đối với ma, ông coi là pháp lữ.

Nhờ có đối tượng ác cang cường, hành giâ chuyùn

họ từ ác xçu thành tốt, thü công ơn tø độ mới tých tụ thành

công đức. Nhờ có ngoäi đäo, hành giâ sanh chánh kiøn.

Có những lý luên lèn thèn, hành giâ mới tüm được hiùu biøt

chån thêt. Hành giâ gðp ngoäi đäo giâng giâi đủ cách, từ

đó so sánh những lời họ nói và tüm ra cái đúng sau cùng là

chân lý. Chân lý này phát hiûn từ trong cái phi chån lý.

Trön bước đường tu, chung sống với đối tượng Thiön

ma, ngoäi đäo ác xçu tû häi này, từng bước hành giâ

244

cânh giác và suy tư. Nhờ vêy trý giác phát sanh, chứng

được chån lý. Ngược läi, sống trong môi trường thuên tiûn

dú dãi, dú thành hư đốn hay ngờ nghûch. Chánh kiøn nây

sanh từ đối diûn với tà kiøn ngoäi đäo, làm phát triùn trý

tuû, tài nëng, đäo đức của hành giâ. Những thành tựu tốt

đõp đät được là pháp KHÔNG tương đối. Vü có cái hữu,

hành giâ khám phá ra cái KHÔNG, vü có sanh tử, hành giâ

thçy Niøt bàn.

Hành giâ đứng trön lêp trường KHÔNG, đät được Niøt

bàn là nhờ tinh luyûn con người thành thuæn thiûn. Nøu

không nghiön cứu kỹ, mà phö phán Đäi thừa cái gü cũng

quy v÷ KHÔNG nhìm mục tiöu xóa tội ác, là sai læm.

Ý nghÿa KHÔNG của Đäi thừa không phâi là gæn tốt

xa xçu. Pháp KHÔNG ở giai đoän một nhìm luyûn hành

giâ thành thánh thiûn. Nhưng đät đøn mức thuæn thiûn rồi,

Duy Ma däy nøu tiøp tục an trú trong thuæn thiûn hành giâ

cũng kõt, không kõt sanh tử nhưng nay kõt Niøt bàn. Vì

vêy, mục tiöu của Phêt làm ta xa rời lòng chçp đù được

giâi thoát. Không đím sanh tử, nhưng không trước Niøt

bàn, ở trong sanh tử cũng là Niøt bàn.

Pháp KHÔNG sau cùng có công nëng chuyùn thành

toàn thiûn. Lúc çy, Thiön ma ngoäi đäo đối với tåm tịnh

Duy Ma, cũng thành pháp lữ.

Nøu hành giâ an trụ thiûn ác phån minh, sô nguy

hiùm lím. Ta nói họ ác và xa lánh, thü đæu tiön họ trở thành

đối tượng ta phâi đối phó, cộng thöm ý niûm ác sanh ra

trong tåm mà ta phâi đçu tranh với chýnh ta. Dùng trý

quán sát cuộc đời, thçy rõ thø lực thiûn chîng được bao

nhiöu, người ác tçt nhiön là nhi÷u quá.

Quán thçy như vêy, hành giâ biøt rõ viûc an trú trong

môi trường thiûn ác phån minh không đúng. Hơn nữa,

245

Phêt däy tánh hìng hữu không có. Tçt câ tùy thuộc nhån

duyên sanh. Vü thø, nay là bän, mai thành thù. Cứ bän thù,

thù bän tiøp nối, biøn đổi không dừng trön dòng sanh tử

luån hồi ở Ta bà.

Phêt däy tốt hay xçu của người tùy thuộc hành động,

lời nói, suy nghÿ của chúng ta. Ý thức đi÷u này, chúng ta

an trụ pháp KHÔNG một, đừng đù dị kiøn ác niûm sanh.

Và ở pháp KHÔNG thứ hai, phâi tranh thủ và chuyùn hoán

người. Đøn khi tçt câ đ÷u trở thành toàn thiûn, mới đät

đøn mục tiöu của Bồ tát Đäi thừa. Bước theo đúng lộ trünh

này, hành giâ sử dụng được Thiön ma ngoäi đäo làm

pháp lữ giống như Duy Ma.

Đøn đåy, Vën Thù hướng cåu chuyûn sang thực tø.

Vën Thù hỏi thëm Duy Ma bûnh låu chưa, bûnh do

nguyön nhån nào. Cåu chuyûn đối đáp giữa Vën Thù và

Duy Ma khiøn hàng Thanh vën và Bồ tát phát tåm đi theo

câm thçy läc lõng. Trước khi đi, các Ngài hy vọng hai cự

phách này sô phô diún những gü ngoän mục, bçt khâ tư

nghü. Nhưng đøn đåy, chþ nghe cåu hỏi và trâ lời bünh

thường, không hay, sanh ra chán.

Theo kinh nghiûm bân thån tu hành gợi cho tôi hiùu ý

này. Lúc còn bò tôi nghe kù chuyûn thæn tiön huy÷n bý,

thých đi tu. Đøn khi vô chùa, câm thçy chán nân, vü ni÷m

khao khát tüm đäo lý của tôi không h÷ được cuộc sống ở

chùa đáp ứng. Tôi đọc những cåu liún cổ không hiùu, hỏi

các Thæy chîng ai giâi thých được. Nhưng ngược läi, gðp

giáo sư của thø gian giâi thých, phån tých giúp tôi hiùu rõ.

Ở đåy, Xá Lợi Phçt khởi niûm chán nân, tương ưng với

tåm träng tôi thuở xưa. Khi chưa tu, chúng ta thường lý

tưởng hóa cuộc sống tu hành. Đøn lúc chäm thực tø, gðp

bao nhiöu chuyûn ở chùa không thua gü thø gian.

246

Chúng ta có thù køt luên ý này nói lön tåm träng khíc

khoâi của người xuçt gia học đäo chán nân trước sự suy

đồi của Phêt giáo. Lý tưởng đõp biøt bao, nhưng thực tø

phũ phàng đáng chán.

Từ ý thức chán này, Mêt tông ra đời sử dụng thæn

thông biøn hóa đù giâi quyøt yöu cæu mà thø hû Phêt

giáo đương thời không đáp ứng nổi.

Tuy nhiön, từ thực tø phũ phàng đi såu vào đời đù tüm

chån lý, gợi cho chúng ta đừng tưởng chån lý là cái gü xa

xëm không vói bít được. Chån lý Phêt däy là chån lý nìm

trong cuộc sống và giác ngộ ngay trong cuộc đời.

Chúng ta hồi tưởng läi khi Phêt đi du hóa lúc nào

cũng có chúng Tỳ kheo bön cänh. Các Ngài theo Phêt

trön vän nóo đường đời, đøn đåu gðp vçn đ÷ gü, Phêt giâi

thých, chþ rõ nhên thức, ứng xử đúng đín theo từng trường

hợp. Giáo lý Phêt là vêy, chån lý là thø đó.

Đối đáp giữa Vën Thù và Duy Ma nói lön chån lý mà

chúng ta tüm ngoài cuộc đời không bao giờ có. Phêt

thường vý bỏ thực tø tüm chån lý như tüm lông rùa sừng thỏ.

Tôi chán nân vü hướng ngoäi tüm chån lý nơi xa xëm, trong

khi tinh thæn Duy Ma chủ trương hướng nội.

Cåu trâ lời của Duy Ma với Vën Thù v÷ vçn đ÷ Ngài

bûnh gü, vü sao bûnh, hay Bồ tát không bûnh phâi an ủi Bồ

tát bûnh như thø nào. Tçt câ ý này đã gom toàn bộ giáo

điùn của Phêt và xác định läi cho đúng.

Chúng ta nghÿ thø nào v÷ Vën Thù và Duy Ma? Theo

tôi, nøu đọc kinh bìng câ tåm hồn, câ cuộc sống mới

nhên ra thø giới an läc. Đọc bìng ngôn ngữ suông thü kinh

chîng có gü hay.

Cåu đối đáp giữa Vën Thù và Duy Ma v÷ vçn đ÷ bûnh

nghe qua bön ngoài rçt bünh thường. Nhưng đứng trên

247

tinh thæn Đäi thừa vçt bỏ những gü cðn bã, không cho

phòp chúng ta hiùu đơn giân y như từng chữ.

Theo tôi, khi đíc đäo trý Vën Thù bừng sáng. Lúc çy, ở

vị trý đíc đäo, tức nhên thức mới, quán sát läi thån chúng

ta và hoàn cânh đang sống.

Chưa đíc đäo, hành giâ bûnh. Đíc đäo rồi, vén

bûnh nhưng thçy bûnh này khác hoàn toàn. Từ đó, Duy

Ma nhün läi chýnh Ngài, nhün läi cuộc đời với tư cách đíc

đäo. Ngài nở nụ cười hàm tiøu và trâ lời cho Vën Thù biøt

rìng vü chúng sanh bûnh, Ngài bûnh.

Nói cách khác, dưới kiøn giâi Đäi thừa, Bồ tát đíc

đäo thçy läi bân nguyûn của münh hay muốn diún tâ Đức

Phêt Thých Ca thành đäo ở Bồ đ÷ đäo tràng, quán sát

nhån sanh mà bít đæu cuộc hành trünh giáo hóa.

Duy Ma cho biøt bûnh của Ngài không phâi do tứ đäi

bçt hòa mà sanh. Vü chúng sanh bûnh, nön Ngài bûnh.

Chúng sanh bûnh hay nghiûp têp khởi từ si ái. Si là vô minh

thuộc v÷ chi thứ nhçt trong mười hai nhån duyön : vô minh

duyön hành, hành duyön thức, thức duyön danh síc,

danh síc duyön lục nhêp, lục nhêp duyön xúc, xúc duyön

thọ, thọ duyön ái, ái duyön thủ, thủ duyön hữu, hữu duyön

sanh ưu bi khổ não.

Duy Ma rút gọn mười hai nhån duyön còn ba là vô

minh sanh ái kiøn và từ ái kiøn thọ sanh. Giâi theo mười hai

nhån duyön, chúng ta có đủ hai phæn síc và tåm tức cën

træn có sai læm mới thọ sanh và chịu đau khổ. Khổ này Duy

Ma gọi là bûnh, thån bûnh và tåm bûnh. Chúng sanh trön

cuộc đời rön la than khóc vü bûnh ngu si và ham muốn

không hợp tünh hợp lý. Do tư duy không đúng đín, nhên

thức sai læm dén đøn ý chý sai và hành động sai là nguồn

gốc phát xuçt bûnh và khổ vêy.

248

Từ vô minh khởi lön ái mà thọ sanh là nghÿa thứ nhçt

của vçn đ÷ chúng ta “sanh” trön cuộc đời. Nghÿa thứ hai

của “sanh” đù chþ phi÷n não sanh, trong một niûm tåm

chúng ta có rçt nhi÷u sanh diût. Con người sanh diût trong

täng tåm khó thçy hơn con người vêt chçt sanh diût.

Người tu Thi÷n mới kiùm chứng được träng thái sanh diût

của tåm và đi÷u chþnh tåm đù chứng Niøt bàn.

Chúng sanh từ si ái mà sanh. Riöng Duy Ma không

phâi do si ái sanh, nhưng vü chúng sanh nön Duy Ma sanh,

chúng sanh diût thü Duy Ma diût. Giữa Duy Ma và chúng

sanh gín bó chðt chô và Ngài mang tåm nguyûn đäi bi.

Vý như người con duy nhçt lao đæu vào chỗ chøt, người

mõ quá thương cũng lao theo.

Đức Phêt xuçt hiûn trön cuộc đời mang ý nghÿa đó. Vü

có chúng sanh, Phêt hiûn sanh. Đåy là “hiûn” chớ không

phâi “sanh”. Vü chúng sanh bûnh, Duy Ma thị hiûn bûnh,

không phâi bûnh thêt.

Duy Ma thị hiûn bûnh đù có câm niûm v÷ bûnh, v÷

nghiûp, v÷ phi÷n não„ Tçt câ những gü của cuộc đời thü

Duy Ma mang vào đæy đủ, nhưng Ngài khác với chúng

sanh ở điùm có Vën Thù tới thëm. Nghÿa là Ngài có trý tuû,

kiùm chứng được träng thái tåm bûnh là phi÷n não. Lçy

tåm bûnh của Ngài mà hiùu được tåm bûnh chúng sanh

và chữa trị được cho họ. Đó là cách thuyøt pháp giáo

hóa của Phêt, của Duy Ma.

Không bûnh, hiûn bûnh, nghÿa là người bûnh biøt

münh bûnh, khác với chúng sanh không biøt bûnh. Duy Ma

nói rìng Ngài cũng có đủ những thứ như chúng ta. Nhưng

nhờ tự gät bỏ những nguyön nhån sæu khổ, Ngài được giâi

thoát.

249

Sự thêt tçt câ chúng sanh đ÷u có khâ nëng ở Niøt

bàn. Nhưng tồn täi của chúng sanh trön cuộc đời vü

nghiûp vô minh, tham ái. Nøu không phát xuçt từ vô minh

tham ái, chúng ta không hiûn hữu trön thø gian. Chúng ta

sanh trön cuộc đời này mang thiûn nghiûp hay ác nghiûp

đời trước. Vü vêy, vçn đ÷ ta phâi giâi quyøt là tồn täi của

nghiûp.

Ý thức được mọi viûc đ÷u tùy nghiûp sanh, hành giâ

không còn khó chịu với những gü không hợp lý. Vü sự thêt

quan sát kỹ thçy nghiûp chúng sanh, thü không có gü

không hợp lý trön cuộc đời này.

Thêt vêy, chúng sanh hiûn hữu do nghiûp. Cha con,

chồng vợ, bän bñ đ÷u gín chðt bìng liön hû nghiûp.

Theo Phêt, đó là thø giới tồn täi trong tương quan tương

duyön nghiûp. Muốn xóa những cái hành giâ cho rìng

không hợp lý, trước tiön phâi xóa nghiûp.

A la hán đoän nghiûp. Mọi viûc trön cuộc đời không

dýnh lýu gü đøn họ, nön tồn täi không có, gọi là cứu cánh

Niøt bàn. Kinh Duy Ma e ngäi nhçt cách đoän nghiûp

theo mô hünh này, đâ phá cứu cánh Niøt bàn của A la

hán đù đưa tçt câ v÷ Bồ tát đäo.

Duy Ma đưa ra cách tu sai của Thanh vën và Bồ tát.

Tu theo Thanh vën mà không thành A la hán, tu Bồ tát đäo

mà không thành Phêt, hoðc có người làm bao nhiöu viûc

tốt nhưng cuộc đời thêt hèm hiu đau khổ, chøt trong uçt

hên. Chíc chín đó không phâi là con đường của Phêt vô

ra cho chúng ta.

Thanh vën khởi tu nhün cuộc đời khổ, sanh ý niûm

buông bỏ, không muốn dïm chån lön, tự cách ly, trở

thành trụ định La hán, vý như than nguội củi mục không

còn tác dụng.

250

Thanh vën chứng được ba pháp KHÔNG, vô tác, vô

nguyûn là ba cửa giâi thoát đù đi vào cuộc đời. 1/ Không

quan tåm mọi vêt của đời, 2/ Không làm mọi viûc trön đời,

3/ Không ước mơ gü ở cuộc đời.

Vü không dýnh lýu đøn cuộc đời, hành giâ giâi thoát,

køt thành quâ báo tự cô lêp hóa münh. Tu theo Thanh vën

đäo như vêy hoàn toàn trái với pháp Phêt.

Ngài däy Thanh vën phâi trâi qua ba giai đoän: nghe,

suy nghÿ và làm theo Phêt. Kinh Pháp Hoa nói các vị Thanh

vën vừa nghe Phêt däy vội ôm lçy ba giâi thoát môn này

mà sống, tự biøn họ thành sỏi đá. Họ muốn phát tåm bồ

đ÷ cũng không được. Tåm vý như đçt, hột giống bồ đ÷

hay cỏ phi÷n não từ tåm sanh ra. Chúng ta không muốn

cho cỏ mọc, đem trám xi mëng být läi. Cỏ không lön được,

thü hột giống bồ đ÷ cũng chîng cách nào nây mæm.

Kinh Duy Ma gióng lön tiøng chuông cânh tþnh hành

giâ trụ KHÔNG, vô tác, vô nguyûn. Từ bân tåm thanh tịnh

Phêt tương ưng với tåm trụ định của La hán, hai tåm này

thông nhau hiùu nhau, khiøn hành giâ thức tþnh, rời bỏ

Niøt bàn của La hán, tiøp tục Bồ tát đäo.

Ngoài sai læm của Thanh vën, Duy Ma cũng đưa ra

pháp tu sai của Bồ tát. Duy Ma nhíc chúng ta tu hành

không đíc đäo, vü đứng ở lêp trường tham sån phi÷n não

hay si ái và phát xuçt từ gốc vô minh. Khi chưa có trực

tåm, thåm tåm, bồ đ÷ tåm, mà trồng cën lành, là trồng

cën lành trön tham sån phi÷n não. Vü thø, bồ đ÷ không

phát được, mà cỏ phi÷n não cứ mọc lön, càng tu càng

khổ.

Thêt vêy, trön mânh đçt tåm của chúng ta đæy đủ cỏ

däi phi÷n não. Vü hàng ngày chúng ta chþ sống với cën

træn thức, đương nhiön thức sanh, không muốn nó cũng tự

251

sanh, cố gíng ngën chðn phi÷n não nó cũng bộc phát

dú dàng.

Như vêy, hành giâ phâi đứng ở lêp trường nào tu đù

xác định tư cách Bồ tát là vçn đ÷ quan trọng. Theo Duy

Ma, muốn hành Bồ tát đäo, phâi có phương tiûn huû.

Phương tiûn huû nghÿa là hành giâ làm viûc gü thü biøt

được hêu quâ của nó. Không biøt hêu quâ mà phát tåm

làm, là rơi vào vô minh. Sân sanh từ cha vô minh, mõ phi÷n

não hợp thành chúng sanh, không thù là Bồ tát.

Biøt và làm theo hiùu biøt đúng của chúng ta. Tuy

nhiön, nói như vêy, chúng ta läi hiùu læm rìng biøt cái gü

tốt thü làm, không tốt không làm. Cách hiùu như thø không

phâi là phương tiûn huû, chþ là huû một chi÷u.

Bồ tát không có phương tiûn huû thçy chån lý thø

nào, cứ thuyøt y như vêy, Bồ tát trở thành tự ràng buộc

münh. Thực tø chứng minh đi÷u này, tôi chứng kiøn những

người hiùu biøt đúng và nhçt định chøt với sở đíc của

münh. Häng người chçp pháp này, Duy Ma gọi là Bồ tát

không có phương tiûn huû. Cái ta thçy đúng là chån lý, cứ

đù yön đó mang v÷ trünh cho Phêt. Còn muốn giáo hóa

chúng sanh phâi theo gương Đức Phêt.

Bìng Phêt huû, Phêt thçy nhçt Phêt thừa mới là pháp

chån thêt, nhưng Ngài phâi khai phương tiûn huû. Tùy

theo cën tánh chúng sanh, Ngài nói trëm vän pháp môn,

quy läi là tam thừa đù đi÷u hợp thø gian. Đó là cách hành

đäo của Bồ tát có phương tiûn huû.

Bồ tát không phương tiûn huû đứng trön lêp trường

“Thức” phån biût thuyøt minh, không thù nào giâi thoát.

Càng nói nhi÷u càng bị ràng buộc.

Biøt bìng thức hay bìng cái khôn của cuộc đời, Phêt

xøp vào häng phi÷n não trý, không lợi ých còn nguy hiùm.

252

Vü biøt này do phån biût mà ra, có từ đối tượng. Đối tượng

của mít là síc træn, của tai là thanh træn, cho đøn đối

tượng vô minh là tåm điön đâo thuộc ý thức.

Vü thø, pháp træn không có thêt, nhưng đã từng tiøp

xúc nhi÷u kiøp, nhi÷u nëm tồn täi trong A läi da thức. Nøu

cố chçp những thứ này, chíc chín không đúng. Càng

suy nghÿ týnh toán, càng sai læm, đøn mức xã hội không

dung được chúng ta. Nghÿa là chúng ta đã đi vào đời

bìng cái khôn của con người, khác với cái khôn của

Thánh nhân.

Trön bước đường tu, ý thức nó là huyún âo, không

chån thêt, tôi hän chø tối đa hiùu biøt theo “Thức”. Vü

càng phát triùn nó mänh, trực giác chúng ta càng yøu,

cánh cửa chån lý càng đóng kýn hơn.

Thuở nhỏ lêp trường tu xuçt thø của tôi là :

Trú täi Linh Sơn vën diùu ngữ

Bçt tùng thành thị thýnh nhơn ngôn.

Tôi thých ở núi nghe tiøng chim, sống với muông thú

hơn là sống với loài người. Tôi sợ cái khôn của con người

dùng đù täo muôn ngàn tội lỗi, sát häi các loài và giøt häi

lén nhau không thương tiøc. Cái däi của loài thú so với cái

khôn của loài người còn dú thương hơn nhi÷u.

Tuy nhiön sau đó, tôi được một Thæy khai ngộ rìng

“Chú nghe tiøng người được, mà còn sống với họ không

được. Làm thø nào giáo hóa loài thú, khi chú không thù

nghe được chúng và không thù nói cho chúng nghe”. Từ

đó, tôi bít đæu nhớ đøn cåu Phêt däy con người tối linh

trong các sinh vêt. Tôi suy nghÿ, phát triùn những điùm nào

tốt của con người được Phêt ca ngợi và từ bỏ những gü

xçu xa đáng ghö sợ của con người mà Phêt quở trách.

253

Khi tåm yön tÿnh, trực giác bít đæu sanh, hành giâ

kiùm chứng được cơ thù münh và những vêt xung quanh.

Kiùm chứng như vêy chýnh xác hơn là biøt bìng “Thức”.

Phêt däy chúng ta đðt cën bân trön trực giác, trön trý

tuû hành đäo. Tùy tåm thanh tịnh đøn mức nào, câm

nhên đøn đó. Dựa trön “Thức” chþ dén chúng ta vào mê

hồn trên, tội lỗi không lối thoát, làm chúng ta đau khổ.

Vü cën træn thức không phâi là chån lý, nön hät bồ đ÷

không thù gieo vô cën træn thức. Chþ gieo được trön chån

tåm là cái gü såu xa trong đáy lòng chúng ta, vượt ngoài

suy nghÿ thông thường của con người.

Theo kinh nghiûm tu của tôi, khi mới vào đäo, chúng

ta gðp toàn khó chịu đøn độ không còn mânh đçt dung

thån, tçt nhiön phâi hoàn tục.

Tuy nhiön, đối với hành giâ đi theo bước chån Duy Ma,

không tu bìng tåm chán đời hay tåm phån biût đäo đời.

Nhưng tu vü thúc đèy såu xa phát xuçt tên tåm hồn, nön

chúng ta thçy Phêt đäo không gai góc khổ sở, mà thçy

rực rỡ huy hoàng. Vü thçy khác người, nön dù phi÷n não

nổi dêy, chúng ta vén coi như không có. Hay xem đó là

phương tiûn giúp chúng ta thëng hoa trön bước đường

trưởng dưỡng thiûn cën.

Trong giai đoän này, bồ đ÷ còn lén lộn với cỏ däi.

Nhưng với thời gian, bồ đ÷ vượt cao hơn cỏ. Nghÿa là trâi

qua quá trünh thanh lọc thån tåm, chúng ta có sinh hoät

khác với trước.

Thuở bò tôi tu, vào bøp nhün thçy các bà sån si dữ

quá. Tôi bünh tÿnh quan sát từng bà, thçy cách đối xử của

họ đối với tôi như thø nào, phân ứng münh ra sao, tánh

münh thø nào.

254

Quán sát như vêy, tôi thçy người xçu ác thêt sự là

thiûn tri thức của tôi. Nhờ họ, thçy được münh thêt phát

tåm bồ đ÷ hay phát tåm phi÷n não. Phát tåm phi÷n não

tu thü người giên, münh giên läi, người đánh, münh đánh läi.

Khi biøt phân ứng của chúng ta như thø là sai từ cën

bân, nön dứt bỏ li÷n. Phâi líng tåm, kiùm chứng xem bồ

đ÷ tåm chúng ta ở chỗ nào. Tçt nhiön bồ đ÷ tâm không

thù là cái giên, cái buồn.

Chúng ta thæm cám ơn họ, vü nhờ anh tôi phát hiûn,

gän bỏ phi÷n não, nuôi lớn bồ đ÷. Tåm bồ đ÷ càng vươn

cao, nhên thức càng đúng chánh pháp, thçy rõ tốt xçu,

phâi trái. Từ đó không cæn triût tiöu phi÷n não, nhưng

phi÷n não chîng còn tồn đọng. Đó là lộ trünh tu ở däng

bồ đ÷ tåm. Và Duy Ma nhíc nhở hành giâ từ vị trý này nhün

thçy chúng sanh khổ mới phát tåm đäi bi cứu độ. Tu như

vêy, mới đi đúng đäo Bồ tát.

Thêt vêy, Bồ tát là người høt nghiûp, an trú pháp

KHÔNG, tự täi giâi thoát. Nhưng vü lòng đäi bi thçy mö læm

khổ đau vô lý của chúng sanh, khởi tåm thương mà sanh

läi. Thương chúng sanh, thü phâi lãnh lçy nghiûp chúng

sanh. Muốn cứu người, thü mang nghiûp của họ, hay ýt

nhçt lãnh một phæn tai họa trút lön cho ta. Vü vêy, phước

không đủ che chúng sanh, chúng ta cũng chøt chüm theo.

Bồ tát phâi cån nhíc xem sức münh có đủ cứu người hay

không.

Täi sao Bồ tát phâi gánh lçy nghiûp chúng sanh? Theo

Duy Ma, vü Bồ tát quán sát thçy phước đức của các Ngài

lớn, trang trâi được nghiûp chúng sanh. Chúng sanh

không gánh nổi nghiûp, nön Bồ tát gánh thø. Nghÿa là vü

tåm đäi bi nhên chịu sanh thån, nhên chịu đau khổ như tçt

câ chúng sanh. Nhưng khác ở điùm chúng sanh vü nghiûp

255

thọ sanh. Bồ tát vü nguyûn thọ sanh đù giâi nghiûp cho họ,

đù khai đäo, là mục tiöu chýnh của Bồ tát. Nøu không có

Bồ tát, mö mờ chçp trước của chúng sanh không xóa

được.

Vü lòng đäi bi sanh läi, nhêp cuộc với chúng sanh,

phâi có thån tứ đäi ngũ uèn. Mang vào thån tứ đäi, chçp

nhên tứ đäi là TA thü có khổ của tứ đäi. Phâi chịu sự chi

phối của định luêt hàn nhiût cơ khát, phâi có bûnh, là

đi÷u tçt yøu. Đó là bûnh từ tåm đäi bi của Bồ tát mà sanh

ra.

Trước khi sanh trön cuộc đời, Bồ tát Duy Ma là Tịnh

Danh hay bân tåm thịnh sống với Phêt Vô Động. Bûnh từ

tåm đäi bi thôi thúc Ngài rời bỏ thø giới thánh thiûn Diûu

Hỷ đi vào Ta bà giáo hóa chúng sanh. Tuy nhiön, khác với

phàm phu, Duy Ma sống với däng tåm giâi thoát và vào

đời cũng ở däng tåm giâi thoát.

Khi bít đæu thọ sanh thån, vçn đ÷ tứ đäi ngũ uèn li÷n

đðt ra. Vý như chúng ta sống trong chùa an lành, nhün ra

cuộc đời thçy nhi÷u chuyûn đau thương nön từ giã chùa

ra đời phục vụ chúng sanh đù cúng dường Phêt. Nhưng

lën lóc với đời mà không bị træy xước, không đơn giân.

Bồ tát từ chỗ không bûnh, vü thọ thån tứ đäi ngũ uèn,

phâi bûnh. Bûnh là Bồ tát sanh thån, không bûnh là Bồ tát

Pháp thån, tức Ta bà kham nhén độ, ứng hóa thọ sanh

thån. Bồ tát có sanh thån và hiûn thån đồng sự, đồng

cânh, đồng nghiûp đù giáo hóa.

Bồ tát bûnh và Bồ tát không bûnh hay sanh thån Bồ

tát và Pháp thån Bồ tát vô ra cho chúng ta thçy träng thái

vô hünh và hữu hünh. Giữa vô hünh và hữu hünh tiøp xúc

nhau như thø nào ?

256

Khi học kinh, nhün thçy Phêt hướng dén các Tỳ kheo đi

khíp nơi, thêt đơn giân; nhưng bön trong ti÷m tàng câ

một cái gü không đơn giân chút nào. Phæn đäo lực vô hünh

của Phêt tiøp sức cho chúng Tëng hữu hünh, đù nuôi sống

mäng mäch Phêt giáo tồn täi đøn ngày nay, mới thực sự

quan trọng.

Bồ tát thọ sanh thån có đæy đủ vui buồn vinh nhục

như tçt câ mọi người, nhưng phâi được lực vô hünh an ủi

sách tçn. Từ đó, mở ra cánh cửa tịnh läc kỳ diûu cho các

Ngài bước tới. Vü vêy, tu hành mà thiøu ni÷m tin nơi Phêt,

nơi pháp lữ, chúng ta khó đi trọn đường đäo. Nhờ ni÷m tin,

chúng ta thường có câm giác các Bồ tát pháp lữ luôn

đồng hành, sïn sàng trợ giúp công viûc Phêt sự của

chúng ta.

Thø giới Niøt bàn không có nghiûp, phi÷n não và

bûnh. Nhưng sanh läi phâi chçp nhên đi÷u kiûn bûnh của

Ta bà. Ở thø giới bân thù không có sanh thån, thø giới ta

mới có thån.

Mang thån thü phâi bûnh, bûnh này là bûnh nghiûp.

Duy Ma giâi có thån phâi bûnh là nghiûp hiûn täi, còn túc

nghiûp quá khứ thü Bồ tát không có. Những câm nhên đau

đớn thông thường của sanh thån, Bồ tát cũng phâi chịu

như mọi người. Nhưng nghiûp nội täi cën bân của chúng

sanh, Bồ tát không có. Vü bân tåm hoàn toàn thanh tịnh,

chþ có ngoäi chướng.

Vü vêy, thån thọ khổ, mà tåm không khổ là điùm khác

biût chýnh giữa Bồ tát và chúng sanh. Bồ tát sanh trön

cuộc đời giống y mọi người. Tuy nhiön, khác ở điùm nøp

nghÿ, tư duy, hành động, cách sống, cách tu của Bồ tát

đời đời và bçt cứ nơi nào cũng là biùu tượng kiùu méu

257

cho chúng sanh nương theo tu hành, là mô phäm đæy đủ

trý tuû và đäo đức đù mang an vui lợi läc cho mọi người.

Tóm läi, bûnh khởi từ đäi bi nön sống trong bûnh mà

giâi thoát. Vü vêy, chúng sanh høt bûnh thü Bồ tát lành là lộ

trünh tu của Bồ tát.

Bồ tát Vën Thù không bûnh, nön không biøt đi thëm

bûnh phâi nói thø nào với người bûnh, mới hỏi Duy Ma là

người có bûnh, tức đã có kinh nghiûm. Điùm này làm ta

suy nghÿ muốn hiùu vçn đ÷ cðn kô phâi va chäm thực tø.

Bồ tát không bûnh là Bồ tát chưa nhêp çm ở däng

chơn tåm, không hiùu được cuộc sống. Không bûnh mà

diún tâ bûnh sô không chýnh xác. Có bûnh mới câm được

bûnh thø nào và nghÿ ra cách chữa bûnh. Chữa bûnh

cho ta rồi mới nghÿ ra cách chữa bûnh cho người được.

Vën Thù gðp Duy Ma đù cho tám ngàn Bồ tát đi theo

suy nghÿ, làm duyön cho các Bồ tát đồng hänh với Vën

Thù cån nhíc hai vçn đ÷ :

1. Bồ tát không bûnh phâi an ủi Bồ tát bûnh thø nào.

2. Bồ tát có bûnh phâi chữa bìng cách nào.

Duy Ma nhắc Văn Thù đến thăm Bồ tát có bệnh nên

nói thån là vô thường.

Kinh Đäi thừa và Tiùu thừa đ÷u nói thån vô thường.

Nhưng ý niûm Tiùu thừa däy thån vô thường, nön ta nhàm

chán nó mà tüm đøn hìng hữu là thường.

Trái läi, Duy Ma dðn Vën Thù nói thån vô thường,

nhưng xin đừng nhàm chán, vü thån này rçt cæn. Bồ tát

phâi nhớ rìng münh không vü nghiûp thọ thån, mà vü

nguyûn. Thån này là công cụ của Bồ tát đù giáo hóa

chúng sanh.

258

Bồ tát Duy Ma ở thø giới Diûu Hỷ không giáo hóa

chúng sanh cõi Ta bà được, nön phâi mang thån Ta Bà

trước đã. Vü vêy, thëm Thanh vën thü nói thån vô thường

phâi hướng v÷ Niøt bàn Tịnh độ đù thçy được chơn

không.

Tuy nhiön, thëm Bồ tát, xin nói thån vô thường nhưng

đừng nhàm chán, vü bỏ thån không làm được lợi ých gü câ.

Thông thường, Bồ tát ở Tịnh độ muốn giáo hóa chúng

sanh. Đøn khi bước vào Ta bà thçy khổ läi chùng lòng,

muốn quay v÷ Tịnh độ. Do đó, phâi có Bồ tát vô hünh nhíc

Bồ tát thọ sanh thån.

Sanh thån của Bồ tát có thiûn cën công đức, vý như

máy truy÷n hünh, có máy mới bít được hünh. Xin đừng đêp

vỡ máy, hünh không truy÷n xuống nhån gian được. Cũng

vêy, độc nhçt có Bồ tát nghe được tiøng nói của Bồ tát,

mới thù hiûn được viûc làm của Phêt và Bồ tát trön nhån

gian. Nhờ đó, chúng nhån phát tåm vô thượng và hünh

thành thø giới chúng sanh như thø giới Phêt.

Duy Ma bâo Vën Thù phâi nhíc nhở Bồ tát đừng bỏ

sanh thån. Tuy sanh thån vô thường, có sanh có diût.

Nhưng phâi lợi dụng nó đù chữa bûnh cho chúng sanh.

Đi÷u này Duy Ma đã thực hiûn. Từ khi xuçt hiûn cho

đøn lúc từ giã cuộc đời, Ngài đã làm viûc đáng làm,

không người nào không thọ ơn tø độ của Duy Ma, không

ai không câm møn Ngài. Thån này quan trọng nøu biøt

vên dụng nó thành thån công đức.

Đứng trön lêp trường Bồ tát, thån là phương tiûn rçt

lớn. Tuy thån vô thường, nhưng đừng nhàm chán. Ý niûm

này làm đâo lộn lời Phêt däy Thanh vën trước kia rìng

thån vô thường, ta đừng nhên nó, vü có thån có khổ.

259

Trái läi, dưới kiøn giâi của Bồ tát, có khổ mới nön thån.

Đåy là cåu nói của Ỷ Lan thứ phi. Bà v÷ tri÷u đünh, phâi đối

phó thêt nhi÷u khó khën với những người quy÷n thø dòng

dõi tråm anh. Nhưng với cái nhün sáng suốt thçy rõ từng

người, từng hoàn cânh, bà không giâi quyøt bìng sức

mänh hay quy÷n thø. Mọi viûc đ÷u öm thím tốt đõp, khi

bà được vua giao quy÷n nhiøp chýnh trong lúc ông đi

đánh giðc ở Chiöm Thành. Chýnh hoàn cânh khó khën đã

un đúc cho bà vên dụng được cái khổ mà làm an vui cho

người, thành tựu biøt bao đi÷u lợi ých cho dån tộc.

Đi÷u thứ hai, Duy Ma nhắc Bồ tát Văn Thù khuyên Bồ

tát có bệnh rằng đời là khổ.

Bồ tát thọ sanh thån chịu khổ, nhưng không đòi hỏi

vêt chçt mà chþ cæn có pháp lữ đồng hành. Duy Ma nói

với Vën Thù phâi đúng như pháp mà an ủi câm thông nỗi

khổ của đồng bän đã dçn thån làm viûc cực nhọc. Nøu

không có sự câm thông, Bồ tát sô dú sanh tåm đơn côi,

chán nân muốn nhêp Niøt bàn.

Riöng tôi, trön bước đường hành đäo, tôi thường tåm

niûm rìng không ai hiùu được münh, thü có Phêt hiùu.

Nhån có sanh thån khổ đau, läi sống trön thø gian đủ

thứ khổ, Bồ tát nön vên dụng cái khổ đù cứu người, làm

thay cho Bồ tát không có sanh thån. Vü vêy, Bồ Tát Vën

Thù däy họ đừng có ý nghÿ nhêp Niøt bàn. Đåy là phæn

truy÷n đät của Bồ tát vô hünh cho Bồ tát sanh thån, cũng

là một trong mười hänh nguyûn của Phổ Hi÷n Bồ tát xin

Phêt đừng vào Niøt bàn. Dù chúng sanh có cang cường

đøn đåu chëng nữa, Ngài hãy ở läi cuộc đời với chúng

con.

260

Đi÷u thứ ba : Duy Ma däy khi thăm bệnh Bồ tát, nói

cho họ biết tçt câ pháp đều KHÔNG.

Khi hành giâ nång trünh độ, thü thçy thø giới này

KHÔNG, không có gü thêt tồn täi. Một ngày bao nhiöu

chúng hữu tünh đi v÷ cõi chøt và cũng trong một ngày

bao nhiöu chúng hữu tünh xuçt hiûn trön cuộc đời.

Nhün xa thöm, chúng sanh nói vêt chçt có thêt, nhưng

Bồ tát nång tæm nhün đøn độ thçy tçt cánh KHÔNG. Nøu

dùng đôi mít trý tuû hay mít khoa học quan sát thü có gü

không phâi là KHÔNG đåu. Cho đøn một nguyön tử nhỏ

nhçt cũng là vêt rỗng, huống chi tçt câ pháp trön thø

gian. Những khối lượng vêt chçt do các nguyön tử køt

hợp thành, mà nguyön tử đ÷u rỗng không. Sự thêt có một

điûn tử chýnh và nhi÷u điûn tử phụ chäy chung quanh làm

cho nguyên tử tồn täi.

Trong kinh Bát Nhã, Bồ tát Quan Âm quan sát ngũ uèn

giai KHÔNG, síc chçt, câm thọ, suy tư, hiùu biøt đ÷u là

KHÔNG. Tçt câ người và tçt câ những gü trön cuộc đời

đ÷u là KHÔNG. Chíc chín ta chþ có một cái là cái

KHÔNG. Không ai giữ được gü, khi lüa bỏ thån này.

Bồ tát giống Thanh vën thçy tçt câ viûc trön cuộc đời

đ÷u hoàn KHÔNG. Nhưng Duy Ma nhíc họ rìng tçt câ

đ÷u trở v÷ KHÔNG, thçy pháp là giâ, không b÷n chíc.

Nhưng đừng từ bỏ hänh Bồ tát, đừng bỏ chúng sanh.

Khi chưa thành Phêt, ta dú vướng míc vào ý niûm

rìng làm viûc gü phâi có lợi ých cho hiûn täi và tương lai, ta

mới hëng hái làm. Làm đù hoàn không, chîng ai muốn

làm nữa. Duy Ma nói với Vën Thù khuyön họ tuy cuối cùng

viûc hoàn KHÔNG, nhưng đừng từ bỏ Bồ tát hänh.

Thçy KHÔNG đù ta không tham đím thø gian. Tçt câ

vọng tưởng ham muốn thø gian mçt trong lòng ta. Nhưng

261

từ chữ KHÔNG này, sanh ra cái có, nön bâo Bồ tát đừng

bỏ Bồ tát hänh.

Trong lúc Bồ tát nhêp çm chưa hiùu cái Có nìm trong

cái KHÔNG, thường rớt vô một trong hai : CÓ hoðc

KHÔNG. Nói có đù tham chçp là cái nhün của thø gian,

còn nhị thừa Thanh vën chçp KHÔNG đù từ bỏ. Câ hai

đ÷u sai læm.

Thêt ra nghÿa KHÔNG quá rộng. Câ cuộc đời chúng

ta chưa chíc đã chứng nghiûm đủ. Nhên chån được

nghÿa KHÔNG đù hành giâ từ bỏ tåm chçp trước, vọng

tưởng điön đâo. Từ bỏ được tåm này, tåm chơn như mới

hiûn ra.

Bồ tát Vën Thù thù hiûn hoàn toàn nghÿa KHÔNG này.

Trong cái KHÔNG vén hiûn hữu cái CÓ mới thực sự là

KHÔNG. Thêt vêy, Vën Thù tiöu biùu cho trý giác, trý giác thü

vô hünh, không phâi sanh thån nhưng vén hiûn hữu.

KHÔNG là không có quái ngäi, không khổ ách, tåm hoàn

toàn giâi thoát; TA vén là TA ở däng chơn ngã.

Ngược läi, læm tưởng KHÔNG rồi từ bỏ Bồ tát hänh, là

bỏ hành vi täo tác tốt. Tư tưởng chúng ta chuyùn biøn

không dừng nön chþ cæn đổi suy tư trở thành Bồ tát hänh.

Nhờ dòng tri thức vén diún biøn bünh thường, liön tục, mới

giữ läi hät nhån Bồ tát hänh. Nøu bỏ Bồ tát hänh, chíc

chín chúng ta sô rớt qua phàm phu. Ngày nào còn hiûn

hữu, hành giâ làm høt khâ nëng cống hiøn cho cuộc đời.

Thçy KHÔNG đù không ham, chþ làm cho người

hưởng. Ở trong địa vị, hoàn cânh nào cũng đem høt khâ

nëng phục vụ chúng sanh, dån tộc.

Không phâi thçy vô thường, khổ, không, vô ngã mà

buông xuôi hai tay chờ chøt, phý phäm câ sanh thån quý

262

giá. Nhím mít, đưa chån, mðc con täo xoay væn, không

làm, không phâi nghÿa KHÔNG của đäo Phêt.

Bồ tát không bûnh khuyön Bồ tát bûnh một cách sai

læm, họ sô nhêp Niøt bàn ngay. V÷ điùm này, tôi nhên

thçy quý Thæy thường khuyön người khổ đi tu.

Theo tôi, khi họ khổ, chúng ta khuyøn khých giúp họ

phát triùn lön. Không nön cho họ xuçt gia đù mang câ bù

khổ vào chùa. Đi÷u cæn thiøt muốn xuçt gia phâi có nhån

duyön cën lành. Không phâi nghño đói bûnh têt xuçt gia

như đa số thường læm.

Bồ tát thçy KHÔNG nhưng hiûn hữu trở thành cæn

thiøt. Chýnh Đức Phêt khác La hán ở điùm này, Ngài lưu

nhục thån hành đäo ở Ta bà đøn 49 nëm.

Từ góc độ KHÔNG, Bồ tát thçy các pháp luôn biøn

hóa. Các Ngài lợi dụng biøn hóa của các pháp mà

chuyùn đổi nó trở thành tùy thuên. Còn chúng sanh thü

đau khổ vü bị pháp biøn hóa chi phối.

Pháp KHÔNG là không có thêt thù, luôn biøn đổi

không dừng. Bồ tát quán pháp KHÔNG bìng cách sử

dụng biøn đổi này, gän lọc chuyùn xçu thành tốt. Từ đó,

Bồ tát luyûn pháp KHÔNG, xâ thån lën lóc trön cuộc đời

cứu nhån độ thø, giúp cho chúng sanh đồng thành Phêt.

Đó là Bồ tát thương nhån gian sanh läi hay Bồ tát Thých Ca

thực sự giâi thoát vü thương nhån gian sanh läi.

Vü vêy tu chứng pháp KHÔNG của Bồ tát phâi giâi

quyøt tçt câ tồn täi của nhån gian. Bồ tát thçy chúng

sanh khổ phâi cứu, thçy Ta bà ô trược phâi làm cho nó

thanh tịnh như thø giới Phêt.

Vü vêy tịnh Phêt quốc độ và giáo hóa chúng sanh,

chúng ta phâi khíc cốt ghi tåm. Ngày nay là bồi đíp cho

xã hội chúng ta đang sống, nång tri thức và đời sống của

263

mọi người, xåy dựng phát triùn cho xã hội vën minh giàu

đõp. Và chúng sanh bướng bþnh, ta phâi giáo hóa họ

thành thuæn thục, hữu ých cho xã hội.

Tuy thçy cuộc đời quá ngín ngủi, nhưng sự nghiûp

vën minh mà chúng ta hưởng ngày nay, là køt tinh của

hàng ngàn triûu nëm trước, được từng thø hû dày công

xåy đíp. Đó là ý chýnh của Duy Ma dðn Vën Thù đừng

quön nhíc Bồ tát sanh thån làm thø nào biøn Ta bà thành

Tịnh độ như thø giới Diûu Hỷ của Phêt Vô Động.

Trở läi thực tø, chúng ta tu Đäi thừa nhưng thường

quán pháp KHÔNG của Tiùu thừa. Từ đó, bỏ tục xuçt gia,

không quan tåm đøn cuộc đời. Tu một khoâng thời gian,

trở thành ốm bûnh, cho đøn khi chøt là chçm dứt cuộc

đời; chúng ta được gü ? Tu như vêy chîng khác gü đưa

Phêt pháp vào chỗ diût vong,

Phêt pháp còn tồn täi ngày nay và riöng tôi làm pháp

sư, là nhờ các bêc Thæy Tổ đã dày công đào täo. Chúng

ta có bổn phên tiøp tục giáo dưỡng, xåy dựng cho thø hû

kø tiøp. Tinh thæn Đäi thừa xåy dựng trön cën bân nhån

duyön quán, quan sát các pháp sanh diût thø nào, tùy

theo đó xåy dựng mô hünh người đû tử Phêt tốt đõp nhçt.

Bồi đíp cho thø hû mai sau, dồn tünh thương cho nhån

loäi, làm sáng đõp cho đời, chúng ta tồn täi mãi mãi với

con người.

264

Đi÷u thứ tư : Duy Ma nhắc Bồ Tát sanh thån rằng

các pháp đều vô ngã.

Chúng ta thường nghÿ đøn ngã và ngã sở, nghÿa là

luôn nghÿ đøn ta và sở hữu chung quanh ta. Lúc nào cũng

phâi bâo vû những thứ đó, trở thành đối kháng với người.

Bồ tát sanh thån quán sát läi tứ đäi ngũ uèn có phâi là

mình không?

Tứ đäi ngũ uèn là tổ hợp vêt chçt và tinh thæn. Nøu

lçy cái tổ hợp này và những liön hû xung quanh tự xem là

TA, sô khổ với cái TA đó; vü thçy nó có thêt, nhưng cuối

cùng cũng phâi chøt, cũng hoàn không. Vü vêy, Phêt däy

pháp vô ngã đù phá chçp ngã çy.

Phêt däy Thanh vën rìng con người do nhån duyön

giâ hợp mà thành. Nhån duyön ly tán con người không

còn. Tuy nhiön, Duy Ma nhíc thöm khi Ngài sanh trön thø

gian, thçy được bân chçt thêt của thån là vô ngã, không

giữ được; nhưng Ngài không từ bỏ thån này. Vü nhên chån

được thån này là phương tiûn tốt nhçt cho chúng ta

thëng hoa trön lộ trünh Bồ tát đäo và cùng dén dít người

đồng phát triùn lợi läc giâi thoát.

Vën Thù tiöu biùu cho trý, không có thån vêt chçt hay

thån ngũ uèn. Bồ tát Pháp thån như Vën Thù không thọ

sanh thån, nön không biøt mọi viûc biøn chuyùn của ngũ

uèn.

Thêt vêy, sinh hoät của Bồ tát Pháp thån chþ liön hû

với thø giới Phêt, nön không câm nhên được mọi sinh hoät

thø gian, không tø độ được. Hay nói đơn giân hơn, người

chøt nói chuyûn với người sống rçt khó.

Bồ tát muốn giáo hóa chúng sanh phâi ứng hóa thọ

sanh thån. Khi nhêp çm hay mang sanh thån, bön ngoài

265

Bồ tát giống y chúng sanh, nhưng cốt lõi bön trong hay

thæn thức hoàn toàn khác.

Bồ tát nhêp çm có thån phâi có bûnh và Vën Thù hỏi

làm thø nào chữa bûnh của Bồ tát. Theo Duy Ma, bûnh

của Bồ tát là do tåm đäi bi mà bûnh.

Chýnh Đức Phêt vü lòng đäi bi mà sanh trön cuộc đời

này. Khi chưa thành đäo, Ngài vén là con người phâi chịu

đựng tçt câ những gü xây đøn cho síc thån người. Nhưng

có sự khác biût bön trong là không ai thương chúng sanh

hơn Phêt. Ngài trâi tåm từ với tçt câ muôn loài. Vü thương

chúng sanh nön mới cưu mang chúng và Ngài trở thành

chúng sanh như các chúng sanh khác.

Thọ sanh thån rồi, Phêt quan sát v÷ thån và những liön

hû xung quanh Ngài, xem Ngài là gü và thø giới xung

quanh là gü. Chýnh nhờ Phêt mang thån người, Ngài mới

quan sát được con người, xã hội của con người và thø giới

con người. Trong thån người, Ngài thçy được ba tụ điùm

chýnh : ngũ çm, chúng sanh và quốc độ. Theo Phêt,

chúng sanh và quốc độ cũng đ÷u phát xuçt từ ngũ çm

mà ra.

Vì có thån nön có ngã và ngã sở mới có bûnh. Có

ngã và ngã sở thü tánh pháp giới mới thu hõp läi trong con

người ta. Từ hiùu biøt bao la, ta thu hõp läi thành ngũ uèn

thån con người, nön Vën Thù bâo có bûnh.

Lúc trước sống với chån tánh, ta thông suốt các pháp

dú dàng. Nay cuộc hän trong thån con người, hiùu biøt

của ta chþ giới hän trong sáu cën tiøp xúc với sáu træn là

cái biøt hän hõp trong phäm vi con người, làm mçt đi sự

linh hoät của chån tánh. Ta đã rời bỏ pháp giới bao la đù

v÷ sống trong hữu hän của thån, nön phâi chịu sự ràng

buộc của thån, phâi khổ vü nó.

266

Tuy nhiön, đối với Bồ tát, có khổ mới nön thån. Các

Ngài lçy khổ làm đối tượng đù quan sát tu hành. Và khi

thoát khỏi cânh khổ thø gian, thü trở läi cứu độ chúng sanh.

Duy Ma mới nhíc rìng tuy khổ, nhưng Bồ tát đừng vào

Niøt bàn.

Phêt cũng bước theo lộ trünh này. Khi còn là thái tử,

mối suy tư của Ngài v÷ ta là gü và thø giới chung quanh ta

là gü. Ti÷n đ÷ này được thái tử đðt ra đù dçn thån. Qua

quá trünh tríc nghiûm bìng suy tư, viûc làm trong nëm

nëm tüm đäo, sáu nëm tu khổ hänh, Ngài đã tüm đøn các

đäo sÿ hay chån tu.

Tuy không ai giâi đáp được, nhưng nhờ những nhên

thức sai læm của họ, Ngài rút ra nhên thức chýnh xác, kiùm

chứng được tåm con người và hoàn cânh con người gọi

là đíc đäo.

Trước khi đíc đäo, dù cố gíng tu học đøn đåu Ngài

cũng chþ là Sa môn Cù Đàm. Nhưng đøn mùng 8 tháng

chäp, Ngài vụt thành Phêt khám phá ra quy luêt cçu täo,

đi÷u động con người và vũ trụ. Từ đåy v÷ sau, tuy vén

mang thån người mà không giống con người của Sa môn

Cù Đàm trước kia. Ngài đã có nøp sống giâi thoát và ânh

hưởng cho người giâi thoát theo, thù hiûn trọn võn tư

cách của Phêt.

Lộ trünh tu của Phêt rõ rût. Giai đoän đæu, tu hành đíc

đäo và giai đoän hai mới giáo hóa chúng sanh, nhưng

không có chúng sanh nào bị Phêt giáo hóa mới thêt là

giáo hóa.

Trong 49 nëm hành đäo, tåm Phêt giâi thoát hoàn

toàn, khác hîn tåm khíc khoâi tha thiøt lúc đi tüm đäo.

Lúc đó, chþ có nëm anh em Ki÷u Træn Như mà Ngài cũng

không độ được. Đøn khi thành đäo rồi, Ngài sống thân

267

nhiên bình dị, không tha thiøt giáo hóa mà vén hành đäo

một cách tự täi, gọi là vô trước vô phược.

Ngược läi, Bồ tát giáo hóa chúng sanh còn có trước

có phược, không phâi là Bồ tát hänh. Thông thường, Bồ

tát hành đäo có mục tiöu, nön bị mục tiöu ràng buộc dú

sanh phi÷n muộn. Có chçp trước và bị ràng buộc mà nghÿ

cởi trói cho người, chíc chín läc vào sai læm.

Phêt däy tåm đäi bi của chúng ta khởi đæu phát xuçt

từ Pháp thån hoàn toàn trong säch. Nhưng thọ ngũ çm rồi,

thü những gü chúng sanh lãnh chịu, ta cũng có đủ. Chúng

sanh có ái kiøn ta có ái kiøn và ái kiøn này cộng với tåm

đäi bi thành đäi bi ái kiøn. Nghÿa là tåm đäi bi với đæy

chçp trước, tri÷n phược, phi÷n não.

Khi thương chúng sanh, Duy Ma däy chúng ta rìng

tåm đäi bi thuæn, thü tåm đó là của Bồ tát Pháp Thån.

Nhưng tåm đäi bi có ái kiøn, thü thuộc v÷ Bồ tát sanh thån.

Lüa ái kiøn, ta xåy dựng cho người trưởng thành, nhưng

người đó không chi phối được ta.

Phêt xa rời ái kiøn, nön giáo hóa tçt câ chúng sanh

mà không bị chúng sanh làm phi÷n muộn. Duy Ma nhíc

nhở chúng ta cèn thên kóo rớt vào ái kiøn.

Quán sát xem nøu phát xuçt từ tåm chån như, ta rçt

bünh thân trước mọi viûc mà vén ânh hưởng cho chúng

sanh.

Phát xuçt từ ái kiøn đäi bi thü trở thành hữu hän, vü nó

làm ta phi÷n não, khởi bûnh. Lúc ban sơ ta cũng thương

người và giúp người. Khi họ không còn làm vừa lòng, ta

không thương họ được nữa. Lúc çy, ái kiøn đäi bi chþ còn

läi ái kiøn.

Nói chung, tünh câm phát xuçt từ nhün, nghe, phån

biût, cố chçp„, rút gọn là ái kiøn. Khi chưa mang ngũ çm

268

thån, chþ có đäi bi. Nhưng có ngũ uèn, ta cõng thöm ái

kiøn.

Hành Bồ tát đäo phâi bỏ ái kiøn, chþ giữ đäi bi nghÿa là

từ Bồ tát sanh thån trở läi däng Bồ tát Pháp thån của münh.

Đät đøn träng thái này, hành giâ không còn thçy khổ trön

cuộc đời. Hành giâ chþ thuæn tåm đäi bi, mà còn được lợi

là có thån tứ đäi. Nó giúp hành giâ đi khíp nơi làm lợi läc

chúng hữu tünh.

Nhờ Bồ tát vô hünh nhíc, Bồ tát thọ sanh thån mới biøt

münh có hai phæn ái kiøn và đäi bi. Gän lọc ái kiøn đù có

thuæn đäi bi là quá trünh tu thanh lọc thån tåm, dứt bỏ

phi÷n não.

Bồ tát Hộ Minh hay Sÿ Đät Ta hiûn hữu trön cuộc đời có

ái kiøn như mọi người. Nhưng qua 6 nëm, cít bỏ hoàn

toàn phæn bûnh ái kiøn, Ngài thành đäo. Từ đó, Phêt dùng

thån tứ đäi ngũ uèn làm phương tiûn giáo hóa chúng

sanh. Khi täi thø, uy đức của Ngài ânh hưởng rộng đøn xã

hội đương thời và Ngài Niøt bàn vén còn chþ đäo cho

nhån loäi.

Bồ tát trön nhån gian có bûnh được Bồ tát không

bûnh đøn an ủi. Hai Bồ tát nói chuyûn với nhau cho chúng

ta thçy ý nghÿa thứ nhçt là cuộc đối thoäi giữa hai người ở

hai thø giới giâi thoát và khổ đau.

Vën Thù tiöu biùu cho giới xuçt gia và Duy Ma tiöu

biùu cho người täi gia. Người xuçt gia không dýnh lýu cuộc

đời, không thù tồn täi và Phêt pháp cũng không sống còn

được. Tương quan giữa xuçt gia và täi gia vý như cá và

nước. Người thø tục gánh nðng cung cçp thực phèm cho

hàng xuçt gia và sân xuçt ra những đồng tử khỏe mänh,

thông minh, đäo đức, đem hiøn dång cho giới xuçt gia.

Nhờ đó mới có được cao Tëng.

269

Khi họ thçy khó, nân lòng, chúng ta phâi vỗ v÷ an ủi,

nuôi tinh thæn vü đäo cho họ. Người xuçt gia phâi thçy

nguồn hộ đäo quan trọng như vêy, mà bồi đíp cho cư sÿ

vững ni÷m tin vü đäo, thü Phêt pháp mới trường tồn.

Vën Thù thëm bûnh Duy Ma nói lön mối quan hû giữa

täi gia và xuçt gia. Giới xuçt gia mang trý tuû rọi sáng cuộc

đời, giúp đời thëng hoa, làm cho hàng cư sÿ thçy ánh sáng

tünh thương và trý tuû của đäo Phêt mà sanh tåm hộ đäo.

Ngoài nghÿa trön, Vën Thù vçn an Duy Ma đù nói lön

sự liön hû vô hünh tuy không thçy bìng mít, bìng suy nghÿ

bünh thường nhưng là sự thêt. Thiøu ni÷m tin này, hành giâ

không tu được. Chúng ta quán sát kỹ thçy người tu nữa

vời, vü thiøu quan hû với Phêt. Sống trong thø giới tôn giáo,

chúng ta thường câm nhên Phêt chứng biøt cho lòng chý

thành của chúng ta trön bước đường hành đäo. Nói cách

khác, đó là quan hû giữa Bồ tát Pháp thån và sanh thån

qua däng đồng thù, mới bít gðp được.

Nghÿa thứ ba của cuộc đối thoäi giữa Vën Thù và Duy

Ma đưa trở v÷ thực täi là Vën Thù và Duy Ma đ÷u nìm

gọn trong Phêt Thých Ca.

Bồ tát không bûnh, không ai khác hơn là Bồ tát Thých

Ca đã xuçt hiûn trön cuộc đời, là người trong sanh tử xa

rời sanh tử chứng Niøt bàn, là người đã däy chúng ta

pháp giâi thoát.

Và ở Ta bà, Vën Thù đøn nhíc chúng ta cách chữa

bûnh đù được giâi thoát không ai khác, mà cũng chýnh là

Thích Ca. Vën Thù là Thých Ca, Thých Ca là Vën Thù. Không

có một Vën Thù riöng khác.

Thêt vêy, chúng ta thçy rõ Phêt nói v÷ viûc của Ngài.

Nhưng chúng ta cứ læm tưởng Ngài nói v÷ Vën Thù hay

Duy Ma ở nơi xa xôi nào. Phêt mượn hai nhån vêt vô hünh

270

đù diún tâ viûc tu hành của Ngài. Khi chưa thành Phêt,

Ngài là người đau khổ trön træn gian như mọi người.

Nhưng Ngài từ bỏ quy÷n lợi thø gian đi tüm chån lý,

được diún tâ bìng hünh ânh Duy Ma hướng tåm nghÿ đøn

Phêt và được Phêt đáp ứng bìng cách sai Vën Thù đøn

thëm. Cũng vêy, Đức Thých Ca ngồi ở Bồ đ÷ đäo tràng tư

duy Thi÷n định, hướng tåm v÷ chån lý. Tuû giác vô lêu

sanh ra hay trý vô lêu đøn thëm Ngài, mọi khổ ách đ÷u

tan.

Đøn đêy, Ngài định vào Niøt bàn. Kinh Pháp Hoa diún

tâ rìng mười phương Phêt hiûn ra tiøng Phäm an ủi Ngài

và cõi Trời thþnh Phêt thuyøt pháp. Phêt chuyùn pháp luån

thành lêp Tam Bâo ở Lộc Uyùn. Ngài vü nëm anh em Ki÷u

Træn Như nói pháp tứ thánh đø và sau đó vü các Bồ tát nói

sáu pháp ba la mêt.

Điùm này cũng đồng với Vën Thù nói pháp trong kinh

Duy Ma vü 8.000 Bồ tát, 500 Thanh vën và trëm ngàn chư

Thiön đi theo.

Và tiøn xa hơn, chúng ta thçy rõ ý muốn diún tâ Đức

Phêt Thých Ca qua ba cåu trâ lời của Duy Ma v÷ ba vçn

đ÷ : nguyön nhån Duy Ma bûnh, Ngài bûnh bao låu và có

cách gü đù chữa trị, hay đó là ba vçn đ÷ chýnh của Phêt

Thých Ca ở Ta bà.

Kinh mượn Duy Ma đù diún tâ ý tưởng sau khi Phêt

thành đäo ở Bồ đ÷ đäo tràng, vü thương nhån gian, Ngài

phâi chçp nhên cái khổ của con người. Ngài trở läi cuộc

đời, sử dụng phương tiûn trý lực, khai ra tam thừa giáo độ

chúng sanh.

Duy Ma hội nhêp vào đời, giới nào cũng được Ngài

tiøp xúc giáo hóa, ít hîn không ai khác hơn là hünh ânh

Đức Thých Ca lðn lội dọc bờ sông Hìng suốt 49 nëm thuyøt

271

pháp độ sanh. Ngài không bỏ sót một ai, tiøp độ từ hàng

vua chúa cho đøn bà già ën mày.

Theo tôi, Duy Ma tiöu biùu cho thêt trý của Phêt. Duy

Ma là däng sanh thån của Phêt và Vën Thù diún tâ Pháp

thån Phêt. Sanh thån và Pháp thån này täo muôn ngàn

công đức ở thø gian, làm thành Báo thån Phêt. Đó là kiøn

giâi của kinh điùn Đäi thừa diún tâ Đức Phêt qua ba nhån

vêt : Thých Ca, Duy Ma và Vën Thù. Nhưng thêt sự chþ là

một Đức Phêt Thých Ca được hiùu dưới ba däng khác

nhau.

Đức Phêt khai phương tiûn, mượn hai nhån vêt Vën

Thù và Duy Ma hay køt hợp giữa trý chån thêt và trý

phương tiûn đù đưa ra 84 ngàn pháp tu.

Toàn bộ giáo lý Phêt được triùn khai san sát nhau giữa

trý phương tiûn và trý chån thêt. Nøu chþ giữ phương tiûn

làm gốc, không có chån thêt, hành giâ lao vào đời một

lúc sô đọa. Ngược läi, chþ ôm chðt trý chån thêt mà không

sử dụng được phương tiûn, không thù làm lợi ých cho đời.

Đức Phêt mang lợi läc cho mọi người, tåm hồn Ngài vén

an nhiên trong sáng.

Theo giáo sư Nomura, Vën Thù và Duy Ma lý luên với

nhau không có kô hở đù nhòt cọng tóc. Nói cách khác,

giáo lý Phêt và phương tiûn của Ngài ën rêp với nhau san

sát. Những gü Phêt däy, thü các nhà nghiön cứu thçy là

bünh thường. Nhưng phâi khîng định rìng bünh thường

này dýnh li÷n với chån lý hay chån lý và bünh thường là một

thù, không tách rời được, không thù nhòt cọng tóc được.

Chån thêt trý và phương tiûn trý thù hiûn trong con

người Phêt. Ngài nói trëm vän pháp môn khác nhau,

nhưng đối với chån lý, chúng vén không chống đối, måu

thuén nhau. Trong 49 nëm, Phêt thuyøt pháp giáo hóa

272

không sai læm. Ai đøn với Ngài, đ÷u được giâi thoát. Dù

gðp một læn, cúng một bông hay đưa một tay chào Ngài,

cũng là hät nhån đù thành Vô thượng chánh đîng giác.

Và đøn nay, chúng ta vén còn an trú giâi thoát trong

pháp Phêt.

Lộ trünh tự chữa bûnh cho münh và người của Duy Ma

cũng vêy. Ngài diún tâ cách khác, bìng một nhån vêt

khác đù chúng ta dú hiùu.

Sự thêt Duy Ma là Bồ tát Hộ Minh và khi thọ sanh thån

cũng có ái kiøn. Nhưng khác chúng sanh, Ngài có thöm

đäi bi. Và cuối cùng dốc tåm tu, thành đäo hay trý Vën

Thù sanh ra, thçy rõ muôn sự muôn vêt, mang lợi läc cho

câ thành Tỳ Da Ly.

Với phương thuốc chữa bûnh mà Phêt đã chứng

nghiûm là sáu pháp ba la mêt, bốn vô lượng tåm, 37 trợ

đäo phèm, Bồ tát nương theo đó đù chữa cho chýnh münh,

đi÷u chþnh tåm thành tốt, loäi bỏ được ái kiøn.

Hàng thượng cën có cơ thù khỏe, tåm hồn trong

sáng, trý tuû tuyût vời, bân tåm thanh tịnh hoàn toàn, hoàn

cânh sống tốt kñm theo tåm đäi bi bao phủ muôn loài.

