Luan Ly Giao Khoa Thu - Tran Trong Kim

Lun l gio khoa th (Lp ng u)

1

VIT-NAM TIU-HC TNG-TH

MORALE (Cours enfantin)

LUN-L GIO-KHOA TH

(Lp ng-u)

(Sch ny do Nha Hc-chnh ng-Php giao cho ng TRN-TRNG-KIM, ng NGUYN-VN-NGC, ng NG-NH-PHC

v ng -THN son)

IN LN TH MI BA

NHA HC-CHNH NG-PHP XUT BN

1939 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Trn Trng Kim Nguyn Vn Ngc ng nh Phc Thn

2

01. MT GIA TC

Nh ti c ng b, cha m, anh em v ch em ti. Cha ti th i lm nui c nh. M th trng nom (1) dy bo chng ti v coi sc mi vic trong nh. Chng ti lc no cng nt na d bo, cho ng b, cha m c vui lng. K c ngi trong h th cn c ch bc, c d, anh em, ch em h, l nhng ngi cng mu m vi ti. Gia tc. Ngi ta ai cng c gia tc, ngha l c ng b, cha m, ch bc, c d, anh em, ch em. Ta khn ln ln, ta hc tp c thnh ngi, cng nh c gia tc. -------------- (1) Coi sc.

02. MT A CON BIT YU M T ln su tui, tnh rt ham chi. Mt hm, n ang vui chi vi l tr, thy m ku nhc u ln ging nm. N thi khng chi na, chy ngay li s (2) trn m m hi rng: M lm sao th? M nhc u lm. con bp u cho m chng khi nh!. N va ni, va tro ln ging, ngi bp u cho m.

Yu mn cha m Cha m ht lng yu mn con, lc no cng lo tnh cho con c sung sng. Vy k lm con phi ht lng yu mn cha m.

Dy con con ch qun li,

Mn yu cha m sut i mi nn. ------- (2) r


3

03. A B NGOAN

Hi hy cn b m bit n nh ngi ln. Cha m yu n v chiu n lm, v ch c mt mnh n m thi. Tuy vy m n chng h lm nng bao gi.

Khi cha m hi han g, n tr li rt cung knh; sai bo g, n vui lng lm ngay (3).

Hi l mt a b c l php, ai cng yu mn.

Knh trng cha m. Con m yu mn cha m, th bao gi cng knh trng cha m. Knh trng ngha l n c l php, v lc no cng ngoan ngon (4) t tn , gi (5) d bo vng.

Th cha knh m y l ngi ngoan. ------------ (3) lin (4) nt na (5) ku

04. A B BIT VNG LI Bnh v inh dt (dc) nhau i chi. Bnh mun ra chi gn b ao, r inh cng i.

inh ni: "Cha m ti vn bo ti rng: tr con khng nn chi gn b ao, v l trt (6) chn ng (b) (7) xung ao th t c qun o, v c khi cht ui." Bnh ni: "Anh c ra chi vi ti, cha m anh i vng bit u m s". inh lc u: "Cha m ti dn cu g, th lc vng mt cng nh c mt, ti chng dm sai li."

Vng li cha m. Cha m l ngi tri vic i, bit r iu (8) hn l thit. Vy cha m c dn bo iu g, ta phi vng li.

C khng n mui c n,

Con cng cha m trm ng con h. --------- (6) t (7) trt (8) u


4

05. MT A B C HIU

Mt hm, Mo i hc coi b bun ru lm; n gi chi, c ng mt ch, anh em chi a (9) cng mc. Thy ly lm l, mi hi: "Con ngh g m th ngi (10) ra th?" - Tha thy, sng hm nay m con nh ng (11) au lm, khng i ch c, nn con bun."

Thy ngonh li bo cc hc tr ng xung quanh y rng: "Cc anh nghe y, Mo tng ny tui m bit thng cha m nh vy, tht l a b (12) c hiu."

Bit n cha m. Cha m nui con, cng trnh kh nhc, k sao cho xit. Vy phn lm con phi bit n n cha m.

Cng cha nh ni Thi sn, Ngha m nh nc trong ngun chy ra.

------------ (9) trng (10) (11) t (12) nh

06. B LM VIC NH Cha anh Dn lm ngh th mc, m anh i ch bn hng. Ngy no cng sng sm i, n ti mt mi v. Anh thy cha m phi lm n vt v nh th, m anh th chng n c vic g, trong bng ly lm y ny. Nn sng no anh cng dy sm, trc khi i hc, th ly chi qut nh, v lm nhng vic nh gip cha m.

Gip cha m. Ta cn t tui, cha lm c cng vic nng n, cng nn gip cha m cha m c vui lng.

Lm con sm ti phi n cha m.


5

07. TH TI

Mt hm cha m i vng, cu Gip nh chi a (13) vi l tr, nh v mt ci bt c (14).

Khi m v, thy th, gin lm, hi: "a no nh v ci bt ny y?" Cu Gip run s, nhng nh bo ni rng: "Ly m, con trt di, l tay nh v, xin m tha cho con." M khoan thai bo: "Con chi nghch di th, lm hi mt ci bt qu ca m. ng l th con phi n, nhng bit th tht, th m tha cho. T ry phi c t."

