Khoa luan tot nghiep

ch¬ng i

sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do asean

afta

1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hiÖp héi c¸c níc §«ng Nam ¸

Với truyền thống lịch sử lâu đời, Đông Nam Á đã có những đóng góp đáng kể cho

sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Các nước trong khu vự có sự tương đồng

cao trên nhiều lĩnh vực văn hóa - xã hội cũng như trình độ phát triển kinh tế. Chính

vì vậy, nhu cầu hợp tác, liên kết các nước trong khu vực luôn được đặt ra trong các

thời điểm lịch sử. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và khu vực hóa trên thế giới đang

diễn ra mạnh mẽ như hiện nay thì nhu cầu liên kết giữa các nước trong khu vực

Đông Nam Á lại càng trở nên bức thiết điều này đã trở thành hiện thực với sự ra

đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN.

1.1.1. Sù ra ®êi cña ASEAN

Ngày 8/8/1967, tại Băng Cốc (Thái Lan), Hội nghị các Bộ trưởng ngoại giao, đại

diện cho chính phủ của năm nước Đông Nam Á là Inđônêxia, Philipin, Xingapo và

Thái Lan đã ký kết với một văn kiện quan trọng, bản Tuyên bố Băng Cốc, tạo dựng

nền tảng cho sự ra đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN). Mục tiêu

của Hiệp hội được nêu rõ trong Tuyên bố Băng Cốc là: “Thúc đẩy tăng trưởng kinh

tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa trong khu vực thông qua các nỗ lực chung

trên tinh thần công bằng và phân phối nhằm tăng cường nền tảng cho một cộng

đồng hòa bình và thịnh vượng của các nước Đông Nam Á”

Còng theo tuyªn bè nµy, c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cao

nhÊt cña ASEAN lµ Héi nghÞ Bé trëng ngo¹i giao c¸c níc ASEAN. Héi

1

nghÞ nµy ®îc tiÕn hµnh Ýt nhÊt 1 n¨m 1 lÇn, ë ®ã nh÷ng vÊn ®Ò

quan träng nhÊt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña HiÖp héi ®îc bµn

®Õn, kÓ c¶ viÖc tiÕp nhËn hay kÕt n¹p çc thµnh viªn míi. Trong

qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¬ cÊu tæ chøc còng nh chøc n¨ng ho¹t

®éng ®îc dÇn dÇn hoµn thiÖn.

N¨m níc §ong Nam ¸ - thµnh viªn s¸ng lËp ra ASEAN lµ nh÷ng níc

míi giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc tõ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n ph-

¬ng T©y, vµ ph¸t triÓn theo con ®êng t b¶n chñ nghÜa. V× vËy,

sù s¸ng lËp ra ASEAN vµo n¨m 1967 thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ gi÷a

çc níc víi nhau, ®ång thêi t¹o ra søc m¹nh tËp thÓ ®Ó cã thÓ

chèng l¹i sù kú thÞ trong th¬ng m¹i quèc tÕ ( v× lóc ®ã trªn thÕ

giãi ®· h×nh thµnh çc tæ chøc th¬ng m¹i khÐp kÝn, vÝ dô nh

“thÞ trêng chung Ch©u ©u” hay “khu vùc tù do bu«n b¸n”).

VÒ mÆt kh¸ch quan, sù kiÖn nµy chøng tá sù thay ®æi vÒ chÊt

cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña çc níc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc

®Þa, tõ chç lµ môc tiªu, ®èi tîng ph©n biÖt cña chñ nghÜa ®Õ

quèc trë thµnh chr thÓ cña çc mèi quan hÖ quèc tÕ. MÆc dï

nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô ®a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc cßn

mËp mê, çc ®iÒu môc cha ®îc cô thÓ ho¸, c¬ cÊu tæ chøc cßn

láng lÎo, thiÕu râ rµng, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cßn chung chung,

nhng sù ra ®êi cña ASEAN ®· ®Æt nÒn mãng thÓ chÕ – ph¸p lý

cho sù h×nh thµnh vµ triÓn khai çc c¬ chÕ hîp t¸c còng nh më

réng kÕt n¹p thµnh viªn míi sau nµy.

2

Thực tế của quá trình hình thành và phát triển ASEAN đã cho thấy, kỳ vọng vµ

môc tiªu cña HiÖp héi ®a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc đang dần trở

thành hiện thực với sự hội tụ của đầy đủ mười nước trong ASEAN.

Thời điểm gia nhập chính thức của các thành viên mới của Hiệp hội như sau:

Ngày 7/1/1984, Brunây gia nhập - thành viên thứ sáu.

Ngày 28/7/1995, Việt Nam gia nhập - thành viên thứ bẩy.

Ngày 23/7/1997, Lào và Mianma gia nhập - thành viên thứ tám và chín.

Ngày 30/4/1999, Campuchia gia nhập - thành viên thứ mười.

Với sự tham gia của các thành viên mới, ASEAN thực sự đã trở thành một khu vực

thị trường lớn với số dân đông đảo, có mức tăng trưởng kinh tế cao. Dưới đây là

một vài số liệu cơ bản vể ASEAN.

Bảng: Những số liệu tổng hợp cơ bản về ASEAN năm 1998

Nước Diện tích

(km2)

Dân số

(triệu

người )

Tỷ lệ

tăng

dân số

(%)

Tăng

GDP b/q

90-97

(%)

Xuất khẩu

(triệu

người)

Nhập khẩu

(triệu

USD)

Brunây

Campuchia

Inđôxia

Lào

Malaixia

Mianma

Philipin

Thái Lan

Singapo

5.765

181.000

1.919.400

236.000

329.749

676.552

300.000

514.000

618

0,3144

10,91

199,87

4,83

21,70

46,40

73,50

60,60

3,10

3,0

2,4

1,5

2,4

2,3

1,8

2,3

1,9

1,1

2,03

5,56

7,64

6,66

8,86

5,71

3,10

7,36

8,35

2.364,88

696,5

53.436,0

359,0

78.708,9

839,8

25.228,0

57.624,4

124.991,9

1.877,38

1.039,6

41.664,0

706,0

78.558,1

1.817,2

38.581,0

61.361,6

132.393,9

3

Việt Nam 329.566 8.20 1,8 7,84 9.185,0 11.792,0

Tổng số 4.492.650 497,77 353.434,38 369.790,78

1.1.2. Chøc n¨ng vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ASEAN

Với chức năng, ASEAN được thiết lập nhằm thúc đẩy sự hợp tác mang tính toàn

diện, sâu sắc trên mọi lĩnh vực chính trị, ngoại giao, an ninh, văn hóa - xã hội, khoa

học kỹ thuật và phát triển kinh tế của mười nước thành viên. Điều đó tạo ra đặc thù

của liên kết khu vực này so với các tổ chức kinh tế quốc tế như WTO, APEC,

ASEM, cũng như so với nhiều liên kết quốc tế khác trên thế giới hiện nay. Tuy

nhiên, các hoạt động hợp tác kinh tế - thương mại trong ASEAN với các chương

trình hợp tác lớn vẫn là nội dung cơ bản và quan trọng nhất trong các hoạt động của

ASEAN. Các chương trình này bao gồm: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN

(AFTA), Khu vực đầu tư ASEAN (AIA), Chương trình tự do hóa thương mại dịch

vụ, Chương trình hợp tác hải quan ASEAN, Chương trình hợp tác công nghiệp

ASEAN (AICO)...

Nhìn chung, ASEAN hoạt động dựa trên hai nhóm nguyên tắc chủ đạo sau đây:

Nhóm các nguyên tắc thiết lập quan hệ song phương và địa phương của ASEAN

Đó là sáu nguyên tắc chính được nêu ra trong hội nghị thượng đỉnh Bali năm 1976

nhằm điều tiết các quan hệ đối ngoại của các nước ASEAN:

Cùng tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc dân

tộc của tất cả các quốc gia.

4

Quyền quyết định của mọi quốc gia là lãnh đạo mọi hoạt động của dân tộc mình,

không có sự can thiệp, lật đổ hoặc cưỡng ép của bên ngoài.

Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau.

Giải quyết bất đồng hoặc tranh chấp các biện pháp hòa bình.

Không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực.

Hợp tác với nhau một cách có hiệu quả.

Nhóm các nguyên tắc điều phối hoạt động của tổ chức ASEAN

Nguyên tắc nhất trí (Consensus): nghĩa là mọi quyết định về các vấn đề quan

trọng chỉ được coi là của ASEAN khi được tất cả các nước thành viên nhất trí

thông qua. Nguyên tắc này theo như quyết định của cuộc họp ngoại trưởng

ASEAN ngày 25/9/1995 được áp dụng ở những mức độ khác nhau, có những

vấn đề sẽ được nhất trí toàn bộ, có những vấn đề thông qua theo nhất trí đa số,

nhất trí tương đối và nhất trí tuyệt đối.

Nguyên tắc bình đẳng (equality): thể hiện trên hai mặt, thứ nhất là các nước

ASEAN không kể lớn nhỏ hay giàu nghèo đều bình đẳng với nhau trong nghĩa

vụ đóng góp cũng như chia sẻ quyền lợi; thứ hai, hoạt động của tổ chức ASEAN

được duy trì trên cơ sở luân phiên cho các nước thành viên theo vần A, B, C.

Nguyên tắc 6 - X: được thỏa thuận tháng 2/1992, theo nguyên tắc này, một dự

án hoặc kế hoạch chung của ASEAN nếu từ hai nước trở lên chấp nhận thực

hiện thì cứ tiến hành trước dự án chứ không đợi tất cả các nước thành viên khác

thực hiện mới tiến hành

Ngoài ra trong quan hệ giữa các nước ASEAN còn có một số nguyên tắc, tuy

không thành văn, song được mọi người tôn trọng và áp dụng như: nguyên tắc có

đi có lại, thân thiện không đối đầu, không tuyên truyền tố cáo nhau qua các báo

chí, giữ gìn đoàn kết ASEAN và giữ bản sắc chung của Hiệp hội...

1.1.3. Cơ cấu tổ chức hợp tác kinh tế của ASEAN

5

Héi nghÞ Bé trëng Kinh tÕ ASEAN (ASEAN Economic

Ministers - AEM): lµ c¬ cÊu ®iÒu hµnh vµ ho¹ch ®Þnh hîp t¸c

ço nhÊt trªn lÜnh vùc kinh tÕ cña ASEAN. AEM häp chÝnh thøc

mçi n¨m mét lÇn, nhng AEM cã thÓ häp kh«ng chÝnh thøc khi cÇn

thiÕt nh»m chØ ®¹o çc mÆt hîp t¸c kinh tÕ trong ASEAN. AEM cã

tr¸ch nhiÖm b¸o ço c«ng viÖc lªn cho nh÷ng ngêi ®øng ®Çu

chÝnh phñ çc níc ASEAN t¹i çc Héi nghÞ CÊp cao. §îc sù ph©n

c«ng cña ChÝnh phñ, Bé trëng Th¬ng m¹i ViÖt Nam tham dù çc

AEM.

Héi ®ång AFTA (Khu vùc MËu dÞch Tù do - ASEAN Free

Trade Area): ®îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ Thîng

®Ønh ASEAN lÇn thø t ngµy 28/1/1992 t¹i Singapore ®Ó theo dâi,

phèi hîp vµ b¸o ço viÖc thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan

cã hiÖu lùc chung (Common Effective Preferential Tariff - CEPT).

Héi ®ång AFTA lµ c¬ quan cÊp Bé trëng, gåm ®¹i diÖn cña çc níc

thµnh viªn vµ Tæng th ký ASEAN . Héi ®ång häp khi cÇn thiÕt, nh-

ng Ýt nhÊt mçi n¨m mét lÇn vµ b¸o ço trùc tiÕp lªn Héi nghÞ AEM.

ViÖt Nam cö Bé trëng Tµi chÝnh tham gia Héi ®ång AFTA.

Héi nghÞ çc quan chøc kinh tÕ cÊp cao (Senior Economic

Official Meeting - SEOM): lµ c¬ quan cÊp díi trùc tiÕp gióp viÖc

cho AEM vµ Héi ®ång AFTA, ®Èm nhËn viÖc gi¸m s¸t çc ho¹t

®éng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. SEOM häp 2 - 3 th¸ng mét lÇn vÇ cã

tr¸ch nhiÖm b¸o ço lªn AEM vµ Héi ®ång AFTA. ViÖt Nam cö Vô

trëng Vô ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i ®a ph¬ng, Bé Th¬ng m¹i lµm Tr-

ëng ®oµn tham gia SEOM.

Héi ®ång AIA (Khu vùc ®Çu t ASEAN - ASEAN Investment

Agreement) vµ Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t (Committee for 6

Co-ordination of Investment - CCI): ®Ó phèi hîp, gi¸m s¸t vµ

®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t

ASEAN (AIA) ký kÕt ngµy 7/10/1998, Héi ®ång AIA ®îc thµnh lËp

víi c¬ chÕ ho¹t ®éng t¬ng tù nh Héi ®ång AFTA. Héi ®ång AIA

b¸o ço trùc tiÕp lªn AEM. Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t lµ c¬ quan

cÊp Vô gióp viÖc cho Héi ®ång AIA, ViÖt Nam cö Bé KÕ ho¹ch vµ

§Çu t tham gia Héi ®ång AIA vµ CCI.

Uû ban ®iÒu phèi vÒ dÞch vô (Committee for Co-

ordination of Service - CCS): ®îc thµnh lËp ®Ó x©y dùng çc

ph¬ng ¸n ®µm ph¸n, phèi hîp, gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc

hiÖn kÕt qu¶ ®µm ph¸n vÒ dÞch vô theo HiÖp ®Þnh khung

ASEAN vÒ dÞch vô (ASEAN Framework Agreement on Service -

AFAS) ký kÕt ngµy 15/12/1995. CCS lµ c¬ quan cÊp Vô vµ b¸o ço

lªn SEOM vµ AEM.

Ngoµi ra c¬ cÊu cña ASEAN cßn cã mét sè çc Uû ban phô tr¸ch

hoÆc ®iÒu phèi vµ çc Héi nghÞ ra quyÕt ®Þnh cho mét phÇn

çc ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ - th¬ng m¹i - ®Çu t trong khèi nh:

Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN (ASEAN Summit), Héi nghÞ Bé trëng

chuyªn ngµnh, Tæng th ký vµ Ban th ký ASEAN, Çc c¬ chÕ hîp

t¸c víi çc níc thø ba...

S¬ ®å : C¬ cÊu thÓ chÕ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN

7

Héi nghÞ Bé tr ëng Kinh tÕ

(AEM)

Héi ®ång AFTA

Héi ®ång AIA

Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu

t (CCI)

SEOM Uû ban ®iÒu phèi vÒ dÞch vô (CCS)

Çc nhãmc«ng t¸c

Çc uû ban t vÊn

Çc thÓ chÕ kh¸c

1.1.4. KÕ ho¹ch vµ triÓn väng ph¸t triÓn hîp t¸c ASEAN

T¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh ASEAN kh«ng chÝnh thøc lÇn thø hai

ngµy 15/12/1997, mét kÕ ho¹ch tæng qu¸t cho hîp t¸c ASEAN

®Õn n¨m 2020 ®· ®îc ®a ra, kÕ ho¹ch nµy ®îc lÊy tªn lµ “ViÔn

c¶nh ASEAN 2020 - Céng t¸c chÆt chÏ trong sù ph¸t triÓn n¨ng

®éng” nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu, chiÕn lîc vµ ch¬ng tr×nh hµnh

®éng cho hîp t¸c kinh tÕ cña c¸c níc thµnh viªn bíc vµo thÕ kû

XXI. Môc tiªu cña ViÔn c¶nh ASEAN 2020 lµ t¹o ra mét Khu vùc

kinh tÕ ASEAN æn ®Þnh, thÞnh vîng vµ cã søc c¹nh tranh cao,

trong ®ã hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t ®îc lu th«ng t do, ph¸t

triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c níc, gi¶m bít ®ãi nghÌo vµ sù

chªnh lÖch vÒ kinh tÕ, x· héi, t¨ng cêng æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh

8

tÕ vµ x· héi. §Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®ã, ASEAN sÏ thùc hiÖn

chiÕn lîc sau ®©y:

Hoµn thµnh AFTA vµ ®Èy nhanh viÖc tù do hãa th¬ng m¹i dÞch

vô;

Hoµn thµnh Khu vùc ®Çu t ASEAN vµo n¨m 2010 vµ thùc hiÖn

®Çu t tù do vµo n¨m 2020;

T¨ng cêng vµ më réng hîp t¸c tiÓu vïng ë çc khu vùc t¨ng trëng

tiÓu vïng hiÖn cã vµ thiÕt lËp nh÷ng khu vùc t¨ng trëng tiÓu

vïng míi;

TiÕp tôc cñng cè vµ më réng thªm çc mèi liªn kÕt kttÐ khu vùc

ngoµi ASEAN;

Hîp t¸c, t¨ng cêng hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng;

T¨ng cêng vai trß cña giíi doanh nghiÖp, coi ®ã lµ ®éng lùc cña

ph¸t triÓn.

T¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø s¸u ®îc tæ chøc vµo

th¸ng 12 n¨m 1998 t¹i hµ Néi, çc nguyªn thñ quèc gia ®· th«ng

qua mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng, ®îc lÊy tªn lµ “KÕ ho¹ch hµnh

®éng Hµ Néi” hay cßn gäi lµ “Tuyªn bè Hµ Néi”. §©y lµ kÕ ho¹ch

®Çu tiªn ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña “ViÔn c¶nh ASEAN 2020” víi

khung thêi gian lµ s¸u n¨m, tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2004. TiÕn

tr×nh thùc hiÖn ®îc xem xÐt ba n¨m mét lÇn t¹i çc Héi nghÞ Th-

îng ®Ønh ASEAN. Cã thÓ ®¸nh gi¸ viÖc th«ng qua KÕ ho¹ch hµnh

®éng Hµ Néi lµ mét bíc tiÕn míi trong quan hÖ hîp t¸c cña ASEAN,

9

lÇn ®Çu tiªn, mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng toµn diÖn, s©u s¾c vµ cã

tÝnh cam kÕt ço gi÷a çc níc ®· ®îc th«ng qua.

1.2. toµn cÇu ho¸ vµ sù ra ®êi cña afta

1.2.1. Kh¸i qu¸t vÒ toµn cÇu hãa

Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ

thÕ giíi ®îc t¨ng lªn m¹nh mÔ bëi t¸c ®éng cña çc quy t¾c hay

thÓ chÕ quèc tÕ míi nh Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WTO), Quü tiÒn tªn

quèc tÕ, Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ thuÕ mËu dÞch

(GATT) v.v. ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng th¬ng m¹i quèc tÕ dùa

trªn quy t¾c, viÖc t¨ng cêng héi nhËp çc thÞ trêng tµi chÝnh vµ

ph¸t triÓn cña çc thÓ chÕ míi ®îc xóc tiÕn m¹nh tõ nh÷ng n¨m

70 –80 cña thÕ kû XX ®· bíc ®Çu t¹o ra mét hÖ thèng kinh tÕ

quèc tÕ kh¸c rÊt nhiÒu víi hÖ thèng vèn cã tríc ChiÕn tranh thÕ

giíi lÇn thø hai.

Sù gia t¨ng nhanh chãng cña çc luång th¬ng m¹i, lu©n chuyÓn

vèn vµ ®Æc biÖt lµ bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin ( ®Æc biÖt

lµ sù ra ®êi cña Internet ) cïng víi sù lan táa cña xu híng d©n chr

ho¸ dêi sèng chÝnh trÞ – x· héi ë cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng

n¨m 90 cña thÕ kû XX ®· t¹o ra lµn sãng míi cña quèc tÕ ho¸. Sù

biÕn ®æi nµy ®a ®Õn sù chÊm døt chiÕn tranh l¹nh, më ra sù

hîp t¸c vµ héi nhËp trªn quy m« toµn cÇu. Çc mèi quan hÖ kinh

tÕ nh th¬ng m¹i, ®Çu t chuyÓn giao c«ng nghÖ, çc vÊn ®Ò vÒ

m«i trêng vµ x· héi nh nghÌo ®ãi, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i trêng vµ

çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ – an ninh nh xung ®ét x· héi, khñng bè , röa

10

tiÒn, ma tuý, nh©n quyÒn, d©n chñ, an ninh quèc gia v.v... giê

®©y ®ßi hái cã sù phèi hîp hµnh ®éng cña tÊt c¶ çc níc. Sù hîp

t¸c nµy ®îc trî gióp bëi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kÕt qu¶ lµ lµm

cho tiÕn tr×nh quèc tÕ hãa ®îc ®Èy nhanh vµ cao h¬n. ChÝnh

v× vËy, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y, qu¸ tr×nh nµy ®îc gäi

víi çi tªn míi lµ Toµn cÇu ho¸.

Toµn cÇu hãa ®îc hiÓu , ®îc nh×n díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau,

nhng nh ®· gi¶i thÝch ë phÇn trªn, ta cã thÓ hiÓu mét çch kh¸i

qu¸t toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ thay ®æi çc mèi

quan hÖ quèc tÕ, mét ph¹m trï ®a diÖn bao trïm tÊt c¶ çc mÆt

ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi. Toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®îc ®Þnh

nghÜa theo hai çch sau:

Mét lµ, ( ®Þnh nghÜa cña Shahid Yusf ): Toµn cÇu ho¸ lµ sù héi

nhËp cña çc quèc gia thµnh mét thÓ thèng nhÊt th«ng qua çc

dßng ch¶y th¬ng m¹i, tiÒn vèn, tri thøc vµ nh÷ng tiÕn bé cña

c«ng nghÖ th«ng tin

Hai lµ, (®Þnh nghÜa cña Mikhain Simai): Toµn cÇu ho¸ lµ sù tæng

hîp çc qu¸ tr×nh vµ hiÖn tîng nh lu©n chuyÓn hµng ho¸, dÞch

vô, t b¶n, c«ng nghÖ th«ng tin qua biªn giíi, di chuyÓn ngêi gi÷a

çc níc, híng u thÕ trªn thÞ trêng th¬ng m¹i vµ ®Çu t quèc tÕ, sù

liªn kÕt thÞ trêng vÒ l·nh thæ vµ chÕ ®é, ®ång thêi lµ sù xuÊt

hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu nh chØ bÊt b×nh

®¼ng vÒ thu nhËp, t¨ng trëng d©n sè qu¸ møc mµ chØ cã hîp t¸c

toµn thÕ giíi míi gi¶i quyÕt ®îc.

11

MÆc dï cã nhiÒu çch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸, nhng mäi

ngêi kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ®Òu dÇn dÇn hiÓu ®îc néi dung vµ ý

nghÜa c¬ b¶n vÒ nã. §ã lµ qu¸ tr×nh thÕ giíi tiÕn ®Õn mét ng«i

lµng chung mµ ë ®ã çc ®êng biªn giíi quèc gia trë nªn mê nh¹t

vµ n¶y sinh nhu cÇu ph¶i cã mét sù qu¶n lý chung trªn ph¹m vi

toµn cÇu. Qu¸ tr×nh nay ®ang n»m ë giai ®o¹n ®Çu, ®ang ®îc

t¨ng tèc, gióp søc cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ Internet,

vµ çc biÕn thÓ cña qu¸ tr×nh nµy lµ hÕt søc phøc t¹p, lu«n cã

tÝnh hai mÆt, kh«ng cã mét quèc gia nµo, khu vùc nµo cã thÓ thê

¬ víi nã.

1.2.2. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®Õn liªn

kÕt ASEAN

Nh ®· kh¸i qu¸t ë môc trªn, toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh hai

mÆt, nã cã thÓ lµm t¨ng nhanh lîng cña c¶i vËt chÊt cho thÕ giíi,

lµm cho ®êi sèng vËt chÊt còng nh tinh thÇn cña mçi thµnh viªn

trong x· héi ®îc c¶i thiÖn, lµm cho con ngêi, çc d©n téc gÇn gòi,

th©n thiÖn, hiÓu biÕt vµ cã tr¸ch nhiÖm víi nhau vµ víi céng

®ång chung cña nh©n lo¹i nhiÒu h¬n, nhng nã còng g©y kh«ng

Ýt khã kh¨n bÊt lîi cho nhiÒu ngêi, nhiÒu d©n téc nh lµm gia t¨ng

hè ng¨n çch giµu nghÌo, bÊt b×nh ®½ng vµ xung ®ét trong x·

héi, xãi mßn b¶n s¾c v¨n ho¸ vµ suy yÕu quèc gia.