Trön cuộc đời này duy chþ hiûn hữu một thái tử Sÿ Đät Ta

đæy đủ những đðc týnh tuyût hâo này. Ngài chþ cæn xóa

tan ái kiøn li÷n thành bêc Vô thượng chánh đîng giác

ngay tức khíc.

Hàng trung cën có cçu trúc cơ thù phức täp hơn,

phi÷n muộn hơn, phâi áp dụng nhån duyön quán, đi vào

ngách quy÷n thừa, thåm nhêp thø giới Bát Nhã, thçy tçt

câ vêt ở thø gian là KHÔNG. Bồ tát Long Thọ trâi qua lộ

trünh này, đät được tåm vô trước vô phược. Thçy không

còn ngã, nhån, chúng sanh, thọ giâ, thü không còn chçp

273

vào đåu. Nøu có chçp là chçp KHÔNG và xóa KHÔNG

này, cũng nhêp Bồ tát đäo.

Häng thçp nữa, không đủ khâ nëng quán nhån

duyên, tâm ái kiøn dày đðc. Lúc nào lòng cũng nðng trÿu

chuyûn hơn thua, thương ghòt. Häng này hoàn toàn là

chúng sanh nön phâi hä một nçc, tu Thanh vën thừa, tüm

xem trong 37 trợ đäo phèm, pháp nào thých hợp thü dùng

chữa bûnh ái kiøn.

Nøu không qua cửa này mà cứ tiøp tục phát triùn ái

kiøn. Nghÿa là cứ phát huy tünh thương nhån loäi, trong khi

tham sån nghiûp chướng vén đæy réy, là tu sai pháp, läc

vào con đường mçt tåm đäi bi giữ läi ái kiøn. Như vêy,

chîng khác nào khi tu phát khởi tåm cứu khổ chúng sanh,

rồi sau läi rớt vào địa ngục.

Ngày nay, cũng khởi tu từ ngũ çm thån, chúng ta

từng bước suy tư xem Phêt nghÿ gü, làm gü đù tự kiùm tra

münh. Chúng ta đi÷u chþnh, gän lọc thån tåm bìng 37 trợ

đäo phèm, 12 nhån duyön, 6 pháp ba la mêt đù ra khỏi

nhà lửa sanh tử.

Khi hoàn toàn giâi thoát, đæy đủ tåm đäi bi thuæn thục,

không gợn chút bọt ái kiøn, mới có thù chữa bûnh cho

người thëng hoa trön lộ trünh giác ngộ.

274

PHẨM 6

BẤT TƯ NGHÌ

I. LƯỢC VĂN KINH

Xá Lợi Phçt thçy trong nhà Duy Ma Cêt không có đồ

đäc, mới nghÿ rìng các Bồ tát và Thanh vën sô ngồi nơi

đåu ?

Trưởng giâ Duy Ma Cêt biøt được ý đó, li÷n nói với Xá

Lợi Phçt rìng : “Ngài vü pháp mà đøn, hay vü chỗ ngồi mà

đøn ?”.

Xá Lợi Phçt trâ lời : “Tôi vü pháp mà đøn, không phâi vü

chỗ ngồi”.

Duy Ma Cêt nói : “Xá Lợi Phçt, người cæu pháp, thån

mäng còn không tiøc, huống chi là chỗ ngồi. Hú là người

cæu pháp, thü chîng cæu síc, thọ, tưởng, hành, thức.

Chîng cæu giới, nhêp. Chîng chçp trước cæu Phêt, Pháp,

Tëng v.v„

“Xá Lợi Phçt, pháp là tịch diût. Nøu thực hành pháp

sanh diût là cæu sanh diût, không phâi cæu pháp. Pháp là

không nhiúm. Nøu nhiúm pháp, cho đøn Niøt bàn, đó là

nhiúm đím, không phâi cæu pháp. Pháp không có tướng.

Nøu nhån tướng mà biøt, đó là cæu tướng, không phâi

cæu pháp. Pháp không thù trụ. Nøu trụ pháp là không

phâi cæu pháp. Pháp không thù thçy nghe, hay biøt. Nøu

làm theo thçy nghe hay biøt là không phâi cæu pháp.

Pháp là vô vi. Nøu làm hữu vi là không phâi cæu pháp,

v.v„”

Khi Duy Ma Cêt nói lời çy, 500 Thiön tử được pháp

nhãn thanh tịnh.

275

Trưởng giâ Duy Ma Cêt hỏi Vën Thù Sư Lợi rìng Ngài

däo đi trong vô lượng nghün muôn ức a tëng kỳ quốc độ,

thçy cõi Phêt nào có những tòa sư tử tốt đõp, thượng diûu

do công đức täo thành ?

Vën Thù Sư Lợi trâ lời rìng v÷ phương Đông, cách đåy

36 hìng sa cõi Phêt có thø giới tön Tu Di Tướng, Phêt hiûu

Tu Di Đëng Vương, thån cao 84 ngàn do tuæn, tòa sư tử

cũng cao như thø, trang nghiöm tốt đõp bêc nhçt.

Lúc çy, Duy Ma Cêt hiûn sức thæn thông, tức thời Đức

Phêt ở cõi nước kia đi÷u khiùn 32 ngàn tòa sư tử cao rộng

đøn nhà Duy Ma Cêt. Các Bồ tát, Thanh vën, Đø Thých,

Phäm vương, Tứ Thiön vương đ÷u thçy viûc chưa từng có.

Nhà Duy Ma rộng rãi trùm chứa câ 32 ngàn tòa sư tử,

không chướng ngäi, mà ở thành Tỳ Da Ly cho đøn cõi

Diöm Phù Đ÷ cũng không bị chêt đi.

Duy Ma mời Vën Thù Sư Lợi và các Bồ tát ngồi tòa sư

tử, tức thü các Bồ tát có thæn thông li÷n biøn hiûn thån

hünh cao 42 ngàn do tuæn đøn ngồi tòa sư tử. Bồ tát mới

phát tåm và hàng đäi chúng đ÷u không lön được.

Lúc đó, Duy Ma Cêt mời Xá Lợi Phçt lön tòa sư tử ngồi.

Xá Lợi Phçt trâ lời ông không lön ngồi được vü tòa này cao

quá. Duy Ma Cêt bâo Xá Lợi Phçt đânh lú Tu Di Đëng

Vương Như Lai mới có thù ngồi được. Khi çy, các vị Bồ tát

mới phát tåm và hàng Thanh vën đ÷u đânh lú Đức Tu Di

Đëng Vương Như Lai rồi ngồi được ngay tòa sư tử.

Ngài Xá Lợi Phçt nói : “Thưa cư sÿ, thêt chưa từng có.

Cái nhà nhỏ bò này dung chứa được các tòa cao rộng

như thø, mà thành Tỳ Da Ly không bị ngën ngäi, các tụ läc

thành çp cùng những cung điûn chư Thiön, Long vương,

quỷ thæn ở Diöm Phù Đ÷ cũng không bị òp chêt”.

276

Duy Ma Cêt nói : “Thưa Ngài Xá Lợi Phçt, chư Phêt và

Bồ tát có pháp giâi thoát tön là Bçt Khâ Tư Nghü. Nøu Bồ

tát trụ pháp giâi thoát đó, lçy núi Tu Di nhòt vào trong hột

câi vén không thöm bớt. Hünh núi Tu Di vén y nguyön, mà

Trời Tứ Thiön vương và Đao Lợi không hay, không biøt đã

vào đçy. Chþ có những người đáng độ mới thçy núi Tu Di

vào trong hột câi. Đó là pháp môn “Bçt Khâ Tư Nghü Giâi

Thoát”.

“Läi lçy nước bốn biùn lớn cho vào trong lỗ chån lông,

không có khuçy động các loài thủy tộc mà các biùn lớn

kia vén y nguyön. Các loài rồng, quỷ, thæn, A tu la v.v„

đ÷u không hay, không biøt münh đi vào đçy và các loài çy

cũng không có loän động.

“Läi nữa, thưa Ngài Xá Lợi Phçt, bao nhiöu thø giới

trong mười phương, Bồ tát có thù hút vào trong miûng mà

thån không h÷ tổn häi, những cåy cối bön ngoài cũng

không xiöu ngã v.v„

“Läi nữa, thưa Ngài Xá Lợi Phçt, Bồ tát trụ cânh Bçt

Khâ Tư Nghü Giâi Thoát hay dùng thæn thông hiûn làm thån

Phêt hoðc hiûn thån Bých Chi Phêt, thån Thanh vën, Đø

Thých, Phäm vương, Chuyùn luån Thánh vương. Các thứ

tiøng ở cõi nước mười phương đ÷u biøn thành tiøng Phêt

nói pháp vô thường, khổ, không, vô ngã và những pháp

của chư Phêt mười phương nói ra làm cho khíp tçt câ

đ÷u được nghe.

“ Ngài Xá Lợi Phçt, nay tôi chþ lược nói qua thæn lực

giâi thoát bçt khâ tư nghü của Bồ tát như thø. Nøu nói cho

đủ, đøn cùng kiøp cũng không høt được”.

Khi tçt câ hàng Thanh vën nghe pháp môn Bçt Khâ Tư

Nghü Giâi Thoát này đ÷u than khóc, tiøng vang động cõi

277

tam thiön đäi thiön thø giới. Tçt câ Bồ tát thü đ÷u vui mừng

vång lãnh pháp çy.

Khi đo, Ngài Đäi Ca Diøp ngợi khen và bâo Xá Lợi

Phçt rìng : “Vý như có người phô bày các thứ hünh síc

cho người mù, họ không thù thçy được. Nay tçt câ Thanh

vën nghe pháp môn Bçt Khâ Tư Nghü Giâi Thoát này cũng

không thù hiùu được.

“ Người trý nghe pháp môn này đ÷u phát tåm Vô

thượng chánh đîng giác. Täi sao chúng ta mçt hät giống

çy. Đối với pháp Đäi thừa này đã như hột giống thúi? Nøu

có Bồ tát nào tin hiùu pháp môn Bçt Khâ Tư Nghü Giâi

Thoát này, thời tçt câ chúng ma không thù làm gü được”.

Khi Ngài Ca Diøp nói như thø, có 32 ngàn vị Thiön tử

phát tåm Vô thượng chánh đîng giác.

Bçy giờ, Duy Ma Cêt nói với Đäi Ca Diøp : “Thưa Ngài

Đäi Ca Diøp, các vị làm ma vương trong vô lượng vô số

cõi nước ở mười phương, phæn nhi÷u là bêc Bồ tát trụ

pháp Bçt Khâ Tư Nghü Giâi Thoát. Vü dùng phương tiûn

giáo hóa chúng sanh, nön thị hiûn làm ma vương.

“Läi nữa, thưa Ngài Đäi Ca Diøp, vô lượng Bồ tát ở

mười phương, có người đøn xin tay chån, đæu mít, tủy

não, vợ con, tôi tớ, xe cộ, vàng bäc v.v„ Người đøn xin

phæn nhi÷u là bêc Bồ tát trụ pháp Bçt Khâ Tư Nghü Giâi

Thoát dùng phương tiûn đøn thử thách đù làm cho các

Bồ tát kia thöm kiön cố.

“Vü Bồ tát trụ pháp Bçt Khâ Tư Nghü Giâi Thoát có thæn

lực oai đức, mới dám làm viûc khó làm như thø. Còn kó

phàm phu hä liût không thù bức ngðt Bồ tát. Vý như sức

mänh của voi không bị lừa ngựa chà đäp. Đó là trý tuû

phương tiûn của Bồ tát ở nơi pháp Bçt Khâ Tư Nghü Giâi

Thoát”.

278

II. GIẢI THÍCH

Hội ngộ giữa Vën Thù và Duy Ma nói lön đþnh cao

nhçt trong viûc tu hành hay ngæm chþ Phêt Thých Ca

thành đäo dưới cội bồ đ÷. Tuy nhiön, từ đþnh cao giác ngộ

này, Phêt nhớ läi bân nguyûn ra đời đù cứu khổ chúng

sanh.

Ngài trở läi cuộc đời chþ cho mọi người thçy bçt khâ

tư nghü giâi thoát mà kinh diún tâ bìng gðp gỡ giữa Vën

Thù và Duy Ma hay køt hợp giữa bân tåm thanh tịnh và trý

tuû tuyût luån sanh ra vô số bçt tư nghü. Bön ngoài bünh

thường mọi người đ÷u như nhau. Nhưng phæn bön trong

là tåm trý Phêt và tåm trý chúng ta hoàn toàn khác.

Tåm trý của Phêt, đối với ta bçt tư nghü. Nhưng tåm trý

của ta thü Phêt thçy rõ như thçy quâ táo trong lòng bàn

tay. Cën tánh hành nghiûp của chúng sanh Ngài biøt rõ.

Suốt 49 nëm thuyøt pháp giáo hóa, Phêt dùng tçt câ

phương tiûn giúp chúng ta hiùu được cái không hiùu

được là bçt tư nghì.

Bçt tư nghü nghÿa là không thù nghÿ bàn, ngoài sức

hiùu của con người, đòi hỏi hành giâ tu đøn một trünh độ

nào mới hiùu. Đó là träng thái tu chứng của Bồ tát, diûu

dụng thæn thông của Bồ tát. Ở đåy nöu ra một số viûc làm

tiöu biùu mà Thanh vën và Bồ tát không làm nổi.

Khi Duy Ma và Vën Thù bàn v÷ pháp Bçt Khâ Tư Nghü

Giâi Thoát, tçt câ chúng hội đ÷u mờ mịt, không biøt vị nào

bûnh, vị nào không bûnh. Người bûnh và người không

bûnh nói chuyûn hay đối đáp giữa Bồ tát thọ çm thån và

Bồ tát không thọ çm thån hoàn toàn vô hünh, tức giữa hai

tåm hồn trong sáng gðp nhau, đứng ngoài phæn ngũ uèn

luên bàn. Vü thø, người còn sống xoay væn trong sáu giác

279

quan làm sao hiùu được; đối với họ tçt nhiön phâi thành

bçt tư nghü.

Sống và làm viûc của Bồ tát thêt bçt tư nghì hay nói

khác, tồn täi của đäo Phêt làm chúng ta câm nghÿ Đức

Phêt có một lực tương xứng như trong kinh ghi. Nøu Phêt

không có những bçt tư nghü này, đäo không thù tồn täi

hơn 25 thø kỷ.

Chúng ta lçy thực tø thành quâ giáo hóa của Đức

Phêt trön cuộc đời trâi qua lịch sử dài và không gian rộng,

đù hiùu rõ lực của Phêt trong kinh Duy Ma. Ngược läi,

đứng ở lêp trường cën, træn lý luên chþ hiùu giới hän thôi.

Vën Thù và Duy Ma bàn luên với nhau rìng nön

khuyön Bồ tát bûnh thø nào đù họ vững tåm hành đäo.

Và Bồ tát bûnh phâi vên dụng pháp gü đù chữa bûnh. Đó

là suy tư và viûc làm của Bồ tát.

Hàng Thanh vën tham dự pháp hội khó câm thông

được vü họ có thåm nhêp pháp này, cũng không hiùu nổi.

Vý như người ở trünh độ thçp nghe hai nhà bác học nói v÷

chuyùn biøn của vũ trụ, tçt nhiön họ không thù nào hiùu

được.

Cũng vêy, Xá Lợi Phçt và chúng Thanh vën câm thçy

viûc làm của Duy Ma và Vën Thù không liön quan gü đøn

các Ngài. Các Ngài không bít gðp cái hay của Bồ tát

đøn thëm bûnh, mới trở v÷ tåm niûm hän hõp của con

người, khởi lön ý niûm tám ngàn Bồ tát và nëm trëm La

hán têp trung v÷ phòng Duy Ma. Số lượng nghe pháp quá

đông và hội trường quá nhỏ. Làm sao vào được và vào

được thü trong phòng không có bàn ghø, chþ có giường

của Duy Ma.

Xá Lợi Phçt nghÿ như vêy cũng đúng. Nhưng đúng với

thực tø của con người còn kõt trong sanh tử, không phâi

280

thực của người tu giâi thoát. Đøn đåy, mở màn cho pháp

Bçt Tư Nghü phô diún, làm đâo lộn cái thçy bìng nhãn

quan thông thường của chúng ta là phòng rộng mới chứa

được nhi÷u người.

Phòng Duy Ma nhỏ nhưng dung nhiøp được số người

quá lớn, là chuyûn bçt tư nghü. Cũng như Thých Ca Như Lai

với hai bàn tay không, đi÷u động dú dàng câ nëm ông

vua cai trị mi÷n Ngũ Hà ở Ấn Độ và hàng vän Tỳ kheo, vô

số cư sÿ. Đi÷u này đối với chúng ta cũng bçt tư nghü.

Muốn đät đøn bçt tư nghü này, nghÿa là đät đøn cứu

cánh Niøt bàn hay chơn không hoàn toàn không chướng

ngäi, Duy Ma dọn phòng trống, không còn gü. Chþ đù một

cái giường và một người bûnh, đù chúng ta nhên ra xác

thån con người và Pháp thån Bồ tát.

Trön lêp trường KHÔNG, gian phòng trống tiöu biùu

cho Bồ tát đáo bþ ngän. Tuy nhiön, trong KHÔNG đó còn

một xác thån, như Hòa thượng Trý Tịnh có däy :

Hữu lai vçn ngã vi hà tợ

Báo đäo phù thi khổ hâi trung.

Trong pháp tu của Bồ tát rộng mönh mông, mang tính

chçt biøn hóa không cùng, thån con người chîng khác

nào bọt nước trong biùn. Dưới mít người thường, phòng

trống không với một giường, một người bûnh, không có gü

quan trọng.

Tuy nhiön, khi hành giâ líng yön tåm hồn, mới nhên ra

pháp ti÷m èn ở phýa sau những vêt tượng trưng. Trong bù

sanh diût có một “phù thi” là thåy chøt hay thån con

người nổi lön, mới có vçn đ÷ cho chúng ta nói. Nøu hoàn

toàn trống không trön chơn tánh, còn gü đù mà nói.

281

Vü vêy, muốn thuyøt pháp phâi có đối tượng. Ở đåy

mượn hiûn tượng người bûnh, phòng trống đù diún tâ cao

siöu của Phêt pháp gọi là bçt tư nghü. Kinh Pháp Hoa mô

tâ ý này bìng cåu : “Hoa khai liön hiûn, hoa läc liön

thành”.

Xá Lợi Phçt khởi niûm phòng nhỏ, chúng đông, làm

sao ngồi đủ. Đåy là thực tø, ai làm công tác quân lý đ÷u

phâi suy nghÿ như vêy.

Tuy nhiön, dån gian thường nói : “Của vua thua của

Phêt”. Đọc lịch sử truy÷n bá Phêt giáo, chúng ta không h÷

thçy các vị danh Tëng quyön góp ti÷n đù xåy chùa, cçt

giâng đường. Các Ngài đøn ở hang đá hay túp l÷u,

nhưng đức hänh tỏa ra, chþ một thời gian sau, có đủ chùa

cao Phêt lớn. Thçy không có gü, nhưng có đủ là diûu hữu,

hay thành tựu công đức trang nghiöm, không quan tåm

mà tùy thuộc phước đức trý tuû tự thành, là cái vô hünh bçt

tư nghü. Những gü mà chúng ta hiùu được còn nìm trong

cën træn, do dụng ý thuộc v÷ nghiûp, nhi÷u khi đưa đøn

quâ báo không tốt.

Thanh vën thçy phòng nhỏ không có chỗ ngồi. Đi÷u

này gợi cho chúng ta biøt rìng nøu suy nghÿ theo con

người phàm phu dú rớt qua tham vọng. Vü túi tham không

đáy, rộng bao nhiöu cũng không dung được. Nhưng đối

với Bồ tát an trú pháp KHÔNG, nhỏ bao nhiöu cũng chứa

đủ.

Đứng trön lêp trường Phêt pháp, không có vçn đ÷

nhỏ lớn nhi÷u ýt. Chþ ở trön sanh diût pháp, mới có vçn đ÷

này. Chúng ta cæn lưu ý, không khòo chþ tu hành trên sanh

diût, trëm kiøp ngàn đời vén ở trong sanh diût.

Phêt çn chứng cho Xá Lợi Phçt quâ A la hán, nghÿa là

chứng Vô Sanh, täi sao còn sanh ? Duy Ma chþnh Xá Lợi

282

Phçt tu trön sanh diût, làm thø nào chứng Vô Sanh. Cũng

vêy chúng ta tu hành cån nhíc xem münh thêt sự xuçt gia

hay chưa.

Chþ có một niûm tåm Vô Sanh được Phêt çn chứng.

Nhưng niûm kø tiøp sanh, li÷n läc mçt tåm chứng này.

Chúng ta còn nhớ trong phèm trước, Duy Ma chçt vçn Di

Lðc rìng Phêt thọ ký cho ông một đời thành Phêt là đời

nào. Ở đåy cũng vêy, cái hành giâ chứng được Vô Sanh

là Vô Sanh nào, và cái chúng ta đang sống là gü ?

Tçt nhiön, chúng ta đang sống, đang làm viûc là sanh.

Tåm lý của chúng ta luôn luôn sanh. Tåm sanh thü pháp

sanh. Tåm và pháp phân ánh hỗ tương sanh ra vô số, cho

nön thçy pháp sanh phâi biøt ngay tåm sanh. Nghÿa là

chúng ta đã tu trön pháp sanh diût, mà ngộ nhên không

sanh. Sai læm này theo kinh Pháp Hoa là uống læm thuốc

độc.

Ngoài ra, Xá Lợi Phçt không thçy chỗ ngồi, còn có

thöm ý nghÿa thứ hai mà người Viût Nam thường nói phâi

biøt chỗ münh ngồi, ngồi cho đúng chỗ. Nói cách khác,

hai vị thượng thủ Duy Ma và Vën Thù luên bàn v÷ pháp Bồ

tát thü Thanh vën không còn chỗ nào chen vô. Mang tåm

niûm Thanh vën, nön nghe pháp Bồ tát câm thçy läc lõng.

Đøn đåy, Duy Ma muốn nói lön tåm niûm sai læm, tự ti

mðc câm của Thanh vën. Họ thường nghÿ Phêt cao vòi vọi,

còn thån phên chúng ta thçp kòm. Hay đó là tư tưởng

của hàng Thượng tọa bộ thường khîng định chúng ta chþ

đät quâ vị A la hán là cùng, không thù thành Phêt, không

thù tu hänh Bồ tát hay không thçy chỗ ngồi của münh

trong hàng Bồ tát.

Duy Ma muốn phá bỏ tự ti mðc câm này. Ngài tüm

chỗ ngồi cho Thanh vën, bìng cách nương theo khởi

283

niûm của Xá Lợi Phçt đù hỏi Xá Lợi Phçt đøn tüm chỗ ngồi

hay cæu pháp.

Cåu chuyûn giữa Vën Thù và Duy Ma đøn đþnh cao,

thay vü køt thúc, nhưng bị Xá Lợi Phçt cít đứt, vü hiùu biøt

con người không vói tới được. Vü vêy, Duy Ma phâi quay

ngược läi.

Đþnh cao của Vën Thù và Duy Ma gðp nhau vý như

Phêt thuyøt kinh Hoa Nghiöm cho Bồ tát siöu hünh trong

pháp giới quá cao. Làm thø nào con người trong sanh tử

ním bít được. Ngài phâi trở läi pháp phương tiûn nói kinh

A Hàm.

Xá Lợi Phçt trâ lời Duy Ma rìng Ngài đøn cæu pháp,

không cæu chỗ ngồi. Duy Ma li÷n chþnh không cæu chỗ

ngồi, täi sao läi nghÿ đøn chỗ ngồi ?

Xá Lợi Phçt có khởi niûm chỗ ngồi, là đã rớt vô sai læm,

mà vén không biøt münh sai. Điùm này gợi chúng ta suy

nghÿ trön bước đường tu, cæn biøt rõ được chýnh münh là

viûc quan trọng. Riöng Bồ tát, chíc chín nhên biøt và

kiùm soát được từng tåm niûm của các Ngài. Chúng ta tu

suốt đời, không đíc đäo vü khởi tåm động niûm li÷n li÷n.

Hãy thử kiùm tra xem một ngày, chúng ta động niûm bao

nhiöu læn.

Duy Ma hỏi Xá Lợi Phçt cæu pháp gü, có phâi pháp

træn nìm trong síc, thanh, hương, vị, xúc hay không? Cåu

hỏi này nöu lön cho Xá Lợi Phçt cũng là vçn đ÷ đðt ra cho

chýnh chúng ta. Chúng ta tu hành cæu pháp Thanh vën,

Bồ tát hay pháp thø gian ?

Pháp thø gian nghe bìng tai và nhên biøt bìng tåm

niûm thø gian, nön nghe pháp rồi không đíc đäo, không

giâi thoát. Phêt däy “Tà nhån thuyøt chánh pháp, chánh

pháp tức quy tà. Nghÿa là đứng lêp trường vọng niûm cën

284

træn thức, mà thuyøt pháp và nghe pháp. Đó chþ là pháp

thø gian hay pháp sanh diût mà Duy Ma gọi là cæu síc,

thanh, hương, vị, xúc.

Trön bước đường tu, chúng ta thường dú læm đi÷u

này. Có người nghiön cứu lý giâi Phêt pháp thêt nhi÷u,

nhưng không giâi thoát. Họ từ bỏ tham vọng buồn phi÷n

trön cuộc đời còn không được, huống chi là bçt tư nghü

giâi thoát.

Hoðc có người suốt đời nghe pháp, nhưng chþ toàn

phi÷n não chồng chçt thöm. Trong khi có người nghe

pháp, không biøt nghe cái gü. Nhưng nghe xong, họ câm

thçy chuyùn biøn thay đổi trong lòng, phi÷n não træn cçu

tự säch và thçy được sự thêt của sự vêt.

Do câm pháp mà biøn phi÷n não thành hương sen.

Đó là một phæn nhỏ trong bçt tư nghü giâi thoát, nön pháp

Phêt được vý như nước có công nëng rửa tçt câ cçu uø.

Người ngoài không thù biøt hương vị giâi thoát của

người tu chứng. Kinh diún tâ như người uống nước mới

biøt mùi vị của nước.

Cùng một pháp, nhưng hai tåm niûm khác nhau, nên

tiøp thu phâi khác. Người nghe pháp lòng nhõ nhàng,

phi÷n não tự rơi rụng là người cæu pháp Thanh vën. Hành

giâ nghe thanh træn mà chứng Pháp thån.

Người cæu síc, thanh, hương hay cæu pháp thø gian

chþ nghe chơi, rồi đåu cũng vào đó, cuộc sống của họ

vén đæy đủ tham sån tội lỗi. Người cæu pháp sanh diût và

tu pháp sanh diût như vêy rớt qua không tưởng. Tu suốt

đời vén hoàn tay không, có được chëng chþ được phi÷n

não. Biøt nhi÷u nghe nhi÷u, sanh phi÷n muộn nhi÷u, chíc

chín Phêt không h÷ mong muốn chúng ta như vêy.

285

Tuy nhiön, cæn lưu tåm rìng mðc dù pháp không phâi

là síc, thanh, hương, vị, xúc. Chúng ta chçp nó là thêt thü

không đúng. Nhưng lüa, síc, thanh, hương, vị, xúc đù cæu

pháp, cũng không được.

Chúng ta cæn nương pháp đù được giâi thoát. Rời nó,

chúng ta càng rơi vào không tưởng hơn nữa. Chîng khác

gü giçc mơ nìm trong giçc mơ hay bỏ thø gian này đi tüm

thø gian khác. Đó là vçn đ÷ chúng ta nön suy nghÿ.

Phêt täi thø, người theo Ngài nghe pháp, thåm nhêp

pháp, lòng ham muốn thú vui cuộc đời tự nhiön không

còn. Cuộc sống đổi khác, bước đæu họ đã chứng được

một pháp của Phêt là sơ quâ Tu đà hoàn. Bçt luên vua

chúa hay người ën xin hoðc người xuçt gia, nøu câm

nhên được pháp, đ÷u hưởng quâ vị đæu tiön trong hàng

Thánh.

Từ độ câm này nång lön, dù thån hành giâ còn täi tục,

nhưng tåm xuçt gia thường hướng v÷ giâi thoát. Đøn ngày

nào đủ duyön, hành giâ sô xuçt gia. Thông thường, Thanh

vën tu triùn khai sáu thức do sáu cën tiøp xúc sáu træn. Họ

lóng tai nghe giâng pháp và Duy Ma bâo đó không phâi

là pháp, chþ là thanh træn còn cách đäo xa lím.

Đøn đåy, chúng ta thçy chuyùn từ Thanh vën thừa

sang Bồ tát thừa. Hành giâ hướng v÷ chån lý cæu pháp,

nön pháp thông qua tåm. Vü thø, không sử dụng sáu giác

quan ním bít Bồ tát pháp được. Nó là tịch diût tướng,

không phâi nhün thçy bön ngoài mà phát tåm.

Hành giâ tự nhiön phát tåm, dù chưa nghe chưa thçy.

Lúc çy tåm bồ đ÷ của hành giâ ngang qua tåm giâi thoát

của Phêt, mà Nhêt Liön vý chim ngoài trời hót làm thức tþnh

chim trong lồng. Nói cách khác, Như Lai thuyøt pháp tịch

diût, làm sao hành giâ nghe. Tuy nhiön, tåm hoàn toàn

286

líng yön, li÷n trực nhên được pháp này, nön không thçy

mà thçy, không nghe mà nghe.

Bồ tát nương pháp tịch diût này tu chứng nhçt thiøt

chủng trý, pháp không ai nói, không ai däy là pháp Như Lai

hay vô sư trý, tự nhiön trý.

Duy Ma gợi nhíc Xá Lợi Phçt pháp Ngài cæu là pháp

træn của thø gian hay pháp giâi thoát của Thanh vën.

Xá Lợi Phçt đät đøn pháp của nhị thừa, nhưng chưa

đøn pháp Bồ tát, là pháp không diún tâ bìng ngôn ngữ

được. Hành giâ nào có nhån duyön cën lành tự phát tåm,

tự chứng ngộ.

Và tåm hành giâ đøn mức nào, pháp theo đó tương

ưng, không phâi đồng nhau cho tçt câ mọi người. Nøu

ngày hôm nay, chúng ta tương ưng với cçp bêc sơ týn,

pháp đối với ta là sơ týn. Nøu tiøn lön hàng thêp týn, thêp

địa, chúng ta có pháp của thêp týn, thêp địa.

Trong kinh Vën Thù xác định 49 nëm thuyøt pháp,

Phêt chưa nói một lời. Nhưng Bồ tát vi træn đ÷u chứng

chån lý tức được Phêt giáo hóa. Cũng trön tinh thæn này,

những gü tôi hiùu v÷ Đức Phêt không giống đi÷u tôi học

trong kinh. Nhưng cái tôi giâng nói không giống cái tôi

hiùu. Nhờ đọc kinh không vướng míc vën tự, mới hiùu và

thuyøt pháp được. Tôi đọc kinh, hiùu kinh, thuyøt kinh, ba

kinh này triùn khai khác nhau, nhưng chung quy chþ có

một, là tôi.

Duy Ma nhíc Xá Lợi Phçt nhớ ra Ngài cæu síc, thanh,

hương, vị, xúc hay cæu pháp sanh tử mà läi læm là pháp

không sanh tử.

Duy Ma däy pháp không phâi là sáu træn mà dùng

sáu cën đù tiøp xúc, ta đã rớt qua Thức,thuộc v÷ pháp

sanh diût.

287

Pháp cũng không phâi là Khổ, Têp, Diût, Đäo mà tự

khởi, vü pháp vốn víng lðng. Duy Ma bâo thực tø cuộc đời

có khổ đåu, nhưng ông tự khởi niûm đời là bù khổ và

mang ý niûm khổ này vào thån. Từ nghÿ khổ, nön tüm

nguyön nhån khổ và nghÿ ra Niøt bàn đù trú èn. Niøt bàn

này Duy Ma chþ thîng là Niøt bàn giâ.

Đối tượng ở đåy thuộc Bồ tát Pháp thån ở däng bçt

tư nghü, thü làm gü có khổ. Không khổ mà nghÿ tưởng khổ,

Thanh vën đã rớt vào vọng tưởng điön đâo.

Đối với Bồ tát giâi thoát, hiûn thực không sanh, vü Ngài

không khởi niûm. Nhờ đó, đät đøn bçt tư nghü giâi thoát.

Từ chçp síc, thanh, hương, vị, xúc, pháp đøn chçp

Khổ, Têp, Diût, Đäo, Duy Ma däy hai chçp này không thực

tø. Ngài nhíc Thanh vën rìng Như Lai vü lòng đäi bi vên

dụng bçt tư nghü bìng cách täo dựng hai Niøt bàn cho

Thanh vën täm nương tựa.

Nhờ sống trong hai Niøt bàn, Thanh vën không có ý

nghÿ xçu v÷ người và người cũng không sanh ác tåm đối

với họ. Từ đó, Thanh vën täm có đời sống an lành, nön

nghÿ rìng Phêt có toàn nëng, đủ sức che chở cho họ mãi

mãi an lành.

Thực sự Phêt không che chở được. Ngài luôn phủ

nhên đi÷u này mà mọi người vén thçy nhờ ơn mưa móc

của Phêt. Đåy là tåm niûm của Tiùu thừa.

Hàng Thanh vën theo Phêt nghe pháp đã låu, Phêt

chuyùn hướng cho họ có tæm nhün khác. 12 nëm trước,

Ngài nói đời là bù khổ. Nay Phêt mượn Duy Ma đù nói đời

không phâi là bù khổ. Vü con người mö læm nghÿ khổ, mới

có khổ.

Ngoài ra, theo Duy Ma chîng những chçp nëm træn

mà cæu Tam Bâo cũng sai, chçp Tam Bâo cũng sai.

288

Chúng ta bỏ Phêt Pháp Tëng đù cæu pháp, không được.

Nhưng vướng míc nó đù mçt bân tåm cũng sai.

Phêt Pháp Tëng phâi là đối tượng cho hành giâ quán

sát chứng ngộ. Trön bước đường tu, tôi thường lçy Phêt

Pháp Tëng đù so sánh cån nhíc. Nhờ nương Tam Bâo,

chúng ta xóa lòng træn. Træn tåm líng yön hay pháp đã

tác động rửa säch nhiúm ô træn cçu.

Tuy nhiön, không nön lû thuộc pháp. Vü chúng ta đã

tèy säch bụi træn, läi đem pháp vào xåm chiøm, làm mçt

bân tåm, thü có lợi ých gü.

Chúng ta tu thường rơi vô sai læm này. Ở thø gian bao

nhiöu phi÷n muộn, thçy người tu giâi thoát, li÷n nghÿ đi tu

được giâi thoát. Đøn khi xuçt gia, càng gðp khó khën

nhi÷u hơn. Ở thø gian, chúng ta chþ lo cho bân thån münh.

Vô chùa, chúng ta phâi giâi quyøt viûc của câ thiön hä,

phâi đi÷u phục toàn bộ những người không lû thuộc

chúng ta một chút xýu gü.

Sự thêt những bêc chån tu hành đäo giâi thoát ngay

trön những khó khën này, đi÷u phục được câ đäi chúng

một cách tự nhiön dú dàng. Khi tu hành thçy như vêy là

thçy đäo không bìng mít. Vü vêy, sống kõt trong Tam Bâo,

không nön. Nhưng nương Tam Bâo đät giâi thoát, rçt cæn.

Trong bài sám Quy Mäng của Duy Nhiön Thi÷n sư có

däy : Tam thừa, tứ quâ giâi thoát Tëng, nguyûn tứ từ bi ai

nhiøp thọ. Thực dä tu, cæu nguyûn tam thừa tứ quâ giâi

thoát Tëng chçp nhên chúng ta làm quyøn thuộc của

các Ngài, đù chúng ta được vào thø giới giâi thoát, trở

thành Tëng giâi thoát, mới vững tåm hành đäo thîng đøn

Niøt bàn.

Trái läi, mang tåm niûm vọng thức tới chùa cæu an

lành, chîng bao giờ có an lành đåu. Tam Bâo gia hộ cho

289

hành giâ với đi÷u kiûn phâi biøt cæu. Nương giâi thoát

Tëng tu thü khác. Còn lû thuộc Tam Bâo, giống như giao

chúng ta giữ chùa, chúng ta läi gðp toàn người phá chùa.

Chíc chín phi÷n não sanh ra không ýt, đøn độ sợ Tam

Bâo, chán Tam Bâo, tçt nhiön phâi đọa.

Riöng tôi, lúc còn tró mang tåm niûm lo cho đäo

nhi÷u lím. Nhưng càng lo câm thçy càng phi÷n muộn.

Sau tôi tự nghÿ läi không ai thương tưởng đời hơn Phêt,

giúp đời không ai hơn Bồ tát, bâo vû chùa không ai hơn

Hộ Pháp già lam. Đem so sánh với các vị này, thån phên

chúng ta hoàn toàn bçt lực. Chúng ta muốn giữ chùa

nhưng không là vị Thæn Hộ Pháp làm sao giữ nổi. Cứu đời

không ai hơn Bồ tát Quan Âm, sao Ngài không làm; hãy

liûu xem münh có vượt hơn Ngài không.

Chúng ta chîng có điùm nào bìng các Ngài, phâi

khởi đæu tu ở thån phên münh, tôi thçy lòng münh nhõ đi.

Trước xót xa vü Phêt pháp bị đủ thứ nän, síp bị tiöu diût, ý

thức bâo vû của chúng ta sanh ra. Tuy nhiön, bâo vû tæm

thường nhçt chîng những không được, đôi khi läi phân

tác dụng trở thành hành động phá hoäi.

Từ đó v÷ sau, tôi không quan tåm bön ngoài, chþ lo an

trú pháp đù thanh tịnh hóa chýnh münh. Đøn khi sực tþnh,

nhün läi thçy chùa vén còn nguyön, Phêt tử vén đæy đủ !

Quâ thêt lo chîng được gü, nhưng bỏ có mçt đåu, mà

trước cứ ngỡ bỏ là tiöu tan.

Trở läi thån phên từng người, vị trý riöng của mỗi người

mà tu hành. Như Lai làm viûc của Như Lai, Bồ tát làm viûc

của Bồ tát. Chúng ta lo dọn con đường trước mít đù

được Niøt bàn.

Phêt không h÷ muốn chúng ta khổ vü Ngài. Chúng ta

thường rơi vào sai læm cho rìng chúng ta phâi bâo vû,

290

che chở Phêt. Không! Phêt che chở chúng ta thü đúng

hơn. Trước kia, tåm thương đäo làm chúng ta khổ, mà

không lợi ých gü. Nay tåm nhõ nhàng thanh thân, buông

bỏ tçt câ mà tốt lành đøn với chúng ta vô số, đäo vén

sống còn. Theo tôi, đó là cách thçy, cách sống rçt quan

trọng, cæn lưu tåm.

Xá Lợi Phçt đang hoang mang pháp tu Khổ, Têp, Diût,

Đäo của Ngài đã dén đøn quâ vị Niøt bàn. Nay Duy Ma läi

chþ trých không có Khổ, Têp, Diût, Đäo, không có cứu cánh

Niøt bàn. Như vêy, Niøt bàn giâi thoát của Xá Lợi Phçt tu

chứng là gü, có thù có một cái gü khác cao hơn hay

không ?

Xá Lợi Phçt khởi niûm như vêy, Duy Ma li÷n hiùn thị bçt

tư nghü, bìng cách hỏi Vën Thù đã từng däo chơi mười

phương thø giới, có thçy tòa sư tử nào cao đõp nhçt

không ?

Vën Thù trâ lời Ngài đi khíp mười phương tới nước Tu

Di Tướng, có Phêt tön Tu Di Đëng Vương Như Lai, thçy có

tòa sư tử đõp nhçt. Ngày nay có thù diún tâ theo thời đäi

là đi tham quan một vòng thø giới xem nước nào vën

minh nhçt.

Tòa sư tử là chỗ ngồi, là vị trý. Tòa này cao tám muôn

bốn nghün do tuæn tương đương với 600 ngàn cåy số ngày

nay. Đức Phêt cũng có chi÷u cao tương xứng như vêy.

Duy Ma thçy Đức Phêt ngồi trön đó đõp nhçt.

Lúc đó, trong pháp hội có bao nhiöu người nghe

pháp, Duy Ma mượn đủ tòa cao như vêy cho họ ngồi và

thþnh Vën Thù cùng các Bồ tát an tọa. Các Bồ tát nhçt

sanh bổ xứ đi với Vën Thù cũng biøn thành thån cao lớn

cån xứng đù ngồi. Các Bồ tát mới phát tåm và chúng

291

Thanh vën chþ ngước mít nhün, không lön được vü còn

vướng míc cën træn thức.

Hiûn tượng bçt tư nghü này mở hướng nhün mới cho

Thanh vën chuyùn sang Bồ tát pháp. Tòa sư tử của Phêt

mang đðt vào thø giới phàm phu, hay trong thø giới

phàm phu có Phêt. Kiøn giâi này khác với kinh Tiùu thừa.

Duy Ma bâo Xá Lợi Phçt cùng đäi chúng chíp tay läi

đânh lú Tu Di Đëng Vương Như Lai, li÷n ngồi lön tòa sư tử

được. Đøn đåy, chúng ta thçy Duy Ma muốn phá bỏ cố

chçp låu đời của Thanh vën, Ngài phâi đưa ra cái mới

cao đõp hơn.

Thêt vêy, trong thời Phêt täi thø, vën minh của loài

người bçy giờ nìm gọn trong những lời däy của Phêt hay

lời däy của Ngài là chån lý. Nhưng sau Phêt Niøt bàn, vën

minh nhån loäi vén tiøp tục phát triùn. Trong khi đó, những

người bâo thủ theo chủ nghÿa giáo đi÷u đøn độ sự vêt

bön ngoài đổi mới khá nhi÷u mà họ vén không hay biøt.

Duy Ma chþ trých Thanh vën tu Khổ, Têp, Diût, Đäo đù

chứng Niøt bàn xem đó là cứu cánh, không dám bỏ. Đi÷u

này nhìm ám chþ các tu sÿ Thượng tọa bộ sống đóng

khuôn trong chùa với những quy tíc cứng nhíc. Còn thực

tø bön ngoài biøn đổi quá nhanh, những vën minh tiøn bộ

của loài người, những khám phá mới mó trön mọi lãnh vực,

hàng tu sÿ hoàn toàn không biøt. Tæm tri thức của họ quá

cän cợt, không thù nào tiøn lön theo kịp đà phát triùn của

xã hội.

Duy Ma phö phán Thanh vën mçt 12 nëm tu hành

không được gü, hay đó là sinh hoät cục bộ cố chçp của

Thượng tọa bộ chîng lợi läc gü cho đäo, giúp ých gü cho

đời.

292

Viûc làm của Xá Lợi Phçt và của Duy Ma cách nhau

một trời một vực. Đức Phêt là người vên dụng được quy

luêt, đi÷u động mọi vêt tự täi. Bồ tát đang bước theo lộ

trünh này. Tùy theo sự phát triùn của từng nơi, từng thời kỳ,

Bồ tát ứng dụng Phêt pháp một cách linh động nhịp

nhàng với sự phát triùn vën minh của con người.

Trái läi, Thanh vën hay những người bâo thủ theo chủ

nghÿa giới đi÷u, không chịu thoát ra ngoài khuôn cố định.

Họ không dám nghÿ khác, không dám làm khác, chþ giữ y

nøp sống tu hành cục bộ, không biøt gü đøn phát triùn

bön ngoài. Giữa Thanh vën và Bồ tát vý như một nước vën

minh và một nước läc hêu.

Vü vêy, khi Thanh vën đi theo Vën Thù đøn thëm bûnh

Duy Ma hay nói khác khi tiøp xúc cuộc đời, họ thçy khiøp

sợ Bồ tát. Với hiùu biøt thçp kòm quan sát viûc làm của Bồ

tát, thü mọi viûc đ÷u trở thành ngoài sức tưởng tượng hay

bçt khâ tư nghü đối với Thanh vën. Sự thêt Đức Phêt chủ

trương không có gü mà chúng ta không thù biøt, không

thù hiùu. Không biøt, không hiùu chþ vü chúng ta không

chịu học, không chịu phát triùn.

Dưới nhãn quan của Bồ tát, không có gü là bçt khâ tư

nghü. Các Ngài bước theo dçu chån Phêt, nỗ lực phát

triùn viûc tu học, trau giồi trý tuû siöu xuçt thø gian. Tæm

nhün của Bồ tát mở rộng, thçy vượt hơn người đời. Càng

tiøp xúc với đời, giáo hóa chúng sanh, Bồ tát càng phát

huy trý tuû và đäo đức, là biùu tượng chþ đäo cho mọi

người kýnh ngưỡng.

Kinh diún tâ Phêt ngồi trong vườn Yöm La tượng trưng

cho Phêt ở trong tháp không còn thuyøt pháp. Lúc çy,

vën minh của cuộc đời thù hiûn qua hünh ânh cư sÿ Duy

Ma thuyøt pháp. Pháp này là nhån sinh, là cuộc sống của

293

con người luôn luôn thay đổi, mà đối với trý tuû của Vën

Thù không có gü lä lùng hay bçt khâ tư nghü. Cũng như sự

kiûn Duy Ma thông suốt các pháp, đæy đủ thæn lực giáo

hóa mọi tæng lớp xã hội dưới mít Vën Thù cũng không có

gü bçt khâ tư nghü. Chþ riöng mười đäi đû tử kinh sợ sự hiùu

biøt và viûc làm của Duy Ma. Hay nói cách khác, Phêt

giáo phát triùn muốn diún tâ tünh träng bi đát tû häi của

chư Tëng sau Phêt Niøt bàn 100 nëm. Tu sÿ Thượng tọa bộ

cách ly thø gian, sống đóng khuôn, chçp chðt hünh thức,

không chịu phát triùn nội dung. Họ đi ngược trào lưu tiøn

hóa của xã hội, trở thành thiùn cên, bị đèy lùi vào bóng tối.

Làm thø nào đủ khâ nëng, đủ tư cách chþ đäo thø gian,

làm Thæy mọi người.

Duy Ma däy đäi chúng đânh lú Tu Di Đëng Vương

Như Lai thü lön tòa được, chưa đânh lú không lön được.

Lön tòa được hay không lön được nhìm chþ cho tåm

chúng sanh.

Tåm chúng sanh có lớn nhỏ khác nhau. Hàng Bồ tát

Đîng giác thuộc thượng cën thượng trý đồng đîng với

Như Lai, hiùu biøt ngang tæm Như Lai. Tåm các Ngài trực

tiøp với giáo pháp vô thượng, dú dàng bước lön tòa sư tử.

Riöng hàng nhị thừa và Bồ tát mới phát tåm chþ

ngước mít nhün, không lön được nhìm chþ khâ nëng nhỏ

bò của họ đối trước thæn thông diûu dụng bçt tư nghü của

đäi Bồ tát.

Trön bước đường tu, thông thường ai cũng có câm

nghÿ này. Tôi cũng vêy, chîng bao giờ làm được gü theo ý

muốn, nön tôi chîng muốn nữa. Thån phên bçt lực của

chúng ta, đem so với Phêt, được xøp vô hàng trung hä,

chþ nhün thôi.

294

Thêt vêy, chúng ta đứng trön mânh đçt thực tø làm

viûc thực tø, chuyûn này không quan trọng bìng chuyûn

sau lưng chúng ta. Chúng ta làm chuyûn trước mít,

nhưng không thçy sau lưng, không kiùm soát được nó. Chþ

tin vô cái thçy bìng mít, dú thçt bäi.

Bồ tát mới phát tåm vướng míc vào đåy là khổ. Họ

muốn cứu độ chúng sanh, thü bao nhiöu vçn đ÷ đðt ra,

liûu có làm được không ? Theo tôi, chúng ta chþ làm được

phæn nào tượng trưng thôi, làm thêt không nổi. Vü thø, Bồ

tát mới phát tåm bị đụng tứ phýa.

Hàng Thanh vën trụ định thçy viûc làm vướng míc

này sợ lím. Riöng tôi, có bao nhiöu dự kiøn, nhưng chîng

làm được, vü hở đåu đụng đó, sao làm được. Thiön hä làm

thçy đơn giân, còn münh làm thü gðp vô số vçn đ÷.

Hàng trung hä ngước nhün lön tòa sư tử. Đức Phêt có

hai tòa, tòa thứ nhçt là tòa sen chúng ta phâi lön trước.

Đức Phêt thường được vý như hoa sen tỏa hương thơm

ngát giữa chốn bùn nhơ. Tòa sen của Phêt tượng trưng

cho sự trong säch, cao quý của Ngài.

Người tu hành uớc mơ ngồi tòa sen như Phêt cæn

thanh lọc tåm phi÷n não nhiúm ô, trút bỏ gánh nðng tội lỗi,

đù trở thành trong säch, mới v÷ với Phêt được. Không

đoän phi÷n não, mang thån nghiûp chướng tội lỗi, cæu

tòa sen không bao giờ có.

Hành giâ theo Phêt, lòng líng yön dæn. Ngày nào

lòng træn hoàn toàn dứt säch, tåm hồn thanh thoát như

hoa sen. Hành giâ v÷ với Phêt hay gæn Phêt hoðc bìng

Phêt là ba nghÿa của tam thừa giáo, chúng ta có ba tòa

sen. Bìng với Phêt là Bồ tát Đîng giác, gæn Phêt là Bých

Chi Phêt, v÷ với Phêt là La hán.

295

La hán không mong thæn thông, chþ xin được tåm hồn

thanh tịnh là ý nghÿa tòa sen của La hán. Từ tòa sen trong

säch này, hành giâ bước sang tòa sư tử. Mới đíc đäo,

ngồi tòa sen, nhưng giáo hóa chúng sanh ngồi tòa sư tử.

Tòa sư tử có týnh cách tiöu biùu, không phâi tòa thêt,

chþ cho trý vô úy của Phêt mang týnh chçt vän nëng; Phêt

ngồi trön cỏ vén gọi là sư tử tòa. Pháp åm Phêt thường

được vý như tiøng rống sư tử làm muôn thú khiøp sợ. Thành

Phêt, với trý tuû tuyût luån, tư cách trong säch thánh thiûn

hoàn toàn, lời nói mới có giá trị tuyût đối, không ai chống

phá được.

Hàng Bồ tát ngồi tòa sư tử nghÿa là các Ngài tuyön

dương được chánh pháp Như Lai. Vü liúu ngộ chơn thừa,

tác động chúng sanh lợi läc bìng với Như Lai.

Riöng hàng trung hä chưa lön tòa sư tử được, nghÿa là

nói pháp không ai nghe hoðc người nghe không giâi

thoát. Đồng đîng với Như Lai, thü nói pháp giâi thoát.

Không bìng Như Lai, trở thành ën cíp pháp Như Lai, đem

dùng tçt phâi thọ quâ báo, nön hàng trung hä chþ đứng

dưới mà nhün lön.

Duy Ma nhíc nhở hàng đû tử trung hä muốn lön tòa,

phâi đânh lú Tu Di Đëng Vương Như Lai. Nghÿa là chúng ta

quy y Tam Bâo, một dä tu hành, cũng sô thành Phêt. Kinh

Đäi thừa thường khîng định chúng ta có Phêt tánh, có

khâ nëng thành Phêt.

Duy Ma nhíc khòo chúng ta đừng nghÿ münh giỏi,

phâi làm đi÷u gü cao xa mà đánh mçt phæn Tam Bâo cën

bân. Trở läi an trú ba pháp quy y đù phát triùn bân thån.

Quy y Phêt nhìm giúp trý giác phát sanh, quy y Pháp

đù chån lý hiùn bày và quy y Tëng đù quy thuên đäi

chúng. Cứ như vêy, Tam Bâo trong ta lớn læn, đøn khi

296

bìng với Phêt Tu Di Đëng Vương, chúng ta mới ngồi trön

tòa sư tử.

Tòa sư tử cao 84 ngàn do tuæn ngæm chþ Phêt chuyùn

84 ngàn phi÷n não træn lao thành 84 ngàn pháp môn tu.

Ngài liúu ngộ toàn bộ chúng sanh, chúng sanh nghiûp,

đưa ra được 84 ngàn phương tiûn diût nghiûp.

Các Thanh vën nhờ Duy Ma dùng thæn lực ngồi được

tòa sư tử, nhìm nhíc nhở Thanh vën đừng tự ti mðc câm.

Chớ an phên với chiøc ghø nhỏ của münh hay đừng hài

lòng với quâ vị tu chứng. Phâi tiøn lön đþnh cao vô thượng

đù cæu tòa sư tử cao nhçt.

Đøn đåy vô ra hướng mở cho Thanh vën phát tåm tu

Bồ tát đäo. Bồ tát đủ tư cách ngồi tòa cao 84 ngàn do

tuæn, vü các Ngài đã vượt 84 ngàn phi÷n não træn lao của

phàm phu.

Khi ngồi tòa sư tử hay thông được 84 ngàn pháp môn

tu, cổ nhån thường däy : “Đäi dụng täi ti÷n, quy÷n täi thủ”.

Nghÿa là quán sát cuộc đời tùy nơi, tùy lúc, tùy người mà

ứng dụng pháp tu khác nhau, đưa chúng sanh đøn bờ

giâi thoát.

Xá Lợi Phçt không hiùu täi sao Duy Ma đem đủ tòa sư

tử cho chúng ngồi vào phòng mà phòng không lớn thöm

và tòa cũng không nhỏ đi.

Điùm này gợi chúng ta suy nghÿ phâi chëng tåm thức

nhỏ bò hõp hòi của Xá Lợi Phçt và tåm bao la của Duy

Ma hoàn toàn khác nhau, køt thành cái thçy khác nhau

và thø giới khác nhau. Đó là thø giới tåm linh, một thø giới

rộng hõp, tốt xçu, khổ vui tùy độ câm tåm biøn hiûn täo

thành sai khác.

297

Hiûn tượng một vêt quá nhi÷u và quá lớn đem đðt

vào một vêt quá nhỏ, quá ýt được Thi÷n sư câm nhên qua

hai câu :

Càn khôn tên thị mao đæu thượng,

Nhêt nguyût bao hàm giới tử trung.

Đối với nhãn quan hữu hän, tçt câ tòa sư tử cao như

vêy đưa vào phòng Duy Ma không được. Tuy nhiön, thực

tø vêt lý này Vën Thù nói với Duy Ma rìng không thù dùng

mít thçy tai nghe, phâi quan sát dưới däng khác mới

thçy.

Nhà Duy Ma hiùu dưới däng nhà ngũ uèn. Trong ngũ

uèn, chúng ta chþ sử dụng Thức uèn đã täo được những

linh hoät. Thêt vêy, phæn nhỏ vêt chçt đæu tiön thuộc síc

uèn qua bốn chðng đường síc, thọ, tưởng, hành đù trở

thành phæn siöu hünh là Thức.

Thức là hiùu biøt của con người. Nó là một đơn vị

không ai thçy mà phâi chçp nhên nó có thêt. Những gü

chúng ta học hiùu đ÷u nìm gọn trong Thức. Thý dụ tôi ngồi

yön một chỗ vén có thù hünh dung được tçt câ đäo tràng

ở nhi÷u nước xa xôi mà tôi đã tham dự.

Chúng ta muốn đi phâi nhờ xe chở thån xác này.

Nhưng nhên thức của ta muốn đøn đåu cũng được,

chîng cæn phương tiûn chuyön chở nào câ. Chîng hän

khi ý thức của tôi vụt nhớ chùa Đông Đäi ở Nhêt Bân, tôi

đøn đó được ngay. Như vêy câ trái đçt này mà tôi có học

và suy tư, thü toàn thù vũ trụ có trong đæu tôi. Đåy mới là

phæn Thức uèn làm viûc, so với siöu Thức của La hán, Bồ

tát còn cách xa.

Siöu Thức hay trực giác mà Bồ tát sử dụng, chíc chín

phâi đät køt quâ diûu dụng, dung nhiøp pháp giới. Kinh

diún tâ bìng hünh ânh Duy Ma phát huy thæn lực mang 32

298

ngàn tòa sư tử của thø giới Tu Di Tướng đðt vào phòng

Ngài.

Kinh Duy Ma sau thời Bát Nhã là sau giai đoän Bồ tát

đã thçy được tướng KHÔNG. Núi Tu Di là KHÔNG và tướng

hät câi cũng KHÔNG. Dưới däng Bát Nhã hay dưới tuû

nhãn của người đíc đäo, thêt tướng các pháp đ÷u

KHÔNG. Vü thø, cái KHÔNG lớn bao nhiöu, cũng bỏ vào

cái KHÔNG nhỏ được. Các tòa sư tử KHÔNG và phòng

Duy Ma cũng KHÔNG, thü KHÔNG này đem đðt vào cái

KHÔNG kia, làm gü có chướng ngäi.

Có lúc chúng ta câm thçy con người münh thêt to lớn,

nhưng cũng có lúc câm thçy münh thêt nhỏ bò như khi ta

sống gæn người học rộng tài cao. Cũng vêy, đối trước trý

tuû của Duy Ma và Vën Thù, Xá Lợi Phçt câm thçy nhỏ bò

là đi÷u tçt yøu. Nhỏ hay lớn này là Pháp thån Bồ tát thuộc

thø giới tåm thức, phát xuçt từ phân ứng con người thêt

của münh.

Từ träng thái tinh thæn này mở rộng đøn thø giới vêt

chçt, kinh Hoa Nghiöm giâi “sự sự vô ngäi pháp giới”, giữa

vêt và vêt cũng vô ngäi. Không phâi chþ thuæn tương

thông trong pháp KHÔNG, nhưng trở v÷ pháp hữu cũng

dung thông.

Trước phâi dùng pháp KHÔNG đù không trở ngäi.

Nhưng nay lçy vêt đù vào vêt, tức lçy vêt nhỏ dung vêt

lớn. Thý dụ một quốc gia dù lớn tới đåu cũng có một lãnh

tụ đi÷u khiùn. Chþ có một thån con người nhỏ mà lực chi

phối của họ bao la, một người chi phối được vô số người.

Sự chi phối này vô hünh, nhưng có thêt. Họ đi÷u động mọi

người được, vü họ ním quy luêt. Nøu không còn ním quy

luêt, thü thø mänh và thø dung nhiøp của họ mçt.

299

Bồ tát lçy trý tuû làm chýnh, đät trý Bát Nhã thçy thêt

tướng các pháp và tùy theo đó mà đi÷u động. Một Thi÷n

sư däy rìng nøu vêt biøt đem đðt chỗ an, nó thành an.

Nhưng cũng vêt đó, nøu không biøt, đem đðt vào chỗ

nguy nó trở thành nguy.

Đức Phêt là người khám phá quy luêt chi phối con

người, vũ trụ. Ngài luôn sống đúng với quy luêt, không bao

giờ Ngài sai læm và thçt bäi.

Duy Ma nói tiøp với Xá Lợi Phçt khi Bồ tát đät bçt tư

nghü giâi thoát có thù đem núi Tu Di nhòt vào hät câi. Tçt

câ chúng sanh sống trong núi Tu Di cũng không thçy münh

nìm trong hät câi và Tu Di cũng không lớn ra. Hoðc đem

nước bốn biùn đðt vào lỗ chån lông mà tçt câ loài sinh

hoät trong biùn không thçy bị chêt hõp trong lỗ chån lông

và lỗ chån lông cũng không lớn thöm. Hoðc hiûn tượng

phòng Duy Ma chứa được 32 ngàn tòa sư tử, có Bồ tát

cao đøn 42 ngàn do tuæn lön ngồi trön tòa, mà Duy Ma

bûnh nìm đìng trước các tòa này chîng khác gü con

kiøn v.v„

Tçt câ hiûn tượng đó gọi là bçt tư nghü giâi thoát,

chúng ta suy nghÿ chứng được pháp nào, là viûc riöng

của từng người. Đối với tôi, nhün v÷ bçt tư nghü này man

mán nhên ra Phêt sanh thån, Báo thån và Pháp thån.

Pháp thån Phêt bao la, chúng ta không thçy nhưng

phâi công nhên thån này tồn täi. Vü Phêt còn chþ đäo cho

những người đi theo con đường thánh thiûn trön khíp

nëm chåu xuyön suốt chi÷u dài lịch sử hơn 25 thø kỷ. Đó là

một loäi thån hünh do Phêt tu chứng.

Ngoài ra, Báo thån Phêt viön mãn hänh Bồ tát, chúng

ta cũng không thçy. Nhưng sự thêt quâ tünh đức hänh và

trý tuû của Phêt vén tỏa rộng sức thuyøt phục đối với loài

300

người. Và trở v÷ sanh thån con người, thü ai cũng như

nhau.

Có thù nói Bồ tát hiûn hữu như mọi người, nhưng Pháp

thån Bồ tát chứng được lực dụng bçt tư nghü. Pháp thån

này sử dụng được như thị lực. Hiùu theo ngày nay, là ním

được quy luêt. Tùy mức độ ním được quy luêt đøn đåu,

thü khâ nëng Bồ tát tiøn đøn đó. Vý dụ ngày nay, sức chúng

ta hữu hän, nhưng đi÷u khiùn được vêt khổng lồ như máy

bay hay phi thuy÷n chîng hän.

Với sự kiûn thực tø này đù chúng ta hiùu lực của Bồ

tát nìm ngoài hữu hän. Và từ hữu hän đó, phát huy vô

cùng, vên dụng vô cùng. Đó là ý nghÿa Bồ tát sử dụng

sanh thån như là công cụ đù hành đäo Bồ tát.

Duy Ma dùng lực bçt tư nghü đù täo thành tòa ngồi

của Phêt Tu Di Đëng Vương. Phêt Tu Di Đëng Vương hay

người ním giữ ngọn đñn trý tuû lớn như núi Tu Di. Ngài

dùng tuû giác vô thượng này mà đi÷u động công viûc.

Tçt nhiön người trý óc non kòm phâi thçy là bçt tư nghü,

không thù nào hiùu được, biøt được.

Bçt tư nghü nghÿa là ngoài sự tưởng tượng của ta. Viûc

nghÿ rìng không có mà có, nön Xá Lợi Phçt nói chưa từng

nghe, thưa từng thçy. Dù theo Phêt tu hành, Ngài vén

không hiùu viûc làm của Phêt. Vü Xá Lợi Phçt quen nghÿ

Phêt là con người bünh thường. Duy Ma thü biøt rõ Phêt

không tæm thường, Phêt thêt phi thường.

Ở đåy, cæn nói sơ v÷ bçt khâ tư nghü của Phêt khác

với bçt khâ tri luên của ngoäi đäo. Bçt khâ tri luên mang

týnh chçt tuyût đối của thæn học. Theo đó, chúng ta là

con người thü không thù hiùu thæn thánh, vÿnh viún không

thù nào biøt được.

301

Bçt khâ tư nghü của đäo Phêt cũng có nghÿa là không

thù hiùu, không thù biøt. Tuy nhiön, khác ngoäi đäo ở

điùm chúng ta chưa biøt, nhưng sô biøt và phâi biøt. Đó là

quá trünh tu của chúng ta. Vý như đứa tró chưa có nhên

thức. Khi lớn lön tiøp xúc cuộc đời, nó sô biøt một phæn và

trưởng thành nó biøt hoàn toàn.

Chúng ta là phàm phu, chuyûn của Thánh đương

nhiön không biøt. Nhưng phát tåm bồ đ÷, mang ý hướng

thượng tüm học đi÷u chưa biøt. Ngày hôm nay chưa hiùu,

ngày mai sô hiùu, nøu chịu học. Vü vêy, đäo Phêt däy

chúng ta tiøn lön đät quâ vị Phêt sáng suốt giác ngộ,

không phâi vÿnh viún là phàm phu mö muội. Tôn giáo khác

thü chủ trương con người muôn đời làm tôi mọi cho Thánh,

không thù nào đät quâ vị Thánh, chþ có Thánh mới là

Thánh.

Phàm phu nhün cuộc sống Thanh vën không thù hiùu

được hay bçt tư nghü. Đối với người thø gian, không biøt

täi sao người tu từ bỏ nhà cửa, công danh, sự nghiûp đù

đổi lçy cuộc đời Sa môn cực khổ.

Muốn hiùu đi÷u này, họ cũng phâi bỏ nhà cửa, sự

nghiûp mà xuçt gia, sống phäm hänh y như người tu. Vü

vêy, không biøt này không hîn vÿnh viún không biøt.

Nhưng theo tu, dæn dæn sô biøt. Nghÿa là phâi có quá trünh

tu đù trực nhên.

Điùm này cho thçy cái biøt theo đäo Phêt không thù

chþ nghe nói hoðc nhün suông hoðc hý luên. Nó đòi hỏi sự

thù nghiûm bìng chýnh cuộc sống của hành giâ.

Tiøn hơn một nçc, hàng A la hán như Xá Lợi Phçt trý

tuû bêc nhçt. Nay gðp lực Bồ tát, Ngài không hiùu, cũng

cho là bçt tư nghü.

302

Dưới mít La hán, muốn giâi thoát, phâi bỏ nhà xuçt

gia, không dýnh lýu cuộc đời, mới không bị nhiúm ô. Các

Ngài hiùu thiûn ác phån minh, Thánh phàm khác nhau,

sống trong Niøt bàn giâi thoát, bỏ Niøt bàn không giâi

thoát. Vü thø, các Ngài không hiùu được giâi thoát của Bồ

tát.

Theo Bồ tát đäo, giâi thoát không phâi chþ giới hän

cho người xuçt gia. Bçt cứ người nào không bị cuộc đời

ràng buộc, đ÷u được giâi thoát.