Phi tht th vi cha m. Lm con phi ly bng tht th ngay thng m vi cha m. Hoc c khi lm li iu g cng khng c gi di.

C li th phi th tht. --------------- (13) trng (14) t xa

08. NHNG LN NHAU Nh ng B c mt gi l Lan v hai giai l Gip v t.

Mt hm, c hng xm em cho hai ci bnh. ng B a cho ba con, bo chia nhau m n. Lan ni: "Ch hn tui, ch khng n, mi em mt ci, khi phi ct ra m chia." t ni: "Em b nht, xin nhng cho ch v anh." Gip ni: "Ch ln hn th phn ch mt ci, v mt ci th phn t, v n l em b nht nh. Cn ti th ln sau ti hy n cng c." Ba ch em c nhng nhau mi. Cha thy vy, ly lm vui lng m bo rng: "Cc con nhng nhn nhau l phi, nhng c th ny mi th lm th no (15)? Thi, a y thy chia cho". Ni on, ngi cha ly bnh chia lm ba phn ri a cho ba con.

Anh em ch em. Anh em, ch em trong nh, nn ha thun v nhng nhn ln nhau, ch nn tranh ginh, ci c nhau cho cha m phi phin lng.

Anh em nh th tay chn. ----------- (15) sao


6

09. A CHU NGOAN (GII) (16)

ng b anh Ng gi: ng th u ru tc bc, b th rng rng lng cng (cm). Cha m anh Ng ngy ngy ra ng lm rung, ch c anh nh vi ng b.

Anh rt yu mn v knh trng ng b, nn lc no anh cng chi quanh qun nh. Tr con hng xm n r anh i chi, anh cng khng i.

Mi khi ng b gi, th anh d m chy ngay (17) n. Anh chm ch hu h, no ly knh (gng) ng xem sch, no ly ci (18) b gi tru (xy tru). Anh hu h c vic g, th trong bng ly lm vui v lm.

i vi ng b. ng b yu chu chng khc g cha m yu con. Vy chu nn phi knh mn ng b cng nh cha m.

C ng b mi c cha m.

-------------------- (16) nt na (17) lin (18) ng ngoy

10. NH TH NG VI Ngy tt nguyn n, mi ngi trong h u n nh th, l t.

Hm y, ng L v cc con cng i l t. Khi n nh th ng L ging cho cc con nghe rng: "y l nh th ca h ta, th cng t tin, vy nay nhn ngy mng mt tt, chng ta l chu cht, phi n l t lng knh nh."

Th phng t tin. T tin l nhng bc sinh thnh ra ng b cha m mnh. Vy mnh l dng di ca t tin, phi th phng t tin t lng nh n.

Chim tm t (19), ngi tm tng.

-------- (19)


7

11. MT TP TRANH

Thn ang gi tp tranh ra xem, thy Xun v H l em h n chi, vi vng ct ngay (20) vo trong trp.

M anh Thn trng thy, bo rng: "Con khng nn th (21), ly tranh ra cho Xun v H cng xem. Anh em trong h vi nhau, m c my t tranh m cng giu, khng cho nhau xem, th chng ha ra li t hn ngi ngoi hay sao."

Thn vng li m, ly ngay (22) tranh ra cho Xun v H xem.

Ngi trong h. i vi mi ngi trong h, bt c xa gn hay ni ngoi, ta phi n cho c tnh thn i, ch nn chnh mng (23) th (24) nh ngi dng nc l.

Gii ngha. - Ni = h ni tc l h v bn cha. - Ngoi = h ngoi tc l h v bn m.

Mt git mu o hn ao nc l. ------------------ (20), (22) lin. (21) vy. (23) l l. (24) lc lo

12. CCH I I TI T Mt hm, anh Mu ang qut mng (25) y t, ngi cha thy vy, mi bo rng: "K y t vi ta, gip ta c bao nhiu cng vic: no qut nh, gnh nc, no ch ci, nu cm, lm mi vic, tht l vt v kh nhc. V khng c y t, liu con c lm ly c khng? Vy i vi y t, ta phi nn n cho c lng, ng hi mt t (26) qut tho (27) ln nh th."

Ti t trong nh. Ti t vi mnh, gip cng vic cho mnh, cng nh ngi nh mnh. Mnh phi ly bng khoan ha, nhn i, cng bng m x vi ti t.

Gii ngha. - C lng = c bng thng k di. - Khoan ha = bng rng ri.

- Nhn i = hin lnh.

Ngi xt cng. ------------- (25) la ry. (26) cht. (27) la ry.


8

13. A TR V PHP

Mt hm, ng B nh c chi vi bc Ph l anh c thng Thn. ng B xa nay vn cy mnh l ngi cao c. Hm y nh thua lun my vn (28).

Thn ng cnh (29), c mi ln thy ng B thua, li ci m ln. B m ngi may bn chi bn, lm thinh nh khng nghe ting. Nhng lc ng B v ri, b m mi gi (30) Thn li mng rng: "Lc ny (khi hi) my ci ng B nh th, l v php vi vi mt ngi bn ca nh ta. My h lm! Ti hm nay tao khng cho my i cha na."

Thn bit mnh c li, ng ci mt xung, khng dm ni g, v t y tr i n n c l php vi c mi ngi.