Víi môc ®Ých lµm râ h¬n nh÷ng t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ tíi çc

níc ASEAN dÉn ®Õn ph¶n øng cña liªn kÕt ASEAN ®èi víi çc t¸c

®éng tiªu cùc cña toµn cÇu ho¸, díi ®©y xin ®îc ph©n tÝch kh¸i

qu¸t nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi liªn kÕt ASEAN

12

1.2.2.1. C¬ héi cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt ASEAN

Lµm t¨ng nhanh c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cho liªn kÕt

khu vùc vµ héi nhËp quèc tÕ

Tríc hÕt, toµn cÇu ho¸ lµm bïng næ ngo¹i th¬ng vµ më réng quan

hÖ thÞ trêng trong níc, khu vùc vµ thÕ giíi. Nhê cã nguån ®Çu t tõ

níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ kho¶n ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµo níc ASEAN

t¨ng nhanh ( ®Æt møc kû lôc gÇn 30 tØ USD vµo n¨m 1996 )

®em ®Õn mét tèc ®é t¨ng trëng cao vµ kÐo dµi, tõ n¨m 1987 –

1996 ®¹t b×nh qu©n 15% n¨m trong khi tèc ®é t¨ng trëng cña

toµn thÕ giíi lµ 6,3%, nhê ®ã mµ vÞ trÝ cña ASEAN trong çn c©n

mËu dÞch toµn cÇu còng ®îc c¶i thiÖn tr«ng thÊy. Do tèc ®é t¨ng

trëng ngo¹i th¬ng cao liªn tôc trong nhiÒu n¨m liÒn, t¨ng trëng

tæng s¶n phÈm quèc néi ( GDP) hµng n¨m cña çc níc ASEAN

trong thêi gian ®ã ®Æt tØ lÖ rÊt cao so víi çc níc trªn thÕ giíi nãi

chung, çc níc ®ang ph¸t triÓn nãi riªng. Cã thÓ nãi r»ng, nguån

vèn ®Çu t cña níc ngoµi nãi chung, FDI nãi riªng lµ yÕu tè chÝnh

lµm c¶i thiÖn nhanh chãng tr×nh ®é c«ng nghÖ, qu¶n lý xÝ

nghiÖp, ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt

cho çc níc ASEAN.

C¶i thiÖn m«i trêng ph¸p lý, thóc ®Èy d©n chñ ho¸ x· héi

vµ lµm t¨ng thªm hîp t¸c gi÷a çc níc

Toµn cÇu ho¸ lµm s¶n sinh ra nhiÒu tæ chøc th¬ng m¹i tù do theo

vïng, l·nh thæ nh APEC, MERCOSUR, NAFTA, EU v.v...§Õn lît

m×nh, çc tæ chøc nµy kh«ng chØ t¹o dùng vµ hoµn thiÖn dÇn

luËt ch¬i chung mang tÝnh phæ qu¸t cho mäi ngêi, mçi quèc gia –

d©n téc, khu vùc vµ toµn thÕ giíi. ChÝnh phñ cña çc níc muèn

13

thu hut vèn ®Çu t níc ngoµi, t¨ng cêng th¬ng m¹i víi thÕ giíi, t¨ng

kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh th× kh«ng cã çch nµo

kh¸c lµ ®a ra chÝnh s¸ch u ®·i ®Çu t, gi¶m thuÕ quan vµ t¹o kh¶

n¨ng cho çc h·ng kinh doanh hay ç nh©n trùc tiÕp tham gia vµo

çc quan hÖ quèc tÕ.

Lµm t¨ng tÝnh më cña hîp t¸c khu vùc

Tríc ®©y, hîp t¸c khu vùc ASEAN bÞ chi phèi bëi sù tranh ®ua ®èi

®Çu gi÷a hai cùc Mü vµ Liªn X« nªn tÝnh chÊt më cöa hîp t¸c ®a

chiÒu, ®a ph¬ng bÞ h¹n chÕ, thªm vµo ®ã liªn kÕt ASEAN chñ

yÕuth«ng qua con ®êng nhµ níc ( çc chÝnh phñ ®a ra ch¸c tho¶

thuËn chung ) ( hay cßn gäi lµ liªn kÕt chÝnh thøc) th× thõ ®Çu

thËp niªn 90 ®Ðn nay chÝnh phr çc níc ASEAN ®· kÝnh thÝch çc

ho¹t ®éng kinh tÕ t nh©n trong khu vùc liªn doanh, liªn kÕt víi

nhau (liªn kÕt thùc chÊt), coi çc sù g¾n kÕt ho¹t ®éng kinh

doanh cô thÓ díi sù chi phèi cña çc quy luËt thÞ trêng lµ thíc ®o

øc ®é, lµ môc tiªu cña liªn kÕt khu vùc.

1.2.2.2. Th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt

ASEAN

Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi vµ thuËn lîi mµ toµn cÇu ho¸ ®em l¹i cho

liªn kÕt ASEAN.

nh ®· tr×nh bµy ë trªn, th× còng cã kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch

thøc mµ ASEAN

ph¶i ®èi mÆt vµ thÝch øng.

NÒn kinh tÕ dÔ bÞ tæn th¬ng

14

§Ó tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu ®ång thêi tËn dông lîi thÕ

c¬ héi thuËn lîi cña quèc tÕ çc níc ASEAN cã xu híng kªu gäi ®Çu

t níc ngoµi vµ tù do ho¸ tµi chÝnh. cïng víi chÝnh s¸ch duy tr×

®ång néi tÖ m¹nh, chÝnh s¸ch tù do vay mîn ®· khuyÕn khÝch

çc doanh nghiÖp ®æ x« ®i vay ngo¹i tÖ ng¾n h¹n, t¹o ra dßng

ch¶y t b¶n vµo çc níc ASEAN víi sè lîng lín trong nh÷ng n¨m 80-

90. VÝ dô nh Th¸i Lan, vèn níc ngoµi n¨m 1990 chiÕm 8% GDP,

sau ®ã t¨ng lªn 14% vµo n¨m 1995. Sù t¨ng vèn nµy lµm cho kinh

tÕ çc níc nµy bïng næ víi tèc ®é t¨ng trëng tíi hai con sè nhng

çc kho¶ nî níc ngoµi còng t¨ng theo rÊt nhanh, tõ 29 tØ USD n¨m

1990 (t¬ng ®¬ng víi 34% GDP) lªn tíi 94 tØ USD vµo n¨m 1996 (t-

¬ng ®¬ng víi 51% GDP).

Sù gia t¨ng m¹nhh mÏ cña çc luång lu©n chuyÓn vèn, mét mÆt

thóc ®Èy nhanh toµ cÇu ho¸ thÞ trêng, t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt cho

t¨ng trëng kinh tÕ vµ gãp phÇn ph©n phèi l¹i cña c¶i trªn thÕ giíi,

mÆt kh¸c nã cã thÓ t¹o ra sù bÊt æn kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi

nh÷ng níc cã sù phô thuéc lín vµo nguån vèn níc ngoµi, khi cã sù

biÕn ®éng tiÒn tÖ quèc tÕ.

C¹nh tranh kh«ng c©n søc

Cïng víi sù t¨ng tèc cña çc luång lu©n chuyÓn vèn, lao ®éng vµ

th¬ng m¹i ®èi lu, sù ph¸t triÓn vît bËc cña khoa häc vµ c«ng

nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin trong vßng kho¶ng mét

thËp kû qua ®· t¹o ra cuéc c¹nh tranh khèc liÖt vÒ chÊt lîng vµ thÞ

truêng s¶n phÈm trªn qui m« toµn cÇu. §èi víi çc nhiÒu níc ASEAN

víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vÒ c«ng nghÖ th«ng tin dÉn ®Õn viÖc

khã kh¨n vµ chËm h¬n so víi çc níc ph¸t triÓn trong viÖc tiÕp thu

15

çc ph¸t triÓn míi vÒ khoa häc, kü thuËt vµ vµ çc mÆt kh¸c nh

v¨n ho¸ x· héi trªn ph¬ng diÖn toµn cÇu dÉn ®Õn thÕ bÊt lîi trong

c¹nh tranh trong m«i trêng toµn cÇu ho¸, viÖc cã nÒn c«ng nghÖ

th«ng tin thÊp cßn dÉn ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o nguån nh©n lùc

n©ng cao tr×nh ®é cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng thùc tÕ

ngay t¹i hai níc ph¸t triÓn nhÊt §«ng Nam ¸ lµ Xingapo vµ Malaixia

th× tr×nh ®é cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng vÉn cßn thÊp

so víi nhiÒu níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÝ dô: tr×nh ®é ®¹i häc

cña lao ®éng Hµn quèc lµ 50% vµ Hång K«ng lµ 40% th× Xingapo

chØ ®¹t 22% ( theo tµi liÖu lu t¹i ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸ )

So s¸nh víi çc níc ph¸t triÓn cã xuÊt ph¸t ®iÓm cao vµ ®iÒu kiÖn

thuËn lîi vÒ c«ng nghÖ vµ tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghÖ, çc níc

ASEAN ®ang di nh÷ng bíc ®Çu tiªn trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh

hÕt søc gay g¾t cña toµn cÇu ho¸, vµ trong cuéc ®Êu tranh sinh

tån nµy, cã thÓ lµm cho çc níc ASEAN v¬n lªn trë thµnh nh÷ng n-

íc ph¸t triÓn, cã ®íi sèng vËt chÊt còng nh tinh thÇn caom nh÷ng

còng cã thÓ lµm cho çc quèc gia – d©n téc trong khu vùc r¬i vµo

khñng ho¶ng, tan r·. Nh cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ næ

ra tõ n¨m 1997 ®· lµm t¨ng hè ng¨n çch giµu nghÌo, vµ bÊt

b×nh ®¼ng trong x· héi, bïng næ çc xung ®ét, çc bÊt æn x·

héi kh¸c t¹i nhiÒu níc ASEAN. KÕt qu¶ nµy cã t¸c ®éng tiªu cùc

®Õn tiÕn tr×nh liªn kÕt ASEAN ®i vµo chiÒu s©u vµ chiÒu réng.

1.2.3. Sù ra ®êi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA

Trong bèi c¶nh cã nhiÒu thay ®æi trong m«i trêng chÝnh trÞ, kinh

tÕ vµ khu vùc, vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, ®· ®Æt kinh tÕ çc níc

16

ASEAN ®øng tríc nh÷ng th¸ch thøc to lín kh«ng dÔ g× vît qua nªu

nh kh«ng cã sù hîp t¸c, liªn kÕt chÆt trÏ víi nhau h¬n vµ cã nh÷ng

nç lùc míi, thiÕt lËp nªn çc c¬ chÕ hîp t¸c míi, võa ®ãn b¾t còng

nh sö dông nh÷ng c¬ héi tèt, ®ång thêi tõng bíc kh¾c phôc, vît

qua nh÷ng th¸ch thøc mµ toµn cÇu ho¸ t¹o ra ®Æc biÖt lµ sù gia

t¨ng c¹nh tranh quèc tÕ.

1.2.3.1. Sù ra ®êi cña AFTA

MÆc dï t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ

gi÷a çc thµnh viªn ASEAN lóc ®ã lµ kh¸ lín, nhng tèc ®é t¨ng tr-

ëng kinh tÕ cña çc níc nµy trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 lµ

rÊt cao vµ t¬ng ®èi ®ång ®Òu. §iÒu nµy t¹o ra nÒn t¶ng c¬ së

thóc ®Èy çc níc ASEAN t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ s©u réng h¬n.

Ngoµi ra, bu«n b¸n néi khèi ASEAN nh×n chung chiÕm tØ lÖ t¬ng

®èi nhá (kho¶ng trªn díi 18% ) vµ phÇn lín ho¹t ®éng vµ gi¸ trÞ

trao ®æi mËu dÞch nghiªng vÒ phÝa Singapo.§iÒu nµy lµm cho

çc l·nh ®¹o ASEAN kh«ng hµi lßng, muèn x©y dùng mét c¬ chÕ

míi ®Ó thóc ®Èy hîp t¸c th¬ng m¹i vµ ®Çu t.

Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, gia t¨ng c¹nh tranh quèc tÕ, víi sù ra ®êi vµ

h×nh thµnh cña çc tæ chøc, çc khèi thÞ trêng khu vùc, lµ yÕu tè

quan träng nhÊt thóc ®Èy h×nh thµnh AFTA. §Çu nh÷ng n¨m 90,

khi chiÕn tranh l¹nh ®i ®Õn håi kÕt th× kh«ng gian, quy m« vµ

møc ®é c¹nh tranh cña c¬ chÕ vµ thÞ trêng trë nªn to lín h¬n,

m¹nh mÏ vµ quyÕt liÖt h¬n. Trªn b×nh diÖn toµn thÕ giíi th×

17

“Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch” (GATT) n¨m 1986

®· ®Æt c¬ së cho sù h×nh thµnh nªn Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi

(WTO) vµ n¨m 1994 (cã hiÖu lùc tõ 1.1.1995). ë b×nh diÖn thÊp

h¬n, mét c¬ chÕ hîp t¸c khu vùc míi ra ®êi vµo n¨m 1989 ®ã lµ

DiÔn ®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC). Tham

gia diÔn ®µn nµy hÇu hÕt çc níc thuéc lßng ch¶o Ch©u ¸ - Th¸i

B×nh D¬ng, trong ®ã cã çc níc ASEAN vµ çc cêng quèc kinh tÕ

nh Mü vµ NhËt B¶n, trong diÔn ®µn nµy Mü ®ãng vai trß ®iÒu

phèi. Sù ra ®êi DiÔn ®µn nµy ®· lµm gia t¨ng hîp t¸c vµ c¹nh

tr¹nh gi÷a çc níc trong vïng, ®Æc biÖt gi÷a çc níc ®ang ph¸t

triÓn trong ®ã cã çc níc ASEAN vµ çc níc t b¶n ph¸t triÓn.

TiÕp ®Õn lµ sù ra ®êi cña “ThÞ trêng chung nhãm çc níc Nam

Mü” – MERCOSUR vµo n¨m 1991 víi môc tiªu lµ thiÕt lËp thÞ trêng

chung khu vùc th«ng qua hîp t¸c hµi hoµ çc chÝnh s¸ch vÒ n«ng

nghiÖp, c«ng nghiÖp, tµi chÝnh, giao th«ng vËn t¶i vµ çc nghµnh

nghÒ kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.

ViÖc Céng ®ång ch©u ¢u (EC) chÝnh thøc thµnh lËp nªn Liªn

minh ch©u ¢u (EU) víi thÞ trêng chung cña 15 níc thµnh viªn cã

nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµo n¨m 1992 vµ sù ra ®êi cña cña Khu

vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü – NAFTA, còng trong n¨m ®ã cïng víi

viÖc t¨ng cêng h¬n n÷a chÕ ®é b¶o hé ®ãi víi hµng néi khèi cña

hä ®· ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi hµng ho¸ cña

çc níc ASEAN. Nh÷ng thay ®æi míi nµy t¹o ra kh«ng Ýt th¸ch

thøc cho çc níc ASEAN, ®Æc biÖt trong viÖc thu hót çc nguån

viÖn trî tõ níc ngoµi vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh sang ¢u-Mü

18

vµ NhËt B¶n, n¬i chiÕm phÇn chñ yÕu trong c¸n c©n th¬ng m¹i

cña ASEAN.

§øng tríc t×nh h×nh ®ã th¸ng Giªng n¨m 1992 tµi Héi nghÞ thîng

®Ønh ASEAN lÇn thø IV häp t¹i Singapo ®· chÝnh thøc quyÕt

®Þnh thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. §©y lµ mét

thÝch øng tøc thêi, mét biÓu hiÖn râ nÐt nhÊt hµnh ®éng cña

ASEAN tríc toµn cÇu ho¸ vµ c¹nh tranh quèc tÕ cña kû nguyªn

hËu chiÕn tranh l¹nh. Sự ra đời của một khu vực Thương mại Tự do sẽ giúp

các nước ASEAN tăng cêng buôn bán trong nội bộ khối, qua đó thúc đẩy sản xuất

tăng truởng, đồng thời biến ASEAN thành một địa điểm hấp dẫn đầu tư nước

ngoài. Ví dụ như các nước ASEAN có thể mua nguyên liệu của nhau rẻ hơn, do đó

sẽ có sự phân công lao động để mỗi nước sản xuất những mặt hàng có lợi thế nhất.

Hoặc các nhà đầu tư có thể tìm thấy lợi ích khi đầu tư vào ASEAN vì sản phẩm sản

xuất ra tại một trong các nước thành viên có thể dễ dàng lưu thông, tiêu thụ tại các

nước thành viên khác.

So với EU hoặc NAFTA, thể chế của AFTA còn đơn giản và lộ trình thực hiện theo

từng bước với nhũng mốc kết thúc của các thành viên đồng nhất. Thông qua AFTA

thì tỷ lệ buôn bán nội bộ có được cải thiện nhưng không thể tăng nhanh được và

khó có thể so sánh với tốc độ phát triển của các tổ chức như EU và NAFTA. Tuy

nhiên, AFTA - một có chế hợp tác kinh tế mới này tạo cho ASEAN một không gian

mới, một thị trường thống nhất, từ đó giúp các nước thành viên tăng khả năng thu

hút đầu tư trực tiếp của nước ngoài, tạo dựng ASEAN thành một cơ sở sản xuất,

cạnh tranh hướng ra thị trường thế giới. Nói một cách khác, thông qua AFTA, các

nước ASEAN sẽ tạo cho mình một môi trường kinh doanh năng động, một cuộc

tập duyệt, một chiếc cầu nối để cho các nước thành viên chủ động tham gia một

cách có hiệu quả vào sân chơi toàn cầu.

19

Cã thÓ nãi, viÖc AFTA ra ®êi lµ mét bíc chuyÓn míi vÒ chÊt trong

hîp t¸c vµ liªn kÕt ASEAN nãi chung, kinh tÕ nãi riªng. Theo lý

thuyÕt héi nhËp tÕ khu vùc th× bíc ®Çu lµ ph¶i thùc hiÖn tù do

ho¸ mËu dÞch vµ liªn minh thuÕ quan råi míi ®i ®Õn h×nh thµnh

thÞ trêng chung vµ cuèi cïng lµ lËp nªn liªn minh kinh tÕ víi ®ång

tiÒn chung. Nh vËy, viÖc thùc hiÖn AFTA chØ lµ nÊc thang ®Çu

tiªn cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, nhng nã sÏ ®ãng vai

trß quyÕt ®Þnh t¬ng lai cña ASEAN sau nµy.

1.2.3.2. Môc tiªu cña AFTA

Mục tiêu chủ yếu của AFTA là tạo ra một môi trường thương mại - đầu tư ưu đãi

trong khu vực trên cơ sở loại bỏ các rào chắn thuế quan và phi thuế quan. Theo quy

định của Hiệp Định về thuế quan có hiệu lực chung (CEPT) năm 1992 thì các nước

thành viên tham gia lúc đó phải giảm thuế quan xuống còn từ 0 - 5% và phải đạt

trên 95% số lượng danh mục hàng hóa giảm thuế, đồng thời loại bỏ tất cả các hạn

chế định lượng và hàng rào phi thuế quan trong vòng 15 năm ( tức là đến năm 2003

phải hoàn thành ). Tiến trình thực hiện AFTA - CEPT trên được khẳng định lại tại

cuộc họp các Bộ trưởng kinh tế ASEAN tháng 12-1994 tại Chiềng Mai.Theo quy

định thì tỉ lệ thuế quan bình quân toàn ASEAN( 6 nước ASEAN lúc dó) các danh

mục bị đánh thuế sẽ giảm dần từ gần 13% vào năm 2003.Gắn liền với biện pháp

giảm tỷ suất thuế quan, AFTA còn thực hiện hàng loạt biện pháp khác nhằm tạo

thuận lợi cho sự luân chuyển thương mại giữa các thành viên như các biện pháp

tăng cường sự thống nhất về Hệ thống hµi hòa thuế quan (HS), thống nhất về biểu

mẫu kê khai hải quan chung, chuẩn hóa về thủ tục xuất-nhập khẩu, xây dựng

“luồng xanh” cho hàng hóa ASEAN ra vào cửa khẩu trong khu vực kể từ ngày 1

tháng 1-1996. Đồng thời, với các biện pháp giảm thuế quan, AFTA còn thực hiện

20

xóa bỏ các hạn ngạch giữa ban thư ký ASEAN và các ủy ban ASEAN của từng

quốc gia, xúc tiến quá trình tư nhân hóa nhằm tăng cường tham gia của các tổ chức

kinh tế tư nhân vào lộ trình AFTA. Thông qua AFTA, các hình thức liên kết kinh tế

khác trong nội bộ ASEAN cũng được triển khai, như thành lập các dự án liên

doanh công nghiệp, liên doanh đầu tư v.v...

Sau một vài năm thực hiện AFTA-CEPT, mậu dịch nội bộ và nguồn đầu tư nước

ngoài vào ASEAN được cải thiện rõ rệt. Điều này góp phần thúc đẩy nhanh hơn

tiến trình AFTA. Hội nghị Bộ trưởng kinh tế ASEAN họp tại Chiêng Mai ( Thái

Lan) năm 1996 đã quyết định rút ngắn thời gian hoàn tất AFTA từ 15 năm xuống

còn 10 năm. Đến năm 2003, sáu nước thành viên cũ của ASEAN phải cắt giảm

thuế xuống còn 0-5%. Còn các thành viên mới tham gia nhập ASEAN thì việc hoàn

tất AFTA muộn hơn. Đối với Việt Nam, thuế suất xuống còn 0-5% được thực hiện

từ 1-1-2006. Những điều chỉnh này cho thấy quyết tâm của ASEAN muốn tạo ra

bước chuyển về chất trong hợp tác và liên kết kinh tế nội khối thông qua cạnh tranh

giữa các nước thành viên, mà còn biến khu vực này thành một thị trường năng động

của thế giới, hấp dẫn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Nếu Khu vực mậu dịch

tự do này trở hành hiện thực theo như lịch trình đã đề ra, thì tạo ra một bước đột

phá cho một quá trình hội nhập tổng thể không giới hạn, có thể biến ASEAN trở

thành một cộng đông hay liên minh kinh tế trong khoảng hai ba thập niên tiếp theo.

Theo lý thuyết hội nhập, các nước ASEAN đã trải qua giai đoạn hợp tác kinh tế

theo kiểu Hiệp định ưư đãi mậu dịch song phương, tức là các thành viên với nhau

đã thỏa thuận, ký kết các hiệp định song phương, cùng cắt giảm từng phần thuế

quan, cho bên đối tác của mình hưởng một số ưu đãi về thuế v.v... Hiện nay, các

nước ASEAN đang trong giai đoạn liên kết kinh tế kiểu Khu vực tư do thương mại

( FTA), nghĩa là các nước này cùng xóa bỏ các hàng rào thuế quan và phi thuế

21

quan giữa các nước với nhau để tạo ra một thị trường tự do cạnh tranh trong nội

khối.

Nếu khu vực tự do thương mại ASEAN trở thành hiện thực vào năm 203 đối với 6

nước ASEAN ban đầu thì Hiệp hội này trở thành một Liên minh thuế quan, có

mức độ hội nhập kinh tế cao hơn FTA. Liên minh thuế quan này lập nên rào cản

thương mại chung (thường là áp dụng một mức thuế chung như Cộng đồng châu

Âu đã làm trong những năm 60-70) để đối phó lại với các nước không phải là thành

viên. Nếu các tiến trình hội nhập kinh tế trên diễn ra suôn sẻ, thì ASEAN đến

những thập niên tiếp theo có thể trở thành Thị trường chung (hàng hóa, dịch vụ,

lao động và vốn được phép di chuyển tự do trong Hiệp hội), và sau này cũng là

Liên minh kinh tế (có chung chính sách) về tài chính, tiền tệ cũng như bảo hiểm xã

hội, có luật ngân hàng chung, có quốc hội chung, đồng tiền chung như EU ngày

nay. Nếu xét về lộ trình hội nhập kinh tế theo chiều dọc, thì AFTA là chiếc cầu nối

để các nước thành viên ASEAN tham gia một cách đầy đủ có hiệu quả vào các tổ

chức thương mại quốc tế, như Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á- Thái Bình Dương

(APEC) và tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Nếu xét về chính sách kinh tế đối ngoại, đối tác chủ yếu của các nước thành viên

trong Hiệp hội thì vẫn là hướng vào các nước lớn, các cường quốc kinh tế trên thế

giới. Do vậy, mục tiêu chủ yếu của các thành viên không chỉ đơn thuần là AFTA,

mà thông qua tổ chức này, tạo ra được những lợi thế mới để tham gia vào nền kinh

tế toàn cầu. Thực tế cho thấy, ASEAN chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong nền kinh tế

châu Á- Thái Bình Dương. Mặc dầu nền kinh tế các nước ASEAN có những cải

thiện nhất định trong một thập kỷ qua, nhưng vẫn còn phụ thuộc nặng nề vào thị

trường, vốn và công nghệ của Mỹ, Nhật Bản, Tây Âu và nước NIE châu Á. Mặt

khác, cho dù nền kinh tế ASEAN có thực hiện xong AFTA vào năm 2003, hoặc

22

một số nước thành viên mới sẽ kết thúc sau thời điểm 2003, nhưng tác động của nó

đối với thương mại nội bộ khu vực vẫn còn hạn chế.