Không bị ràng buộc có hai nghÿa. Nghÿa thứ nhçt là

thoát ly, trốn nó. Nghÿa thứ hai cao hơn, sống với nó,

nhưng nó không có khâ nëng chi phối, làm phi÷n hành

giâ.

Giâi thoát một của Thanh vën ở Niøt bàn và giâi thoát

hai của Bồ tát ở trong sanh tử. Khi còn yøu kòm, chúng ta

tránh giðc là giâi thoát của Thanh vën. Hành giâ tránh

đau khổ, tüm an lành. Đåy là tương đối pháp phån ra hai :

thø giới giâi thoát đối läi thø giới sanh tử.

Thực tø chúng ta thçy người không giâi thoát nhi÷u,

thø lực xçu luôn luôn nhi÷u hơn tốt. Đức Phêt cçm người

tu hành khi bị nói xçu, đánh chửi, bôi nhọ„, không được

trâ đũa. Nghÿa là quy÷n áp đâo của chúng sanh nhi÷u

hơn quy÷n đ÷ kháng của chúng ta. Trong 60 triûu người

dån, người xuçt gia chưa đøn một vän. Như vêy, người

xuçt gia so với täi tục rçt ýt. Tồn täi khó khën đối với chúng

ta luôn luôn lớn hơn thø tục. Từ đó, Thanh vën thú tịch

muốn sống bünh ổn tçt yøu phâi trốn đời, trốn đøn mức

nào có thù trốn.

Nói đøn Thanh Vën, chúng ta thçy có bốn loäi Thanh

vën : 1/ Thị hiûn Thanh vën không phâi là Thanh vën thêt.

Thý dụ như Phú Låu Na là đäi pháp sư từ thời Phêt quá khứ

303

hay A Nan phát tåm bồ đ÷ cùng một lượt với Phêt Thých

Ca từ thời Phêt Không Vương v.v„. Các Ngài là Bồ tát lớn

thị hiûn vào tu chung với hàng Thanh vën đù giáo hóa họ.

2/ Thoái chuyùn Thanh vën là Bồ tát thoái chuyùn xuống

Thanh vën. Trường hợp Xá Lợi Phçt đã tu hänh Bồ tát gðp

Bà La Môn đøn xin con mít. Ngài bố thý xong, họ li÷n vứt

bỏ cðp mít. Gðp một thử thách bức ngðt như vêy, Ngài

bực dọc, không tu Bồ tát đäo nữa. 3/ Thú tịch Thanh vën

càng tu, càng thánh thiûn, thü thçy thø lực xçu càng nhi÷u.

Họ tu cao, thü thu hõp thø giới sống của họ läi. 4/ Tëng

thượng män Thanh vën tu học, nhưng cuộc sống của họ

và pháp Phêt hoàn toàn không chút tương ưng.

Kinh giới thiûu Bồ tát thi thố một loät các thæn lực,

Thanh vën không h÷ biøt, nhìm gợi ý cho Thanh vën

hướng tåm tu Bồ tát hänh, chuyùn từ trụ định La hán sang

phát tåm bồ đ÷.

Đức Phêt däy nøu là La hán thêt, phâi tin pháp Đäi

thừa. Đøn vị trý này, mà còn thçy bçt tư nghü, thü không

phâi La hán.

Riêng đối với tôi, học kinh, suy tư v÷ những viûc bçt tư

nghü của Phêt. Tôi đã trâi qua bốn giai đoän thù nghiûm,

hiùu khác nhau v÷ vçn đ÷ này. Bước đæu tôi tin tuyût đối,

nghÿ đơn giân như tró con xem đó là chuyûn có thêt.

Lớn lön, có chút tinh thæn khoa học, tôi läi cho đó là

chuyûn hoang đường, không thù có, vü thực tø không

đúng như ta nghÿ.

Đøn giai đoän ba, vên dụng trý nëng đù hiùu Phêt,

không còn tin tuyût đối, nhưng cũng không phâi không tin

hoàn toàn. Tôi chuyùn sang nhên thức triøt học, nghiön

cứu thçy cåu chuyûn hàm chứa ý triøt lý såu xa.

304

Đối với cái bçt tư nghü của Phêt, ta tự đðt cåu hỏi và

đưa tới hiùu biøt mới. Giống như các học giâ thường đðt

vçn đ÷ đù suy nghÿ. Vçn đ÷ này không có trong thực tø,

nhưng có trong suy tư, trong tưởng tượng. Tuy nhiön,

những thực tø có được ngày nay ở trong mọi lãnh vực, há

chîng phâi bít nguồn từ suy tư giâ thuyøt tưởng tượng

hünh thành trong trý của các nhà nghiön cứu hay sao.

Duy Thức gọi đó là dÿ tåm duyön tåm. Thực tø không

có, nhưng nhà triøt học tự nghÿ ra đù phân tích hoàn

thành trong trý. Đó là sinh hoät của thø giới triøt học, tự

hünh dung ra vêt đù làm đối tượng quan sát theo trý nëng.

Cũng vêy, từ suy lý mà người tu hành chứng nghiûm

được, Phêt giáo đã tiøn vào lãnh vực triøt học. Ở giai

đoän này hoàn toàn thuæn lý, họ dùng trý quan sát Đø lý.

Vü vêy, viûc tu học, cuộc sống của người đíc đäo hoàn

toàn khác. Vü khi tu, trý tuû phát sanh, thçy vêt không phâi

như hiûn tượng thêt ở thø gian. Giống như nhà khoa học

nhün vêt qua quang tuyøn thçy khác hîn.

Bồ tát tu giới định phát huû, thçy sự vêt không giống

người thường thçy. Giai đoän đæu, các Ngài cũng như

mọi người. Nhưng trâi qua quá trünh tu, Bồ tát nång trünh

độ thçy lön cao, thçy vêt không phâi là vêt. Từ đó, Bồ tát

sống trön cuộc đời như ta, nhưng không giống ta. Các

Ngài không khởi lòng tham, chçp trước điön đâo, đät

được Niøt bàn.

Vêt chþ đổi khác đối với người thçy khác. Còn hiûn

thực, vêt vén là vêt, không thay đổi. Phêt cho biøt chúng

sanh nhün vêt theo nghiûp của họ, trong khi thêt tướng

không đổi. Vý như cùng một dòng sông Hìng, nhưng ngä

quỷ thçy đó là lửa. Chư Thiön thçy đó là dãy lưu ly, loài

người thçy là nước.

305

Bồ tát lçy trý tuû làm thån, dùng trý thån này quan sát

pháp giới, thçy được däng chơn cânh của nó.

Từ suy lý ở giai đoän ba của trý thån Bát Nhã, bước

qua giai đoän bốn, đi såu vào thø giới tåm linh của người

tu chứng đíc đäo. Các Ngài quan sát pháp giới thành

tựu và sử dụng được pháp một cách dú dàng như sử

dụng nhục thån. Đó là Pháp thån Bồ tát. Bçy giờ, Bồ tát

sống với Phêt giới, không sống với hiûn tượng và nhục

thån. Vü vêy, viûc làm và sự thành đät của Bồ tát cũng bçt

tư nghü.

Tóm läi, thời đäi của Đức Phêt là thời đäi thæn quy÷n,

Ngài sử dụng thæn biøn đù thuyøt pháp. Qua thời kỳ phát

triùn, thæn biøn trở thành triøt lý.

Và ngày nay triøt lý này phâi thù nghiûm trön cuộc

đời, trở thành đời sống hiûn thực tốt đõp. Đó là nhiûm vụ

của chúng ta ở thời đäi khoa học.

Ngày nào sự hiùu biøt của chúng ta v÷ khoa học còn

mù mờ hay còn thçp kòm hơn kiøn thức của xã hội ở mọi

lãnh vực, ngày đó thån phên của chúng ta giống như Xá

Lợi Phçt không thù nào hiùu được, bít kịp được viûc làm

của Duy Ma.

Sau khi nghe xong pháp bçt tư nghü giâi thoát, Ca

Diøp cùng các Thanh vën bêt khóc. Họ tự vý như người mù,

dù có đem sự vêt phô bày trước mít cũng không thçy

được.

Đi÷u này không phâi diún tâ Ca Diøp và các Thanh

vën khóc thêt. Các Ngài có còn đåu mà khóc. Theo tôi, ý

này nhìm diún tâ tåm träng đau buồn của những người

có tåm huyøt với sự sống còn của đäo pháp. Tåm träng

çy được nhån cách hóa thành tiøng khóc của Ca Diøp

đối trước những người thừa kø hư hỏng cứ mãi sống đóng

306

khuôn trong tháp ngà, ràng münh kỹ lưỡng bìng những

giới đi÷u không còn thých hợp với thời đäi. Họ cho rìng

sống trong vỏ giới đi÷u và sinh hoät với khuôn méu cố

định là đúng và đủ. Xã hội bön ngoài vën minh và hàng

Bà La Môn phát triùn thø nào, họ cũng mðc kû.

Kinh vý Ca Diøp hay Thanh vën như người mù, sống

bön cänh Phêt mà không thçy lực chi phối của Ngài. Duy

Ma chîng biøt ở đåu mới xuçt hiûn đã phô diún được

thæn lực.

Nói cách khác, Phêt giáo phát triùn chþ trých thái độ

sống đóng khuôn, ých kỷ, cố chçp của giới bâo thủ. Họ tự

nhên là đû tử Phêt, nhưng có khác gü người mù. Mù vü

không chịu phát huy trý tuû, vü thua sút thø gian, vü sống

không ých lợi gü cho người. Ngược läi, Duy Ma hay đó là

hünh ânh của những người đã thoát ra ngoài vỏ hünh thức

tôn giáo, có óc cæu tiøn, hiùu biøt såu rộng, khòo ứng

dụng giáo lý làm lợi läc cho đời. Méu người tiöu biùu cho

trý tuû và đäo đức như vêy mới thù hiûn đúng nghÿa đû tử

Phêt, hiùu Phêt, xứng đáng thừa kø sự nghiûp của Phêt.

Ca Diøp nói tiøp rìng tuy Ngài không biøt, nhưng thçy

được bçt tư nghü của Phêt, Ngài chîng còn sợ gü ai, kù câ

ma vương.

Duy Ma khởi tåm thương häi Ca Diøp lúc nào cũng

núp bóng theo Phêt mà läi sợ Thiön ma. Duy Ma cho biøt

sự thêt Bồ tát trụ bçt tư nghü giâi thoát, mới có khâ nëng

làm Thiên ma.

Từ trước, Thanh vën thçy Thiön ma, ngoäi đäo làm

nhiúu loän tåm hồn người tu và båy giờ thçy lực Phêt

mänh che chở được tçt câ, nön høt sợ. Riöng Duy Ma läi

nói chýnh ma vương là Bồ tát.

307

Ca Diøp không hiùu täi sao Bồ tát läi có thù là ma. Ma

đối với Thanh vën là cái gü đáng sợ, đáng khinh nhçt.

Duy Ma trâ lời rìng người tu hành không đối đæu với

chông gai khó khën trön cuộc đời, không bao giờ đíc

đäo. Chướng duyön rçt cæn thiøt cho người tu trön bước

đường thëng tiøn quâ vị giâi thoát. Các Bồ tát nguyûn

làm chướng ngäi, biøn thành ma vương phá người tu, đù

họ lêp chý tu hành.

Tuy nhiön, chúng ta đừng nghÿ rìng tçt câ chướng

duyön hay ma là Bồ tát thêt, rçt nguy hiùm. Duy Ma mới

làm bän được với Thiön ma là những Bồ tát bçt tư nghü giâi

thoát.

Chúng sanh phàm phu chưa vượt khỏi tam giới, với

thçy biøt hän hõp của “cën træn thức”, không thù phån

biût ai là ma thêt, ai là Bồ tát bçt tư nghü giâi thoát giâ làm

ma.

Khi chưa nhên được pháp lữ hay yöu ma thêt, chúng

ta nön ngồi yön trön tòa sen. Nghÿa là không khởi tåm,

không tham dự, không thọ nhên thü tốt hơn. Chúng ta nön

nhớ trong thø giới Thiön ma có Bồ tát bçt tư nghü. Nhưng

không phâi tçt câ Thiön ma là Bồ tát bçt tư nghü.

Riöng tôi, những gü chướng ngäi đù tôi vượt lön tu

hành, tôi coi đó là Bồ tát bçt tư nghü giâi thoát täo đi÷u

kiûn khó khën cho tôi thëng hoa. Trái läi, ai thực sự chống

phá là ma thêt, chúng ta không khoan nhượng.

Duy Ma däy vào được bçt tư nghü giâi thoát mới làm

ma vương được, chưa thåm nhêp thø giới này chþ là ma

con. Duy Ma vý sức mänh của voi và sư tử mới đủ khâ

nëng dày đäp các thú khác, còn sức lừa chíc chín

không kham. Cũng vêy, phâi trụ bçt tư nghü giâi thoát mới

308

làm ma vương. Người tæm thường không đủ sức phá một

vị tu hành.

Chýnh Phêt cho biøt Đ÷ Bà Đät Đa là thæy của Ngài.

Nhờ thíng duyön çy, Ngài mau thành đät quâ Vô thượng

đîng giác. Mới tu chưa có ma phá. Phêt ngồi Bồ đ÷ đäo

tràng mãn 49 ngày, ma vương mới xuçt hiûn đọ sức.

Theo tinh thæn Đäi thừa, đối tượng tu hành trở thành

quan trọng. Hành giâ không sợ ma chướng. Gðp hoän

nän ta luôn cânh giác, nhờ đó bâo toàn giới thån huû

mäng. Trön bước đường tu, hành giâ không gðp khó khën,

trý nëng không có cơ hội phát triùn.

Bồ tát phát sanh trý tuû nhờ hội nhêp vào đời, quán

sát từng viûc một. Chứng nghiûm được hiûn thực của

cuộc đời, mới trở thành bêc minh triøt. Sợ sût trốn tránh đời

dú trở thành ngờ nghûch.

Mục tiöu của người tu không phâi xuçt gia sớm đù rồi

không biøt gü v÷ cuộc đời. Phâi hội nhêp cuộc đời, phâi

nøm chịu tçt câ cay đíng, mà vén bünh ổn, mới chứng

nghiûm thø nào là giâi thoát. Vü thø, kinh Pháp Hoa nói

rìng nøu phô bày tçt câ viûc làm của Bồ tát, thü Thanh

vën không dám theo tu nữa.

Duy Ma đơn cử khi phát tåm Đäi thừa, đæu tiön hành

giâ phâi đoän lòng tham. Lúc çy, cái gü là đối tượng của

lòng tham đ÷u trở thành cæn thiøt đối với hành giâ. Nøu

cứ mãi èn núp dưới bóng Phêt, hành giâ không biøt münh

có tham không. Đæu óc quen sinh hoät bünh thường đøn

mức chai lỳ, không biøt gü và thành tæm thường. Đó là con

đường tu sai pháp của Thanh vën.

Khởi điùm, Bồ tát đoän lòng tham, tu pháp bố thý là

chýnh. Khi chưa bố thý thçy người đøn xin, hành giâ sợ.

Nhưng tiøn đøn tinh thæn Hoa Nghiöm, phát tåm giúp

309

người, thçy người đøn xin thü mừng. Vü nghÿ rìng Bồ tát bçt

tư nghü giâi thoát đøn täo đi÷u kiûn cho chúng ta tu. Điùn

hünh như trường hợp Ca Nðc Ca là sư bị hủi tới quốc sư

Ngộ Đät. Ngộ Đät tu chýn kiøp, nhưng chưa phát tåm, nön

Ca Nðc Ca phâi hõn bao giờ cæn thü tüm đøn Ngài. Khi

Ngộ Đät thọ quâ báo li÷n nhớ tới Ca Nðc Ca, mới hồi đæu

phân tþnh tüm đøn ông. Nøu đối tượng tu hành không quá

mänh như Ca Nðc Ca, đừng tới với tư cách nhà sư bị hủi,

chíc chín sự viûc đã diún ra khác.

Thêt vêy, chýnh những sự viûc hay khó khën xây đøn

bçt ngờ là thước đo tåm hồn chúng ta một cách chýnh

xác nhçt. Ca Nðc Ca bçt ngờ đøn với tư cách một nhà sư

xçu xý nhçt, thçp hñn nhçt, mang hünh dáng đáng sợ nhçt

làm cho Ngộ Đät quön hîn tinh thæn bünh đîng của Phêt.

Duy Ma đã từng nhíc Ngài xem Đức Phêt Vô Nan Thíng

bìng với người ën mày ở thành Tỳ Da Ly.

Trön bước đường tu, khi đối đæu một viûc, ta có phân

ứng, li÷n có ứng thån của Bồ tát bçt tư nghü giâi thoát xuçt

hiûn theo đúng nghiûp của ta, đù ta có cơ hội phá trừ

nghiûp chướng mà đíc đäo.

Nøu khởi tåm không thanh tịnh, thü Bồ tát bçt tư nghü

giâi thoát hiûn thån tương xứng, như khi Ngộ Đät rời ý niûm

bünh đîng, Ca Nðc Ca hiûn thån thçp hñn đøn nhíc nhở.

Muốn là Bồ tát phâi có đäo lực vững. Nøu không,

hành giâ không tiøn tu được khi gðp thử thách. Thý dụ

đang làm vua bị người đøn soán ngôi. Cái mình yêu thích

nhçt bị người đoät mçt. Lúc çy, xem lòng münh khởi niûm

thø nào.

Xưa kia, Phêt tu hành đäo Bồ tát, Ngài giâi quyøt tçt

câ khó khën đúng với Bồ tát pháp, nön Ngài thành Phêt.

310

Chúng ta đời đời ở trong sanh tử vü bị những khó khën này

nhên chüm, không biøt cách đối phó đúng như pháp.

Ti÷n thån Phêt từng bố thý những gü quý giá nhçt của

Ngài. Người ën mày tæm thường chýnh hiûu là ën mày, thü

chþ xin nổi bát cơm dư là quá rồi. Những người tới xin Phêt,

họ làm viûc khó làm. Duy Ma bâo đó là Bồ tát bçt tư nghü

giâi thoát hiûn ra trợ duyön cho Phêt, giúp Phêt thù hiûn

tåm thanh tịnh cao độ và làm nổi bêt vai trò đäo đức của

Ngài.

Đức Phêt thành Phêt vü thành tựu thån tåm hoàn toàn

trong säch. Bồ tát tiøp cên chån lý cũng thù hiûn được

nhi÷u viûc khó làm, nhưng còn một số viûc chưa hoàn tçt.

Các Ngài gæn Phêt ở däng bçt tư nghü giâi thoát, hiûn làm

ma vương là quâ vị cuối cùng đù đưa Bồ tát lön quâ vị

Như Lai.

Trön lộ trünh tiøn tu đäo giâi thoát, từ sơ phát tåm cho

đøn quâ vị Bồ tát bçt tư nghü giâi thoát, mỗi ngày chúng

ta chäm trán với khó khën nhi÷u hơn. Nhưng càng đối

đæu với chông gai hung ác, chúng ta càng tþnh táo hơn,

thçy rõ đáp số chýnh xác cho mỗi vçn đ÷, cũng như thån

tåm càng thëng hoa giâi thoát theo Phêt sự, thực hiûn

đúng sáu pháp ba la mêt. Đi÷u đó chứng tỏ chúng ta

đang bước đúng trön con đường chánh pháp, công viûc

sô thành dú dàng.

Chúng ta cố gíng mở rộng tæm nhün, phát huy trý tuû

và đäo đức, sô bít gðp chư Phêt, Bồ tát theo từng nçc

thang một trong con người đi lön của chúng ta.

Điùm chýnh yøu cæn ghi nhớ rìng chúng ta chþ vượt

qua mọi chướng ngäi dú dàng với đi÷u kiûn thån tåm

phâi hoàn toàn thanh tịnh giâi thoát. Đät được träng thái

311

tåm chứng này, mới dén đøn tòa sư tử của Bồ tát bçt tư

nghü giâi thoát.

Ngược läi, mang chướng ngäi vào tåm theo mỗi viûc Phêt

sự là hành tà đäo và đang đi trön con đường ngín nhçt

dén đøn địa ngục træn gian. PHẨM 7

QUÁN CHÚNG SANH

I. LƯỢC VĂN KINH

Ngài Vën Thù Sư Lợi hỏi Duy Ma Cêt rìng : “Bồ tát

quán sát chúng sanh như thø nào ?”.

Duy Ma Cêt đáp : “Vý như nhà huyún thuêt thçy người

huyún của münh hóa ra, Bồ tát quán chúng sanh cũng như

thø. Như người trý thçy trëng dưới nước, thçy mðt trong

gương, như ánh níng dợn, như måy giữa hư không, như

bọt nước, như cåy chuối b÷n chíc, như đäi thứ nëm, như

çm thứ sáu, như cën thứ bây, như tam độc của A la hán,

như tham giên phá giới của Bồ tát chứng vô sanh nhén,

như têp khý phi÷n não của Phêt, như người mù thçy síc

tướng v.v„ Bồ tát quán sát chúng sanh cũng như thø đó”.

Ngài Vën Thù hỏi : “Nøu Bồ tát quán sát như thø phâi

thực hành lòng từ thø nào ?”.

Duy Ma Cêt đáp : “Bồ tát quán sát như thø rồi tự nghÿ

rìng ta phâi vü chúng sanh nói pháp như trön. Đó là lòng

từ chån thêt. Thêt hành lòng từ tịch diût bởi vü không sanh.

Thêt hành lòng từ không nóng bức, bởi không có phi÷n

não. Thêt hành lòng từ bünh đîng, bởi ba đời như nhau.

Thêt hành lòng từ A la hán vü phá các giðc kiøt sử. Thêt

hành lòng từ Bồ tát vü an vui chúng sanh. Thêt hành lòng từ

Như Lai vü được tướng như như. Thêt hành lòng từ của Phêt

vü giác ngộ chúng sanh. Thêt hành lòng từ không có chi

sánh bìng vü đoän các ái kiøn. Thêt hành lòng từ không

312

nhàm mỏi, quán KHÔNG, vô ngã. Thêt hành lòng từ pháp

thý, lòng từ trü giới, lòng từ nhén nhục, lòng từ tinh tçn, lòng

từ Thi÷n định, lòng từ trý tuû v.v„ Lòng từ của Bồ tát là như

thø đó”.

Ngài Vën Thù Sư Lợi hỏi sao gọi là lòng bi ?

Duy Ma đáp : Bồ tát làm công đức gü cốt đù cho

chúng sanh.

- Sao gọi là lòng hỷ ?

- Có lợi ých đ÷u hoan hỷ, không hối hên.

- Sao gọi là lòng xâ ?

- Những phước báo đã làm không có hy vọng quâ

báo cho riêng mình.

Ngài Vën Thù Sư Lợi hỏi : “Sự sanh tử đáng sợ, Bồ tát

nön nương vào đåu ?”.

Duy Ma đáp : “Bồ tát nön nương vào công đức lực

của Như Lai”.

- Bồ tát muốn nương vào công đức lực của Như Lai,

nön trụ vào đåu ?

- Nên trụ ở viûc độ thoát tçt câ chúng sanh.

- Muốn độ chúng sanh, nön trừ bỏ những gü ?

- Nön trừ bỏ những phi÷n não của münh v.v„

- Pháp thiûn và pháp bçt thiûn lçy gü làm gốc ?

- Cái thån là gốc.

- Thån lçy gü làm gốc ?

- Tham dục là gốc.

- Tham dục lçy gü làm gốc ?

313

- Phån biût quçy bêy là gốc, tư tưởng điön đâo là gốc,

không có chỗ trụ là gốc. Vën Thù Sư Lợi, do nơi gốc không

có chỗ trụ, người ta täo ra tçt câ pháp !”

Lúc çy, trong nhà Duy Ma có một Thiön nữ thçy các vị

Trời, người đøn nghe pháp, li÷n hiûn thån ra tung râi hoa

trời trön münh các vị Bồ tát và Thanh vën. Khi hoa đøn münh

các vị Bồ tát đ÷u rơi høt, đøn các vị Thanh vën đ÷u dýnh

läi. Các Ngài dùng thæn lực phủi hoa, mà hoa cũng không

rớt.

Lúc çy Thiön nữ hỏi Xá Lợi Phçt täi sao phâi phủi hoa.

Xá Lợi Phçt đáp vü hoa này không như pháp, nön Ngài

phủi.

Thiön nữ nói : Chớ bâo hoa này không như pháp, vü

hoa này không có phån biût. Tự Ngài phån biût mà thôi.

Nøu người xuçt gia ở trong Phêt pháp có phån biût là

không như pháp. Nøu không phån biût là như pháp. Hãy

xem các vị Bồ tát có dýnh hoa đåu ? Vü đã đoän høt tưởng

phån biût v.v„ Do têp khý kiøt sử chưa dứt nön hoa mới

dýnh nơi thån. Còn người kiøt têp høt rồi, hoa không dýnh

được.

Xá Lợi Phçt hỏi : Thiön nữ ở nhà này đã được bao

lâu ?

- Tôi ở nhà này cũng như Ngài được giâi thoát.

- Ở đåy đã låu vêy sao ?

- Ngài giâi thoát cũng låu lím sao ?

Xá Lợi Phçt lðng thinh không đáp.

Thiön nữ nói : Täi sao vị trý tuû bêc nhçt läi im lðng ?

- Giâi thoát không có ngôn thuyøt, nön ta không biøt

nói làm sao.

314

Thiên nữ nói : “Ngôn thuyøt, vën tự đ÷u là tướng giâi

thoát. Vü giâi thoát không có ở trong, không ở ngoài,

không ở hai bön. Vën tự cũng vêy. Thø nön, Ngài Xá Lợi

Phçt chớ nön rời vën tự mà nói giâi thoát, vü tçt câ pháp là

tướng giâi thoát”.

Xá Lợi Phçt hỏi : Không cæn ly dåm, nộ, si được giâi

thoát sao ?

Thiön nữ đáp : Phêt vü kó tëng thượng män nói ly dåm,

nộ, si là giâi thoát. Nøu với kó không tëng thượng män thü

Phêt nói tánh của dåm, nộ, si là giâi thoát.

Xá Lợi Phçt nói : “Hay thay Thiön nữ, nàng chứng cái

gü mà biûn tài như thø ?”

Thiön nữ đáp : “Tôi không được, không chứng mới

được biûn tài như thø. Nøu có được, có chứng thü ở trong

Phêt pháp là kó tëng thượng män”.

Xá Lợi Phçt hỏi : “Ở trong ba thừa, nàng cæu thừa

nào ?”

Thiön nữ nói : “Cæn pháp Thanh vën đù hóa độ chúng

sanh, tôi làm Thanh vën. Cæn pháp nhån duyön đù hóa

độ, tôi làm Bých Chi Phêt. Cæn pháp đäi bi đù hóa độ

chúng sanh, tôi làm Đäi thừa. Thưa Xá Lợi Phçt, như người

vào rừng chiöm bðc chþ ngửi thçy mùi chiöm bðc, không

có mùi hương nào khác v.v„ Thưa Ngài Xá Lợi Phçt, tôi ở

nhà này đã 12 nëm chưa từng nghe nói pháp Thanh vën,

Bých Chi Phêt. Chþ nghe đäi từ đäi bi của Bồ tát và những

pháp bçt khâ tư nghü của chư Phêt”.

“Xá Lợi Phçt, trong nhà này thường hiûn ra tám pháp

chưa từng có, khó được :

1.- Nhà này thường dùng hào quang màu vàng ròng

mà soi sáng. Chîng dùng ánh sáng mðt trời mðt trëng.

315

2.- Khi người ta vào nhà này, chîng bị các thứ cçu

nhơ làm rối loän.

3.- Nhà này thường có Đø Thých, Phäm vương, Tứ

Thiön vương, chư Bồ tát các phương khác nhóm họp

không dứt.

4.- Nhà này là nơi thường thuyøt giâng sáu pháp ba la

mêt.

5.- Nhà này là nơi thường trổi nhäc bêc nhçt của trời

người, vang ra vô lượng pháp åm.

6.- Nhà này có bốn kho tàng lớn chứa đæy món báu

giúp cho kó nghño. Hú cæu li÷n được, không bao giờ høt.

7. Nhà này Phêt Thých Ca Måu Ni, Phêt A Di Đà, Phêt A

Súc v.v„ vô lượng chư Phêt mười phương đ÷u hiûn đøn.

Khi vị Thượng nhơn đåy tưởng niûm các Ngài, các Ngài

thuyøt täng pháp bý yøu của chư Phêt. Thuyøt xong, các

Ngài trở v÷.

8.- Nhà này tçt câ cung điûn của chư Thiön và các

Tịnh độ của chư Phêt đ÷u hiûn ở trong đåy.

Thưa Xá Lợi Phçt, nhà này thường hiûn ra tám pháp

chưa từng có, khó được như thø. Ai thçy được viûc không

thù nghÿ bàn đó, mà läi còn ham ưa pháp Thanh vën

sao ?”.

Xá Lợi Phçt nói : “Vü sao cô không chuyùn thån nữ

thành thån nam ?”

Thiön nữ đáp : “12 nëm nay tôi kiøm mãi cái tướng nữ

nhån không được. Täi sao phâi chuyùn ?” Vý như nhà

huyún thuêt hóa ra một người nữ huyún. Nøu có người hỏi

rìng : Sao không chuyùn thån nữ đó đi. Vêy người đó hỏi

có đúng chëng ?”.

316

Xá Lợi Phçt đáp : “Không đúng, huyún hóa không có

tướng nhçt định. Còn phâi chuyùn đổi gü nữa”.

Thiön nữ nói : “Tçt câ pháp cũng như thø, không có

tướng nhçt định. Täi sao läi hỏi không chuyùn thån nữ ?”.

Tức thü Thiön nữ dùng sức thæn thông biøn Xá Lợi Phçt

thành Thiön nữ. Thiön nữ läi tự hóa münh giống Xá Lợi Phçt

mà hỏi rìng : “Täi sao Ngài không chuyùn thån nữ đi ?”

Xá Lợi Phçt đáp : “Ta nay không biøt täi sao läi biøn

thành thån đàn bà này ?”.

Thiön nữ nói : “Thưa Xá Lợi Phçt, nøu Ngài chuyùn

được thån đàn bà đó, thü tçt câ người nữ cũng sô chuyùn

được. Như Xá Lợi Phçt không phâi người nữ mà hiûn thån

nữ, thü tçt câ người nữ cũng läi như thø, tuy hiûn thån nữ

mà không phâi người nữ. Vü thø, Phêt nói tçt câ các pháp

không phâi đàn ông, không phâi đàn bà”.

Bçy giờ, Thiön nữ thu nhiøp thæn lực, thån Xá Lợi Phçt

trở läi như cũ. Thiön nữ hỏi Xá Lợi Phçt : “Tướng đàn bà båy

giờ ở đåu ?”

Xá Lợi Phçt đáp : “Tướng đàn bà không ở đåu, mà ở

tçt câ”.

Thiön nữ nói : “Tçt câ pháp cũng như thø, không ở

đåu mà ở tçt câ”.

Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ : “Nàng chøt rồi sô sanh ở

đåu ?”.

Thiön nữ đáp : “Phêt hóa sanh thø nào, tôi cũng hóa

sanh thø çy”.

Xá Lợi Phçt nói : “Phêt hóa sanh, không phâi chøt rồi

mới sanh”.

Thiön nữ nói : “Chúng sanh cũng thø, không phâi chøt

rồi mới sanh”.

317

Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ : “Bao låu cô sô chứng được

Vô thượng chánh đîng giác ?”.

Thiön nữ đáp : “Khi nào Xá Lợi Phçt trở läi phàm phu,

tôi sô được Vô thượng chánh đîng giác”.

Xá Lợi Phçt nói : “Có khi nào ta trở läi phàm phu”.

Thiön nữ nói : “Có khi nào tôi läi được Vô thượng

chánh đîng giác. Vü sao ? Vü bồ đ÷ không xứ sở, nön

không có được”.

Xá Lợi Phçt nói : “Hiûn nay các Phêt chứng Vô thượng

Bồ đ÷, các Phêt đã chứng, sô chứng nhi÷u như số cát

sông Hìng gọi là gü ?”

Thiön nữ đáp : “Đó là theo số mục vën tự ở đời mà nói

có ba đời, chớ không phâi nói Bồ đ÷ có quá khứ, vị lai và

hiûn täi”.

- Thưa Xá Lợi Phçt, ông có đíc quâ A la hán không ?

- Không được mà được.

Thiön nữ nói : “Các Phêt, Bồ tát cũng như thø, không

được mà được”.

Bçy giờ, Duy Ma Cêt bâo Xá Lợi Phçt : “Thiön nữ này

đã từng cúng dường 92 ức đức Phêt, đã được thæn thông

du hý của Bồ tát, nguyûn lực đæy đủ, chứng vô sanh nhén,

không thối chuyùn. Vü theo bổn nguyûn, nön tùy ý hiûn ra

đù giáo hóa chúng sanh”.

II. GIẢI THÍCH

Sau khi Vën Thù và chúng hội xem Duy Ma phô diún

khâ nëng siöu viût hay lực bçt tư nghü giâi thoát của đäi

Bồ tát, Vën Thù hỏi Duy Ma đứng lêp trường siöu viût nghÿ

gü v÷ chúng sanh. Nghÿa là từ những đi÷u Vën Thù thçy

được trong thø giới Bồ tát gợi cho Ngài nây sanh nhên

318

thức thø giới quan Bồ tát bçt tư nghü. So với thø giới quan

phàm phu, thø giới này hoàn toàn khác. Ở đåy, mở ra hai

loäi hünh thø giới, thø giới lý tưởng và thø giới thực tø.

Bồ tát đæy đủ thæn thông, nhưng trở v÷ thực tø sống

với chúng sanh phâi giâi quyøt thø nào, thçy chúng sanh

ra sao ? Đó là vçn đ÷ chuyùn biøn đðt ra mở đæu cho

phèm này.

Theo quan niûm từ trước đøn nay, trön cën bân ta tu

hành, thường xem chúng sanh chướng ngën chánh đäo.

Chúng sanh thuộc sanh tử môn và Niøt bàn thuộc giâi

thoát môn, là hai thái cực, hai thø giới hoàn toàn riöng

biût.

Chúng sanh là cái gü đáng ghö sợ. Một người, ta còn

sợ, huống chi nhi÷u người. Hay nhün thçy loài người còn

ngán, kù gü đøn loài khác. Tçt câ hàm linh đủ kiùu. Hóa độ

thø nào cho xuù.

Vü vêy, chúng ta thường nghÿ muốn giâi thoát phâi từ

bỏ chúng sanh, từ bỏ sanh tử. Thuở mới tu, tôi vén mang

tåm niûm này. Phêt täi thø, tåm niûm của Thanh vën cũng

giống như vêy, mà Ca Diøp là người tiöu biùu như chúng

ta vừa thçy trong phèm 6.

Thanh vën nhün chúng sanh là đối tượng đáng sợ, thü

Duy Ma khai ngộ khác. Duy Ma trâ lời Vën Thù rìng Ngài

quán thçy tçt câ chúng sanh như nhà âo thuêt nhün

những vêt do münh biøn hóa ra. Nghÿa là chúng sanh

được coi như một cái gü lû thuộc Bồ tát.

Từ chúng sanh là một cái đáng sợ, Duy Ma nång lön

một nçc, coi nó như vêt münh tự biøn täo. Vü Ngài đứng

trön lêp trường quâ môn hay bân thù môn nhün xuống

hiûn tượng giới. Tçt câ hiûn tượng đ÷u phát xuçt từ bân

319

thù hay nói khác do münh täo ra. Vü münh là bân thù và

chúng sanh là hiûn tượng.

Ở lêp trường tu chứng, Bồ tát thçy chúng sanh do Bồ

tát bçt tư nghü giâi thoát biøn hóa, hay tçt câ hiûn tượng

đ÷u do bân thù sanh ra. Vý như người làm âo thuêt nhün

vêt do họ biøn hóa, chíc chín họ không ưa thých hay sợ

vêt giâ đó.

Nói cách khác, phàm phu ham mö vêt thø gian.

Thanh vën thü sợ vêt thø gian, trong khi Bồ tát bçt tư nghü

giâi thoát thçy vêt do münh täo ra, nön không sợ, không

mö. Tuy nhiön, khi ta còn phàm phu mà tự cho rìng

chúng sanh do ta biøn hóa, là rớt vào tëng thượng män.

Chúng sanh trön däng bân thù bçt sanh, bçt diût, bçt

biøn. Nøu đứng ở lêp trường này, ta là người bçt tử, thü ta

thçy chúng sanh là những hiûn tượng xây ra nhçt thời.

Quá khứ, hiûn täi, vị lai tiøp nối nhau sanh và chøt, không

có gü vÿnh cửu. Tuy nó sanh diût, nhưng không rời bân thù.

Chúng sanh từ nghiûp hay vô minh sanh nön cái thçy

đổi khác. Hiûn tượng vốn sanh diût, luôn luôn thay đổi. Ta

läi mang thöm cðp kýnh nghiûp đù thçy khác nữa, là täo

thöm một tæng sai biût. Thi÷n sư diún tâ cái thçy biøt lûch

läc của chúng sanh bìng cåu “Đừng tüm tri thức trong

mộng”.

Con người trong một thời gian nhçt định của mäng

sống hän hõp nìm trong thời gian vô tên, giống như một

giçc mơ nìm trong khoâng ngín của cuộc đời. Ta läc

vào một cơn mộng xa rời bân thù đù có hiûn tượng giới.

Con người trön hiûn tượng so với con người bân thù

chîng khác nào con người nìm mộng trong giçc mộng

của con người. Nøu so với mäng sống bçt tử của Bồ tát,

thü mäng của ta trön sanh diût, quâ là cách nhau quá xa.

320

Cái thçy của chúng sanh sai khác, biøn đổi liön tục

tùy theo hành nghiûp. Và hành nghiûp phát xuçt từ vô

minh. Duy Ma vý cái thçy này như người lữ hành thçy nước

trong sa mäc có thêt.

Theo Phêt, nhån duyön hòa hợp täo thành tçt câ. Từ

sa mäc biøn thành nước, từ nước biøn thành hư không,

v.v„ Nøu ta biøt phát huy và vên dụng nëng lực, sô có

nước. Trön mðt bân thù, nước và sa mäc không khác. Còn

trön hiûn tượng, tùy theo nghiûp thçy hoàn toàn khác.

Duy Ma bâo Ngài thçy chúng sanh như cái lõi của

cåy chuối, nghÿa là do tu chứng thçy cái thêt trön cuộc

đời. Bồ tát thçy chúng sanh khác hơn chúng sanh thçy

chúng sanh.

Một chúng sanh nhün chúng sanh dưới mọi däng thức

khác nhau, rồi khởi niûm vui buồn giên khổ. Cuối cùng

các pháp tương đối này ràng buộc họ, không còn lối

thoát, rơi vào cùng tột khổ đau.

Rõ ràng đối với chúng sanh, thương hay ghòt đ÷u làm

họ khổ. Nói chung, mọi suy nghÿ dén đøn quâ khổ là

phương cách chúng sanh quán sát chúng sanh qua lëng

kýnh thiûn nghiûp và ác nghiûp, thçy có người dú thương

và không dú thương.

Hàng nhị thừa trụ pháp KHÔNG, không thương không

ghòt, tåm dửng dưng trước sự vêt, chþ lo tu, nön thçy

chúng sanh không có. Hai cái thçy của phàm phu và

Thanh vën là hai thái cực Chån đø và Tục đø.

Thanh vën đứng ở lêp trường Chån đø, ly træn nön

træn ai không dýnh vô. Chúng sanh ở Tục đø hiûp træn, bị

træn làm ô nhiúm.

321

Bồ tát tu hành phát xuçt từ Tục đø, tiøn đøn Chån đø

và từ Chån đø trở v÷ Trung đø của Bồ tát, đät được đû

nhçt nghÿa đø.

Bồ tát khởi đæu tu, thçy chúng sanh y như chúng sanh

thçy. Giai đoän hai, Bồ tát thçy chúng sanh như Thanh

vën thçy không có gü. Sau đó, nây sanh cái thçy thứ ba,

thçy chúng sanh theo Bồ tát. Bỏ hai cái thçy trước cũng

không có Trung đø. Bồ tát thçy chúng sanh như không có,

vü an trụ pháp KHÔNG.

Täi sao chúng sanh không thêt có ? Dưới kiøn giâi của

Bồ tát, trước khi sanh, chúng ta không có, gọi là KHÔNG.

Nhưng hiûn hữu ở cuộc đời, chúng ta cũng không tồn täi

vÿnh viún mà thay đổi từng giờ từng phút. Cuối cùng trâ

hơi thở cho gió, ta không còn gü. Trước KHÔNG, sau

KHÔNG, niûm giữa không dừng, nön toàn bộ đ÷u KHÔNG.

Trước mít Bồ tát, tuy vô số chúng sanh, nhưng không

có. Vü các chúng sanh này đ÷u nìm dưới däng sanh diût,

có mà không có, hay giâ có. Nói cách khác, Bồ tát thçy

sự vêt theo nhån duyön, thçy tướng chån thêt từ KHÔNG

hiûn có, từ có trâ läi KHÔNG.

Chúng sanh không có tánh hìng hữu, nön không thù

nói một người tốt hay xçu. Họ có thù vừa tốt vừa xçu, xçu

với người này nhưng tốt với người khác.

Vü tánh không hìng hữu nön tùy người, tùy nghiûp,

nghÿa là tùy đối tượng mà tướng chúng sanh sanh diût,

hiûn ra sai khác.

Ý thức được đi÷u này, khi ta bị người đối xử tû, nøu

biøt đổi tánh xçu, người sô tốt với ta. Đức Phêt däy chúng

sanh không có tánh cố định, nøu cố định không thù tu

thành Phêt.

322

Bồ tát quán sát như vêy, không sanh tåm tham đím.

Chúng sanh hiûn hữu từ đåu và mçt v÷ đåu là cách nhün

của Bồ tát.

Bồ tát nhün chúng sanh trön hiûn tượng hoàn toàn giâ,

do münh biøn hóa, tức từ bân thù khởi hiûn tượng. Bồ tát

truy nguyön chỗ phát xuçt và chỗ trở v÷, nghÿa là giâi

quyøt tên gốc. Vü thø, viûc giáo hóa chúng sanh của Duy

Ma không giống Bồ tát sơ phát tåm.

Chúng ta thçy người khổ, phát tåm giúp. Ngày mai läi

thçy nó khổ, giúp nữa. Giúp hoài vén thçy chúng sanh khổ

y nguyön. Giáo hóa chúng sanh như vêy, chîng mçy

chốc Bồ tát sô thoái chuyùn. Đó là Bồ tát đứng trön hiûn

tượng giáo hóa chúng sanh ở hiûn tượng. Đối với Duy Ma,

làm vêy không ých lợi gü.

Chúng ta mới phát tåm nhiût tünh lím. Nhưng trâi qua

một thời gian hành đäo, câm thçy ngán, không muốn làm

gì. Chúng ta ngồi yön suy tư lời Phêt däy, bỗng giáo lý

bừng sáng trong tåm. Theo cái thçy mới phát hiûn từ bân

tåm thanh tịnh này mà tu hành, chúng ta nhên được

những køt quâ ngoài suy luên bünh thường. Nhên ra những

viûc làm týnh toán trước kia của chúng ta hoàn toàn vô

ých, khổ công nhi÷u nhưng chîng được bao nhiöu. Thiøt

nghÿ chúng ta học nhi÷u, tu đủ thứ, nhưng dùng được

pháp nào là viûc quan trọng. Và nhçt là phâi quán sát

thçy được chỗ khởi tu của münh, mới đi læn vào thø giới

Phêt được.

Từ giâ có của hiûn tượng, Bồ tát thçy chúng sanh bön

ngoài là KHÔNG. Tiøn lön một nçc, Bồ tát quán sát bön

trong thçy tồn täi của con người mang týnh di truy÷n tiøp

nối từ đời này sang đời khác, gọi là sinh mûnh tương tục.

Thån con người chøt xác này sanh thån khác, nhưng vén

323

tồn täi cái hìng hữu bön trong. Tồn täi của hìng hữu này

ở đåu ? Chþ có mít huû nhün thçy được, như Thi÷n sư Nhêt

Bân diún tâ :

Bốn mùa hoa đ÷u nở

Chó cåy hoa ở đåu

Bồ tát chứng được cái hìng hữu là chơn tánh nìm

ngoài khâ nëng vói tới của ngoäi đäo, Thiön ma. Phêt däy

chơn tánh này khi chúng ta còn là phàm phu, nó không

nhỏ và lúc chúng ta thành Phêt nó cũng không lớn. Bồ tát

thçy được chơn tánh bçt sanh bçt diût và sống với chơn

tánh hünh thành thø giới Cực Läc.

Dưới däng thêt tánh, Bồ tát thçy Phêt, chúng sanh và

Ngài, câ ba không h÷ khác nhau, Ngài không giáo hóa

mà thêt giáo hóa.

Trön dòng sanh diût từ quá khứ dén đøn hiûn täi và

lũy kiøp trong tương lai, tåm chúng sanh và Bồ tát luôn

tương ưng đù tồn täi dưới däng quyøn thuộc. Ở lêp

trường tứ đäi ngũ uèn, thì có muôn ngàn sai khác, chúng

muốn làm gü cũng được. Ngược läi, ở lêp trường thêt tánh

thü Phêt, chúng sanh và Bồ tát không có một niûm xa rời.

Chýnh vü vêy, Bồ tát thçy chúng sanh không có, nhưng vén

không từ bỏ tåm đäi bi.

Theo Duy Ma, chúng ta không ním bít được chån lý,

mà cứ phån biût trön sanh diût là cái không có, chîng ých

lợi gü. Vü vêy, Duy Ma nói với Vën Thù rìng Bồ tát quán

chúng sanh như lõi cåy chuối. Cåy chuối làm gü có lõi. Lột

høt bõ là høt. Chúng sanh sanh diût nìm trong ngũ uèn

thån cũng vêy, mçt thån ngũ uèn là høt.

Từ lêp trường Bồ tát của Duy Ma nhün v÷ chúng sanh,

hay cao hơn từ lêp trường Phêt của Thiön nữ nhün v÷

324

chúng sanh, thü xuçt gia hay täi gia đ÷u là chúng sanh

sanh diût, không có gü đáng quan tåm.

Đi÷u đáng quan tåm là người täo ra hünh chúng sanh,

tức là nghiûp. Biøt được nghiûp täo hünh, chúng ta chuyùn

từ gốc nghiûp này. Không nðn hünh chúng sanh, thü làm gü

có chúng sanh.

Chúng ta thường rớt vào sai læm, tu thêt cực khổ,

nhưng không diût nghiûp, cũng kù như vô ých. Bồ tát quán

chúng sanh như cåy chuối lột høt bõ không còn, nghÿa là

không thêt hữu.

Bồ tát cũng quán chúng sanh như giçc mơ, tức thay

đổi, không có thêt. Thån này có được do ý thức sanh ra,

do phån biût hiùu biøt con người täo ra ngũ çm. Ý thức có,

thü vêt hiûn hữu. Ý thức không, thü vêt cũng không.

Bồ tát quán chúng sanh như nước trong sa mäc

không thêt, chúng sanh do khát ái và vô minh sanh ra. Tuy

quan sát chúng sanh không thêt có, do nghiûp mà thành,

Bồ tát vén giáo hóa chúng sanh bìng cách tự hóa giâi

nghiûp của münh cho säch. Khi nào nghiûp của Bồ tát

hoàn toàn tiöu, thü chúng sanh trong sa mäc sanh tử cũng

không còn.

Ngoài ra, Duy Ma xác định Ngài thçy chúng sanh như

Đäi thứ nëm, như Thức thứ bây, như Nhêp thứ 13, như Giới

thứ 19, v.v„ Trong khi Phêt däy chúng ta tu chþ có 4 đäi, 6

thức, 12 nhêp, 18 giới. Chỗ này không khòo, ta dú hiùu

læm là không có.

Đäi thứ nëm, Thức thứ bây, Nhêp thứ 13, Giới thứ 19, ý

muốn chþ những cái nìm ngoài phương tiûn của chúng ta,

nìm ngoài sự nhên thức của con người nön gọi là bçt tư

nghì.

325

Sự thực của nó chúng ta không thçy hay không diún

tâ được mà kinh Pháp Hoa nói tçt câ pháp tướng thường

tự víng lðng. Cái víng lðng này được Duy Ma diún tâ

bìng những gü nìm ngoài pháp Phêt đã däy là Đäi thứ

nëm, Thức thứ bây v.v„ Những cái không có trön cuộc

đời, nhưng là sự thêt.

Những pháp víng lðng này được Duy Ma gợi lön, đù

chúng ta có khái niûm v÷ sự tu hành của Bồ tát. Cái

chúng ta thçy không có là cái thçy có của Bồ tát, một

viûc làm vượt hiùu biøt phàm phu. Vü vêy, Bồ tát hành đäo

không giống chúng sanh hành đäo. Kinh Pháp Hoa diún

tâ sự sai biût này bìng cåu “Bçt như tam giới kiøn ư tam

giới”.

Thanh vën an trú pháp KHÔNG nghe pháp bçt tư

nghü giâi thoát của Bồ tát là KHÔNG, dú hiùu læm giống

pháp KHÔNG của họ. Vën Thù hỏi Duy Ma v÷ pháp

KHÔNG của Bồ tát. Hai thượng thủ này vçn đáp với nhau

nhìm mục tiöu khai ngộ cho mọi người tu hành.

Pháp KHÔNG của Thanh vën tu, không làm và không

đù tåm viûc làm của thø gian, không dýnh lýu cuộc đời,

xem cuộc đời là không có. Duy Ma nång pháp KHÔNG

của Thanh vën lön một nçc, KHÔNG nìm ngoài CÓ,

không phâi CÓ và KHÔNG đối lêp nhau. Tuy nìm ngoài

mà bao bọc vän vêt nön vên dụng được vän vêt theo ý

của Bồ tát.

Vën Thù đọc được tåm niûm của Thanh vën li÷n hỏi

Duy Ma thöm : Nøu thçy tçt câ vêt trön cuộc đời hoàn

KHÔNG thü các Ngài hành Bồ tát đäo làm gü ? Tu rồi cũng

chøt, sao läi tu ? Và viûc làm của Bồ tát có giống công

tác của dã tràng xe cát cho sóng lön cuốn trôi høt hay

không ?

326

Thanh vën nhün viûc hành đäo của Bồ tát là công dã

tràng, là người trong sanh tử độ người sanh tử. Trön bước

đường tu, ta không hiùu lý này dú rớt thành công dã tràng,

tu nhi÷u không có công đức sanh ra chán nân.

Bồ tát ở lêp trường bçt tư nghü hành đäo, nhün chúng

sanh khác, nön viûc làm cũng khác. Vçn đ÷ có lợi ých và

không lợi ých được đðt ra. Nøu thçy cứu chúng sanh rồi

chúng sanh cũng chøt, thü đừng cứu.

Từ gợi ý này, Duy Ma giâng däy cho chúng ta thçy

vçn đ÷ cứu vớt chúng sanh của Bồ tát, của Phêt, đù

chúng ta tùy hỷ viûc làm của các Ngài.

Cùng một viûc giúp đỡ, nhưng người được trâ ơn,

còn ta bị trâ oán. Theo Duy Ma muốn thçy vçn đ÷, phâi

đứng ở lêp trường giâi thoát hay quâ môn mới thçy. Còn

ở lêp trường chúng sanh mà tu pháp Bồ tát, chþ là nhà từ

thiûn xã hội, không phâi Bồ tát thêt.

Bồ tát đứng trön lêp trường KHÔNG mà giáo hóa,

không phâi ở lêp trường HỮU giáo hóa. Vü ở lêp trường hữu,

chúng sanh giáo hóa chúng sanh, không thù giâi thoát. Ta

là người, họ cũng là người. Ta giúp họ, cuối cùng họ chøt

và ta cũng chøt. Nghÿa là tu hành giáo hóa trong sanh tử,

không khác gì tu trong mộng, chîng đíc đäo bao giờ.

Trön cuộc đời, chúng ta làm gü cũng rớt qua chỗ

mộng. Vü chúng ta không nìm trong quỹ đäo của Bồ tát,

nön viûc làm của chúng ta hoàn toàn khác.

Chúng sanh ở däng không sanh diût mới thêt là đối

tượng của Bồ tát giáo hóa. Duy Ma gợi ý này cho Thanh

vën phát tåm.

Thông thường, phâi có vêt ta mới đi÷u chþnh vêt theo

ý muốn. Hay phâi có đối tượng mới vên dụng đối tượng

này đù giáo hóa.

327

Ta nhün thçy chúng sanh là thêt, ta mới giáo hóa

được. Nhưng Phêt läi däy mọi vêt trön thø gian đ÷u

KHÔNG. Nøu chúng sanh không thêt, mà ta phâi giáo hóa,

thü viûc làm này đi v÷ đåu ? Đó là vçn đ÷ Thanh vën không

giâi quyøt được.

Giáo hóa thü phâi thçy thêt và nøu thçy thêt läi rớt

qua thêt hữu của chúng sanh phàm phu. Và låu ngày bị

tham sân phi÷n não chi phối, chíc chín lọt vào træn ai.

Đó là đi÷u mà Thanh vën ghö sợ.

Còn nói KHÔNG thü cæn gü làm. Ở điùm này, Duy Ma

däy đät đøn quâ vị A la hán phát tåm bồ đ÷, mới thçy

được thêt hữu. Kinh Pháp Hoa gọi là ra khỏi nhà lửa, đøn

khoâng đçt trống, tức chơn không, KHÔNG này là thực

tướng các pháp. Nøu KHÔNG suông, không có gü là

NGOAN KHÔNG hay giâ danh A la hán. Đät đøn chơn

không, chúng sanh sô hiûn ra khác với chúng sanh lúc ta

mới tu.

Cái thçy của người đíc đäo được diún tâ bìng hünh

ânh trước khi tu thçy núi là núi, sông là sông. Đíc đäo rồi,

thçy núi vén là núi, sông vén là sông. Cái thçy sau cùng

núi vén là núi, sông vén là sông nìm bön kia tri thức phàm

phu.

Vü vêy, đíc A la hán nhün thçy chúng sanh ở däng

khác, không thù thçy theo mít thường. Lúc çy, chúng

sanh không có câm giác bị giáo hóa hay bị chi phối, mới

thêt là giáo hóa.

Như khi còn là thái tử Sÿ Đät Ta, chưa thành đäo, Phêt

sống chung với nëm anh em Ki÷u Træn Như cũng không

hòa được với họ. Nhưng khi thành đäo nghÿa là đứng trön

lêp trường bçt tư nghü giâi thoát, Ngài đøn với họ. Tự nhiön

họ kýnh phục, đânh lú Phêt dù Ngài chưa nói một lời nào

328

và thþnh Phêt thuyøt pháp. Sau đó, Ngài độ Xá Lợi Phçt,

Mục Ki÷n Liön, Ca Diøp v.v„ Và sự giáo hóa của Phêt lan

rộng nhõ nhàng câ xứ Ấn Độ.

Qua hiûn tượng lịch sử này, tu sÿ Phêt giáo phát triùn

nhên chån được lực giáo hóa của Phêt ở däng bân thù.

Họ đã vên dụng ý này đù phö phán sự tranh chçp hơn

thua giữa Thượng tọa bộ và Đäi chúng bộ là sai læm.

Đíc đäo và chưa đíc đäo cũng là một con người,

không phâi người khác. Nhưng Thanh vën nghÿ rìng Phêt

đíc đäo thành con người khác là sai. Chúng ta ở trong

sanh tử nghÿ Phêt là con người, cũng sai.

Ở đåy muốn diún tâ người sanh tử không giáo hóa

được người sanh tử. Hay nói khác, muốn giáo hóa chúng

sanh sanh tử phâi đứng trön bân thù, nhün sự vêt đúng

hoàn toàn. Từ đó trở läi thực tø mượn nhån vêt Duy Ma là

người sống đã đät đøn träng thái giâi thoát của người

không sanh tử giáo hóa được mọi người ở thành Tỳ Da Ly,

đù diún tâ ý này.

Và xa hơn nữa, Duy Ma không cæn mðc áo Sa môn

cho người theo. Vü khoác chiøc áo tu đù người nghe theo,

chîng khác gü lừa dối người và tự lừa dối münh.

Duy Ma dưới lớp áo cư sÿ, nhưng chứng ngộ giâi thoát,

được mọi người quy phục kýnh ngưỡng. Ngài là nhån vêt

mà Phêt giáo phát triùn đưa ra nhìm phá bỏ ý tưởng

chçp chðt hünh thức.

Tư tưởng mới đưa ra hünh ânh cư sÿ nói pháp giáo hóa

hơn chư Tëng, còn được đèy mänh xa hơn nữa bìng

cách mượn hünh ânh Thiön nữ hiûn thån trong nhà Duy Ma

râi hoa trời trön münh các vị Bồ tát và Thanh vën.

329

Theo quan niûm của Ấn Độ thời bçy giờ, người nữ

không làm được gü. Trong kinh Pháp Hoa, Xá Lợi Phçt nói

rõ người nữ có nëm đi÷u chướng không thù thành Phêt.

Dưới kiøn giâi của Phêt giáo phát triùn, chîng những

cư sÿ mà câ người nữ đ÷u có những cái phi thường, nøu họ

chứng được bân thù, ním được quy luêt, đi÷u động được

sự vêt. Trön hiûn tượng sanh diût, thü thån tướng có muôn

ngàn sai khác; nhưng ở däng bân thù, tçt câ các pháp

đồng nhau không khác. Ai ním được quy luêt, người đó

thành chủ tù.

Ý niûm Thiön nữ có thæn thông biøn hóa không lường,

bìng với Phêt, qua cåu nói của Thiön nữ “Phêt sanh sao,

tôi sanh vêy”, nhìm phá hủy tåm phån biût giữa xuçt gia

và täi gia, Chơn đø và Tục đø, tướng nam và tướng nữ.

Ý niûm Thiön nữ bìng với Phêt trong kinh Duy Ma,

được triùn khai thành Long nữ trong kinh Pháp Hoa. Long

nữ thành Phêt trong chớp mít hay hünh ânh Đức Quan

Âm thù hiûn lòng từ bi đối với chúng sanh dưới 33 thị hiûn

thån, trong đó có thị hiûn thån người nữ.

Vën Thù hỏi Duy Ma sanh tử đáng sợ, Bồ tát nương

vào đåu đù hành Bồ tát đäo, nương gü đù tu hành ? Đó

chýnh là vçn đ÷ quan trọng đối với chúng ta.

Trön bước đường tu, có những lúc tôi câm thçy chới

với, rơi vào hố thîm của nhên thức, cố tüm Phêt nhưng

không thçy Phêt ở đåu. Thiût là khổ !

Người thực tu thường gðp tåm träng này. Tu bìng tçt

câ tåm huyøt, nhưng khó thçy đäo. Đøn đåu cũng thçy

toàn sanh tử, không thçy Phêt. Phêt Thých Ca cũng sanh tử.

Các vị danh Tëng ti÷n bối hiûn diûn rồi cũng tịch. Và chýnh

bân thån ta cũng đang đi læn đøn cái chøt. Không biøt tüm

cái bçt tử ở đåu. Tuổi đời càng lớn, chúng ta càng bước

330

gæn đøn nçm mồ, mà vén chưa tüm thçy được chỗ nương

b÷n chíc. Đó là nỗi khổ tåm lớn, là ni÷m lo sợ kinh khủng

của người tu. Người không tu mðc cho dòng đời trôi, có gü

đù nói.

Riêng tôi, có lúc muốn tüm hóc đá nào tu đù ra khỏi

sanh tử. Vü Phêt cứ chêp chờn trước mít, khi hiûn có, khi

biøn mçt, như âo giác.

Tåm träng này của chúng ta được Duy Ma giâi tỏa

bìng cåu nương công đức lực Như Lai thü thoát ly sanh tử.

Tuy nhiön, nó läi đưa ra cho chúng ta thöm một vçn đ÷

khó : Như Lai lực là gü, tüm Như Lai lực ở đåu đù nương ?

Duy Ma cho biøt tüm Như Lai lực trong chúng sanh hay

lçy độ thoát chúng sanh làm chỗ nương. Nương Như Lai

lực là trở v÷ hiûn hữu của TA và của tçt câ mọi người trön

cuộc đời. Hiûn hữu của TA trön cuộc đời là Như Lai, bỏ cái

này tìm cái khác không có.

Cåu trâ lời của Duy Ma “Hiûn hữu của TA trön cuộc

đời là Như Lai” là cåu nói của tư cách Bồ tát đã thành Vô

thượng đîng giác thương nhån gian sanh läi, nói chuyûn

với người trý tuû tuyût luån.

Riöng chúng ta chưa vượt khỏi Nhà lửa tam giới, thü

hiûn hữu này vén là sanh tử đáng sợ !

Duy Ma cho biøt có độ thoát chúng sanh mới thçy

được Như Lai lực, vü Như Lai là độ thoát chúng sanh. Tuy

nhiön, thực tø vào đời độ chúng sanh không đơn giân.

Làm sao độ được chúng sanh đù thçy Như Lai lực ?

Kinh Kim Cang däy người thçy Như Lai qua 32 tướng

tốt 80 vó đõp là người tà đäo, không bao giờ thçy Như Lai.

Cái khó ở chỗ Như Lai không nìm trong 32 tướng tốt 80 vó

đõp, nhưng lüa tướng tốt này cũng không có Như Lai. Bỏ

một đù tüm một, không được. Con người đæy đủ phước

331

đức trý tuû bön trong mới hiûn thån tướng giâi thoát trang

nghiöm bön ngoài. Nhưng chçp bön ngoài là thêt thü Phêt

không cho. Vü bön ngoài Chuyùn luån Thánh vương cũng

có 32 tướng tốt 80 vó đõp.

Như vêy bön ngoài đồng nhau, nhưng bön trong còn

hàm chứa khác biût. Thån và tåm chúng ta không phâi là

một, nhưng cũng không phâi là hai cái khác nhau. Thån

tåm køt hợp với nhau đù thành một hữu tünh.

Thanh vën nghÿ làm sao đù độ thoát chúng sanh. Duy

Ma trâ lời muốn độ thoát chúng sanh, phâi độ münh. Nghÿa

là phâi trở läi pháp tu ban đæu của Tiùu thừa. Chưa độ

münh, nghÿ độ người, là hư vọng. Pháp cën bân chưa xong,

mà đòi pháp vô thượng, làm sao có.

Duy Ma däy hành giâ không có cách nào khác hơn

là phâi trở läi khởi đæu, diût tên gốc tham sån phi÷n não.

Nhờ đoän säch tham sån phi÷n não, hành giâ hiûn tướng

giâi thoát hay tướng tịch diût. Tướng tịch diût này vô hünh

trung đã giáo hóa chúng sanh.

Tinh thæn kinh Duy Ma nöu lön quá trünh tu hành tçt

yøu phâi như vêy. Duy Ma tiöu biùu cho tịch diût tướng.

Khi hành giâ muốn độ chúng sanh, tức khởi niûm tham,

nön không độ được. Dõp tên gốc tåm tham, cho đøn ý

thức độ chúng sanh cũng không có. Đät được tåm chứng

này, ý thức sai læm không còn khâ nëng làm phi÷n hành

giâ. Hành giâ trở v÷ bân tåm thanh tịnh, bünh ổn thực sự.

Bân tåm thanh tịnh là Như Lai, khởi tåm sanh diût là

chúng sanh. Trở v÷ bân tåm thanh tịnh mới tiøp nhên

được lực Như Lai và giáo hóa chúng sanh dưới däng Như

Lai giáo hóa.

Những người síp giâi thoát, nghe được ý này, li÷n giâi

thoát. Còn vướng míc ngữ ngôn vën tự, cứ tiøp tục sống

332

trong sanh diût. Từ ý này cổ nhån có nói : “Chúng ta sanh

diût trong pháp Như Lai và Như Lai xuçt hiûn trong sanh

diût của chúng ta”.

Như Lai xuçt hiûn trong thån chúng sanh dưới däng

sanh diût. Nøu quan sát bìng lëng kýnh Như Lai täng tåm

hay bân thù sự vêt thçy chúng ta đang sanh sanh hóa

hóa gọi là sanh diût trong pháp Như Lai. Câm nhên được

ý này, nương được Như Lai lực, tôi høt sợ.

Tuy chúng sanh ở trong sanh tử, Bồ tát phâi đứng lön

lêp trường không sanh tử, tức bân thù của sự vêt, đù giáo

hóa họ. Vü vêy, ta thçy Bồ tát không làm gü, nhưng thêt

vén hành động trön bân thù. Nøu đät đøn pháp KHÔNG,

vô tác, vô nguyûn và từ bân thù phát tåm bồ đ÷, thçy

chúng sanh dưới däng bân thù, không phâi thçy trön

däng hiûn tượng. Đó là giáo hóa dưới däng bân thù.

Chúng sanh nhờ có bân thù hay Phêt tánh, thçy Bồ

tát trụ ở bân thù, thü Phêt tánh họ bừng lön được, phá

phi÷n não nhiúm ô bön trong, tự giâi thoát. Vý như ánh

sáng bừng lön, bóng tối tự mçt. Hoðc Ngài Nhêt Liön vý dụ

ý này rìng con chim trong lồng, nghe chim ngoài trời köu,

nó phá lồng bay ra. Vü vêy, giáo hóa của Bồ tát hay Phêt

dưới däng bçt tư nghü giâi thoát, không giáo hóa mà giáo

hóa.