Nhng ngi quen thuc vi nh mnh. Nhng ngi quen thuc cha m ta l nhng bc tn trng. i vi nhng bc y, ta phi knh nhng v n cho c l php.

Gii ngha. - Tn trng = bc trn, bc anh.

Knh bn cha cng nh cha.

----------- (28) bn. (29) bn. (30) ku.

14. MT NH NG (31) Anh Xun mi thi u bng tiu hc Php Vit. Anh v nh ngh h. ng b, cha m, anh em, ch em n rc anh rt l vui v. H hng, b con c tin anh v, tp np (32) n chi, k mng ngi hi, n cn vn v (hn h).

Cn anh Xun ng ng my thng tri tnh, nay c v nh, gp cha m h hng th trong bng cng ly lm hn h.

Mt nh xum hp. Nhng ngy ng c ng b, cha m, ch bc, c d, anh em, ch em l nhng ngy vui hn c. Ci cnh mt nh gi tr, xa gn c xum hp vi nhau, tht l sung sng.

Chng g vui bng Ci cnh mt nh xum hp.

--------------- (31) hip. (32) rn rc.


9

15. MT QU CAM

Mt ngi m cho con mt qu (33) cam. Con cm ly, nhng khng n, chy ngay (34) ra sn a cho em b. Thng b cm ly ri ni rng: "Ti khng n, em cho cha n cho mt rut". Ni ri, n chy ngay ra ng a cam cho cha n. Ngi cha cm ly, nhng cng khng n, li em v cho v.

Thnh ra qu cam t tay ngi m cho, ri li v tay ngi m. Ci cnh mt nh u ym nhau nh vy, tht ng qu.

Mt nh ha hp (35). Ngi mt nh phi u ym ha thun vi nhau. C u ym ha thun, th mi c sc mnh v lm n mi c thnh vng.

Thun v thun chng, tt b ng cng cn.

------------ (33) tri. (34) lin. (35) hip

16. A B MT DY Dn l mt a b ng nghch, c hay nm gch sang nh bn cnh (36). Mt hm, nm th no (37) vo u con ngi ta. B c lng ging chi m ln. M n nghe ting, gi n vo, va nh va mng rng: "My lm g ngi ta chi bi nh th? Tht l con nh mt dy, lm nhc n m cha. My th ngh xem my lm c cng trng g cha, m ngi ta s nhc ng cha nh th?

Ngha gia tc. Ta phi gi ly ci nn np ca nh ta, c lm cho ng cha c v vang thm ln. ng lm iu g xu xa, phm n danh ting nh ta.

Gii ngha. - Mt dy = khng ai dy bo. - Cng trng = s nghip lm nn.

Giy rch phi gi ly l.

----------------- (36) mt bn (37) lm sao


10

17. PHI I HC

ng h sp nh tm gi. Hc tr tp np (36) i hc. l nm l ba, tay cp sch, va i va chuyn tr vui v.

n trng, ai ny vo hc. Cc lp hc u rng ri mt m.

Thy gio ht lng dy cc cc cu, m cc cu hc hnh rt chm ch.

S hc hnh cn lm. Ta phi r nhau i hc. C hc mi khn c.

Trng hc.

Khuyn con khuya sm chuyn cn, Hc hnh c ch lp thn kp ngi.

B chng hc, ln lm g?

---------------- (36) rn rc.

18. HC TR YU THY Cha n gi hc, hc tr hy cn chi sn nh trng. Anh Ba bo cc anh em bn rng: "Ny cc anh , thy yu mi khi, chc l thy cn mt; vy hm nay vo lp, ta phi tr m nghe thy dy, ng thy phi ni nhiu; nh vy th thy mt, m anh em ta mi t c bng yu mn thy." Cc anh em u ni: "Phi lm, phi lm."

Lc vo hc, ai ny ngi im (37) phng phc, c nghe li thy dy. Thy dy ht bui hc m khng thy nhc mt, v khng phi ni to (38), khng phi qu pht ai c. Thy ly lm bng lng lm.

Phi yu mn thy. Thy hc l ngi thay quyn cha m m dy d ta ta c nn ngi t t. Vy ta phi yu mn thy hc cng nh yu mn cha m.

Mun sang th bc cu kiu, Mun cho hay ch phi yu mn thy.

---------- (37) nn (38) ln


11

19. THY GIO

K trong bch (39) ngh, th ngh no cng qu, nhng ngh dy hc l ng qu hn c. Khng c ngi lm rung, th ta khng c cm m n; khng c ngi dt vi, th ta khng c o m mc; khng c th n (40), th mc, th ta khng c nh m . Nhng nu khng c thy dy hc, m mang tr tu cho ta, th du ta lm nn g i na, cng l phng gi o ti cm m thi! Nh th th ci i cn c gi tr g! Vy ta phi tn knh thy hc lm mi c.

Phi tn knh thy. Cha m sinh ta v nui ta, thy dy ta m mang tr tu cho ta. Vy ta phi tn knh thy cng nh tn knh cha m.

Gii ngha. - Tr tu = khiu hiu bit mi vic.

- Gi o ti cm = ni v ngi nh ci gi mc o, ci ti ng cm.

Trng thy mi c lm thy.