Từ năm 1997 đến nay, khủng hoảng tài - chính tiền tệ châu Á đã làm cho việc giảm

thuế theo lịch trình đã vạch ra trong Hiệp định CEPT ở nhiều nước thành viên trở

nên phức tạp. Nhiều nước muốn trì hoãn cắt giảm thuế nhiều mặt hàng nằm trong

diện CEPT. Tuy vậy, cho đến cuối năm 1999, toàn bộ các nước ASEAN đã được

đưa vào danh mục cắt giảm thuế. Hàng hóa của 6 nước ASEAN ban đầu thuộc diện

CEPT đã lên tới 98% toàn bộ sản phẩm của họ. Và đến năm 2003, các nước này sẽ

cắt giảm thuế xuống còn từ0-5% đối với 85% danh mục thực hiện thuế của mình.

Các nước ASEAN từ năm 1996 cũng đã đồng ý với nhau loại bỏ hoàn toàn thuế

vào năm 2010 (sớm hơn so với dự định lúc mới thành lập là 5 năm 2015) đối với 6

nước thành viên ban đầu.Riêng đối với Việt Nam, Lào, Campuchia, Mianma thì

cam kết loại bỏ thuế quan hoàn toàn vào năm 2015. Một số sản phẩm nhạy cảm sẽ

loại bỏ vào năm 2018. Bàng này cho thấy mức giảm thuế diện CEPT hàng năm của

các nước ASEAN từ năm 2000 đến 2003.

Mức thuế trung bình hàng năm từ 2000 đến 2003 thuộc diện CEPT của tõng

nước ASEAN

Nước 2000 2001 2002 2003

23

Brunei

Campuchia

Inđônêxia

Lào

Malaixia

Mianma

Philipin

Xingapo

Thái Lan

Việt Nam

ASEAN

1,26

10,4

4,77

7,07

2,85

4,38

4,97

0,00

6,07

7,09

3,74

1,17

10,4

4,36

6,58

2,95

3,32

4,17

0,00

5,59

N/A

3,17

0,96

8,93

3,37

6,15

2,45

3,31

4,07

0,00

5,17

N/A

3,13

0,96

7,96

2,16

5,66

2,07

3,19

3,77

0,00

4,63

N/A

2,63

ch¬ng Ii

nh÷ng khã kh¨n thuËn lîi cña doanh nghiÖp viÖt

nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan

héi nhËp afta

24

1.3. Çc néi dung c¬ b¶n cña CEPT/AFTA

Trong tÊt çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ - th¬ng m¹i cña khèi

ASEAN th× HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan u ®·i cã hiÖu lùc chung

(Common Effective Preferetial Tariff - CEPT) ®ãng vai trß quan

träng nhÊt, nh»m biÕn ASEAN thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do

(ASEAN Free Trade Area - AFTA), n©ng cao søc c¹nh tranh cña

hµng hãa ASEAN trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ t¹o ra søc cuèn hót ®èi

víi ®Çu t níc ngoµi. ChÝnh v× vËy, t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh lÇn

thø t t¹i Xingapo, ngµy 28/1/1992, nguyªn thñ çc níc ASEAN ®·

th«ng nhÊt th«ng qua CEPT vµ ch¬ng tr×nh nµy b¾t ®Çu cã hiÖu

lùc tõ ngµy 1/1/1993, ban ®Çu dù ®Þnh thùc hiÖn trong 15 n¨m,

nhng tríc t×nh h×nh thong m¹i quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi, Héi

nghÞ Bé trëng ASEAN t¹i Chiªng Mai (Th¸i Lan) diÔn ra vµo th¸ng

9/1993 ®· quyÕt ®Þnh rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn CEPT xuèng

cßn 10 n¨m tøc lµ ®Õn n¨m 2003 vµ sau Héi nghÞ Thîng ®Ønh

lÇu s¸u tÞa Hµ Néi, mèc thêi gian nµy ®îc Ên ®Þnh lµ 1/1/2002

cho ASEAN - 6. Çc néi dung chñ yÕu cña CEPT vÒ c¬ b¶n bao

gåm çc néi dung sau:

1.3.1. Néi dung vÒ lo¹i bá hµng rµo thuÕ quan:

HiÖp ®Þnh CEPT thùc chÊt lµ ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan

chung xuèng møc 0% - 5% trong bu«n b¸n trao ®æi hµng hãa

gi÷a çc níc thµnh viªn ASEAN víi nhau. §©y lµ c«ng cô chØ ®¹o

25

thùc hiÖn AFTA víi néi dung vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ lo¹i bá

hµng rµo phi thuÕ quan cña tõng danh môc nh sau:

a) Danh môc c¾t gi¶m ngay (IL): Çc s¶n phÈm theo danh môc

nµy ®îc çc níc thµnh viªn nhÊt trÝ chia thµnh 2 lé tr×nh c¾t

gi¶m:

+ Lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhanh: bao gåm çc danh môc hµng

hãa ®ang chÞu thuÕ suÊt díi møc 20% sÏ ®îc c¾t gi¶m xuèng

0% - 5% kÓ tõ ngµy 1/1/1998, bao gåm 15 nhãm mÆt hµng

chiÕm kho¶ng 40% th¬ng m¹i trong khèi. Çc s¶n phÈm cã

thuÕ suÊt trªn 20% ®îc gi¶m xuèng díi 5% kÓ tõ 1/1/2000.

+ Lé tr×nh c¾t gi¶m b×nh thêng: Çc nhãm hµng cßn l¹i cã

møc thuÕ b»ng hoÆc díi 20% sÏ c¾t gi¶m xuèng cßn 0% - 5%

cho ®Õn ngµy 1/1/2002 ®èi víi ASEAN - 6. Riªng ®èi víi ViÖt

Nam, thêi h¹n nµy lµ ngµy 1/1/2006, cho Lµo, Mianma lµ

1/1/2008 vµ ngµy 1/1/2010 cho Campuchia. Çc mÆt hµng cã

thuÕ suÊt trªn 20% ®îc gi¶m xuèng 20% kÓ tõ 1/1/1998 vµ sÏ

®îc tiÕp tôc gi¶m xuèng 0-5% vµo 1/1/2003.

b) Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi cha gi¶m thuÕ (TEL): Danh mục Loại trừ

Tạm thời

(TEL) bao gồm những mặt hàng chưa đưa vào giảm thuế quan ngay do các nước

thành viên ASEAN phải dành thêm thời gian để điều chỉnh sản xuất trong nước

thích nghi với môi trường cạnh tranh quốc tế gia tăng.

Sau 3 năm kể từ khi bắt đầu tham gia Chương trình CEPT, các nước ASEAN phải

bắt đầu chuyển dần các mặt hàng từ TEL sang IL, tức là bắt dầu giảm thuế quan dối

26

với các mặt hàng này. Quá trình chuyển rờ TEL sang IL đuợc phép kéo dài trong 5

năm, mỗi năm phải chuyển đuợc 20% số mặt hàng Điều đó có nghia là đến hết năm

thứ tám thì IL đã mở rộng ra bao trùm toàn bộ TEL và TEL không còn tồn tại.

Khi đua mỗi mặt hàng vào IL, các nước đồng thời phải chỉ ra lịch trình giảm thuế

quan của mặt hàng đó cho đến khi hoàn thành Chương trình CEPT.

Lấy ví dụ: Khi tham gia Chương trình CEPT vào năm 1993, IL của nước A bao

gồm 50 mặt hàng, TEL của nước này có 100 mặt hàng. Từ năm 1996 nuớc A phải

bắt đầu chuyển TEL sang IL. Nếu mỗi năm chuyển đều 20% thì lăm 1996, ILcủa

nước này có 50 + ( 100 x 20%) = 70 mặt hàng và TEL giám đi còn 100 - ( 1 00 x

20%) = 80 mặt hàng Năm 1997 IL sẽ là 90 và TEL Sẽ là 60. Ba năm tiếp sau đó,

các con số tương ứng sẽ là 110/40, 130/20 và 150/0. Tức là đến năm 2000, IL của

nước A sẽ bao gồm cả 150 mặt hàng và TEL không còn mặt hàng nào.

§èi víi çc níc thµnh viªn míi ®Ó cã mét thêi gian cÇn thiÕt thÝch

øng, HiÖp ®Þnh CEPT cho phÐp çc níc thµnh viªn nµy ®îc ®a ra

mét sè s¶n phÈm t¹m thêi cha thùc hiÖn tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ

theo quy ®Þnh cña CEPT.

c) Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL): lµ danh môc çc s¶n phÈm

hµng hãa kh«ng

tham gia HiÖp ®Þnh CEPT do ®ã kh«ng ®îc ®a vµo AFTA v× lý

do ¶nh hëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng

søc kháe cña con ngêi, ®Õn viÖc b¶o tån çc gi¸ trÞ v¨n hãa,

nghÖ thuËt, di tich lÞch sö, kh¶o cæ.

d) Danh môc nh¹y c¶m vµ danh môc nh¹y c¶m cao (SL): Danh mục

Nhạy cảm (SL) bao gồm những mặt hàng nông sản chưa chế biến mà việc cắt

giảm thuế quan có thể gây tác động lớn đến sản xuất, đời sống trong nước.

27

Các mặt hàng trong SL được dành một khung thời gian dài hơn trong việc cắt giảm

thuế quan, đến năm 2010 mới phải đưa thuế suất các mặt hàng này xuống 0 - 5%

Bên cạnh đó, các mặt hàng này cũng có những quy định riêng về thuế suất khi bắt

đầu cắt giảm thuế quan, các biện pháp tự vệ.

Tương tự như vậy, các mặt hàng trong Danh mục Nhạy cảm cao được dành một

khung thời gian dài hơn nữa. Các nước ASEAN còn đang đàm phán về những chi

tiết của hai danh mục này.

XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ vÒ vai trß cña hµng n«ng s¶n cha chÕ biÕn

®èi víi phÇn lín çc níc ASEAN, cã sè lîng çc nhãm mÆt hµng lín,

thuÕ quan nhËp khÈu cao ®îc çc níc ¸p dông ®èi víi nh÷ng mÆt

hµng nµy, t¹i Héi nghÞ AEM - 26/9/1994, çc Bé trëng kinh tÕ ®·

quyÕt ®Þnh ®a n«ng s¶n cha chÕ biÕn vµo ph¹m vi cña hiÖp

®Þnh CEPT theo ba lo¹i danh môc kh¸c nhau lµ: danh môc gi¶m

thuÕ, danh môc lo¹i trï t¹m thêi vµ danh môc çc s¶n phÈm n«ng

s¶n cha chÕ biÕn nh¹y c¶m ®Ó thùc hiÖn AFTA.

C¬ chÕ trao ®æi nh îng bé cña HiÖp ®Þnh CEPT:

Nh÷ng nhîng bé khi thùc hiÖn CEPT cña çc quèc gia ®îc trao

®æi trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. Muèn ®îc hëng nhîng bé vÒ

thuÕ quan khi xuÊt khÈu hµng hãa trong khèi, mét s¶n phÈm cÇn

cã çc ®iÒu kiÖn sau:

a) S¶n phÈm ®ã ph¶i n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña cÈ

níc xuÊt khÈu vµ níc nhËp khÈu vµ ph¶i cã møc thuÕ quan

(nhËp khÈu) b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%;

28

b) S¶n phÈm ®ã ph¶i cã ch¬ng tr×nh gi¶m thuÕ ®îc Héi ®ång

AFTA th«ng qua;

c) S¶n phÈm ®ã ph¶i lµ mét s¶n phÈm cña khèi ASEAN, tøc lµ

ph¶i tháa m·n yªu cÇu hµm lîng xuÊt xø tõ çc níc thµnh viªn

ASEAN (hµm lîng néi ®Þa) Ýt nhÊt lµ 40%.

C«ng thøc 40% hµm lîng ASEAN nh sau:

(T ph¶i < 60%)

Trong ®ã:

A lµ gi¸ trÞ ®Çu vµo cña nguyªn vËt liÖu, bé phËn hay s¶n phÈm

nhËp khÈu tõ çc níc ngoµi khèi ASEAN, tÝnh theo gi¸ CIF ë thêi

®iÓm nhËp khÈu.

B lµ gi¸ trÞ ®Çu vµo cña nguyªn vËt liÖu, bé phËn hay s¶n phÈm

kh«ng x¸c ®Þnh xuÊt xø, thÝnh theo gi¸ x¸c ®Þnh tríc khi ®a vµo

chÕ biÕn trªn l·nh thæ çc níc thµnh viªn ASEAN.

1.3.2. Néi dung lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ quan (Non

Tariff Barriers - NTBs) vµ çc h¹n chÕ ®Þnh lîng

(Quantitative Restriction - QR)

29

A + B

X 100% = T% Gi¸ FOB

§Ó tiÕn tíi hoµn thµnh AFTA, §iÒu 5 cña HiÖp ®Þnh CEPT cßn x¸c

®Þnh môc tiªu lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ quan vµ çc h¹n chÕ

sè lîng, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊy phÐp nhËp khÈu cã t¸c dông

h¹n chÕ ®Þnh lîng... trong vßng 5 n¨m sau khi mét s¶n phÈm ®îc

hëng u ®·i thuÕ quan.

Víi môc tiªu ®îc ®a ra theo HiÖp ®Þnh, n¨m 1995 çc níc ASEAN

®· thµnh lËp Nhãm c«ng t¸c vÒ vÊn ®Ò çc hµng rµo phi thuÕ

quan ®Ó x¸c ®Þnh vµ x©y dùng ch¬ng tr×nh hñy bá çc hµng

rµo phi thuÕ quan ¶nh hëng ®Õn th¬ng m¹i khu vùc. Dùa trªn kÕt

qu¶ lµm viÖc cña Nhßm c«ng t¸c, çc níc ®· x¸c ®Þnh nhiÒu biÖn

ph¸p ¶nh hëng réng vµ chñ yÕu ®èi víi th¬ng m¹i hµng hãa trong

khu vùc ASEAN lµ phô thu h¶i quan vµ çc hµng rµo c¶n trë th¬ng

m¹i (TBT). Trªn c¬ së ®ã, t¹i phiªn häp Héi ®ång AFTA lÇn thø

t¸m, çc níc ASEAN ®· thèng nhÊt quyÕt ®Þnh thêi h¹n lo¹i bá çc

hµng rµo c¶n trë th¬ng m¹i lµ hÕt n¨m 2003.

1.4. Cam kÕt cña ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn c¾t

gi¶m thuÕ tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN

1.4.1. TiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña çc níc ASEAN

S¸u níc thµnh viªn cò cña ASEAN (Brunei, Indonesia, Malaysia,

Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan) b¾t ®Çu thùc hiÖn çc nghÜa

vô tham gia AFTA tõ 01/01/1993 vµ sÏ hoµn thµnh vµo 01/01/2003.

30

§Õn n¨m 2000, 6 níc nµy ®· hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ xuÊt

nhËp khÈu cña 85% sè dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA xuèng møc 0 -

5% vµ dù kiÕn ®¹t 100% sè dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA cã thuÕ

xuÊt nhËp khÈu 0 - 5% ngay tõ n¨m 2002, sím h¬n thêi h¹n cò 1

n¨m.

Lµo vµ Myanmar b¾t ®Çu tham gia thùc hiÖn AFTA tõ n¨m 1998

vµ sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2008, Campuchia b¾t ®Çu tõ n¨m

2000 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2010. Tuy tham gia thùc hiÖn AFTA

muén song çc níc thµnh viªn míi ®Òu nghiªm tóc thùc hiÖn

nghÜa vô vµ triÓn khai cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan ®Ó thùc

hiÖn AFTA, cô thÓ lµ hµng n¨m c«ng bè v¨n b¶n ph¸p lý thùc hiÖn

AFTA ®ång thêi x©y dùng lé tr×nh tæng thÓ s¬ bé thÓ hiÖn

nghÜa vô c¾t gi¶m chÝnh t¹i çc mèc thêi gian c¬ b¶n cho c¶ giai

®o¹n 10 n¨m.

1.4.2. TiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam cho

®Õn nay

Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh

thøc thø 7 cña HiÖp héi çc níc §«ng Nam ¸ (ASEAN ). Sù kiÖn

träng ®¹i nµy ®¸nh dÊu mét thµnh cãng to lín cña chÝnh s¸ch ®èi

ngo¹i cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn

míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo céng ®ång quèc

tÕ vµ liªn minh kinh tÕ quèc tÕ.

Víi 10 thµnh viªn vµ víi sè d©n 500 triÖu ngêi, thu nhËp b×nh

qu©n ®Çu ngêi

31

hµng n¨m lµ 1.680 USD, ASEAN lµ cöa ngâ cña §«ng Nam ¸ n¬i héi

tô cña çc giao lu kinh tÕ quèc tÕ vµ ®ang trë thµnh mét khu vùc

ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña Ch©u ¸ còng nh trªn toµn thÕ giíi.

Sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ çc níc trong khu vùc ®a l¹i nh÷ng lîi

Ých kinh tÕ to lín cho c¶ çc nhµ s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng trong

çc níc thµnh viªn. ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN (AFTA) lµ mét tÊt yÕu, kh«ng nh÷ng v× ViÖt

Nam lµ thµnh viªn cña ASEAN mµ cßn do çc t¸c ®éng tÝch cùc

cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc ta. ViÖc héi nhËp

vµo AFTA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh nh÷ng mèi quan hÖ kinh

tÕ réng më h¬n gi÷a nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam víi khu«n khæ

kinh tÕ chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. §©y chÝnh lµ c¬ héi míi

®Ó nÒn kinh tÕ ViÖt Nam b¾t kÞp víi nh÷ng xu híng vËn ®éng

chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, t×m ra tiÕng nãi chung víi céng

®ång quèc tÕ mµ tríc hÕt lµ víi çc níc trong khèi mËu dÞch tù do

AFTA, më ra mét thÕ v÷ng vµng h¬n trong quan hÖ cña ViÖt

Nam víi çc liªn minh kinh tÕ kh¸c, ®Æc biÖt lµ víi Liªn minh

Ch©u ©u (EU), víi Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), còng

nh víi Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) vµ víi DiÔn ®µn kinh tÕ

Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (APEC).

H¬n n÷a, héi nhËp vµo AFTA cßn lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam ®Èy

manh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, phÊn ®Çu ®a ViÖt Nam thµnh mét níc

c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020.

32

Sau khi trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam cam kÕt b¾t

®Çu tham gia thùc hiÖn AFTA tõ 01/01/1996 vµ sÏ kÕt thóc vµo

01/01/2006 víi môc tiªu cuèi cïng lµ c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp

khÈu cña tÊt c¶ çc mÆt hµng thùc hiÖn AFTA xuèng 0 - 5%.

Hµng n¨m ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Òu ban hµnh NghÞ ®Þnh c«ng

bè danh môc thùc

hiÖn AFTA cho n¨m ®ã. N¨m 1997, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®·

phª duyÖt LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan tæng thÓ thùc hiÖn

AFTA giai ®o¹n 1996 - 2006 cña ViÖt Nam ®Ó lµm c¨n cø ®iÒu

chØnh c¬ cÊu trong níc vµ ®Þnh híng cho çc doanh nghiÖp trong

viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt - kinh doanh phï hîp.

§Õn thêi ®iÓm 31/12/2000, ViÖt Nam ®· chuyÓn trªn 4200 dßng

thuÕ vµo thùc hiÖn AFTA vµ dù kiÕn sÏ chuyÓn tiÕp kho¶ng 1940

dßng thuÕ cßn l¹i trong Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL) vµo thùc

hiÖn c¾t gi¶m trong 3 n¨m 2001 - 2003 vµ ®Õn n¨m 2006 sÏ c¾t

gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña toµn bé çc dßng thuÕ thùc hiÖn

AFTA xuèng møc 0 -5%.

§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc gia nhËp AFTA cña ViÖt Nam trong 5

n¨m võa qua (1996 - 2000) mÆc dï chóng ta ®· tõng bíc thùc hiÖn

viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cho 4200 dßng thuÕ tuy nhiªn vÉn cha

cho thÊy cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ ®èi víi thÞ trêng xuÊt khÈu

vµ nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tû träng ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a

ViÖt Nam víi çc níc thµnh viªn ASEAN hÇu nh thay ®æi rÊt nhá,

c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu còng kh«ng biÕn ®éng lín do

nh÷ng nguyªn nh©n sau:

33

Giai ®o¹n 1996 - 2000 míi b¾t ®Çu ®a vµo c¾t gi¶m nh÷ng

mÆt hµng mµ ta cã lîi thÕ vÒ xuÊt khÈu hoÆc cã nhu cÇu nhËp

khÈu mµ trong níc cha cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®îc. Nh÷ng mÆt

hµng nµy cã møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, chñ yÕu díi 20% vµ

phÇn lín lµ nh÷ng nhãm hµng cã møc thuÕ suÊt 0 - 5%, do vËy

viÖc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ suÊt theo AFTA hÇu nh cha diÔn ra

trong thêi gian nµy. Do vËy, cha thÓ cã nh÷ng t¸c ®éng lín ®Õn

ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña çc doanh nghiÖp.

MÆt kh¸c, nh÷ng mÆt hµng quan träng, ®îc b¶o hé cao, chiÕm

gÇn 50% kim ng¹ch th¬ng m¹i cña ViÖt Nam (nh rîu bia, x¨ng dÇu,

« t« xe m¸y, ph©n bãn, ho¸ chÊt...) ®ang thuéc Danh môc Lo¹i trõ

hoµn toµn (GE) vµ Danh môc Lo¹i trõ t¹m thêi (TEL), kh«ng ph¶i

thùc hiÖn çc nghÜa vô c¾t gi¶m thuÕ quan còng nh lo¹i bá hµng

rµo phi quan thuÕ. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam so

víi çc níc ASEAN cã ®iÓm t¬ng ®ång kh¸ râ nÐt, cô thÓ lµ nÕu

ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu çc mÆt hµng n«ng s¶n, nguyªn

liÖu th« vµ mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ th× çc níc ASEAN

còng cã lîi thÕ nµy vµ chÝnh lµ ®èi thñ c¹nh tranh thÞ trêng xuÊt

khÈu víi ViÖt Nam.

Thùc tÕ thêi gian qua cho thÊy ASEAN cha ph¶i lµ thÞ trêng xuÊt

khÈu tiÒm n¨ng ®èi víi çc mÆt hµng truyÒn thèng cña ViÖt

Nam, mµ héi nhËp ASEAN chØ lµ mét bíc tËp dît chuÈn bÞ cho

ViÖt Nam bíc vµo mét thi trêng réng lín.

34

1.4.3. LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan tæng thÓ giai

®o¹n 2001-2006 ®Ó thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam

Sau thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m

2000, vÊn ®Ò thóc ®Èy nhanh tù do hãa th¬ng m¹i trong khu vùc

lµ mét trong nh÷ng chñ ®Ò ®· ®îc th¶o luËn t¹i nhiÒu cuéc häp ë

cÊp nguyªn thñ quèc gia ASEAN. C¸c níc thµnh viªn ®Òu cam kÕt

sÏ ®Èy nhanh h¬n tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ qua vµ bá dÇn c¸c

biÖn ph¸p phi thuÕ. T¹i Héi nghÞ Héi ®ång AFTA lÇn thø 13 tæ

chøc vµo th¸ng 9/1999 t¹i Singapore, thùc hiÖn nghÜa vô cña mét

níc thµnh viªn, ViÖt Nam cam kÕt sÏ c«ng bè LÞch tr×nh c¾t gi¶m

thuÕ quan tæng thÓ ®Õn n¨m 2006 ®Ó thùchiÖn AFTA cña

m×nh. §Ó thùc hiÖn cam kÕt nµy, LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ qua

tæng thÓ thùc hiÖn AFTA giai ®o¹n 2001 - 2006 cña ViÖt Nam ®·

®îc Thñ tíng ChÝnh phñ phª chuÈn vÒ mÆt nguyªn t¾c t¹i c«ng

v¨n sè 5408/VPCP - TCQT ngµy 11/12/2000 cña V¨n phßng ChÝnh

phñ. §ång thêi c¨n cø vµo lé tr×nh nµy Thñ tíng ChÝnh phñ ®ang

xem xÐt ®Ó phª chuÈn NghÞ ®Þnh ban hµnh Danh môc c¾t gi¶m

thuÕ quan thùc hiÖn AFTA n¨m 2001.