Hai vị Bồ tát thượng thủ luên bàn rốt ráo các pháp,

tác động cho chúng hội xa rời træn cçu, chứng vô sanh

nhén. Nghÿa là từ thø giới sanh diût trở v÷ thù tánh bçt

sanh, thuộc bçt nhị môn, vượt ngoài hiùu biøt của con

người. Ở đåy, täo ra hiûn tượng kỳ diûu là nhà Duy Ma nhỏ

mà chứa được vô số Thanh vën và Bồ tát. Phæn này nói v÷

thuyøt bçt nhị pháp môn.

333

Chuyùn tiøp phæn hai, đột nhiön xuçt hiûn một Thiön

nữ thù nghiûm thuyøt bçt nhị. Bçy giờ, Thiön nữ xuçt hiûn

râi hoa cúng dường Phêt và Thánh chúng.

Trước kia Thiön nữ ở đåu ? Chúng ta đã biøt kinh Duy

Ma là cốt lõi của Thi÷n, diún tâ tu chứng hoàn toàn trong

nội tåm, khó thù hiûn bìng lời. Kinh mượn hoät cânh Thiön

nữ xuçt hiûn đù chþ tåm Như Lai, nhíc nhở hành giâ phâi

dùng tåm Như Lai mà tu. Hoät cânh Thiön nữ tán hoa tiöu

biùu sự an lành, hồn nhiön, vui tươi của người tu, tçt câ sự

vêt muôn màu muôn vó đõp tuyût vời.

Ý này được Thi÷n sư Nhêt Bân câm nhên rìng khi tåm

yön tÿnh, thü bæu trời hoàn toàn tươi đõp, không có gü đõp

trön thø gian mà hành giâ không thçy, thiön đường là đåy.

Nói cách khác, từ träng thái tåm hồn thanh tịnh thực sự,

không còn chút mây may tham sån phi÷n não, mới xuçt

hiûn cái đõp cùng tột, chån thiûn mỹ.

Kø đøn, hoät cânh vô thöm hoa râi xuống münh các

Bồ tát đ÷u rơi xuống đçt. Hoa trúng vào Thanh vën thü dính

luôn. Hoa dýnh vào Thanh vën vü Thanh vën còn tåm chçp

trước.

Tåm chçp trước hay tåm phån biût tốt xçu phâi trái

làm ta khổ, nó tồn täi trong ta gọi là nhị biön. Người tu

Thánh đäo cæu giâi thoát, nhưng tåm còn vướng míc,

không giâi thoát.

Vën Thù nhíc muốn giâi thoát phâi độ chúng sanh.

Tách rời chúng sanh, đối lêp chúng sanh, vÿnh viún không

giâi thoát. Còn có chúng sanh trước mðt phá hoäi, được

diún tâ bìng hünh ânh hoa không rớt. Hoa này là hoa lòng

ở trong tåm, tức những gü còn tồn täi trong lòng chúng ta,

không phâi hoa bön ngoài.

334

Bồ tát không còn vçn đ÷ tồn täi vü đã giáo hóa chúng

sanh hội nhêp cuộc đời, biøn chúng sanh thành Bồ tát

thêt.

Thanh vën tu hành, từ bỏ cuộc đời, không giên, ai làm

gü mðc ai, họ sống theo họ. Nghÿa là chúng ta còn tồn täi

“cái mðc ai” và tồn täi “cái của ta” hay tồn täi “cái ta giâi

thoát” và “chúng sanh đau khổ”. Tuy bỏ høt phi÷n não

cuộc đời, nhưng còn giữ läi tåm chçp trước là tåm từ bỏ

cuộc đời.

Chçp trước này vướng míc dữ dội trong tåm, muốn

bỏ thü nó càng dýnh chðt hơn nữa. Kinh diún tâ bìng hünh

ânh Thanh vën dùng thæn lực phủi hoa cũng không được.

Thiön nữ hỏi Xá Lợi Phçt không lo tu, gỡ hoa làm chi ?

Xá Lợi Phçt trâ lời “Tôi sợ nó”. Lúc trước nó ở ngoài, nhưng

sợ riøt nó dýnh vô áo, toàn là hoa cuộc đời bám chðt vào.

Sợ đøn thåm nhêp vào lòng.

Trön bước đường tu, chúng ta thường vçp phâi sai

læm này, không đíc đäo. Ta tu giâi thoát, nhưng không

được giâi thoát. Người khác không tu giâi thoát sao läi giâi

thoát ? Đó là cánh cửa mở ra cho chúng ta thçy hai cách

tu của Bồ tát và nhị thừa khác nhau.

Bồ tát lo thanh tịnh hóa tåm, hünh thức bön ngoài tùy

duyön thay đổi. Thanh vën giữ thån tướng thanh tịnh,

nhưng còn nhi÷u vçn đ÷ tồn täi trong tåm không giâi

quyøt được. Tùy duyön hay tùy hoàn cânh sống, Bồ tát

hành đäo đ÷u lợi läc giâi thoát. Nhưng cố định mô hünh

nào là cố chçp, đ÷u không giâi thoát tiöu biùu bìng hoa

dýnh. Cố công gỡ, nó càng dýnh khín vào lòng. Chúng ta

buông bỏ, nó tự mçt.

Quy Sơn cânh sách däy : “Đân tünh bçt phụ vêt, vêt

khởi ngäi nhån” nghÿa là khi tåm chúng ta không đù ý đøn

335

vêt, nó không có tác dụng đối với ta. Ngược läi, chúng ta

sống cách ly, nhưng tåm đù vào træn tục, tức thü træn tục ô

nhiúm hóa chúng ta :

Đức Di Lðc ngồi trơ bụng đá

Thåy bụi đời bám đã rồi rơi

Xem trò thø sự đæy vơi

Dửng dưng như một nụ cười vô duyön.

Hoa dýnh hay không, không quan trọng, quan trọng là

chúng ta có vướng bên không. Dýnh bön ngoài chîng ën

thua gü, sợ nhçt dýnh trong tåm hồn. Bồ tát tiöu biùu tåm

hồn thanh tịnh, Thanh vën tiöu biùu hünh tướng thanh tịnh.

Bồ tát tùy duyön giáo hóa, giâi thoát ngay trong cuộc

đời. Bồ tát không dýnh hoa, vü các Ngài không h÷ có quan

niûm v÷ nó. Các Ngài thçy rõ pháp ở hai mðt : sanh diût

và bçt sanh diût. Ở trong sanh diût, tçt yøu phâi theo định

luêt sanh diût. Ở träng thái Niøt bàn phâi tịch tÿnh. Đó là

hai thø giới giữa thù và dụng.

Bồ tát đät vô sanh, không đù tåm. Đù tåm sô vướng

míc. Hoa không dýnh Bồ tát, tiöu biùu cho tåm các Ngài

không kõt viûc tốt xçu trön cuộc đời.

Khởi đæu tu, ta tránh xçu tüm tốt thü phâi kõt tốt. Hoa

tiöu biùu cho tốt. A la hán bỏ sanh tử v÷ Niøt bàn, nön kõt

Niøt bàn. Các Ngài phâi gỡ thöm một læn nữa là bỏ Niøt

bàn. Tuy nhiön, bỏ Niøt bàn läi rớt qua sanh tử.

Đối với Bồ tát, Niøt bàn và sanh tử là một. Tåm sanh thü

sanh tử, tåm diût đương nhiön an trú Niøt bàn. Vü vêy A la

hán còn trụ sanh diût không phâi là A la hán thêt. Kinh

Pháp Hoa cho biøt Niøt bàn của A la hán là Niøt bàn giâ.

Họ không tự täo Niøt bàn được. Tuy nhiön, nhờ nương

theo thanh tịnh giâi thoát của Phêt, họ cũng giâi thoát.

336

Rời Phêt, họ sô điön đâo vọng tưởng. Ở Kỳ Viön tịnh xá

gæn Phêt được giâi thoát. Đøn nhà Duy Ma chäm trán với

mưa gió của cuộc đời, li÷n rớt.

Thanh vën sống trong pháp là Niøt bàn giâi thoát,

nhưng rời pháp Như Lai trở thành sanh tử li÷n. Từ ý này,

kinh Pháp Hoa nhíc hành giâ an trú pháp Như Lai sô được

an lành, là Niøt bàn giâ, không phâi Niøt bàn của ta thực

chứng.

Đät đøn quâ vị Thanh vën, Phêt nång lön, têp cho ta

sống xa Phêt, xem có thanh tịnh hay không. Sống xa Phêt,

dùng trí quan sát các pháp xem các pháp có còn chi

phối ta hay không. Đó là phương cách tu của Bých Chi

Phêt.

Khi Thanh vën sống xa Phêt đù khám phá thø giới, mới

thçy khác hơn bünh thường và quay ngược v÷ giai đoän

ba, bước theo Bồ tát làm lợi ých chúng sanh. Tuy nhiön,

cæn lưu ý là phâi làm theo mô hünh của Phêt, không phâi

tự làm theo ý ta. Bồ tát này phát xuçt từ Thanh vën, Duyön

giác, đøn Bồ tát là Bồ tát của tam thừa.

Thiön nữ hỏi Xá Lợi Phçt täi sao Ngài phủi hoa. Xá Lợi

Phçt trâ lời rìng gỡ hoa vü nó không hợp pháp. Xá Lợi Phçt

đứng ở tåm niûm Thanh vën mà nói hoa không hợp pháp,

vü không thých hợp với tåm niûm tu hành của Thanh vën.

Đối với hàng Thanh vën, tçt câ đồ trang sức đ÷u phâi bỏ,

chþ sống cuộc đời khổ hänh.

Thiön nữ trâ lời Xá Lợi Phçt rìng : “Hoa vô tri, vô giác,

hợp pháp hay không là do con người. Tôi nhớ các Ngài tu

hành đã xa lüa træn cçu, thành A la hán, lüa tham sån si, rời

xa thực tø, thü sao còn thçy thực tø đù gỡ bỏ. Tôi nghi ngờ

träng thái chứng đíc của các Ngài quá !

337

“ Phêt däy lô sống của người tu là xa rời sanh tử đù trở

v÷ Niøt bàn, hay từ thực täi cuộc sống mà đi såu vào nội

giới tu chứng. Nøu quâ thực các Ngài đã đät đøn phæn

tåm chứng giâi thoát, thü liön hû bön ngoài không còn.

Nay tôi thçy liön hû bön ngoài còn, là các Ngài chưa thêt

chứng nội giới”.

Cåu chuyûn xây ra giữa Xá Lợi Phçt và Thiön nữ

không có thêt. Vü lúc kiøt têp kinh Duy Ma, làm gü có Xá Lợi

Phçt.

Theo tôi, viûc này đù diún tâ sự phát huy trý tuû, tiöu

biùu bìng hünh ânh Xá Lợi Phçt. Trön quá trünh tu hành tüm

chån lý, người tu sÿ tiøn bộ có những nhên thức, suy tư,

hiùu được hiûn tượng thêt. Và bìng trý tuû chứng đíc, họ

lý giâi lời Phêt däy, thçy được chån tinh thæn bünh đîng

mà Phêt đ÷ ra.

Từ giáo lý cën bân v÷ bünh đîng qua lời Phêt däy

“Không có giai cçp trong dòng máu cùng đỏ, nước mít

cùng mðn”, Phêt giáo Đäi thừa phån tých, ứng dụng, triùn

khai thành tinh thæn Tëng tục bünh đîng. Ý này nói lön trý

tuû không hän cuộc riöng cho giới xuçt gia. Và xa hơn,

mänh hơn nữa là tinh thæn nam nữ bünh đîng, quy÷n

nëng không dành riöng cho đàn ông.

Chúng ta có thù nhên thçy rõ vào thời kỳ kiøt têp kinh

Duy Ma, xã hội đang phát triùn mänh cùng với tån Bà La

Môn giáo. Với bối cânh như vêy, hàng tu sÿ trý thức muốn

bâo vû đäo pháp phâi phá vỡ lớp cố chçp của tu sÿ bâo

thủ sống đóng khuôn. Họ đưa ra hai nhån vêt Duy Ma và

Thiön nữ nìm ngoài Phêt pháp. Hai người này läi hiùu và

vên dụng Phêt pháp tuyût luån hơn so với đû tử Phêt.

Chýnh vü vêy, trong thời kỳ này, Đäi chúng bộ kiøt têp kinh

338

điùn, thành lêp Tëng đoàn mới gồm có câ cư sÿ cũng

được tham dự viûc kiøt têp.

Đû tử của Phêt có ba häng : Thanh vën, Duyön giác

và Bồ tát. Hàng Thanh vën ở vị trý thçp nhçt, lo tự sửa münh

nhi÷u hơn. Chúng sanh thü tội ngêp đæu, nhưng läi luôn

thçy lỗi nhỏ của người. Ngài Huû Nëng däy nøu là bêc

chån tu, thü không thçy lỗi người. Nøu còn thçy lỗi người,

biøt münh còn kòm dở.

Đối với häng người này, Phêt däy đừng nhün ra chúng

sanh vü chúng sanh đa däng có nhi÷u nghiûp và phi÷n

não. Nøu không có nghiûp và phi÷n não, họ đã là Phêt,

không là chúng sanh.

Phêt biøt những người mới phát tåm nhün thçy nghiûp

và phi÷n não, sô dú phi÷n não theo. Những đi÷u mà

người làm, ta câm thçy không bìng lòng. Và đem cái

không bìng lòng đðt vào lòng ta låu ngày, nó biøn thành

nghiûp của ta.

Đối với chúng sanh có chút ýt cën lành đời trước, Phêt

sợ họ mçt cën lành, Ngài mới nói pháp Thanh vën cho họ.

Thanh vën là đû tử nhỏ trực tiøp nghe Phêt thuyøt pháp,

suy nghÿ và áp dụng lời Phêt däy. Sống theo méu Phêt

sống là sống theo pháp. Nhờ làm theo Phêt låu ngày, tçt

câ phi÷n não træn lao, chúng sanh, chúng sanh nghiûp xa

læn. Chuyûn thø gian quön càng nhi÷u, họ càng tiøn gæn

đøn Niøt bàn. Gæn không phâi là sống kø bön, nhưng sống

giống Phêt.

Sống theo bön ngoài, bị phi÷n não chi phối. Ta còn

nhi÷u nghiûp mà giáo hóa người, thü chþ giáo hóa bìng

nghiûp mà thôi. Vü vêy, Phêt khuyön ta nön nghe pháp và

sống với pháp. Sống theo Phêt nghe pháp, tåm trở nön

339

bünh ổn, ta bít đæu sống với nội tåm, không còn hướng ra

ngoäi cânh gọi là hồi quang phân chiøu.

Thanh vën tu trön lộ trünh này, đät đøn pháp KHÔNG,

viûc đời không còn dýnh lýu đøn họ. Sống trong chùa låu

ngày, không nghe chuyûn phi÷n não thø tục, thoát ly træn

cânh. Ngày đöm sống với pháp, với nội tåm hay Niøt bàn.

Niøt Bàn, sanh tử, nội tåm và ngoäi cânh, bốn träng thái

này là một.

Thiön nữ nhíc Xá Lợi Phçt hay chúng Thanh vën rìng

các Ngài ở Niøt bàn, hoa ở thø gian, làm sao gỡ nó ? Còn

phâi gỡ hoa chứng tỏ các Ngài còn ở sanh tử.

Cåu chuyûn Thiön nữ có râi hoa và Thanh vën có dýnh

hoa hay không, chúng ta xem là hiûn tượng thêt cũng

được, hay giâ dụ cũng tốt. Đi÷u chýnh chúng ta cæn suy

nghÿ đøn mục tiöu cåu chuyûn ngæm chþ một pháp gü mà

Phêt muốn truy÷n đät, không phâi nói cho vui.

Khi tu, Thanh vën và Bồ tát ở hai thái cực khác nhau.

Thiön nữ ngæm nhíc nhi÷u khi trön bước đường hành đäo,

chúng ta tưởng rìng münh giâi thoát. Nhưng lúc va chäm

thực tø, mới thçy rõ tåm ta còn đæy phi÷n não tội lỗi.

Thanh vën được Phêt çn chứng là A la hán cứ đinh

ninh họ ở quâ vị này. Tu hành chúng ta dú rớt vào tåm

träng này, rçt nguy hiùm. A la hán nghÿ münh là A la hán,

thì không còn là A la hán nữa, tức khởi niûm thành vọng

động, đã rời vị trý A la hán. A la hán thuộc v÷ vô sanh,

nhưng phát khởi vọng niûm nghÿa là rời vô sanh, rớt qua

sanh tử.

Khi ngồi yön, không nghÿ gü. Träng thái tåm của chúng

ta bçt sanh. Tåm bçt sanh, nön vêt cũng bçt sanh. Đåy là

träng thái nội giới, một träng thái nhiøp tåm cao độ mà

500 cỗ xe chäy ngang cũng không biøt. Khi lðn såu vào

340

Thi÷n định, đät vô sanh thêt. Nhưng xâ Thi÷n, không trụ

träng thái vô sanh được nữa. Sanh này do từ tåm sanh

khởi.

Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ tu hành theo thừa nào ? Thiön

nữ trâ lời trong ba thừa của Như Lai, Ngài không tu thừa

nào.

Đi÷u này gợi cho chúng ta suy nghÿ Như Lai chþ có

tam thừa giáo, mà Thiön nữ không tu thừa nào. Vêy Bồ tát

có phâi đû tử của Như Lai không ?

Thiên nữ trâ lời nøu đi vào rừng có gỗ chiön đàn, thü ta

chþ nghe mùi chiön đàn thôi, không có mùi khác. Đåy là

Thiön nữ tu ở nhçt thừa, không tu ở tam thừa.

Tu ở nhçt thừa nghÿa là đã lüa quan niûm của tam

thừa trước, nhưng nó dung hội được câ ba thừa. Nøu cæn

Thanh vën, Thiön Nữ là Thanh vën. Cæn Bých Chi Phêt, Ngài

là Bých Chi Phêt. Cæn Bồ tát, Ngài là Bồ tát. Không cæn gü,

Thiön nữ không là gü. Chýnh đó là quâ vị giâi thoát.

Vü vêy, khi đät quâ vị Như Lai, không còn gü vướng

bên Ngài. Nhưng không có gü chúng sanh cæn, mà Như

Lai không đáp ứng. Bồ tát viön thừa an trụ träng thái

chứng đíc này. Tùy yöu cæu của chúng sanh, các Ngài

thành tựu nhi÷u viûc lợi ých dưới mọi däng thức, không

phâi bị kõt trong mô hünh nào.

Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ thæn lực của Ngài thêt bçt tư

nghü, sao Ngài không biøn thành đàn ông ? Thiön nữ trâ lời

ở đåy 12 nëm, đã cố gíng tüm xem tướng nữ là gü và tác

dụng của nó ra sao, mà vén không biøt. Xá Lợi Phçt mới

đøn, sao phån biût thçy được rõ vêy ?

Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ täi sao không chuyùn thành

thån nam đù tu hành cho dú. Thiön nữ giâi thých rìng

không kõt trong tướng nữ và nam, đät được Trung đäo đû

341

nhçt nghÿa, Bồ tát tùy hoàn cânh mà hiûn thån tương ưng

đù hành đäo. Ở môi trường này, trong pháp hội này, Thiön

nữ đóng vai nữ đù thù hiûn bçt nhị pháp môn một cách

tuyût diûu, cæn gü phâi chuyùn thành thån nam.

Vừa nói xong, Ngài biøn Xá Lợi Phçt thành Thiön nữ và

Ngài tự hóa münh thành Xá Lợi Phçt mà hỏi rìng : Täi sao

Ngài không chuyùn thån nữ ? Xá Lợi Phçt trâ lời không biøt

täi sao ông läi biøn thành thån đàn bà. Đi÷u này nhíc

hành giâ trön bước đường tu thường đứng trön chån như

nhün v÷ sanh diût, coi chừng læn rớt v÷ tục đø mà không

hay biøt. Ở đåy diún tâ bìng hünh ânh Xá Lợi Phçt biøn

thành Thiön nữ và ngược läi Thiön nữ biøn thành Xá Lợi

Phçt.

Muốn đoän thån tướng trön mðt hiûn tượng, hành giâ

phâi đoän nghiûp. Xá Lợi Phçt thành người nữ là vü Xá Lợi

Phçt có nhi÷u phån biût. Từ phån biût täo thành nhi÷u

nghiûp, sau cùng nghiûp của münh biøn münh thành ra

thån xçu tû. Không phâi một nhån vêt nào bön ngoài có

khâ nëng biøn đổi ta.

Qua cåu chuyûn của Xá Lợi Phçt, chúng ta thçy sanh

trön cuộc đời, mỗi người đã có thån hünh cố định. Hiûn ra

thån nữ hay thån nam không quan trọng. Vçn đ÷ chýnh

yøu là người nào täo nön thån này. Thiön nữ vý dụ như một

người thợ nðn tượng đàn bà. Ta läi bâo họ sao không biøn

thành đàn ông; như vêy quâ thêt ngớ ngèn.

Thiön nữ giâi thých rìng nøu båy giờ Xá Lợi Phçt tự

chuyùn thån đàn bà thành đàn ông được, thü các người

nữ khác cũng sô chuyùn thành đàn ông được. Phâi biøt

khi ta thành người nào hay loài nào, là do động cơ thúc

đèy mà thành.

342

Xá Lợi Phçt chưa chủ động tåm, nön còn bị tåm chi

phối. Đåy là khác biût giữa Thanh vën và Bồ tát. Bồ tát

trön nhån gian đóng vai chủ động, mang đủ các loäi hünh,

tùy theo bổn nguyûn mà hiûn thån, hoðc tùy chúng sanh

cæn tư cách nào, Ngài mang thån đó.

Chúng sanh tùy nghiûp hiûn thån hünh không giống

nhau, nön ghòt thån nữ mà không đổi được. Chúng sanh

không chủ động được mà thọ thån tùy theo nghiûp quyøt

định. Nghiûp đổi thü thån đổi. Nghiûp của chúng ta thø

nào täo hünh chúng ta tương ưng như vêy. Đã täo ra hünh

rồi, không có cách nào thay đổi được. Đổi hay không do

ông thợ nín hünh là nghiûp, hünh không tự đổi được.

Trön bước đường tu hành, lðn såu vào thø giới tåm

thức, vượt qua bức tường tri thức của con người, sô thçy

nguyön nhån täo hünh ở nhån gian. Và bçy giờ đã ním rõ

quy luêt, muốn täo hünh gü tùy ý.

Cuối cùng Xá Lợi Phçt hỏi Thiön nữ rìng Ngài hiùu biøt

quá rộng, công đức không thù nghÿ bàn. Dù sao mang

thån hữu hän trön træn thø tức có sanh diût, sau khi chøt

rồi sanh v÷ đåu, có lön Niøt bàn không ? Thiön nữ trâ lời

chư Phêt sanh thø nào, Ngài cũng sanh vêy.

Thån người nữ được Thiön nữ so sánh bìng với Phêt.

Điùm này thù hiûn trong kinh Pháp Hoa phèm 12, Long Nữ

thành Phêt, rìng sanh tử và Niøt bàn là một. Chúng sanh

và Phêt không khác.

Chúng sanh và Phêt cũng đæy đủ ba thån, nhưng sử

dụng được hay không mới quan trọng.

Chøt đåy sanh kia là phæn đoän sanh tử chþ cho

chúng sanh. Phêt theo quan niûm cố hữu của mọi người,

tiöu biùu là Xá Lợi Phçt, Phêt thành Phêt rồi vào Niøt bàn,

không hiûn hữu ở đåy nữa.

343

Hiùu theo tinh thæn Như Lai thọ lượng của kinh Pháp

Hoa, Như Lai ở Niøt bàn, thü không phâi là Phêt nữa. Phêt

hiûn có diût hay không diût là tùy trường hợp giáo hóa.

Khi vô minh, nghiûp chướng, phi÷n não nổi lön, Phêt biøn

mçt. Chúng ta không thçy mðc dù Ngài vén có. Đøn khi

tåm hồn chúng ta hoàn toàn líng yön, Phêt läi hiûn hữu

öm đ÷m bön cänh chúng ta.

Từ träng thái tåm hồn yön tÿnh hay bân tåm thanh tịnh

của Duy Ma, nhün läi cuộc đời sô thçy rõ mọi hiûn tượng

bày ra ngoän mục, trong đó có đæy đủ Thiön nữ và Xá Lợi

Phçt. Thêt vêy, khi tåm hành giâ bao la, tçt câ hiûn tượng

giới sô phơi bày muôn màu muôn vó đù chúng ta hiùu và

đi÷u động nó. Đi÷u động như vêy là đi÷u động từ gốc,

nön không giáo hóa chúng sanh mới thêt là giáo hóa.

Thiön nữ và Xá Lợi Phçt ở trong lòng chúng ta. Chúng

ta ním tên gốc, giâi quyøt trön cën bân tåm, cùng một ý

với phæn đæu đã nói là muốn độ chúng sanh phâi độ münh.

Bân tåm hành giâ thanh tịnh, mới thçy chúng sanh ở trong

tåm và giáo dưỡng họ ngay trong tåm hành giâ. Nhờ vêy,

chúng sanh bön ngoài cũng được giâi thoát theo. Đó là

giáo hóa dưới däng bân thù. Còn mang ý niûm giáo hóa,

hành giâ còn đứng ở lêp trường chúng sanh giáo hóa

chúng sanh, chíc chín thçt bäi.

Tôi có kinh nghiûm såu síc v÷ vçn đ÷ này. Khi tôi

muốn người nào đøn, họ läi đi. Tôi muốn họ đi cho khuçt

mít, họ cứ lù lù hiûn đøn. Cái muốn này của chúng ta

phát xuçt từ ý thức. Nìm trong ý thức giới mà độ chúng

sanh, chþ toàn bực bội khó chịu.

Phâi trở v÷ bân tåm thanh tịnh, hành giâ giáo hóa

chúng sanh ở trong tåm münh thuæn thục xong, thü chúng

sanh bön ngoài cũng ngoan ngoãn theo. Nói cách khác,

344

bön trong hành giâ hoàn toàn thuæn tịnh, bön ngoài tự tốt

theo, hoðc muốn độ chúng sanh, trước nhçt phâi độ

mình.

Từ đåy phâi quay ngược läi tüm hiùu xem münh là gü.

Vën Thù cho biøt chúng ta là hiûn hữu của thiûn ác sanh

diût. Chúng ta tồn täi ở hai mðt tương đối phâi trái, tốt

xçu.

Theo Phêt, phån tých con người từng thứ riöng rô sô

thçy cái ngã không có. Giâ ngã này là tổng hợp mà Duy

Ma gọi là tương đối pháp hợp läi thành.

Theo Ngài Thø Thån phån tých có 100 pháp trong thån.

Hành giâ đi÷u chþnh 100 pháp này bìng cách thủ tiöu læn

cái ác, đù tåm thiûn sanh ra. Nhưng thiûn hay ác đ÷u ở

trong sanh diût, nó bám výu chúng ta đù tồn täi, nó không

phâi thêt của ta.

Duy Ma cho biøt thiûn ác tồn täi trön thån sanh diût là

tổ hợp vêt chçt. Tổ hợp siöu vêt chçt là tinh thæn. Phæn

tinh thæn tuy không thçy bìng mít, nhưng tồn täi thêt như

tham, sân, si, män, nghi, ác kiøn, thån kiøn„ Bünh thường

chúng ta không thçy nó, nhưng gðp môi trường tác động,

nó xuçt hiûn nhanh lím. Người xưa thường nói mít sáng

như thçy vàng.

Phêt cho biøt phæn độc häi tinh thæn này, nøu chúng

có hünh tướng, thü không có chỗ chứa cho høt. Quan sát

bìng lëng kýnh thêt tướng các pháp thçy chúng ta tồn täi

là tồn täi trön tåm tham, tåm sån, tåm si„ Hành giâ tu

Thi÷n phát hiûn những độc tố tinh thæn đù đi÷u chþnh.

Chþnh trong lòng xong, vêt bön ngoài đương nhiön thay

đổi.

345

Trön bước đường tu, chúng ta tríc nghiûm pháp này

sô thçy køt quâ đúng như Phêt däy. Mọi viûc đ÷u do ta

täo tác, không ai có khâ nëng làm khổ chúng ta.

Trön lộ trünh bước theo dçu chån Phêt, khởi đæu từ phát

tåm tu Bồ tát đäo, hành giâ phát triùn tri thức và đäo đức.

Tu như vêy liön tục từ đời này sang đời khác, tiøn đøn Phêt

quâ. Và từ quâ vị viön mãn này, hành giâ mang theo bân

nguyûn ban đæu là chúng sanh vô biön thû nguyûn độ.

Thû nguyûn này dén hành giâ đi thọ sanh, nhưng không

sanh, vý như anh thợ làm đồ giâ. Hay nói cách khác, hành

giâ thành Chánh Giác, được Báo thån viön mãn. Nhưng

không an trú Niøt bàn, mà theo bân nguyûn, hành giâ vén

hìng hữu trong mười phương giáo hóa chúng sanh. Đó là

đäi Niøt bàn của chư Phêt, chư đäi Bồ tát bçt tư nghü giâi

thoát

346

. PHẨM 8

PHẬT ĐẠO

I. LƯỢC VĂN KINH

Lúc çy Vën Thù Sư Lợi hỏi Duy Ma Cêt Bồ tát làm sao

thông đät Phêt đäo. Duy Ma trâ lời nøu Bồ tát hành phi

đäo tức là thông đät Phêt đäo : Bồ tát täo ngũ nghịch

thêp ác đọa vào địa ngục và địa ngục là con đường tiøn

đøn quâ vị Phêt, kiøp sống ngä quỷ là con đường dén đøn

Phêt đäo, kiøp sống súc sanh cũng là con đường dén đøn

Phêt đäo, tham dục, giên dữ, ngu si, tham lam bỏn són,

phá giới cçm, loän ý, dua dối kiöu män, có đủ tçt câ

phi÷n não v.v„ Nói một cách đơn giân là làm những viûc

xçu ác trön cuộc đời thü thành Phêt.

Duy Ma Cêt hỏi Vën Thù Sư Lợi “Những gü là hột giống

của Như Lai”.

Vën Thù trâ lời : “Có thån là hột giống, vô minh là hột

giống, tham sån si, bốn điön đâo, mười đi÷u bçt thiûn đ÷u

là hột giống v.v„ Nói tóm läi, 62 tà kiøn và tçt câ phi÷n

não đ÷u là hột giống Phêt câ”.

Duy Ma hỏi täi sao vêy? Vën Thù đáp rìng nøu người

thçy vô vi mà vào Niøt bàn thü không thù phát tåm Vô

thượng chánh đîng giác. Vý như gò cao không thù sanh

ra hoa sen, nơi bùn læy mới có hoa sen. Như thø người

thçy vô vi vào Niøt bàn không còn sanh trong Phêt pháp

được, mà ở trong bùn læy phi÷n não mới có chúng sanh

nghÿ đøn Phêt pháp.

Läi như gieo hột giống trön hư không thü không thù

sanh trưởng được, ở đçt phån bùn mới tốt tươi v.v„ Cho

nên tçt câ phi÷n não là hột giống Như Lai, vý như không

xuống biùn không thù nào có bâo chåu vô giá, cũng như

347

không vào biùn phi÷n não làm sao có ngọc báu “Nhçt

Thiøt Trý”.

Đäi Ca Diøp khen rìng “Hay thay, đúng như lời Ngài

nói, những bọn træn lao là hột giống Như Lai. Nay chúng

tôi không còn đủ sức phát tåm Vô thượng chánh đîng

giác. Kó phäm nëm tội đọa vào địa ngục vô gián còn có

thù phát ý sanh nơi Phêt pháp, cæu thành Phêt quâ; mà

chúng tôi läi chîng thù phát tåm vô thượng. Vý như người

cën cơ bäi hoäi thü người çy ở trong ngũ dục cũng không

làm được viûc lợi nào. Cũng vêy, vị Thanh vën La hán đã

dứt phi÷n não thü vị çy ở trong Phêt pháp không làm được

lợi ých gü, cũng không còn chý nguyûn cæu gü nữa v.v„

Lúc çy, trong pháp hội có Bồ tát Phổ Hiûn Síc Thån

hỏi Duy Ma Cêt rìng : “Cha mõ, vợ con, thån thých quyøn

thuộc, những người tri thức là ai ? Tôi tớ, voi ngựa, xe cộ

của ông ở đåu ?”.

Duy Ma Cêt đáp rìng Bồ tát thông đät Phêt đäo ở

thø gian lçy trý tuû làm mõ, phương tiûn làm cha, lòng

ngay thêt diûu hòa làm con trai, tåm từ làm con gái, 37 trợ

đäo phèm làm thæy v.v„

II. GIẢI THÍCH

Từ đæu kinh đøn phèm 7 diún tâ Bồ tát dçn thån vào

đời thành tựu lợi ých chúng sanh, ở khýa cänh nào viûc làm

của Bồ tát cũng đõp. Như vêy, chþ thçy các Ngài tương

ưng đối với chúng sanh. Đối với Phêt, thü Bồ tát làm gü cho

Phêt ? Các Ngài có đøn với Phêt được không và tu bìng

cách nào đù thành Phêt ? Đåy là vçn đ÷ Phêt đäo hay

con đường dén đøn quâ vị Phêt của Bồ tát được Vën Thù

nêu lên.

348

Duy Ma trâ lời hành phi đäo tức thông đät Phêt đäo,

nghÿa là làm những viûc sai quçy trön cuộc đời thü thành

Phêt. Đi÷u này làm chúng ta hoài nghi vü trước chúng ta

thường nghÿ rìng những viûc trái đäo lý không bao giờ

đưa ta đøn quâ vị Chánh đîng giác. Chþ có đường lành

dén chúng ta đøn Phêt đäo và các đû tử Phêt cũng đã

trâi qua hai phæn ba con đường lành này. Họ đã được

Niøt bàn, xa rời chúng sanh và thø giới phi÷n não thåm

nhêp chốn không tịch.

Đối thoäi giữa Vën Thù và Duy Ma gợi cho chúng ta

suy nghÿ đù tu hành, tüm một lối đi đých thực cho mình. Vì

chúng ta chçp Niøt bàn, nön Ngài nói sanh tử. Đối với

chúng sanh tội lỗi, Duy Ma sô nói con đường duy nhçt dén

đøn quâ vị Phêt là con đường thánh thiûn, làm lành lánh

dữ. Däy như vêy, đù đi÷u trị tåm người ác gồm bây häng

người phi÷n não trong tam giới.

Riöng pháp Duy Ma däy hành phi đäo tức thông đät

Phêt đäo nhìm mục tiöu phá chçp của người đã ra khỏi

tam giới. Vü vêy ta đừng læm vị trý phàm phu của chúng ta

với vị trý của nhị thừa.

Phàm phu không còn cách nào trong säch hóa thån

tâm ngoài con đường làm lành lánh dữ. Nhưng hàng nhị

thừa sau khi theo con đường thuæn thiûn, đã đoän säch

phi÷n não thø gian, läi kõt vào Niøt bàn. Nghÿa là kõt quâ

vị đã tu chứng, đóng khung trong thø giới đang sống, trụ

vào hư vô, không thành Phêt.

Chúng ta còn là phàm phu chýnh hiûu, chưa phá

được phi÷n não thø gian, tự cån nhíc thçy münh chưa thù

hành Phêt đäo bìng con đường phi đäo được. Hàng nhị

thừa A la hán đã ra khỏi tam giới, bước vào chðng đường

tu thứ hai của Bồ tát đù tiøn lön Phêt đäo. Chþ có các

349

Ngài mới dám nói rìng làm những đi÷u sai quçy là con

đường đưa tới Phêt đäo.

Duy Ma cụ thù hóa những viûc làm phi đäo cho

chúng ta thçy. Khởi đæu chúng ta tu 37 trợ đäo phèm, sáu

pháp ba la mêt, bốn pháp nhiøp v.v„ Nói chung, giáo lý

tam thừa đ÷u quy vào đó.

Nhưng đøn giai đoän này, Duy Ma läi nói với Vën Thù

rìng những viûc làm nào ngược với các pháp vừa kù là

Phêt đäo. Thý dụ từ trước đøn nay kinh điùn quy định rìng

những người phäm tội ngũ nghịch giøt cha mõ, A la hán„

sô đọa vô gián địa ngục. Nay Duy Ma nói ngược läi rìng

những người này tiøn tu quâ vị Phêt.

Hoðc chúng ta thường làm mười viûc thiûn đù sanh

v÷ thø giới an lành của chư Thiön. Nay Duy Ma läi däy täo

ngũ nghịch thêp ác đọa vào địa ngục là con đường tiøn

đøn quâ vị Phêt. Vü địa ngục đối với Bồ tát trở nön cæn

thiøt đù đíc đäo, còn đối với chúng sanh, địa ngục đáng

sợ. Đøn đåy chúng ta cæn suy nghÿ v÷ hai vị trý khác nhau

của người hành đäo.

Chúng ta ở vị trý nhån môn đù tu hành, nương với Phêt,

học hänh Phêt. Trái läi, Bồ tát đứng trön quâ môn, đã

thành xong Vô thượng đîng giác và ngược chi÷u đi đøn

với chúng sanh. Vü vêy Bồ tát täo tội ngũ nghịch thêp ác

khác chúng sanh täo tội đó. Duy Ma khîng định tuy viûc

làm giống y hût nhau, nhưng dén đøn køt quâ là Bồ tát

làm ác thü thành Phêt. Chúng sanh làm ác, thü vÿnh viún ở

địa ngục. Đåy là Bồ tát đã thông đät Phêt đäo khác với

chúng sanh khởi niûm ác đù đọa.

Vào sống trong địa ngục là sự tríc nghiûm tu hành

của Bồ tát. Đối với các Ngài, đối tượng và môi trường

hành đäo rçt cæn thiøt cho viûc tiøn tu quâ vị giâi thoát.

350

Nøu không täo ngũ nghịch thêp ác, không sao bước

chån vào địa ngục vô gián được. Vü vêy, các Ngài phäm

tội không phâi vü giên tức, buồn phi÷n, tham lam.

Bồ tát không có nghiûp mà tự täo nghiûp nhìm đi÷u

phục nghiûp, khác với chúng sanh vü tham sån si täo

nghiûp. Sự thêt các Ngài đã an trú quâ vị Niøt bàn, nhưng

täo tội đù có cơ hội vào sống trong địa ngục, nghiön cứu

cânh giới địa ngục.

Duy Ma nói thöm rìng tuy thån ở địa ngục mà tåm

hồn các Ngài an läc giâi thoát như người sống ở cõi trời

Síc Cứu Cánh tiöu biùu cho sự an lành cùng tột. Bồ tát

không rời bỏ quâ vị tu chứng, nhưng hiûn hữu vào địa

ngục. Vị trý của Ngài thêt ở trön Ngũ Tịnh Cư Thiön và hiûn

thån vào địa ngục vô gián là do Bồ tát tự täo nön. Trong

khi chúng sanh thån ở thiön đường mà tåm ở địa ngục.

Hiûn vào địa ngục, tåm Bồ tát hoàn toàn an lành, täo

nön cuộc sống an lành và ânh hưởng cho chúng sanh

đồng sống trong địa ngục phát tåm tu. Họ nương theo

nøp sống của Bồ tát đù phát triùn khâ nëng và cũng được

giâi thoát.

Như vêy, ngũ nghịch thêp ác tội làm thíng nhån cho

Bồ tát đi đøn Phêt đäo giâi thoát là điùm khác biût giữa

chúng sanh ở địa ngục và Bồ tát ở địa ngục.

Khi läy Phêt, chúng ta đọc “Chý tåm đânh lú A Tỳ sơ

phát Bổn Sư Thých Ca Måu Ni Phêt” nói lön quá trünh hành

đäo của Phêt khởi đæu cũng phát xuçt từ địa ngục A Tỳ.

Ngài đã trâi qua sự tríc nghiûm cuộc sống ở träng thái

đau khổ cùng tột mới có kinh nghiûm däy chúng ta. Ngài

không däy bìng lý thuyøt suông.

Kø tiøp, Duy Ma nói kiøp sống ngä quỷ là con đường

dén đøn Phêt đäo. Ngä quỷ là quỷ đói do lòng tham quá

351

lớn. Với tåm niûm phàm phu, chúng sanh nghÿ tham lam,

dối trá sô làm giàu. Nhưng Phêt däy tçt câ những sai læm

này đ÷u đưa đøn phá sân, nghño khổ và cuối cùng thành

ngä quỷ, tức lòng tham tràn đæy nhưng chîng được gü.

Theo Phêt, chþ có lòng thành thêt của ta mới đem

đøn ni÷m tin cho người. Họ sô quý trọng, tin tưởng, hợp

tác với ta. Cuộc sống sung túc hänh phúc của chúng ta

sô phát xuçt từ đåy.

Bồ tát nhün thçy chúng sanh hung dữ, gian tham, trộm

cíp nhi÷u nhưng cuộc sống càng nghño thöm. Ngài mới

khởi tåm đäi bi täo nön nhån ngä quỷ đù sanh vào thø

giới ngä quỷ. Nghÿa là Bồ tát nhêp cuộc trong xã hội tối

tëm, nơi đó chúng sanh tranh đçu sống bìng cách giøt

người khác. Thån ngä quỷ nhưng tåm Bồ tát thánh thiûn

mới là Bồ tát thông đät Phêt đäo. Bồ tát làm tçt câ viûc

đúng đín đù thành người gương méu, theo Duy Ma, chưa

phâi là Bồ tát thông đät Phêt đäo.

Bồ tát ngä quỷ cũng như Bồ tát địa ngục, vü đã tu vô

lượng phước đức trön quâ môn, nön hiûn thån ngä quỷ

nhưng tåm đæy đủ phước đức trý tuû. Các Ngài ânh

hưởng các ngä quỷ khác, biøn chúng thành ngä quỷ có

tri thức, có đäo đức.

Giáo sư Nomura giâi thých hiûn hữu của Bồ tát ngä

quỷ theo nhãn quan của chúng ta ngày nay vý như người

thánh thiûn minh triøt vào sống ở xứ läc hêu là Bồ tát

thông đät Phêt đäo. Họ vào đó đù khai hóa, sử dụng khoa

học kỹ thuêt câi tiøn đời sống người dån phát đät, vën

minh lên.

Vốn liøng tri thức của Bồ tát vên dụng vào cuộc sống

làm lợi ých cho người, biøn ngä quỷ ën häi thành người

hữu ých, đäo đức. Trý khôn của Bồ tát køt hợp với sức lao

352

động tay chån của ngä quỷ, täo thành sân phèm. Vü vêy,

từ chối chỗ nghño đói, tüm an läc riöng cho cá nhån, Duy

Ma gọi là Bồ tát chưa thông đät Phêt đäo.

Ngoài Bồ tát địa ngục và Bồ tát ngä quỷ, Duy Ma còn

chþ cho chúng ta thçy cách hành đäo của Bồ tát súc sanh.

Súc sanh là loài có týnh ngang ngược. Bồ tát täo nghiûp

ác đù vào thø giới ngang bướng của chúng sanh. Bçy giờ,

Bồ tát cũng ngang tàng như họ và mänh hơn, dữ hơn, mới

hàng phục được. Bồ tát hiûn vào thø giới ngang bướng

nhìm đối trị, düu dít họ v÷ Phêt đäo.

Tóm läi, Duy Ma muốn nhçn mänh rìng đối với Bồ tát

nhêp minh hành phi đäo thông đät Phêt đäo, không có

pháp cố định dén đøn Vô thượng đîng giác. Tçt câ pháp

tùy duyön, tùy chỗ ứng dụng khác nhau. Bồ tát nhêp ám

không thông Phêt đäo, cố chçp, làm theo công thức nön

thường thçt bäi.

Như vêy, viûc làm giống, nhưng køt quâ khác. Một

bön tu thành Phêt, một bön tu thành quỷ vü đứng lêp

trường tham sån phi÷n não trồng cën lành.

Bồ tát vô sở đíc chþ làm viûc đáng làm, làm xong

không đù tåm. Phàm phu thü viûc qua rồi, vén cứ vương

vçn, nön phi÷n não. Viûc chưa đøn thü lo toan týnh, viûc

trước mít đáng ngàn vàng läi bỏ qua. Theo tôi, phi đäo

của Bồ tát là không có con đường sïn. Đäo là con đường

có sïn. Bồ tát thông đät Phêt đäo vên dụng trý tuû, thçy

viûc cæn phâi làm. Vý dụ như Phêt giáo Ấn Độ mðc y vçn,

đi chån đçt, ngủ gốc cåy, ën một bữa. Theo lý giâi Đäi

thừa, đäo Phêt sinh hoät ở thời kỳ du mục cách đåy hơn

2500 nëm, thü người tu ngủ hang đá, đi chån đçt, nói

chung, sống theo têp tục bçy giờ của xứ Ấn Độ, là viûc

bünh thường.

353

Nhưng đøn thời đäi đô thị hóa, định canh định cư,

đường sá đàng hoàng, hünh thức Phêt giáo Ấn đæu træn,

chån đçt, khçt thực được truy÷n sang Trung Quốc. Hünh

thức çy không được giữ y như vêy, mà trở thành chùa cao,

Phêt lớn, người tu có áo rộng, mão cao, đi hia. Các nhà

truy÷n giáo đã khòo køt hợp sinh hoät của Phêt giáo với

vën hóa bân xứ, täo thành sức sống mãnh liût cho Phêt

giáo Trung Quốc.

Khi Phêt giáo truy÷n đøn nước ta, Thi÷n sư Viût Nam

mở đôi mít trý tuû køt hợp Phêt giáo Ấn Độ và Phêt giáo

Trung Quốc với tünh câm, sinh hoät của người Viût Nam. Từ

đó, täo thành Phêt giáo Viût Nam dựng nước giữ nước,

luôn luôn sống còn với dån tộc.

Phêt giáo Nhêt Bân thü läi khác hîn. Sư không mðc y,

trông b÷ ngoài họ giống người thường. Tuy nhiön, khác ở

điùm các nhà sư là thành phæn ưu tú của xã hội, thông

minh, đức hänh. Phêt giáo quân trị 120 trường Đäi học,

cung cçp cho xã hội giai tæng trý thức. Vü thø, tu sÿ Phêt

giáo khác người thường ở viûc làm. Người đời vü lợi ých cá

nhån, người tu vü lợi ých cho tçt câ.

Có thù hiùu thông đät Phêt đäo là không theo lối mòn

cũ. Phâi vên dụng trý tuû trong cuộc sống tu hành, giúp

người an vui hänh phúc, làm sáng danh Phêt pháp.

Không thông đät Phêt đäo, phäm sai læm, tức cứ làm

y hût, giữ đúng khuôn méu, dù không còn thých hợp. Ý này

được kinh Bâo Tých däy rìng Phêt không lêp läi những gü

Phêt trước nói. Phêt Thých Ca thuyøt pháp hoàn toàn khác

các Phêt trước.

Khác biût là khác cách diún tâ hay phương tiûn khác,

nhưng chån lý đồng nhau, chþ có một. Ba đời chư Phêt

không giống nhau, nhưng đồng là Phêt sáng suốt giác

354

ngộ, tùy hoàn cânh mà có cách giáo hóa khác. Đức Phêt

A Di Đà ở phương Tåy, täo thành Cực Läc, Đức Phêt Dược

Sư ở phương Đông lêp thø giới Tịnh Lưu Ly và Phêt Thých

Ca ở Ta bà có thø giới hæm hố gai chông.

Chúng ta quan sát như vêy đù thçy phi đäo hay cái

khác nhau. Ở Tåy Phương có viûc làm của Tåy Phương, Ta

bà có viûc của Ta bà. Đem uø độ Ta bà v÷ Tåy Phương,

chíc chín không được.

Đäo Phêt là đäo trý tuû. Hành giâ phâi rọi tuû giác vào

cuộc sống đù hành đäo, khác với chúng sanh nhün chúng

sanh bìng nghiûp. Nhị thừa thü nhün thçy chúng sanh

không có.

Nhün qua nghiûp là cái nhün phát xuçt từ ham muốn.

Nhưng cuộc đời chîng bao giờ chi÷u ý münh. Thuở nhỏ,

tôi nhi÷u tham vọng lím, muốn đủ thứ. Muốn tu kiùu này,

nhưng người không cho và tôi phâi làm những viûc mà tôi

không muốn. Những ý muốn tôi cho là đúng tốt, thü không

bao giờ đøn.

Vü muốn không được, tôi bỏ ngay cái muốn mà bít

gðp ý nghÿa của hành phi đäo tức thông đät Phêt đäo. Tôi

theo lời Duy Ma däy đù thử xem cuộc đời münh rớt vô chỗ

nào, tu chỗ đó. Ở trong hoàn cânh nào đó, mới phát hiûn

được nghiûp của münh. Và từ phát hiûn này tu, chuyùn

đổi được nghiûp.

Ngoài ra, tôi rçt tåm đíc đi÷u Duy Ma däy Bồ tát

thông đät Phêt đäo là Bồ tát thường däo chơi địa ngục,

ngä quỷ, súc sanh. Chúng ta sợ nhçt ba đường ác này.

Nhưng tôi thçy rõ nhờ däo chơi ba đường ác, trý khôn

chúng ta mới lớn lön. Nghÿa là có giáp mðt với cuộc đời

đæy tû ác, mà không bị nó tác häi, chúng ta mới biøt

khôn.

355

Hành giâ không sợ khó, tüm cái khó đù làm. Trong môi

trường khó giúp chúng ta phát sanh nhên thức đúng nhçt,

nhên thức có được từ viûc tiøp xúc với hiûn thực cuộc

sống.

Tôi được tiøp xúc nhi÷u tæng lớp người xçu. Nhờ vêy

có cơ hội quan sát chúng sanh bên ngoài và chúng sanh

bön trong tåm münh nói chuyûn với nhau và chúng ta làm

trọng tài nói chuyûn với câ hai.

Người đøn với tôi, tôi không bỏ ai. Nhün người tåm

tánh xçu nhçt, tôi phát hiûn cái gü là chúng sanh dén đøn

quâ khổ. Trực diûn với chúng sanh đù hiùu chúng sanh và

hiùu thöm được chư pháp thường không tánh hay tánh

không cố định. Chúng ta có thù uốn nín thay đổi được,

däy dỗ chúng sanh bön ngoài cho đøn thay đổi diún biøn

trong tåm chúng ta. Đi÷u hòa pháp này, tôi gðp được

người hộ đäo phát tåm mänh nhçt läi là người xçu ác

nhçt.

Tinh thæn hành phi đäo tức thông đät Phêt đäo cũng

được diún tâ trong kinh Hoa Nghiöm dưới hünh thức chịu

khổ thø chúng sanh đù cúng dường Phêt.

Trong lịch sử Phêt giáo Viût Nam, Thi÷n sư Vän Hänh

tiêu biùu cho Bồ tát hành phi đäo đù chịu khổ thø cho

chúng sanh. Thêt vêy, với huû nhãn của Bồ tát, Vän Hänh

thçy được nguyön nhån và køt quâ của viûc sô xây đøn.

Chîng hän như thçy Lö Long Đÿnh làm viûc tội lỗi, Ngài

khởi lòng thương, không nỡ đù ông tiøp tục viûc ác. Ngài

cũng lçy làm bực khi Lý Công Uèn không chịu ngën chðn

viûc chòm giøt.

Tuy nhiön, lòng bực tức này phát xuçt từ tåm đäi bi,

nön tức giên của Bồ tát khác tức giên của phàm phu. Bồ

tát chịu khổ thø chúng sanh, tự lãnh tội soán nghịch. Sư

356

Vän Hänh, Đào Cam Mộc triût hä Lö Long Đÿnh đù xåy

dựng một tri÷u đäi thuæn từ mới. Nøu hai vị này không làm

như vêy, những người tham vọng sô ra tay và tçt nhiön

gåy loän läc chøt chóc. Trong khi các Ngài thực sự không

có quy÷n lợi gü, vü không khởi tåm ham muốn, nhưng phâi

làm thay người khác, täo viûc ác và chçp nhên quâ báo

sô xây ra.

Duy Ma nói với Vën Thù rìng hành phi đäo của Bồ tát

phâi phát xuçt từ tåm đäi bi, không phâi từ tham vọng cá

nhån. Các Ngài không an trú Niøt bàn và thực sự cũng

không dính líu gü đøn thø gian. Tuy nhiön, Bồ tát nhün thçy

chúng sanh đau khổ khởi lòng đäi bi và đøn với chúng

sanh theo tinh thæn bçt vụ lợi. Điùm này chúng ta cæn lưu

tåm trön bước đường tu.

Riöng kinh nghiûm bân thån tôi, khi gðp hoàn cânh

khổ, tôi khởi ý niûm nhờ bän giúp, mua quà biøu họ đù

mong nhờ vâ. Køt quâ ti÷n mçt, têt mang.

Phêt däy Bồ tát không phâi như vêy. Nøu nghÿ thương

người và kñm theo ý muốn nhờ họ, thü nön cít bỏ ngay ý

xçu này. Chúng ta phát tåm bồ đ÷, đối tượng hành Bồ tát

đäo là chúng sanh, giâi quyøt viûc khó cho họ. Còn viûc

riöng, ta phâi tự giâi quyøt, không nhờ vâ ai. Giâi quyøt

được cho münh rồi, sô độ người : “Chúng sanh khổ nguy÷n

xin cứu khổ, chúng con khổ nguy÷n xin tự độ”.

Ý thức såu síc như vêy, dù tôi nghño khổ, cũng thu

xøp đù sống được, không nhên giúp đỡ. Nhờ họ nuôi,

münh không giâi thoát đåu. Ngày nay, tôi phát triùn thành

công được, vü không vướng bên, tự làm cho münh, nön

không sợ ai bít chõt.

Bồ tát đøn với chúng sanh vü lòng thương tưởng cho

đời, khác với chúng sanh đøn chúng sanh bìng sự đổi

357

chác. Bồ tát cho, không cæn bồi hoàn, giúp người xong

đù vô quá khứ, tiøp tục làm lợi ých khác.

Bồ tát không nhờ vâ chúng sanh, không köu gọi

chúng sanh. Nhưng chúng sanh đøn với Bồ tát đù được

sống an lành, tiøp nhên được trý tuû tuyût vời của Bồ tát,

tiøp nhên tünh thương bçt vụ lợi của Bồ tát. Chîng khác gü

Phêt ngồi yön trön chùa nở nụ cười nhõ mà chúng sanh

cứ tự động kòo đøn quỳ läy, tåm sự với Ngài.

Trön bước đường tu học, tôi câm nhên ý này một

cách såu síc. Khi còn là Tëng sinh nghño ở ngoäi quốc,

tôi gðp những người bị xã hội xøp vào thành phæn xçu,

xem thường. Người đồng tu với tôi thçy họ thü sợ. Tuy nhiön,

đối với tôi, họ thêt tốt.

Theo tôi, người xçu nhçt cũng có thù trở thành người

tốt nhçt ở một giåy phút nào đó. Họ là chúng sanh läc

vào đường ác khổ gðp nhà tu hành, khiøn họ nghÿ đøn

Phêt mà phát tåm. Họ đối xử với tôi bìng chån tünh. Trong

khi những người giàu có đi hành hương nhün anh học trò

nghño như tôi bìng nửa con mít.

Tôi thçy rõ như Duy Ma nói với Vën Thù v÷ Bồ tát thông

đät Phêt đäo là Bồ tát ở trong ba đường ác có đi÷u kiûn

thuyøt pháp giáo hóa. Tôi nói đäo, họ nghe thåm nhêp,

phát khóc. Còn người giàu đi hành hương thü không bao

giờ muốn nghe pháp, chþ muốn tôi dén đi siöu thị mua

sím.

Tiøp xúc với người cùng khổ trön cuộc đời, tôi phát

hiûn những đi÷u bünh thường không có. Vào hang cùng

ngõ hóm của cuộc đời mới thçy những gü cao câ là sen

trong bùn. Chýnh người xçu ác däy tôi thçu hiùu kinh Duy

Ma, hiùu những đi÷u mà thæy giáo ở trường däy không

được.

358

V÷ Viût Nam, tôi chứng nghiûm thöm một læn nữa,

thçy những người sa cơ thçt thø mới thêt tu. Họ chøt đøn

nơi hay síp bị tù tội mới chịu tụng kinh. Rõ ràng ở ba

đường ác mới có đäo, trön thiön thượng quá sung sướng

không có đäo.

Từ trong ba đường ác hay hoàn cânh khác thường,

hành giâ dú bít gðp trý tuyût vời của Đức Phêt. Tôi không

tiøp xúc với thành phæn xçu trong xã hội, thü không hiùu gü

v÷ xã hội, làm sao làm Phêt được. Phêt thü hiùu rõ mọi viûc

của cuộc đời.

Phêt và Bồ tát đæy đủ phước đức, thông đät Phêt

đäo. Giáo hóa của các Ngài so với viûc làm của chúng ta

trên nhân gian hoàn toàn cách xa.

Vý dụ như ti÷n thån của Phêt Thých Ca có một læn

cùng đi trön thương thuy÷n gðp tön cướp muốn giøt các

thương buôn đù cướp của. Lúc çy, Ngài hành Bồ tát đäo,

có khâ nëng trừng trị tön cướp.

Vü lòng đäi bi, Ngài giøt tön cướp đù cứu đoàn

thương thuy÷n. Ngài đã tünh nguyûn làm đối tượng cho

mũi nhọn cëm thù của tön cướp luôn hướng v÷ Ngài, đeo

đuổi từ kiøp này sang kiøp khác, đù làm nhån giáo hóa

anh ta.

Đøn khi Ngài thành Phêt Thých Ca, 500 thương buôn

được Ngài cứu vén làm ngh÷ buôn đứng đæu là Bät Đà Ba

La Bồ tát. Họ hướng dén thương thuy÷n từ Hy Läp sang Ấn

Độ, gðp Phêt li÷n có thiûn câm. Vü vô lượng kiøp trước đã

thọ ơn cứu độ của Ngài, nön nay hiûn thån thương buôn

mà thêt là Bồ tát høt lòng với Phêt sự.

Riöng tön cướp nhờ đeo đuổi oán thù với Phêt, một

người hoàn toàn thánh thiûn, nön không có cơ hội trâ thù.

Do tåm luôn dán sát với Phêt đù trâ thù, cố gíng tüm mà

359

không thçy kô hở tội lỗi nào của Phêt, sau cùng anh ta

nhêp được bçt nhị pháp môn và được sanh lön Thiön

cung.

Viûc làm ác của Bồ tát phát xuçt từ gốc thiûn, mới

dén đøn køt quâ thiûn. Đó là mô hünh Bồ tát chịu khổ thø

cho chúng sanh. Nøu Bồ tát không làm viûc ác çy, các

người bị giøt và tön cướp sô cëm thù nhau từ đời này sang

đời khác.

Bồ tát làm ác đù giúp cho người thành Phêt. Chúng

ta chưa thuæn thiûn mà làm ác, bâo đâm ta và người

cùng ním tay nhau vào địa ngục.

Hoðc một vý dụ khác tiöu biùu cho ý nghÿa hành phi

đäo tức thông đät Phêt đäo. Một hôm Đức Phêt rượt

đánh con nai. A Nan thíc míc täi sao Ngài läi làm vêy.

Đức Phêt cho biøt Ngài vü thương nai mới đánh nai, không

phâi vü thù nghịch nó, đánh đù dọa nó.

Sự thêt với tåm lượng đäi bi tròn đæy bao phủ muôn

loài có tác dụng thu hút muôn thú đøn gæn thån thiûn.

Mai kia, Phêt ra đi và người ác tới, nai cũng quen tüm đøn

gæn kiøm ën, sô bị giøt.

Trön cương vị Bồ tát, các Ngài sïn sàng làm bçt cứ

viûc gü, dù bị thiût thòi, nhưng lợi ých cho người.

Bồ tát mà không dám làm, vü còn sợ quâ báo là Bồ tát

cách Phêt đäo xa. Vý như ta phâi cån nhíc viûc làm được,

mới làm. Viûc không làm được, ta phâi hõn läi kiøp khác,

ta chþ là Bồ tát sơ phát tåm.

Hành phi đäo tức thông đät Phêt đäo, theo giáo sư

Nomura, còn có nghÿa là trong ác có hät nhån thiûn và

ngược läi trong thiûn có nhån ác. Ông chứng minh rìng

những người cực ác như vua A Xà Thø hay A Dục khi hối

360

hên, phát tåm trở thành cực thiûn. Và từ đó, họ thù hiûn

được thêt nhi÷u viûc làm tốt đõp, lợi ých cho mọi người.

Có thù nói trong viûc làm ác, đã có mæm thiûn sanh

ra. Nøu không làm ác, họ không có đi÷u kiûn phát tåm bồ

đ÷. Trön con đường phîng phiu, ta ýt thçy được chån lý.

Trön đường gồ gh÷ đèy ta vào tuyût thù tuyût mäng,

khiøn ta dú phát tåm. Đức Phêt xác định Ngài cũng phát

tåm từ vị trý A Tỳ địa ngục.

Người làm thiûn không mçt lòng ai. Nhưng lỡ có người

nào xúc phäm, thü họ nổi sån si thành cực giên, bỏ luôn

viûc thiûn. Nghÿa là từ thiûn biøn thành ác. Do đó theo

ông, không thù đðt vçn đ÷ thiûn ác phån minh. Trong ác

có thiûn và trong thiûn có ác.

Phát xuçt từ tünh thương có trý tuû chþ đäo, Đức Phêt

giøt chøt tön cướp biùn đù đưa hín lön Thiön cung, không

phâi giøt đù Ngài và hín cùng kõt trong nhån quâ ở địa

ngục.

Thiøt nghÿ viûc làm cæn xòt trön tåm lượng và køt quâ

đù quy định thông đät hay không thông đät Phêt đäo.

Kinh Pháp Hoa däy rìng nuôi người tới 80 tuổi rồi họ cũng

chøt, thêt là phý. Trong khi giáo dưỡng mọi người từ phát

triùn vêt chçt và thëng hoa tinh thæn trong hiûn täi dén

đøn vị lai thành Phêt, mới thực sự thông đät Phêt đäo.

Theo Duy Ma, lën xâ vào đời tiøp xúc tçt câ thành

phæn, ta nây sanh được nhên thức, hiùu tçt câ, làm được

tçt câ, mới được giâi thoát.

Duy Ma hỏi Vën Thù muốn giâi thoát phâi thø nào?

Vën Thù cho biøt thån tứ đäi ngũ uèn là nhån tố giâi thoát.

Cåu trâ lời của Vën Thù cũng tương ưng với ý Duy Ma

rìng ở trong ba đường ác mau thành Phêt.

361

Ngũ uèn là nhån tố bồ đ÷ hay ngũ uèn là quâ khổ thø

gian? Chúng ta dú nhên læm hai viûc này. Thông thường,

người tu đ÷u có quan niûm như Xá Lợi Phçt cho ngũ uèn

là thân và thân này làm cho chúng ta khổ. Vü thø, người tu

thường có ý thoát ly, vçt bỏ thån, đù câm thçy nhõ trön

bước đường tu.

Trong một khoâng thời gian, tôi cũng có tåm niûm bỏ

cuộc đời, bỏ luôn thån con người đù được giâi thoát. Còn

sống phâi chịu bốn tướng vô thường, sanh lão bûnh tử

bao våy, tác häi cho ta đau khổ.

Tuy nhiön, chúng ta theo gót chån Vën Thù đøn gðp

Duy Ma sô thçy khác, thçy tứ đäi ngũ uèn là hät giống bồ

đ÷. Bỏ nó, không có bồ đ÷, vý như hät giống gieo trong hư

không.

Hät giống bồ đ÷ nìm trong tứ đäi ngũ uèn, kinh Pháp

Hoa gọi là hät chåu trong chòo áo. Có giáp mðt cuộc đời

mới hiùu cuộc đời, có thån người mới biøt khổ của thån.

Đối với Bồ tát, thån tứ đäi của mọi người bön ngoài

giống nhau. Nhưng xoáy såu vào ngũ uèn thån đù biøt

được cái bön trong là tri thức hay trực giác do tþnh giác.

Trực giác của người tu biøt được sự vêt khác với nhên

thức của chúng sanh bìng phån biût, suy nghÿ. Chúng

sanh nhi÷u đời ở trong sanh tử, bị xã hội nhồi nhòt, täo

thành cái bön trong là tham, sån, si, män, nghi, ác kiøn

v.v„ Nói chung, một số cố chçp của ta trön cuộc đời in

såu trong tim óc làm chúng ta khổ.

Nhi÷u người tu có ý niûm tu phâi như væy, dù có khổ

gü cũng đeo theo. Họ đã bị ác kiøn cố chçp ràng buộc.

Trön bước đường tu, tôi muốn làm nhưng không được làm

nön bực bội khổ sở. Tôi nhên ra münh đã phäm sai læm, vội

bỏ ngay “cái muốn”, tức xâ được tánh tham. Chþ làm

362

theo yöu cæu của người thü høt khổ. Làm với lòng tốt,

bìng tünh thương chúng sanh thü tốt tự đøn. Làm theo yöu

cæu của münh, chþ chuốc lçy quâ xçu. Ngày nay, tôi täo

được đäo nghiûp cũng nhờ thån ngũ uèn, nhờ biøt

chuyùn nghiûp bön trong của thån.

Thay đổi từ trong tåm, hoàn cânh tự đổi theo, là cách

tu của Vën Thù trâ lời Duy Ma rìng ngũ uèn là hät giống

bồ đ÷, hät giống giâi thoát.

Hội nhêp cuộc sống, biøt tçt câ, thü không viûc gü có

khâ nëng làm khổ chúng ta. Tu theo Thanh vën ngồi hốc

đá không biøt gü. Đøn lúc cuộc đời đem xe ủi tróc đá cũng

khổ.