--------- (39) b (40) h

20. NGI HC TR VNG LI Thu c thi hay dy tra. Cha m chiu (41) anh, v anh l con mt, nn khng qu mng g. Song c ngi ni n tai thy gio bit, mt hm thy bo anh Thu rng: "Dy tra l mt nt xu. Nu con dy tra, th con i hc mun (tra), mt thi gi m li lm ngn tr c vic hc hnh ca bn con na. T ry con phi tp dy sm mi c." T hm y tr i, sng no anh Thu cng dy sm v trc gi hc, anh n trng ri. Thu l hc tr bit vng li thy.

Phi vng li thy. Thy dy bo ta, l mong cho ta c hay. Vy ta phi vui lng m vng li thy.

No l nhng k hc tr,

Phi nghe thy dy m lo sa mnh. ------------ (41) chu


12

21. BIT N THY Tc ta thu trc, c mng nm ngy tt l hc tr phi n tt thy. Khng nhng khi cn ang hc, m khi thi hc ri, c khi lm nn danh phn, cng vn phi gi l y. Hc tr trng thy nh cha vy. Khi thy mt th hc tr phi tng tng, phi trng nom (42) phn m, v n ngy gi th phi cng t.

y ci tc ca ta ngy xa trng thy nh vy.

Phi bit n thy. Thy cng nh cha. Cha m th c cng sinh thnh, m thy th c cng gio ha. ta phi bit n thy cng nh n cha m.

Gii ngha. - Sinh thnh = ra v nui mnh nn ngi. - Gio ha = dy d.

Khng thy my lm nn.

---------- (42) coi.

22. CU HC TR THT TH Thy gio ang vit bi trn bng. Bng chc ng cui lp c ting ng, v my cu hc tr ci khc khch. Thy ngonh li hi rng: "a no nghch (43) g y?" Hc tr ngi im (44), khng ai ni g c. Sau thy anh Su ng dy tha rng: "Tha thy, con l tay nh ri hp bt (45), xin thy tha cho con." Thy ni: "Nghch trong lp th l c li, ng l phi pht, song my bit th tht, th ta tha cho. T ry ng nghch th na."

Phi tht th vi thy. Bao gi ta cng phi ni tht vi thy. Nu lm iu g tri, th ta phi th ngay. Ta khng nn ni di, v ni di l mt thi rt xu.

lng tri qu th nn. ---------------- (43) rn mt. (44) nn. (45) vit.


13

23. A B TRN HC

Thng T nh cp sch ra i hc. Nhng k tht n trn hc, i chi. Cha n bt c n ang tro ln cy ly t (46) chim, gi (47) xung ri em n trng hc mch thy.

Thy gio pht T v mng T rng: "My trn hc nh vy, ti nng lm. nh ni di cha, n trng ni di thy. T ry phi cha, phi i hc cho chuyn cn."

Chuyn cn. Hc hnh phi chuyn cn. i hc m bui c bui khng, chng nhng thit cho mnh, m li tht l vi thy na. Hc tr trn hc i chi l hc tr h.

Gii ngha. - Chuyn cn = sing nng, chm ch.

Hc tinh cn. ----------- (46) (47) ku

24. V VN DC NG Thng Mi v con Qu cp sch i hc. M dn rng: "Phi i cho mau, ng c nghnh (48) ng nh! Tao thy ni chng bay hay n trng chm lm y." - "Vng, chng con i tht nhanh (lanh)."

Ni ri, c hai a cng chy. Chy c mt lt, chng n dng li, ngh bn m ng, ri li chy. Gp thng b (49) chn tru, li ng ni chuyn mt lc, ri li chy. Cch mt qung, gp mt ngi mi dao, thy hay hay, chng n ng li xem. Xem mt lt, sc nh n trng li cm u chy n cho kp gi; nhng n trng, th hc tr vo hc lu ri.

i hc phi ng gi. i hc ta phi trng (50) ng h liu n trng cho ng gi. ta khng nn v vn dc ng. Nu n tr th khng nhng mt th gi ca mnh, m li ngn tr c vic hc ca bn na.

i n ni, v n chn.

---------------- (48) vc mt (49) nh (50) coi


14

25. MT NGI BN TT

By. Hm nay ngh, ta i chi i. Tm. Khng, ti cn mun i ng ny kia. By. i u? Tm. Anh Chn mt, ngh hc my hm nay, ti mun n thm anh y. By. n lm g! Ni chuyn vi ngi m (51) th cn c g th? Tm. Anh ngh nhm (lm)! Ni chuyn vi bn m li khng th! D c n a (52), th mi th hn! Anh By cn ngn ng, anh Tm li ni rng: "Anh th ngh xem: gi anh yu (53) m nm bun mt mnh, th anh c mun cho bn n chi khng? Ta n, ta k chuyn nh trng cho anh Chn nghe, chc anh y cng bun." By. th ti cng i vi anh. Lng tt i vi bn. Anh em bn hc cng mt trng, sm tra c nhau phi yu mn nhau nh anh em mt nh, vi nhau phi gi ht lng trung hu.

Bn bt nghin mt sch mt n.