Theo LÞch tr×nh nµy tõ n¨m 2001 ®Õn 2006, ViÖt Nam sÏ thùc

hiÖn gi¶m thuÕ quan

cho 6210 dßng thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè 6400 dßng thuÕ

hiÖn hµnh, cô thÓ nh sau:

TiÕp tôc c¾t gi¶m thuÕ cho 4200 dßng thuÕ ®· ®a vµo thùc

hiÖn CEPT tõ n¨m 2000 trë vÒ tríc.

35

Kho¶ng 1940 dßng thuÕ cßn lai sÏ thùc hiÖn c¾t gi¶m trong 3

n¨m 2001-03 theo lé tr×nh nh sau:

- N¨m 2001: kho¶ng 720 dßng thuÕ;

- N¨m 2002: kho¶ng 510 dßng thuÕ;

- N¨m 2003: kho¶ng 710 dßng thuÕ.

Xem Phô lôc 1 - çc nhãm mÆt hµng chÝnh chuyÓn tõ TEL vµo IL ®Ó

thùchiÖn CEPT/AFTA trong 3 n¨m 2001 - 2003).

ViÖc gi¶m thuÕ sÏ ®îc thùc hiÖn theo çc nguyªn t¾c sau:

Toµn bé çc mÆt hµng cßn l¹i trong Danh môc Lo¹i trõ t¹m thêi

(TEL) sÏ ph¶i thùc hiÖn gi¶m thuÕ trong 3 n¨m 2001, 2002 vµ

2003.

Møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña toµn bé mÆt hµng trong danh

môc gi¶m thuÕ kh«ng ®îc cao h¬n 20% kÓ tõ thêi ®iÓm

01/01/2001 trë ®i.

TÊt c¶ çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh lîng sÏ ph¶i bá ngay khi

mÆt hµng ®îc chuyÓn vµo c¾t gi¶m ®Ó thùc hiÖn AFTA.

Nh vËy cã nghÜa lµ ®Õn n¨m 2006 cã kho¶ng 95% mÆt hµng

nhËp khÈu tõ ASEAN vµo ViÖt Nam sÏ chØ cßn ë møc thuÕ suÊt 0-

5% vµ kh«ng bÞ ¸p dông çc biÖn ph¸p phi quan thuÕ.

Trªn c¬ së LÞch tr×nh tæng thÓ ®· ®îc ChÝnh phñ th«ng qua, Bé

Tµi chÝnh ®· dù th¶o NghÞ ®Þnh ban hµnh Danh môc thùc hiÖn

36

AFTA n¨m 2001 víi lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña kho¶ng trªn

5000 dßng thuÕ, trong ®ã cã:

- Kho¶ng 64% sè dßng thuÕ ®¹t thuÕ suÊt 0-5%

- 35% sè dßng thuÕ ®¹t thuÕ suÊt 0%.

Xem Phô lôc 2 - Tãm t¾t mét sè mÆt hµng chÝnh trong Danh môc thùc

hiÖn AFTA 20001)

1.4.4. C¶i çch vÒ thuÕ quan cña ViÖt Nam

§Ó thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan, h¹n cuèi cïng vµo

n¨m 2006, ViÖt Nam ®· tõng bíc cã nh÷ng c¶i çch tÝch cùc

trong hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña m×nh, dÇn dÇn thu

hÑp kho¶ng çch kh¸c biÖt víi thuÕ quan cña çc níc ASEAN xin

®îc kh¸i qu¸t nh sau:

Më réng çc s¾c thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu

ThuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh ®· ®îc t¸ch riªng thµnh thuÕ nhËp

khÈu vµ çc lo¹i thuÕ gi¸n thu. VÊn ®Ò nµy liªn quan tríc tiªn ®Õn

thuÕ tiªu thô . ®Æc biÖt. Tríc kia ViÖt Nam chØ ¸p dông ®èi víi

çc hµng hãa nhËp khÈu mét lo¹i thuÕ duy nhÊt lµ thuÕ nhËp

khÈu víi møc thuÕ suÊt t¬ng ®èi cao so víi çc níc kh¸c nhÊt lµ

®èi víi çc hµng tiªu dïng, ®å cao cÊp. VÒ thùc chÊt trong thuÕ

nhËp khÈu nµy ®· bao hµm c¶ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Do ®ã khi

ViÖt Nam tiÕn hµnh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu th× ®iÒu cÇn

thiÕt ph¶i xem xÐt vµ thùc hiÖn lµ t¸ch lo¹i thuÕ nµy ra. Víi c¶i

c¶i çch thuÕ nµy, hµng nhËp khÈu hiÖn nay thuéc diÖn chÞu

37

thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ph¶i nép thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt khi nhËp

khÈu.

ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt thêng ®¸nh vµo nh÷ng mÆt hµng kh«ng

khuyÕn khÝch tiªu dïng, b¶o vÖ m«i trêng vµ b¶o ®¶m tÝnh

“c«ng b»ng”. Tuy lµ nh÷ng mÆt hµng kh«ng khuyÕn khÝch tiªu

dïng nhng nhu cÇu tiªu ®ïng l¹i Ýt thay ®æi. Khi hÖ sè thay ®æi

®èi víi hµng hãa nµy thÊp th× viÖc t»ng møc thuÕ suÊt sÏ thóc

®Èy kh«ng nhiÒu tíi sù gi¶m tiªu dïng çc s¶n phÈm chÞu thuÕ.

Do ®ã, çc lý thuyÕt kinh tÕ thêng cho r»ng ®¸nh thuÕ vµo çc

mÆt hµng cã sù biÕn ®æi vÒ cÇu vµ cung kh«ng lín th× chØ g©y

ra nh÷ng tæn thÊt rÊt nhá ®èi víi nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt nay cho

thÊy viÖc ®a thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu

lµ hîp lý vµ cã thÓ lµ mét nguån t¨ng thu ng©n s¸ch tõ thuÕ tiªu

thô ®Æc biÖt vµ b¶o hé ®Ých ®¸ng hµng s¶n xuÊt trong níc.

Söa ®æi thuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt

¸p ®ông thuÕ suÊt thuÕ TT§B ®èi víi « t« néi ®Þa ngang b»ng

«t« nhËp khÈu, phï hîp víi yªu cÇu cña chÕ ®é ®·i ngé quèc gia

®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®îc ký kÕt gi÷a çc níc tham gia

AFTA. Tuy nhiªn vÉn cã sù ph©n biÖt thuÕ suÊt ®¸nh vµo thuèc

l¸ nhËp khÈu vµ thuèc l¸ ®îc s¶n xuÊt tõ nguån nguyªn liÖu

trong níc.

Söa ®æi thø hai cña luËt thuÕ TT§B chñ yÕu ®Ó h¹n chÕ tiªu

dïng çc lo¹i hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp ë ViÖt Nam. §ã lµ viÖc

më réng ph¹m vi çc .mÆt hµng vµ dÞch vô chÞu thuÕ TT§B.

Ngoµi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng thuéc diÖn chÞu

38

thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, hµng nhËp khÈu cßn. ph¶i chÞu çc lo¹i

thuÕ gi¸n thu sau:

- ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng: ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu trªn gi¸ CIF

céng víi thuÕ nhËp khÈu MÆt hµng ®· chÞu thuÕ' tiªu thô

®Æc biÖt khi nhËp khÈu kh«ng Ph¶i chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia

t¨ng.

- Thu bæ sung quü binh æn vËt gi¸ : ¸p dông ®èi víi çc mÆt

hµng xuÊt nhËp khÈu cã gi¸ trÞ lîi nhuËn siªu ng¹ch .cao ®Ó

lËp quü b×nh æn vËt gi¸. Quü nµy ®îc dïng ®Ó trî gi¸ cho

çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu.

Víi c¶i çch nµy chóng ta ®· cã thÓ gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu

theo cam kÕt thùc hiÖn CEPT mµ kh«ng ph¶i chÞu nh÷ng thay

®æi ®¸ng kÓ vÒ kho¶n thu ng©n s¸ch còng nh møc ®é b¶o hé

®èi víi çc ngµnh s¶n xuÊt trong níc.

Gi¶m sè lîng møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu

Mét nhîc ®iÓm cña biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay lµ cã qu¸

nhiÒu møc thuÕ suÊt dµn tr¶i qu¸ réng ®· ®îc kh¾c phôc phÇn

nµo. Trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu u ®·i ban hµnh .theo NghÞ

§Þnh 1803/1998/ Q§ BTC ngµy 11/12/1998, ViÖt Nam sö dông 18

møc thuÕ vµo n¨m 1997), tõ 0% ®Õn 100%, gåm 6174 mÆt hµng

chÞu thuÕ. Víi mÆt hµng tríc ®©y chÞu thuÕ suÊt cao h¬n 60%;

nh÷ng mÆt hµng nµy cã thuÕ suÊt c¹o chñ yÕu do gép thuÕ tiªu

thô ®Æc biÖt. V× vËy, sau khi tiÕn hµnh t¸ch thuÕ suÊt hiÖn

hµnh thµnh thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, chóng ta

®· gi¶m bít ®îc sè lîng çc møc thuÕ cao.

39

Thùc hiÖn quy luËt lµm trßn

chóng ta ®ang tiÕn hµnh lµm trßn lªn hoÆc xuèng çc møc thuÕ

suÊt trªn c¬ së xem xÐt kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Víi çc mÆt

hµng xuÊt khÈu hiÖn nay chóng ta chØ c«n 13 møc thuÕ suÊt

kh¸c nhau, tõ 0% ®Õn 45%. Víi çc mÆt hµng nhËp khÈu, hiÖn

nay cßn 18 møc thuÕ suÊt. NhiÒu nhÊt lµ møc 0% víi 1966 mÆt

hµng chiÕm 32% tång sè mÆt hµng chÞu thuÕ Kh«ng cßn mÆt

hµng nµo cã thuÕ suÊt ë møc 1, 2,3 ,4% :do ®· lµm trßn xuèng

0% hoÆc lªn 5%. §©y chñ yÕu lµ çc nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho

s¶n xuÊt, thiÕt bÞ m¸y mãc mµ ta cha s¶n xuÊt ®îc, hoÆc s¶n

xuÊt qu¸ Ýt cha ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt. ë møc tõ 6-10%

chØ cßn møc 10% víi 508 mÆt hµng (11% tæng sè mÆt hµng

chÞu thuÕ). Tõ møc 11% ®Õn 20% cßn hai møc c¬ b¶n lµ 15%

( 67 mÆt hµng chiÕm 1% tæng sè çc mÆt hµng chÞu thuª) vµ

20% (545 mÆt hµng chiÕm 9% tæng sè çc mÆt hµng chÞu

thuÕ). Cã 2.8 mÆt hµng chÞu thuÕ suÊt 100%. Çc møc thuÕ suÊt

30, 40, 50, 60% lµm trßn cho çc møc thuÕ suÊt trªn hoÆc díi møc

®ã.

Cã thÓ nãi, chóng ta hiÖn nay chñ yÕu ¸p dông çc 'møc thuÕ

suÊt 0% víi 1966 mÆt hµng, 5% víi 667 mÆt hµng 10% víi 508

mÆt hµng, 20% víi 545 mÆt hµng , 30% víi 658 mÆt hµng , 40%

víi 626 mÆt hµng , 50% . víi 508 mÆt hµng . trong tæng sè 6174

mÆt hµng chÞu thuÕ.

1.4.5. ViÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt

Nam trong giai ®o¹n 1995 - 2003.

40

ViÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong

ASEAN cña ViÖt Nam lµ néi dung quan träng nhÊt cña HiÖp ®Þnh

CEPT. Qu¸ tr×nh nµy cña ViÖt nam ®îc b¾t ®Çu tõ ngµy

1/1/1996 vµ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2006 víi thuÕ suÊt cuèi cïng tõ

0 - 5%, ngo¹i trõ mét sè mÆt hµng thuéc diÖn kh«ng cã nghÜa vô

gi¶m thuÕ (GEL) vµ çc mÆt hµng thuéc lo¹i n«ng s¶n cha chÕ

biÕn (SEL). §Ó chøng tá sù t«n träng çc ®iÒu kho¶n cña hiÖp

®Þnh CEPT vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan vµ b·i bá hµng rµo phi thuÕ

quan, hµng n¨m ViÖt Nam sÏ c«ng bè danh môc çc mÆt hµng

c¾t gi¶m thuÕ vµ b¸o ço víi Héi ®ång AFTA vµ çc níc thµnh viªn

kh¸c tiÕn ®é thùc hiÖn. So s¸nh víi lé tr×nh gi¶m thuÕ tæng thÓ

cña Bé tµi chÝnh ®a ra n¨m 2001, cho ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ®¹t

®îc nh÷ng kÕt qu¶ thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ

quan nh sau:

- T¹i NghÞ ®Þnh 91/CP ngµy 18/12/1995 cña ChÝnh phñ ViÖt

Nam c«ng bè 875 mÆt hµng ®îc ®a vµo danh môc c¾t gi¶m

theo CEPT.

- N¨m 1997, theo NghÞ ®Þnh 82/CP ngµy 13/12/1996 cña

ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· ®a 1.496 mÆt hµng vµo thùc hiÖn

CEPT, trong ®ã cã 621 mÆt hµng míi, bæ sung cho danh môc

cña n¨m 1996.

- N¨m 1998, theo NghÞ ®Þnh sè 15/1998/N§-CP ngµy

12/3/1998 cña ChÝnh phñ, ViÖt Nam ®· c«ng bè Danh môc

thùc hiÖn CEPT gåm 1.633 mÆt hµng, trong ®ã cã 1.496

mÆt hµng ®· ®îc ®a vµo n¨m 1997 vµ 137 mÆt hµng míi.

41

- N¨m 1999, danh môc CEPT cña ViÖt Nam ®îc ban hµnh kÌm

theo

NghÞ ®Þnh sè 14/1999/N§-CP ngµy 23/3/1999 cña ChÝnh phñ

gåm 3.582 mÆt hµng, t¨ng 1.949 mÆt hµng so víi Danh môc

CEPT n¨m 1998. Sè mÆt hµng t¨ng lªn nµy bao gåm c¶ çc

mÆt hµng ®îc chuyÓn vµo tõ Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi theo

cam kÕt cña ViÖt Nam b¾t ®Çu tõ n¨m 1999 vµ c¶ nh÷ng

mÆt hµng t¨ng lªn do viÖc chi tiÕy hãa nhiÒu mÆt hµng

trang biÓu thuÕ nhËp khÈu.

- N¨m 2000, ViÖt Nam ®a thªm vµo 640 dßng thuÕ n÷a vµo

danh môc CEPT n©ng tæng sè çc mÆt hµng ®îc ®a vµo

danh môc c¾t gi¶m ngay (IL) lªn tíi 4.230 mÆt hµng (so víi

4.827 mÆt hµng ®· ®¨ng ký víi héi ®ång AFTA), trong ®ã cã

2.960 mÆt hµng cã thuÕ suÊt 0 - 5% trªn tæng sè h¬n 6.400

mÆt hµng trong BiÓu thuÕ nhËp khÈu. Nh vËy, ®a sè çc

mÆt hµng trong danh môc nµy lµ çc mÆt hµng ®· cã thÕ

suÊt díi 20%, mét sè Ýt cã thuÕ suÊt trªn 20% nhng phÇn lín

®Çu lµ nh÷ng mÆt hµng hoÆc kh«ng cã nhiÒu trong th¬ng

m¹i ViÖt Nam hoÆc lµ çc mÆt hµng ®· cã thuÕ suÊt díi 20%,

mét sè Ýt cã thuÕ suÊt trªn 20% nhng phÇn lín ®Òu lµ nh÷ng

mÆt hµng hoÆc kh«ng cã nhiÒu trong th¬ng m¹i ViÖt Nam

h¹c lµ çc mÆt hµng ViÖt Nam cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, ®a

vµo ®Ó ®îc hëng u ®·i gi¶m thÓu cña çc níc ASEAN kh¸c

khi ta xuÊt khÈu sang hä. Çc mÆt hµng hiÖn nay cÇn b¶o hé

nh s¾t thÐp, ph©n bãn, giÊy, kÝnh x©y dùng, « t«, xe m¸y,

®êng... vÉn cßn ®Ó trong Danh môc lo¹i trõ tam thêi (TEL),

42

Danh môc nh¹y c¶m (SEL) hoÆc Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn

(GEL).

- N¨m nay, 2003 Bộ Tài chính vừa hoàn thành việc chuyển đổi biểu thuế xuất,

nhập khẩu hiện hành sang biểu thuế quan chung của ASEAN, theo lộ trình

Chương trình thuế quan ưu đãi có hiệu lực chung (CEPT). Theo danh mục

chuyển đổi, biểu thuế quan xuất, nhập khẩu hàng hóa hiện hành có 6.495

dòng thuế khi chuyển sang danh mục thuế quan khu vực ASEAN sẽ được

nâng lên 10.689 dòng thuế. Trong đó, danh mục cắt giảm ngay (IL) sẽ nâng

từ 5.559 lên 8.807 dòng thuế; danh mục loại trừ tạm thời (TEL) từ 755 lên

1.376 dòng thuế; danh mục nông sản nhạy cảm (SL) từ 52 lên 91 dòng thuế

và danh mục loại trừ hoàn toàn (GEL) từ 139 lên 415 dòng thuế.

Nh v©y, tÝnh ®Õn nay Việt Nam đã cắt giảm được thuế suất của 5.500 mặt

hàng, chiếm gần 85% tổng số nhóm mặt hàng trong biểu thuế xuất nhập khẩu hiện

hành. Theo lộ trình, năm nay Việt Nam sẽ đưa thêm 760 mặt hàng vào danh mục

cắt giảm thuế với mức thuế suất hạ từ 40-50% xuống còn 15% đến 20% và tiếp tục

giảm xuống còn 0-5% vào năm 2006, hạn cuối cùng để Việt Nam hoàn thành

chương trình cắt giảm thuế quan.

1.5. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña doanh nghiÖp ViÖt

Nam trong qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan héi nhËp

AFTA

Kh«ng Ýt ngêi d©n quan t©m ®Õn AFTA ®Òu nãng lßng chê ®îi

thêi ®iÓm bíc sang n¨m 2003. Khi ®ã hµng hãa sÏ rÎ, ngêi tiªu

dïng cã nhiÒu lùa chän h¬n, dÞch vô ®a d¹ng, tèt h¬n. Hä ®· lïi

l¹i nh÷ng kÕ ho¹ch mua s¾m. Cø theo tÝnh to¸n cña mét sè

chuyªn gia kinh tÕ cao cÊp th× sau n¨m 2003 ngêi tiªu dïng sÏ

43

mua ®îc nhiÒu mÆt hµng víi gi¸ thÊp h¬n cã khi ®Õn 30%. Çc

s¶n phÈm cña çc níc ASEAN cã gi¸ rÎ h¬n sÏ vµo giµnh s©n víi çc

s¶n phÈm trong níc nh giÊy, xi m¨ng, s¾t thÐp, kÝnh çc lo¹i,

v¶i... vµ c¶ cµ phª, nh©n h¹t ®iÒu d¹ng chÕ biÕn. Ngµnh c«ng

nghiÖp giÊy sÏ ®iªu ®øng, bëi hiÖn ®ang ®îc b¶o hé víi møc

thuÕ nhËp khÈu cao ®Õn 40 - 50%. Mét ®iÒu cã thÓ kh¼ng

®Þnh khi ViÖt Nam ®a 775 mÆt hµng cuèi cïng trong danh môc

lo¹i trõ t¹m thêi sang diÖn c¾t gi¶m, thÞ trêng ViÖt Nam ch¾c

ch¾n sÏ cã biÕn ®éng. Sù biÕn ®éng ®Õn ®©u tïy thuéc vµo

tõng mÆt hµng còng nh vai trß cña çc DN. Víi viÖc gia nhËp

AFTA, ngêi tiªu dïng b×nh d©n sÏ cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nh÷ng

s¶n phÈm mµ tríc nay hä chØ d¸m nh×n tõ xa

Trong khi ngêi d©n ®ang hy väng vµo mét thÞ trêng mµ ë ®ã

m×nh thùc sù lµ "thîng ®Õ", ®îc sö dông nh÷ng s¶n phÈm xøng

víi ®ång tiÒn bá ra th× nçi lo l¹i ®Æt lªn vai çc c¬ quan Nhµ níc.

Tríc hÕt "tói tiÒn" quèc gia sÏ bÞ t¸c ®éng do c¾t gi¶m thuÕ nhËp

khÈu nhiÒu mÆt hµng. Çc DN trong níc còng kh«ng thÓ ®ãng

nhiÒu thuÕ h¬n khi mµ doanh sè b¸n hµng bÞ sôt gi¶m do ph¶i

c¹nh tranh. Theo lé tr×nh c¾t gi¶m th× trong n¨m 2003 nhiÒu

mÆt hµng tiªu dïng thiÕt yÕu nh tivi, m¸y tÝnh, qu¹t ®iÖn, níc

uèng kh«ng ga... thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu sÏ gi¶m tõ 40%, thËm

chÝ cã mÆt hµng 100% sÏ chØ cßn 20% trë xuèng. N¨m 2006 tÊt

c¶ çc dßng thuÕ sÏ chØ cßn 0 - 5% trong ®ã Ýt nhÊt 60% dßng

thuÕ sÏ chØ cßn 0%. Theo tÝnh to¸n cña Tæng côc ThuÕ, ng©n

s¸ch sÏ gi¶m thu mçi n¨m kho¶ng 1.000 tû ®ång do thùc hiÖn

AFTA. Kh«ng chØ thu ng©n s¸ch, mét sè ngµnh mµ Nhµ níc n¾m

®éc quyÒn sÏ chÞu søc Ðp m¹nh nh ®iÖn, bu chÝnh viÔn th«ng,

44

ph©n phèi x¨ng dÇu... ®Êt ®ai còng ph¶i ®îc chuyÓn ®éng theo

híng thÞ trêng hãa. Vai trß gi÷ nhÞp ®¶m b¶o tèt nhÊt lîi Ých

quèc gia sÏ ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? HÖ thèng ph¸p luËt còng

ph¶i ®îc hoµn chØnh phï hîp víi luËt ch¬i thÕ giíi... Tãm l¹i lµ mét

lo¹t çc c«ng viÖc võa lín võa phøc t¹p.

Trong khi ®ã, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ cã n¨ng lùc

c¹nh tranh rÊt thÊp. VÞ trÝ cña ViÖt Nam trong b¶ng xÕp h¹ng vÒ

n¨ng lùc c¹nh tranh ®ang ngµy cµng tôt gi¶m. NÕu n¨m 1998 cßn

®øng vÞ thø 43, th× n¨m 1999 xuèng thø 48 vµ n¨m 2000 lµ 53

vµ n¨m 2002 lµ thø 65. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn n¨ng

lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn thÊp lµ "nhËn thøc

vµ hiÓu biÕt vÒ sù cÇn thiÕt cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ

trêng ë ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. §a sè doanh nghiÖp cha biÕt çc

luËt lÖ c¹nh tranh quèc tÕ, yÕu vÒ tiÕp cËn thÞ trêng, c«ng nghÖ

s¶n xuÊt l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cßn thÊp... L©u

nay nãi ®Õn AFTA, çc chuyªn gia thêng ®a ra mét c«ng thøc: Héi

nhËp = §Çu t c«ng nghÖ + N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý + H¹ gi¸

thµnh s¶n phÈm + X©y dùng th¬ng hiÖu. VËy nhng ®Çu t, ®æi

míi c«ng nghÖ nh thÕ nµo? VÊn ®Ò lµ kh«ng ph¶i ®Çu t, ®æi míi

tÊt c¶ çc ngµnh mµ chóng ta cã. Theo çc chuyªn gia kinh tÕ th×

chóng ta nªn tÝnh ngîc l¹i bµi to¸n héi nhËp. Çc DN lµm ¨n kÐm

hiÖu qu¶ ph¶i dòng c¶m nh×n vµo thùc tÕ. X¸c ®Þnh ®Õn n¨m

2006, kh«ng thÓ tån t¹i ®îc th× ngay tõ b©y giê nªn thu hÑp s¶n

xuÊt, ngõng ®Çu t d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, xö lý lao

®éng d«i d, gi¶i quyÕt c«ng nî ®Ó ®Õn lóc ®ã viÖc ph¸ s¶n ®îc

dÔ dµng. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc çc DN ph¶i chuÈn bÞ cho

m×nh "çi chÕt ®îc b¸o tríc". Kiªn quyÕt kh«ng ®Çu t vµo nh÷ng

45

lÜnh vùc kÐm søc c¹nh tranh, tËp trung cho ngµnh hµng chiÕm u

thÕ, c¾t bá "ung nhät".