Tinh thæn Duy Ma muốn däy rìng hội nhêp sanh tử là

Niøt bàn, tüm giâi thoát ngay trong sanh tử. Hay đó cũng

chýnh là hünh ânh Phêt Thých Ca thành đäo ở Ta bà, giáo

hóa lợi läc chúng hữu tünh ở ngay Ta bà.

Thêt vêy, trước khi thành Phêt, Ngài cũng như chúng

ta. Lớn lön với thån tứ đäi của một con người, Ngài cũng

bít đæu tiøp xúc với sáu træn bön ngoài bìng sáu cën,

cũng sanh ra sáu thức, täo thành thêp bát giới là thø giới

quan của Đức Phêt hiûn ra.

Như vêy, thø giới quan của Phêt và của ta bít đæu

đồng nhau. Tuy nhiön, khác nhau ở điùm tu dưỡng. Thêt

vêy, Ngài xuçt thån từ dòng họ Thých là dòng họ ham học,

liön tục bây đời vua nổi tiøng thông minh hi÷n đức. Xuçt

thån trong gia đünh như vêy, chíc chín Ngài được sự uốn

nín và suy nghÿ trong đi÷u hay lô phâi.

Ngài thông suốt các ngôn ngữ, hiùu được tçt câ học

thuyøt có trước và đương thời. Đi÷u này cho thçy hiùu biøt

của Đức Phêt không đơn giân.

363

Khi xuçt gia, Ngài trâi qua 5 nëm cæu đäo, tüm học với

tçt câ đäo sư nổi tiøng. Chỗ nào có bêc chån tu hi÷n đức,

Ngài li÷n tüm đøn. Thú vui thông thường của mọi người, thü

Ngài không quan tâm.

Như vêy, rõ ràng Đức Phêt đã đi theo chi÷u hướng

khác với chúng ta v÷ tư duy. Tuy phát xuçt từ con người,

nhưng læn hồi Ngài mở rộng kiøn thức đù đät đøn đþnh

cao gọi là thành đäo.

Với hiùu biøt vượt thø gian và cuộc đời thánh thiûn

không ai sánh bìng, là giai đoän đæu của Đức Phêt. Tçt

câ La hán nghe vêy hünh dung läi, nhên thçy các Ngài

mới ở chðng đường đæu thoát ly sanh tử, không nhiúm thø

gian. Trong khi Phêt là La hán thành đäo rồi, nøu cũng

ngồi cội bồ đ÷ đøn chøt, chíc chín không ai tôn xưng

Ngài là Phêt.

Điùm quan trọng đáng kù trâi qua 12 nëm từ khi

thành đäo đøn lúc nói kinh Duy Ma, mới có nëm anh em

Ki÷u Træn Như, Xá Lợi Phçt, Mục Ki÷n Liön, Ca Diøp„ và

thành tựu sự nghiûp giáo hóa của Phêt trön cuộc đời này.

Đó là phæn giâi thých của Vën Thù trâ lời Duy Ma v÷ quá

trünh tu hành của Đức Phêt cho mọi người nhên biøt.

Trön lộ trünh tu dưỡng, giai đoän đæu phát triùn trý tuû

đäo đức và cuối cùng dùng tri thức đäo đức ânh hưởng

läi xã hội mà Phêt đang sống. Bước đi du hóa của Ngài

không từ chối một viûc làm nào, dù là viûc nhỏ nhðt như

xỏ kim cho một bà già bön vû đường hay bø con nai quñ

cho theo kịp nai mõ. Phêt luôn đøn với bçt cứ thành phæn

nào trong xã hội bìng tünh thương yöu, kýnh trọng.

Duy Ma tóm ý này däy rìng Bồ tát hành đäo phâi vào

chốn bùn nhơ tội lỗi. Đối tượng không trong säch mới là

364

đối tượng giáo hóa của Bồ tát. Theo Duy Ma, chỗ sang

giàu không phâi là chỗ làm đäo tốt của Bồ tát.

Phát tåm bồ đ÷ phâi tüm đối tượng khổ, nghiûp, phi÷n

não, mới tiøp nhên được chån tünh thực sự; Duy Ma vý như

hät giống bồ đ÷ không thù đem gieo trong hư không. Bồ

tát có trý tuû đem hät giống gieo vào đçt phü nhiöu là nơi

dơ bèn có phån nước, vý cho nghiûp và phi÷n não. Từ đó

hät giống dú nây mæm, cåy sô sum sö, đơm bông køt trái.

Giáo hóa ở nơi nhi÷u nghiûp và phi÷n não, ta đã làm

đúng con đường của Phêt Thých Ca đã trâi qua và chþ có

con đường này mới đưa ta đøn Phêt đäo nghÿa là thành

Phêt.

Vën Thù vừa luên pháp này xong, Ca Diøp li÷n tán

thán pháp Vën Thù nghe hay quá, nhưng Ngài không ứng

dụng được, vý như người tàn têt không làm được gü. Trong

khi chúng sanh ở ba đường ác còn phát tåm bồ đ÷ được,

mà các Ngài không phát nổi. Ca Diøp đäi diûn cho hàng

Thanh vën thú tịch hướng giâi thoát, từ bỏ træn thø đù

không bị đời làm đau khổ. Nhưng khi xe đời ủi đøn thü

không ngồi yön được nữa.

Cåu chuyûn giữa Vën Thù và Duy Ma nhìm thúc

bách người tu hành tiöu cực. Khi chỗ èn náu cuối cùng bị

cuộc đời lêt đổ, họ mới thçy được Vën Thù và Duy Ma là

hai biùu tượng sống, vượt hơn nhån gian. Các Ngài mới

thực sự là người giâi thoát trong danh dự. Đó là giâi thoát

theo Đäi thừa không phâi trốn đời.

Giâi thoát theo tinh thæn Phêt giáo Nhêt Bân nghÿa là

hàng nëm Phêt giáo phâi đào täo cho xã hội bao nhiöu

người trý thức. Nói cách khác, phâi täo vị trý nhçt định của

Phêt giáo trön cuộc đời. Hành đäo không lợi ých gü cho đời

hay cën tánh bäi hoäi rçt nguy hiùm.

365

Ca Diøp lãnh đäo Tëng đoàn nói lön chån tünh, hay

đúng hơn là tiøng nói của người có tåm huyøt lo åu trước

thực tø người tu chán đời, trốn đời, không làm được gü trön

cuộc đời, mới đi tu.

Cën tánh bäi hoäi mới vô chùa xuçt gia chþ xây ra ở

những nước läc hêu, người nào bûnh cho tu, mänh đù ở

nhà. Những gü xã hội vứt bỏ thü đem vô chùa. Têp hợp

toàn những người phø thâi này läi cho tu, thü đương nhiön

họ phâi tu theo kiùu bäi hoäi.

Đành rìng người khổ đøn nương nhờ bóng từ bi của

Phêt, chúng ta dang tay an ủi. Nhưng đó không phâi là

méu thæy tu. Chúng ta phâi đào täo lớp người có khâ

nëng làm tàng lọng che mát thø gian, không thù chþ có

toàn người núp bóng.

Riöng tôi, gðp người thông minh, khỏe, học giỏi, tôi

khuyön xuçt gia đù làm đõp cho đäo, lợi cho đời. Nøu

những người có yøu tố tốt như vêy chäy theo ngũ dục thø

gian đù thành thån tàn ma däi, thü thêt là uổng phý.

Đøn phæn køt, Ngài Phổ Hiûn Síc Thån Bồ tát hỏi Duy

Ma cách sinh hoät của Bồ tát thông đät Phêt đäo ở thø

gian như thø nào.

Duy Ma trâ lời Bồ tát thông đät Phêt đäo sống y như

mọi người trön cuộc đời. Vü sống khác hơn sô bị nhi÷u

buồn phi÷n khó khën trön bước đường tu.

Đåy là ý niûm hoàn toàn khác pháp tu của Thanh vën.

Trước tu Thanh vën däy chúng ta phâi sống khác mọi

người. Nhưng nay läi bâo chúng ta hoàn toàn giống mới

là lô sống của Bồ tát.

Từ điùm đâo ngược pháp tu này, Phổ Hiûn Bồ tát hỏi

rìng sống bünh thường là có gia đünh, có quy÷n thø, có sự

nghiûp y như người đời phâi không ? Ý này gợi cho tôi

366

nhi÷u suy nghÿ khi chýnh münh mang hünh thức xuçt gia,

như vêy có thông đät Phêt đäo chëng ?

Theo Duy Ma, Bồ tát sống y như mọi người, nhưng bön

trong hoàn toàn khác, vü đã dứt säch tham sån phi÷n não.

Bồ tát cũng có cha mõ, nhưng không phâi là cha vô minh,

mõ phi÷n não.

Bồ tát được køt tinh bìng hai pháp : trý khôn và

phương tiûn. Mõ của Bồ tát là tri thức và cha là phương

tiûn. Trý tuû là mõ của Bồ tát vü trý tuû sinh ra tçt câ công

đức lành.

Người có lòng tốt nhưng thiøu hiùu biøt, sô hành động

theo vô minh. Họ dú thành kó phá hoäi gåy phi÷n hà, tác

häi cho người. Không có trý tuû không thù hành Bồ tát đäo,

không thù thành Phêt. Dù họ tu nëm pháp ba la mêt,

nhưng không có trý sáng suốt, cũng biøn công đức thành

tội lỗi.

Phương tiûn là cha của Bồ tát. Phương tiûn nghÿa là

làm được tçt câ viûc trön thø gian theo sự chþ đäo của trý

tuû. Trý tuû và phương tiûn đæy đủ, ngôi sao Bồ tát sáng lön.

Chþ có trý tuû, thiøu phương tiûn, ta chîng làm được gü, vý

như người vào kho báu không lçy được vü không có hai

tay.

Bồ tát hünh thành phương tiûn và trý tuû, hiùu theo

ngày nay là phâi có kiøn thức khoa học và sở hữu tài sân

mới täo nön của câi.

Trön bước đường tới Bồ đ÷ đäo tràng, chứng đíc

Phêt quâ tiöu biùu cho sự hiùu biøt chýnh xác toàn võn. Và

Đức Phêt xuống Lộc Uyùn giáo hóa là khai phương tiûn,

Ngài mới có đû tử.

Kø tiøp, Bồ tát khác chúng ta ở điùm lçy tåm ngay

thêt diûu hòa làm con trai, lçy tünh thương làm con gái.

367

Như vêy tri thức, phương tiûn, lòng ngay thêt và tåm từ

täo thành gia đünh của Bồ tát, tức phæn cën bân tu hành

của Bồ tát.

Hünh thành khuôn méu gia đünh Bồ tát như vêy, phâi

được hiùu rìng ta cæn òp münh vào khuôn tri thức bìng

cách khởi đæu tu hành giới định tuû, lçy trý tuû làm chuèn.

Tu trý tuû và phương tiûn trước. Hai pháp này hiûn hữu

trong Bồ tát và rọi ra ngoài. Bçt cứ chúng sanh nào đøn

với Bồ tát đ÷u đøn trong trý tuû và vü phương tiûn mà đøn,

không phâi đøn trong nghiûp và phi÷n não.

Lúc trước cha vô minh, mõ phi÷n não là chúng sanh,

nön ta ở trong hoàn cânh nào cũng không bao giờ thuên

theo ý ta.

Nhưng nay trang nghiöm thån tåm bìng cái nhün

đúng như thêt và viûc làm chýnh xác. Køt quâ của hai

pháp này tác động vào xã hội. Lúc đó, người nào đøn với

Bồ tát qua sự mở rộng tæm tri thức, được xem là mõ. Đøn

với Bồ tát bìng phương tiûn được xem là cha trong công

đức lành.

Riöng tôi, mỗi khi suy nghÿ và viûc làm của tôi hợp với

chån lý, được người tiøp nhên và biùu đồng tünh. Tôi câm

nghÿ rìng những người đó đ÷u là cha mõ tôi trön con

đường dén đøn quâ vị Phêt.

Bồ tát lçy Pháp thån làm chuèn, nön cái gü sanh Pháp

thån thü cái đó là cha mõ của Bồ tát. Bồ tát phát đäi bi

tåm rọi tới bçt cứ chúng sanh nào, họ nương theo tåm đäi

bi này mà đøn với Bồ tát. Họ sô rçt thuên thâo, hiøu đú,

nön được coi như con gái của Bồ tát, giúp Bồ tát thành sự

nghiûp.

368

Và tâm Bồ tát ngay thêt diûu hòa được chúng sanh

tiøp nhên. Đó là con trai của Bồ tát, giúp Bồ tát thành đäo

nghiûp.

Một gia đünh kiùu méu gồm tri thức, phương tiûn, tåm

ngay thêt và ý diûu hòa. Bốn pháp này nhån rộng ra xã

hội, lçy 37 trợ đäo phèm làm thæy chþ däy.

Trong 37 trợ đäo phèm, chþ tu hai pháp sau cùng là

thçt Bồ đ÷ phæn và bát Chánh đäo. Bän bñ sô đøn với Bồ

tát bìng tám cửa bát Chánh đäo, Bồ tát sô täo được một

xã hội tốt trön nhån gian. Đó là đi÷u kiûn tçt yøu giúp Bồ

tát tiøn đøn quâ vị Chánh đîng giác.

Bçy giờ, mới khai lục độ hänh môn, lçy lục độ làm

pháp lữ, lçy Thi÷n định làm chỗ däo chơi, lçy hàng phục

chúng ma làm vui thú.

Hünh dung ra các Bồ tát thông đät Phêt đäo, chúng

ta thçy các Ngài xuçt hiûn nơi nào, ma oán tự tan. Thực tø

như một người bị ngũ çm phi÷n não ma đột nhêp, gðp Bồ

tát, họ tự høt buồn.

Bồ tát diût trừ ma chướng, giúp cho người tiøn tu,

không phâi đù làm phi÷n họ thöm. Phi÷n não tiöu là ma

tiöu, không phâi thån tiöu.

Muốn gỡ ma cho người, đi÷u trước tiön ta phâi tự gỡ

ma cho ta trước. Vü vêy bát Chánh đäo hay nói chung 37

trợ đäo phèm, hành giâ đừng bao giờ xa rời. Tåm hành

giâ hoàn toàn bünh ổn, gọi là vườn däo chơi của Bồ tát.

Thi÷n định là thø giới an trụ của Bồ tát.

Ta đừng læm diût trừ ma bìng cách tiöu trừ chúng sanh.

Diût trừ nhìm diût trừ phi÷n não, nghiûp chướng của họ

và cách diût trừ cao nhçt mà Đức Phêt thù hiûn phâi là

diût trừ phi÷n não trong ta trước. Thån tåm chúng ta giâi

369

thoát, người nhün thçy phát tåm bồ đ÷, thëng hoa cuộc

sống. Nói cách khác, chúng ta vén sinh hoät bünh thường

trön nhån gian, cùng song hành với chúng sanh, nhưng

không tham đím nhiúm trước như chúng sanh. Ngược läi,

có đæy đủ trọn võn phước đức trý tuû mới tiöu biùu thêt sự

cho mô hünh Bồ tát thông đät Phêt đäo.

PHẨM 9

NHẬP BẤT NHỊ PHÁP MÔN

I. LƯỢC VĂN KINH

Duy Ma Cêt hỏi các Bồ tát : “Theo các Ngài, thø nào

là Bồ tát nhêp pháp môn bçt nhị ?”.

Bồ tát Pháp Tự Täi trâ lời : “Thừa, diût là hai, pháp vốn

không sanh cũng không diût, được vô sanh diût, là nhêp

bçt nhị pháp môn”.

Bồ tát Đức Thủ nói : “Ngã, ngã sở là hai. Nhån có ngã

mới có ngã sở. Nøu không có ngã thü không có ngã sở. Đó

là nhêp bçt nhị pháp môn”

Bồ tát Thiûn Túc nói : “Động, niûm là hai. Không động

thü không niûm, không niûm thü không phån biût, thông

suốt lý çy, là nhêp bçt nhị pháp môn”.

Bồ tát Sư Tử Ý nói : “Hữu lêu, vô lêu là hai. Nøu chứng

được các pháp bünh đîng thü không có tướng hữu lêu và

vô lêu. Không chçp có tướng, cũng không chçp vô tướng.

Đó là nhêp bçt nhị pháp môn”.

Bồ tát Tịnh Giâi nói : “Hữu vi, vô vi là hai. Nøu lüa tçt câ

thü tåm như hư không, dùng tuû thanh tịnh không có

chướng ngäi. Đó là nhêp bçt nhị pháp môn”.

370

Bồ tát Thiûn Ý nói : “Sanh tử, Niøt bàn là hai. Nøu thçy

được tánh sanh tử thü không có sanh tử, không buộc

không mở, không sanh không diût. Hiùu như thø là nhêp

bçt nhị pháp môn”.

Bồ tát Nguyût Thượng nói : “Tối, sáng là hai. Không tối,

không sáng, thü không có hai. Vü sao? Như vào định, diût

thọ tưởng thü không có tối, không có sáng. Tçt câ pháp

tướng cũng như thø. Bünh đîng vào chỗ çy là nhêp bçt

nhị pháp môn”.

Bồ tát Chåu Đânh Vương nói : “Chánh đäo, tà đäo là

hai. Ở chánh đäo thü không phån biût thø nào là tà, thø

nào là chánh. Lüa hai món phån biût, đó là nhêp bçt nhị

pháp môn”.

Bồ tát Nhäo Thêt nói : “Thực, không thực là hai. Thực

thçy còn không thçy, huống là không thực thçy. Vü sao ?

Không phâi mít thịt mà thçy được, chþ có mít tuû mới

thçy được. Nhưng mít tuû không có thçy mà chỗ nào

cũng thçy câ. Đó là nhêp bçt nhị pháp môn” v.v„

Các Bồ tát nói như thø rồi, hỏi Ngài Vën Thù Sư Lợi

rìng : “Thø nào là Bồ tát nhêp bçt nhị pháp môn ?”.

Ngài Vën Thù Sư Lợi nói : “Như ý tôi, đối với tçt câ

pháp không nói, không rìng, không chþ, không biøt, xa lüa

các vçn đáp. Đó là nhêp bçt nhị pháp môn”.

Khi đó, Ngài Vën Thù Sư Lợi hỏi Duy Ma Cêt : “Chúng

tôi nói rồi, đøn lượt Ngài cho biøt thø nào là Bồ tát nhêp

bçt nhị pháp môn”.

Duy Ma im lðng không nói. Ngài Vën Thù Sư Lợi khen

rìng : “Hay thay, cho đøn không có vën tự, ngữ ngôn. Đó

mới thêt là nhêp bçt nhị pháp môn”.

371

Khi nói phèm này, trong chúng có nëm ngàn Bồ tát

nhêp bçt nhị pháp môn, chứng vô sanh pháp nhén.

II. GIẢI THÍCH

Tçt câ pháp được đ÷ cêp ở phæn trước phèm 8 là

phương tiûn đù phá vọng thức hay chó hiùu biøt phån

biût sai læm của chúng ta, mà tüm cái chån thêt såu kýn

bön trong; chó cho đøn tên cùng mới thçy Thiön nữ xuçt

hiûn ở cuối phèm Phêt đäo. Từ đåy đưa đøn køt luên phá

vỡ ngũ uèn thån mới bít gðp chơn tåm; hay Phêt däy

áng måy phi÷n não tan, mðt trëng giác ngộ hiûn ra.

Đó là quá trünh tu xóa säch vọng thức đù chơn tåm

hiùn hiûn, quy tçt câ pháp tu nhị nguyön có trước v÷ thø

giới nhçt nguyön. Ở đåy gọi là bçt nhị pháp môn.

Từ trước phèm 8 thuộc thø giới nhị nguyön hay tương

đối pháp. Theo đó, chúng ta sinh hoät, tồn täi trong cái

tương đối, chçp cái này, ghòt cái kia. Thý dụ như người lớn

ghòt tró con. Theo kinh Pháp Hoa, muốn an lành đừng

thån với Sa di nhỏ tuổi, đừng có chung Thæy với nó. Và

ngược läi tró con ngán ông già khó chịu. Đó là tương đối

pháp.

Đøn phèm này thành bçt nhị. Theo đó, đứng lêp

trường tró nhün người già, thü nhên biøt đó là tương lai của

münh. Ở vị trý người già thçy tró, biøt nó là quá khứ của

münh. Hai phæn tró và già đ÷u là một dưới mít chúng ta.

Cho đøn các loài hữu tünh tuy đa nguyön đa däng, nhưng

nương Phêt huû thçy tçt câ đ÷u tiøn læn v÷ Vô thượng

đîng giác; còn chúng ta thçy tçt câ đ÷u chui xuống nçm

mồ. V÷ Vô thượng đîng giác nghÿa là v÷ cõi sống vÿnh

viún ở Niøt bàn, hoðc v÷ cõi chøt, tùy chúng ta chọn.

372

Phèm này muốn kiùm chứng toàn bộ Bồ tát tiøn v÷

Vô thượng đîng giác bìng cách nào, hay tu cách nào.

Ở đåy chþ đ÷ cêp đøn người tu có køt quâ, tiöu biùu

bìng 42 Bồ tát. Tôi cũng chưa hiùu con số 42 này mang ý

nghÿa gü, nhưng có câm nghÿ đó là 42 kiùu méu tu đưa

hành giâ đøn thø giới bçt tử.

Phèm này mở đæu với 42 vị Bồ tát trünh bày trường hợp

vào Phêt đäo là vào cửa bçt nhị của các Ngài. Mỗi vị vào

cửa đäo khác nhau và 42 vị phát biùu v÷ sự tu chứng đ÷u

bị Duy Ma xem như chưa đät đøn lý bçt nhị hay quâ vị

Phêt.

Đối trước sự læm lỗi của các Bồ tát thượng thủ này,

chúng ta tự nghÿ thån phên của münh như thø nào mà

bước vào cửa bçt nhị được ?

Cânh giới bçt nhị hay cânh giới chån thêt của Như

Lai hoàn toàn nìm ngoài ngôn ngữ phàm phu, như chúng

ta sô thçy Ngài Vën Thù trünh bày ở phæn sau. Tuy nhiön,

muốn truy÷n thông tư tưởng giữa con người phàm phu

chúng ta với nhau, không còn cách nào khác hơn là sử

dụng ngôn từ.

Hơn nữa, chýnh tôi cũng chưa đät tới träng thái yön

lðng tịch tÿnh có tác dụng làm mọi người giâi thoát như

Ngài Duy Ma. Vü thø, tôi phâi dùng ngôn ngữ và ngôn ngữ

của tôi chíc chín tæm thường hơn sự biùu lộ của 42 Bồ

tát. Các Ngài là thượng nhån đã thù nghiûm trünh độ tu

chứng ở mức độ cao, vượt ngoài sự hiùu biøt hän hõp của

chúng ta.

Vü vêy, phæn diún đät vçn đ÷ nhêp cânh giới bçt nhị,

một vçn đ÷ trọng yøu của kinh Duy Ma, chúng tôi chþ

nhìm gợi ý đù mỗi người tùy phước đức nhån duyön mà

tự thåm nhêp vào cânh giới này.

373

Sau khi dén dít đäi chúng phương cách của Bồ tát

quán chúng sanh như thø nào và hành Phêt đäo ra sao,

giúp cho đäi chúng thçy được tu hành theo Phêt đäo. Lúc

çy, Duy Ma hỏi läi các Bồ tát làm sao nhêp bçt nhị pháp

môn, nghÿa là tu thø nào đù thành Phêt. Mỗi Bồ tát diún tâ

cách vào đäo, nhưng tựu trung cách tu của 42 vị Bồ tát

đ÷u tüm bçt nhị trong nhị nguyön hay tüm tuyût đối thù

trong pháp tương đối; nghÿa là mỗi vị đ÷u có đối tượng tu

hành.

Chúng ta thực dä tu hành cũng phâi dựng lön thø

giới nhị nguyön đù tu. Pháp môn tu thêt nhi÷u, nhưng

chúng ta chþ chọn một pháp thých hợp và khi giâi thoát

đ÷u đồng nhau.

42 Bồ tát đ÷u tu pháp tương đối, ở trong tương đối

quán sát chuyùn biøn của nó, đù tiøn đøn thø giới tuyût

đối nhçt nguyön.

Đa số đû tử Phêt chọn cách tu này. Thêt vêy, thông

thường chúng ta đøn với đäo thçy hai thái cực. Một bön

là thø giới an lành của Phêt và một bön là thø giới đau

khổ của chúng sanh.

Vü chúng ta ở địa ngục, nön ước mơ v÷ thiön đường,

đang khổ mong ước được an lành, đang ở thø giới nhiúm

ô muốn v÷ thø giới thanh tịnh. Đi÷u này tçt yøu như vêy,

không có cách nào khác.

Từ thø giới chúng sanh đau khổ nhiúm ô nhün v÷ Phêt,

thçy thanh tịnh an vui. Chúng ta hướng tåm v÷ đó, từng

bước quön mçt khổ đau, câm thçy an lành.

Tôi đã chứng nghiûm pháp này såu síc. Có những

lúc cuộc sống quá khó khën thiøu thốn, nhưng tåm tôi

hướng một cách mãnh liût v÷ thø giới Phêt an lành mà

quön mçt thực tø bức ngðt này. Đó là thø giới của tåm

374

hay thø giới tinh thæn hoàn toàn khác thø giới vêt chçt.

Tuy vêt chçt thiøu thốn, nhưng thø giới tåm phong phú.

Thø giới tåm an lành nìm trong thø giới vêt chçt đau khổ.

Ngược läi, có người vêt chçt quá dư thừa mà vén

thçy thiøu thốn, vén bị đau khổ dìn vðt. Riöng Duy Ma có

thån vêt chçt già bûnh, nhưng tinh thæn Ngài rçt khỏe,

hoàn toàn sáng suốt.

Trön bước đường tu, chúng ta cæn lưu ý nøu chþ lo

phæn vêt chçt, không có phæn tåm chứng, coi như công

phu tu hành bỏ đi. Ngược läi, vêt chçt hao hụt, thån bûnh

hoän, mà tinh thæn thanh tịnh đæy đủ, chíc chín khi từ bỏ

thån này, ta sô bước v÷ thø giới Phêt.

Từ thø giới Ta bà nhün thçy được bìng mít, Phêt chþ

cho chúng ta thø giới Phêt A Di Đà ở phương Tåy và thø

giới Phêt Vô Động ở phương Đông.

Hành giâ tu pháp môn Tịnh độ, thån ở thø giới nhiúm

ô, tåm hướng v÷ Tịnh độ như Ngài Vÿnh Gia có däy : “Tam

giới du hỏa träch, bát đức bân thanh lương. Dục ly kham

nhén độ, thö tåm an dưỡng hương”. Thực tø chúng ta

đang sống trong thø giới Ta bà đau khổ mà kinh Pháp Hoa

diún tâ thån tåm chúng ta đang bị thiöu đốt trong nhà lửa

tam giới.

Tuy nhiön, trong thø giới đau khổ này, chúng ta còn

cách tu hướng tåm v÷ thø giới không đau khổ, thån Ta bà,

tåm Tịnh độ. Sống trong khổ nghÿ đøn vui, sống trong hèm

hiu hünh dung læu các, là cách tu đù quön khổ của thø

gian.

Chúng ta däi khờ hướng v÷ træn gian mà cæu giâi

thoát, chîng bao giờ có. Nhưng nay đðt tåm vào thø giới

an tịnh, chúng ta li÷n được an tịnh.

375

Lúc tró tôi thường hünh dung cânh giới Tåy phương

Cực Läc của Phêt A Di Đà đù sống. Dù chþ tưởng tượng

cũng câm thçy hänh phúc thanh thân. Ở đó có ao thçt

bâo, nước bát công đức, nghe chim nói tiøng Phêt, nghe

gió reo pháp åm v.v„

Tôi hünh dung münh vào sống trong nước bát công

đức nhõ như hư không. Nìm bìng tåm nön muốn nổi thü

nổi, muốn chüm tự chüm, muốn xa tự nhây vọt. Đåy là thø

giới tåm đem gín vào Cực Läc được những câm nhên đó.

Trong bù nước bát công đức có hoa sen nổi lön, sáng như

gương. Trong sen búp có Bồ tát nhỏ, Bồ tát lớn ở trong hoa

sen nở và Bồ tát đứng trön gương sen. Toàn là bêc thượng

thiûn nhån không làm mçt lòng ta. Tôi câm thçy an lành

thêt sự, mới hiùu được nghÿa “Thö tåm an dưỡng hương”.

Nghÿa là sống trong cuộc đời mût mỏi, chúng ta tüm được

một phút giåy an lành ở Tåy Phương Cực Läc.

Từ khởi đæu tu, chúng ta phån rõ thø giới nhị nguyön

là hai phæn tốt và xçu, Phêt và chúng sanh. Như vêy,

chúng ta có thân phàm, thân thánh, tâm phàm, tâm

thánh.

Chúng ta đứng ở thø giới này hướng v÷ thø giới thánh

thiûn. Vü thø, tuy có thån phàm, nhưng tåm chúng ta đã

nìm trong thø giới an lành của chư Phêt.

Gá tåm nơi thø giới Phêt låu ngày, hành giâ trở thành

dú thương, vü quen tiøp xúc với thượng thiûn nhån nön

thån khổ mà tåm an lành. Phàm tåm đã rời bỏ phàm xác

biøn thành tåm thánh, trở thành Bồ tát nhån gian hay

méu người thån phàm tåm thánh.

Từ tåm thánh an lành, chúng ta bít tåm trở v÷ thån

đau khổ này. Lúc çy, thån đau khổ đã được tåm câi täo

một phæn. Vü vêy, chúng ta xâ Thi÷n thü thån hiûn hâo

376

tướng, mít sáng hơn, mðt vui hơn. Đó là cách tu có køt

quâ, thån tåm đ÷u thëng hoa.

Như vêy, trâi qua quá trünh tu, tåm phàm đã trở thành

tåm thánh. Và tåm thánh hồi nhêp läi thø giới Ta bà nìm

trong thån phàm, täo thành thø giới phàm thánh là một,

tức thø giới bçt nhị.

Trön thực tø, chúng ta thçy rõ Đức Phêt Thých Ca có

một quá trünh tu như vêy. Ngài cũng khởi đæu bìng thån

người như chúng ta, nhưng không thých những täm bợ

này. Ngài hướng tåm tüm đäo. Trong 49 ngày tham Thi÷n,

Ngài bít đæu tham quan thø giới Phêt, cho xác phàm täm

nghþ, đù tåm Ngài vån du mười phương. Ngài thçy được

Cực Läc ở phương Tåy, thø giới Tịnh Lưu Ly ở phương Đông

và tự chọn cho Ngài một Tịnh độ.

Đöm mùng 7 räng mùng 8 tháng chäp, tåm thánh hồi

nhêp trở läi thån phàm. Tçt câ tham lam ých kỷ xçu xa đ÷u

hiûn đủ trong tåm ông Thánh và đánh nhau một trên cuối

cùng giữa hai tåm thánh phàm, đù lột bỏ hoàn toàn tåm

phàm.

Chưa đíc đäo, hành giâ với ma là đồng minh. Nay từ

thø giới Phêt trở läi, hành giâ là Thánh, đương nhiön nó là

ma, nön trở thành thù. Nói cho dú hiùu, khi chúng ta xçu

chơi với người xçu, cùng làm viûc xçu, ta và nó là bän.

Nhưng khi chúng ta không làm ác, không chơi chung với

xçu, tçt yøu có vçn đ÷ đðt ra gọi là ma, chíc chín nó

phâi ghòt ta.

Đức Phêt đíc đäo đæu hôm chứng được Túc Mäng

Minh. Ngài quán sát trở läi ngũ çm thån, thçy đủ nghiûp

chướng tức thø lực vô minh giở mọi thủ đoän. Nhưng thực

sự kó thù đó chýnh là ngũ çm của chúng ta, không phâi ai

xa lä.

377

Thêt vêy, trước kia vü vô minh læm tưởng sáu cën, sáu

thức là TA thực. Nó ở với ta låu ngày, chiøm lÿnh toàn bộ

thån ta làm cứ địa. Chúng ta phâi đçu tranh với nó, một

cuộc đçu tranh nội bộ giữa tham ái và tri thức.

Vü thø, chứng Túc Mäng, Ngài tüm cách hóa giâi thån

ngũ çm, bít đæu thu phục ngũ çm của chýnh münh, không

làm viûc gü khác. Từ thø giới Thi÷n định, bìng Phêt huû,

Ngài chiøm läi sáu cửa thành quan trọng của ngũ uèn là

sáu giác quan hay sáu cën. Và Ngài bít đæu sử dụng sáu

cën này quan sát trở läi, thçy được túc mäng là nghiûp

theo chúng ta nhi÷u đời. Nó mang đủ các loäi hünh, đủ

loäi tánh, từ thån người, thån trời đøn súc sanh, ngä quỷ.

Sau khi đã hoàn toàn làm chủ sáu cën, đøn nửa đöm,

Ngài chứng Thiön Nhãn Minh thçy hoàn toàn khác. Đó là

cách quán sát theo Phêt, không phâi theo chúng sanh.

Kinh Pháp Hoa diún tâ là “Bçt như tam giới kiøn ư tam

giới”.

Thiön Nhãn Minh hay cái thçy của người giác ngộ, sự

vêt thø nào thçy đúng như vêy, thçy rõ không sai læm quá

trünh của nó từ khởi thủy đøn hiûn täi cho đøn muôn kiøp

v÷ sau.

Bçy giờ Đức Phêt vô ra lộ trünh truy÷n bá giáo pháp

của Ngài và chương trünh tu học cho mọi người. Đó là giai

đoän ba từ nửa đöm đøn sao mai mọc, Ngài chứng Lêu

Tên Minh.

Sáng mùng 8, Đức Phêt hoàn toàn làm chủ bân thån,

làm chủ xã hội và thiön nhiön. Không làm chủ một ngày

một kiøp, nhưng làm chủ muôn đời. Còn chúng ta nay

làm chủ, mai bị truçt quy÷n.

378

Đäo Phêt tồn täi hàng bao thø kỷ, nghÿa là Đức Phêt

làm chủ câ mçy ngàn nëm, một thọ mäng dài nhçt trong

các vị Thánh.

Chþ trong vòng 49 ngày ngín ngủi tư duy dưới cội Bồ

đ÷, Đức Phêt thçy rõ quá trünh diún tiøn từng người, từng

sự kiûn, từng chðng đường Bồ tát phâi làm gü, ở đåu. Vü

vêy, người nào bước đúng lộ trünh do Ngài väch ra, đ÷u

tiøn đøn Vô thượng đîng giác.

42 Bồ tát diún tâ nhi÷u cách khác nhau, nhưng chung

quy từ nhị nguyön phát triùn khâ nëng, thëng hoa đù

nhêp bçt nhị pháp môn hay nhçt nguyön.

42 Bồ tát trünh bày đ÷u đúng, vü các Ngài đã đíc đäo.

Tuy nhiön, Vën Thù sợ chúng ta chçp pháp, không được

giâi thoát. Ngài nhíc nhở chúng ta đừng chçp giữ cái

đúng của münh và đem däy mọi người đù họ thçy pháp

của người khác sai.

Tçt câ những gü Phêt däy là phương tiûn. Tuû giác

của Phêt Thých Ca và của các nhà truy÷n giáo đ÷u đúng,

nhưng sinh hoät tçt yøu phâi khác.

Hành giâ theo giáo nghÿa Đäi thừa là theo Vën Thù

hay theo cách sống của Phêt, không lêp y lời Phêt.

Dưới kiøn giâi của Duy Ma, sống theo Phêt nghÿa là

người đời sống thø nào, hành giâ sống y hût họ; nøu khác

trở thành đối lêp. Đi÷u này gợi cho chúng ta ý thức đừng

täo méu hünh cố định ràng buộc làm chúng ta khổ.

Triùn khai tư tưởng này, Phêt giáo Đäi thừa không

theo hünh thức, nhưng chủ yøu phát huy đäo đức và trý tuû

đù thuyøt phục người. Đức Phêt cũng e ngäi chúng ta

míc bûnh chçp pháp, trở thành sai læm. Thù hiûn ý này,

kinh Vën Thù xác định 49 nëm Phêt chưa nói lời nào.

379

V÷ vçn đ÷ này, tôi nhên thçy một số chùa không cho

Tëng tró đi học, sợ học giỏi không tu nữa. Đåy là quan

niûm nguy hiùm. Như vêy hóa ra đäo Phêt làm cho người

thành ngu dốt hay sao.

Theo tôi, phâi khuyøn khých người phát triùn, dùng trý

khôn xử trý theo Phêt. Trý khôn là tùy cơ ứng biøn. Kinh Pháp

Hoa diún tâ rìng Phêt dùng vô số phương tiûn thuyøt

pháp lợi ých chúng sanh, không nön ở trong khuôn cứng

nhíc thủ tiöu trý khôn.

Đức Phêt chứng Lêu Tên Minh phác họa con đường

sáng cho chúng ta phát triùn. Theo tinh thæn này, giáo

nghÿa Đäi thừa vô cùng tên, trý Bát Nhã được diún dịch

qua biøt bao nhiöu sách vở.

Trở läi vçn đ÷ Vën Thù luên bàn v÷ pháp tu của 42 Bồ

tát. Theo Ngài, sự tu chứng của 42 Bồ tát còn thuộc pháp

tương đối, nìm trong vòng đối đãi thiûn ác, phâi trái, nhơ

säch, động tịnh, tội phước, hữu lêu vô lêu, hữu vi vô vi, síc

không, minh vô minh, ngã vô ngã, sanh tử Niøt bàn v.v„

Và hai cái đối sau cùng là thø gian và xuçt thø gian.

Trong xuçt thø gian cũng có tam thừa và Phêt thừa đối

nhau.

Giai đoän đæu, thực hành pháp tương đối, ta phån ra

hai phæn rõ rût : ta làm lành người làm ác, ta là Thánh

người là phàm, ta giỏi người dở.

Khi có quan niûm ta tốt người xçu, ta sô sanh ý niûm

ghòt người và khinh người. Nghÿa là từ đåy đã sanh ra

trong ta hai tåm xçu : ghòt người và khinh người. Dù người

có xçu, có dở thêt chëng nữa, họ vén trở thành đối tượng

thù nghịch của ta.

Khi dở và xçu của người phát huy trong tåm ta càng

cao, thü mðt đối tượng thù nghịch càng tëng trưởng. Như

380

vêy tốt của ta là tốt tương đối, được Vën Thù vý như hoa

sen mọc trong bùn, vü có người xçu ta mới ngát hương.

Trön bước đường tu phàm thánh phån minh hay thø

giới nhị nguyön tồn täi, đối với chúng ta là đi÷u tçt yøu.

Thêt vêy, trước mít người trý luôn luôn hiûn hữu phâi trái tốt

xçu. Và chíc chín ta sô chọn đi÷u tốt, đi÷u phâi. Từ đó

cứ tiøn dæn đøn một lúc chúng ta bị lûch đường. Làm

thiûn càng nhi÷u, ta thçy cuộc đời càng ác gçp bội.

Đứng bön này cái tốt nhün qua thái cực xçu kia, ta bực

không nhịn được. Hoðc ta thîng tay với người ác hoðc ta

khiøp sợ nó, sanh tåm chán nân đøn độ buông xuôi, đù nó

häi ta.

Vü vêy, mðt đối nghịch càng lớn khi ta càng đi xa trön

đường giâi thoát theo mô hünh phån biût phâi trái này.

Đức Phêt thuyøt kinh Duy Ma đù phá vỡ kiøn chçp

thiûn çy và nhíc nhở chúng ta đừng cho lòng ác tëng

trưởng theo viûc làm thiûn.

Trong thø giới tåm thức ta thçy rõ đi÷u này. Khi chưa

tu, thiön hä giøt người, ta cũng giøt người. Thiön hä giâ dối,

ta cũng giâ dối. Nhưng ta đi÷u chþnh münh trở thành tốt.

Lúc çy, cái xçu của người sô trở thành đối nghịch với ta.

Ta thánh thiûn đù täo thành tương phân ác lớn hơn, là tu

sai pháp.

Từ đó, Đức Phêt mới đðt vçn đ÷ hành phi đäo tức

thông đät Phêt đäo, đù chúng ta hóa giâi thánh thiûn của

chúng ta. Nghÿa là cởi bỏ phæn thánh thiûn trong tåm, täo

thø giữa ta và ác không cëng thîng, không đêp mänh

vào tåm ta nữa. Không vü thánh thiûn của ta mà thçy

người ác. Không thçy họ ác, thü thiûn của ta mới thành

thiûn độc nhçt hay độc thiûn.

381

Khởi đæu tu có thiûn ác đối nhau và tiøn đøn phá bỏ

cái ác đối lêp với thiûn. Làm cho thiûn không có đối

nghịch ác, mới thông đät Phêt đäo. Từ đó, đi suốt cuộc

đời với cái nhün sáng suốt và giâi quyøt viûc không theo

quyøt định cái thiûn chủ quan của münh.

Từ góc độ nhün của Bồ tát thông đät Phêt đäo thçy

khác, không thông đät làm viûc trong thø đối lêp. Ngược

läi, thông đät làm viûc trong thø hòa giâi, càng làm viûc

thiûn càng düu dít theo nhi÷u người cùng làm thiûn với

münh. Không phâi càng làm thiûn càng täo thø đối lêp,

chống đối.

Điùn hünh như ti÷n thån Phêt hành Bồ tát đäo, Ngài

giøt tön cướp đù cứu 500 lái buôn. Ngài đã hóa độ được

500 người này và câ tön cướp trở thành Bồ tát bçt thoái

chuyùn. Đåy là méu tiöu biùu cao nhçt mà Đức Phêt đã

thù hiûn tinh thæn hành phi đäo tức thông đät Phêt đäo.

Không đät đøn chứng ngộ này, chúng ta vén là

chúng sanh đứng ở lêp trường sanh tử giáo hóa chúng

sanh sanh tử, chþ là viûc vô ích.

Bồ tát quán sát chúng sanh dưới däng thù tánh đồng

với Phêt mà kinh Hoa Nghiöm đưa đøn kiøn giâi cao nhçt,

theo đó không có gü không phâi là Phêt mới thêt là Phêt.

Vü nøu không có chúng sanh, Phêt cũng không tồn täi,

chúng sanh bị triût tiöu thü Phêt cũng mçt.

Dưới góc độ này, Duy Ma xác định viûc làm phi đäo

của Bồ tát mới thông đät Phêt đäo nhìm mục đých phá

bỏ hän hõp cục bộ của những người chçp pháp. Hành

phi đäo nghÿa là không theo méu cố định có sïn. Thý dụ

như chư Tëng ở thành Tỳ Da Ly cçt chùa, giữ ti÷n bị Da Xá

cho là phi đäo. Nhưng phi đäo này, dưới mít Phêt giáo

382

Đäi Thừa, là Phêt đäo; vü nó đóng góp cho nhån sinh lợi

läc, giúp cho đäo Phêt tồn täi, phát triùn.

Phi đäo được Bồ tát đem ứng dụng tùy chỗ, tùy thời,

có lợi ých khác nhau, không phâi theo một khuôn méu cố

định, mà có nhi÷u mô hünh khác nhau. Nghÿa là trở läi

thuyøt tương đối : cái này có cái kia có, cái này sanh cái

kia sanh. Bồ tát køt hợp hai phæn thuên nghịch đối nhau

đù hành đäo.

Bồ tát hành đäo trön lêp trường bçt nhị pháp môn,

tùy theo yöu cæu mà giâi quyøt. Gðp hoàn cânh thuên tốt,

Ngài vên dụng pháp thuên đù làm. Gðp nghịch cânh,

Ngài nương theo pháp đối nghịch tu têp giáo hóa. Bồ tát

sống trön cuộc đời không bị đời làm ô nhiúm. Ngài cỡi

thuy÷n Bát Nhã, lướt trön sóng phi÷n não, dùng trý tuû soi

rọi vào đời mà lướt đi nhõ nhàng, ngược xuôi trön dòng

thuên nghịch của sanh tử.

42 Bồ tát tiöu biùu đ÷u khởi tu từ pháp tương đối, làm

thiûn tránh ác. Nhưng sang giai đoän hai, không tránh ác,

mà hóa giâi được ác, nön có thöm một Bồ tát đồng hành

làm pháp lữ.

Cũng vêy, trön bước đường tu, chúng ta bít đæu

thực hiûn từng pháp tương đối, dén đøn thù hiûn thêp

thiûn đäo, 37 phèm trợ đäo, sáu pháp ba la mêt. Tuy làm

những viûc thuæn thiûn, nhưng hoàn toàn xâ bỏ tåm chçp

thiûn chçp ác. Không có gü tồn täi trong lòng đù tåm hồn

hoàn toàn giâi thoát, bước vào cânh giới bçt nhị, mới

thực sự tác động cho người thánh thiûn.

Tóm läi, trön dòng sanh diût của cuộc đời, luôn luôn

có hai pháp đối nghịch. Bồ tát thông đät Phêt đäo rồi,

nhêp bçt nhị pháp môn, không còn vướng míc trong

thiûn ác. Bồ tát đã thoát vòng tương đối đù đi vào tuyût

383

đối, trở v÷ bân thù sự vêt mà Bát Nhã gọi là “BÁT BẤT”

thuộc chðng đường sau cùng của lộ trünh Bồ tát. Đó cũng

là ý chýnh của phèm này.

Vën Thù køt thúc 42 ý kiøn của các Bồ tát rìng bçt nhị

pháp môn là pháp tuyût đối của Bồ tát. Không thù lý luên,

không tranh cãi được và cũng không chþ däy được pháp

này. Người nào tự chứng nghiûm sô biøt hương vị giâi

thoát như các Bồ tát trünh bày.

Vën Thù không phủ nhên thuyøt của 42 Bồ tát là sai.

Ngài khuyön chúng ta làm tçt câ viûc như 42 Bồ tát đã

làm, nhưng không được đù vướng míc trong trường hợp

nào. Vü đäo Bồ tát chîng những xa rời ngôn ngữ, mà còn

không có phäm trù.

42 sở đíc của Bồ tát trünh bày là 42 dị kiøn. Mỗi vị chþ

hiùu một khýa cänh riöng; trong khi chån lý tròn đæy tự

sáng, khỏi cæn nhờ ai bönh vực, bào chữa. Vü vêy, Duy Ma

lðng thinh không nói, mà Duy Ma vén tiöu biùu cho sự

sống trön nhån gian, làm được tçt câ và được mọi người

kýnh trọng.

42 kiøn giâi của Bồ tát là 42 phương cách, 42 con

đường dén đøn thø giới bçt nhị lðng thinh. Nøu bỏ 42

cách này, hành giâ cũng không thù bước vào thø giới bçt

nhị.

Cánh cửa bçt nhị mở ra cho hành giâ thçy rõ ĐẠO

không phâi là Chån đø của hàng Thanh vën, cũng không

phâi là Tục đø của hàng phàm phu thø tục.

Những bộ kinh trước kinh Duy Ma ca ngợi đäo xuçt

thø của Thanh vën tu không dýnh lýu cuộc đời mới thực sự

là chån đäo. Nhưng kinh Duy Ma phủ nhên chån đäo của

Thanh vën và lêp luên đâo ngược läi, lçy pháp tu xâ thån

vào đời làm lợi ých chúng sanh.

384

Tuy nhiön đøn phèm này, Duy Ma đưa ra pháp bçt

nhị đù giâi thých con đường Trung đäo nhìm giúp cho

hành giâ khỏi hiùu læm pháp tu của Thanh vën. Đừng nghÿ

rìng pháp Thanh vën không ých lợi cho đời, đù rồi chúng

ta chống läi Thánh đäo và thø tục hóa đäo Phêt.

Bçt nhị pháp môn của Duy Ma đưa ra là mô hünh Phêt

đäo đù phá bỏ thø giới nhị nguyön đối đãi và đưa đøn

con đường nhị đø dung thông. Thêt vêy, hành giâ làm

đäo trön thø gian lợi läc chúng sanh, vén không rời bân vị

giâi thoát của münh. Bçy giờ, Thánh phàm, hữu tünh vô tünh,

hữu vi vô vi,„ tçt câ sự vêt trön cuộc đời, không có gü mà

Bồ tát không thông đät, không tác dụng lợi ých.

Bồ tát ânh hưởng tçt câ loài chúng sanh, chứng tỏ Bồ

tát có làm, nhưng không tồn täi viûc làm trong tåm Bồ tát

và viûc làm này cũng không thù giâi thých cho người biøt.

Tác dụng của Bồ tát vào sáu đường chúng sanh làm cho

họ giâi thoát. Tuy nhiön, những chúng sanh này cũng

không kõt trong tåm Bồ tát, nön gọi là rời hý luên. Hý luên

đù hiùu còn nìm trong tương đối pháp, không phâi là Bồ

tát độc thiûn.

Bồ tát làm được tçt câ, nhưng không ai có thù hiùu

được sự thù nhêp cửa bçt nhị của Bồ tát. Cânh giới bçt

nhị thuộc tuyût đối thù, Thi÷n gọi là ly vën tự, ly ngôn

thuyøt, ly tåm duyön. Kinh Pháp Hoa cũng thù hiûn ý này

rìng “Các pháp tướng thường tự víng lðng, Bồ tát hành

đäo sô thành Phêt”.

Vën Thù hỏi tiøp Duy Ma vào bçt nhị bìng cách nào?

Duy Ma hoàn toàn yön lðng, từ thái độ cho đøn träng thái

nội tåm và được Vën Thù tán thán tuyût diûu. Các Bồ tát

giâi thých đủ cách, không được Vën Thù chçp nhên.

385

Tuy Duy Ma lðng thinh, nhưng tác động vào tåm

thánh chúng không ýt, họ hiùu được viûc làm của Duy Ma

täi thành Tỳ Da Ly.

Chúng ta lðng thinh, thån không động mà dòng tư

duy vén diún biøn không ngừng. Điùn hünh như trường hợp

Phêt Ấn chþnh Tô Đông Pha v÷ cái gọi là không động tåm

của ông.

Tô Đông Pha tự cho rìng ông không động tåm trước

tám viûc của thø gian như yöu thương, ghòt bỏ, buồn vui,

mừng giên, khen chö v.v„ nön thốt lön cåu đæy tự hào :

Bát phong xuy bçt động

Tuy nhiön, Ngài Phêt Ấn thçy được động loän biøn

chuyùn tên trong tåm của Tô Đông Pha nön cânh giác

ông bìng hai cåu :

Hữu phong bçt động, vô phong động

Bçt động vô phong, động hữu phong

Khi có phong træn bön ngoài tác động mà ta nói rìng

ta không động, ta biøt ta không động là đã động rồi. Và

tû hơn nữa, không có gió bön ngoài tác động, không có

người nói, mà tåm ta vén động. Sự khởi niûm động tåm

này tràn ngêp trong lòng, vü ý thức có trước, cânh vêt mới

tùy đó sanh. Động từ gốc, từ trong tåm, nön cânh mới

hiûn. Sự viûc đøn với ta là tự biøt gió nghiûp ta có. Nghiûp

bön trong thôi thúc làm cho cânh hiûn lön.

Sự lðng thinh của Duy Ma tiöu biùu cho yön lðng như

chánh pháp. Ngài hoàn toàn yön lðng, không có khởi

niûm mà mọi vêt đ÷u chịu sự tác động của Ngài.

Bồ tát đøn dự hội thåm nhêp vào sự lðng thinh tịch

tÿnh của Duy Ma, cũng đät được vô sanh pháp nhén.

386

Bồ tát an trụ trong tuyût đối thù, vén thù hiûn đæy đủ

lợi ých trön sanh diût môn, nhưng không bị vướng míc

đi÷u gü trong tåm. Các Ngài tự täi ra vào cânh giới bçt nhị

tùy theo bân nguyûn và yöu cæu của chúng sanh.

PHẨM 10

PHẬT HƯƠNG TÍCH

I. LƯỢC VĂN KINH

Bỗng nhiön, Xá Lợi Phçt khởi tåm nghÿ rìng giờ ën gæn

đøn, các Bồ tát sô thọ thực nơi đåu. Duy Ma Cêt biøt

được tåm niûm của Xá Lợi Phçt li÷n bâo nøu muốn ën hãy

chờ giåy lát.

Và Duy Ma nhêp chánh định, dùng thæn thông hiûn

bày cho đäi chúng thçy thø giới Phêt tön Chúng Hương

và Phêt Hương Tých cùng các Bồ tát đang ngồi ën.

Duy Ma hỏi các Bồ tát “Người nào có thù lön nước

Chúng Hương thþnh cơm của Phêt Hương Tých được ?”.

Các Bồ tát đ÷u lðng thinh. Duy Ma ræy mọi người không

biøt hổ thõn hay sao ? Vën Thù đáp lời Duy Ma rìng không

nön khinh người chưa học.

Sau đó, Duy Ma ở trước chúng hội hóa ra một vị Bồ tát

và bâo vị hóa Bồ tát này hãy qua nước Chúng Hương xin

cho Duy Ma phæn cơm thừa đù làm Phêt sự.

Vị hóa Bồ tát đøn trước Phêt Hương Tých lêp y lời Duy

Ma dðn. Bồ tát ở nước Chúng Hương nhün thçy vị hóa Bồ

tát, đ÷u ngợi khen và muốn đøn cõi Ta bà đù cúng dường

Phêt Thých Ca và ra mít Duy Ma Cêt cùng các hàng Bồ

tát.

Khi hóa Bồ tát đã lãnh bát cơm, Ngài cùng với 900

vän Bồ tát thừa thæn lực của Phêt và Duy Ma Cêt trong

387

khoânh khíc v÷ đøn nhà của Duy Ma và được Duy Ma

hóa ra 900 vän tòa sư tử cho Bồ tát ngồi.

Bçy giờ Duy Ma hỏi các Bồ tát của nước Chúng

Hương rìng Phêt Hương Tých giáo hóa chúng sanh như

thø nào ? Các Ngài trâ lời Đức Phêt ở đó chþ dùng các

mùi hương làm cho người thanh tịnh đíc đäo.

Bồ tát của nước Chúng Hương hỏi läi Duy Ma rìng ở

Ta bà, Đức Phêt Thých Ca nói pháp như thø nào. Các Ngài

høt sức kinh ngäc và cũng rçt thán phục khi nghe Duy Ma

cho biøt mọi tội lỗi và hünh phät mà Đức Phêt Thých Ca

phâi rën däy chúng sanh ở Ta bà.

Duy Ma däy thöm Bồ tát của nước Chúng Hương

rìng Bồ tát ở Ta bà lợi ých cho chúng sanh trong một đời

còn hơn trëm ngàn kiøp tu hành ở cõi khác. Vü cõi Ta bà

có mười đi÷u lành mà các Tịnh độ khác không có : 1/

Dùng bố thý đù độ kó nghño. 2/ Dùng tịnh giới đù độ người

phá giới. 3/ Dùng nhén nhục đù độ kó giên dữ. 4/ Dùng

tinh tçn đù độ kó lười biøng. 5/ Dùng Thi÷n định đù độ kó

tán loän. 6/ Dùng trý tuû đù độ kó ngu si. 7/ Nói pháp đù

độ kó bị tám nän. 8/ Dùng pháp Đäi thừa đù độ kó ưa

pháp Tiùu thừa. 9/ Dùng pháp lành đù cứu người không

đức. 10/ Dùng bốn nhiøp đù thành tựu chúng sanh.

Và theo Duy Ma, Bồ tát thành tựu tám pháp ở Ta bà

không læm lỗi, sô được sanh v÷ cõi Tịnh độ : 1/ Lợi ých

chúng sanh mà không mong đ÷n đáp. 2/ Chịu mọi đi÷u

khổ thø cho chúng sanh. 3/ Bao nhiöu công đức thành tựu

đ÷u hồi hướng cho chúng sanh. 4/ Có lòng bünh đîng đối

với chúng sanh, đối với Bồ tát xem như Phêt. 5/ Những kinh

chưa nghe, nghe không nghi. 6/ Không chống trái với

hàng Thanh vën. 7/ Không têt đố với người được cúng

388

dường, không khoe lợi läc của münh. 8/ Thường xòt lỗi

münh không nói lỗi người.

Duy Ma Cêt và Vën Thù Sư Lợi nói pháp này xong, đäi

chúng Trời người đ÷u phát tåm Vô thượng chánh đîng

giác, 10.000 Bồ tát chứng được vô sanh pháp nhén.

II. GIẢI THÍCH

Vçn đ÷ diún tâ trong phèm Phêt Hương Tých thuộc

thæn thông biøn hóa. Nøu chþ hiùu theo týn ngưỡng, chúng

ta khó chçp nhên thæn thoäi này.

Tuy nhiön, đi÷u chíc chín chúng ta cæn lưu ý rìng

Phêt giáo là đäo của trý tuû, đäo đi ngược läi với thæn

quy÷n. Vü vêy, cåu chuyûn nöu lön trong phèm này theo

tôi hàm chứa ý nghÿa såu xa bön trong buộc người nghe

phâi suy nghÿ. Và tôi xem phæn chån lý mà Đức Phêt đã

thù nghiûm được mới thực sự quan trọng.

Trong phæn cuối của phèm trước, Vën Thù tán thán sự

lðng thinh của Duy Ma là tuyût diûu gợi cho chúng ta ý

tưởng vô tác diûu lực của Duy Ma. Tuy Ngài không làm,

nhưng tác động đøn muôn loài ở độ cao nhçt, không còn

dùng ngôn ngữ giâng giâi được.

Tuy nhiön, häng Thanh vën đối trước sự yön lðng này

läi khởi tåm chán nân. Lúc trước, an trụ trong pháp bçt tư

nghü giâi thoát, thù nhêp chån lý bçt nhị của Bồ tát, các

Ngài quön đi nhu cæu bức bách của thån tứ đäi, quön đói.

Nhưng nay không tiøp tục an trú träng thái tịch tÿnh, rớt trở

läi thực tø của con người bünh thường, câm thçy chán

nân, thçy đói.

Xá Lợi Phçt đäi diûn cho hàng Thanh vën khởi tåm

nghÿ giờ ën gæn đøn, các Bồ tát sô thọ thực nơi đåu. Hay

389

nói cách khác, đó là thực tø chứng tỏ hàng xuçt gia

không giâi thoát; nhi÷u khi tu låu, quön nghÿa giâi thoát

của Phêt däy.

Xá Lợi Phçt thị hiûn chưa giâi thoát đù nhíc nhở

những ai còn vướng míc trong cën træn thức. Duy Ma

biøt tåm niûm Xá Lợi Phçt li÷n hỏi Ngài đøn đåy cæu pháp

hay cæu thực. Điùm này cânh tþnh người tu không được

nghÿ đøn thức ën. Læn này Duy Ma giâi quyøt vçn đ÷ ën

cho chúng ta.

Đối với người tu, tçt nhiön ën đù sống, không phâi

sống đù ën. Nhưng theo tôi, chúng ta cæn đðt läi vçn đ÷

ën là gì ?

Theo cái thçy biøt bünh thường, ën là bỏ vô miûng

nhai và nuốt xuống bao tử. Tuy nhiön, quan sát kỹ hành

động ën, chúng ta thçy rõ nó là các pháp nìm trong

vòng luån chuyùn.

Thêt vêy, trong hành động ën có diún tiøn từ vêt này

xuyön qua vêt khác, đù sanh ra vêt mới. Nó giống như ta

đưa nguyön liûu vào máy và cho ra sân phèm. Ăn cũng

vêy, chúng ta đưa nguyön liûu thức ën vào nhà máy cơ

thù, cho chúng ta sự sống. Như vêy rõ ràng vçn đ÷ ën là

sự biøn chuyùn.

Theo Thi÷n sư phån tých thån này không phâi là TA,

mà là sự vêt luån chuyùn. Thức ën và không khý ngày hôm

nay thủ tiöu thức ën và không khý ngày hôm qua. Thức ën

và không khý luôn luån chuyùn, chúng ta nhên nó làm TA,

chîng khác nào chụp mồi bít bóng đù đời đời kiøp kiøp

ở trong ngục tù tam giới.

Vü thø hành giâ đang ở pháp bçt nhị thanh tịnh giâi

thoát, rớt trở läi thực tø nghÿ đøn ën, chçp nhên ën là TA,

thü vô số tội sanh ra.

390

Phèm Bçt nhị nhìm kiùm läi, xác minh rìng vêt không

phâi TA. TA là chơn tánh giâi thoát và từ chơn tánh giâi

thoát khởi niûm ën, vçn đ÷ đðt ra.

Duy Ma nhíc quan niûm sai læm v÷ vçn đ÷ ën của

chúng sanh, mở màn cho cái nhün của người tu thçy sự

vêt luån chuyùn và đời sống tåm linh, hai vçn đ÷ này khác

nhau. Đối với người xuçt gia, đời sống tåm linh quan trọng

cæn thiøt hơn, còn sự vêt mðc cho nó luån chuyùn.

Tåm víng lðng như Duy Ma, vêt dù luån chuyùn bön

ngoài, thü ý niûm cũng thành không. Vü vêy khởi lön ý niûm

ën, li÷n rớt vô sanh diût và Duy Ma lợi dụng cái ën sanh

diût này giâi thých cho thçy người tu có cái ën khác với

phàm phu.

Hàng La hán không cæn ën như chúng ta. Nhưng

chưa đíc quâ, còn mang thån phàm, vçn đ÷ ën quan

trọng. Nó đñ nðng chúng ta, không ën không chịu được.

Thuở bò tu hành, tôi cũng bị chuyûn ën làm khó dú. Suốt

đöm dày vò münh cồn cào bao tử, muốn ën ngọ, nhưng

vượt được không đơn giân.

Xá Lợi Phçt không ở trong tåm träng này, nhưng đäi

diûn cho người chưa đíc đäo đðt vçn đ÷ cho chúng ta

suy nghÿ. Theo thông lû phâi đi khçt thực. Khi nghe Phêt

Thých Ca däy Vën Thù đøn thëm Duy Ma, các Thanh vën

nghÿ hai thượng thủ gðp nhau chíc có pháp gü hay. Họ

cùng đøn nhà Duy Ma, quön mçt viûc khçt thực, vü cæu

pháp nön quön chuyûn ën.

Thông thường đøn nhà cư sÿ, thçy nhà cao cửa rộng,

vườn chơi đõp, không thiøu gü như Tu Bồ Đ÷ đã từng đøn

nhà Duy Ma khçt thực những læn trước. Nhưng læn này

nhà Duy Ma trống, chþ có một giường nìm. Xá Lợi Phçt

khởi niûm không có gü ën là chuyûn bünh thường.

391

Trön bước đường tu, tôi cũng có læn khởi niûm giống

vêy. Đọc kinh Duy Ma, nhên ra được khởi niûm như thø có

tội, tôi câm thçy sợ. Đi÷u này chúng ta thường vçp phâi,

tức sai læm làm chúng ta xa rời đäo giâi thoát.

Theo Phêt, mục tiöu chýnh của người tu là giâi thoát,

cởi bỏ những gü ràng buộc chúng ta. Những cái gæn

chúng ta nhçt, dú ním bít, dú cởi bỏ là ën, mðc, ở. Tuy

thçy nó gín li÷n với ta mêt thiøt, nhưng thêt sự từ bỏ nó

không khó.

Thọ, tưởng, hành, thức thuộc tåm, khi èn khi hiûn,

chúng ta khó đi÷u chþnh, khó bỏ hơn. Chîng hän đang

ngồi yön, vụt có gü hiûn lön trong đæu và chúng ta bít đæu

suy nghÿ theo nó. Khoâng 5, 10 phút tþnh läi, chúng ta nhên

biøt münh đã bị nó kòo khỏi tåm thanh tịnh.

Thêt tu thçy rõ vçn đ÷ đi÷u chþnh tåm không đơn giân.

Đói, không ën dú. Ngồi yön, không suy nghÿ là viûc khó,

khó đoän Thức uèn.

Khi tu còn câm thçy muốn ën, thñm ën, phâi tự biøt

xçu hổ, vü münh còn ở mức thçp nhçt trong pháp Phêt.

Vçn đ÷ tæm thường nhçt, dú nhçt chúng ta không vượt

nổi, làm sao qua được những khó khën khác.

Duy Ma chþnh Xá Lợi Phçt tu giâi thoát không được

khởi niûm ën. Nøu trụ pháp thanh tịnh, hành giâ sô thåm

nhêp Thêt Báo trang nghiöm Tịnh độ có nhi÷u món đù ën.

Kinh diún tâ rìng Duy Ma bâo Xá Lợi Phçt nøu muốn ën

hãy chờ giåy lát sô có bữa ën chưa từng có.

Theo tôi ý “muốn ën có ën” mà Duy Ma nói khiøn

chúng ta dú hiùu læm với cái muốn của thø gian. Ở đåy

vçn đ÷ diún dịch kinh điùn gðp nhi÷u vướng míc ngôn từ,

nön diún tâ không trung thực lím.

392

Kinh Pháp Hoa däy người tụng Pháp Hoa muốn gü

được đó. Nhưng kinh cũng nói người tụng Pháp Hoa

không còn muốn nữa. Chúng ta phâi køt hợp hai đi÷u này

đù hiùu. Không muốn mới thåm nhêp pháp bçt nhị. Ý này

diún tâ A la hán vào được pháp bçt nhị, nhên được nhi÷u

thức ën thượng diûu.

Đức Phêt däy đæu tiön chúng ta có pháp hỷ thực.

Món ën chýnh của người tu là pháp, tinh thæn chúng ta ën

pháp hay sống với pháp. Pháp luôn luôn sanh diût, nên

người tu quán pháp sanh diût mà sống.