------------------- (51) au (52) trng dn (53) au

26. MT A TR BIT CHIU BN

Ba. Ti mun n chi anh Nm, anh c n khng? T. C. Ni cc bn trong trng, ti thch anh y nht, v anh y bit nhng nhn bn, khng ai mt lng bao gi. Ba. Phi, anh y c tnh tt, hay chiu (54) lng bn. Anh y bit rng ti thch i cu, nn h i chi vi ti, anh ch ni chuyn i cu cho ti nghe. Khng nhng th, m h anh y i cu bao gi, cng li r ti. T. Ch b vi anh Su nh? Ch bit c mnh thi, m chi th c mun cho ai cng phi theo mnh. Ba. Phi, nh anh Su th l ngi khng tt. Phm chi vi bn, c bit chiu ln nhau nh anh Nm th mi vui v. Phi bit chiu bn. Anh em chi vi nhau, phi bit tnh nhau v phi bit chiu nhau, th mi c vui v.

D ngi d ta. ----------- (54) chu


15

27. N QU

Thy tr i chi, ngi ngh chn trc ca cha. Thy mt ngi tro ln cy go, nh ph ci t (55) qu. C hai con qu trong t bay ra ku m ln. Mt chc (56) thy bao nhiu qu t pha bay n, xm li nh ngi kia b c u, toc c mt, phi vi vng trt xung.

Thy gio thy th, nhn dp (nhp) bo hc tr rng: "L qu bit bnh vc nhau nh vy, tc l ci ngha hp qun y. Cc con nn coi gng y m bt chc. Cc con phi yu mn nhau, gip nhau, m bc ly nhau nh con mt nh".

Ngha hp qun. Hc tr mt trng phi coi nhau nh rut tht mt nh. Phi quy qun m bc ly nhau: phc cng hng, ha cng au.

Gii ngha. - Hp qun = nhiu ngi hp nhau li m bnh vc nhau.

Mt cy lm chng nn non,

Ba cy gim li nn hn ni cao.

----------- (55) (56) cht

28. NGI HC TR TT Anh Nm xa m hm no i hc cng ng gi. lp hc, anh c t v chm ch. Bi hc bao gi cng thuc, bi lm bao gi cng hay, nn anh c ngi trn. n gi ngh, anh chi t t vi c mi ngi. Bui tan hc, anh khng chi v vn dc ng. nh, lc lm xong bi, anh li gip cha m.

Thy gio c mt ngi hc tr tt nh anh Nam, ly lm vui v. M chng ti c mt ngi bn tt, cng ly lm sung sng. Ai ny cng mun bt chc anh Nm, c lm cho c hay nh anh.

Chn (57) bn m chi. Anh em bn hc, ai hay th ta nng lui ti v c bt chc ly ci hay. Ai d th ch nn gn v c lm iu hay cho ngi ta bt chc.

Gn n th sng.

---------- (57) la


16

29. MT CU B (58) CAN M

Mo li thi cp (59) sch i v nh mt mnh. Bng c my a v c n tru gho, ri ui nh. Mo ku khc rm r. T cng va i hc v n ni, thy c ngi n hip bn, vi vng chy li bnh. T cng chng khe g, nhng hng ln, xng vo nh. L tr kia phi b chy. T n cm tay Mo, bo rng: "Anh ng s. c ti. Ti a anh v nh."

T tht hiu ci bn phn ca k mnh l phi bnh vc k yu.

Bnh vc k yu. Ta c sc khe hn ngi, ta chng nn cy khe m n hip ngi. Ta phi em sc khe m bnh vc k hn yu.

K mnh phi bnh vc k yu.

----------- (58) nh (59) cp

30. MT CU B C LNG THO trng chng ti c anh Ng rt t t. Lc trong lp, ai thiu ci bt (60) ch hoc ci thc, th anh cho mn. Lc chi ngoi sn, anh c ci g cng cho bn chi chung v khng h ci nhau vi ai bao gi. Hm n anh Ba ng (61) (b), anh vi chy li dy, ri lau mt v phi qun o h (62). Hm qua lc tan hc, tri ma, Nm qun em d i, anh bo Nm cng i mt d vi anh v a v n tn nh.

Anh gip c ai vic g, th anh khng n h (63) bao gi.

Gip ln nhau. Anh em cng hc mt trng phi gip ln nhau. Khuyn bo nhau l hay ri, m gip ln nhau li l hay hn na.

Gii ngha. - Khng n h = khng qun cng.

Ch ng em nng.

---------------- (60) cy vit (61) t (62) gim (63) suy n


17

31. A B SCH

Khit l mt a b sch. Sng dy n ra mt, ra c, ra tay. Ri chi u, mc o, i giy tht tim tt.

Khi n vit, n gi khng d mc dy ra tay. Sch v ca n bao bc sch s.

Khi n chi, n gi gn qun o, khng lm, khng lm rch.

Phi sch s. Ta phi gi thn th, qun o, sch v cho tht sch. C sch th ngi ta mi a. Bn thu (64) (nhp nha) th ai cng ght.

Gii ngha. - Tim tt = gn gng, t t.

i cho sch, rch cho thm.

--------------- (64) d dy

32. A B C TH T Nm l mt a b c th t. o n treo trn mc, chi c xp vo hm (65); sch, v, bt, thc n trn bn, hay xp trong cp; vt no ch y, u vo y c. Nn khng hay mt mt bao gi, v khi cn n ci g l thy ngay (66), khng phi mt cng, mt thi gi i tm.