Mét trong nh÷ng çi "mÊt" cña ViÖt Nam khi héi nhËp kh«ng chØ

lµ sù ra ®i cña mét sè ngµnh hµng kÐm tÝnh c¹nh tranh. Trong c¬

cÊu hµng xuÊt khÈu sang çc níc ASEAN cña ViÖt Nam, s¶n phÈm

th« vÉn chiÕm tû träng lín kho¶ng 70% tæng hµng hãa XK, çc

hµng hãa s¶n phÈm c«ng nghiÖp ViÖt Nam nh c¬ khÝ, ®å ®iÖn,

®iÖn tö... xuÊt sang thÞ trêng nµy cßn qu¸ yÕu. Trong khi ®ã

Malaixia, Th¸i Lan, In®«nªxia l¹i cã tiÒm n¨ng XK rÊt lín çc s¶n

phÈm c«ng nghiÖp. Mét lîi thÕ ®ang thuéc vÒ çc níc trong khu

vùc n÷a lµ t©m sinh lý sÝnh hµng ngo¹i cña ngêi tiªu dïng ViÖt

Nam. DÉu lµ hµng hãa cña çc quèc gia trong khu vùc nhng ®Òu

mang tªn tuæi cña çc "®¹i gia" hµng ®Çu thÕ giíi.

Lµ lùc lîng ®ãng vai trß tiªn phong trong héi nhËp, çc DN ViÖt

Nam ®· chuÈn bÞ ®îc nh÷ng g×? Tho¸t thai tõ nÒn kinh tÕ bao

cÊp, trëng thµnh lªn mét çch ch¾p v¸, kh«ng Ýt DN hiÖn nay vÉn

cßn manh món, thiÕu tÝnh tæ chøc vµ tinh thÇn céng ®ång. Mét

vÊn ®Ò n÷a mµ Phã Thñ tíng Vò Khoan rÊt nhiÒu lÇn tr¨n trë ®ã

lµ th«ng tin. ¤ng nãi: "ViÖc ®Çu tiªn mµ DN ph¶i lµm ®Ó n¾m

b¾t nhu cÇu thÞ trêng ®ã lµ chó ý ®Õn th«ng tin. RÊt tiÕc kh«ng

ph¶i tÊt c¶ çc DN ®Òu quan t©m ®Õn lÜnh vùc th«ng tin v× hä

cßn ph¶i b¬n ch¶i víi nh÷ng c«ng viÖc tríc m¾t. Lµm th«ng tin

kh«ng tèt sÏ kh«ng n¾m v÷ng ®îc nhu cÇu thÞ trêng vµ s¶n xuÊt

ra th× kh«ng tiªu thô ®îc".

46

Trong héi nghÞ triÓn khai NghÞ quyÕt 07 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ héi

nhËp kinh tÕ thÕ giíi tæ chøc håi gi÷a n¨m, mét vµi con sè ®îc

dÉn ra lµm rÇu lßng bÊt cø ai quan t©m ®Õn tiÕn tr×nh héi nhËp

cña ®Êt níc. Trong 3 n¨m gÇn ®©y NSNN ®Çu t cho DN gÇn

8.000 tû ®ång, trong ®ã cã 1.464 tû ®ång lµ bï lç... Ngoµi ra tõ

n¨m 1996 ®Õn nay Nhµ níc cßn miÔn gi¶m 2.288 tû ®ång cho

DN. Tuy nhiªn theo mét chuyªn gia cã uy tÝn cña ViÖn nghiªn cøu

qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng th× viÖc bao cÊp nµy kh«ng mang l¹i

hiÖu qu¶. Çc chuyªn gia còng cho r»ng chØ cã kho¶ng 21% sè xÝ

nghiÖp quèc doanh hiÖn nay lµ cã thÓ tån t¹i khi chóng ta vµo

AFTA. T©m lý û l¹i tr«ng ®îi vµo Nhµ níc b¶o hé vÉn cßn ë kh«ng

Ýt DN. Tríc thÒm AFTA, cã mét sè DN cßn nép ®¬n xin ®îc lïi thêi

h¹n ®a vµo thùc hiÖn ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc

chung. LiÖu çc DN nµy cã biÕt khi ViÖt Nam lïi thêi h¹n ®a mét

mÆt hµng nµo ®ã ®Õn n¨m 2005 th× kh«ng nh÷ng ph¶i ®µm

ph¸n trong ASEAN sao cho çc níc thµnh viªn trong HiÖp héi nhÊt

trÝ mµ cßn ph¶i tháa thuËn ®îc møc ®Òn bï t¬ng ®¬ng møc ®é

thiÖt h¹i do ViÖt Nam lïi c¾t gi¶m thuÕ tõ 2003 – 2006.

Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc DN ®Òu thô ®éng.

NhiÒu DN ®· ®Õn víi AFTA tõ sím, nay ®· rÊt tù tin. Kinh nghiÖm

cña sè Ýt DN v÷ng vµng ®ãn chê héi nhËp lµ hä kh«ng ng¹i thö

th¸ch. Cã DN s½n sµng chÊp nhËn lç trong mét thêi gian dµnh vèn

®Çu t c«ng nghÖ vµ x©y dùng th¬ng hiÖu ®Ó råi ®øng v÷ng

trªn ®«i ch©n cña m×nh.

SÏ lµ véi vµng vµ phiÕn diÖn khi ®a ra mét nh×n nhËn thiÕu tÝch

cùc vÒ kinh tÕ ViÖt Nam sau AFTA. Chóng ta ®· nhËn thÊy nh÷ng

47

lîi Ých l©u dµi khi tham gia vµo khu vùc thÞ trêng cã ®Õn 450

triÖu d©n. Vµo s©n ch¬i chung, ViÖt Nam cã thÓ sö dông nguyªn

vËt liÖu cña çc níc ASEAN kh¸c ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu ®i ch©u

¢u, Mü... mµ vÉn ®îc tÝnh vµo thµnh tÝch néi ®Þa hãa cña ViÖt

Nam ®Ó ®îc hëng thuÕ quan u ®·i. ViÖc h×nh thµnh khu vùc tù

do th¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn ®Ó çc níc ph©n c«ng l¹i lao ®éng vµ

thu hót ®Çu t trùc tiÕp tõ bªn ngoµi. ViÖt Nam sÏ gi¶m ®îc thÊt

nghiÖp do çc níc cã tr×nh ®é cao h¬n nhêng dÇn çc ngµnh CN

cÇn nhiÒu lao ®éng ®ßi hái kü thuËt cao. Mèi lo hµng lËu cña DN

còng phÇn nµo ®îc gì bá. Nh×n nhËn tõ khÝa c¹nh v¨n hãa d©n

téc, AFTA chÝnh lµ liÒu thuèc kÝch thÝch tinh thÇn doanh nh©n

ViÖt Nam.

1.5.1. Nh÷ng thuËn lîi

ThuËn lîi vÒ ®êng lèi chÝnh s¸ch vµ çc thµnh tùu kinh

tÕ trong níc. §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam ®· nhÊt qu¸n ®êng lèi

ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt xem “Héi nhËp kinh tÕ

quèc tÕ vµ mét chñ tr¬ng lín cña §¶ng, Nhµ níc ta. Bíc vµo thÕ

kû XXI, ViÖt Nam tiÕp tôc ®Èy m¹nh hîp t¸c vµ tham gia trong

khuæn khæ ASEAN, APEC, tÝch cùc chuÈn bÞ gia nhËp WTO”1.

Chñ tr¬ng nµy ®· ®îc ChÝnh phñ triÓn khai b»ng çc v¨n b¶n

ph¸p quy híng dÉn çc Ban ngµnh, c¬ quan qu¶n lý vµ çc

doanh nghiÖp thùc hiÖn, nh nghÞ ®Þnh 91 CP ngµy

18/12/1995 vÒ viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thuÕ quan u ®·i

(CEPT), c«ng bè hµng n¨m çc danh môc gi¶m thuÕ... §©y lµ

nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n vÒ mÆt thÓ chÕ chÝnh s¸ch, t¹o ®iÒu 1 TrÝch bµi ph¸t biÓu cña Bé trëng ngo¹i giao NguyÔn Di Niªn t¹i buæi häp b¸o vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, §¹i héi §¶ng IX §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam.

48

kiÖn cho viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ - th¬ng m¹i trong

khu«n khæ ASEAN.

Thùc tÕ cña gÇn 10 n¨m tham gia ASEAN (tõ n¨m 1995) cho

thÊy r»ng, ViÖt Nam ®· thu ®îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng

khÝch lÖ. Tæng s¶n phÈm trong níc (GDP) t¨ng gÊp ®«i, tèc ®é

t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 7% víi tæng GDP n¨m 2000 ®¹t

30,6 tû USD. Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®¹t tû

lÖ 27,9% GDP, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n hµng

n¨m t¨ng 13,5%, n«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 4,5%, tæng kim

ng¹ch xuÊt khÈu trong 10 n¨m qua (1990 - 2000) ®¹t kho¶ng

67,3% tû USD t¨ng gÊp 6 lÇn, nhanh gÊp 3 lÇn tèc ®é t¨ng tr-

ëng GDP. Riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2000 ®¹t 14,308 tû

USD (nhËp siªu n¨m 2000 gi¶m xuèng cßn 892 triÖu USD) trong

®ã xuÊt khÈu sang ASEAN lµ 2,6 tû USD, . §Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi (FDI) kho¶ng gÇn 20 tû USD, chiÕm 1/4 tæng ®Çu t toµn

x· héi víi hÖ sè ICOR (hÖ sè gi÷a tû lÖ vèn ®Çu t ph¸t triÓn

toµn x· héi/GDP so víi tèc ®é t¨ng trëng GDP) lµ 4,2 lÇn tÝnh

®Õn th¸ng 12 n¨m 2000. Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh

thøc (ODA) kh«ng ngõng t¨ng qua çc n¨m, chØ tÝnh riªng 5

n¨m 1996 - 2000 nguån vèn ODA ®îc ®a vµo thùc hiÖn trªn 6

tû USD. §©y lµ nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n vÒ mÆt t tëng, t¹o

ra t©m lý tin cËy, khÝch lÖ cña doanh nghiÖp, çc c¬

quan qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh Nhµ níc, còng nh céng ®ång

quèc tÕ vµ ph¬ng híng ®óng ®¾n mµ ViÖt nam ®· thùc

hiÖn trong nh÷ng n¨m qua trong khu«n khæ ASEAN.

49

ThuËn lîi vÒ m«i trêng ®Çu t níc ngoµi vÒ më réng thÞ

trêng vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. HiÖn nay hîp t¸c, liªn kÕt

kinh tÕ - th¬ng m¹i trong ASEAN lµ xu thÕ tÊt yÕu cña khu vùc

hãa , toµn cÇu hãa kinh tÕ, phï hîp víi lîi Ých cña nh©n d©n

ViÖt Nam. Th«ng qua qu¸ tr×nh nµy, ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn

®Ó thu hót ®îc nhiÒu vèn ®Çu tu tõ nh÷ng níc trong còng nh

ngoµi khèi ASEAN vµ APEC, cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp thu c«ng

nghÖ vµ ®µo t¹o kü thuËt, tËn dông u thÕ vÒ lµo ®éng rÎ vµ

hµm lîng chÊt x¸m cao ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng hãa ViÖt

Nam sang çc níc trong khu vùc, më réng thÞ trêng vµ dÇn dÇn

xãa bá ®éc quyÒn kinh tÕ.

§îc hëng u ®·i kinh tÕ - th¬ng m¹i dµnh cho çc níc ®ang

ph¸t triÓn, t¹o dùng m«i trêng thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ.

Qu¸ tr×nh tham gia trong ASEAN vµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt

Nam më réng thÞ trêng, tranh thñ nh÷ng u ®·i vÒ th¬ng m¹i,

®Çu t vµ çc lÜnh vùc kh¸c ®îc ¸p dông trong néi bé cña mçi

tæ chøc, tËn dông ®îc kÕt qu¶ cña nhiÒu n¨m hîp t¸c vµ ®µm

ph¸n, nhÊt lµ çc lÜnh vùc gi¶m thuÕ nhanh ®èi víi nh÷ng mÆt

hµng ®ßi hái nhiÒu nh©n c«ng mµ ViÖt Nam cã u thÕ, ®îc h-

ëng çc miÔn trõ, ©n h¹n trong viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô

mµ ViÖt Nam thuéc diÖn nµy. Do vËy chóng ta cã thÓ tËn dông

c¬ héi nµy ®Ó cñng cè vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn

kinh tÕ, ®Æc biÖt cñng cè l¹i hÖ thèng qu¶n lý Nhµ níc vµ n¨ng

lùc cña çc doanh nghiÖp . ThuËn lîi nµy cña chóng ta trong

ASEAN lµ ®îc gia h¹n ®Õn n¨m 2006 (thay v× n¨m 2003 nh 6

níc kh¸c) míi ph¶i thùc hiÖn AFTA vµ n¨m 2020 míi ph¶i thùc

hiÖn çc cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan, phi thuÕ quan vµ thuËn

50

lîi hãa th¬ng m¹i ®Çu t (so víi çc níc ph¸t triÓn th× thêi h¹n

chãt ®Õn n¨m 2010 ph¶i thùc hiÖn xong çc nghÜa vô t¬ng

tù). Tham gia AFTA, ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng thÞ tr-

êng u ®·i cña AFTA. HiÖn nay, kho¶ng 30% kim ng¹ch xuÊt

nhËp khÈu cña ViÖt Nam lµ tõ çc níc thµnh viªn cña ASEAN.

Çc mÆt hµng ®îc chóng ta u tiªn nhËp vÒ lµ m¸y mãc, thiÕt

bÞ vµ nguyªn vËt liÖu phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt c«ng

nghiÖp mµ ViÖt Nam cha tù ®¸p øng ®îc hay chi phÝ qu¸ cao.

Tham gia vµo AFTA, çc mÆt hµng nµy sÏ ®îc gi¶m thuÕ nhËp

khÈu tíi møc 0 - 5%. Nh vËy, diÖn çc mÆt hµng nhËp khÈu ®îc

më réng nhanh chãng. H¬n n÷a, do c¬ cÊu danh môc hµng ho¸

tham gia CEPT bao gåm c¶ hµng n«ng s¶n th« vµ n«ng s¶n chÕ

biÕn nªn nÕu ViÖt Nam t¨ng cêng s¶n xuÊt hµng n«ng s¶n th×

sù c¾t gi¶m vÒ thuÕ sÏ trë thµnh yÕu tè kÝch thÝch cho çc

doanh nghiÖp thóc ®Èy s¶n xuÊt çc lo¹i mÆt hµng nµy ®Ó

xuÊt khÈu sang ASEAN vµ çc níc ngoµi khu vùc, tõ ®ã ph¸t

huy ®îc lîi thÕ so s¸nh tuyÖt ®èi cña ViÖt Nam trong viÖc s¶n

xuÊt çc lo¹i hµng ho¸ nµy víi çc níc kh¸c. MÆt kh¸c ASEAN cßn

lµ cÇu nèi ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn víi thÞ trêng thÕ giíi, Ýt bÞ

phô thuéc h¬n vµo mét sè thÞ trêng lín, khã tÝnh nh NhËt B¶n,

T©y ¢u.

ThuËn lîi trong c«ng cuéc c¶i çch hµnh chÝnh vµ ®æi

míi c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam. §Ó hßa nhËp ®Çy ®ñ,

hiÖu qu¶ vµo ASEAN, trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· ®Èy

m¹nh qu¸ tr×nh c¶i çch hµnh chÝnh, ®Æc biÖt lµ çc thñ tôc

th¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a ViÖt Nam víi çc níc thµnh viªn trong

hai khèi nµy, nh çc thñ tôc vÒ h¶i quan, gi¶i quyÕt tranh chÊp,

51

vÒ ®i l¹i cho çc th¬ng gia mang quèc tÞch çc níc thµnh viªn...

H¬n n÷a, chóng ta ®ang tÝch cùc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ

theo híng ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ më, c«ng nghiÖp hãa híng

vÒ xuÊt khÈu, tham gia AFTA, ViÖt Nam cã c¬ héi ®Ó ph¸t

triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô vµ n«ng

nghiÖp t¹o nªn c¬ cÊu kinh tÕ thÝch hîp, ®ång thêi thóc ®Èy

sù c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ trêng khu vùc vµ

trªn thÕ giíi.

§©y lµ mét bíc chuÈn bÞ tÝch cùc, thuËn lîi, t¹o ®µ cho chóng

ta tù do hãa toµn diÖn çc quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i theo

®óng lÞch tr×nh mµ ViÖt Nam ®· cam kÕt trong khu«n khæ

ASEAN. B¶ng 2 sÏ cho chóng ta thÊy xu híng chuyÓn ®æi c¬

cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam trong 5 n¨m qua theo m« h×nh

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng xuÊt khÈu.

B¶ng 2: T×nh h×nh t¨ng trëng theo híng ®æi míi c¬ cÊu

kinh tÕ cña

ViÖt Nam

§¬n vÞ tÝnh: %

C¬ cÊu kinh tÕ 1996 1997 1998 1999 2000

1. Tèc ®é t¨ng trëng GDP

(%)

- N«ng, l©m nghiÖp -

thñy s¶n

- C«ng nghiÖp

- DÞch vô

2. C¬ cÊu GDP (%)

9,3

4,4

14,5

8,8

100,0

0

27,8

8,2

4,3

12,6

7,1

100,0

0

25,8

5,8

3,5

8,3

5,1

100,

00

25,8

4,8

5,2

7,7

2,3

100,

00

25,4

6,7

4,9

15,69

6,0

100,0

0

24,2

52

- N«ng l©m nghiÖp -

thñy s¶n

- C«ng nghiÖp

- DÞch vô

29,7

42,5

32,1

42,2

32,5

41,7

34,5

40,1

36,9

38,9

Hµng hãa s¶n xuÊt trong níc vµ hµng nhËp khÈu ®îc ®èi

xö c«ng b»ng h¬n dùa trªn çc c¶i çch vÒ thuÕ, t¨ng dÇn

møc ®é c¹nh tranh gi÷a hµng s¶n xuÊt trong níc vµ hµng nhËp

khÈu, mµ cuèi cïng ngêi tiªu dïng lµ ngêi ®îc hëng lîi. Qua ®ã

kÝch thÝch tiªu dïng, t¨ng søc mua, viÖc t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt,

më réng qui m« cña doanh nghiÖp vµ cuèi cïng lµ mét nÒn kinh

tÕ ph¸t triÓn h¬n.

Mét trong nh÷ng c¶i çch vÒ thuÕ quan träng ®ã lµ c¶i çch

ThuÕ Tiªu Thô §Æc BiÖt víi lÇn söa ®æi bæ xung lÇn thø ba

vµo ngµy 20/5/1998. Tríc n¨m 1995, chØ cã 4 mÆt hµng chÞu

thuÕ . TT§B lµ thuèc l¸, bia, rîu vµ ph¸o. Së dÜ LuËt thuÕ TT§B

söa ®æi n¨m 1995 ®a thªm hai mÆt hµng xe cã ®éng c¬ vµ

x¨ng çc lo¹i vµo Danh môc chÞu thuÕ TT§B 1µ do thuÕ nhËp

khÈu cña çc mÆt hµng nµy gi¶m xuèng.

Çc mÆt hµng chÞu thuÕ TT§B n¨m 1995:

- Thuèc l¸ (víi thuÕ suÊt tr¶i réng tõ 32% ®Õn 70%).

- Rîu (thuÕ suÊt tõ 15% ®Õn 90%)

- Bia (thuÕ suÊt tõ 75% ®Õn 90%).

- Xe cã ®éng c¬ nhËp khÈu tõ níc ngoµi (thuÕ suÊt tõ 30%

®Õn 10%0

- x¨ng çc lo¹i (thuÕ suÊt tõ 15% ®Õn 30%).

53

Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng s¶n xuÊt trong níc lµ gi¸

b¸n t¹i n¬i s¶n xuÊt cha cã thuÕ TT§B. §èi víi hµng nhËp

khÈu, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ CIF céng thªm thuÕ nhËp khÈu.

Çc mÆt hµng xuÊt khÈu vµ t¸i xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ

TT§B. Nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu cã ®ñ tiªu chuÈn miÔn

thuÕ nhËp khÈu còng sÏ ®îc miÔn thuÕ TT§B.

Trong mét sè trêng hîp, thuÕ suÊt thuÕ TT§B cã sù u ®·i

®èi víi hµng cã nguyªn liÖu s¶n xuÊt ë trong níc, do vËy

h×nh thµnh mét ph¬ng thøc b¶o hé çc hµng ho¸ cã linh

kiÖn s¶n xuÊt trong níc. VÝ dô nh thuèc l¸.

Khi ViÖt Nam tham gia thùc hiÖn AFTA, cam kÕt víi çc

quèc gia ASEAN giµnh cho nhau chÕ ®é ®·i ngé quèc gia

®èi víi çc hµng ho¸ nhËp khÈu nghÜa lµ kh«ng ph©n biÖt

®èi xö gi÷a hµng néi ®Þa víi hµng nhËp khÈu th× viÖc

®¸nh thuÕ suÊt TT§B kh¸c nhau ®èi víi mÆt hµng thuèc l¸,

«t« nhËp khÈu vµ thuèc l¸, «t« s¶n xuÊt trong níc lµ cha hîp

lý cÇn söa ®æi. Do ®ã th¸ng 5/1998 Quèc héi th«ng qua

luËt thuÕ TT§B míi, ®îc thùc hiÖn tõ 1/1/1999.

Nh÷ng thay ®æi chÝnh cña luËt thuÕ TT§B:

- ¸p ®ông thuÕ suÊt thuÕ TT§B ®èi víi « t« néi ®Þa ngang

b»ng «t« nhËp khÈu, phï hîp víi yªu cÇu cña chÕ ®é ®·i

ngé quèc gia ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ®îc ký kÕt gi÷a

çc níc tham gia AFTA. Tuy nhiªn vÉn cã sù ph©n biÖt thuÕ

suÊt ®¸nh vµo thuèc l¸ nhËp khÈu vµ thuèc l¸ ®îc s¶n

xuÊt tõ nguån nguyªn liÖu trong níc.

54

- Söa ®æi thø hai cña luËt thuÕ TT§B chñ yÕu ®Ó h¹n chÕ

tiªu dïng c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp ë ViÖt Nam. §ã

lµ viÖc më réng ph¹m vi c¸c mÆt hµng vµ dÞch vô chÞu

thuÕ TT§B

Ban hµnh ®iÒu kho¶n cho phÐp miÔn vµ gi¶m thuª'gåm:

+ C¬ së s¶n xuÊt bia cã quy m« nhá nÕu nép ®ñ thuÕ

TT§B theo BiÓu thuÕ TT§B mµ bÞ lç th× ®îc xÐt gi¶m thuÕ

TT§B t¬ng øng víi sè lç trong n¨m, thêi h¹n xÐt gi¶m thuÕ

kh«ng qu¸ 5 n¨m ®Çu kÓ tõ khi luËt cã hiÖu lùc (1999 ®Õn

2004).

+ §èi víi c¬ së l¾p r¸p, s¶n xuÊt « t« trong níc cã thÓ ®îc

xÐt gi¶m thuÕ TT§B tõ 60 -100% so víi møc thuÕ suÊt cña

BiÓu thuÕ TT§B trong thêi gian tõ 1999 ®Õn 2004. NÕu

cßn tiÕp tôc bÞ lç th× cã thÓ ®îc xÐt gi¶m thªm tõ 1 ®Õn

5 n¨m n÷a.

+ C¬ së kinh doanh Golf ®îc gi¶m 30% sè thuÕ TT§B ph¶i

nép theo BiÓu thuÕ suÊt thuÕ TT§B trong vßng 3 n¨m kÓ tõ

n¨m 1999.