Hành giâ quán pháp sanh diût, hiùu và vên dụng

được pháp sanh diût, không còn lû thuộc nó, trở thành

chủ của pháp. Đức Phêt khác chúng ta ở điùm đó. Thực

tø Phêt ën tçt câ pháp giới, mà không phäm tội gü. Trong

khi chúng ta chþ khởi niûm ën, đã thành tội.

Đức Phêt đứng ở lêp trường giâi thoát nuốt tçt câ

pháp giới, nói khác vên dụng được pháp giới, biøn pháp

giới thành Pháp thån Ngài. Kinh diún tâ các loài sanh diût

đang sống trong thường trú Pháp thån của Thých Ca Như

Lai, là thức ën của Như Lai hay một phæn thån Như Lai.

Theo kinh nghiûm tu hành, tôi nhên thçy khi đang suy

nghÿ, têp trung thån tåm sống với pháp Phêt, tôi thường

quön ën, không có câm giác đói. Không có câm giác đói

không phâi của xác thån nhưng của tinh thæn. Con người

tinh thæn không đói. Như vêy, chúng ta thçy rõ đói của

người tinh thæn và đói của người vêt chçt.

Đối với người tu, món ën tinh thæn quan trọng. Cæn

nuôi lớn con người tinh thæn bìng pháp. Và tiøn såu vào

Thi÷n định, sinh hoät trong träng thái nội tåm có món ën

thứ hai là Thi÷n thực.

393

Thi÷n là bân tåm thanh tịnh. Sự vêt bön ngoài luôn

biøn đổi, nhưng tåm hành giâ vén líng yön, không biøn

đối. Tåm no đủ, không đói, nhưng sự thêt thån có đói. Bçy

giờ, hành giâ quán chiøu được thån là vêt sanh diût, tùy

theo yöu cæu sanh diût mà tồn täi. Trong khi tåm luôn no

đủ sáng suốt, quòt säch tham vọng của Thức. Vô minh

không còn, thü yöu cæu của cơ thù không nhi÷u như

chúng ta tưởng.

Yöu cæu của cơ thù nhỏ, nøu bân tåm thanh tịnh.

Đi÷u này thù hiûn rõ qua đời sống của các Thi÷n sư ngộ

đäo. Các Ngài chþ ën đơn sơ mà vén sống khỏe.

Thån không có khâ nëng đòi hỏi nữa, hành giâ chþ

cung cçp những thứ cæn thiøt cho thån tồn täi. Biøt cách

cung cçp đúng chýnh xác, chu kỳ tồn täi của thån càng

kòo dài hơn, nghÿa là tuổi thọ tëng và khỏe mänh.

Ngược läi, tham vọng của chúng ta quá lớn, nó sô

làm chu kỳ sanh diût của thån rút ngín läi. Chúng ta nghÿ

bồi dưỡng đù nó khỏe hơn. Nhưng cung cçp cho nó thêt

nhi÷u, đù rồi nó thâi ra những độc tố vêt chçt và tåm hồn

làm cho thån bûnh, tåm khủng hoâng. Chîng hän có

những loäi thuốc hóa chçt dùng chữa bûnh, nhưng chữa

được bûnh này nó läi gåy ra bûnh khác nðng hơn. Thêm

chý có những sân phèm giúp con người sống tiûn nghi hơn,

đỡ phý sức, tëng tuổi thọ. Nhưng giâi quyøt viûc này xong,

läi gðp khủng hoâng ô nhiúm môi trường đe dọa sức khỏe

con người, làm phát sinh những bûnh mới nữa. Nói chung,

tçt câ tồn täi khổ đau khó giâi quyøt vü vën minh của

chúng ta là vô minh.

Hành giâ trong lúc tu têp Thi÷n quán có thù vén ën,

nhưng không ën bìng miûng. Hành giâ ën bìng sự hçp

thụ tự nhiön của cơ thù. Giữa ta và vêt xung quanh có sự

394

hçp thụ lén nhau mà cộng tồn, tôi coi đó là môi trường

đäo.

Duy Ma nhíc Xá Lợi Phçt những liön hû của chúng ta

đù tồn täi bìng cách vên dụng tåm thø nào hçp thụ sự

vêt vào cơ thù. Hành giâ ën như vêy không mçt gü của

người thø gian là cách ën của người đíc đäo.

Vü vêy, bêc La hán có thức ën thượng diûu gồm thức

ën bön ngoài là pháp và thức ën bön trong là Thi÷n. Pháp

thực và Thi÷n thực chþ đû tử Phêt mới có, hàng ngoäi đäo

hoàn toàn tuyût phæn.

Trön con đường giâi thoát Phêt däy, hành giâ trâi qua

tám chðng đường giâi thoát. Chðng đường thứ nhçt, thån

Tỳ kheo già bûnh, nhưng tåm thanh thân. Síc thån còn

cæn nhu cæu, nhưng tåm hồn không đòi hỏi gü, đät giâi

thoát một.

Riöng tôi, trön bước đường tu ở giai đoän một, cũng

tüm thçy giâi thoát trong cơ thù bûnh hoän ốm yøu. Tôi

thường nghÿ thån này chøt đi cũng chîng tiøc thương, chþ

ráng giữ cho tåm hồn giâi thoát.

Tuy nhiön, giâi thoát một täm bợ, vü thêt có đói, có

bûnh nhưng đời sống nội tåm cao, nön quön đói quön

bûnh. Bön trong giâi thoát mà thực tø bön ngoài không

giâi thoát.

Ngoài ra, hành giâ muốn đät giâi thoát như vêy,

thường sử dụng thån quá sức. Vü thø, khi tåm chứng giâi

thoát thü thån hư hoäi. Các La hán đíc đäo thường bỏ

thån này, nhêp Niøt bàn là vêy.

Tuy nhiön, qua giâi thoát hai, thån tåm phâi tồn täi,

tåm hồn giâi thoát nìm trong cơ thù khỏe mänh, không

phâi ở trong cơ thù bûnh hoän.

395

Thân tåm đ÷u hợp nhçt, thån giâi thoát tåm thanh

tịnh hay køt hợp bân thù và hiûn tượng, täo thành Trung

đäo đû nhçt nghÿa.

Đứng ở vị trý giâi thoát hai, dùng trý tuû quán chiøu trở

läi phæn vêt chçt ngay trong cơ thù chúng ta, xem cái gü

cæn chúng ta cçp dưỡng. Mỗi ngày cơ thù cæn bao nhiöu

chçt bòo, bao nhiöu chçt đường„, không cæn chúng ta

loäi bỏ. Đi÷u chþnh được sô thçy quâ thêt cơ thù chúng ta

không đòi hỏi quá đáng. Điùm này Phêt däy là tri túc.

Theo tôi, bìng bân tåm thanh tịnh, chúng ta câm

nhên được yöu cæu thực sự của cơ thù. Không bác sÿ nào

hiùu ta hơn ta, nøu tåm chúng ta têp trung và kiùm soát

được nó. Chúng ta đi÷u động vêt ngay trong thån dú hơn,

vü nó thuộc sở hữu của ta.

Khi thån tåm hành giâ giâi thoát, chíc chín đó là

méu người dú thương ânh hưởng cho người giâi thoát

theo. Lúc çy, hành giâ đät được giâi thoát ba của méu

người đã nhêp pháp bçt nhị. Đó cũng là hành giâ Pháp

Hoa đøn đåu nơi đó an vui, cách 500 do tuæn không có

tai nän.

Từ giâi thoát ba tiøn xa hơn, hành giâ chứng sơ Thi÷n,

nhị Thi÷n, tam Thi÷n, tứ Thi÷n, đät giâi thoát bốn hoàn toàn

tự täi. Tuy ở träng thái Thi÷n định, nhưng tác động cho

thån thoát ly nóng, länh, đói, khát. Dæn tiøn đøn đþnh cao

là giâi thoát của Như Lai tác động cho câ xã hội và pháp

giới. Đó là träng thái giâi thoát mà Phêt däy đû tử.

Xá Lợi Phçt khởi niûm ën. Duy Ma bâo đừng nghÿ đøn

ën, người tu nghÿ như vêy không tốt. Không nghÿ sô thåm

nhêp nghÿa giâi thoát thü tha hồ ën. Kinh ghi là chờ giåy lát

sô cho ën.

396

Duy Ma bít đæu nhêp định, mở cánh cửa cho chúng

hội đäo tràng thçy thø giới hoàn toàn đổi khác, thçy sáng

ra xa vời đøn điùm cao nhçt là nước Chúng Hương. Ở đó,

có Phêt Hương Tých và Bồ tát đang têp trung nghe pháp,

có đàn viût dång cúng Phêt và Bồ tát.

Duy Ma tiöu biùu bân tåm thanh tịnh giâi thoát mới

có Thi÷n thực. Ngài làm thý nghiûm bìng cách nhêp định.

Duy Ma têp trung tư tưởng nhêp định tác động cho

chúng hội nhün thçy thø giới Chúng Hương, nghÿa là Ngài

tríc nghiûm cho chúng ta thçy rìng lực của hành giâ đã

đät giâi thoát ba là bân thån giâi thoát và người chung

quanh giâi thoát theo.

Trước kia chúng ta mở tung sáu cửa giác quan đù

tiøp xúc với bön ngoài, nön ngoäi duyön kòo høt sức lực

của chúng ta. Nay têp trung, đóng nó läi, sức sống không

hao hụt ra ngoài. Lúc çy, thức ën của người tu là tåm hồn

bünh ổn, không bị sự vêt bön ngoài chi phối, trý trở thành

sáng suốt.

Bìng bân tåm thanh tịnh rọi qua giáo lý, đi ngược

dòng v÷ quá khứ, tüm v÷ nguyön thủy. Kinh diún tâ là đi

ngược v÷ phương trön, tüm thçy nước Chúng Hương.

Nghÿa là tüm những gü cao đõp có trước chúng ta, tüm thçy

hìng hà chư Phêt, mỗi Phêt có cách sống, cách giáo hóa

chúng sanh. Hành giâ góp nhðt những gü Phêt quá khứ

làm đù học và sống theo. Đó là món ën thượng diûu.

Cåu chuyûn mở đæu này mang týnh chçt triøt học,

mượn chuyûn thæn thoäi đù diún tâ sự phát triùn tri thức.

Từ một con người thường mở rộng tæm nhün đù thçy thø

giới Chúng Hương, täo đi÷u kiûn cho người khác cùng

thçy. Đó là viûc làm của Bồ tát. Duy Ma thù hiûn ý nghÿa

397

mỗi người đứng ở hoàn cânh riöng của chýnh münh mà đi

lên, hội ngộ với Phêt Thých Ca.

Duy Ma từ vị trý con người ở thø giới Ta bà nhün lön thø

giới Chúng Hương huy hoàng. Tôi cũng vêy, ý thức såu síc

tám muôn bốn ngàn pháp môn tu của Phêt nhìm ứng

vào mọi trünh độ, mọi hoàn cânh. Chúng ta bước vào

Phêt đäo đúng đín nhçt bìng hoàn cânh của münh, đi từ

điùm phát xuçt của riöng münh dæn tiøn đøn chån lý. Đừng

däi khờ chäy theo hoàn cânh của người, rời bỏ vị trý của

münh, không bao giờ đíc đäo.

Duy Ma mở ra cho chúng hội chiöm ngưỡng một

chån trời hoàn thiûn hoàn mỹ xong, Ngài li÷n hỏi ai có khâ

nëng lön nước Chúng Hương nhên thức ën. Mọi người

lðng thinh không trâ lời.

Duy Ma bâo chúng hội rìng Phêt Thých Ca là đçng

Nëng Nhån, làm được tçt câ lợi ých cho chúng sanh.

Chúng ta mang danh đû tử Phêt, kù câ đäi đû tử läi

không thåm nhêp được thø giới Chúng Hương, có câm

thçy hổ thõn chëng ?

Bçy giờ, Vën Thù đỡ lời chúng Tëng, nhíc nhở Duy Ma

không nön khinh người. Sự thực, Ngài không khinh người, vü

đã an trú ở bân tåm thanh tịnh hoàn toàn, không còn læm

lỗi. Cåu trâ lời của Vën Thù chþ nhìm gợi nhíc chúng ta

trön bước đường tu phâi tự sửa thån tåm münh. Đừng đù

lòng kiöu män bộc phát, vü dù ta có giỏi mçy, nhưng khinh

người vén phäm tội.

Vçn đ÷ Duy Ma gợi ra thù hiûn trong cuộc sống thêt

của đû tử Phêt, giâi quyøt viûc ën cũng không được. Họ

hướng tåm đøn viûc cao câ, nhưng trở v÷ thực tø đơn

giân, kiøm một bữa ën không có, là viûc vô lý. Tôi lúc nhỏ

tu hay suy nghÿ muốn làm nhi÷u viûc lớn. Nhưng nhün läi

398

thån phên münh, hiùu lời Duy Ma däy rõ hơn, từ đó tôi

quen tánh không còn ham muốn nữa. Đi÷u gü xây ra trước

mðt phâi giâi quyøt tốt nhçt, trở läi hoàn cânh riöng mà

tu.

Tôi khởi đæu vào Phêt đäo với tư cách một cêu học

trò nghño ở nhà quö. Con đường tôi đi thêt nhi÷u gian lao

khó khën. Tuy nhiön, biøt nương hoàn cânh của münh, tự

phçn đçu, chîng thých đua đòi, chþ biøt an bæn thủ đäo,

chuyön mðc đồ tang bỏ, tránh xa chuyûn hơn thua lðt vðt.

Tôi dồn tçt câ tåm sức vào viûc phát triùn tri thức. Ngày

qua ngày, tæm nhün thực tø đúng đín dæn, từng bước

thëng hoa trön con đường giâi thoát. Ngược läi, những

người bän tôi ôm çp hoài bão, nhưng không thực hiûn nổi.

Thời gian trôi qua tuổi đời chồng chçt thöm. Chuyûn nhỏ

suốt mçy chục nëm không làm, chuyûn lớn cũng không

thành, đù phý câ cuộc đời.

Chúng ta cæn quan tåm suy nghÿ nøu ý hướng thượng

quá cao, trong khi thực tø cuộc sống không có gü. Không

khòo chúng ta trở thành người vô dụng, cuối cùng phâi

nhờ Duy Ma xin cơm cho ën.

Kø đøn, Duy Ma hiûn ra một Bồ tát đæy đủ uy đức và

Ngài dðn Bồ tát biøn hóa này lön gðp Đức Phêt Hương

Tích xin cho Duy Ma một phæn cơm thừa đù làm Phêt sự.

Vị hóa Bồ tát nøu hiùu theo ngày nay là chúng ta có

trý khôn sô làm được tçt câ, sử dụng trý khôn con người

biøn vêt chçt thành phương tiûn.

Hoðc hiùu theo nghÿa thứ hai, hành giâ dùng bân

tåm thanh tịnh køt hợp sự vêt dưới däng bân thù đù khởi

lön hiûn tượng. Pháp thån Bồ tát ở däng thù đøn Ta bà,

dùng tåm chuyùn vêt mà hünh thành một síc thån y như

người Ta bà đù sống với họ, gọi là ứng hóa thọ sanh thån.

399

Bồ tát biøn hóa theo tia sáng bay đøn nước Chúng

Hương đânh lú Phêt và nói đúng lời Duy Ma dðn, không

khác. Đọc đøn đåy chúng ta dú läc vào con đường thæn

thoäi. Điùm này theo kiøn giâi của giáo sư Nomura, ngày

xưa có thù hiùu và giâi thých dưới däng thæn quy÷n như

vêy. Ngày nay là thời đäi khoa học kỹ thuêt, nøu hiùu theo

tinh thæn hiûn đäi dú chçp nhên hơn.

Đối với ông, một hóa Bồ tát do Duy Ma têp trung tư

tưởng biøn hóa ra và lêp y lời Duy Ma khiøn ông có câm

giác như đó là một người máy robot do con người täo nön.

Người máy làm viûc thø cho ta và chþ có người máy hay

nói khác máy điûn tử ghi nhên mới lêp y lời, không khác.

Người thêt chþ lêp läi đúng ý, không thù y lời được.

Cũng vêy, Duy Ma têp trung tư tưởng vào Thi÷n định

đù khám phá ra một cái gü khâ dÿ thay cho sức người. Ở

đåy được diún tâ dưới hünh thức Duy Ma đưa hóa Bồ tát

lön nước Chúng Hương và làm cho chúng hội cùng thçy

được nước Chúng Hương.

Phát huy thæn lực của Bồ tát bìng cách theo ánh

sáng bay lön hư không. Hiùu theo khoa học tương tự như

sự vên chuyùn bìng làn sóng điûn có khâ nëng chuyùn

tâi phổ cêp đøn mọi nơi đồng nhau, không khác.

Bồ tát ở thø giới Chúng Hương nghe tön thø giới Ta bà

khởi tåm muốn xuống xem thử Ta bà thø nào. Và Phêt

Hương Tých dðn các Ngài xuống Ta bà phâi nhớ đừng

hiûn thån y như nước Chúng Hương và đừng tỏa mùi

hương. Muốn tồn täi thých nghi với chúng sanh Ta bà, các

Ngài cũng phâi thu hünh läi, mang thån tứ đäi hữu hän như

người ở Ta bà.

Hành Bồ tát đäo chúng ta phâi ghi nhớ lời Phêt Hương

Tých däy cũng đồng nghÿa với lời đức Thých Ca däy chúng

400

ta tu đồng sự nhiøp trong tứ nhiøp pháp. Bước chån giáo

hóa đøn nơi nào, ta phâi sống y như mọi người, hài hòa

với họ. Vü sống khác biût dú täo thø đối lêp, khó an toàn

giâi thoát.

Thø giới Ta bà được giới thiûu cho Bồ tát ở thø giới

Chúng Hương và ngược läi cânh giới Chúng Hương được

mở rộng cho Bồ tát Ta bà. Đi÷u này gợi cho chúng ta ý

niûm mỗi Đức Phêt hiûn thån sinh hoät trong một môi

trường khác nhau, nön sự giáo hóa hành đäo tçt nhiön

phâi khác nhau. Hai chúng Bồ tát của Ta bà và Chúng

Hương gðp gỡ nhau mới làm sáng tỏ được pháp môn bçt

nhị.

Khi hóa Bồ tát đã lãnh bát cơm xong cùng với 900

vän Bồ tát thừa thæn lực của Phêt và của Duy Ma trong

khoânh khíc v÷ đøn nhà Duy Ma. Lúc çy Duy Ma Cêt hóa

ra 900 vän tòa sư tử cho các Bồ tát ngồi.

Nøu hünh dung nhà Duy Ma với một diûn tých hữu hän,

làm thø nào dung chứa được trëm vän tòa sư tử cho các

Bồ tát. Điùm này đối với người có thø giới quan do tu

chứng, dú câm nhên. Hoðc người có đời sống tåm linh

mới hiùu được cái không cùng tên, vô giới hän. Ngược läi,

đứng trön lãnh vực của đời sống hiûn thực rçt giới hän,

khó thåm nhêp cânh giới tåm chứng này.

Thêt vêy, thø giới tåm linh tuy nhỏ, nhưng nhiøp thu

bao trọn được vêt lớn. Câ vũ trụ nìm gọn trong đơn vị

nhỏ nhçt là tri thức, thü không còn gü mà nó không dung

chứa được. Vü tri thức của chúng ta mở rộng đøn đåu,

muôn vêt theo đó tự hiûn.

Mọi diún biøn do thæn lực Bồ tát phát huy täo thành

cânh giới bçt tư nghü. Hiùu theo thời đäi ngày nay, tương

tự như tçt câ hünh ânh của một thành phố Matcơva hoðc

401

câ trái đçt hay mðt trëng thu gọn vào một cái vô hünh qua

vû tinh viún thông, läi chui gọn vào Tivi dú dàng.

Tôi câm nghÿ nó tương tự như thø giới bao la của ta

trong Thi÷n định. Trong vû tinh, chúng ta không biøt thø

nào, nhưng nó mang hünh ânh câ thø giới hay hành tinh

đưa vào làn sóng điûn nhỏ đưa thîng v÷ đåy cho chúng

ta thçy. Và thø giới được khuøch đäi rộng lớn tùy theo

màn ânh Tivi, màn ânh Tivi của chúng ta 12 inches, chúng

ta có thø giới rộng 12 inches, màn ânh 21 inches thø giới

biøn thành 21 inches v.v„

Tác động tinh thæn của chúng ta cũng vêy và có

phæn linh hoät gçp bội læn. Duy Ma thù hiûn được tác

động tinh thæn này gọi là phát huy thæn lực, täo thành

cânh giới bçt tư nghü, một cânh giới chþ hiûn ra cho những

vị Bồ tát nào đã thù nghiûm sự tåm chứng. Tùy trünh độ tu

chứng của Bồ tát mà cânh giới chư Phêt mười phương mở

ra hay khòp läi, giống như có Tivi hünh mới hiûn.

Sau khi mang chúng hội vào thø giới hiûn thực Ta bà,

Duy Ma hỏi các Bồ tát của thø giới Chúng Hương rìng

Phêt Hương Tých giáo hóa chúng sanh như thø nào ?

Các Ngài trâ lời thêt đơn giân : Tåm những người ở

thø giới Chúng Hương thuæn thiûn, không làm viûc ác,

không phäm sai læm. Tùy độ câm giữa Bồ tát và Phêt mà

đíc đäo, chþ ngồi gốc cåy nghe mùi hương tỏa ra cũng

được giâi thoát.

Cåu trâ lời của Bồ tát Hương Tých gợi nhíc chúng ta

nhớ läi hünh ânh Phêt Thých Ca xưa kia thành đäo dưới cåy

bồ đ÷. Bồ đ÷ là trý giác, nghÿa là hành giâ sống trong ánh

sáng chån lý của Phêt. An trú trong pháp Phêt câm nhên

mùi hương lä, hương đäo hänh, hương trý tuû, hương giâi

402

thoát của Ngài. Hành giâ thưởng thức mùi hương đó hay

sống với pháp Phêt låu ngày được giâi thoát.

Đức Phêt Hương Tých không cæn giáo hóa bìng ngôn

ngữ. Mọi người tự thëng hoa theo trünh độ tu chứng của

Bồ tát đäo. Nói cách khác, Phêt Thých Ca Niøt bàn không

thuyøt pháp. Nhưng hành giâ thåm nhêp Thi÷n định, tüm

ra vô số ý nghÿa của Phêt Pháp thån thường trú.

Bồ tát Chúng Hương học được với Phêt Pháp thån,

câm được tác động của Pháp thån Phêt mà giâi thoát.

Điùm này cũng dú hiùu khi chúng ta thçy trön thø giới

ngày nay tùy từng nơi có cách giáo dục khác nhau. Ở thø

giới vën minh có hünh thức giáo dưỡng theo vën minh. Ở

nước läc hêu, phương cách giáo dục tçt nhiön có phæn

yøu kòm.

Và Bồ tát của thø giới Chúng Hương hỏi läi Duy Ma ở

Ta bà, Đức Phêt Thých Ca giáo hóa chúng sanh như thø

nào ?

Duy Ma trâ lời ở Ta bà, đối với chúng sanh ngang

ngược bướng bþnh, Phêt Thých Ca phâi nói rõ mọi tội lỗi và

hünh phät quâ báo tương ưng, nhìm chðn đứng tåm ác

của họ.

Các Bồ tát này câm thçy kinh ngäc với các pháp

môn không giâi thoát mà các Ngài chưa h÷ nghe. Vü ở

thø giới Chúng Hương thuæn thiûn, nhờ ânh hưởng mùi

hương ngộ đäo, tön tội ác và địa ngục còn không có,

huống là có tội ác thêt. Đức Phêt Hương Tých giáo hóa

không giống Phêt Thých Ca. Ngài lðng thinh tác động cho

chúng nhân thù nhêp chån lý. Trong khi Phêt Thých Ca

phâi đi, phâi nói, phâi ngën, nghÿa là dùng mọi phương

cách đù đi÷u phục chúng Ta bà.

403

Từ điùm khác biût này, Phêt Thých Ca khai mở cho

chúng ta hünh dung thø giới thánh thiûn chþ đäo cho thø

giới xçu ác. Ngài thuyøt minh rìng thø giới Ta bà có sáu

đường sanh tử, không phâi có một đường duy nhçt tiøn

đøn Phêt đäo. Bồ tát ở nước Phêt Hương Tých, Pháp thån

tiøn triùn læn, không cæn trâi qua sáu đường sanh tử như ở

Ta bà.

Quá trünh Phêt Thých Ca thuyøt pháp trong tứ sanh lục

đäo gợi chúng ta ý nghÿ tüm Pháp thån thường trú trong

cuộc sống thực tø hay từ tæm thường này vượt lön thành

phi thường là Phêt và từ phi thường trở läi giáo hóa chúng

sanh.

Đức Phêt đưa ra sáu méu sống ở địa ngục, ngä quỷ,

súc sanh, A tu la, Trời, người, đù chúng ta tự chọn. Đó là

phương cách Phêt giáo hóa chúng sanh, không làm mçt

lòng chúng sanh. Ngài đưa ra mô hünh sống, làm theo hay

không là quy÷n của họ, không phâi quy÷n của Ngài.

Ngày nay, trön bước đường hành đäo của người xuçt

gia hoðc Phêt tử giáo dục con cái cũng vêy, chúng ta

cæn lưu tåm đi÷u này. Chúng ta høt lòng däy, nó không

nghe. Cứ đù nó phäm tội, rơi vô địa ngục, mới ën nën

phát tåm. Đức Phêt cũng xác định có những chúng sanh

phâi đù cho đọa địa ngục mới giáo hóa được. Khi chúng

quyøt tåm sửa đổi, chúng ta mới cứu được. Kinh Pháp

Hoa gọi đó là những đứa con mçt bân tåm, không chịu

uống thuốc đäi lương dược, nhìm chþ cho pháp Phêt

giáo hóa trong tứ sanh lục đäo.

Bồ tát Chúng Hương nghe ớn xương sống, nhưng

chúng ta nghe bünh thường, chîng ngán sợ gü. Duy Ma

cho biøt chúng sanh thø giới Ta bà cang cường, Bồ tát

Chúng Hương sợ muốn bỏ v÷ li÷n, ngæm chþ các vị La hán

404

đíc đäo muốn nhêp Niøt bàn theo Phêt. Phêt đåu con đó,

vü ở đåy nguy hiùm quá.

Bồ tát Chúng Hương hay La hán sống trong pháp

Phêt câm thçy an lành bao nhiöu, ra đời phi÷n lụy bçy

nhiöu. Các vị này vội vàng từ giã Ta bà trở v÷ trụ xứ gçp.

Duy Ma däy các Ngài hãy ở läi đåy, tuy khó nhưng tu một

ngày bìng ở thø giới Chúng Hương tu vô số kiøp.

Theo Duy Ma, ở Ta bà mới có đi÷u kiûn cho hành giâ

tu sáu pháp ba la mêt, đät cứu cánh Vô thượng đîng

giác.

Thêt vêy, ở thø giới Chúng Hương, không có ai nghño

dốt, dở đù chúng ta tu pháp bố thý. Họ chþ nghe mùi

hương đíc đäo. Các Bồ tát đó giỏi hơn münh, làm sao

thuyøt pháp däy họ, trong lúc ở Ta bà vô số người cæn

chúng ta.

Riöng tôi, có lúc muốn v÷ Hương Tých ở, nhưng suy

nghÿ thçy không tüm được viûc làm nào nơi đó, ở đåy dù

dở cũng làm được.

Đối với pháp tu trü giới đù độ phá giới, trön cuộc đời

có bao nhiöu đi÷u xçu cám dỗ, chúng ta mới luyûn được

tåm thanh tịnh, sống với nhiúm ô tội lỗi mà vén trong säch.

Người không tiøp xúc cuộc đời khi bước vào đời thành dở

dở ương ương; nön Phêt däy Niøt bàn của A la hán là hóa

thành täm thời, ở đó muôn đời làm Thanh vën sống nhờ

Phêt Hương Tých. Ngược läi, ở Ta bà täo dựng Niøt bàn,

thành Phêt là Niøt bàn thêt.

V÷ pháp tu tinh tçn, ở Ta bà có nhi÷u viûc cho chúng

ta làm. Nøu thêt tåm tu hành muốn täo công đức, ai cũng

có khâ nëng làm, dù dở. Lön Hương Tých, ta có bìng ai

mà làm.

405

Pháp tu nhén nhục cũng vêy. Chúng sanh cang

cường, chúng ta mới nhén nhục. Ở Hương Tých, chîng ai

gåy, ai làm phi÷n đù nhén.

Bước khởi đæu, chúng ta têp luyûn tánh không nghe,

không thçy đù bớt khổ tåm. Luyûn quen tánh này, chúng

ta trở läi sống trong thø giới chúng sanh hung dữ kỳ khôi,

tiøp xúc sinh hoät với nó mới thçy rõ münh còn nhi÷u

nhược điùm. Cứ như thø chúng ta đi tới, khíc phục læn

cũng tốt. Đät đøn nhén nhục ba la mêt, tåm hồn hoàn

toàn không giao động. Chúng sanh có xô, chúng ta cũng

không ngã, không lùi läi. Tåm vững vàng kiön cố y như Duy

Ma mới thành tựu pháp Thi÷n định.

Đó là ý nghÿa tu hành ở thø giới Ta bà được công đức

vô lượng. Duy Ma cho biøt Ngài từ nước Diûu Hỷ qua Ta

bà đù thành tựu sáu pháp ba la mêt.

Duy Ma đem cơm Hương Tých từ thø giới Chúng

Hương v÷ thø giới Ta bà. Đi÷u này cho chúng ta suy nghÿ

thø giới Chúng Hương ở đåu và Đức Phêt Hương Tých là ai?

Có phâi là thø giới thêt và Phêt thêt hay không ?

Theo tôi, Đức Phêt Hương Tých không phâi là một vị

Phêt nào khác lä đối với chúng ta. Ngài chýnh là Phêt

Thých Ca được hünh thành dưới một däng khác. Và thø

giới của Phêt Hương Tých là thø giới Ta bà, hai thø giới này

thông với nhau thành một cânh.

Thêt vêy, cùng một Đức Phêt nhưng sinh hoät giáo

hóa trong hai cânh giới, xuçt hiûn dưới hai däng thån

khác nhau. Đức Phêt Hương Tých giáo hóa dưới däng

Pháp thån ở thø giới giâi thoát Niøt bàn tịch diût phi diût.

Tuy không còn hiûn hữu trön cuộc đời, nhưng ânh hưởng

của Ngài đối với từng thø hû nối tiøp đøn ngày nay vén

còn tác động thêt såu rộng. Và một Đức Phêt Thých Ca

406

sinh hoät với tư cách một sanh thån tứ đäi của con người

Ta bà hiûn hữu trön nhån gian, mang lợi läc an vui cho

chúng hữu tünh.

Hành trünh của Duy Ma từ thø giới Ta bà bay bổng v÷

thø giới Chúng Hương xin cơm, mở ra cho chúng ta quan

sát hai thø giới riöng biût. Ngài dén chúng ta từ thø giới Ta

bà khổ đau đi vào thø giới không khổ đau. Và từ cânh giới

không khổ đau là cốt lõi của Duy Ma hội nhêp trở läi đời

sống khổ đau.

Hay đó là hünh ânh Đức Phêt Thých Ca kiön trü lðn lội

giáo hóa dọc sông Hìng, tých lũy đæy đủ công đức trở

thành Phêt Hương Tých. Và từ chánh báo là Phêt Hương

Tých täo thành y báo mang tön thø giới Chúng Hương, một

thø giới chứa nhóm tçt câ mùi hương và chþ giáo hóa

bìng mùi hương.

Mùi hương này không phâi là hương træn bön ngoài

câm nhên được bìng khứu giác. Hương này thuộc nëm

phæn tåm hương gồm giới hương, định hương, huû hương,

giâi thoát hương và giâi thoát tri kiøn hương. Đức Phêt

thường ca ngợi loäi tåm hương có khâ nëng bay ngược

gió, một thứ hương mà tçt câ người tu hành đ÷u tüm cæu.

Tüm được hương này, chúng ta hội ngộ Đức Phêt Hương

Tých hay diûn kiøn được Báo Thån viön mãn của Phêt Thých

Ca.

Trong nëm phæn tåm hương mà Đức Phêt đù läi trọn

võn cho chúng ta, trước nhçt là hương giới đức hay sự

trong säch thuæn khiøt của Ngài từ tåm hồn cho đøn

những viûc làm đäo đức.

Dõi theo viûc làm cao quý của Phêt lưu läi cho đời,

chúng ta thçy những hành vi thánh thiûn này đã køt thành

hương đäo đức đốt lön từ Ấn Độ. Hương tỏa ra khíp mọi

407

nơi và bay đøn Viût Nam, täo thành một sự chþ đäo tốt

đõp hài hòa với tünh yöu quö hương dån tộc.

Ngày nay, khi mang danh đû tử Phêt, nhưng không

thù hiûn được hương giới đức lợi läc cho đời, chúng ta có

câm thçy hổ thõn chëng ?

Trang bị đæy đủ định hương và huû hương, Đức Phêt

Thých Ca giáo hóa mọi nơi, nhưng không có gü có thù làm

giao động Ngài. Ở mọi hoàn cânh, ta đ÷u thçy Ngài toát

ra hương giâi thoát, từ suy tư, lời nói cho đøn viûc làm đ÷u

thanh cao giâi thoát. Cuối cùng, Ngài đät đøn giâi thoát

tri kiøn hương, mọi vçn đ÷ không còn tồn đọng trong óc,

trong tâm Ngài.

Nëm phæn tåm hương tiöu biùu cho sự thành tựu trön

nhån gian mà Phêt Thých Ca tých lũy được. Từ một Đức

Phêt Nëng Nhån đổi thành Đức Phêt chứa nhóm muôn

vàn công đức. Và chýnh viûc làm kiùu méu, lợi läc cho

chúng hữu tünh còn lưu läi đøn ngày nay, mới täo thành

thường trú Pháp thån Phêt tồn täi mãi với chúng sanh ở Ta

bà.

Tương tự như vêy, nëm phæn tåm hương của Duy Ma

đốt lön täi thø giới Ta bà, hiûn thành nëm phæn Pháp thån

thường trú ở thø gian thuyøt pháp. Hương giới đức của

Duy Ma tỏa ra cho thành Tỳ Da Ly, không ai không kýnh

phục. Bçy giờ, Duy Ma thù hiûn định hương và huû hương

bìng cách têp trung cao độ, nhün thçy chån lý, hiùu biøt

vượt bünh thường là hiùu biøt v÷ Đức Phêt Hương Tých và

thø giới Chúng Hương.

Chúng nghÿa là tçt câ, hương là nëm phæn tåm

hương triùn khai thành tçt câ gü tốt đõp trön cuộc đời.

Thành tựu mọi an vui lợi läc cho đời, Duy Ma vén an trụ

408

giâi thoát. Ngài không vướng míc sở tri chướng nào, thù

hiûn giâi thoát tri kiøn hương.

Nëm phæn tåm hương mà Duy Ma đốt lön ở Ta bà

hay cốt lõi chánh pháp của Đức Phêt mà Ngài rút ra

mang cho chúng ta, giúp chúng ta thçy pháp münh học

và cốt lõi khác nhau.

Pháp chúng ta học trön ngôn ngữ vën tự, trong khi

cốt lõi lüa ngữ ngôn, gọi là Thi÷n ngữ. Người tu chçp ngôn

ngữ, không bao giờ giâi thoát. Vü thø Thi÷n tông chủ

trương tüm v÷ trực câm giữa hành giâ và Phêt, truy÷n thừa

qua tåm. Tåm hành giâ thông với tåm Phêt quá khứ, biøn

quá khứ và hiûn täi nhêp làm một.

Thi÷n tông tüm cốt tủy đäo Phêt thù hiûn vào cuộc

sống con người. Kinh Duy Ma diún tâ bìng hünh ânh mang

bát cơm từ Phêt Hương Tých v÷ Ta bà. Thåm nhêp Thi÷n,

câm được Phêt quá khứ, thçy được lô sống của Phêt. Và

từ Thi÷n định mang tinh ba đó trở läi cuộc đời, trang trâi

cho mọi người, không bao giờ høt hay cơm Hương Tých ën

không høt.

Quan sát cơm Phêt, chúng ta thçy gü ? Đức Phêt

không đù läi cho đû tử tài sân nào. Người đời thü đù läi đủ

thứ của câi, sự nghiûp cho con cháu.

Phêt Niøt bàn như chim bay lưng trời không đù läi dçu

vøt. Ngài bünh thân rời thø gian, chîng đù läi chút gü,

nhưng sự thêt những gü Ngài đã tðng cho đời, quâ thêt là

quá lớn. Người xuçt gia theo Phêt chþ có một bát ba y.

Bát Phêt truy÷n cho đû tử là cái bát không, không có

cơm, khi thọ giới chúng ta nhên cái bát không. Nhưng từ

thời Phêt đøn nay, trâi qua mçy ngàn nëm, không có vị

Tëng nào đói. Rõ ràng chúng ta thçy cơm Phêt nhìm chþ

cho cốt tủy của giáo pháp Phêt.

409

Chư Tëng theo đúng cốt tủy Phêt däy, tu hành phát

tåm Đäi thừa thü một người ën, vô số người ën cho đøn

nhi÷u thø hû v÷ sau không ën høt.

Tuy nhiön, thực tø có những nhà sư đói rách, chúng ta

cæn xòt xem täi sao như vêy. Theo Duy Ma, vü chưa phát

tåm Đäi thừa nön ën cơm Phêt vô, bụng chướng lön.

Nghÿa là mðc áo Phêt, mang hünh tướng đû tử Phêt,

nhưng đức hänh và trý tuû không giống Phêt. Tåm hồn nhỏ

hõp ën cơm Đäi thừa vô, nứt bụng chøt, pháp này tự häi

ta.

Duy Ma nhíc Xá Lợi Phçt hay nhíc chúng ta muốn

ën cơm Hương Tých phâi phát tåm Đäi thừa. Tôi lúc mới

xuçt gia, rçt sợ đi÷u này. Vü xuçt gia thọ giới là ën cơm

Hương Tých, tu lơ mơ coi chừng chøt. Khi ën cơm Phêt,

mðc áo Phêt, chúng ta tæm thường hñn mọn, làm cho

người khinh chö ghòt bỏ; chúng ta tự chøt thôi.

Tôi ý thức såu síc pháp này, chứng nghiûm nó trön

bước đường tu. Khi chưa phát tåm Đäi thừa, chưa høt

lòng hiøn trọn thån cho đäo, chưa quyøt tåm đät Vô

thượng đîng giác, còn nghÿ đøn quy÷n lợi, tôi gðp nhi÷u

vçn đ÷ khó khën. Đối với tôi, đi÷u mong cæu cứ tránh xa,

đi÷u không thých cứ bám chðt. Tôi thçy rõ ën cơm Phêt

không dú. Trâi qua thời gian dài, tôi bûnh liön miön.

Tuy nhiön, đøn khi tþnh ngộ, hiùu được kinh Duy Ma,

thay đổi tåm münh, bít đæu phát tåm Đäi thừa thü cuộc

sống của tôi hoàn toàn đổi khác. Ý thức được khi đi tu

mäng sống münh thuộc Phêt pháp, thuộc đäi chúng. Đäi

chúng quyøt định đi÷u gü, münh làm đi÷u đó, Phêt pháp

muốn gü ta làm theo, không tiøc thån mäng. Từ đó tôi

khỏe læn, ýt bûnh, dù làm viûc nhi÷u hơn. Đó là sự thêt

410

trong cuộc đời tu của tôi. Tôi tự nghÿ không biøt täi sao

münh đät được thành quâ như vêy.

Đäo hänh theo quá trünh tu tự lớn dæn, trong kinh diún

tâ rìng ën cơm Hương Tých lỗ chån lông có mùi hương,

nhìm diún tâ suy nghÿ, viûc làm của chúng ta đúng với

cốt lõi của Phêt däy là vçn đ÷ quan trọng của người xuçt

gia. Nøu không thåm nhêp tinh ba Phêt pháp, ën cơm

này, chúng ta khổ, vü bị xã hội gán cho tiøng ën bám.

Ngoài bát của Phêt, người xuçt gia còn có y là mânh

vâi vá. Nhưng từ thời Phêt täi thø đøn nay, có bao nhiöu

người tu chån chánh, cũng không bao giờ thiøu y. Thiøu vü

không phát tåm Đäi thừa, không làm đúng di chúc Phêt,

không đøn với Phêt xin cơm ën. Chþ ën cơm træn thø låu

ngày thành lú lén. Thi÷n tông khơi dêy ý này đù chúng ta

tỏa rộng sức sống đäo pháp trön cuộc đời.

Cơm dư của Phêt Hương Tých, Duy Ma sai hóa Bồ tát

xin v÷ cho đäi chúng ën vén không høt. Phêt Hương Tých

tiöu biùu cho Pháp thån Phêt Thých Ca. Nëm phæn Pháp

thån hay tçt câ những viûc làm cao thượng của Phêt trön

cuộc đời và tam täng kinh điùn lưu truy÷n tiöu biùu cho

cơm thừa.

Cơm Hương Tých đượm mùi Thi÷n vị. Bân tåm thanh

tịnh mới thù nhêp được Thi÷n vị. Duy Ma là méu người thù

hiûn trọn võn bân tåm thanh tịnh, chþ có Duy Ma mới lçy

được cơm Hương Tých. Cơm này chứa pháp vị lä thường.

Một người ën no rồi cho người khác ën cũng no và phát

triùn Pháp thån họ. Có bao nhiöu người ën một bát cơm

cũng không høt. Điùn hünh như Duy Ma tên hưởng được

cơm Thi÷n, tu đíc đäo và tỏa ra ânh hưởng cho đäi

chúng ở thành Tỳ Da Ly. Họ tiøp nhên đ÷u đät giâi thoát.

411

Thực tø cho thçy từ khi Phêt Niøt bàn, giáo pháp Ngài

đù läi được từng thø hû tiøp thu. Mọi người thëng hoa, giâi

thoát, ra khỏi nhà lửa sanh tử mà mỗi ngày bát cơm

Hương Tých không bị vơi sụt. Bát cơm çy läi càng lớn rộng

thöm, luôn luôn cung cçp đæy đủ cho người cæu đäo.

Riöng tôi, trön bước đường hành đäo, tuy gðp thêt nhi÷u

chông gai khó khën, vén an lành nhờ hưởng chút hương

thừa của Đức Phêt, ån triöm pháp nhũ làm chçt đ÷ hồ

tươi nhuên cho giới thån huû mäng của münh. Đó là phæn

câm nhên của riöng tôi. Còn mỗi người tùy theo sự tåm

chứng riöng, tiøn thîng lön thø giới Chúng Hương. Quý vị

tự lçy hương công đức v÷ trang nghiöm thån tåm, tinh tçn

dũng mãnh bước theo con đường của Đức Phêt đi, làm

lợi ých cho chúng hữu tünh.

412

PHẨM 11

BỒ TÁT ĐẠO

I. LƯỢC VĂN KINH

Khi Đức Phêt đang nói pháp ở vườn Yöm La, vườn

bỗng nhiön trở nön rộng rãi xinh đõp vô cùng, thoâng mùi

hương lä. Đức Phêt bâo A Nan rìng Duy Ma Cêt và Vën

Thù Sư Lợi cùng đäi chúng síp đøn ra mít Phêt, nön hiûn

đi÷m lành này.

Bçy giờ Duy Ma Cêt dùng sức thæn thông, đem đäi

chúng và các tòa sư tử đù trön tay phâi đi đøn chỗ Phêt,

đðt các Bồ tát xuống. Duy Ma và các Bồ tát này đ÷u cúi

đæu lú dưới chån Phêt, đi quanh bön phâi bây vòng rồi

ngồi một phýa.

Lúc đó, A Nan hỏi Phêt mùi hương thoâng ra là mùi

hương gü. Xá Lợi Phçt trâ lời : “Đó là trưởng giâ Duy Ma Cêt

xin cơm thừa của Phêt ở nước Chúng Hương đem v÷ ën

nơi nhà ông, nön tçt câ lỗ chån lông đ÷u bay mùi hương

như thø”.

Tiøp theo, Duy Ma giâng cho A Nan rìng người muốn

tu giâi thoát sanh tử ën cơm này, chứng được sơ quâ thü

mùi hương mới høt. Tuæn tự như vêy cho đøn Bồ tát ở

hàng bçt thoái chuyùn đät đøn quâ vị Phêt, thü mùi hương

mới høt. Vý như uống vị thuốc hay, khi nào vi trùng bị tiöu

diût, thuốc mới tan. Pháp này cũng có công dụng như

vêy.

Sau khi A Nan tán thán pháp của Duy Ma vừa giâng

nói, Phêt däy A Nan rìng Đức Phêt mười phương thuyøt

pháp giáo hóa chúng sanh, làm những viûc khác nhau.

Tùy theo mỗi thø giới, các Ngài nói pháp khác nhau. Có

thø giới dùng hương giáo hóa, có cõi lçy cơm ën giáo

413

hóa hay có thø giới dùng ngôn ngữ giáo hóa v.v„ Chư

Phêt làm được như vêy không có hän lượng. Trý tuû biûn

tài của các Ngài không thù nghÿ bàn. Thi÷n định của Bồ

tát cũng vêy, không thù đo lường được, không thù nói høt

được.

Bçy giờ, Bồ tát ở nước Chúng Hương đøn bäch Phêt ở

cõi Ta bà tu hành như thø nào. Đức Phêt Thých Ca däy

cho Bồ tát ở nước Chúng Hương pháp môn Tên và Vô tên

giâi thoát hay thø nào là Bồ tát bçt tên hữu vi và bçt trụ vô

vi.

Nghe xong, Bồ tát của nước Chúng Hương vui mừng,

râi hoa thơm khíp tam thiön đäi thiön cúng dường Phêt

và kinh này, rồi lú Phêt trở v÷ nước Chúng Hương.

II. GIẢI THÍCH

Phèm Hương Tých nói v÷ thø giới Niøt bàn giâi thoát

của Phêt và phèm Bồ tát đäo nói v÷ viûc làm của Bồ tát

trön cuộc đời, phâi sinh hoät như thø nào đù tương thông

với Đức Phêt ở thø giới Phêt.

Sự liön hû mêt thiøt giữa thø giới Niøt bàn và thø giới

Ta bà, hay nói khác, hóa độ của Đức Phêt trön nhån gian

và viûc làm của Ngài ở thø giới giâi thoát Niøt bàn, được

thù hiûn trọn võn trong cuộc đời hành đäo của Đức Phêt

Thích Ca.

Nhün läi khi Đức Phêt täi thø, chúng ta thçy Ngài đã

giáo hóa ở hai mðt. Một mðt giáo hóa với tư cách sanh

thån và một mðt giáo hóa dưới däng Pháp thån.

Sanh thån Phêt có chúng Thanh vën tùy tùng, mang

thån tứ đäi ngũ çm. Dưới däng này, Ngài sử dụng sanh

thån đù giáo hóa sanh thån. Từ Bồ đ÷ đäo tràng đøn Lộc

414

Uyùn thuyøt pháp, Đức Phêt được xem như một La hán và

nëm anh em Ki÷u Træn Như cũng là La hán. Đøn khi giáo

đoàn phát triùn, trong các vị La hán, có những vị vượt trội

lön như Xá Lợi Phçt, Mục Ki÷n Liön v.v„ Nói chung, những

đäi đû tử của Phêt được gọi là đäi La hán. Nhưng so với La

hán Thých Ca, các Ngài không sánh kịp.

Ngoài phæn thuyøt pháp giáo hóa bìng sanh thån,

chúng ta có thù thçy nghe câm nhên được, Phêt còn mðt

thứ hai không thçy nghe, không dùng tåm lượng biøt

được. Chîng những không giâi thých được, mà còn

không hiùu được, gọi là bçt tư nghü. Phæn bçt tư nghü là

pháp học của Bồ tát.

Bồ tát khao khát suy tư, phát huy mðt không giâi thých

được. Täi sao Đức Phêt là người, ta cũng là người mà tác

dụng của Ngài läi vô cùng tên vêy. Câm nhên lực chi

phối vô song từ nơi Phêt toát ra, dù Ngài thuyøt pháp hay

yön lðng, ta cũng không thù nào hiùu được Phêt. Kinh

Pháp Hoa nói rõ hàng Bồ tát trở xuống không thù thçu tột

viûc làm của Như Lai, vü Như Lai thçy đúng như thêt. Còn

chúng sanh dán chðt đôi mít bìng cðp kýnh nghiûp.

Tác dụng giữa Phêt với Thanh vën là tác dụng qua

hiûn thực cuộc sống. Và tác dụng giữa Phêt và Bồ tát

thuộc siöu thực hay giữa thø giới hiùu được và thø giới

chưa hiùu được.

Bồ tát phát tåm tu Bồ tát đäo mang khát vọng tüm

chån lý, bít đæu đi vào thø giới chưa hiùu tüm đi÷u kiûn

tëng trưởng trý tuû, đù rồi cuối cùng cũng đät hiùu biøt

chính xác.

Bồ tát là người mang chý lớn. Tuy nhiön, chý lớn của Bồ

tát không giống méu người mang chý lớn của thø gian.

Quán sát thçy rõ những gü trön cuộc đời đ÷u trôi theo

415

dòng sanh diût, nön chý Bồ tát không đðt vào đåy. Các

Ngài đët mục tiöu nìm ngoài sanh diût, cæu thành Phêt

đät nhçt thiøt trý.

Phèm này nói v÷ tư cách Bồ tát. Bồ tát lçy Phêt làm

đối tượng kiùu méu, làm hướng đi lêp chý tiøn thủ đù đät

thø gian giâi, hiùu tçt câ cuộc đời và hiùu câ thiön nhiön,

đi÷u động nó một cách tự täi.

Muốn thành Phêt là muốn giâi quyøt được những viûc

mà người bünh thường không giâi quyøt được, khác với

Thanh vën an phên ở Niøt bàn. Còn tục chúng tham lam

ghòt ganh đæy đủ, đương nhiön bỏ ra ngoài.

Trước khi chþ däy tư cách, viûc làm của Bồ tát, Đức

Phêt giới thiûu Phêt Hương Tých và thø giới Chúng Hương.

Đó là méu lý tưởng của người mang chý lớn và cũng là

ước mơ của chúng ta hướng tåm v÷ Ngài đù lêp chý đi

lên.

Muốn đät đøn quâ vị của Phêt Hương Tých, chúng ta

phâi tých lũy học vçn và phước đức. Kinh Bát Đäi Nhån

Giác nói rõ đi÷u chúng ta cæn giác ngộ rìng ngu si là

nguồn gốc của sanh tử. Chúng ta không biøt lối thoát đù

đi ra, sanh và chøt lang thang vô định, chui đủ vào các

loài trong tứ sanh lục đäo.

Vü vêy, Bồ tát thường niûm học rộng nghe nhi÷u, học

với các đçng giác ngộ giâi thoát. Kinh Pháp Hoa däy rõ

tçt câ Bồ tát nổi tiøng đ÷u thån cên các Đức Phêt học

rộng nghe nhi÷u đù tëng trường trý tuû. Mức độ thçy gæn

đúng sự thêt chừng nào, gæn đøn giâi thoát chừng nçy.

Thçy rõ sự viûc, nhưng trünh bày cho người khác hiùu

được, là vçn đ÷ khó hơn. Chúng ta tu hành phæn nhi÷u

vçp phâi lỗi lớn rçt nguy hiùm, thường hiùu khác ý Phêt

däy. Hiùu và làm đúng lời Phêt däy, thü trở thành Bồ tát

416

hay Phêt. Hiùu khác mà tiøn tu, hành giâ sô bước vào con

đường sống khổ chøt đọa. Dù tu suốt đời, vén không

hưởng chút hương vị giâi thoát, vü cố chçp trong vỏ cứng,

tự làm những viûc münh cho là pháp, nhưng kỳ thực phi

pháp.

Thý dụ như Duy Ma chþnh Ưu Ba Ly hiùu sai ý nghÿa giới

luêt của Phêt. Phêt chø giới nhìm ngën chðn tội lỗi, làm

cho người giâi thoát. Ngài tùy người, tùy chỗ mà chø giới,

không phâi chø giới tràn lan.

Đối với đû tử có trünh độ đäo đức tri thức, Ngài không

cæn däy bâo lðt vðt. Nghÿa là đối với thanh tịnh Tëng,

không có giới. Giới được đðt ra vü có đối tượng chúng

sanh ở trünh độ hä đîng. Nøu không ngën cçm, họ sô làm

bêy và đọa.

Đi÷u chýnh yøu trön bước đường hành đäo Bồ tát,

chúng ta phâi phát triùn trý tuû đù có một cái nhün xác

thực giống Phêt. Từ đó, ta dùng trý tuû rọi vào lòng cuộc

đời, nhím đúng đối tượng đù khai tri kiøn. Họ phát tåm bồ

đ÷, sống an lành giâi thoát. Và an lành giâi thoát của họ

chýnh là an lành giâi thoát của chúng ta.

Trong phèm này, Duy Ma rủ Vën Thù Sư Lợi đøn ra mít

đức Thých Ca. Duy Ma tiöu biùu cho bân tåm thanh tịnh

được trý tuû Vën Thù rọi sáng, mới diûn kiøn được Thých Ca

Như Lai. Ta chưa thanh tịnh, trý không sanh, giữa Phêt và ta

cách nhau muôn trùng vän dêm.

Khi Duy Ma và Vën Thù cùng đäi chúng khởi niûm tới

thëm Đức Thých Ca ở vườn Yöm La, cânh vườn bỗng đổi

khác, trở nön rộng lớn và xinh đõp lä thường, thoâng mùi

hương lä.

Hiûn tượng này có thêt hay, không tùy ở độ câm của

từng người tự chứng biøt. Riöng tôi, trön bước đường tu

417

hành, cũng có những câm nhên tương tự. Có lúc lön

chánh điûn nhün tượng Phêt thçy âm đäm làm sao. Có lúc

läi thçy lång lång nhõ nhàng thanh thoát, dường như

chùa trâi rộng thöm ra, sáng lön thöm. Tôi tụng kinh say

mö không biøt mût, muờng tượng như cânh giới hôm nay

có chư Phêt phóng quang và Hộ Pháp đøn nghe pháp.

Theo tôi, cânh có một, nhưng tünh có hai. Từ tåm niûm

ta trâi ra bön ngoài và cânh giới bön ngoài ânh hưởng tác

động ngược läi ta. Vü vêy, dù chỗ có hèm hiu đøn đåu mà

hành giâ mang tåm niûm giâi thoát, chỗ đó là Niøt bàn.

Dù nơi cao sang nhưng đæy réy tranh chçp, thù hên, giøt

người, nơi đó biøn thành địa ngục. Địa ngục hay Niøt bàn

tùy tåm hiûn thành.

Køt hợp giữa Vën Thù và Duy Ma thù hiûn sự thành tựu

hài hòa tåm thanh tịnh và trý sáng suốt, được cụ thù hóa

bìng hünh ânh vườn Yöm La sáng rộng thöm. Đối với tôi,

những ai đã thåm nhêp vào thø giới tu hành, với ni÷m tin

tôn giáo, thường bít gðp những câm giác man mác nìm

ngoài phæn tri kiøn của chúng ta. Chþ có đức Như Lai

hoàn toàn giâi thoát, không còn chướng ngäi v÷ hữu hünh

và vô hünh, mới thçy được sự thêt, giâi đáp được lý bçt tư

nghì này.

Mùi hương từ nơi Duy Ma tỏa rộng trong vườn Yöm La

và cânh giới sáng đõp thöm tiöu biùu cho sự hiûn hữu của

cao Tëng ở nơi nào, nơi đó hänh phúc an vui.

Trong quá trünh hành đäo, chúng ta dú kiùm nhên

đi÷u này. Tôi tham quan nhi÷u chùa thçy åm u länh lôo,

Phêt ngồi yön đæy bụi bám, pháp bâo röu phong chçt

đæy tủ, không ai đọc. Nhưng nøu có Bồ tát Duy Ma hay

danh Tëng đøn đó tu, cânh chùa tự sáng đõp ra. Đó là ý

nghÿa Phêt däy các Bồ tát đøn đåu, chỗ đó phâi an lành.

418

Nøu đøn làm cho âm đäm thö lương, đừng đøn còn hơn.

Chúng ta nhün kỹ cuộc sống thçy rõ kinh và Phêt muôn đời

không đổi, nhưng trụ trü có đức hänh tài nëng thü chùa tự

sáng.

Duy Ma và Vën Thù tiöu biùu cho Bồ tát đäo hay trý

tuû sáng suốt và tünh thương køt hợp trong một vị trụ trü.

Được như vêy, sinh hoät đäo pháp ở chùa đó tçt nhiön

phâi phát triùn; khác với nøp sống của người bâo thủ cố

chçp.

Đäo không thù sinh tồn nøu giáo pháp nìm yön trong

tam täng kinh điùn. “Đäo yøu Tëng hoìng”, hay nói đúng

hơn khi trý Vën Thù và tünh thương Duy Ma køt hợp trọn võn

trong bêc chån tu mới làm sáng đõp cuộc đời, làm cho

đäo pháp tỏa hương thơm ngát.

Phêt vừa trâ lời cho A Nan biøt hôm nay có Duy Ma

và Vën Thù cùng Bồ tát mười phương muốn đøn ra mít

Như Lai, nön phong cânh đổi khác. Duy Ma li÷n dùng sức

thæn thông đem đäi chúng và tòa sư tử đù trön tay phâi.

Ngài đi thîng tới vườn Yöm La nơi Đức Phêt đang thuyøt

pháp, đi quanh Phêt bây vòng.

Thiøt nghÿ cåu chuyûn siöu tự nhiön này ngæm bao

hàm một ý nghÿa gü, là đi÷u chúng ta cæn tüm hiùu. Nøu

hiùu theo giáo nghÿa Đäi thừa lçy tåm làm chýnh : “Chø

tåm nhçt xứ vô sự bçt biûn”, thü hành giâ trụ tåm sô trở

thành vän nëng, làm được tçt câ.

Duy Ma nghÿa là tịnh tåm. Ý nghÿa tịnh tåm này trùng

hợp với ý nghÿa “chø tåm nhçt xứ”. Nhờ têp trung tåm,

mới täo được sự linh hoät. Tuy tåm vô hünh, nhưng có khâ

nëng bao trùm câ muôn loài.

Khòo vên dụng được tåm, hành giâ chi phối câ hữu

tünh và vô tünh thø giới. Chi phối hữu tünh nghÿa là dùng

419

tåm ânh hưởng đøn người liön hû, tác động cho họ chçp

nhên được ta. Và muốn hiùu được sự chi phối vô tünh khý

thø giới như thø nào, ta quan sát ở lãnh vực khoa học và

quan sát dưới däng Chánh Biøn Tri. Chúng ta thçy rõ sự

têp trung tư duy của các nhà bác học đù khám phá ra

nguyön lý, chîng qua chþ là sử dụng tåm con người. Và

têp trung tåm đøn mức cao độ như Đức Phêt, khám phá

được quy luêt tự nhiön. Ním quy luêt này, tçt yøu chuyùn

đổi được muôn sự muôn vêt theo ý muốn.

Hiûn tượng Bồ tát Duy Ma đðt toàn bộ Bồ tát lön cánh

tay phâi của Ngài đem v÷ ra mít Thých Ca mang ý nghÿa

gì ?

Bồ tát đi theo Duy Ma không phâi mang xác thån

người. Phâi hiùu đó là Bồ tát hänh, tức là tçt câ viûc làm

tốt của Bồ tát trön cuộc đời gín li÷n với cuộc sống của

các Ngài täo thành quyøn thuộc bçt khâ phån.

Viûc làm thánh thiûn của Duy Ma từ vô lượng kiøp

tiöu biùu bìng cánh tay phâi. Cánh tay phâi của Duy Ma

mang Bồ tát đøn vườn Yöm La, theo tôi hiùu, Duy Ma đã

giáo dưỡng tø độ cho họ vô số kiøp, là bàn tay nhíc

chúng nhån lön quâ vị Bồ tát. Vü vêy, Duy Ma đøn với Phêt,

thü chíc chín quyøn thuộc của Ngài cũng đøn theo.

Bồ tát này là Bồ tát hänh phát xuçt từ tünh thương

cộng với khâ nëng hiùu biøt, đưa đøn viûc làm lợi läc cho

người. Chúng ta thường thçy người giàu lòng thương có

khâ nëng køt hợp nhi÷u người qua chçt keo tünh thương.

Hoðc những nhà cách mäng thường tụ họp được quæn

chúng. Phâi chëng lòng yöu nước thương dån chýnh là

chçt xúc tác gín li÷n họ với nhau.

Hành giâ tu Bồ tát đäo phát triùn tünh thương đøn độ

không còn biön giới, bao hàm câ muôn loài và có tác

420

dụng bçt khâ tư nghü, nìm ngoài hiùu biøt của con người

còn kõt ngũ çm. Tuy nhiön, tünh thương đó được køt hợp

với trý tuû, nghÿa là ngũ trý của Vën Thù, hay đó là quá trünh

phát triùn tri thức con người qua nëm chðng đường.

Trý thứ nhçt là hiùu biøt thông thường của con người.

Bỏ trý này, tüm trý khác, thü Phêt vý như tüm lông rùa sừng thỏ,

không bao giờ có. Ta chưa biøt viûc thông thường mà đòi

biøt chuyûn cao siöu, thêt quá vô lý. Hiùu læm đi÷u này,

chúng ta tu suốt đời cũng không đíc đäo.

Thêt vêy, nhün vào tçm gương của Đức Phêt, khi Ngài

chưa xuçt gia, không một triøt thuyøt nào trön thø gian

mà Ngài không đù tåm tüm hiùu và không thçu đáo. Ngài

hiùu vượt hơn thø gian mới bít đæu phát triùn hiùu biøt thứ

hai. Nói một cách đơn giân, không học tiùu học không

thù vào trung học.

Học đù tu khác với học của thø gian. Học của người

tu là trâi qua quá trünh câi täo cçu trúc của nhên thức, sửa

đổi bộ óc thành linh hoät hơn, hiùu biøt tinh vi hơn. Không

phâi học bìng cách nhồi vào một số vçn đ÷ đù rồi không

dùng được. Vü vêy, người tu học khác với người học thức

thø gian. Họ câi täo bộ óc thành nhên thức cao hơn, học

tçt câ. Nhưng thâi ra những cðn bã thø gian, loäi bỏ tồn

täi trong đæu. Vçn đ÷ bớt læn, nön không nhức đæu. Càng

học nhi÷u, cuộc sống và tåm tư của họ càng thanh thân.

Đó là tiøn trünh tu của Vën Thù hay Thých Ca.

Ngày nay, chúng ta cũng bước trön lộ trünh tu học

này, học hiùu tçt câ thø gian nhưng không còn vçn đ÷

tồn đọng trong trý, mới nhün được sự vêt đúng như thêt.

Không phán đoán theo kinh nghiûm, thçy vỏ dưa sợ vỏ

dừa hay thçy cåy trong bóng tối tưởng có người núp

hoðc thçy cành cong sợ người bín lòn.

421

Tu học đù sanh tuû, không phâi đù sanh kinh nghiûm.

Những người có kinh nghiûm, chúng ta thường khó gæn

gũi họ hay khó hướng dén. Họ luôn mang câ một khối

nghi trong đæu.

Người tu líng lòng cho gương tåm trong säch. Nhờ

vêy, sự vêt bön ngoài ânh hiûn vào, thçy sự vêt và người

đúng như thêt. Nhün đối tượng, biøt rõ yöu cæu, tåm träng,

khâ nëng của họ, nön không bao giờ phäm lỗi læm trön

thø gian và khi giao viûc cho người, nhçt định thành công.

Đät được tư cách này là Chuyùn luån Thánh vương, một

nhà lãnh đäo đức độ đäi tài.

Trang bị được cái nhün như vêy, mới chþ ở tæm mức

thø gian. Tuy nhiön, muốn vượt cao hơn, cũng không thù

bỏ trünh độ hiùu biøt này. Khởi điùm từ hiùu biøt con người,

câi täo nó læn vượt trön hiùu biøt bünh thường, đät đøn cái

thçy siöu tự nhiön nây sanh ra trý thứ hai là tự nhiön trý của

Thanh vën, ngày nay là hiùu biøt khoa học.

Mới nång trünh độ hiùu biøt đøn nçc thứ hai, sự vêt đã

biøn đổi khác hîn. Chîng hän như trý thông minh của nhà

khoa học chø ra tàu thủy hay phi cơ chở được biøt bao

nhiöu người và vượt được khoâng cách không gian thêt

xa trong một thời gian ngín.

Xa hơn, nång hiùu biøt lön đäo chủng trý của Bồ tát

và Như Lai huû, Phêt huû thü sự viûc đổi khác thêt såu xa

rộng lớn. Bön ngoài thçy một con người bünh thường,

nhưng bön trong hàm chứa hiùu biøt và tünh câm tác

động không thù nghÿ bàn, không đo lường được. Đức

Phêt däy A Nan lượng nước trong bốn biùn đo được, hư

không vô tên đo được. Nhưng sức Thi÷n định, trý tuû và vô

ngäi biûn tài của Bồ tát không thù nào đo lường biøt

được.

422

Thi÷n định lực, trý tuû lực và phương tiûn thuyøt pháp

lực của Bồ tát, trý Thanh vën không thù nào bít kịp. Ngay

đức Như Lai nói cho Thanh vën hiùu biøt, khâ nëng, tünh

thương của Bồ tát, hay nói chung là hänh Bồ tát, trong

cùng kiøp cũng không høt được. Vü viûc làm của Bồ tát có

sức sinh động vô cùng tên.