C th t. vt xp t c ngn np, cng vic lm n c trc sau, th l c th t.

Th t l mt tnh tt. ta phi tp cho c th t ngay t kc cn b.

Vic lm phi c th t.

-------------- (65) rng (66) lin


18

33. A B NG TR

Su l a b hay ng tr. lp hc, n ch thch ni chuyn, hay l nghnh (67) ra ngoi sn.

Sng hm nay, thy gio hi hc tr:"Cc anh c bit con vt no l vt to hn c khng?"

Su khng tai nghe cu hi ca thy, ng dy p ngay rng: "Tha thy con ".

Anh em ci m ln.

Thy gio cng bt ci m bo rng: "My l con vt ? Nu my hc hnh c l nh nh th, th ngy sau dt nt, cng chng khc g con vt".

Phi ch . Lc hc, ta khng nn ng (lng) tr. Ta phi ch vo li thy ging, th hc mi chng tn ti.

Hc m khng ch , th chng hc c g c.

---------------- (67) vc mt

34. AI AI CNG LM VIC Cha anh lm vic c ngy ngoi ng hay trong xng th. M anh bn hng ngoi ch. Ch anh coi sc cc anh v trng nom (68) cm nc.

Th n lm nh; th rn rn st; th dt dt vi; th may may qun o. Thy thuc cha bnh; thy gio dy hc tr.

Con ong gy (gy) mt; con chim lm t (69) hay i kim mi v nui con.

Cc anh xem c phi l mun vt trong tri t ny u lm vic c khng. cc anh cn nh, cha lm c vic g, nhng cc anh cn phi hc hnh ngy sau lm c vic c ch cho mnh, cho x hi.

Phi lm lng. i ai cng phi lm. C lm th mi c n. lm vic l ci bn phn th nht ca ngi ta.

Gii ngha. - Xng = ni c nhiu th lm vic. - Gy = cng ngha nh lm.

C kh mi c ming n.

---------- (68) coi (69)


19

35. BUI HC CUI CNG

Mt bui chiu, cm nc xong, thy anh Su gi anh m bo rng: "Ta nghe trong mnh nhc mt, m m con th cng gi yu ri. Vy t mai tr i th con thi hc, nh gip thy m."

My li lm cho anh Su bun b v cng. T khi anh i hc, no c thit g n hc! Anh ch m chi, nay ngh, mai ngh. By gi phi thi hc, thnh ra d dang, chng bit g c. y cng v lc i hc, anh khng chuyn cn chm ch nn mi chu dt c i.

Phi chm hc. Ta phi chm hc. Khng nn hi vng u, s mi ly n (c) m xin ngh. Vic g nn lm th lm ngay, ng chm tr.

C chm hc th mi nn.

36. A TR MT DY Thng ng l a tr h lm. N l nh v lm bing, nn hc hnh khng tn ti. N hay khoe khoang v kiu ngo, hay sinh s ci nhau vi anh em, nn khng ai mun chi vi n.

nh, cha m bo n iu g n cng khng nghe. Thng ng li v php v tc, ni di ni d (tr), nn ai cng ght. Nu n khng chu sa mnh li, th ngy sau s kh n thn.

a hc tr xu. a hc tr xu lm phin cho thy v cho cha m, lm gng xu cho anh em bn ta. Ta khng nn chi vi n.

Gn mc th en.


20

37. THNG LI

Hc tr vo hc c mt lc ri, mi thy thng ng m ca vo. N n tr v n ng tra. y l cn kh, c hm n cn gi m (70) ngh hc nh. N li (71) bing nh th, cho nn i hc hn su thng, m cha c c, cha vit c quc ng. Thy gio qu pht n lun.

Nu n khng chm bc, th ri n chu dt sut i.

Li (72) bing (nhc nhn). Ngi li (73) khng lm c vic g, li cn n hi.

Ai li (74) bing tht l ng khinh b.

Cn hu cng, h v ch. -------------------- (70) au (72) bing nhc (73), (74) lm

38. A B KHNG C TH T Thng Ln l mt a b nt na, nhng n phi ci tt khng c th t.

Trong phng n , c, chn (75) chiu ngn ngang. Qun o b u b . Giy th chic gm ging (76), chic x ca. Trn bn, sch v b bn, quyn (77) th rch gy, mt ba, quyn th nh nhem (l lem) nhng mc. Bnh mc th khng c nt, qun bt (78) th khng c ngi.

Thng Ln khng c th t nh th, nn lc n cn n ci g, phi tm (79) mi mi thy.

Khng c th t. vt ba bn, cng vic lm h , th l khng c th t. Ngi khng c th t thng hay ri vic, mt thi gi.

Khng c th t,

Th hay tn cng hng vic. ------------------ (75) mn (76) di sn (77) cun (78) vit (79) kim


21

39. MT A B L NH

Gip c tnh hay nghch v lm ci g cng khng c t. bn lng ging, ngi ta mua ct v thnh ng, sp lm nh. Gip i qua hay nhy vo gia ng ct chi.