+ C¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B

gÆp khã kh¨n do thiªn tai, ®Þch ho¹, tai n¹n bÊt ngê th×

®îc xÐt miÔm gi¶m thuÕ TT§B. Møc gi¶m ®îc tÝnh theo

phÇn tr¨m thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n nhng kh«ng qu¸ 50% sè thuÕ

ph¶i nép trong kú xÐt miÔn gi¶m vµ sè tiÒn thuÕ ®îc gi¶m

kh«ng qu¸ 30% gi¸ trÞ tµi s¶n thiÖt h¹i, thêi gian gi¶m thuÕ

kh«ng qu¸ 180 ngµy kÓ tõ sau khi x¶y ra thiÖt h¹i vµ cã

xuÊt hµng.

55

ChÕ ®é thuÕ nµy ®îc ¸p dông nh»m gióp çc doanh nghiÖp

gi¶i quyÕt çc khã kh¨n vµ thÝch øng dÇn víi nh÷ng söa ®æi,

c¶i çch thuÕ quan ®îc thùc hiÖn tõ 1/1/1999. Vµ cã thÓ nãi

víi ®iÒu kho¶n nµy chÕ ®é b¶o hé cao ®èi víi çc nhµ s¶n

xuÊt «t« trong níc vÉn ®îc duy tr× nhng trªn mét c¬ së tÕ

nhÞ h¬n so víi çc quy ®Þnh tríc kia.

ViÖc tham gia vµo AFTA gióp hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

sang çc níc ASEAN ®îc hëng møc thuÕ suÊt u ®·i CEPT

cña çc níc ASEAN, lµm t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh (vÒ

gi¸) cña çc hµng hãa nµy, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy xuÊt khÈu.

Thùc tÕ chøng minh kÓ tõ n¨m 1999, hµng ho¸ xuÊt khÈu cña

ViÖt nam vµo ASEAN t¨ng ®Òu, tuy vËy trong phÇn lín hµng

ho¸ ViÖt nam xuÊt khÈu vµo ASEAN vÉn chØ lµ nguyªn nhiªn

liÖu nh than ®¸, dÇu th«, kho¸ng chÊt...

Çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña ViÖt Nam sÏ ®îc hëng lîi

thÕ nhËp khÈu vËt t nguyªn liÖu tõ çc níc ASEAN víi møc

thuÕ nhËp khÈu thÊp nhÊt theo CEPT, qua ®ã gãp phÇn gi¶m

chi phÝ, thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng, qua

®ã t¨ng kh¶ n¨ng tiªu dïng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng trong níc.

HiÖn nay, kho¶ng 30% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam

lµ tõ çc níc thµnh viªn cña ASEAN. Çc mÆt hµng ®îc chóng ta

u tiªn nhËp vÒ lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu phôc vô

cho nhu cÇu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp mµ ViÖt Nam cha tù ®¸p

øng ®îc hay chi phÝ qu¸ cao. Míi ®©y nhµ níc còng ®· ra

quyÕt ®Þnh kh«ng h¹n chÕ nhËp khÈu hµng m¸y mãc c«ng

nghÖ cã gi¸ trÞ cao ®iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh

56

nghiÖp tiÕp thu ®îc c«ng nghÖ cña çc níc ph¸t triÓn trong khu

vùc, qua ®ã n©ng cao hµm lîng c«ng nghÖ trong s¶n phÈm

cña m×nh. Tham gia vµo AFTA, çc mÆt hµng nµy sÏ ®îc gi¶m

thuÕ nhËp khÈu tíi møc 0 - 5%. Nh vËy, diÖn çc mÆt hµng

nhËp khÈu ®îc më réng nhanh chãng. H¬n n÷a, do c¬ cÊu

danh môc hµng hãa tham gia CEPT bao gåm c¶ hµng n«ng s¶n

th« vµ n«ng s¶n chÕ biÕn nªn nÕu ViÖt Nam t¨ng cêng s¶n

xuÊt hµng n«ng s¶n th× sù c¾t gi¶m vÒ thuÕ sÏ trë thµnh yÕu

tè kÝch thÝch cho çc doanh nghiÖp thóc ®Èy s¶n xuÊt çc lo¹i

mÆt hµng nµy ®Ó xuÊt khÈu sang ASEAN vµ çc níc ngoµi khu

vùc, tõ ®ã ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh tuyÖt ®èi cña ViÖt Nam

trong viÖc s¶n xuÊt çc lo¹i hµng ho¸ nµy víi çc níc kh¸c.

Thªm vµo ®ã, theo qui ®Þnh Hµm lîng ASEAN trong mçi s¶m

phÈm, cã Ýt nhÊt 40% trÞ gi¸ s¶n phÈm ®ã ®îc s¶n xuÊt, khai

th¸c ®¸nh b¾t, nu«i trång, chÕ biÕn t¹i bÊt kú níc thµnh viªn

ASEAN nµo th× phÇn ®ã ®îc coi lµ ®ñ hµm lîng ASEAN, th×

khi ViÖt Nam nhËp nguyªn liÖu th« cña çc níc thµnh viªn vÒ

sau ®ã gia c«ng vµ xuÊt khÈu l¹i vµo thÞ trêng ASEAN th× vÉn

®îc hëng thuÕ xuÊt nhËp khÈu theo CEPT. T¬ng tù nh vËy viÖc

x¸c ®Þnh xuÊt xø cña s¶n phÈm còng ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së

®ã, vÝ dô: nếu Việt Nam nhập khẩu nguyên vật liệu từ Thái Lan để làm ra

thành phẩm tại Việt Nam thì sản phẩm sẽ được coi là có xuất xứ Việt Nam (tức

là nước thực hiện khâu gia công, chế biến cuối cùng để làm ra sản phẩm) với

điều kiện là phần trị giá làm ra tại Thái Lan hoặc bất kỳ nước ASEAN nào khác

cộng với trị giá số vật tư thêm vào (nếu có) khi gia công, chế biến tại Việt Nam

vượt quá 40% trị giá thành phẩm, vµ ®îc hëng thuÕ xuÊt CEPT khi

ViÖt Nam xuÊt khÈu sang çc níc thµnh viªn. C¬ chÕ nµy t¹o c¬

57

héi cho ViÖt Nam cã thÓ nhËp khÈu çc nguyªn liÖu th« hoÆc

hîp t¸c chÕ t¹o çc b¸n thµnh phÈm tõ çc níc trong ASEAN víi

gi¸ thµnh h¹ sau ®ã mét mÆt b¸n t¹i thÞ trêng trong níc víi gÝa

c¹nh tranh so víi hµng nhËp khÈu tõ çc níc kh«ng thuéc khèi

ASEAN vµ ®ång thêi xuÊt khÈu l¹i çc níc ®ã víi lîi thÕ h¬n

h¼n tríc ®©y. Nh vËy, kh«ng nh÷ng çc Doanh nghiÖp võa cã

c¬ héi tham gia ph©n c«ng lao ®éng trong khu vùc võa cã thÓ

më réng ph¹m vi xuÊt khÈu s¶n phÈm cña m×nh ra ngoµi.

B¶ng 3: Kim ng¹ch XuÊt khÈu cña çc níc vµo ASEAN

®¬n vÞ tÝnh: triÖu USD

N¦íC 1999 2000 2001 2002

Brunei 2,539 3,904 3,533 -

Cambodia 884 1,261 1,374 -

Indonesia 51,242 65,407 57,364 -

Lao, PDR 302 330 310 -

Malaysia 84,097 98,429 87,981 -

Myanmar 1,140 1,644 2,322 -

Philippines 34,210 37,295 31,243 -

Singapore 115,593 138,939 124,506 128,519

Thailand 56,801 67,889 63,190 66,886

Viet Nam 11,540 14,448 15,027 -

ASEAN 358,347 429,547 384,886 -

Nguån: Ban th ký ASEAN

Khi ViÖt Nam tham gia vµo AFTA lµ ®Çu t níc ngoµi sÏ t¨ng

lªn, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Ó

xuÊt khÈu m¹nh sang thÞ trêng ASEAN. Çc nhµ ®Çu t níc ngoµi

®Çu t vµo ViÖt Nam sÏ tÝnh ®Õn thÞ trêng hµng c«ng nghiÖp

58

chÕ biÕn xuÊt khÈu cho thi trêng ASEAN, ®Ó hëng lîi tõ AFTA.

HiÖn nay, mét sè níc ASEAN nh Singapore, Philippine,

Malaysia. . ®ang mÊt ®i lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng rÎ, do ®ã hä

®ang chuyÓn mét sè ngµnh s¶n xuÊt tiªu tèn nhiÒu lao ®éng

sang ViÖt Nam nh s¶n xuÊt giÇy dÐp, quÇn ¸o, hµng c«ng

nghiÖp nhÑ... hä quan t©m ®Õn ViÖt Nam, mét thÞ trêng 80

triÖu d©n.

§Æc biÖt víi sù phèi hîp víi çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c kh¸c trong

ASEAN (nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN - AICO, hîp t¸c dÞch vô

ASEAN...), çc doanh nghiÖp trong níc cña ViÖt Nam cã c¬ héi

tiÕp cËn víi nguån vèn vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý míi,

tiÕn tiÕn, t¨ng cêng vµ më réng n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh

trªn thÞ trêng trong níc lÉn trªn thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ.

ViÖc ViÖt Nam thùc hiÖn cam kÕt tham gia AFTA lµ mét bíc tËp

dît ®Ó chuÈn bÞ héi nhËp s©u réng h¬n n÷a trªn thÞ trêng

quèc tÕ vµ ®iÒu nµy còng thÓ hiÖn quyÕt t©m cña ChÝnh phñ

ViÖt Nam trong viÖc c¶i çch më cöa vµ héi nhËp.

1.5.2. Nh÷ng khã kh¨n

Bªn c¹nh nh÷ng thuËt lîi çc Doanh nghiÖp còng ph¶i nhËn thøc

vµ cã nh chuÈn bÞ thÝch ®¸ng ®Ó ®èi mÆt víi çc khã kh¨n mµ

trong ®ã ®iÒu quan träng nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tham gia

vµo AFTA ®ång nghÜa víi viÖc chóng ta ph¶i thõa nhËn tù do hãa

th¬ng m¹i, tù do hãa lu chuyÓn hµng hãa trong níc vµ khu vùc.

Tham gia vµo AFTA, çc chØ sè kinh tÕ cña ta ®Òu thÊp h¬n çc

59

níc trong khèi. Çc níc nh Th¸i Lan, Singapore, Philippine... ®Òu

®· hoµn thµnh giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa.

HiÖn nay, søc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam cßn kÐm nÕu so

s¸nh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng. Hµng nhËp ngo¹i trµn vµo sÏ dÉn ®Õn

t×nh tr¹ng rÊt nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng kh«ng c¹nh

tranh ®îc, s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®îc, tiªu biÓu nh mét sè

ngµnh dÖt may, giÇy dÐp, ®Õn gia dông, hµng c«ng nghiÖp

nhÑ... C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ mét sè níc

trong khu vùc ASEAN cßn qu¸ gièng nhau. Cã rÊt nhiÒu mÆt hµng

mµ ta s¶n xuÊt ®îc th× çc níc b¹n hµng ASEAN còng ®Òu s¶n

xuÊt ®îc nªn dÉn ®Õn sù c¹nh tranh trùc tiÕp, gay g¾t kh«ng

nh÷ng trªn thÞ trêng ViÖt Nam, ASEAN mµ c¶ thÞ trêng ngoµi

ASEAN.

Trong n¨m 2001, bøc tranh kinh tÕ thÕ giíi kh«ng mÊy s¸ng sña,

t¨ng trëng GDP chØ ®¹t 1,3% (gi¶m 3,4% so víi n¨m 2000), trong

khi ®ã, kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t tèc ®é t¨ng trëng GDP 6,8% lµ mét

®iÒu ®¸ng mõng. ViÖt Nam trë thµnh mét ®Þa chØ ®Çu t tin cËy

trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Song, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu

còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng yÕu kÐm, nhÊt lµ ë hµng n«ng s¶n víi

çc mÆt hµng chñ lùc nh : g¹o, cµ-phª, h¹t ®iÒu, h¹t tiªu. N¨m

2001, xuÊt khÈu g¹o t¨ng 64% vÒ lîng nhng kim ng¹ch gi¶m 8,5% ;

cµ-phª t¨ng xuÊt khÈu 29% nhng kim ng¹ch gi¶m 20% ; h¹t tiªu

t¨ng 62% vÒ lîng, kim ng¹ch gi¶m 28%. T×nh h×nh xuÊt khÈu 7

th¸ng ®Çu n¨m 2002 còng cã biÓu hiÖn t¬ng tù, khèi lîng hµng

xuÊt khÈu t¨ng 1,1%, trong khi gi¸ hµng xuÊt khÈu gi¶m 5,2%, t-

¬ng ®¬ng møc gi¶m 477 triÖu USD. XuÊt khÈu hµng s¬ chÕ

chiÕm tíi 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, trong khi ®ã, hµng

60

c«ng nghiÖp chØ chiÕm 38% (Trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña

Trung Quèc vµ Th¸i Lan hµng c«ng nghiÖp chiÕm tíi 90%). Díi

®©y lµ mét sè nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu:

Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa s¶n xuÊt trong níc cßn

yÕu (vÒ gi¸ c¶, chÊt lîng, h×nh thøc mÉu m·) do quy m« s¶n

xuÊt nhá, tæ chøc qu¶n lý cßn kÐm, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp.

Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ta l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 30

n¨m. Theo ®¸nh gi¸ cña DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi (WEF), n¨ng

lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1999 lµ 48/53,

n¨m 2000 lµ 49/59, n¨m 2001 lµ 62/75. §iÒu ®ã nãi lªn søc c¹nh

tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi cßn rÊt

kÐm. Tríc c¸c cam kÕt vÒ c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ

quan, vÒ thùc hiÖn quy chÕ §·i ngé Quèc gia vµ Tèi huÖ quèc

®Ó më ®êng cho th¬ng m¹i ph¸t triÓn, søc Ðp c¹nh tranh ngµy

cµng ®Ì nÆng lªn hµng hãa ViÖt Nam trong khi sù c¶i thiÖn vÒ

chÊt lîng hµng hãa cña chóng ta vÉn cßn chËm so víi tr×nh ®é

ph¸t triÓn cña thÞ trêng ASEAN. C¬ cÊu ngµnh hµng xuÊt khÈu

cña ViÖt Nam vµ phÇn lín c¸c níc ASEAN lµ t¬ng ®èi gièng

nhau, nhng chÊt lîng vµ sù ®a d¹ng cña hµng hãa cña ViÖt Nam

trong APEC cã sù chªnh lÖch qu¸ lín, nªn thiÕu lîi thÕ c¹nh tranh

trong viÖc thu hót ®Çu t, t×m kiÕm thÞ trêng c«ng nghÖ. §Æc

biÖt lµ chóng ta bÞ c¹nh tranh gay g¾t bëi hµng hãa cña Trung

Quèc, nhÊt lµ khi níc nµy ra nhËp WTO. NÕu kh«ng cã sù chuÈn

bÞ tèt, chñ ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn c¬ së ph¸t

huy lîi thÕ so s¸nh mµ cø ®Çu t dµi tr¶i, tù ph¸t th× sÏ gÆp

nhiÒu trë ng¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ.

61

NÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ kinh

tÕ bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng, tõ tr¹ng th¸i khan hiÕm hµng

hãa sang d thõa hµng hãa, tõ kinh tÕ tù cÊp, tù tóc sang kinh

tÕ héi nhËp. ë nÒn kinh tÕ bao cÊp, trong quan hÖ cung - cÇu

vÒ hµng hãa th× "cung" quyÕt ®Þnh "cÇu" ; ngîc l¹i, ë kinh tÕ

thÞ trêng, kinh tÕ héi nhËp th× "cÇu"sÏ quyÕt ®Þnh "cung".

§iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n nµy cÇn ®îc qu¸n triÖt mét çch s©u

s¾c khi chóng ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong bèi

c¶nh toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi víi nh÷ng ®Æc trng lµ tù do

hãa th¬ng m¹i.

Khã kh¨n trong bíc qu¸ ®é chuyÓn ®æi kinh tÕ cña ViÖt

Nam, tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ

thÞ trêng. Trong qu¸ tr×nh nµy, çc quan hÖ thÞ trêng trong

nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thùc sù cha trëng thµnh, çc qu¸n tÝnh

cña lÒ lèi quan liªu bao cÊp trong hÖ thèng qu¶n lý cßn nÆng

nÒ, sù tr«ng chê û l¹i cña çc doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ çc

doanh nghiÖp Nhµ níc cvÉn cßn tån t¹i. §iÒu nµy g©y ra mét

søc ú lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓnn kinh tÕ, c¶n trë søc s¸ng

t¹o, sù n¨ng ®éng cña doanh nghiÖp vµ lµm gi¶m søc c¹nh

tranh cña hµng hãa ViÖt Nam. §©y còng lµ lùc c¶n lín cña qu¸

tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ - th¬ng m¹i cña ViÖt Nam

trong khu«n khæ ASEAN, cã thÓ lµm chËm trÔ qu¸ tr×nh héi

nhËp cña ViÖt Nam.

C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã nhiÒu bÊt lîi,

chñ yÕu lµ çc mÆt hµng n«ng s¶n, nguyªn liÖu th«, vµ c«ng

62

nghiÖp nhÑ, nÕu nh kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt vÒ

®Çu t n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ

chÊt lîng s¶n phÈm, ®a d¹ng hãa diÖn s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu

m· hîp lý vµ më réng quy m« s¶n xuÊt th× còng kh«ng c¹nh

tranh ®îc víi hµng cña ASEAN t¹i çc thÞ trêng EU, B¾c Mü vµ

§«ng B¾c ¸. Thªm vµo ®ã lµ, kho¶ng çch vÒ tr×nh ®é ph¸t

triÓn kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN qu¸ lín, g©y bÊt

lîi cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ

- th¬ng m¹i, c¶n trë tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam vµo hai

tæ chøc trªn. Tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt nh hiÖn nay, ®Æc

biÖt trong çc ngµnh chñ chèt nh c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chÕ

biÕn cßn ë møc yÕu kÐm nªn cha ®ñ søc c¹nh tranh, chiÕm

lÜnh thÞ trêng. Do vËy sù gia t¨ng cña qu¸ tr×nh tù do hãa th-

¬ng m¹i vµ ®Çu t dÔ biÕn ViÖt Nam thµnh thÞ trêng tiªu thô

cña çc níc thµnh viªn kh¸c trong ASEAN.

Kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ trêng vµ t¹o lËp nguån vèn ®Çu t cña

doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. HiÖn nay cßn nhiÒu

doanh nghiÖp ®Òu thiÕu mét chiÕn lîc s¶n xuÊt kinh doanh dµi

h¹n vµ æn ®Þnh, còng nh cha ®Ò ra mét kÕ ho¹ch chi tiÕt dµi

h¹n vÒ ph¸t triÓn thÞ trêng.

Tr×nh ®é qu¶n lý qu¶n lý cña çc doanh nghiÖp ViÖt

Nam cßn yÕu kÐm so víi çc níc kh¸c trong cïng khu vùc.

§©y sÏ lµ khã kh¨n lín nhÊt mµ ViÖt Nam ph¶i ®¬ng ®Çu trong

qu¸ tr×nh héi nhËp vµo AFTA. Khi ViÖt Nam thùc hiÖn çc cam

kÕt më réng thÞ trêng th¬ng m¹i vµ ®Çu t, nh×n chung çc

doanh nghiÖp trong níc cßn rÊt non trÎ, thiÕu vèn kinh doanh

còng nh tr×nh ®é qu¶n lý, thiÕu sù tÝn nhiÖm vµ bÒ dµy kinh

63

nghiÖm, n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm cßn thÊp, gi¸ thµnh

s¶n xuÊt cao. PhÇn lín çc doanh nghiÖp ViÖt Nam khi tham gia

héi nhËp AFTA bÞ nhiÒu h¹n chÕ nh: kinh doanh trªn diÖn mÆt

hµng réng nhng thiÕu chuyªn ngµnh, s¶n phÈm theo híng ®a

d¹ng hãa nhng thiÕu chuyªn m«n hãa; m¹ng líi tiªu thô hÑp; cha

t¹o dùng ®îc uy tÝnh cao víi kh¸ch hµng; thiÕu çc ho¹t ®éng

xóc tiÕn vµ th«ng tin th¬ng m¹i... MÆt kh¸c, hÇu hÕt çc doanh

nghiÖp trong níc cha cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó thÝch øng víi

çc ®iÒu kiÖn kinh doanh míi khi ViÖt Nam thùc hiÖn çc cam

kÕt tù do hãa, thuËn lîi hãa th¬ng m¹i vµ ®Çu t. NhiÒu doanh

nghiÖp cßn th¬ ¬, kh«ng hiÓu ®îc lîi Ých khi ViÖt nam tham

gia vµo AFTA, coi ®©y lµ c«ng viÖc cña Nhµ níc. Do vËy, ®©y

sÏ lµ khã kh¨n lín trong quµ tr×nh thùc thi çc cam kÕt trong

khu«n khæ AFTA.

HÖ thèng chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam cßn thiÕu ®ång bé,

nhiÒu bÊt cËp, cha phï hîp víi th«ng lÖ khu vùc còng nh

quèc tÕ. Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, thùc hiÖn çc cam kÕt kinh

tÕ - th¬ng m¹i trong khu«n khæ ASEAN kh«ng chØ liªn quan

®Õn viÖc gØam thuÕ vµ çc hµng rµo phi thuÕ mµ cßn liªn

quan ®Õn viÖc c¶i çch hÖ htèng luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch th-

¬ng m¹i nh»m ngµy cµng t¹o thuËn lîi h¬n cho xuÊt nhËp khÈu,

®Çu t. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay hÖ thèng chÝnh s¸ch th¬ng m¹i

vµ çc chÝnh s¸ch vÜ m« cßn mang tÝnh hµnh chÝnh, thêng

xuyªn ph¶i ®iÒu chØnh, thay ®æi thÊt thêng.

64

§Æc biÖt, nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho kinh tÕ -

th¬ng m¹i ViÖt Nam mµ ASEAN vµ APEC thõa nhËn th× ta l¹i

cha cã hoÆc cha hoµn thiÖn nh chÝnh s¸ch thuÕ vµ phi thuÕ

quan theo §·i ngé Tèi huÖ quèc (MFN) vµ §·i ngé Quèc gia (NT),

chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan, quy chÕ xuÊt xø... Trong khi ®ã,

mét sè biÖn ph¸p chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c cña

çc tæ chøc nµy th× vÉn ®îc ta ¸p dông g©y ra nh÷ng ¸ch t¾c

trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc nghÜ vô kinh tÕ - th¬ng m¹i mµ

ta ®· cam kÕt víi ASEAN, ®Æc biÖt lµ çc c¬ quan qu¶n lý cßn

cha quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc hç trî th¸o gì khã kh¨n gióp

cho doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh (nh vÒ c¬

chÕ, vèn thÞ trêng).

ch¬ng iii

mét sè kiÕn nghÞ thóc ®Èy thùc hiÖn hiÖu qu¶ cam

kÕt c¾t g¶m thuÕ quan trong khu«n khæ cept/afta

1.6. Mét sè quan ®iÓm vµ ®Þnh híng cña ViÖt Nam trong

hîp t¸c vµ héi nhËp víi ASEAN

Bíc vµo giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu 2001 –

2020, thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam ®· kh¸c so víi 10 n¨m tríc ®©y.

§Êt níc ®· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, c¬ së h¹ tÇng vµ

n¨ng lùc s¶n xuÊt ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, thÞ trêng ®îc më réng,

®êi sèng cña nh©n d©n ®îc n©ng cao. Víi héi nhËp vµo ASEAN,

chóng ta ®· thay ®æi ®îc vÞ thÕ ViÖt Nam trong con m¾t cña

65

céng ®ång quèc tÕ, t¹o tiÒn ®Ó cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia

nhËp WTO (dù kiÕn vµo n¨m 2006), nh»m ®a níc ta c¬ b¶n trë

thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµo 2020. §Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ qu¸

tr×nh héi nhËp vµo ASEAN vµ APEC trong thêi gian tíi, chóng ta

cÇn cã çc ®Þnh híng ®óng ®¾n, cô thÓ nh»m ®a ra nh÷ng gi¶i

ph¸p hîp lý vµ v¹ch ra mét lé tr×nh tèi u cho viÖc hîp t¸c vµ thùc

hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i trong khu«n khæ ASEAN.

1.6.1. TriÓn väng hîp t¸c kinh tÕ - th¬ng m¹i cña ViÖt

Nam víi çc níc ASEAN theo xu thÕ héi nhËp kinh tÕ

quèc tÕ.