Đi÷u Phêt däy gợi cho chúng ta suy nghÿ Bồ tát là

người thø nào. Ở đåy Bồ tát chþ là ông Duy Ma già bûnh,

một trưởng giâ cư sÿ, không xuçt gia.

Điùm này Đức Phêt muốn nhíc đû tử của Ngài nön

nhün sự thêt ngay trước mít. Có nhi÷u viûc thçy rçt tæm

thường theo hiùu biøt của phàm phu hay Thanh vën,

nhưng bön trong hàm chứa một cái gü phi thường. Thêt

vêy, người tu Bồ tát hänh thường thực hiûn pháp nội bý

ngoäi hiûn. Nghÿa là làm những viûc thêt tốt đõp mà

người thường không biøt được. Còn phæn hünh thức bön

ngoài, thü họ tùy người, tùy chỗ, tùy thời làm những viûc

khác nhau. Vü vêy, các Bồ tát hiûn trön nhån gian, phæn

nhi÷u bỏ xác thån rồi, chúng ta mới nghÿ các Ngài là Bồ

tát.

Ở đåy, Bồ tát Duy Ma là ông già bûnh síp chøt mà

Đức Phêt giới thiûu là trý tuû tuyût vời, Thi÷n định såu vô

hän. Hünh ông bön ngoài tuy trông rçt đơn sơ, nhưng lực

của ông không thù nghÿ bàn. Chúng ta dùng mít không

thçy được, vü sự thêt bön trong Duy Ma đã hünh thành tư

cách của Bồ tát lớn ở nước Diûu Hỷ của Đức Phêt Vô

Động.

Đức Phêt däy như vêy nhìm chþ A Nan đừng nghÿ

münh học rộng nghe nhi÷u là hơn mọi người. Vü sự thêt các

Bồ tát hiûn thån ở thø gian dùng đủ cách giáo hóa,

chúng ta không thù dùng tåm lượng phàm phu biøt được.

423

Chúng ta đừng tüm kiøm thø giới xa xëm nào khác, phâi

nhün ngay vào cuộc sống đời thường mà phát hiûn ra

những con người cao quý tỏa hương thơm ngát cho đời

qua hünh dáng bön ngoài giân dị bünh thường.

Ngoài Duy Ma là Bồ tát hiûn thån một cư sÿ già bûnh,

chúng ta còn thçy Ca Nðc Ca độ Ngài Ngộ Đät bìng

hiûn thån người bûnh hủi, ai thçy cũng xem thường. Ngộ

Đät đang được tri÷u đünh kýnh trọng nön cứ mãi nhìn lên

đù kiøm Bồ tát, không ngờ Bồ tát Ca Nðc Ca đang đứng

trước mðt ông.

Phêt däy rìng dùng mít phàm không thçy biøt được

Bồ tát. Chþ có ni÷m tin, chån tünh và tåm của chúng ta

trực nhên được Bồ tát mà thôi. Nhün kỹ vào tåm sô thçy Bồ

tát hiûn hữu dưới mọi däng ngay trön cuộc đời bön cänh

chúng ta.

Bồ tát phương trön ở cõi Hương Tých xuống hỏi Phêt

Thých Ca ở Ta bà ô uø có Bồ tát hay không và ở đåy Bồ tát

tu hành thø nào.

Qua cåu hỏi của Bồ tát Hương Tých, phâi ngæm hiùu

rìng thông thường sống trön cuộc đời, chúng ta hay

hướng tåm v÷ các thø giới trön đù tüm Bồ tát. Tuy nhiön,

lön đøn tên thø giới Hương Tých cũng không tüm ra Bồ tát

và phâi quay ngược xuống Ta bà hỏi Phêt Thých Ca v÷ Bồ

tát.

Đi÷u này cho chúng ta suy nghÿ ở ngay trön cuộc đời

mới có Bồ tát. Bồ tát ở thø giới khác không còn là Bồ tát, vü

Bồ tát nghÿa là giác hữu tünh, sống làm lợi ých cuộc đời,

làm cho người giác ngộ giâi thoát. Bồ tát phương trön

không thù hiûn hänh này, không được xem như Bồ tát.

Phêt giới thiûu Duy Ma Cêt là Bồ tát ở thø giới của

Đức Phêt Vô Động hiûn thån vào Ta bà làm Phêt sự, nhờ

424

đó Ngài mang danh là Bồ tát. Đức Phêt Thých Ca cũng

vêy, Ngài sanh trön thø giới Ta bà này nön Ngài mới là Bồ

tát Hộ Minh, nghÿa là người giữ được ánh sáng chån lý trön

cuộc đời. Nøu Ngài không hiûn hữu trön thø gian, cũng

không được gọi là Bồ tát.

Bồ tát nhìm chþ cho những người thành xong Vô

thượng đîng giác, vü thương nhån gian sanh läi cuộc đời,

làm lợi ých chúng hữu tünh. Thý dụ Bồ tát Vën Thù là thæy

của ba đời các Đức Phêt. Hoðc Đäi thừa xem Ngài Long

Thọ, Huû Tư đäi Thi÷n sư hay Thánh Đức thái tử đ÷u là Bồ

tát Vën Thù tái sanh trön đçt Ấn Độ, Trung Hoa và Nhêt

Bân. Các vị này thành xong Vô thượng đîng giác sanh läi

nhån gian, sống rçt bünh dị như mọi người, nhưng cuộc

sống rçt có ý nghÿa. Ảnh hưởng của các Ngài đối với xã

hội đương thời và sau khi víng bóng trön cuộc đời thêt

mãnh liût. Muốn xác định vị trý Bồ tát, chúng ta cæn xem

xòt lực chi phối tác động của các Ngài.

Phêt däy các Bồ tát phương trön phâi có đối tượng

mới hành Bồ tát đäo được. Bồ tát là người giác hữu tünh,

mà không có hữu tünh đù giác, giống như thæy däy học

nhưng không có học trò đù däy, thü chþ là thæy trön danh

nghÿa mà thôi.

Từ ý này, Phêt däy Bồ tát triùn khai sáu pháp ba la

mêt tçt yøu phâi có chúng sanh, chúng sanh nghiûp và

chúng sanh phi÷n não làm môi trường cho Bồ tát tu. Bồ tát

khác biût với phàm phu ở điùm đó. Vü vêy, tüm Bồ tát là tüm

trong hänh của họ. Cën cứ vào hänh phát hiûn ra Bồ tát,

còn thån vêt chçt ai cũng như nhau.

Trong sáu pháp tu của Bồ tát, trước nhçt Bồ tát tu

pháp bố thý trön cën bân tài thý, pháp thý và vô úy thý. Tuy

nhiön, muốn hành bố thý, phâi có đối tượng. Nøu chúng

425

sanh không có yöu cæu, ai cũng hiùu biøt và đæy đủ cơm

ën áo mðc nhà ở, ta bố thý cũng chîng ai nhên.

Ngoài ra, có đối tượng cæn được giúp đỡ và lòng

thương người của ta cũng thêt rộng, nhưng phước ta quá

ýt, cũng không hành bố thý được. Ta thường ước mơ có

công đức lực như Duy Ma đù thành tựu được nhi÷u viûc.

Tôi nghÿ mðc dù münh nghño, nhưng ở đåy vén làm

được viûc công đức. Vü có nhi÷u người nghño hơn, tôi còn

bố thý, nói pháp được, làm lợi ých cho người. Lön nước

Hương Tých, tôi không làm được gü. Vü các Ngài ở đó quá

giàu, một hột cơm của các Ngài đem v÷ Ta bà, thü câ

thành Tỳ Da Ly ën không høt. Và trünh độ tri thức của ta

tiøp nhên bìng lục cën, so với hiùu biøt của Bồ tát cách

nhau quá xa.

Đối với người hành Bồ tát đäo, xã hội nghño cùng khó

khën là môi trường hçp dén Bồ tát đøn. Bồ tát Duy Ma thù

hiûn méu người này. Ngài từ thø giới Vô Động sanh läi cõi

Ta bà trong pháp hội Đức Phêt Thých Ca.

Ngoài pháp bố thý, Bồ tát chþ luyûn được tåm tánh và

thành tựu pháp nhén nhục trong thø giới Ta bà với chúng

sanh cang cường hung bäo, chuyön nói ngược xuôi đủ

kiùu. Ở thø giới Hương Tých, toàn những thượng thiûn nhån

trý thức. Mỗi lời nói của các Ngài đ÷u cån nhíc đúng đín,

làm gü có mçt lòng münh mà nhén với ai. Duy Ma thành tựu

sáu pháp ba la mêt thù hiûn méu Bồ tát lý tưởng mà Đức

Phêt muốn giới thiûu.

Trý tuû, sự hoät dụng køt hợp với tünh thương của Bồ

tát không đo lường được, đó là triøt lý chứa đựng trong

cåu chuyûn Duy Ma đem các Bồ tát khác đøn đânh lú

đức Thých Ca. Các Bồ tát đøn với Duy Ma chíc chín

426

không đøn bìng con người xương thịt. Chúng ta có thù

hiùu đó là nëng động tánh của một con người.

Duy Ma sai hóa Bồ tát lön nước Chúng Hương và dén

các Bồ tát v÷, phòng của Ngài không chêt không rộng

thöm. Ý này mở ra cho chúng ta tæm nhün đổi mới, thçy

được nëng lực toát ra từ con người có sức tác động, quy

tụ được nhi÷u người v÷ với họ dưới däng hoàn toàn vô

hình.

Theo kinh Pháp Hoa, khi đức Thých Ca têp trung phån

thån và Ta bà biøn thành Tịnh độ, mười phương Phêt được

huy động tới; nhưng tới mà không tới, đi mà không đi, các

đức Như Lai không têp trung nhưng thiût là têp trung.

Cũng vêy, từ tåm đäi bi của Duy Ma phóng lön nước

Chúng Hương và tác động vào Chúng Hương khiøn các

Bồ tát cùng theo hóa Bồ tát trở v÷ tư thçt của Duy Ma.

Đøn với tư cách này mới hiûn hữu được, mới thông läi một

cõi được. Cái gü phát xuçt từ bön trong con người, phát

xuçt bìng tünh thương, bìng trý tuû täo được sức chi phối

người một cách kỳ diûu. Ở đåy, Duy Ma tiöu biùu bân tåm

thanh tịnh køt hợp với trý tuû tuyût vời, thù hiûn những viûc

mà người bünh thường không làm được.

Tới vườn Yöm La, A Nan bít gðp mùi hương lä từ trước

chưa nghe. Hương này người tu câm được. Có lúc ta ngồi

yön, không đốt hương, vén câm thçy có mùi hương.

Nhưng khi ta bít đæu kiùm chứng, träng thái này li÷n biøn

mçt. Ở đåy diún tâ tåm hồn yön tÿnh đøn mức độ nào đó,

sô bít gðp tương ưng với tåm hồn đồng một träng thái.

Thçy Phêt, nghe pháp dưới däng này mới bước vào thø

giới tôn giáo. Còn mang đæy đủ hiùu biøt thực tø của

phàm phu, hành giâ vén đứng ngoài ngưỡng cửa, khó

thåm nhêp thø giới quan bçt tư nghü.

427

Đức Phêt giâi thých cho A Nan mùi hương lä chþ có

trön nước Chúng Hương của Phêt Hương Tých. Hương này

là ngũ phæn tåm hương. Hành giâ có độ tåm thành sử

dụng được ngũ phæn tåm hương ngang bìng với ngũ

phæn Pháp thån mới tương giao với Đức Phêt và mùi

hương mới hiûn ra. Vü vêy trước khi tụng kinh, chúng ta

tụng :

Giới hương định hương dữ huû hương,

Giâi thoát, giâi thoát tri kiøn hương,

Quang minh vån đài biøn pháp giới,

Cúng dường thêp phương Tam Bâo ti÷n.

Nghÿa là lòng thành của chúng ta phâi chở được

nëm phæn công đức mà bài cæu nguyûn nói lön. Muốn

tiøp cên Đức Phêt, hành giâ tự kiùm läi thån tåm có trong

säch không, giới đức đæy đủ không, tåm hồn yön tÿnh

chưa, còn gü vướng bên ràng buộc cuộc sống và tri thức

hay không.

Kiùm được đæy đủ ngũ phæn tåm hương, hành giâ và

Phêt có nëm týnh chçt ngang nhau, mới đồng thanh

tương ứng, mới thù hiûn đúng ý nghÿa của cæu nguyûn.

Ngược läi, mang tåm niûm tràn đæy tû ác xçu xa cæu

nguyûn, Phêt của họ biøn thành ma nghiûp.

Xá Lợi Phçt nói với A Nan rìng nhờ Duy Ma cho ën

cơm dư của Phêt Hương Tých, trong thån Ngài cũng có

mùi hương này. Nghÿa là ngũ phæn Pháp thån Phêt tác

động Tëng đoàn, nön Tëng đoàn cũng biøn thành Pháp

thân.

Ngày nay, hương này còn lưu läi trong những người

chån tu. Đû tử Phêt sống đúng lời Phêt däy, được xem là

di sân của Phêt Thých Ca, là dư hương. “Đàm hoa tên läc

428

hữu dư hương”, bön trong tåm hành giâ hoàn toàn thanh

tịnh nön tương giao với Phêt đøn mức giới thù tự thanh

tịnh. Lúc çy, Phêt lực gia bị, tác động thîng vào tåm hành

giâ, thực hiûn được vài viûc làm giống Phêt. Thý dụ Phêt

có 100 giới đức, ta bít chước chþ giữ được nëm giới cçm

trong säch. Ta cũng trở thành méu người tốt ở træn gian,

tiöu biùu cho phæn hương thừa của Phêt trön cuộc đời.

Duy Ma giâng cho A Nan rìng nøu là người phát tåm

cæu đäo, muốn tüm đường giâi thoát khỏi sanh tử, læn

chứng được sơ quâ, thü mùi hương này høt. Người đíc

quâ Tu đà hoàn ën cơm này, đíc A la hán, đät được

hàng bçt thoái chuyùn, mùi hương mới høt. Từ hàng bçt

thoái chuyùn đät đøn quâ vị Phêt, mùi hương mới høt.

Nëm chðng đường tu tiöu biùu tương ưng với nëm loäi

cơm.

Thuở nhỏ, đọc thçy đi÷u này tôi thých quá, cứ muốn

tüm cơm Hương Tých ën, nhưng chîng thçy đåu. Tôi

thường uớc ao phâi chi được gðp Duy Ma chþ dùm sướng

biøt bao. Đøn khi lớn khôn, tôi bít đæu phát tåm, suy nghÿ

nhớ läi münh đã ën cơm Hương Tých mà không biøt.

Lúc trước chưa tin Phêt, chưa phát tåm, tôi câm thçy

nỗi khổ luôn đñ nðng thån tåm. Cuộc đời münh như thuy÷n

không lái giữa bão tố sanh tử, không biøt trôi dät v÷ đåu.

Bçt chợt, bít gðp giáo lý Phêt như chiøc phao cứu mäng,

ni÷m tin hướng mänh v÷ Tam Bâo. Tôi đã phát tâm hay tôi

đã ën cơm Hương Tých.

Mọi người trong chúng ta hồi tưởng läi quá khứ, lúc

chưa phát tåm đ÷u thçy rõ nghÿa này. Bünh thường chưa

phát tåm, chúng ta không có câm tünh với Phêt giáo, đi

ngang chùa không muốn nhün. Bỗng dưng cuộc đời rơi

vào cânh ngộ bø tíc cùng cực, mọi viûc thø gian trở

429

thành vô nghÿa đối với chúng ta. Lúc çy, nhờ may mín

gðp được vị chån tu hay tünh cờ đọc sách Phêt, tự nhiön

trong khoânh khíc đó, chúng ta phát tåm. Đó là ý nghÿa

thứ nhçt nhên được cơm Hương Tých.

Khi đã phát tåm, tiøn sang giai đoän hai, đối với hành

giâ, mọi viûc trön cuộc đời không còn hçp dén. Hành giâ

đem høt sinh mäng đøn với Phêt, sống với pháp. Pháp mới

có công nëng tác động tåm hành giâ.

Cơm Hương Tých hay Phêt pháp được Duy Ma vý như

thuốc dùng chữa bûnh. Vi trùng phi÷n não nổi dêy li÷n bị

pháp thủ tiöu. Hành giâ không quan tåm đøn phi÷n não,

chþ lo nghe pháp, học pháp, tụng kinh, phi÷n não tự tiöu.

Trước khi phát tåm bồ đ÷, chúng ta cũng đủ tham sån

phi÷n não không thua ai. Phát tåm rồi, giáo lý đem vào

lòng, cuộc sống chúng ta tự đổi khác.

Trong cuộc đời tu hành, tôi nuốt từng trang giáo lý

vào người, thçy 84.000 phi÷n não từ từ xuçt hiûn. Tánh xçu

nào xuçt hiûn, tôi mang pháp Phêt tiöu diût tánh đó.

Chîng hän như tôi đang giên, vụt nhớ Phêt Thých Ca, Vën

Thù, Duy Ma v.v„, li÷n chợt tþnh. Nhớ läi münh muốn cæu

Vô thượng đäo, mà không vượt nổi những đi÷u tæm

thường, thêt vô lý.

Nhờ pháp Như Lai tác động, qua sự thanh lọc đào

thâi, đưa hành giâ đøn quâ Tu đà hoàn, tuy vén sống ở

træn gian mà không h÷ khổ lụy. Hành giâ tiøp thu pháp,

nhên được ni÷m vui man mác, không cæn người khác

mang tới cái vui cho münh nữa. Kinh Bát Đäi Nhån Giác

đi÷u bây có nói tuy ở thø tục, lòng của hành giâ không

còn ham ưa nëm món dục thø gian. Cơm Hương Tých đã

biøn hành giâ trở thành một con người khác. Nghÿa là

hành giâ thay đổi thành con người khác trong biøn dịch

430

sanh tử của sát na tåm. Không phâi đợi chøt thån này mới

đổi.

Khởi từ Tu đà hoàn, pháp Phêt tác động, hành giâ tự

đi÷u chþnh bön trong trở thành A la hán, cho đøn quâ vị

Phêt. Tiøn bước theo mô hünh tu này, hành giâ không cæn

nỗ lực gia công dõp phi÷n não, mà phi÷n não tự tiöu.

Khi phi÷n não høt, pháp trở thành tịch diût tướng,

cũng như vi trùng bị tiöu diût thü thuốc tan. Có chúng sanh

gåy phi÷n não làm tôi nhớ đøn Phêt. Nhưng không có

chúng sanh phi÷n hà, tôi cũng quön ngay Phêt. Hay nói

cách khác, Phêt và chúng sanh tánh thường rỗng lðng.

Phêt đèy chúng sanh ở trong tôi bay ra ngoài rồi thü ông

Phêt cũng không còn.

Từng bước tu hành, từ khởi đæu phát tåm học kinh

điùn của Phêt, nghe pháp, phi÷n não xóa dæn. Đåy là giai

đoän tu vën huû của Thanh vën thừa. Hành giâ nào cũng

phâi trâi qua giai đoän tu pháp Thanh vën này.

Duy Ma nhíc hành giâ chứng A la hán xong, phi÷n

não tiöu säch, pháp cũng theo đó biøn mçt. Nøu còn giữ

läi là còn chçp pháp, không giâi thoát. Người học pháp

Phêt, mà không høt phi÷n não, càng học càng kiöu ngäo,

được xøp vào häng tu sai pháp.

Giai đoän một, ën cơm Hương Tých, pháp Thanh vën

tiöu, chuyùn qua Duyön giác thừa. Đem giáo lý đã học

đối chiøu với cuộc đời đù tüm chån lý. Chứng được quâ vị

Bých Chi Phêt, hiùu chån lý, biøt quan hû giữa người với

người, người với thiön nhiön. Đåy là giai đoän tu “tư huû”

của Duyön giác thừa, täo thành sự chứng biøt của Bých

Chi Phêt.

431

Hiùu biøt của Thanh vën là nhờ Thæy, nhờ Phêt chþ

däy, khác với chứng biøt của Duyön giác. Duyön giác

hiùu biøt do đối cânh hay tự suy nghÿ.

Nhờ nghe người khác mới biøt, là cái biøt y khuôn.

Nhi÷u khi lêp läi đi÷u đã nghe, läi thành phân tác dụng,

có häi. Chúng ta cæn suy nghÿ có nön lêp läi cái đã nghe

hay không. Nøu lêp läi đù giáo hóa chúng sanh, mang lợi

ých cho người, thü nön lêp läi. Nhưng lợi dụng lời Phêt däy

nhìm thỏa mãn lợi ých cá nhån hay đưa người đøn tội lỗi,

là ma.

Khi hành giâ suy nghÿ chýn chín, hiùu rõ, tüm đối tượng

đù giáo hóa xong, bước qua Bồ tát đäo tu huû, ứng dụng

giáo lý vào đời.

Trâi qua quá trünh tam thừa giáo Thanh vën, Duyön

giác, Bồ tát, hành giâ học, suy nghÿ và ứng dụng pháp

Phêt trong cuộc sống (vën, tư, tu). Tam thừa giáo là quá

trünh tu, không phâi ba pháp riöng rô. Kinh Pháp Hoa xác

định tam thừa đồng quy nhçt Phêt thừa.

Trở läi cuộc đời Đức Phêt, chúng ta thçy rõ Ngài cũng

đi theo lộ trünh này. Khi còn là thái tử Sÿ Đät Ta, Ngài luôn

khao khát mở rộng tri thức, tüm học khíp nơi không biøt

mût mỏi. 5 nëm tüm đäo, Ngài trâi qua đoän đường tu

“vën huû” của Thanh vën thừa. Sau đó, Ngài tiøp tục 6

nëm khổ hänh, tu Thi÷n định và 49 ngày tư duy dưới cội bồ

đ÷, thực hiûn giai đoän “tư huû” của Duyön giác thừa.

Ngài suy nghÿ những gü liön hû đøn nhån sanh, đät đøn

quâ vị Bých Chi Phêt hay Độc Giác. Nghÿa là thçy rõ tương

quan tương duyön của con người và muôn sự, muôn vêt

trön cuộc đời.

Nøu đøn đåy Ngài nhêp diût, thü không ai biøt Phêt là

gü. Cuối cùng suốt 49 nëm Đức Phêt hành Bồ tát đäo, lðn

432

lội dọc tri÷n sông Hìng thuyøt pháp giáo hóa chúng sanh

hay “tu huû”.

Mãn 49 nëm køt thành tam thừa quâ mãn. Bçy giờ,

Phêt Niøt bàn trở v÷ bân vị Như Lai của Ngài ở Thường Tịch

Quang chơn cânh. Ngài không còn giáo hóa chúng sanh,

nhưng tác động của Như Lai đối với chúng ta thêt mãnh

liût rộng lớn không cùng. Kinh diún tâ đó là pháp Tên và

Vô tên giâi thoát hay Bồ tát bçt tên hữu vi, bçt trụ vô vi sô

được giâi thých chi tiøt hơn ở đoän sau.

Phêt nhíc thöm A Nan rìng chư Phêt mười phương

thuyøt pháp giáo hóa chúng sanh, mỗi vị làm một viûc

khác nhau. Từ trước, mọi người chþ nghÿ có một Đức Phêt

Thých Ca duy nhçt. Đøn kinh Duy Ma giới thiûu Đức Phêt

đæu tiön là Hương Tých, nhìm mở ra cho thçy nhi÷u Phêt

hiûn täi. Các Ngài tùy trünh độ, nghiûp lực, cơ câm của

chúng sanh mà thuyøt pháp giáo hóa không đồng.

Sự giới thiûu này cũng đù dén chúng ta trở läi với lời

däy của Phêt Thých Ca : “Phêt thuyøt nhçt åm chúng sanh

tùy loäi giâi”. Riöng trong loài người, tùy thån phên từng

người nghe tiøp thu pháp và vên dụng pháp Phêt vào

cuộc sống mang läi køt quâ thiön hünh vän träng, không ai

giống ai.

Đứng ở góc độ này quan sát, chúng ta thçy Bồ tát có

tåm hồn cởi mở hơn Thanh vën. Thanh vën muốn mọi

người thuæn nhçt giống hût nhau, nøu khác không chçp

nhên; trái läi Bồ tát đa däng.

Ở trön hiûn tượng sanh diût mà bâo đồng nhçt, chþ là

âo giác. Vü vêy, kinh này chþ cho Thanh vën thay đổi cách

nhün theo Bồ tát. Ở đåy diún tâ bìng sự kiûn tçt câ Bồ tát

phương trön hỏi Phêt Thých Ca rìng khi các Ngài chưa tới

cõi Ta bà thường nghÿ thø giới hä phương tæm thường.

433

Nhưng đøn rồi mới thçy những đi÷u kỳ lä, xin Đức Phêt däy

cho.

Theo tôi, Bồ tát nước Chúng Hương nhìm chþ cho

hàng thú tịch Thanh vën ưa trụ Niøt bàn. Họ khòp münh

trong thø giới riöng biût. Tuy mang danh Bồ tát, cứ tưởng

münh làm thæy là nhçt; nhưng läi không biøt xã hội bön

ngoài tiøn bộ thø nào. Khi bước vào đời, họ thçy viûc làm

của Bồ tát thêt lä lùng, có ânh hưởng vô hän.

Phêt däy A Nan rìng chư Phêt dùng trý tuû quán sát,

nói pháp thých hợp cho từng thø giới khác nhau. Có thø

giới dùng hương giáo hóa như nước của Phêt Hương Tých.

Thø giới của Phêt Vô Động läi giáo hóa trong sự im lðng.

Cũng có thø giới dùng ngôn ngữ như : mộng huyún, bóng

vang, tượng trong gương, trëng dưới nước đù giáo hóa.

Đó là pháp vô thường, khổ, không, vô ngã mà Đức Phêt

Thých Ca dùng giáo hóa chúng sanh ở Ta bà v.v„

Phêt däy vô thường, khổ, không, vô ngã, chþ cho thø

giới của chúng ta đang sống. Thanh vën tu theo pháp

này, nhün Ta bà dưới däng sanh diût. Mọi viûc cuối cùng

đ÷u hoàn KHÔNG, không gü tồn täi trön thø gian. Họ quyøt

tåm bỏ thø giới sanh diût, tüm thø giới không sanh diût, tiöu

biùu như thø giới Chúng Hương.

Đåy là đi÷u nhên læm của người ở Ta bà đối với giáo

lý của Phêt Thých Ca, là chçp trước của hàng Thanh vën

đi tüm thø giới khác với thø giới đang sống.

Thuyøt pháp đæu tiön của Phêt v÷ tứ thánh đø phån

định rõ ràng thø giới sanh tử và thø giới Niøt bàn, một bön

khổ và nguyön nhån của khổ, một bön Niøt bàn và con

đường đøn Niøt bàn.

Trön bước đường tu, hành giâ đi såu vào thø giới

KHÔNG, chợt phân tþnh rìng trong Ta bà này có gü khác

434

nữa hay không. Bồ tát Chúng Hương xin Phêt däy đi÷u

nghi ngờ çy. Trước kia, các Ngài læm Ta bà xçu; nhưng

nay thçy khác, thçy trong xçu có tốt. Các Ngài muốn

phát hiûn cái tốt này, là muốn tüm hiùu Bồ tát ở thø giới Ta

bà sống và hành đäo như thø nào.

Phêt däy Bồ tát ở Ta bà tu hành, chíc chín khác Bồ

tát của nước Chúng Hương, ở đó, họ không có viûc làm;

trong khi Bồ tát của Ta bà có nhi÷u viûc làm. Nhi÷u viûc

làm køt thành pháp môn tu của Bồ tát và lçy giâi thoát

làm chýnh. Thanh vën tu cũng lçy giâi thoát làm chýnh.

Phêt thường nói nước bốn biùn chþ có một vị mðn, 84.000

pháp Phêt cũng chþ có một vị giâi thoát. Tu hành không

giâi thoát, chþ luống công vô ých.

Pháp tu giâi thoát của Thanh vën là phâi bỏ tục xuçt

gia. Viûc đæu tiön, phâi từ bỏ sinh hoät thø gian, không

làm ruộng, không làm quan, không buôn bán. Và từ bỏ

gia đünh, sự nghiûp, chþ đi khçt thực.

Từ bỏ tçt câ, sống một cuộc đời không dýnh lýu træn

thø đù tiøn đøn viûc dứt khoát thứ hai là bỏ phi÷n não. Tu

thì không được tham lam, giên hờn, si mö, ngã män „

Còn người thø gian có đæy đủ tham giên lỗi læm, thü không

ai chçp. Ra khỏi phi÷n não, vượt lön ra khỏi sanh tử, chứng

Niøt bàn, đíc quâ A la hán.

Từ trước, Phêt däy muốn an trụ giâi thoát trong thø

giới người tu phâi vượt qua ba chðng đường : xuçt thø tục

gia, xuçt phi÷n não gia và xuçt tam giới gia. Cứ theo quá

trünh này tu, bỏ thø tục, høt phi÷n não, chứng bồ đ÷. Mọi

người chçp nhên ý này của Phêt một cách dú dàng

Nhưng đøn đåy, Phêt läi däy khác. Ngài không đðt

giâi thoát một chi÷u như cách vừa nói. Ngài däy “Tên và

Vô tên giâi thoát là pháp tu giâi thoát của Bồ tát nìm

435

trong Trung đäo đû nhçt nghÿa, mới thêt sự giâi thoát hoàn

toàn.

Đức Phêt däy Bồ tát phương trön biøt được giâi thoát

của Bồ tát ở Ta bà, nghÿa là muốn däy người xuçt gia cæn

phâi biøt sự giâi thoát của người không xuçt gia.

An trụ thø giới giâi thoát, thü được giâi thoát; đó là

chuyûn thường. Nhưng sống trong thø gian không giâi

thoát, cũng được giâi thoát; đó mới là giâi thoát chån

chýnh. Người được mûnh danh xuçt thø gian thường rơi

vào tåm chçp trước, tưởng rìng münh giâi thoát. Nghÿ

münh là thæy, nhưng khi không được coi là thæy, thü viûc

khác rồi; tåm høt giâi thoát li÷n.

Thêm chý có người quan niûm đơn giân rìng ta có

cơm ën, chỗ ngủ; không quan tåm cơm này từ đåu đøn,

nhà ở từ đåu có. Nøu nghÿ thöm, sô không giâi thoát. Vü

thçy người nông dån dæm mưa dãi níng cực khổ cho ta

có miøng ën, thçy vêt bị giøt cho ta hưởng; người có chút

lương tåm phâi câm thçy xót xa.

Ta nghÿ täi nghiûp của họ như vêy. Còn ta giâi thoát

thü cứ ën, vêt cứ chøt. Chuyûn ai nçy làm, không dýnh lýu

với nhau. Giâi thoát này chþ giới hän. Thực tø liön hû giữa

ta với vêt bị chøt, với người nông dån, là nhån duyön phâi

còn.

Thanh vën tu giâi thoát chþ täm thời, chưa giâi quyøt

dứt khoát chuyûn sanh tử. Thực tø không phâi vêy, nhưng

ta gán òp cho nó đù được giâi thoát. Khi nhu cæu hàng

ngày còn ràng buộc chðt chô thån tứ đäi, ta còn liön hû

với mọi người, phủ nhên liön hû này, ta đã rớt qua ngụy

biûn.

Phêt däy trong kinh Pháp Hoa rìng khi hành giâ đíc

La hán phâi thçy liön hû của ba tụ này, phâi nghÿ vü tôi ën

436

mà vêt chøt, vü tôi ën mà người nông dån phâi cực nhọc.

Tåm từ bi phát xuçt từ đó, nön đíc La hán phâi phát tåm

bồ đ÷. Không phát được tåm bồ đ÷, thuộc v÷ hàng tëng

thượng män.

Bých Chi Phêt tu pháp quán nhån duyön, thçy rõ chþ

khi nào không còn ën mðc ở, nghÿa là chứng được chơn

như thêt tướng, mới đät giâi thoát hoàn toàn.

Vü vêy, cái nhün của Bồ tát Hương Tých phiøm diûn và

thực tø Phêt däy trong kinh Duy Ma có týnh cách toàn

diûn, Đäi thừa. Quy÷n Đäi thừa thçy có hai thø giới riöng

biût và có sự phån công rõ rût. Thêt Đäi thừa chþ có một,

không có hai, tùy từng chðng đường ta tiøn tu trön bước

đường giâi thoát mà thôi.

Ngay trong thø giới Ta bà mới thêt có Bồ tát. Ở thø

giới khác, chþ có Thanh vën thừa hay người được mûnh

danh là Bồ tát, chþ là Bồ tát quy÷n thừa, thuộc v÷ Bồ tát

tåm. Họ cũng nghÿ thương vêt bị giøt, thương người nông

dån cực nhọc; nhưng vén thých ën. Họ cho rìng chuyûn

ai nçy làm. Nói cách khác, họ biøt viûc cæn làm, nhưng

không chịu dçn thån.

Bồ tát thêt Đäi thừa phát tåm bồ đ÷, thçy được hiûn

tượng xçu. Họ nghÿ ra cách xóa hiûn tượng này và đi vào

cuộc đời đù làm công viûc xóa bỏ tû xçu.

Bồ tát của kinh Duy Ma đät đøn Tên và Vô tên giâi

thoát. Trong khi giâi thoát của Thanh vën một chi÷u, tức là

có hai thø giới : tên là thø giới sanh diût, vô tên là thø giới

không sanh diût. Thanh vën tu, diût tên thø giới sanh diût,

đù thø giới không sanh diût hay Niøt bàn hiûn ra gọi là

“Sanh diût diût, thời tịch diût vi läc”.

Từ trước đøn kinh Duy Ma, chþ có giâi thoát một chi÷u,

bìng cách tên thø giới hữu vi và sống trong vô tên của

437

thø giới vô vi. Vü chúng ta thường quan niûm kõt hữu vi làm

sao giâi thoát và bỏ vô vi cũng không giâi thoát. Muốn

giâi thoát phâi bỏ hữu vi, trụ vô vi.

Đøn kinh Duy Ma, chuyùn sang giai đoän Bồ tát “Bçt

tên hữu vi, bçt trụ vô vi”. Täi sao không trụ vô vi, không tên

hữu vi ?

Hữu vi là pháp sanh diût liön tục, cái này chøt cái kia

sanh, làm sao tên được. Từng con người sanh ra và từng

con người læn lượt rời bỏ cuộc đời; nhưng thø giới này

không mçt chúng sanh, thø giới này không tên diût.

Bồ tát nhün thçy chån lý “Hữu vi bçt tên”. Trong khi

Thanh vën thçy “Hữu vi tên”, nön vào Niøt bàn. Thanh vën

thçy hữu vi là tên vü họ đeo kýnh cố chçp của nhị thừa, ën

cơm Hương Tých nhưng không tiöu hóa được giống như

bûnh lờn thuốc, vi trùng không còn sợ thuốc nữa. Thuốc

không còn hiûu lực hay Phêt pháp không tác động cho

họ, đøn độ tu låu trở thành tëng thượng män, nhçt xiùn đ÷.

Người chưa phát tåm, gðp Phêt pháp, thü phát tåm.

Nhưng tu hư rồi, gðp Phêt pháp chîng thých thú gü, là lờn

thuốc.

Häng nhçt xiùn đ÷ tên hữu vi mà thực tø hữu vi không

tên. Họ phán rìng chánh pháp trụ thø 500 nëm, tượng

pháp 500 nëm, mät pháp 1000 nëm; như vêy 2000 nëm

tên thø. Kinh Pháp Hoa gọi họ là người uống læm thuốc

độc. Chúng ta sống cách Phêt hơn 2500 nëm, mà “chưa

tên” và tin tưởng con cháu chúng ta còn nương theo sự

nghiûp này phát triùn hơn nữa.

Duy Ma khuyön Xá Lợi Phçt hay Thanh vën đừng trụ

vô vi. Vü hữu vi không tên, trụ vô vi chúng ta sô thành läc

hêu, tự chøt và con em chúng ta sô thua cuộc đời.

438

Bồ tát bçt trụ vô vi nhün thîng cuộc đời, phát triùn khâ

nëng, tri thức và hành động thých nghi. Trụ hữu vi là bỏ

mðc cuộc đời, đóng cửa phòng läi ngồi yön chờ tên thø.

Nhưng không tên thø, chúng ta sô khổ, con cháu sô chøt

khô; không chøt khô cũng thành ën mày, vü đã bị cuộc

đời đào thâi.

Duy Ma bìng bân tåm thanh tịnh thçy rõ thø giới

không tên. Ngài mới khuyön đừng trụ vô vi. Tuy nhiön, đäi

chúng khó chçp nhên, nön Duy Ma rủ Vën Thù dén đäi

chúng đøn vườn Yöm La thþnh ý Phêt phán quyøt xem

pháp nào đúng. Sự kiûn này nhìm nói lön ý gü ?

Theo tôi, sau Phêt Niøt bàn, giáo lý được lưu truy÷n

đời sau mang hai khuynh hướng Đäi thừa và Tiùu thừa.

Khuynh hướng Tiùu thừa chçp nðng hünh thức, coi đó là

truy÷n thống quý báu của đäo Phêt không thù sửa đổi.

Phêt giáo Đäi thừa không rêp khuôn, chủ trương sinh hoät

gín li÷n với cuộc đời, làm lợi ých cho người.

Hai khuynh hướng này dén đøn køt quâ người tu sống

thoát ly, không phù hợp với xã hội, trở thành läc hêu. Họ

không phát triùn đäo pháp được và chýnh bân thån cũng

không giâi thoát. Người tu thuên theo thø gian đù phát

triùn đäo, nhưng càng phát triùn càng thçy cách xa

truy÷n thống nguyön thủy.

Hai quan điùm lý giâi giáo lý Phêt khác nhau, đưa

đøn mối hoài nghi cho mọi người. Và Duy Ma làm nhiûm

vụ trünh Phêt xòt xem mô hünh nào đúng. Phêt xác định Xá

Lợi Phçt đäi diûn lêp trường Tiùu thừa hay Thanh vën thừa

và Duy Ma tiöu biùu cho Đäi thừa hay Bồ tát đäo, câ hai

đ÷u đúng.

Ngài giâi thých bìng cách đưa ra pháp môn “Tên và

Vô tên giâi thoát”. Phêt cho biøt từ trước Ngài däy Thanh

439

vën “Tên giâi thoát”, không däy “Vô tên giâi thoát”. Ở thời

kỳ nào áp dụng “Tên giâi thoát” và giai đoän nào cæn tu

“Vô tên giâi thoát”? Câ hai đ÷u là pháp Phêt. Tuy nhiön

pháp Tên giâi thoát dú hiùu, dú chçp nhên hơn. Nghÿa là

muốn giâi thoát, đương nhiön phâi cít đứt ràng buộc thø

gian, sợ luån hồi phâi chçm dứt đi÷u kiûn tái sanh hay

tránh cuộc đời. Pháp này dú nghe, dú chçp nhên, dú làm

và bước thứ nhçt này ai cũng làm được.

Thành tựu đoän đường đæu, Phêt däy thöm rìng giâi

thoát nói trön chþ có týnh cách täm thời, không vÿnh viún.

Đó là Niøt bàn phương tiûn mà Phêt täo ra cho Thanh vën.

Vü vêy, đät được pháp Tên giâi thoát xong, Phêt däy

Thanh vën phâi tiøp tục hành Bồ tát đäo đù chứng Vô tên

giâi thoát của Bồ tát.

Thø giới Vô tên giâi thoát thuộc thø giới vô vi, bçt tư

nghü, không nói được. Kinh Pháp Hoa diún tâ các pháp

tướng thường tự víng lðng là pháp Phêt däy Bồ tát, mà

Thanh vën không thù biøt. Vü pháp çy nìm ngoài ngôn

ngữ, ngoài suy nghÿ, thuộc bý mêt täng. Bồ tát đồng câm,

đồng hänh với Phêt, mðc nhiön tự biøt, ngang qua bân

tåm thanh tịnh đät được Vô tên giâi thoát mới trực nhên

pháp åm Phêt.

Phêt khîng định quá trünh tu hành của Ngài đi từ Tên

giâi thoát đøn Vô tên giâi thoát. Ngài cho biøt khi thành

đäo, tüm được người thợ xåy ngôi nhà ngũ çm nghÿa là

chứng được Tên hữu vi hay Tên giâi thoát, cuộc đời không

còn ràng buộc Ngài. Mọi liön hû với cuộc đời không còn,

Ngài không tái sanh hay chứng vô sanh.

Sau khi thành đäo, Ngài quán nhån duyön, thçy liön

hû chìng chịt giữa mọi người, họ tự làm khổ nhau. Muốn

høt khổ, có Niøt bàn, theo Phêt, chúng ta phâi biøt

440

chuyùn đổi mối liön hû xçu thành tốt. Làm thø nào đù mọi

người cùng hợp tác xåy dựng với chúng ta; vì chúng ta

biøt rõ một cá nhån đơn ló làm viûc không thù thành

công.

Con đường chuyùn hướng xåy dựng, bước ra cuộc

đời, tçt yøu phâi qua cửa Bồ tát đäo, phâi ën cơm Hương

Tých, phâi có sức chịu đựng và đủ trý khôn mới dçn thån

vào đời. Cơm Hương Tých rçt cæn hay pháp Phêt tác động

cho nghiûp và phi÷n não tiöu säch. Đät đøn Tên giâi thoát

xong thü bước vào lộ trünh Bồ tát đäo đù cứu nhån độ thø,

không khó.

Phêt xác định Ngài giáo hóa chúng sanh thành tựu

công đức dú dàng. Vü Ngài đã trâi qua vô số kiøp ra vào

sanh tử, kiön nhén tu Bồ tát hänh, täo thành Báo thån Phêt.

Đøn khi mọi viûc không tồn täi, tçt câ đ÷u diún biøn tùy ý

Như Lai đi÷u động, mới lön Niøt bàn thêt.

Niøt bàn này là giâi thoát vô tên. Phêt không cæn làm,

mọi người tự làm, Phêt sự tự thành. Thêt vêy, Phêt Thých Ca

Niøt bàn hơn 2000 nëm. Từ đó đøn nay, từng thời kỳ, các vị

danh Tëng nối tiøp ra đời ở khíp mọi nơi. Các Ngài diún

dịch giáo lý thých hợp với thời đó, làm sáng tỏ pháp Phêt,

nön đäo Phêt không bao giờ lỗi thời.

Phêt không dụng công làm viûc này, nhưng đû tử

của Ngài hay nói đúng hơn là công đức của Ngài đã làm.

Tôi thường nghÿ những đi÷u gü hay, tốt đõp của đời münh

đem cúng dường Phêt. Tác phèm lý giâi kinh điùn của

Phêt ở khíp nơi trön thø giới, nhi÷u vô số, nhưng đ÷u nói là

của Phêt. Và đðc biût hơn nữa, những gü lý giâi đúng, hay

mới là của Phêt; những sai læm, dở, bị coi như ngụy täo.

Theo Phêt bìng tåm niûm Đäi thừa, nøu thêt đíc đäo,

hành giâ phâi hoàn toàn tốt. Đi÷u sai xçu không thù đem

441

gín cho hành giâ. Phêt däy hoa sen không dýnh nước, Bồ

tát không nhiúm træn. Hành giâ xóa säch một phæn phi÷n

não trong tåm, sô thçy một người xçu xa lánh chúng ta.

Một phæn xçu của chúng ta còn, một người xçu tự đøn

với chúng ta.

Tåm hành giâ thanh tịnh, thø giới thanh tịnh; đäo

tràng vô tướng là như thø. Trön bước đường tu, tçt câ xçu

ác từ từ tan biøn, những gü tốt đõp dæn dæn quy tụ, hành

giâ đã tu đúng Bồ tát pháp.

Phêt Thých Ca sau khi hoàn tçt quá trünh Bồ tát đäo,

câm thành thọ mäng vÿnh hìng của Như Lai. Ngài không

làm nữa, nhưng giáo pháp vén bçt tên mçy ngàn nëm và

chúng ta tin chíc rìng mãi v÷ sau cũng còn giá trị.

Phêt hành Bồ tát đäo køt thành Báo thån. Từ Báo thån

hội nhêp läi cuộc đời, đưa vào các pháp, biøn thành

Pháp thån Phêt. Nghÿa là giáo pháp trong sáng toàn bých

của Phêt, méu mực đäo đức thánh thiûn của Ngài tác

động lợi läc, chþ đäo cuộc đời. Đøn đåy mở ra cánh cửa

cho hành giâ nào muốn xåy dựng Vô tên giâi thoát tçt

yøu phâi đi theo lộ trünh Bồ tát đäo của Phêt väch ra.

Bồ tát Duy Ma tiöu biùu cho Bồ tát đät được Vô tên

giâi thoát hay thành tựu pháp “Bçt tên hữu vi, bçt trụ vô

vi”. Giâi thoát của Bồ tát Duy Ma là giâi thoát không bỏ

hữu vi, không trụ vô vi. Ngài vén sống ở thø giới hiûn tượng

sanh diût, không bỏ nó. Đó là điùm quan trọng mà Bồ tát

Hương Tých thán phục và kýnh nù Đức Phêt Thých Ca cùng

các Bồ tát ở Ta bà. Nøu cũng trụ vô vi, thü có khác gü Bồ

tát Hương Tých.

Không trụ vô vi, không chçm dứt sinh hoät ở thø gian,

ngæm chþ cho Đức Phêt Thých Ca giâi thoát ngay trön

cuộc đời, không tüm giâi thoát ở thø giới xa xëm nào. Sau

442

khi thành đäo, trong 49 nëm hoìng hóa độ sanh, Đức

Phêt đøn với mọi người thuộc mọi tæng lớp xã hội. Trong

những hoàn cânh khác nhau, Ngài đ÷u mang lợi läc cho

tçt câ, nhưng ai cũng phâi nhün nhên là Ngài giâi thoát.

Phêt giới thiûu cho Bồ tát Hương Tých giâi thoát thực

sự của Bồ tát Duy Ma, cũng nhìm chþ sự hành đäo một

cách tự täi của Phêt Thých Ca trön cuộc đời này.

Bồ tát Bçt tên hữu vi sống với thø giới sanh diût, thçy

đúng thực tø và chçp nhên như vêy. Thực tø có người làm

ruộng, có vêt bị chøt và có người ën. Nøu không chçp

nhên thực tø này, là rơi vào âo giác, giống như Bồ tát

Chúng Hương ở thø giới khác bước vào Ta bà, không biøt

gü v÷ Ta bà.

Bồ tát ở Ta bà phâi biøt viûc thực tø Ta bà. Nhün thực

tø này, Bồ tát nghÿ rìng từ khi mới phát tåm tu hành đäo

giâi thoát cho đøn thành La hán, chúng ta ën biøt bao

nhiöu cơm rau, không phâi của một người, một nhà. Ăn

cơm do đàn viût mang đøn, nay nghe họ gðp khó khën

khổ sở, mà ta dửng dưng Niøt bàn, thü quâ thực vô lương

tâm.

Vü vêy, khi đíc La hán phâi phát tåm bồ đ÷. Nhün läi

từng kiøp, thçy liön hû giữa ta và các loài chúng sanh quá

mêt thiøt. Ơn ta đã thọ của chúng sanh không thù nào kù

xiøt. Người tu phâi thçy ơn chúng sanh; dửng dưng với

người ta mang ơn, chíc chín không phâi La hán.

Trước kia, vü lo tu, không thçy đi÷u çy; nhưng đíc đäo

rồi, phâi thçy. Mục Ki÷n Liön thành La hán, thçy mõ đọa

địa ngục. Ngài nhớ rõ vü münh, mà mõ Ngài làm những

viûc ác. Viûc làm ác của Thanh Đ÷ có liön hû với sinh

mûnh của Mục Ki÷n Liön, không thù lêp luên bà tự ý làm,

443

Ngài không bâo; vü dù thuên hay nghịch đ÷u là duyön có

dýnh lýu đøn münh.

Đíc đäo nhün thçy người thån của ta nhi÷u đời đang

sanh tử khổ đau từng phæn dưới đủ däng khác nhau, thçy

trong tứ sanh lục đäo, tçt câ các loài đ÷u có liön hû cha

me, anh em, bän thù nhi÷u đời nhi÷u kiøp. Vü thø, thành

đät rồi, có khâ nëng, hành giâ nghÿ đøn cách cứu vớt họ

đù trâ ơn tri ngộ trong hiûn kiøp hay nhi÷u kiøp v÷ trước.

Như vêy gọi là phát tåm bồ đ÷ hành Bồ tát đäo.

Bồ tát phát tåm nhün vào thực träng xã hội có tâm

träng giống như Bồ tát Hương Tých nghe Phêt nói liön hû

của ta với tứ sanh lục đäo trong nhi÷u đời. Các Ngài thçy

Phêt nói có lý, nhưng nhêp cuộc hay không đù các Ngài

v÷ ra mít Phêt Hương Tých và nghÿ läi đã.

Thành đät quâ vị La hán, tåm bừng sáng, thø giới

quan hiûn ra, thçy thø giới sanh diût, các loài trôi lën trong

sanh tử. Từ đó, Bồ tát khởi ý niûm vào sanh tử, coi chốn

sanh tử như là vườn tiöu dao của münh, là thø giới Niøt bàn.

Vào træn lao sanh tử mà kõt sanh tử, không phâi là Bồ tát.

Vü vêy Bồ tát “Bçt tên hữu vi”, đi÷u kiûn tiön quyøt

phâi đät được A la hán vị, høt phi÷n não, vào đời mới

không bị đời làm ô nhiúm. Phêt tử chúng ta tự xác định läi

xem đoän säch phi÷n não chưa. Nøu nhêp cuộc với tư

cách con người đæy đủ tham sån phi÷n não, chíc chín

sô chồng chçt thöm phi÷n não nhiúm ô. Đối với häng

người này, xin cứ hướng Niøt bàn đi thîng.

Tuy nhiön, dù chưa là La hán, Bồ tát Duy Ma đã nhíc

nhở chúng ta ở phæn trước rìng những người ën cơm

Hương Tých chưa được quâ Dự lưu, đøn khi được quâ vị

này, cơm mới tiöu.

444

Đi÷u này nhìm nói lön rìng người chưa đíc đäo vén

giáo hóa chúng sanh được, với đi÷u kiûn cơm Hương Tých

chưa tiöu. Nghÿa là ta sống trön cuộc đời gðp không biøt

bao nhiöu khó khën buồn phi÷n, nhưng nhờ pháp Phêt

hìng hữu trong lòng, hóa giâi tçt câ buồn phi÷n, giúp ta

trụ giâi thoát.

Phi÷n não bao våy Bồ tát bao nhiöu, Ngài vén bước

tới. Bồ tát lớn vững tiøn dú dàng và Bồ tát nhỏ vén có

Phêt pháp che tåm. Khi bị người tác häi, ta li÷n tự nhớ hünh

bóng từ bi giâi thoát của Phêt, nhớ lời däy cao quý của

Ngài, mọi viûc phi÷n muộn thø gian tự tiöu. Kinh vý pháp

Phêt như thuốc uống vào, bao giờ vi trùng chøt, thuốc

tan.

Chúng ta tu học, træm münh trong giáo lý, mang pháp

Phêt vào lòng, đi vào træn thø. Giáp mðt với đời, chçp

nhên phi÷n não, đù cho thuốc Phêt hóa giâi, đưa ta đøn

bờ giâi thoát.

Vçn đ÷ quan trọng là cæn kiøm cơm Hương Tých nuôi

dưỡng thån tåm. Thiøu cơm Hương Tých, chúng ta cũng

chþ là kó ën xin, đời đời lang thang trong sanh tử.

445

PHẨM 12

KIẾN PHẬT A SÚC

I. LƯỢC VĂN KINH

Đức Thø Tôn hỏi Duy Ma Cêt : “Ông lçy cái gü quán sát

đù thçy Như Lai ?”.

Duy Ma Cêt thưa : “Như con quán thêt tướng của

thån, quán Phêt cũng thø. Con quán Như Lai đời trước

không đøn, đời sau không đi, hiûn täi không ở, không

quán síc, không quán síc như, không quán síc tánh,

không phâi tứ đäi sanh cũng như hư không, thuên ba môn

giâi thoát, đæy đủ ba minh, ba minh çy đồng đîng với vô

minh, không một tướng, không khác tướng, không có tự

tướng, không có tha tướng, không phâi không tướng,

không phâi chçp tướng, không thù dùng trý mà hiùu được,

không thù dùng Thức mà biøt được, không phâi hữu vi

không phâi vô vi, dứt tướng nói nëng v.v„

“Bäch Thø Tôn, thån Như Lai như thø, con quán cũng

thø. Nøu người nào quán theo đåy gọi là chánh quán,

quán khác gọi là tà quán.

Lúc çy Xá Lợi Phçt hỏi Duy Ma Cêt : “Ông ở đåu chøt

rồi sanh nơi đåy ?”.

Duy Ma Cêt đáp : “Pháp của Ngài chứng được có

chøt rồi sanh không ?”.

- Không chøt không sanh.

- Nøu các pháp không có tướng chøt rồi sanh, täi sao

Ngài läi hỏi ông ở đåu chøt rồi sanh nơi đåy? Ý Ngài nghÿ

sao ? Vý như hünh nam nữ do nhà huyún thuêt hóa ra có

chøt rồi sanh không ?

- Không có chøt rồi sanh.

446

- Ngài không nghe Phêt nói các pháp tướng như

huyún đó sao ?

- Có nghe như thø.

- Nøu các pháp tướng như huyún thü täi sao Ngài nói

rìng ông ở đåu chøt rồi sanh nơi đåy? Xá Lợi Phçt, chøt là

cái tướng bäi hoäi của pháp hư dối, sanh là tướng tương

tục của pháp hư dối. Bồ tát dù chøt không dứt mçt gốc

lành, dù sống không thöm các đi÷u ác.

Bçy giờ, Phêt bâo Xá Lợi Phçt : “Có cõi nước tön là

Diûu Hỷ, Phêt hiûu là Vô Động, ông Duy Ma Cêt này ở

nước đó chøt rồi sanh nơi đåy.

Xá Lợi Phçt thưa : “Chưa từng có vêy. Bäch Thø Tôn,

người này chịu bỏ cõi thanh tịnh mà thých đøn chỗ nhi÷u

oán häi”.

Duy Ma Cêt nói với Xá Lợi Phçt rìng : “Ý Ngài nghÿ

sao ? Lúc ánh sáng mðt trời chiøu lön có hiûp với tối

không ?”

Xá Lợi Phçt trâ lời : “Không, ánh sáng mðt trời khi mọc

lön thü không còn tối nữa”.

Duy Ma Cêt hỏi : “ Mðt trời täi sao läi đi qua cõi Diöm

Phù Đ÷?”

- Muốn đem ánh sáng soi chiøu sự tối tëm cho cõi

Diöm Phù Đ÷.

Duy Ma Cêt nói : “Bồ tát cũng thø, dù sanh cõi bçt

tịnh đù hóa độ chúng sanh, chớ không chung hiûp với kó

ngu tối; cốt dứt trừ phi÷n não đen tối của chúng sanh mà

thôi”.

Lúc çy, câ đäi chúng khao khát thçy cõi nước Diûu

Hỷ, Đức Vô Động Như Lai và các hàng Bồ tát, Thanh vën.

447

Phêt biøt tåm niûm của chúng hội, li÷n bâo Duy Ma

Cêt : “Xin hiûn cõi nước Diûu Hỷ, Đức Vô Động Như Lai và

các hàng Bồ tát, Thanh vën cho chúng hội xem. Đäi

chúng ai cũng đang ngưỡng mộ”.

Duy Ma Cêt nghÿ rìng : “Ta sô không rời chỗ ngồi mà

tiøp lçy cõi nước Diûu Hỷ và các thø giới từ Diöm Phù Đ÷

cho đøn cõi Trời Đao Lợi. Ta đưa thø giới kia vào thø giới

này, cũng như người ta mang một vòng hoa cho tçt câ

đäi chúng thçy”.

Nghÿ như vêy rồi, Duy Ma Cêt li÷n nhêp định, hiûn sức

thæn thông, đưa tay mðt bứt lçy thø giới Diûu Hỷ đðt vào

cõi Ta bà này. Các Bồ tát và chúng Thanh vën cùng Thiön

nhån có thæn thông đ÷u cçt tiøng thưa rìng : “Bäch Thø

Tôn, ai đem chúng con đi, xin Thø Tôn cứu hộ ”.

Đức Phêt Vô Động nói : “Không phâi ta làm, đó læn

thæn lực của Duy Ma làm như thø”.

Ngoài ra, những người không có thæn thông không

hay không biøt münh đi đåu. Cõi nước Diûu Hỷ dù nhêp

vào cõi Ta bà, mà không thöm không bớt. Còn cõi Ta bà

này cũng không chêt hõp, vén nguyön như trước.

Đức Phêt Thých Ca Måu Ni bâo đäi chúng : “Các ông

hãy xem cõi nước Diûu Hỷ, Phêt Vô Động Như Lai, nước

đó trang nghiöm tốt đõp, chúng Bồ tát và Thanh vën

thanh tịnh”. Đäi chúng thưa rìng : “Dä, đã thçy”.

Phêt bâo các Bồ tát nøu muốn được cõi Phêt thanh

tịnh như thø, cæn phâi học hänh của Đức Vô Động Như

Lai.

Khi hiûn ra cõi nước Diûu Hỷ, cõi Ta bà có 14 na do

tha người phát tåm Vô thượng chánh đîng giác, đ÷u

nguyûn sanh ở nước Diûu Hỷ. Phêt Thých Ca li÷n thọ ký cho

họ sô sanh ở nước đó.

448

Sau khi làm Phêt sự xong, Duy Ma mang thø giới Diûu

Hỷ trở v÷ bổn độ như cũ.

Phêt hỏi Xá Lợi Phçt : “Ông thçy nước Diûu Hỷ và Đức

Phêt Vô Động chëng ?”.

- Dä, bäch Thø Tôn, con đã thçy. Nguyûn tçt câ

chúng sanh được cõi nước thanh tịnh như Đức Phêt Vô

Động và thæn thông như Duy Ma Cêt. Bäch Thø Tôn,

chúng con được nhi÷u lợi lành, được thçy Duy Ma gæn gũi

cúng dường. Còn những chúng sanh hoðc hiûn täi hoðc

sau khi Phêt diût độ mà nghe kinh này cũng được lợi lành.

Huống chi nghe rồi tin hiùu, thọ trü, đọc tụng giâi nói, đúng

như pháp tu hành. Nøu có người cæm được kinh điùn này,

thü đã được kho täng pháp bâo. Nøu có người đọc tụng,

giâi thých nghÿa lý kinh này, đúng như lời Phêt däy tu hành,

thü được chư Phêt hộ niûm. Nøu có ai cúng dường người

như thø tức là cúng dường chư Phêt. Nøu có người biön

chòp thọ trü kinh này, chýnh là trong nhà người đó có Như

Lai. Nøu người nghe kinh này mà tùy hỷ người đó sô đät

“Nhçt Thiøt Trý”. Nøu người tin hiùu kinh này, cho đøn một

bài kû bốn cåu, rồi giâi nói cho người khác nghe, phâi biøt

người đó được thọ ký quâ Vô thượng chánh đîng giác.

II. GIẢI THÍCH

Mở đæu phèm, Phêt Thých Ca hỏi Duy Ma làm sao

thçy được Như Lai. Cåu hỏi này cũng được Phêt hỏi Tu Bồ

Đ÷ trong kinh Kim Cang.

Theo kiøn giâi của kinh Kim Cang “Nhược kiøn chư

tướng phi tướng tức kiøn Như Lai”, nghÿa là nhün các tướng

của sự vêt không phâi sự vêt, thü đó là Như Lai.

Tuy nhiön, từ định nghÿa Như Lai là phi tướng dưới

däng chơn không của Bát Nhã, dú bị hiùu læm với NGOAN

449

KHÔNG, nön chuyùn sang thuyøt kinh Duy Ma đù chþ bày

diûu hữu. Kinh mượn nhån vêt Duy Ma đù định nghÿa Như

Lai, mới đúng.

Thêt vêy, Duy Ma hiûn hữu trön cuộc đời, nhưng hoàn

toàn sống với bân tåm thanh tịnh. Vü cốt lõi của Ngài là

Tịnh Danh sống ở thø giới của Phêt Vô Động, nön Ngài

thçy Như Lai với tư cách con người ở däng vô động,

không còn bị træn duyön chi phối. Trong khi Tu Bồ Đ÷ ở

däng ly thø gian, trụ trong tam giâi thoát môn : Không, vô

tác, vô nguyûn, nön thø giới của Ngài là phi tướng.

Phâi hỏi Duy Ma là người thêt, nhưng sống vô động,

mới hiùn bày ý nghÿa đých thực v÷ Như Lai được.

Cåu hỏi làm thø nào thçy Như Lai, đối với chúng

Thanh vën, thêt lä lùng. Đứng trước Phêt, thçy Phêt là viûc

bünh thường; còn hỏi làm sao thçy Phêt.

Duy Ma trâ lời cũng thêt lä và thêt đơn giân rìng từ

khi sanh đøn khi chøt, tçt câ những gü Ngài hiùu biøt, nghe

thçy đ÷u là Như Lai. Ngài thçy Như Lai qua hành động

của Ngài.

Cåu Duy Ma trâ lời hoàn toàn khác với đi÷u chúng ta

thường nghÿ Phêt là đối tượng ở ngoài. Điùm này muốn

nång nhên thức của chúng ta.

Kinh Kim Cang không cho phép chúng ta dùng mít

thçy Như Lai, dùng åm thanh cæu Như Lai; vü như vêy là

người hành tà đäo không bao giờ thçy Như Lai.

Hàng Thanh vën, nhån, thiön thçy Như Lai là thæy däy.

Và Như Lai diût độ, họ đúc tượng thờ Ngài đù tỏ lòng tôn

kýnh. Đó là thçy Phêt qua con người và hünh tượng.

Tuy nhiön, Phêt phủ nhên ông Phêt ở däng này vü

không giúp ých gü cho chúng ta. Phâi nhün vào chi÷u såu

450

của vêt chçt đù thçy Phêt bön trong, nhên được cái cao

quý hàm chứa trong sanh thån Sÿ Đät Ta là Báo thån viön

mãn. Đánh mçt Báo thån không còn là Phêt.

Bồ tát nhün Như Lai qua Báo thån cao quý, hay quan

sát tư tưởng, viûc làm trong quá trünh tu đäo Bồ tát của

Như Lai, đù têp thù nghiûm trong cuộc sống. Tùy theo

mức độ tríc nghiûm mà Bồ tát nhên được pháp phæn. Đó

là ý nghÿa Bồ tát thçy Như Lai trong hành động, trong

cuộc sống của münh. Nói cách khác, giâi thoát của hành

giâ chýnh là giâi thoát của Như Lai; còn Như Lai ở ngoài

đåu có tác dụng gü.

Duy Ma thçy Như Lai qua hành động của Ngài. Mọi

viûc làm trön cuộc đời đối với Duy Ma, dù thuên hay

nghịch đ÷u là vçn đ÷ tu dưỡng, đưa Ngài đøn cứu cánh

giâi thoát.

Duy Ma đứng ở lêp trường giâi thoát thực sự, mới

được quy÷n phát biùu như vêy. Riöng chúng ta còn ở vị trý

nghiûp báo đæy ngêp mà nói thø, sô phäm tội nðng, trở

thành phá giới.

Hành động của Duy Ma mới là hành động Phêt. Suốt

cuộc đời, Ngài làm lợi ých chúng sanh, không lỗi læm, được

người trong thành Tỳ Da Ly kýnh trọng. Hành động tội lỗi

của chúng ta không thù ghòp là hành động Phêt. Chþ có

hoa sen mới không dýnh nước, chúng ta lường gät thü

không thù là con Phêt.

Duy Ma nói “Hành động của ta là Như Lai”, “Ta” này

là Duy Ma, không phâi là chúng ta phàm phu. Duy Ma

däy “Suy nghÿ của ta là Như Lai”. Tư duy của hành giâ là

Như Lai với đi÷u kiûn hành giâ đã từng tu Thanh vën,

Duyön Giác, tức từng sống trong pháp Phêt, lâu ngày suy

nghÿ của hành giâ cộng với pháp Phêt biøn thành tåm

451

pháp. Bçy giờ, mọi suy tư đ÷u từ bân tåm bộc phát và thù

hiûn trong cuộc sống. Đøn ngày nào hành giâ đät quâ vị

Phêt, hành giâ và Phêt trở thành một.

Duy Ma nói sự thêt, Ngài thçy Như Lai qua hành động

của Ngài, một hành động tu chứng.

Đøn đåy, Xá Lợi Phçt khởi ý niûm Duy Ma quá siöu

tuyût. Quâ thêt viûc làm lợi ých cho đời của Như Lai đ÷u

thù hiûn trọn võn trong cuộc sống của Duy Ma. Hành

động Duy Ma là hành động Như Lai, chþ khác là Duy Ma

đóng vai cư sÿ, Phêt Thých Ca đóng vai xuçt gia.

Xá Lợi Phçt thçy thêt mới tán thán Duy Ma, nghÿ rìng

Duy Ma không phâi là người ở thø giới này, li÷n hỏi “Ngài

từ thø giới nào sanh läi ?”.

Xá Lợi Phçt thíc míc vü đứng ở lêp trường Thanh vën

tu lçy cuộc đời hiûn täi làm chýnh. Trong khi Bồ tát lçy vô

tên thời gian làm chýnh. Khi thọ giới Thanh vën, phát

nguyûn giữ giới từ đåy đøn suốt đời, đời sau không giữ

cũng được. Bồ tát thü khác, khi phát tåm bồ đ÷ nguyûn giữ

giới từ đåy cho đøn ngày thành Phêt, trëm kiøp ngàn đời

đ÷u giữ.