Mt hm, th n em vi trn vi ct. Gip khng bit, c quen nh mi ngy, chy t xa nhy vo gia ng vi, ngp qu u gi. Gip khng sao li chn ln c, ku la rm r. Ngi lng ging nghe ting, ra ko n ln, qun o lm bt nhng vi. V nh, cha m trng (80) thy, mng nh, Gip ku van xin cha, t nay khng dm l nh (81) nh th na.

Khng c t. Khng c t thng lm hng (82) (sai vic), v c khi nguy n thn. Vy lm vic g ta phi c t v cn thn.

Lm vic g cng phi c t. ------------ (80) ng (81) nh (82) h

40. MT A TR NG NGNH

Ng l a tr tinh nhanh (lanh), nhng tnh (83) hay ng ngnh. N lm ci g, th ai bo lm sao n cng khng nghe. nhiu ln nh b cha m nh mng v ni cng u cng c.

Mt hm, ang bui hc, n ni chuyn. Thy bo ngi im (84), nhng n c ni. Thy bt n ng dy, n khng ng. Lc tan bui hc, n phi pht li hn na gi mi c v.

Nu n c ng ngnh nh th, ri c ngy phi ui, khng c hc na.

Tnh ng ngnh. a tr ng ngnh l a tr lm ci g cng t mnh, ai ni th no cng khng c. ng ngnh th ai cng ght.

Ta nn nghe li nhng bc ph huynh dy bo, th ri mi nn c ngi ngay lnh.

Gii ngha. Ph huynh = ph l cha, huynh l anh. Ni rng l bc ngang vi cha vi anh mnh.

C khng n mui c n. ---------------- (83) tnh (84) nn lng


22

41. TNH KHOE KHOANG V HM MNH

Dn l con ng B, nh giu. Mt hm, Dn ng qun o vo, ri i ra ng, c khoe mnh c qun o p. Gp l anh T l bn hc, n r Dn i chi. Dn ln mt, ni rng: Chng bay n mc nh th kia, tao no thm i chi vi chng! Bn anh T mng li rng: My tng my c qun lnh o tt, l my hn ngi hay sao? My l mt thng hm mnh chi vi cc cng t. Ni xong, bn anh T em nhau i chi, chuyn tr vui v, Dn li thi vi ci hm ca mnh.

Tnh khoe khoang v hm mnh. Nhng k hay khoe khoang v hm mnh (85) th tht l dm (86) v kh chu. Nhng k nh th th khng ai a, m ai cng khinh b.

Gii ngha. Dm = lm ci g ng ch ci. Hm mnh = cy mnh c qun o p hay c nhiu tin ca m ln mt. Cng t = con cc quan.

Ch nn khoe mnh. ------------------- (85) kiu cng. (86) rm.

42. THNG B NHT S

Ba, ra vn ly ci r em vo y cho tao. Tha m, con s lm. S ci g? Tri ti lm, con s ma. Ai bo my c ma? Ma u? Ch ni nhm (87) thi. i ra xch ci r vo y cho tao. Con trai u m nht (non gan) th. Ba nghe li m, chy ra vn ly ci r vo, ra dng bo dn lm.

Tnh nht s. Ti lm sao m ngi ta hay s? S l ti c tnh nhu nhc v khng chu ngh. Vy khi c ci g lm cho ta s, th ta hy xt xem c tht ng s khng , ng c s ho (88) m ngi ta ci l nht.

Gii ngha. Nhu nhc = nhu l mm; nhc l yu. Nhu nhc l hn yu, khng c can m.

a tr c can m khng bao gi s ci khng ng s.

------------------ (87), (88) by.


23

43. A TR NI DI

t l con ngi hng nc (89) trn b . N c tnh hay ni di. nhiu ln n ku chy nh la (90) ngi ta m ci.

Mt hm, cha m n i vng, la bc ln chy nh. N chy vo trong lng ku chy rm ln. Nhng ngi ta tng l n li ni di nh la, cho nn khng ai ra cu. n khi bit l chy tht, th cha khng kp na.

By gi, t mi bit ni di l di v thit cho mnh.

Tnh ni di. Ni di l bng ngh mt ng, mm (91) ni mt no. Ta khng nn ni di bao gi. Ni di l mt tnh rt xu.

Mt li ni di, sm hi by ngy. ------------------ (89) bn qun. (90) ni gt. (91) ming.

44. MT A TR HAY NI XU

Mt hm, nh ng Mu c my ngi ang ngi ung nc, ni chuyn. ng Mu trng thy anh Bnh i qua ca, mi tr m ni rng: "Thng b kia l con ng Hai gn y. N ngoan (92), li hc gii na. Nghe u thy gio khen n lm." Anh Ng ngi gn y, thy cha khen anh Bnh, lin ni rng: "Cha ng tng Bnh hc gii u, va hm kia y, n khng thuc bi, b thy mng. Ngi ta li cn ni n c tnh tham n na y."

ng Mu trng mt ln, mng Ng rng: "Khng bit chuyn thng Bnh tht h th no, nhng hy bit my ni xu n, my l mt a h ri. My hy gi mnh cho trong sch, ch nn ni xu ngi ta."

Tnh ni xu. em chuyn xu ca ngi ta ra m ni lm cho ngi ta mt danh gi, l mnh xu bng khng c lng. Ta ch nn ni xu ai bao gi.

Gii ngha. lng = bng rng ri.

Soi chn mnh ri hy soi chn ngi. -------------- (92) nt na.


24

45. MT A TR XU BNG

Anh Nh ngh hc mt ngy, hm sau n trng ni di thy rng: "Hm qua con st (93), khng i hc c." Nghim ngi cui lp, mun lm cho Nh phi pht, ng dy mch rng: "Tha thy, anh Nh ni di y , hm qua con trng thy anh y i cu vi mt ngi na ngoi b sng." Thy gio ngonh li mng Nghim rng: "Tao c hi my u, m my ni? Thng Nh ni di c ti nh, nhng my mch lo nh th th my l a v hnh."

C lp nhn Nghim ra dng khinh b lm. Nghim thn mt, ci gm u xung.

Tnh mch lo. a tr hay mch lo lm cho anh em bn phi pht, l a tr bng d hn mt, lm iu ng khinh b. Ta khng nn mch lo.

Gii ngha. - V hnh = v l khng, hnh l nt tt; ngha l khng c nt tt.

Vic mnh mnh bit,

vic ngi ngi hay. ------------------- (93) nng lnh

46. A TR HAY CH NHO Gi ngh hc, hc tr ra chi ngoi sn. Gip chy vp, ng vo mt ci cy, ng m bng m khc. Anh Nhn v my ngi na chy li sn sc hi han.

inh thy th th ng ci v li ch Gip rng: "Anh au bng y ? Sao m ku khc th?" Chng ng c mt lt, inh cng trt chn ng, ng nhn nh ku au. Anh em thy th, ai cng ci ch li rng: "Th by gi anh au rng y ?"

inh va mi ch Gip xong, by gi li b ngi ta ch mnh, tht l ng kip.

Tnh hay ch nho (nho ct). Ta ch nn ch nho ai bao gi. Khi ta thy ai gp vic chng may, th ta phi sn sc hi han, tm cch hip nhi ta. Nh vy mi phi o lm ngi.

Ci ngi hm trc,

hm sau ngi ci.


25

47. MT A TR HAY GHEN

Mo thy m yu em hn mnh, ra b ghen t. B m bit , mi gi Mo m bo rng: "Em con n cn di, cha bit g, cho nn m phi yu n, chiu n. Con th ln ri, bit ngh, c l no li mun m coi cng nh a con nt hay sao. Th m by gi con thy m yu em, th con li c khng vui l ngha lm sao? Con phi bit rng: "Ghen t nh th l mt thi xu, phi cha i mi c."

Tnh ghen. Anh em, ai c sung sng th ta mng; bn hu ai hc hnh c tn ti th ta vui. Ta ch nn ghen t (ghen ght) vi ai, ch nn em lng lm hi ai bao gi.

Ghen ght l mt thi xu.

48. V TC GIN M B ONG T

inh ra chi ngoi vn, thy bi cy c ci hoa p (94), chy li hi, vo mi ngi. Chng ng c con ong trong hoa (95), t (96) ngay vo cm, ri bay i mt.

inh tc gin ui nh con ong. Bng thy gn y c t (97) ong, cng gin thm, lin ly hn nm vo gia t. n ong bay ra, xm li t inh sng c mt.

y cng v tc gin m thnh phi chu au.

Tnh tc gin. Khi ta ni iu (98) g, hay lm vic g, ta phi gi mnh, ng c nng ny, tc gin. Tc gin ln th thng qun mt c l phi, c khi sinh ra lm xng (99).

No mt ngon, gin mt khn.

---------------- (94) bng tt (95) bng (96) chch (97) (98) u (99) quy


26

49. MT A TR TN BO

Mt hm, nh trng thy con ch nh lng ging chy vo nh mnh, n lin ng ca li, ri ly gy ui nh. Con ch ku rm ln v chy nh v c c. nh thy vy li cng ui nh mi. Sau con ch tc ln, nhy vo cn chn nh mt ming tht au.

nh ngi m chn m khc.

Tn bo. Tn bo l mt tnh rt xu. Ngi ta i vi k hn yu hay ging sc vt, bao gi cng phi nhn t th mi phi o.

Ta ch nn tn bo.

----------- (100) b

50. MT A C C Thng Qu l mt a c c, chi vi ai ch tm cch hi ngi ta.

Mt hm, lp hc, n ly bt (101) ca Nhn ngi bn cnh, cm vo khe bn, lm cho ngi bt qun ln. n khi thy gio bo hc tr vit m t, Nhn cm n bt, th thy ngi bt hng, khng bit lm th no, mi ngi khc.

Trc thy gio trng (102) thy thng Qu nghch bt lc y mi bit l bt ca Nhn, bn gi (103) Qu ln mng v bt pht, ri ly ngi bt khc cho Nhn.

Tnh c c. Nhng a c c th ai cng ght. B m c c th ln ln thnh ra ngi bt nhn.

Gii ngha. - Bt nhn = bt l chng, ngha l bc c, khng lng thin.

hin gp lnh, c gp c.

------------ (101) vit (102) ng (103) ku

Luan Ly Giao Khoa Thu - Tran Trong Kim

Documents

Transcript of Luan Ly Giao Khoa Thu - Tran Trong Kim