Từ ý này, chúng ta thçy rõ thọ mäng của Bồ tát không

gián đoän, còn thọ mäng Thanh vën chþ giới hän một kiøp.

Bồ tát lçy køt quâ tu hành đời này làm nhån cho đời sau;

cứ như vêy nối tiøp nhau thành một đường thîng cho đøn

Vô thượng chánh đîng giác, không thay đổi.

Thanh vën nghÿ chøt thån này, sanh thån khác là nói

v÷ sanh thån. Đứng ở lêp trường sanh thån, Xá Lợi Phçt

khởi ý niûm Duy Ma ở thø giới khác chøt sanh läi thø giới

này.

Duy Ma không trâ lời Ngài ở thø giới Diûu Hỷ trở läi đåy,

nhưng hỏi ngược läi Xá Lợi Phçt rìng hiùu biøt của ông

452

hay quâ vị La hán của ông tu chứng có chøt chỗ này

sanh chỗ khác không ?

Cåu hỏi của Duy Ma gợi cho chúng ta thçy đời sống

tåm linh trước khi đíc La hán và sau khi đíc La hán, hai

vçn đ÷ này là một hay hai ?

Đối với Thanh vën bỏ thån này có thån khác; xuçt gia

riöng, cư sÿ riöng. Nhưng dưới kiøn giâi của Bồ tát, thçy con

người bìng sinh mûnh tương tục, thçy anh linh bön trong

đi từ kiøp này sang kiøp khác. Cốt lõi đó không thay đổi,

nhưng chiøc áo bön ngoài là hünh thức xuçt gia hay cư sÿ

có đổi. Con người thêt bön trong là một, tùy theo nghiûp

mà thọ sanh, mang đủ loäi hünh khác biût.

Con người tåm linh trước là “Thức” nhi÷u ham muốn.

Nhưng con người sau thü giâi thoát. Hai con người đam mö

và giâi thoát là một.

Sống với nội tåm, chúng ta sô thçy diún biøn trong cơ

thù rçt kỳ diûu. Tôi quan sát cuộc đời tu của münh hơn 40

nëm, thçy bön trong diún biøn, thay đổi từ từ. Lúc còn bò,

tåm thức tôi là Sa di, mang hünh hài Sa di. Lớn lön, tôi thọ

giới Tỳ kheo thü thån tåm trở thành Tỳ kheo. Có hai hünh Sa

di và Tỳ kheo, nhưng thêt vén là tôi, không phâi hai người

khác.

Con người bçt tử mới quan trọng. Đừng nhên læm con

người sanh diût và sống với người sanh diût, thü đời đời ở

trong sanh tử. Chứng vô sanh mà sống với sanh diût là

nhên læm vô sanh.

Trong con người chúng ta có däng sanh diût do tứ

đäi ngũ uèn sanh diût. Nó sanh diût từng niûm tåm, v÷ vêt

chçt và tinh thæn đ÷u biøn đổi. Tuy nhiön, trong däng biøn

đổi của sanh diût, chúng ta nhên chån được cốt lõi hìng

453

hữu không thay đổi, không sanh diût gọi là vô sanh, dù

cho chúng ta có thay hünh đổi däng trong kiøp luån hồi.

Bao giờ phi÷n não nhiúm ô rơi rụng hoàn toàn, con

người thêt là chơn tánh tự hiûn ra. Hành giâ câm thçy nhõ

nhàng, không dýnh lýu gü đøn cuộc đời phi÷n hà, chứng

được Hư không thån. Nhưng từ Hư không thån tác dụng

vào cuộc đời một cách kỳ diûu. Tuy không còn ham muốn

gü, mọi viûc đ÷u xây ra đúng pháp gọi là Diûu hữu. Lúc çy,

không cæn viûc tốt, viûc tốt tự đøn, không sợ tû ác mà nó

tự tránh. Đó là thành quâ của người chứng vô sanh.

Riöng chúng ta chưa đíc đäo, còn chøt ở thø giới

này và sanh vào thø giới khác, gọi là phæn đoän sanh tử.

Chúng ta không chủ động được viûc sống chøt, muốn

không sanh tử nhưng phâi sống trong sanh tử theo định

luêt của sanh tử. Chúng ta phâi sanh phâi chøt; muốn

khác cũng không được, mãi mãi ở trong vòng luèn quèn,

bỏ xác này thọ xác khác.

Bồ tát thông đät Phêt đäo đã vượt ra ngoài sống chøt

của síc thån. Trý giác của Bồ tát hoàn toàn tự täi. Thån

này đối với Bồ tát giống như chiøc áo thay đổi tùy theo

mùa cho thých hợp.

Tçt câ Bồ tát hiûn hữu khíp nơi không vü tham dục thø

gian mà sanh läi như chúng ta. Các Ngài trụ ngoài sống

chøt, nhưng vén sống với sống chøt.

Không phâi một Bồ tát chøt và sanh ra Bồ tát khác.

Các Ngài tùy hänh nguyûn hiûn thån đó đåy, đù thù hiûn

Bồ tát hänh, làm th÷m thang cho các Ngài thëng tiøn đøn

quâ vị Toàn Giác.

Trön bước đường hành Bồ tát đäo, cũng từ một con

người này, không phâi người khác, Bồ tát trưởng thành

dæn theo từng bước tu chứng. Vén là một con người từ sơ

454

phát tåm đøn thành quâ Vô thượng, Bồ tát đät pháp

nhãn, do tåm cọ sát với thực tø cuộc sống, tác động cho

phi÷n não rơi rụng và trý giác sanh ra. Kinh Hoa Nghiöm

diún tâ rìng sơ phát tåm thủy thành chánh giác. Khi phát

tåm bồ đ÷ rồi, ta là Phêt; ông Phêt này ở däng chuyùn

biøn dæn, tri thức mỗi ngày phát triùn và nhün đời chýnh

xác hơn, cuối cùng thçy Như Lai là thçy sự vêt đúng như

thêt.

Lý vô sanh theo Duy Ma, không từ đåu đøn và không

v÷ đåu; nó có khíp tçt câ là thêt chứng của người đíc

đäo. Tuy nhiön, hàng nhị thừa khó hiùu, khó chçp nhên.

Phêt Thých Ca đỡ lời cho Duy Ma bìng cách chþ đäi

chúng biøt Duy Ma là người ở nước Diûu Hỷ, một đû tử lớn

của Phêt Vô Động sanh läi Ta bà. Đi÷u này cho thçy Duy

Ma thån ở Ta bà nhưng tåm ở thø giới Diûu Hỷ hay đó là

pháp của hành giâ tu Thi÷n.

Thån ở Ta bà, nghÿa là mang ngũ uèn thån sống trön

cuộc đời thü mọi người có khổ cực nào, hành giâ cũng có

đủ cái khổ đó. Tuy nhiön, hành giâ khác người ở điùm lòng

hành giâ luôn sống với nguồn vui vô tên không diún tâ

được gọi là Diûu.

Nhờ tåm Duy Ma an trụ trong thø giới an vui, Ngài mới

chịu nổi cuộc đời này. Từ thø giới Diûu Hỷ, Duy Ma hiûn

hữu ở Ta bà làm lợi läc chúng sanh, thån bön trong vén

hoàn toàn vô động.

Ý này nhíc chúng ta nøu hành Bồ tát đäo tâm còn

loän động, chưa thêt vui, chíc chín sô đọa. Vü vêy, khi tôi

làm đi÷u gü câm thçy không vui, tôi bỏ ngay, dù viûc quan

trọng đøn đåu. Cæn lưu ý rìng tçt câ gü của træn gian chþ

làm hư tåm chúng ta mà thôi.

455

Muốn hành Bồ tát đäo, tåm phâi hoan hỷ. Chúng ta

làm viûc với tçt câ ni÷m vui sướng, viûc dù khó mçy cũng

làm được; không vui viûc nhỏ làm cũng không nổi. Trön

bước đường hành đäo, có những viûc tôi đ÷ xuçt rồi läi

bỏ, vü muốn giữ nguồn sống bön trong.

Nguồn vui trong lòng mçt là mçt tçt câ. Cái vốn quý

giá của thø giới Diûu Hỷ xin đừng rời bỏ. Lúc nào cũng nhớ

mang tåm đðt vô thø giới Diûu Hỷ, luôn sống bön cänh

Phêt Vô Động.

Duy Ma sống với Phêt Vô Động, thçy Phêt Vô Động.

Täi sao đäi chúng không thçy ? Chúng ta tu suốt đời

không thçy Phêt, thêt tủi hổ.

Đức Phêt xác định rìng chưa thçy Phêt Vô Động,

nghÿa là chưa thçy Phêt Thých Ca. Líng lòng thanh tịnh

như Duy Ma, mới thçy Phêt thêt. Như phæn đæu đã nói,

Duy Ma tiöu biùu bân tåm thanh tịnh. Tåm thanh tịnh, Phêt

mới hiûn, là đi÷u Phêt Thých Ca muốn däy. Thçy Phêt bìng

tåm động loän là Phêt của “cën træn thức”, không phâi

Phêt thiût.

Từ Đức Phêt Vô Động (hay còn có tön là Đức Phêt A

Súc) mà Duy Ma an trụ, quán sát thçy Như Lai, chúng ta

trở qua kinh Bâo Tých tüm hiùu v÷ Đức Phêt Vô Động. Nhờ

đó, hiùu rõ ý nghÿa thçy Như Lai của Duy Ma hay ý nghÿa

Như Lai mà Phêt muốn chþ chúng ta. Đó là sự hội tụ trong

con người của chýnh đức Thých Ca hai phæn vô động và

sanh diût.

Trong kinh Bâo Tých, Phêt Thých Ca däy rìng Phêt A Di

Đà và Phêt Vô Động đ÷u có nhån duyön với người ở Ta bà

và đồng thời trong Ta bà cũng có nhi÷u Bồ tát từ hai thø

giới kia sanh läi.

456

Thø giới của Đức Phêt A Di Đà ở phương Tåy gọi là

Cực Läc, tức cùng tột của sự vui thých. Thø giới của Đức

Phêt Vô Động ở phương Đông mang tön Diûu Hỷ, là nỗi

vui mừng không diún tâ được.

Các Bồ tát phương Tåy đøn Ta bà rçt nhi÷u. Nhưng

có một Bồ tát được nhi÷u người nhớ tưởng, tôn thờ kýnh

ngưỡng là Bồ tát Quan Âm. Bồ tát Quan Âm nghe tiøng

köu đau khổ của chúng sanh ở Ta bà, Ngài xuçt hiûn dưới

33 däng thån khác nhau.

Bồ tát ở phương Đông đøn Ta bà cũng nhi÷u. Trong

kinh Duy Ma, Đức Phêt giới thiûu Bồ tát Duy Ma Cêt từ thø

giới Diûu Hỷ hiûn thån läi Ta bà. Ngài chþ xuçt hiûn dưới

hünh thức cư sÿ, mà tác động của Ngài ânh hưởng mọi

người.

Tuy cùng là Bồ tát đồng một hänh làm lợi ých chúng

sanh, viûc làm của hai Bồ tát Quan Âm và Duy Ma khác

nhau. Từ khác biût này chúng ta theo dçu chån Quan Âm

v÷ thø giới phương Tåy nhên thçy muôn màu muôn vó. Vü

thø, đức Quan Âm hiûn lön nhån gian cũng chi phối xã hội

dưới muôn hünh däng khác nhau.

Trái läi, thø giới Diûu Hỷ ở phương Đông thuæn tịnh;

nön Duy Ma đøn Ta bà với tư cách thuæn một, không täp.

Ngài không cæn hiûn đủ tçt câ thån hünh, nhưng chi phối

được tåm tưởng của mọi người dưới däng tịnh tåm.

Vü thø giới Ta bà là thø giới tương đối, Phêt phâi nói

hai pháp tương đối : động và tịnh. Từ đó phát sinh ra hai

pháp môn tu : pháp môn Tịnh độ đưa hành giâ v÷ thø giới

phương Tåy của Phêt A Di Đà và pháp môn Thi÷n đù hành

giâ trở v÷ bân tåm thanh tịnh của chýnh münh. Và từ thanh

tịnh này vén täo được thø vän nëng không kòm.

457

Thø giới phương Đông và phương Tåy gợi cho chúng

ta có thöm suy nghÿ v÷ hiûn tượng giới và bân thù giới. Thø

giới Diûu Hỷ của Đức Phêt Vô Động phâi chëng diún tâ

một däng khác của bân thù giới. Và thø giới Cực Läc phâi

chëng là một däng khác của hiûn tượng giới. Tçt câ

những gü Phêt A Di Đà xåy dựng thành Cực Läc, là quá

trünh bít nguồn từ hiûn tượng đù phát triùn hiûn tượng.

Tịnh Phêt quốc độ hay xåy dựng thø giới hiûn tượng

tốt đõp đøn mức nào, tùy theo trý khôn và khâ nëng của

hành giâ. Đät đøn khâ nëng cùng tột và trý tuû siöu tuyût

như Phêt A Di Đà, sô hünh thành được thø giới Cực Läc.

Thêt vêy, đứng v÷ mðt hiûn tượng, nøu hành giâ có

tæm hiùu biøt tuyût đþnh chþ đäo, thü tçt câ người và vêt

đ÷u theo ý muốn. Ở đó phâi là Cực Läc, không còn có

yöu cæu hay vçn đ÷ đðt ra nữa. Ngược läi, thø giới Diûu Hỷ

ở phương Đông đi v÷ bân thù của sự vêt, không đi v÷ sự

tướng của sự vêt. Không phån biût, vên dụng, chi phối sự

tướng nữa, vü dưới mít hành giâ tçt câ pháp đ÷u như

huyún. Sự vêt tồn täi trong träng thái sanh diût, không có

pháp nào tồn täi vÿnh viún. Tçt câ viûc træn gian cuối cùng

đ÷u quy v÷ Không. Thø giới Diûu Hỷ của Phêt Vô Động là

thø giới Không, thø giới Thi÷n học, thø giới của tự tánh,

của bân tåm.

Tóm läi, chúng ta tu hành dưới hai däng. Một däng

hướng ngoäi cho những hành giâ có nhån duyön với Phêt

A Di Đà. Và một däng hướng nội cho hành giâ có nhån

duyön với Phêt Vô Động.

Trön bước đường tu, hành giâ đừng đù tåm giao

động. Bìng mọi cách, phâi đät đøn träng thái tåm hồn

yön tÿnh, là mức khởi đæu đù trở v÷ thø giới Vô Động.

458

Duy Ma cho biøt Ngài thçy Như Lai qua träng thái

diún biøn của tåm. Tåm Ngài hoàn toàn không giao động

trước sự vêt. Vçn đ÷ giữ giới và phá giới, tốt và xçu không

còn tồn täi trong lòng Duy Ma.

Duy Ma sanh ở thø giới Phêt Vô Động, Ngài qua thø

giới Ta bà. Nghÿa là träng thái sanh diût của cuộc đời

không làm Ngài giao động. Ngài thanh tịnh hoàn toàn

mới mang danh xưng Tịnh Danh, tức Duy Ma đã tüm thçy

Như Lai rồi.

Ngài Thiên Thai ví tåm chúng ta như mðt nước phîng

đù ánh trëng hiûn vào. Đối với hành giâ, vçn đ÷ quan

trọng làm sao có mðt nước đù bít được ánh trëng; làm

thø nào tåm ta hoàn toàn yön lðng đù thçy được Như Lai.

Chýnh Phêt Thých Ca khi tu hành đäo Bồ tát cũng chþ

chuyön trụ một niûm tåm vô động, dù viûc thø gian luôn

biøn động; nön Ngài được thọ ký là Vô Động Bồ tát.

Riöng tôi, nhờ nương theo pháp Duy Ma däy đối trước

mọi sự kiûn xây đøn cho münh thường tự kiùm tra tåm

lượng của tôi xem thử tham sån phi÷n não còn áp đâo

không. Nó vừa khuçy động, tôi trçn áp ngay. Tôi suy nghÿ

và tríc nghiûm pháp tu này nhi÷u, nön sống trong môi

trường càng động loän bao nhiöu tôi càng từ bỏ rời xa nó

bçy nhiöu. Nhờ sống an trụ trong bçt động, tôi biøt vçn đ÷

chýnh xác và giâi quyøt đúng đín, trưởng thành trön

đường đäo.

Bước theo dçu chån Duy Ma, trực nhên được sự gia

bị của Phêt Vô Động, hành giâ và Phêt Vô Động thông với

nhau, hành giâ mới có tåm hồn bçt động trong thø giới

động loän.

Vü vêy, nøu không có nhån duyön đíc độ với một

Đức Phêt nào đó, chúng ta không tu theo pháp Ngài chþ

459

däy được. Nhờ nhån duyön cën lành täo thành sức thu

hút giữa ta và Phêt. Tuy không gæn Phêt trön hiûn tượng

giới, nhưng tåm hồn ta và Phêt thông nhau, mới nhên

được sự gia bị, mà người ngoäi cuộc không thù nào câm

được.

Trở v÷ thø giới phương Đông của Phêt Vô Động,

nghÿa là hành giâ đi læn v÷ lý tánh đù hiùu sự vêt dưới

däng nguyön thù và tiøn lön thực nghiûm trong sinh hoät

tåm linh đù ním bít được, vên dụng được lý tánh. Bước

vào con đường lý tánh, hành giâ xa rời sự tướng bön

ngoài, tçt nhiön thø giới trở thành Không.

Các La hán đíc đäo cũng an trụ thø giới Không đù

không thçy sanh diût mà đi læn vô lý tánh. Tuy nhiön, thø

giới Không này không thêt, vü thø giới hiûn tượng vén hiûn

hữu. Lçy vý dụ dú hiùu như khi tôi trụ tåm läi, dù trước mít

tôi có thực đông người, nhưng đối với tôi quý vị đ÷u biøn

mçt.

Thø giới KHÔNG này là thø giới KHÔNG của hành giâ

tu Thi÷n, một thø giới quan thuæn lý khi hành giâ nhiøp tåm

hay hồi quang phân chiøu, đi ngược v÷ lý tánh hay bân

thù, xa rời hiûn tượng træn cçu.

Trön bước đường trở v÷ thø giới thù tánh của Đức

Phêt Vô Động, hành giâ phân vën tự kỷ, đi vào chi÷u såu

của tåm hồn đù tüm ra thø giới Diûu Hỷ hay tüm nguồn vui

của chýnh tåm hồn münh, không còn lû thuộc ngoäi cânh.

An trú trong Diûu Hỷ mới tu được. Còn mượn thú vui của

træn tục đù sống, ta không bao giờ thỏa mãn và đời đời ở

trong sanh tử.

Thø giới bân tåm hay tự tánh của người tu Thi÷n so với

thø giới hiûn tượng của chúng sanh hoàn toàn khác hîn.

Từ trong thø giới Không này, vêt hiûn hữu. Nhưng bçt giác,

460

một vọng tåm hiûn thü muôn ngàn thø giới trùng trùng

duyön khởi nổi dêy.

Sanh diût trong tåm biøn hiûn nhanh chóng, linh hoät

hơn sanh diût của hiûn tượng bön ngoài. Chýnh vü vêy,

Ngài Thiön Thai chứng ngộ thçy được trong một niûm tåm

của chúng sanh có đøn 3000 thø giới. Bồ tát đíc đäo có

thù thu vô số kiøp trong vị lai thành một niûm tåm.

Hành giâ khởi tu từ thø giới hiûn tượng đi vào thø giới

bân thù rçt khó. Vü giữa thø giới lý tánh nội tåm và thø giới

hiûn tượng của “Thức” có một sự ngën cách rçt lớn. Vượt

qua bức màn sít giữa hiûn tượng và bân thù là vçn đ÷

không đơn giân.

Hành giâ tu Thi÷n có träng thái tåm yön tÿnh và nøu

có nhån duyön cën lành với Đức Phêt Vô Động, sô thåm

nhêp thø giới của Ngài. Nøu không, hành giâ cũng dú

dàng lọt qua thø giới ma của ngoäi đäo.

Những người tham dự pháp hội Linh Sơn được Phêt

Thých Ca nång lön thø giới KHÔNG, mới thçy được Phêt Vô

Động. Hành giâ muốn diûn kiøn Phêt Vô Động, cũng phâi

đät đøn träng thái tåm Không, thø giới hiûn tượng hoàn

toàn biøn mçt.

Từ thø giới hiûn tượng, hành giâ từng bước một vượt

qua vô số chướng ngäi đù đøn thø giới lý tánh và từ thø

giới lý tánh đi ngược läi hiûn tượng cuộc đời làm đäo. Như

vêy, hành giâ bước đúng lộ trünh của Duy Ma đã đi từ thø

giới Diûu Hỷ đøn Ta bà và từ Ta bà trở v÷ Diûu Hỷ, thù hiûn

được lý tánh vô ngäi.

Đi đøn cùng tốt của lý tánh sô bít gðp thø giới Diûu

Hỷ, đó là thø giới tåm hoàn toàn thanh tịnh. Từ tåm vô

động, thø giới trở thành vô động, tçt câ vêt bçy giờ tùy

tåm hiûn ra cânh.

461

Trong kinh Hoa Nghiöm, Phêt däy rìng tåm ta có thù

sanh tçt câ pháp, giống như tçt câ hoa mæu đ÷u sanh từ

đçt.

Sanh từ tåm nön hành giâ đi÷u chþnh tåm hoàn toàn

rồi, thü trön mânh đçt tåm này hành giâ trồng pháp nào sô

có pháp đó. Đåy là phương cách tu trön bân thù, không

tu ở hiûn tượng.

Vü tu ở däng bân thù, nön trön mðt hiûn tượng không

thçy họ làm gü, không tụng niûm lú bái, cúng dường

nhưng đã gom được tçt câ thiûn pháp trong tåm và từ

trong tåm lưu xuçt ra tçt câ thiûn pháp.

Duy Ma hiûn hữu và sinh hoät trön cuộc đời dưới

däng này, Ngài giáo hóa thành tựu mọi tæng lớp. Bçy giờ,

toàn bộ ngũ çm thø gian, quốc độ, chúng sanh đ÷u từ

tåm hiûn. Nói chung, Bồ tát tu trön lý tánh, nön hiûn thån,

hiûn cânh tùy tåm.

Ním được yøu chþ này, chúng ta biøt mọi hiûn tượng

thø gian tốt hay xçu đ÷u từ tåm ta sanh ra. Vü vêy, nhün sự

vêt xây đøn mà biøt được tåm münh và đi÷u chþnh tåm đù

vêt tự tốt theo.

Đối với người tu tåm hay tu Thi÷n, không viûc gü trön

træn gian mà không làm. Vü họ đi÷u động vêt trön lý tánh,

không đi÷u trön hiûn tượng. Đức Phêt Vô Động tiöu biùu

cho người đi v÷ lý tánh, khác với Đức Phêt A Di Đà đi v÷

hiûn tượng.

Hai loäi thø giới lý tánh và thø giới hiûn tượng khác

nhau đ÷u gồm đủ trong một thø giới tương đối của Ta bà,

không phâi ở hai thø giới xa xôi riöng rô nào khác. Trở läi tự

tåm con người mà sanh ra hai pháp tương đối, hành giâ

nương theo một trong hai pháp tương đối này đù tu.

462

Tuy nhiön, trụ tåm läi thü thø giới Diûu Hỷ và Cực Läc

đ÷u ở ngay trong tåm của hành giâ. Lúc çy, loäi hünh thø

giới thứ ba hiûn ra cho hành giâ, thù hiûn sự lý viön dung

vô ngäi, giữa hiûn tượng và bân thù không cách ly cũng

không måu thuén, mà là một thù thống nhçt vêy.

Đức Phêt giới thiûu thø giới Cực Läc hay thø giới Diûu

Hỷ nhìm mục tiöu mở ra cho chúng ta thø giới xåy dựng

trön cën bân “Tåm tịnh, thø giới tịnh”. Ngài mang Tịnh độ

đðt vào Ta bà hay triùn khai mô hünh thø giới lý tưởng Cực

Läc và Diûu Hỷ cho chúng ta xåy dựng; không phâi giới

thiûu đù đem con người v÷ thø giới Cực Läc, Diûu Hỷ.

Tóm läi, theo Duy Ma, muốn hiùu Như Lai, hành giâ

phâi sống ở thø giới Diûu Hỷ, phâi gðp Phêt Vô Động và

an trụ trong bân tåm thanh tịnh. Duy Ma hội đủ ba đi÷u

kiûn này, Ngài køt luên rìng từ sanh tới chøt, bçt cứ đi÷u

gü Ngài thçy biøt ở Ta bà đ÷u là Như Lai.

Phêt hỏi Duy Ma giâi thých v÷ Như Lai nghÿa là gián

tiøp giâi thých sinh hoät của Đức Thých Ca cho chúng

Thanh vën nhên rõ được Thých Ca chýnh là Như Lai.

Trön bước đường lêp chý tu hành, hành giâ học hänh

vô động, giâi hänh vô động, sống trön cuộc đời với bân

tåm thanh tịnh, mới thçy Thých Ca Như Lai phi thường, khâ

nëng vô tên của Như Lai lực tồn täi bçt tử qua hơn 25 thø

kỷ.

Sau khi cho đäi chúng biøt Duy Ma là Bồ tát sống ở

thø giới Diûu Hỷ của Phêt Vô Động, Phêt bâo Duy Ma hãy

giới thiûu thø giới çy. Kinh diún tâ rìng Duy Ma hiûn thæn

thông đưa tay mðt bứt thø giới Diûu Hỷ đðt vào Ta bà.

Theo tôi, thời xưa có cách diún tâ riöng của họ. Ở thời

đäi chúng ta, có thù hiùu vçn đ÷ này theo lãnh vực khoa

học như sau. Thý dụ thø giới khác được mang đðt vào thø

463

giới này bìng cách qua hû viún thông, truy÷n đøn các

máy Tivi, người ta đưa hünh ânh các quốc gia khác nhau

trön khíp nëm chåu cho chúng ta xem.

Kinh Duy Ma ở thời triøt học, nön chúng ta phâi hiùu

theo nghÿa triøt học. Phêt bâo Duy Ma đưa Diûu Hỷ v÷ cho

Ta bà xem vü Duy Ma đã thù hiûn nøp sống Bồ tát täi đåy

rồi. Tçt câ thành quâ đó biùu lộ đæy đủ trong con người

sống thêt của Duy Ma. Nghÿa là Duy Ma đã thù hiûn Bồ tát

đäo ở thành Tỳ Da Ly, làm cho thành phố trở nön giàu

đõp, lương thiûn, sống trong tünh thương của Phêt Vô

Động. Và Duy Ma Niøt bàn, Ngài cũng mang thø giới Diûu

Hỷ theo, trâ thành phố Tỳ Da Ly trở v÷ đời sống hñn mọn

như cũ. Đó là ý nghÿa triøt học của sự kiûn đem Diûu Hỷ v÷

Ta bà.

Xá Lợi Phçt hỏi Duy Ma rìng Ngài ở đåy muốn qua

thø giới Phêt Vô Động không được. Täi sao Duy Ma ở thø

giới Vô Động mà qua đåy mang thån tứ đäi ngũ uèn chi

cho khổ.

Duy Ma trâ lời tứ đäi ngũ uèn là tứ đäi ngũ uèn, Bồ tát

là Bồ tát. Nhün tứ đäi ngũ uèn cho là Bồ tát, không đúng.

Xác thån của Bồ tát, Duy Ma vý như chiøc áo của chúng

ta. Mðc áo rách hay áo tốt cũng người đó, mðc áo Như

Lai cũng vêy và áo ën mày cũng thø thôi. Tuy áo khác

màu, nhưng người vén là một.

Đù trâ lời tåm niûm của Xá Lợi Phçt thương häi cho Bồ

tát vào nhån gian phâi thọ khổ, Duy Ma hỏi Xá Lợi Phçt

ánh sáng mðt trời chui vào bóng tối, ánh sáng có bị bóng

tối làm khổ không. Ánh sáng đäo lý làm sáng lòng người,

thü có bị lòng người làm khổ nó không ?

Theo Duy Ma, lòng người có sáng có tối, khi khổ khi vui;

nhưng týnh chçt của ánh sáng không bao giờ thay đổi, nó

464

đøn đåu chþ làm sáng tỏ nơi đó. Cũng vêy Bồ tát hiûn hữu

trön cuộc đời làm sáng đõp cuộc đời bao nhiöu, bân chçt

giác ngộ của các Ngài cũng không vü đó mà đổi thay.

Bồ tát tồn täi song hành với chúng sanh trön vän nóo

đường đời bìng cách khoác vào người cái thån già, tró,

giàu, nghño, sang, hñn chþ nhìm thù hiûn mục tiöu duy

nhçt là mang lợi läc, an vui, giâi thoát cho mọi người.

465

PHẨM 13

PHÁP CÚNG DƯỜNG

I – LƯỢC VĂN KINH

Thiön Đø Thých nhên được pháp bçt tư nghü giâi thoát

của Bồ tát quá hay, nön phát nguyûn xin hộ trü pháp này

lưu läi cho đời sau.

Phêt li÷n däy Đø Thých rìng công đức của người bâo

vû kinh này lớn gçp bội læn hơn người lo tứ sự cúng dường

chư Phêt mười phương ba đời.

Phêt kù cho vua Đø Thých nghe cåu chuyûn xưa có

vua Bâo Cái Chuyùn luån Thánh vương dùng chánh pháp

cai trị, nước của ông rçt thanh bünh, nhån dån được sung

sướng.

Vua Bâo Cái chuyön cúng dường Đức Dược Vương

Như Lai và 1.000 người con cũng nghe theo lời vua cha,

thường đøn cúng dường Phêt. Người con út tön Nguyût

Cái nghe trong hư không tiøng nói của chư Thiön nhíc

rìng nön đøn hỏi Dược Vương Như Lai cách cúng dường

tối thượng là pháp cúng dường.

Vương tử Nguyût Cái theo Phêt Dược Vương, nghe

được pháp cúng dường, ông li÷n được pháp nhu thuên

nhén. Ông cởi y báu cúng Phêt và phát nguyûn sô thực

hành pháp cúng dường sau khi Phêt diût độ đù giữ gün

chánh pháp.

Vương tử Nguyût Cái được Phêt thọ ký. Sau đó, ông

xuçt gia, tu têp mãn 10 tiùu kiøp, đæy đủ đäo hänh Bồ tát,

thành Phêt hiûu là Bâo Diûm Như Lai. 1.000 người con của

vua là 1.000 vị Phêt trong đời hi÷n kiøp, mà Đức Ca La Cưu

Tôn Đà thành Phêt trước høt. Vị thành Phêt sau cùng hiûu

là Læu Chý. Nguyût Cái, nay chýnh là Đức Phêt Thých Ca.

466

II – GIẢI THÍCH

Thiön Đø Thých câm nhên được pháp bçt tư nghü giâi

thoát của Bồ tát quá tuyût diûu, Ngài phát nguyûn với

Đức Phêt, xin hộ trü pháp này lưu läi cho đời sau được lợi

läc. Nøu không, pháp sô bị mai một, uổng phý.

Tôi suy nghÿ, vén chưa nhên được cái hay của Đø

Thých khen ngợi. Vü người bünh thường muốn hiùu viûc của

người trý, còn khó bít kịp; huống gü phàm phu chúng ta so

với chư Thiön và Bồ tát, còn cách xa vän dðm.

Cåu hỏi của Đø Thých làm thø nào hộ trü pháp bçt tư

nghü giâi thoát, gợi cho chúng ta suy nghÿ pháp Phêt có

hai loäi : Pháp giâi thoát hiùu được và pháp giâi thoát

không hiùu được.

Pháp giâi thoát hiùu được thü cô đọng trong kinh và

chúng ta thù nghiûm được. Đø Thých chþ quý trọng pháp

giâi thoát không hiùu được, gợi cho chúng ta câm nhên

rìng giâi thoát của Bồ tát vô hän, đáng quý và cæn bâo

trì.

Đø Thých là danh xưng của Ấn Độ, hiùu theo ta là

Ngọc Hoàng thượng đø. Ngọc Hoàng thượng đø theo

kinh Hoa Nghiöm tương ưng với Bồ tát đû tam địa. Đø

Thých đã vượt qua hai pháp bố thý và trü giới ba la mêt, đã

thành tựu pháp nhén nhục ba la mêt. Trong tứ nhiøp

pháp, ông đã hoàn thành bố thý, ái ngữ, lợi hành. Đứng ở

vị trý của Bồ tát đû tam địa, Đø Thých mới thçy Bồ tát bçt tư

nghü giâi thoát. Tuy nhiön, cũng chþ mới là cái thçy chêp

chờn.

Giai đoän một, Bồ tát sơ địa thành tựu pháp bố thý, trở

thành Hộ Quốc nhån vương. Vua thù hiûn tài thý, pháp thý

và vô úy thý qua ba viûc cën bân : giâi quyøt được cơm

ën, áo mðc, nhà ở, viûc làm cho người và giữ gün bờ cõi,

467

đçt nước thanh bünh. Mỗi khi niûm Nam mô Hộ Quốc nhån

vương Bồ tát, nghÿa là dưới mít của người tu Hoa Nghiöm,

ông vua giữ gün đçt nước là Bồ tát Hộ Quốc nhån vương,

tiöu biùu như vua Træn Nhån Tôn của chúng ta.

Giai đoän hai, tiøn lön Bồ tát đû nhị địa, tu pháp trü

giới. Giới của Bồ tát khác với chủ nghÿa giới đi÷u. Trü giới

thanh tịnh theo Bồ tát là đi÷u chþnh ba nghiûp thån, khèu,

ý thanh tịnh. Thån thanh tịnh là làm những viûc đäo đức,

kiùu méu được người quý møn. Khèu nghiûp thanh tịnh,

có lời nói nhu hòa, giọng nói öm tai mát lòng người. Ý

nghiûp thanh tịnh, trang nghiöm bìng tứ vô lượng tåm : từ

bi hỷ xâ.

Đät được giới đức thuæn tịnh, giống Phêt, không còn

tỳ vøt, hiûn thån trön cuộc đời làm Chuyùn luån Thánh

vương, chþ dùng chánh pháp đù đi÷u phục người.

Chuyùn luån Thánh vương nhờ tu trü giới, có thçt bâo

là bây viûc mà người thường không có. Trước tiön,

Chuyùn luån Thánh vương phâi có kim çn hay thiön çn là

çn tượng hay dçu hiûu mà người thø gian không có; như

Phêt Thých Ca có thiön luån bức là một đường chþ ở dưới

bàn chån giống hünh bánh xe chuyùn pháp luån. Thứ hai

là ông có tượng binh mänh nhçt, tức voi tríng sáu ngà.

Và cũng có đoàn kỵ binh vô địch. Kø đøn, ông được nhi÷u

người hi÷n đức giúp viûc. Và đi÷u kiûn sau cùng là

Chuyùn luån Thánh vương ra đời phâi có Đức Phêt, phâi

được Phêt hộ niûm, tức phâi có trý tuû sáng suốt chþ đäo.

Hiùu theo tinh thæn Hoa Nghiöm, Phêt này là Phêt tåm.

Bön ngoài đæy đủ, nhưng thiøu ông Phêt bön trong cũng

không thành. Bồ tát nương với Phêt làm viûc, đó là Phêt

thực hay tåm sáng suốt hướng dén cũng được.

468

Qua giai đoän làm Chuyùn luån Thánh vương, đøn

Trời Đø Thých tu nhén nhục và lợi hành là chýnh, làm bçt cứ

viûc gü cũng vü người, không vü münh. Theo kinh Hoa

Nghiöm, muốn làm Trời Đø Thých phâi mang høt tåm lực,

nguyûn lực phục vụ chúng sanh, không phâi làm đù được

cung kính.

Đät pháp nhén ba la mêt của Bồ tát khác với nhén

nhục của người thường ở điùm Đø Thých có hät chåu.

Hiùu theo Đäi thừa, tåm sáng suốt vý như hät chåu. Muốn

nhén theo Bồ tát phâi thçy tçt câ diún biøn trön thø gian;

thçy đúng mới nhén được.

Nhờ tåm sáng suốt, Đø Thých thçy rõ, cai quân 33 tæng

trời mà vén ngồi yön ở Diûu pháp đường giâng kinh. Ngày

xưa khó hiùu viûc ngồi một chỗ, kiùm soát được mọi nơi.

Ngày nay, với khoa học hiûn đäi, đi÷u này không còn khó

hiùu. Chúng ta có thù ngồi yön vén kiùm soát khíp nơi

qua radar.

Muốn nhén phâi biøt rõ người, mới đi÷u động được

họ. Bồ tát đû tam địa biøt được tçt câ cën tánh hành

nghiûp của chúng sanh, nhưng họ không biøt Bồ tát.

Nhén ba la mêt nghÿa là không còn gü trön cuộc đời mà

Bồ tát phâi nhịn, vü mọi sinh hoät đổi thay thø nào cũng

nìm trong quỹ đäo của Ngài.

Đät được tåm sáng suốt, thçy 33 tæng trời, Đø Thých

mới gæn Duy Ma, khâ dÿ hiùu Duy Ma, hiùu viûc làm của

Bồ tát. Ngài mới phát nguyûn bçt cứ nơi nào có kinh Bçt

tư nghü giâi thoát, sô dùng høt khâ nëng bâo vû. Đø Thých

không bâo vû bộ kinh bìng giçy. Ngài bâo vû Bçt tư nghü

giâi thoát kinh là bâo vû cái gü làm cho người đät đøn giâi

thoát, một sự giâi thoát nìm ngoài suy nghÿ biøt được.

Đåy là điùm khác biût giữa tư tưởng Tiùu thừa và Đäi thừa.

469

Tiùu thừa däy chúng ta chþ nön tin và làm theo những

gü hiùu được. Nhưng đøn pháp bçt tư nghü giâi thoát,

chúng ta thçy rõ sự kiûn mà Xá Lợi Phçt không hiùu được

vén là sự thêt, là chån lý. Thêt vêy, thử nghÿ xem những

phát minh ngày nay của chúng ta, làm thø nào 2.000 nëm

trước hiùu được, dù đó là sự thêt.

Vü vêy, kinh Đäi thừa thường phủ nhên hiùu biøt có

giới hän của con người. Thiön thượng có Đø Thých thçy rõ

pháp của Bồ tát, mới phát nguyûn høt lòng giữ gün kinh

Bçt tư nghü giâi thoát. Trý hiùu biøt của con người trön nhån

gian không hiùu được, nön họ không phát nguyûn giữ kinh

này.

Bçt tư nghü giâi thoát kinh là cái không hiùu, được thù

hiûn trọn võn trong cuộc sống của Duy Ma. Thanh vën

không thù hiùu những diún biøn từ phèm 1 đøn 12. Viûc

làm của Duy Ma khởi đæu xåy dựng nhån gian Tịnh độ,

cuối cùng quay v÷ tự tánh thanh tịnh của tåm, cũng có

nghÿa là trở v÷ với Đức Phêt Vô Động ở nước Diûu Hỷ.

Phêt däy làm cách nào bâo vû toàn bộ pháp bçt tư

nghü giâi thoát mới là đi÷u quý nhçt trön cuộc đời. Ngài

giâ sử có người rçt thương kýnh Phêt, lo đæy đủ tứ sự cúng

dường chư Phêt mười phương hiûn täi, quá khứ, vị lai.

Phước của người này cũng không bìng công đức của

người giữ gün Bçt tư nghü giâi thoát kinh.

Kinh Đäi thừa thường đðt cën bân trön giáo, lý, hänh,

quâ. Người tu phâi biøt nghÿa lý såu xa bön trong đù giữ.

Giữ nó trong hành động sinh hoät hàng ngày của chúng

ta, gọi là hänh. Và hänh này phâi dén đøn køt quâ tốt là

quâ bçt tư nghü giâi thoát.

Trong cuộc sống, chúng ta thù hiûn cách sống thø

nào cho người thçy được bçt tư nghü. Nói cách khác, làm

470

được như Duy Ma mới là giữ kinh. Giữ giáo lý sống của

Đức Phêt trön thø gian quý trọng hơn là giữ giáo lý chøt.

Đäi thừa chủ trương đäo yøu Tëng hoìng là vêy. Đäo

pháp chþ tồn täi và phát triùn mänh khi hiûn hữu ông Tëng

đíc đäo. Và đäo pháp lu mờ theo sự bçt tài kòm đức của

ông Tëng. Thực tø lịch sử đã chứng minh ý này. Hünh ânh

Hòa thượng Quâng Đức an nhiön ngồi trong ngọn lửa, tiöu

biùu cho hiûn tượng bçt tư nghü giâi thoát, khiøn mọi người

phâi thán phục, quy ngưỡng đäo Phêt. Ngài đã thù hiûn

trọn võn sự tối thượng cúng dường, đó là hänh cúng

dường.

Hành giâ cúng dường pháp, thành tựu được viûc mà

người thường không làm được, ânh hưởng cho người phát

tåm bồ đ÷ và đíc đäo trong tương lai. Vü thø, pháp cúng

dường quan trọng hơn hünh thức cúng dường phèm vêt.

Đức Phêt có tự thọ dụng thån, viûc ën không còn cæn

thiøt đối với Ngài. Và Phêt nhêp diût, chúng ta xåy tháp

thờ, tỏ lòng cung kýnh Ngài. Đôi khi, chúng ta thçy nhi÷u

ngôi tháp röu phong, chîng ých lợi gü, còn ngôi tháp sống

trön cuộc đời đáng quý biøt bao.

Phêt nhíc chuyûn quá khứ cho Thiön Đø Thých nghe.

Xưa có vua Bâo Cái cai trị nước thêt bünh ổn, không phâi

sử dụng đøn binh lực. Các vua khác thçy sức mänh của

Bâo Cái quá lớn, không dám nổi loän. Đi÷u này cho thçy

người hành pháp nhén nhục phâi có sức mänh và trý khôn,

không phâi đù trçn áp người; nhưng hai đðc tánh này

khiøn người không dám làm ác. Nøu thø lực từ bi yøu hơn

thø lực bäo động, ta dú bị đối phương ám häi.

Nước của vua Bâo Cái thanh bünh, ai cũng sống đúng

chánh pháp, không phäm tội lỗi. Mọi viûc trong nước đ÷u

thanh nhàn, öm xuôi. Vua Bâo Cái chþ làm viûc duy nhçt

là đøn cúng dường Đức Dược Vương Như Lai.

471

Đi chùa cúng Phêt, có thù hiùu theo hai nghÿa. Nghÿa

thứ nhçt là chùa thêt bön ngoài. Nhưng hiùu theo Duy Ma,

thờ Đức Phêt Vô Động là trở v÷ chùa trong tåm, quay v÷

tự tánh thanh tịnh của ta. Và Phêt là trý tuû, hay ta ngồi

tÿnh tåm đù tåm hồn líng yön, trý tuû phát sanh, thçy sáng

suốt, giúp ých cho xã hội an lành, phát triùn.

Vua Bâo Cái đi tüm Dược Vương Như Lai, có hai nghÿa :

tüm người toàn trý và tüm khâ nëng phát triùn con người.

Vua gðp được Phêt Dược Vương, tüm ra viön thuốc cứu

tçt câ bûnh. Hiùu theo ngày nay là tüm được giâi pháp

giâi quyøt được mọi gút mít trön cuộc đời.

Bâo Cái Chuyùn luån Thánh vương vừa xåy dựng đø

quốc thanh bünh, vừa cúng dường Phêt Dược Vương,

nhìm diún tâ cuộc sống vừa tu hành vừa lo cho đời.

Nương pháp giâi thoát, bốn biùn thái bünh; và ngược läi,

nhờ đçt nước thái bünh mà phát triùn giâi thoát. Hai pháp

này hỗ tương phát triùn, thëng hoa cuộc sống. Tốt đäo

đõp đời là quan niûm của Bồ tát, trái với Thanh vën chủ

trương dçn thån vào đời sô không giâi thoát.

Với kinh nghiûm tu hành và kinh nghiûm trị nước an

dån dài låu, Bâo Cái däy 1.000 người con phâi tiøp nối sự

nghiûp của Ngài bìng cách cúng dường chư Phêt. Các

con đ÷u nghe lời vua däy. Người con út là Nguyût Cái tự

nghÿ rìng còn có pháp nào thù thíng hơn viûc cúng

dường Phêt hay không. Lúc çy, ông nghe trön hư không

nói rìng : Thiûn nam tử, có cách cúng dường tối thượng là

pháp cúng dường, ông nön đøn Phêt Dược Vương hỏi v÷

pháp cúng dường.

Theo tinh thæn Đäi thừa, từ thçp lön cao có ba pháp

cúng dường : phèm vêt cúng dường, kýnh týn cúng dường

và hänh cúng dường.

472

Đa số chúng ta thường dång cúng phèm vêt. Tuy

nhiön, pháp này ngày nay không còn giá trị giống như khi

Phêt täi thø. Phêt täi thø, hiûn ti÷n Tam Bâo mang đæy đủ

týnh chçt quý báu, nön Phêt tử cúng dường Tam Bâo là có

công đức. Cúng dường täo đi÷u kiûn cho Tam Bâo tồn täi,

thực tø là mang phèm vêt cúng dường đù nuôi sống Phêt

và Tëng. Các Ngài là những người thù hiûn pháp hay

chån lý, làm lợi ých cho cuộc đời. Chúng ta cúng dường là

đã góp phæn với các Ngài đù lo cho người khác thëng

hoa cuộc sống.

Nhưng khi Phêt nhêp diût, cúng dường Tam Bâo

mang ý nghÿa khác. Cúng dường tượng Phêt, tçt nhiön

tượng không ën, ta ën. Phæn cúng dường như vêy coi như

mçt tác dụng.

Phêt Niøt bàn, Bồ tát thường xåy tháp cúng dường

Phêt hoðc ghi chòp lời Phêt däy đù cúng dường. Cúng

dưới hünh thức này thù hiûn tåm thành, nön gọi là kýnh týn

cúng dường. Chúng ta tin phước đức, trý tuû của Đức Phêt

viön mãn, không cæn thọ lãnh phèm vêt cúng dường. Vü

thø, chúng ta cúng dường vêt gü tiöu biùu cho Phêt như

tháp thờ xá lợi Phêt hoðc tiöu biùu cho lòng kýnh trọng

của ta đối với Phêt, đối với giáo pháp của Ngài ghi läi

trong kinh điùn. Đåy là pháp cúng dường, quan trọng hơn

là phèm vêt cúng dường.

Thêt vêy, chúng ta nhên chån rìng Phêt xuçt hiûn

trön cuộc đời không ngoài mục đých mang tri kiøn cho ta,

giúp ta giâi thoát như Ngài. Chúng ta trån trọng kýnh tin

Phêt và tin giáo pháp của Ngài däy là chån lý. Pháp Phêt

còn tồn täi làm lợi ých cho mọi người cũng giống như Phêt

còn täi thø.

473

Tuy nhiön, kýnh tin và trån trọng lời Phêt däy vén chưa

đủ. Nøu đù giáo pháp của Phêt sang một bön và tiøp tục

công viûc thường nhêt của chúng ta, thü giáo pháp cũng

trở thành vô ých.

Sau khi Phêt diût độ, xåy tháp, in kinh nhi÷u. Nhưng

không ai đọc kinh, hiùu kinh, không ai tu, tháp Phêt không

được quý trọng, thü tháp và kinh Phêt không có tác dụng,

không có giá trị. Thực tø cho thçy tháp và chùa chþ còn

tác dụng một thời gian ngín sau Phêt diût độ, khi lòng

người còn hoài vọng mänh v÷ Đức Phêt. Tuy nhiön, cách

Phêt càng xa, ni÷m tin đối với Ngài càng giâm theo và lời

Phêt däy trong kinh cũng mçt sức sống. Chùa tháp lúc çy

có đồ sộ nguy nga mçy, cũng rơi vào quön lãng, trở thành

điöu tàn và kinh điùn chþ còn là mớ giáo đi÷u khô chøt.

Đøn thời kỳ mät pháp, xåy dựng chùa thü dú, nhưng

đào täo chư Tëng thü rçt khó. Nhçt là đào täo Tëng tài có

đủ tư cách duy trü Phêt pháp trön thø gian, quâ thêt là khó

vô cùng. Đøn thời vua A Dục mới nghÿ đøn viûc đào täo

Tëng tài. Viûc này hoàn toàn vçp phâi sai læm, thçt bäi

dưới thời vua Lương Võ Đø, khi ông cho tù nhån làm thæy

tu. Người tu là méu người đæy đủ tri thức và đäo đức mới

khâ dÿ duy trü được sự thêt cao quý trön cuộc đời.

Ở thời mät pháp, Phêt khuyön chúng ta tu hänh cúng

dường, thù hiûn viûc làm lợi ých cho đời là cách cúng

dường tốt nhçt. Chýnh Phêt Thých Ca tiöu biùu méu người

thực hiûn hänh cúng dường một cách trọn võn.

Ngài kù läi ti÷n thån là vương tử Nguyût Cái thçy Phêt

Dược Vương ânh hưởng an lành cho xã hội. Nguyût Cái

cũng phát tåm muốn làm an vui lợi läc cho người, giống

như Phêt Dược Vương.

474

Đức Phêt Dược Vương thçy Ngài thông minh, đäo

đức, mới khuyön Ngài tu, sô đät được lực bçt tư nghü như

Phêt. Không tu, không thù có tuû giác, tức nhên thức vượt

ngoài khâ nëng của người đời.

Nguyût Cái nỗ lực tu hành từ thời Bâo Cái Chuyùn

luån Thánh vương cho đøn khi Ngài thành Phêt Thých Ca.

Quâ vị mà Ngài thành tựu chýnh là pháp cúng dường hay

hänh cúng dường.

Đøn đåy, mở ra cánh cửa nhìm khuyøn khých hàng

Thanh vën phát triùn Bồ tát hänh, tiøn đøn Phêt quâ, hay

đủ tư cách của vị xuçt træn thượng sÿ, làm viûc thay Phêt,

mới quan trọng.

Nøu chþ đúc tượng, xåy chùa, đæu tư phát triùn vêt

chçt quá nhi÷u; trong khi tinh thæn bị hao mòn, dốt nát,

chùa cũng sô bị tiöu hủy. Thêt vêy, kinh nghiûm lịch sử cho

thçy biøt bao nhiöu chùa ở Trung Á bị Hồi giáo đốt säch,

giøt säch tu sÿ Phêt giáo. Phêt giáo tồn täi, phát triùn mänh

khi đû tử Phêt đæu tư vào tri thức, đäo đức, vào viûc làm

lợi ých cho đời; điùn hünh như Phêt giáo Lý Træn, thử hỏi ai

tiöu diût chúng ta được.

Ý thức såu síc đi÷u này, suốt cuộc đời tôi chþ lo học,

lo xåy chùa trong tåm tôi, cố gíng nång tri thức của bân

thån và của Tëng Ni Phêt tử cho ngang tæm với xã hội. Có

như vêy, xã hội mới chçp nhên chúng ta. Chúng ta không

đi trước, thü cũng bìng thiön hä, không đứng sau. Đó là ý

nghÿa hänh cúng dường trong ba pháp cúng dường.

Có thù nói thời chánh pháp, tượng pháp, mät pháp,

đ÷u phâi có pháp tu tương ưng riöng. Tuy nhiön, điùm

chung nhçt đòi hỏi phâi có Phêt hay Bồ tát gæn bìng quâ

vị Phêt, mới có khâ nëng thay Phêt. Nghÿa là muốn duy trü

475

Phêt pháp, không có cách nào khác hơn là chúng ta

phâi thành tựu tri thức và đäo đức vượt trội hơn xã hội.

Những méu người tiöu biùu cho hänh cúng dường,

đáng được nhíc đøn như con vua A Dục. Ngài bỏ ngôi đi

tu, sang truy÷n giáo ở Tých Lan và làm Tổ ở đó, biön soän

täng kinh Pali. Khi xuçt gia, Ngài phát tåm thọ Bồ tát giới

và tu hành là viûc chýnh, còn xåy chùa chþ là phæn phụ.

Hänh của Ngài nói lön đäo Vô thượng quý hơn tçt câ

những gü của thø gian, nön sïn sàng từ bỏ ham muốn ngũ

dục của đời đù đổi lçy giáo pháp cao thượng. Nøu không

có những méu người này, không sao nói lön được pháp

bçt tư nghü giâi thoát của Phêt.

Ngoài ra, Thánh Đức thái tử cũng thù hiûn trọn võn

tinh thæn hänh cúng dường theo kinh Duy Ma. Ông là thái

tử Nhêt Bân, rçt thông minh. Vào thø kỷ thứ 6, ông đã biön

soän Hiøn pháp Nhêt và chýnh ông giâng bộ kinh Duy Ma.

Lòng mộ đäo và cuộc sống đäo đức của ông cũng như

tài lãnh đäo khòo lòo, đã thù hiûn bài pháp sống động,

tác dụng hữu ých cho người dån Nhêt.

Ở Viût Nam, Tuû Trung Thượng sÿ giâng bộ kinh Duy

Ma, làm Tổ sư của Thi÷n phái Trúc Låm và Đi÷u ngự giác

hoàng Træn Nhån Tôn cũng đã thù hiûn trọn võn tinh thæn

phục vụ chúng sanh là cúng dường Phêt. Khi thành tựu

hänh nguyûn lợi läc quæn sanh, Ngài xem địa vị danh

vọng vô thường, âo mộng, sïn sàng từ bỏ ngai vàng như

chiøc giày rách, lön núi tu hành. Các Ngài không giâng

kinh suông trön lý thuyøt, nhưng đã chứng minh såu síc

giáo lý vô thượng của Phêt bìng câ cuộc đời phục vụ ých

nước lợi dån, vén không rời bân vị giâi thoát.

Tóm läi, trong pháp cúng dường, quan trọng nhçt là hänh

cúng dường. Nghÿa là chúng ta ním bít được giáo pháp

476

của Phêt truy÷n trao, ứng dụng vào cuộc sống và nhên

được an vui giâi thoát, tri kiøn của chúng ta thëng hoa

trön đường đäo. Và cuối cùng, chúng ta thåm nhêp thø

giới bçt tư nghü giâi thoát, thành tựu quâ vị Vô thượng bồ

đ÷. Đät đøn cứu cánh này, chư Phêt mười phương đ÷u

hoan hỷ, chúng ta mới báo đáp phæn nào công ơn muôn

một của đức Từ phụ Thých Ca Như Lai.

477

PHẨM 14

CHÚC LỤY

I. LƯỢC VĂN KINH

Køt thúc, Phêt phú chúc cho Bồ tát Di Lðc sau khi Phêt

diût độ, Ngài phâi dùng thæn lực lưu bố kinh này trong

Diöm Phù Đ÷, đừng cho mçt.

Bồ tát Di Lðc nhên lãnh ý Phêt, phát nguyûn nøu đời

sau có người thọ trü, đọc tụng, diún nói kinh này, Ngài sô

dùng thæn lực ủng hộ. Bçy giờ, các Bồ tát cũng xin truy÷n

bá và dít dén mọi người tu theo kinh này. Bốn vị Thiön

vương cũng xin ủng hộ người giâng kinh, không đù họ bị

häi.

Sau cùng, Phêt däy A Nan hãy thọ trü kinh này và diún

nói cho người đời sau. Kinh này tön là Duy Ma Cêt Sở

Thuyøt kinh cũng gọi là Bçt Khâ Tư Nghü Giâi Thoát kinh.

Phêt nói xong, Duy Ma Cêt, Vën Thù Sư Lợi, Xá Lợi Phçt,

A Nan v.v„ và hàng Trời, người, A tu la, tçt câ đäi chúng

đ÷u vui mừng kýnh vång làm theo.

II. GIẢI THÍCH

Lộ trünh tu têp kinh Duy Ma khởi nguồn từ bân tåm

thanh tịnh. Và từ bân tåm thanh tịnh phát xuçt ra đäi bi

tåm, dén hành giâ bước vào đời, thù hiûn tünh thương

dưới muôn màu síc khác nhau. Đøn khi tròn đæy hänh

nguyûn, läi an nhiön trở v÷ thø giới Phêt Vô Động, không

tiøc nuối gü træn gian.

Kinh Duy Ma phâi được thù hiûn bìng mọi viûc làm

khác nhau dưới däng tåm đäi bi. Ít người thực hiûn được,

478

hiøm người thçy được. Vü vêy køt thúc bộ kinh, Phêt chúc

lụy cho Bồ tát Di Lðc là người kø tiøp sô thành Phêt.

Di Lðc đang ở Đåu Suçt nội viûn là Bồ tát Nhçt Sanh

Bổ Xứ kø nghiûp Phêt Thých Ca. Chþ có Ngài hội đủ tư cách

thực hiûn trọn võn kinh Duy Ma, mới xứng đáng được phú

chúc.

Đức Phêt däy Di Lðc Bồ tát rìng nøu có người phát

tåm bồ đ÷, thü nön đem pháp bçt tư nghü giâi thoát däy

cho họ làm nhån địa tu hành. Khi Di Lðc tái sanh trön đời,

thành Phêt, họ sô là Bồ tát cùng tái sanh, thù hiûn trọn võn

tinh thæn bçt tư nghü giâi thoát này. Qua lời Phêt däy Di

Lðc, chúng ta ý thực được rìng phâi trâi qua quá trünh

hành Bồ tát đäo. Nøu không dçn thån, xåy dựng cho

người, chíc chín chúng ta không đät Phêt quâ.

Phêt däy Di Lðc Bồ tát thçy người phát tåm nön biøt

täi sao họ phát tåm bồ đ÷. Quan sát kỹ thçy họ phát tåm

thêt, thü nön phån ra hai häng. Häng thứ nhçt thçy quâ

nön tu nhån, thçy Thých Ca thành Phêt cũng phát tåm tu

đù thành Phêt. Đó là Bồ tát nhỏ sơ phát tåm, chçp chðt

vào Đức Phêt và giáo lý của Ngài. Nhün thçy Phêt có 32

tướng tốt 80 vó đõp, 18 tuổi xuçt gia, 30 tuổi thành đäo, 49

nëm thuyøt pháp và 80 tuổi vào Niøt bàn, nön họ thçy

phâi có đủ y hût như vêy mới xem là Phêt, mới theo. Và

những gü ghi chòp trong kinh điùn được họ chçp nhên

tuyût đối. Đối với Bồ tát sơ phát tåm kõt pháp nðng, viûc

giáo hóa họ rçt khó khën.

Với méu người thứ hai là Bồ tát lớn thương nhån gian

sanh läi, Phêt khuyön Di Lðc nön giáo hóa và køt thån.

Các Ngài là Bồ tát mười phương sanh läi, mang thån

người hữu hän, kõt tứ đäi ngũ uèn, Bồ tát tåm không hiûn

được. Bön ngoài có phi÷n não nhiúm ô do lục cën tiøp

479

xúc lục træn giống y người thường; nhưng bön trong cốt lõi

Bồ tát, chơn tåm hoàn toàn sáng suốt.

Bồ tát thương nhån gian sanh läi, bị cách çm, tưởng

münh là người như mọi người khác, quön mçt tư chçt Bồ

tát. Di Lðc nön đánh thức tåm họ, nön nhím vào tåm Bồ

tát này mà khai thác đù dén họ đøn quâ vị Phêt. Trong

kinh vý Bồ tát tái sanh giống như sư tử con läc vào sống

chung với đàn cừu, læm tưởng münh là cừu thêt. Đøn khi sư

tử già dén nó đøn dòng suối soi bóng, mới biøt nó là sư tử.

Phêt Thých Ca nhíc Di Lðc nön hành đäo dưới däng

này, bìng cách khơi dêy Bồ tát tåm. Vü Bồ tát lớn có đủ

đi÷u kiûn, đủ trünh độ tri thức đät bçt tư nghü giâi thoát,

nøu được khai thác đúng chỗ.

Di Lðc lãnh hội ý Phêt. Nøu Phêt Niøt bàn, có chúng

sanh nào bön ngoài giống chúng sanh khác, nhưng bön

trong có hät nhån Bồ tát, Ngài sô dùng thæn lực ânh

hưởng cho hät nhån Bồ tát phát lön.

Bồ tát bçt tư nghü giâi thoát ở ngay trong nhån gian

đóng vai trò như người thường, làm được tçt câ viûc mà

người đời làm; nhưng trong tåm liön hû với Di Lðc Bồ tát ở

cung trời Đåu Suçt. Nói cách khác, lực Bồ tát Di Lðc gia bị,

khiøn họ giâi thoát, mà bön ngoài họ tùy thån tùy phên

làm viûc tương ưng.

Trong phèm Bồ tát đäo, Duy Ma giới thiûu tư cách bçt

tư nghü giâi thoát của Bồ tát. Ngài däy rìng khi Bồ tát tåm

sống dêy, biøt ta là Bồ tát rồi, vén đứng yön vị trý cũ nhưng

tåm đổi khác. Tçt câ ham muốn vụt tan biøn, tåm tánh

hoàn toàn khác trước, không còn buồn bực tham giên

như trước, nön nhün sự vêt tþnh táo chýnh xác, ở vị trý nào

cũng thành tựu lợi ých chúng sanh. Nøu là học trò được Bồ

tát lực rọi tới, ta sô thông minh hơn học trò khác; nøu là

480

chýnh khách nhên được Bồ tát lực sô thành chýnh khách

có nhi÷u uy týn được kýnh trọng hơn trước; nøu là công

nhån phâi là công nhån có nhi÷u sáng kiøn, đóng góp

nhi÷u cho sự phát triùn đời sống công nhån, mà không đòi

hỏi gü cho bân thån.

Tu theo tinh thæn kinh Duy Ma, người xuçt gia hay täi

gia phát triùn Bồ tát tåm đù nhên thức trở thành sáng suốt.

Họ phục vụ chúng sanh đù cúng dường Phêt, thực hiûn

bçt tư nghü giâi thoát của Phêt Thých Ca trong cuộc sống

nhån sinh, làm cho Phêt pháp sống dêy, chån lý được

sáng tỏ.

Sau Phêt Niøt bàn, ở thời mät pháp, phæn lớn các Bồ

tát thù hiûn chån lý trong cuộc sống của các Ngài hơn là

ở hünh thức tôn giáo bön ngoài. Phêt giáo Viût Nam ânh

hưởng tinh thæn Duy Ma nhi÷u nhçt vào thời đäi Lý Træn,

tiöu biùu qua cåu nói của Phù Vån Quốc sư : “Trong non

không có Phêt, Phêt ở trong lòng người. Chỗ nào có người

hướng v÷ Phêt, Đức Phêt hiûn hữu ngay ở đó”.

Như vêy Đäi thừa hiùu v÷ Đức Phêt không còn là một

con người, Phêt là tuû giác. Khi ta sáng suốt giác ngộ, ta

là Phêt. Do sáng suốt nhün thçy sự vêt đúng như thêt là

thçy chån lý. Pháp là chån lý. Sống đúng chån lý hay

đúng quy luêt, không có gü bức bách ràng buộc, ta sống

trön cuộc đời dưới bçt cứ däng nào cũng giâi thoát. Và

người thù hiûn sự thêt, thù hiûn tinh thæn giâi thoát trong

cuộc sống gọi là Tëng.

Ở däng này, Tam Bâo được kinh Duy Ma quy v÷ tåm

giống như kinh Hoa Nghiöm gọi là tự tánh Tam Bâo.

Tóm läi, Phêt Thých Ca phú chúc kinh Duy Ma và pháp

bçt khâ tư nghü giâi thoát cho Di Lðc Bồ tát. Di Lðc có khâ

nëng làm cuộc sống nở hoa, giúp cho xã hội phát triùn

481

vêt chçt, thëng hoa tinh thæn. Trong kinh ghi rõ Phêt Di Lðc

ra đời không phâi lðn lội theo tri÷n sông Hìng thuyøt pháp

giáo hóa chúng sanh như Phêt Thých Ca. Ngài chþ ngồi

dưới cåy nở đæy hoa, người nhün thçy, hoa lòng của họ

cũng nở theo.

Ngày nay trön bước đường tu học, muốn tiøp nhên

được sự gia bị của Bồ tát Di Lðc cùng với sự hộ niûm của

tứ Thiön vương theo như bân nguyûn của các Ngài,

chúng ta phâi chuèn bị tåm thêt thanh tịnh. Tåm thanh

tịnh là môi trường cæn thiøt tçt yøu giúp chúng ta tương

thông, trực nhên lực của Bồ tát Di Lðc.

Đối với Thanh vën, Phêt phú chúc cho Ngài A Nan

phâi ghi läi toàn bộ kinh Duy Ma đù đời sau đọc tụng, tu

hành. A Nan là tu sÿ tró, thông minh nhçt trong đû tử Phêt.

Như vêy, chúng ta nhên chån rõ Phêt giáo trong

tương lai cæn tồn täi dưới däng giâi thoát như Bồ tát Di Lðc

tác động cho cuộc đời luôn thëng hoa an vui hänh phúc

và tồn täi dưới däng Thanh vën xuçt gia tu hành thông

minh, tró, khỏe mänh, đæy nhiût tünh như A Nan.

Đó là hai méu người tiöu biùu được Đức Phêt phú chúc.

Chúng ta cæn suy nghÿ, rút ra mô hünh sinh hoät phù hợp

với thời đäi, thù hiûn trý tuû minh mén, tåm hồn tự täi thanh

thân. Từ đó, chúng ta mãi mãi cùng với Di Lðc Bồ tát và

Tôn giâ A Nan thíp sáng ngọn đñn bçt tư nghü giâi thoát

cho mọi người trön thø gian cùng được an lành giâi thoát.

482