Tõ nh÷ng néi dung nªu trªn, cã thÓ nãi triÓn väng hîp t¸c kinh tÕ

– th¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi çc níc ASEAN vµ APEC ®ang ®îc

më réng mét çch kh¶ quan. Tuy nhiªn, nÕu ®Æt mèc n¨m 2006

cho viÖc héi nhËp hoµn toµn cña ViÖt Nam vµ ASEAN vµ n¨m

2020 vµo APEC th× triÓn väng hîp t¸c ®ã cã thÓ ®îc quy tô ë

nh÷ng nÐt chÝnh sau.

Quy m« th¬ng m¹i hµng ho¸ - dÞch vô gi÷a ViÖt Nam víi çc níc

ASEAN vµ APEC ngµy cµng ®îc më réng. Khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i

B×nh D¬ng vÉn sÏ ®îc coi lµ thÞ trêng träng ®iÓm cña ViÖt Nam

trong 10 n¨m tíi çc ®èi t¸c truyÒn thèng lµ çc níc ASEAN, Trung

Quèc (bao gåm Hång K«ng), NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc. ASEAN

lµ mét thÞ trêng kh¸ lín vµ khi ViÖt Nam hoµn thµnh AFTA, hµng

ho¸ cña çc níc ASEAN cµng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n trong viÖc

x©m nhËp vµo thÞ trêng ViÖt Nam trong khi kh¶ n¨ng xuÊt kha¶u

g¹o, dÇu th« sang khu vùc nµy cña ViÖt Nam sÏ gi¶m. Kim ng¹ch

66

xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®èi víi çc níc chñ chèng trong

APEC nh Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc sÏ gia t¨ng víi mét tèc

®é nhanh chãng víi çc mÆt hµng xuÊt cña chóng ta sÏ lµ h¶i

s¶n, n«ng s¶n, thùc phÈm, cao su, than ®¸, giÇy da …. Vµ mÆt

hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam tõ thÞ trêng nµy chñ yÕu

lµ ph©n bãn, m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghiÖp cao, chÊt dÎo nguyªn

liÖu, linh kiÖn ®iÖn tö, tin häc…

Qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng

gi÷a ViÖt Nam víi çc níc trong ASEAN ngµy cµng s©u s¾c. Çc

mÆt hµng mµ ViÖt Nam sÏ t¨ng cêng tËp trung s¶n xuÊt cho xuÊt

khÈu sang thÞ trêng çc quèc gia trong ASEAN lµ: cµ phª, g¹o, cao

su, thuû s¶n … vµ ®Æc biÖt lµ dÇu má cïng çc s¶n phÈm dÇu

má. VÒ nhËp khÈu, ViÖt Nam sÏ nhËp nhiÒu mÆt hµng cã hµm l-

îng kü thuËt cao do nh÷ng mÆt hµng nµy th¾ng thÕ trong th¬ng

m¹i vµ ®Çu t s÷ ®îc ®a d¹ng ho¸ víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ

th«ng tin nh th¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ t¹o ra mét bíc ngoÆt lín

trong hîp t¸c kinh tÕ, n©ng cao h¬n n÷a qu¸ tr×nh chuyªn m«n

ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng gi÷a çc níc thµnh viªn. §iÒu nµy

còng cho thÊy, chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ph¶i g¾n

víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ASEAN vµ chÞu ¶nh hëng

chung cña toµn APEC mét khi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ngµy cµng

kh¨ng khÝt.

C¬ cÊu th¬ng m¹i vµ hîp t¸c ®Çu t gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN vµ

APEC ngµy cµng ®æi míi. Hoa kú sÏ lµ níc chiÕm tû träng lín

trong quan hÖ th¬ng m¹i vµ ®Çu t víi ViÖt Nam nh»m t¹o thÕ ¶nh

hëng vµ l·nh ®¹o ASEAN, t¹o ®èi träng víi Trung Quèc. MÆt kh¸c,

mét mÆt hµng phi dÇu má vµ n«ng s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu

67

sang çc hiÖu lùc, nhiÒu hµng ho¸ níc ta ®îc xuÊt trùc tiÕp sang

Hoa Kú vµ thÞ trêng B¾c Mü, kh«ng cÇn qua çc níc trung gian ë

khu vùc nµy.

Çc liªn kÕt vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ sÏ ngµy cµng chÆt chÏ h¬n,

nh»m kÝch thÝch sù lu chuyÓn çc dßng vèn ®Çu t gi÷ASEAN çc

níc, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ kh¶ n¨ng ®èi víi çc cuéc

khñng ho¶ng tµi chÝnh trong t¬ng lai. TriÓn väng nµy ®îc nhÊn

m¹nh trong KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ néi cña çc níc ASEAN, víi ch-

¬ng tr×nh 6 n¨m 1999 – 2004), bao gåm çc néi dung c¬ b¶n:

t¨ng cêng sö dông çc ®ång tiÒn ASEAN, ph¸t triÓn thÞ trêng

vèn, t¨ng cêng gi¸m s¸t thêng xuyªn çc dßng vèn hîp t¸c trong

tiÕn tr×nh tù do ho¸ dÞch vô tµi chÝnh, nghiªn cøu kh¶ n¨ng thiÕt

lËp ®ång tiÒn chung ASEAN, t¨ng cêng hîp t¸c vÒ thuÕ vµ tµi

chÝnh Nhµ níc, hîp t¸c vÒ b¶o hiÓm vµ t¨ng cêng hÖ thèng tµi

chÝnh. KÕ ho¹ch nµy ®îc xem lµ bíc ®Çu tiªn trong mét lo¹t kÕ

ho¹ch hµnh ®ång dÉn ®Õn môc tiªu cña “TÇm nh×n ASEAN

2020”.

T¨ng cêng tù do ho¸ th¬ng m¹i trong ASEAN ®îc thÓ hiÖn rÊt râ

t¹i Héi nghÞ cÊp cao t¹i Brun©y th¸ng 11/2000 võa qua. Çc níc

thµnh viªn ®· kh¼ng ®Þnh l¹i cam kÕt thùc hiÖn çc môc tiªu

B«go vÒ hÖ thèng th¬ng m¹i khu vùc vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng cho

th¬ng m¹i ®iÖn tö, t×m kiÕm nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó t¨ng

cêng tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ hîp t¸c khu vùc nh»m ®¹t ®îc t¨ng

trëng bÒn v÷ng vµ gi¶m bít sù chªnh lÖch vÒ ph¸t triÓn gi÷a çc

quèc gia thµnh viªn. Nh©n thøc ®îc nh÷ng th¸ch thøc cña thiªn

nhiªn kû míi víi nÒn kinh tÕ tri thøc, çc nhµ l·nh ®¹o ASEAN ®·

®Þnh ra nh÷ng lÜnh vùc hîp t¸c míi v× sù ph¸t triÓn chung cña

68

toµn khèi vµ cho r»ng çc níc trong thêi gian tíi cÇn tranh thñ tèi

®a nh÷ng c¬ héi mµ cuéc çch m¹ng th«ng tin vµ truyÒn th«ng

mang l¹i.

T¹i hÇu hÕt çc Héi nghÞ gÇn ®©y, çc níc ASEAN ®Òu nhÊt qu¸n

tinh thÇn hîp t¸c gi÷a çc níc çc thµnh viªn v× sù ph¸t triÓn æn

®Þnh vµ l©u dµi trong nh÷ng n¨m tíi, nh»m biÕn §«ng ¸ thµnh

khu vùc thÞnh vîng vµ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi . T¹i Héi nghÞ cÊp

cao kh«ng chÝnh thøc lÇn thø t häp t¹i xingapi vµo th¸ng 11/2000

võa qua, çc nhµ l·nh ®¹o ASEAN ®· nhÊn m¹nh tÇm quan träng

cña viÖc t¨ng cêng liªn kÕt ASEAN, thu hÑp kho¶ng çch vÒ tr×nh

®é ph¸t triÓn, vÒ c«ng nghÖ, th«ng tin vµ cñng cè tinh thÇn

®oµn kÕt trong ph¹m vi toµn khèi ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu

vùc.

1.6.2. Nh÷ng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam.

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ níc, lµ

bé phËn chñ chèt trong chÝnh s¸ch më cöa, ®æi míi kinh tÕ cña

ViÖt Nam. Tõ çc quan ®iÓm chung ®è, nguyªn t¾c vµ ph¬ng

ch©m cô thÓ cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®îc Nhµ níc ViÖt

Nam kh¨ng ®Þnh liªn tiÕp trong çc nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng

VIII, vµ nghÞ quyÕt ®¹i héi ®¶ng IX võa qua cã thÓ quy tô vµo çc

nguyªn t¾c chñ yÕu sau4.

4 TrÝch v¨n kiÖn §¹i héi ®¶ng VIII, IX

69

Ulysses R. Gotera, 01/03/-1,

Nguyªn t¾c thø nhÊt: B¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng

x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc

gia, gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc vµ b¶o vÖ m«i trêng. §©y lµ yªu

cÇu chÝnh trÞ cao nhÊt ®èi víi tiÕn tr×nh tham gia çc ®Þnh chÕ

quèc tÕ cña níc ta.

Nguyªn t¾c thø hai: héi nhËp quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c

võa ®Êu tranh. §iÒu cèt lâi lµ ba yÕu tè c¬ b¶n: giµnh thÞ trêng,

vèn vµ c«ng nghÖ. Qu¸ tr×nh nµy còng ph¶i tu©n thñ çc nguyªn

t¾c, chÊp nhËn çc luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së cã ®i

cã l¹i” b¶o ®¶m b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau, cïng cã lîi trong

çc quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, ®îc thÓ hiÖn trong tõng

chÕ ®Þnh, thÓ chÕ mµ níc ta cam kÕt còng nh ®èi xö thuËn lîi

h¬n ®èi víi çc níc kÐm ph¸t triÓn h¬n. Do ®ã ph¶i tËn dông çc

c¬ héi ®Ó t¨ng thªm nh÷ng thuËn lîi, gi¶m bít çc khã kh¨n cña

níc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp.

Nguyªn t¾c thø ba: Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn

thiÕt ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. §ång thêi, cã tù

chñ vÒ kinh tÕ míi héi nhËp cã hiÖu qu¶. §©y lµ qu¸ tr×nh nh»m

môc tiªu v× sù ph¸t triÓn , phôc vô ®æi míi thµnh c«ng, thùc hiÖn

c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th¾ng lîi, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh

tÕ – x· héi vµ t¨ng trëng bÊt æn, biÕn ®éng lín tõ bªn ngoµi.

Nguyªn t¾c th t: Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chñ tr¬ng ®a ph¬ng ho¸,

®a d¹ng ho¸ çc quan hÖ kinh tÕ trong héi nhËp, b¶o ®¶m lîi Ých

cña níc ta , gi÷ v÷ng sù c©n b»ng trong çc mèi quan hÖ quèc

tÕ, tr¸ch lÖ thuéc bµo chiÒu vµo mét hoÆc mét sè ®èi t¸c, gãp

70

phÇn x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ më, h×nh thµnh thÞ trêng ®ång

bé th«ng suÊt trong c¶ níc, g¾n víi kinh tÕ vµ thÞ trêng thÕ giíi.

Nguyªn t¾c thø n¨m: Lu«n lu«n ®Ò cao c¶nh gi¸c tríc ©m mu

lîi dông quan quan hÖ kinh tÕ ®Ó thùc hiÖn “diÔn biÕn hoµ

b×nh”, ph¸ ho¹i, lËt ®æ cña çc thÕ lùc thï ®Þch.

Quan ®iÓm chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt

ASEAN.

§iÒu quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng vµ nhÞp ®é cña héi nhËp ASEAN

lµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã kh¶ c¹nh tranh cña

hµng ho¸ vµ çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ãng vai trß then chèt.

§æi míi bªn trong vµ tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt víi ASEAN

ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®ång bé, ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lîi Ých

bé phËn, tríc m¾t víi lîi Ých toµn thÓ, l©u dµi cña ®Êt níc. Trong

qu¸ tr×nh héi nhËp, mét mÆt cÇn lu«n lu«n n¾m v÷ng chiÕn lîc

vµ ®Þnh híng c¬ b¶n, mÆt kh¸c, cÇn x¸c ®Þnh híng vµ ®èi tîng u

tiªn trong tõng giai ®o¹n, s¸ch lîc, chñ tr¬ng cô thÓ ®èi víi tõng

khu vùc, tõng níc, thËm chÝ víi tõng tËp ®oµn kinh tÕ lín.

1.6.3. Nh÷ng ®Þnh híng lín cho viÖc thùc hiÖn cã hiÖu

qu¶ çc kÕt kinh tÕ - th¬ng m¹i víi ASEAN.

Nh×n chung, nguyªn t¾c chñ ®¹o ®Ó ®Þnh híng cho viÖc thùc

hiÖn mét çch cã hiÖu qu¶ çc cam kÕt kinh tÕ - th¬ng m¹i cña

ViÖt Nam trong khu«n khæ ASEAN vµ APEC , ViÖt Nam còng nh

çc quèc gia kh¸c ph¶i chÊp nhËn “luËt ch¬i”, ®iÒu nµy cã

nghÜa lµ chóng ta ph¶i thµ nhËn çc nguyªn t¾c còng nh çc

71

nghÜa vô kh¸c mµ hai khèi nµy ®Æt ra lµ: dµnh ®·i ngéi Tèi huÖ

quèc (MFN) ®·i ngé quèc gia (NT), çc u ®·i miÔn trõ vÒ thuÕ vµ

phÝ thuÕ quan quan, chÊp nhËn cïng çc níc thµnh viªn më cöa

thÞ trêng cho nhau trªn c¬ së ®µm ph¸n nhng thùc hiÖn tõng bíc

theo lé tr×nh thêi gian nhÊt ®Þnh. Do ®ã, cã thÓ nãi, viÖc thùc

hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®èi víi ASEAN

vµ APEC trong thêi gian tíi ®îc tiÕn hµnh theo nh÷ng ®Þnh híng

c¬ b¶n sau ®©y.

Thø nhÊt, chiÕn lîc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®îc

®Æt träng t©m tríc hÕt vµo lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ – th¬ng m¹i

víi çc níc ASEAN, ®ång thêi quan t©m mét çch ®óng møc çc

lÜnh vùc kh¸c. §©y kh«ng chØ lµ ®Þnh híng chung cho ASEAN vµ

APEC mµ cßn lµ ®Þnh híng chung cho toµn bé qu¸ tr×nh héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. §Þnh híng nµy ®îc kh¼ng

®Þnh trong chiÕn lîc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, giai

®o¹n 2001- 2010 trong ®ã coi thÞ trêng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-

¬ng lµ thÞ trêng träng ®iÓm ®Ó ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ

thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoa× nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó

kinh tÕ ViÖt Nam héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.

Thø hai, tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña

ViÖt Nam trong ASEAN cÇn ®îc tiÕn hµnh theo lé tr×nh hîp lý,

nhÊt qu¸n víi chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi mµ §¶ng vµ Nhµ n-

íc ®· ®Ò ra ra t¹i ®¹i héi IX. Lé tr×nh nµy ®î v¹ch ra nh»m ®¶m

b¶o hoµn thµnh çc cam kÕt ®óng thêi gian, nhng ®îc linh ho¹t

trong toµn bé qu¸ tr×nh, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ mét n-

íc cã nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi.

72

Thø ba, thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña ViÖt Nam

trong khu«n khæ ASEAN ph¶i phôc vô cho viÖc rót ng¾n lé tr×nh

gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO cña ViÖt Nam. §©y lµ

môc tiªu lín mµ ViÖt Nam u tiªn trong thêi gian tíi vµ qu¸ tr×nh

thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong

ASEAN ®îc vËn hµnh theo híng t¹o tiÒn ®Ò cho ViÖt Nam tham

gia WTO.

Th t, thùc hiÖn çc cam kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña ViÖt Nam

trong khu«n khæ ASEAN ph¶i tranh thñ ®îc vèn vµ c«ng nghÖ bªn

ngoµi, ph¸t huy tèi ®a ASEAN néi lùc, nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t

triÓn bªn v÷ng mét nÒn kinh tÕ më, ®a thµnh phÇn. ë ®©y cÇn

nhÊn m¹nh çc biÖn ph¸p hç trî nÒn s¶n xuÊt trong níc, chuÈn bÞ

cho çc doanh nghiÖp thÝch øng víi m«i trêng kinh doanh míi, khi

ViÖt Nam hoµn thµnh çc cam kÕt trong khu«n khæ ASEAN.

1.6.4. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh

thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«n khæ

CEPT/AFTA

Việc thực hiện các lộ trình mở cửa cần được tiến hành đồng bộ và phải gắn liền với

iến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế về điều chỉnh cơ chế chính sách trong nước ở

từng giai đoạn. Quá trình này muốn thực hiện được đúng tiến độ, có hiệu quả, theo

đúng các nội dung thì trong thời gian tới chúng ta phải tính toán và xử lý một số

thách thức cơ bản sau:

Quy hoạch sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh: việc thực hiện các nghĩa vụ cắt

73

giảm hàng rào thuế và hàng rào phi thuế quan cần phải được đặt trong mối quan hệ

hữu cơ với nhiệm vụ cấp bách là chuyển đổi cơ cấu kinh tế,tập trung các nguồn lực

và có biện pháp xây dựng các nghành có khả năng phát triển,các lĩnh vực quan

trọng là cơ sở để phát triển các nghành khác,không ngừng đổi mới trang thiết bị kỹ

thuật,nâng cao sức cạnh tanh. Bảo hộ nền kinh tế trong nước: việc bảo hộ cho nền

sản xuất trong nước sẽ được tiến hành có trọng tâm, trọng điểm, có chọn lọc, có

điều kiện và có thời hạn, bảo hộ hợp lý cả người sản xuất và người tiêu dùng, chỉ

tập trung vào các ngành công nghiệp có khả năng phát triển kinh doanh có hiệu

quả nhưng lúc đầu còn non yếu, những ngành sử dụngnhiều lao động, những

ngành sử dụng nguyên liệu nông nghiệp và sản phẩm nông nghiệp mà ta có ưu thế.

Cũng như các nước, Việt Nam có thể dùng thuế quan là công cụ chủ yếu đểbảo hộ

sản xuất trong nước khi mở cửa thị trường, nhưng để biến bảo hộ thành một động

lực của sự phát triển, chúng ta không thể bảo hộ vô thời hạn cho sự ỷ lại vào trình

độ yếu kém mà chỉ duy trì có thời hạn và lộ trình giảm bảo hộ cần được công bố

rõ.

Hỗ trợ các doanh nghiệp : trong tiến trình tham gia các cam kết trong ASEAN thì

các doanh nghiệp là đối tượng chủ yếu trực tiếp hưởng lợi và gánh chịu hậu quả về

những gì nhà nước đã cam kết với các tổ chức trên. Do vây cần có kế hoạch, chính

sách hỗ trợ giúp đỡ các doanh nghiệp không ngừng nâng cao năng lực , năng động ,

sáng tạo , vươn mạnh ra thị trường khu vực, đương đầu quyết liệt với cạnh tranh

quốc tế. Các biện pháp hỗ trợ cần nhấn mạnh trong thời gian tới là cơ chế chính

sách, chẳng hạn như mở rộng quyền kinh doanh xuất nhập khẩu, có cơ chế tín

dụng tài trợ cho các nhà xuất khẩu, đơn giản hóa thủ tục hành chính hải quan...

Mọi chế độ, chính sách hỗ trợ các nhà doanh nghiệp phải tạo được cơ chế gắn chặt

họ với hiệu quả sản xuất và kinh doanh, buộc họ muốn tồn tại và phát triển phải tự

mình vươn lên cạnh tranh quốc tế. Đồng thời phải có cơ chế để các cơ quan quản lý

74

nhà nước làm việc với các doanh nghiệp giúp cho quá trình hoạch định chính sách

luôn gắn với thực tế.

Phát triển nguồn nhân lực: để hành thành được những nhiệm vụ đặt ra cho quá

trình hòa nhập kinh tế - thương mại trong ASEAN, vấn đề cán bộ luôn luôn là yếu

tố quyết định , trước mắt cần được tập trung vào các lĩnh vực sau:

Nâng cao năng lực hoạch định chính sách

Mở rộng và nâng cao trình độ đàm phán quốc tế

Công bố , phổ biến và hướng dẫn cho các doanh nghiệp nắm bắt được kịp thời

các kết quả đàm phán trên bàn hội nghị, hiểu và vận dụng được các kết quả đó

vào thực tiễn sản xuất và kinh doanh quốc tế

Đặc biệt chú trọng nâng cao trình độ tiếng Anh , phương tiện thiết yếu để giao

dịch quốc tế

Về nguồn thu ngân sách: ThuÕ quan là công cụ thực hiện chính sách thương mại

và cũng là nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Khi chúng ta thực hiện các cam kết

cắt giảm thuế quan đối với hàng hóa , dịch vụ từ thị trêng ASEAN, nguồn thu

ngân sách của chúng ta sẽ giảm. Tuy nhiên nếu có một chính sách phát triển thương

mại quốc tế và đầu tư nước ngoài một cách hợp lý, chúng ta có thể bù đắp được

nguồn thiếu hụt này bằng tác độn của việc gia tăng kim ngạch xuất nhập khẩu, kích

thích sản xuất và tiêu dïng trong nước.

1.7. Mét sè gi¶i kiÕn nghÞ thóc ®Èy thùc hiÖn hiÖu qu¶

cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong khu«ng khæ

CEPT/AFTA

75

Héi nhËp lµ tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn. ViÖc thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t

gi¶m thuÕ quan trong ASEAN, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Mü vµ

trong t¬ng lai khi gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i ThÕ giíi - WTO lµ

mét kh©u quan träng ®Ó thùc hiÖn viÖc tù do hãa th¬ng m¹i më

cöa héi nhËp. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã vai trß ®Æc biÖt quan

träng, ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña héi nhËp. V× vËy, çc doanh

nghiÖp cÇn chñ ®éng tËn dông c¬ héi vµ vît qua thö th¸ch ®Ó

n©ng cao vÞ thÕ c¹nh tranh cña hµng hãa vµ uy tÝn cña m×nh

trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. Chóng ta ®ang ®øng t¹i thêi

®iÓm cña viÖc thùc hiÖn cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan trong

khu«n khæ CEPT/AFTA, thêi gian cho chóng ta kh«ng cßn nhiÒu,

muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cam kÕt nµy chóng ta cÇn ph¶i

kh«ng ngõng thay ®æi ®Ó phï hîp h¬n còng nh gi¶i quyÕt døt

®iÓm çc khã kh¨n, víng m¾c, vµ h¬n hÕt chóng ta cÇn cã

nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, cô thÓ ë tÊt c¶ çc ngµnh çc cÊp qua

®ã thùc hiÖn mét çch cã hiÖu qu¶ cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan

trong khu«n khæ CEPT/AFTA trong thêi gian tíi.

1.7.1. VÒ phÝa nhµ níc

Tríc hÕt ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn chiÕn lîc c¾t gi¶m thuÕ quan

hîp lý, theo ph¬ng ch©m võa ®¶m b¶o lÞch tr×nh ®· cam kÕt,

võa t¹o sù chñ ®éng cho çc doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc

c¹nh tranh, thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh doanh míi.

Bªn c¹nh ®ã chóng ta cÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt çc mÆt hµng

gi¶m thuÕ, tríc m¾t lµ çc ngµnh hµng cã lîi thÕ so s¸nh cao kÕt

hîp víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé gi¶m dÇn, h¹ møc thuÕ

76

nhËp çc s¶n phÈm g¾n liÒn víi biÖn ph¸p kÝch thÝch ®Çu t vµ

c¶i tiÕn kü thuËt, ®Æc biÖt chó träng çc mÆt hµng danh môc

t¹m thêi ë ngoµi kÕ ho¹ch.

Trong qu¸ tr×nh nµy, cÇn cã çc biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m t¨ng

t¨ng thu ng©n s¸ch bï ®¾p phÇn thiÕu hôt do c¾t gi¶m thuÕ

theo çc cam kÕt, b»ng viÖc c¬ cÊu l¹i nguån thu th«ng qua c¶i

çch hÖ thèng thuÕ, trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn tæng thÓ çc

doanh nghiÖp trong níc víi çc doanh nghiÖp ASEAN vµ APEC t¹i

thÞ trêng ViÖt Nam. Nh×n nhËn thuÕ quan lµ c«ng cô thùc hiÖn

chÝnh s¸ch th¬ng m¹i, do ®ã nÕu thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan

®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong ASEAN vµ APEC th× cã

thÓ lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch nhng phÇn nµy cã thÓ ®îc

bï ®¾p b»ng viÖc gai t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ do ®ã

t¨ng thu ng©n s¸ch tõ viÖc ®¸nh thuÕ vµo qu¸ tr×nh gia t¨ng s¶n

xuÊt trong níc.

Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn ph¶i tÝch cùc tuyªn truyÒn s©u réng,

c«ng khai ho¸ còng nh cËp nhËt th«ng tin vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn

viÖc b·i bá hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®Ó çc doanh

nghiÖp nhËn thøc râ vµ dù ®o¸n tríc ®îc t×nh h×nh, tõ ®ã cã

çc biÖn ph¸p thÝch øng h÷u hiÖu, ®èi phã víi søc Ðp c¹nh tranh

do viÖc gi¶m thuÕ quan v× phi thuÕ quan theo khu«n khæ

ASEAN. Më çc héi th¶o, çc líp tËp huÊn cung cÊp çc tµi liÖu cho

çc doanh nghiÖp ®Ó n©ng cao nhËn thøc vµ ®¸nh gÝa ®îc møc

®é ¶nh hëng khi ViÖt Nam thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ thuÕ quan

vµ phi thuÕ quan theo khu«n khæ ASEAN.

77

MÆt kh¸c, ViÖt Nam còng kh«ng thÓ xem nhÑ nh÷ng mÆt hµng

cÇn b¶o hé , nh÷ng mÆt hµng nh¹y c¶m, ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p,

chÝnh s¸ch vÒ thuÕ quan vµ phÝ thuÕ quan thÝch hîp, gióp cho

c¸c ngµnh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®ã cã ®ñ thêi gian chuÈn

bÞ lùc lîng ®Ó v¬n lªn c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Nh÷ng mÆt hµng

cßn l¹i chØ dïng biÖn ph¸p thuÕ víi thuÕ suÊt gi¶m dÇn.

Cuèi cïng, lé tr×nh thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan cÇn ®îc thùc

hiÖn trong mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi viÖc c¾t gi¶m phi thuÕ

quan. X¸c ®Þnh hµng rµo phi thuÕ quan lµ mét c«ng cô b¶o hé

quan träng khi ViÖt Nam c¾t gi¶m thuÕ quan, nhng b·i bá hµng

rµo phi thuÕ quan lµ xu thuÕ tÊt yÕu trong tù do ho¸, thuËn lîi ho¸

th¬ng m¹i theo ASEAN.

1.7.1.1. Gải pháp về đào tạo cán bộ và nâng cao năng lực doanh nghiệp

Kinh nghiệp của nhiều nước trên thế giới và khu vực ( như Nhật Bản, Singapo...)

cho thấy, công tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ là một trong những nhân tố

quyết định thành công đối với sự phát triển của đất nước. Tríc lé tr×nh c¾t

gi¶m thuÕ quan vµ héi nhËp, nhân tố này lại càng có ý nghĩa quan trọng

hơn bởi lẽ trình độ quản lý của doanh nghiệp Việt nam còn nhiều hạn chế so với

các nước thành viên khác trong khu vực, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế tri thức

nền kinh tế đang hình thành và ảnh hưởng sâu rộng đến tư duy quản lý, tư duy kinh

tế và phương thức sản xuất kinh doanh. Vì vậy để thực hiện thành Lé tr×nh c¾t

gi¶m thuÕ tiÕn tíi héi nhËp ASEAN, Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để

78

phát triển nguồn nhân lực nâng cao năng lực doanh nghiệp của mình, do đó trong

thời gian tới, chúng ta cần phải thực hiện các giải pháp sau:

1.7.1.1.1. Đào tạo cán bộ

Thứ nhất, Nhà nước phải tiến hành quy hoạch lại, phân loại và đào tạo theo năng

lực sở trường của đội ngũ cán bộ tại doanh nghiệp, các cơ quan quản lý vì tiến trình

hội nhập của Việt Nam vào ASEAN, đặc biệt trong các nghành hải quan, thương

mại, quản lý đầu tư nước ngoài,.. Đào tạo lịa và đào tạo lại và đào tạo mới cần được

kết hợp chặt chẽ để đáp ứng được tốt nhất những đòi hỏi phát sinh trong quá trình

thực hiện các cam kết của Việt Nam theo khuôn khổ AFTA

Thứ hai, Nhà nước cam kết với doanh nghiệp cần chú trọng đào tạo chuyên môn,

tay nghề cho người lao động, phù hợp với chiến lược phát triển văn hóa - xã hội và

xây dựng con người, lấy con người lam trung tâm trong phát triển kinh tế - xã hội

mà Đại hội Đảng IX đã đề ra. Trước mắt, để chuẩn bị cho quá trình tham gia một

cách đầy đủ vào ASEAN, chúng ta cần lưu ý đến việc đào tạo ba loại hình cán bộ

sau đây:

Đào tạo công nhân lành nghề theo lĩnh vực, chú trọng đào tạo trong những

ngành sản xuất mũi nhọn mà Việt Nam sẽ phát triển để phục vụ cho xuất khẩu,

thực hiện vai trò của Việt Nam trong việc phân công lao động quốc tế đối với

ASEAN. Vấn đề này được nhấn mạnh trong thời điểm này khi chúng ta bị mất

cân đối nghiêm trọng giữa đào tạo đại học và đào tạo công nhân kỹ thuật lành

nghề so với các nước thành viên khác trong khu vực.

Đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ kinh doanh quốc tế giỏi. Đây là loại hình cán

bộ cần chuyên môn cao, rất am hiểu sản xuất, am hiểu thị trường, kỹ thuật đàm

79

phán , giao dịch, ký kết hợp đồng và giỏi ngoại ngữ. Để hoàn thành lé trình

c¾t gi¶m thuÕ một cách có hiệu quả cũng như bảo vệ quyền lợi của quốc

gia trong quá trình này,chúng ta đang rất thiếu và rất cần nhóm cán bộ chuyên

môn này.

Đào tạo cán bộ pháp lý, đặc biệt trong lĩnh vực thuÕ, kinh tế và thương mại

quốc tế,có sự am hiểu các luật lệ thông lệ trong ASEAN cũng như các thông lệ

quốc tế khác, để đủ trình độ tư vấn,trợ lý giúp đỡ các cơ quan quản lý và doanh

nghiệp trong kinh doanh và hợp tác quốc tế.

Thứ ba, xây dựng quy chế về đầu tư phát triển đội ngũ cán bộ ở các doanh nghiệp

trong đó định rõ tỷ lệ lợi nhuận được sử dụng để nâng cao chuyên môn tay nghề

cho người lao động.Nhà nước cần tiến hành các công trình nghiên cứu về tính cạnh

tranh của các ngành mà chúng ta có khả năng cạnh tranh trong ASEAN, liên kết

các trung tâm đào tạo lớn,các trường đại học với doanh nghiệp để gắn kết học đi

đôi với hành.

1.7.1.1.2. Nâng cao năng lực của doanh nghiệp

Thø nhÊt lµ, trước hết cần phải mạnh dạn tiến hành cải cách sâu rộng nhanh

chóng hệ thống doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước(DNNN). Các

DNNN đang làm ăn thua lỗ, ỷ lại hệ thống bao cấp của nhà nước và không có dấu

hiệu cải thiện thì cần phải loại bỏ ngay cho dù có thể gây ảnh hưởng nhất thời đến

hệ thống quản lý của nhà nước,còn đối với các DNNN khác đang còn ỳ ạch,chậm

đổi mới thì nhanh chóng thực hiện cổ phần hóa hoặc sát nhập hay cơ cấu lại.Các

biện pháp chính sách chủ yếu sẽ là loại bỏ những đặc quyền đặc lợi mà hiện nay

DNNN vẫn được hưởng trong thương mại,chính sách thuế,tín dụng ưu đãi quyền

lợi đất đai,....

80

Thø hai lµ, mở rộng vai trò của khu vực tư nhân trong việc nâng cao sức cạnh

tranh của hàng hóa,mở rộng thị trường,trong khi vẫn giữ thành phần kinh tế nhà

nước đóng vai trò chủ đạo.Xóa bỏ hình thức độc quyền Nhà Nước trong mọi lĩnh

vực sản xuất kinh doanh song song với việc tiến hành quản lý thật tốt các hoạt động

quản lý của doanh nghiệp tư nhân(DNTN), khuyến khích và mở rộng các thành

phần kinh tế ngoài quốc doanh để tạo ra sự đa dạng và tính cạnh tranh trên thị

trường. Nếu làm được điều này, Việt Nam sẽ thuyết phục được các đối tác kinh tế

từ các nước thành viên ASEAN tin tưởng vào cam kết của Việt Nam về một môi

trường kinh doanh công bằng,cư xử với các thành viên kinh tế,các doanh nhân và

nhà đầu tư trong ASEAN ngang bằng như ở trong nước.

Thø ba lµ, thực hiện cải cách cơ chế điều hành các DNNN bằng việc trao thêm

các quyền tự chủ cho các doanh nghiệp này, áp dụng một hệ thống giám sát điều

hành từ xa nhấn mạnh vào các vấn đề sau: thực hiện một kỷ luật ngân sách nghiêm

ngặt với hệ thống thông tin tài chính và kiểm toán tin cậy,làm trong sạch và nâng

cao năng lực quản lý, trình độ nghiệp vụ của cán bộ quản lý, giám đốc phải được

bổ nhiệm qua tranh cử công khai, được chủ động sáng tạo điều hành công việc và

chịu trách nhiệm về lỗ lãi trong kinh doanh. Giảm bớt các thủ tục hành chính trong

quản lý DNTN, sửa đổi các quy chế phá sản, đất đai, đối xử công bằng về thuế đối

với các DNTN cũng như DNNN để thành phần kinh tế này ngày càng năng động,

tập trung các nguồn lực cho việc nâng cao tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị

trường.

Thø t, để chuẩn bị cho việc chấp nhận điều kiện cạnh tranh ngang bằng với các

nước ASEAN, Chính phủ cần xúc tiến việc sắp xếp lại các doanh nghiệp, đổi mới

công nghệ,phương thức để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của từng nghành

hàng, công bố lộ trình rõ ràng cho việc dỡ bỏ hàng rào bảo hộ,khắc phục triệt để

81

những bất hợp lý trong chính sách bảo hộ, cân đối lại đối tương bảo hộ trước hết là

bảo hộ nông sản.

N¨m lµ, tù do hãa ®Çu t. Gièng nh quy luËt tù nhiªn, "níc ch¶y chç

tròng " dßng vèn ®Çu t chØ ch¶y theo n¬i l¾ng ®äng cña lßng

tin, nªn ®· cã ®Þnh nghÜa: vèn (®Çu t) = tiÒn + lßng tin. Thíc

®o lßng tin kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò c¶m tÝnh chung chung, doanh

nh©n níc ngoµi thêng ®¸nh gi¸ lßng tin qua nhiÖt t×nh ®Çu t bªn

trong mçi níc. V× vËy, ®Ó cã tÝnh nhÊt qu¸n gi÷a lêi nãi vµ viÖc

lµm, nghÞ quyÕt vµ cuéc sèng, nªn ch¨ng cã mét lo¹t chÝnh s¸ch

vÜ m« m¹nh d¹n khuyÕn khÝch ®Çu t cña t doanh trong níc h¬n

n÷a, nh gi¶i táa khã kh¨n vay vèn ng©n hµng, dÔ dµng h¬n vÒ

sö dông ®Êt, thuËn tiÖn h¬n trong thñ tôc xin hëng Quü hç trî

®Çu t, hç trî xuÊt khÈu v.v... b¶o ®¶m thùc sù b×nh ®¼ng gi÷a

quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, tiÕn tíi mét s©n ch¬i thùc sù

b×nh ®¼ng cho mäi doanh nghiÖp, kh«ng ph©n biÖt trong vµ

ngoµi níc. Doanh nh©n kinh doanh giái cã thÓ ®îc phong danh

hiÖu cao quý, vµ ®îc t«n vinh ®óng møc.

S¸u lµ, cÇn tù do hãa mét sè ngµnh th¬ng m¹i dÞch vô quan

träng, hiÖn n»m trong tay ®éc quyÒn Nhµ níc, mµ thùc chÊt lµ

®éc quyÒn cña doanh nghiÖp, nh hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn

th«ng, ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu v.v... QuyÕt t©m h¬n th¸o gì

nh÷ng trë ng¹i ®Ó ®Èy nhanh cæ phÇn hãa, ®a phÇn lín doanh

nghiÖp c¸c ngµnh võa nãi sang c«ng ty cæ phÇn mµ thùc chÊt lµ

x· héi hãa ho¹t ®éng c¸c ngµnh ®ã, ®Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n

lý. M¹nh d¹n thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo c«ng ty cæ phÇn ®Ó

®Èy nhanh tr×nh ®é chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i hãa

82

qu¶n lý, lµ nh÷ng môc tiªu rÊt bøc xóc mµ nÕu ®Ó tù th©n DNNN

th× ®µ tiÕn bé kh¸ chËm ch¹p. Thùc tiÔn cña h¬n 900 doanh

nghiÖp ®· cæ phÇn hãa thêi gian qua ®· chøng minh tÝnh hiÖu

qu¶ trªn nhiÒu mÆt, cã lîi cho viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña c¬ chÕ

thÞ trêng, t¹o ®éng lùc míi, ®Èy lïi tÝnh tr× trÖ vèn cã trong

DNNN.

B¶y lµ, thiÕt thùc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho doanh

nghiÖp. Thêi h¹n thùc hiÖn hiÖp ®Þnh gi¶m møc thuÕ nhËp khÈu

mét sè mÆt hµng xuèng 5%, tõ ngµy 1/1/2003 ®· kÒ cËn, mµ gi¸

thµnh nhiÒu s¶n phÈm cña ta cao h¬n c¸c níc ASEAN, Trung Quèc

tõ 1,2 ®Õn 1,5 lÇn. Cô thÓ lµ gi¸ ®iÖn, dÇu, than, gas ë ta cao

h¬n 30% - 40%; chi phÝ vËn t¶i cao h¬n 1,5 lÇn, cíc ®iÖn tho¹i

Internet mÆc dï ®· ®îc c¾t gi¶m vÉn cao h¬n 6 lÇn so víi

Singapore, gÇn 5 lÇn so víi Philippines, 3 lÇn so víi Indonesia.

§iÒu ®¸ng lu ý lµ møc chi phÝ cao ®ã t¸c ®éng d©y chuyÒn ®Õn

mét lo¹t s¶n phÈm, cha kÓ nh÷ng chi phÝ bÊt thµnh v¨n do hµnh

vi nhòng nhiÔu cña ®éi ngò c«ng chøc thõa hµnh ë mäi cÊp. CÊp

qu¶n lý vÜ m« cÇn cã chuyªn ®Ò gÊp rót bµn biÖn ph¸p th¸o gì,

gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, ®Ó gi¶m gi¸ thµnh cµng sím cµng tèt.

1.7.1.2. Mét sè gi¶i ph¸p vÒ ChÝnh s¸ch vµ thÞ trêng

1.7.1.2.1. VÒ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i.

HÖ thèng chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn

c¸n c©n vµ quy m« th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN trong thêi

83

gian tíi. SÏ kh«ng thÓ cã ®îc hiÓu qu¶ kinh tÕ trong bu«n b¸n víi

ASEAN nÕu hÖ thèng chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña ViÖt Nam kh«ng

b¾t kÞp nh÷ng thay ®æi cña m«i trêng kinh doanh míi theo

khu«n khæ cña hai khèi trªn. V× vËy, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ViÖt

Nam cÇn hoµn thiÖn døt ®iÓm nh÷ng vÊn ®Ò sau.

Mét lµ, Nhµ níc cÇn tiÕp tôc më réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp

khÈu cho çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, tÊt c¶

®Òu ®îc u tiªn nhËp khÈu trùc tiÕp nguyªn vËt liÖu, c«ng nghÖ

phôc vô cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp s¶n phÈm cña m×nh

®Ó tranh thñ tËn dông çc u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan

trong khu«n khæ ASEAN.

Hai lµ, ViÖt Nam còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch hé lý çc ngµnh

s¶n xuÊt trong níc b»ng viÖc ¸p dông çc c«ng cô b¶o hé míi phï

víi çc th«ng lÖ cu¶ ASEAN nãi riªng, th«ng lÖ quèc tÕ nãi chung,

thay v× çc c«ng vô phi thuÕ quan tríc ®©y nh giÊy phÐp xuÊt

nhËp khÈu, cÊm xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, x¸o bá çc biÖn ph¸p

qu¶n lý chuyªn ngµnh… MÆc kh¸c, cÇn sím chñ ®éng ®æi míi

ph¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu, t¨ng cêng sù dông çc c«ng cô

phi thuÕ “hîp lÖ” nh çc hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh m«i

trêng, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ chèng ph¸ gi¸ chèng trî cÊp…

§õng quªn r»ng, phèi hîp viÖc c¾t gi¶m thuÕ víi viÖc lo¹i bá çc

rµo c¶n phi thuÕ quan mét çch linh ho¹t vµ thÝch hîp lµ r¸t cÇn

thiÕt ®Ó cã thÓ b¶o hé ®îc cho çc ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng

trêng hîp ®Æc biÖt. Tuy nhiªn cÇn ph¶i c«ng khai chÝnh s¸ch b¶o

hé lµ b¶o hé ngµnh nµo, bao l©u vµ møc ®é b¶o hé. TuyÖt ®èi

84

kh«ng ®Ó chÝnh s¸ch b¶o hé t¹o thãi quen cho doanh nghiÖp û

l¹i, tr«ng chê vµo Nhµ níc.

Ba lµ. ViÖt Nam cµn thùc tiÔn chÝnh s¸ch c«ng khai, minh b¹ch

trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a

çc thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp

khÈu . CÇn kÞp thêi cung cÊp th«ng tin ®Õn tËn çc doanh nghiÖp

vÒ çc mÆt hµng, ngµnh hµng c¾t bá thuÕ quan vµ b¶o hé mËu

dÞch theo çc cam kÕt víi ASEAN. ViÖc t¨ng cêng th«ng tin mét

çch c«ng khai vµ chÝnh s¸ch vÒ tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc cam

kÕt kinh tÕ – th¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi ASEAN sÏ gãp phÇn gi¶m

thiÓu t×nh tr¹ng tham nhòng trong çc c¬ quan qu¶n lý xuÊt

khÈu cña nhµ níc, t¹o ra m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh trong

ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.

Bèn lµ, trong qu¸ tr×nh thùc thi çc cam kÕt më cöa thÞ trêng,

c¾t gi¶m thuÕ vµ b·i bá çc rµo c¶n phi thuÕ quan, Nhµ níc cÇn

chñ tr¬ng thùc hiÖn c¬ chÕ, “nhËn khã kh¨n vÒ m×nh, ®Èy

thuËn lîi cho doanh nghiÖp” çc chÝnh s¸ch ¸p dông cÇn nhÊt

qu¸n, tr¸ch chång chÐo lªn nhau, nh»m gi¶m bít çc thñ tôc hµnh

chÝnh, t¹o th«ng tho¸ng cho doanh nghiÖp t¨ng cêng søc c¹nh

tranh hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ trêng ASEAN trong ®iÒu kiÖn

kh«ng cßn b¶o hé thuÕ quan vµ phi thuÕ quan5.

N¨m lµ, mét trong nh÷ng môc tiªu héi nhËp ASEAN lµ t¨ng cên

n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam, më réng thÞ trêng

trong hai khèi nµy. §Î lµm ®îc ®iÒu ®ã, Nhµ níc ph¶i cã chÝnh 5 Vµo th¸ng 5/2001, Bé th¬ng m¹i còng ®· ban hµnh c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu theo tõng n¨m, t¹o sù æn ®Þnh Trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho çc doanh nghiÖp.

85

s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu çc ngµnh hµng mòi nhän mµ ta cã

lîi thÕ so s¸nh nh çc mÆt hµng n«ng s¶n, hµng dÖt may… b»ng

çc biÖn ph¸p nh cÊp tÝn dông xuÊt khÈu, thëng xuÊt khÈu…,

nh»m ®a ASEAN nh÷ng ngµnh hµng nµy chiÕm lÜnh thÞ trêng

ngay trong thêi gian ®Çu khi chóng ta hoµn thµnh çc cam kÕt tù

do ho¸, thuËn lîi ho¸ th¬ng m¹i trong ASEAN.

1.7.1.2.2. VÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh

Qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt Nam

trong khu«n khæ CEPT/AFTA còng lµ qu¸ tr×nh ViÖt Nam tiÕn

hµnh chÝnh s¸ch trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó

phôc vô tèt cho çc ho¹t ®éng th¬ng m¹i - ®Çu t gi÷a ViÖt Nam,

võa ph¶i b¶o vÖ mét çch h÷u hiÖu tríc nh÷ng biÕn ®éng cã

tÝnh lan truyÒn cña çc khñng ho¶ng trong khu vùc g©y ra. Muèn

vËy, chÝnh s¸ch tµi chÝnh cÇn thùc hiÖn mét s« çc gi¶i ph¸p

träng ®iÓm sau ®©y.

Thø nhÊt, Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch hÕt søc h¹n chÕ vµ ph©n

bæ mét çch thËn träng nh÷ng kho¶n cho vay míi theo sù chØ

®¹o cña Nhµ níc ®èi víi çc doanh nghiÖp Nhµ níc trong lÜnh vùc

th¬ng m¹i . §Æc biÖt trong hoµn c¶nh më cöa thÞ trêng, tù do ho¸

®Çu t vµ th¬ng m¹i sÏ dÔ dµng dÉn ®Õn sù di chuyÓn çc luång

vèn mét çch tù do gi÷a çc níc trong ASEAN. Do vËy, cÇn tr¸nh

lµm trÇm träng thªm çc kho¶n nî khã ®ßi hiÖn ®ang n¨m trong

çc doanh nghiÖp Nhµ níc, t¹o ra sù lÖ thuéc lín vµo nguån vèn

®Çu t bªn ngoµi.

86

Thø hai, ®Ó phôc vô cho tiÕn tr×nh héi nhËp ASEAN vµ APEC,

ViÖt Nam cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch nh»m tiÕn tíi x¸c lËp tû gi¸

hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn ViÖt Nam mang tÝnh c¹nh tranh h¬n. §©y

lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ kh«ng thÓ kh¸c ®îc nh»m thóc ®Èy xuÊt

khÈu, h¹n chÕ sù trµn ngËp nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu rÎ tiÒn,

khuyÕn khÝch viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh hîp lý cho mäi kho¶n

vay níc ngoµi míi vµ tr¸nh t×nh t¹ng kÖt quÖ vÒ ngo¹i tÖ nãi

chung. ChÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam cã thÓ lµm gia

t¨ng chi phÝ tÝnh b»ng tiÒn ViÖt Nam cho viÖc thanh to¸n nh÷ng

kho¶n nî níc ngoµi, nhng nã còng sÏ c¶i thiÖn m¹nh mÏ t×nh

h×nh xuÊt khÈu, kiÒm chÕ nhËp khÈu, t¨ng lßng tin ®èi víi çc

nhµ ®Çu t quèc tÕ, thóc ®Èy viÖc tÝnh to¸n hîp lý h¬n ®èi víi çc

kho¶n vay nî níc ngoµi vµ vÒ tæng thÓ, gia t¨ng khèi lîng ngo¹i tÖ

vµ çc nguån kh¸c cho viÖc thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî níc ngoµi

hiÖn cã.

Thø ba, cÇn tiÕn hµnh c¶i çch m¹nh mÏ, døt kho¸t ngµnh tµi

chÝnh ng©n hµng ®i ®«i víi viÖc c¶i çch cô thÓ ®èi víi çc

doanh nghiÖp Nhµ níc. §©y lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh

sù tÝch tô ®Õn møc nguy hiÓm çc kho¶n nî kh«ng cã hiÖu qu¶,

n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bæ vèn ®Çu t, hç trî t¨ng n¨ng suÊt lao

®éng cña khu vùc ngoµi quèc doanh vµ cho phÐp tiÕp tôc thu hót

çc dßng vèn bªn ngoµi khi níc ta më cöa hoµn toµn ®èi víi çc níc

trong ASEAN.

87

1.7.2. VÒ phÝa doanh nghiÖp

1.7.2.1. Những việc các doanh nghiệp cần làm trong tiến

trình thực hiện

Về mặt nhận thức:

Quá trình thực hiện c¾t gi¶m thuÕ trong khu«n khæ CEPT/AFTA của

Việt Nam để hội nhập kinh tế trong ASEAN là con đường tất yếu khách quan để

thực hiện con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Các đường lối chính sách của Đảng về vấn đề thực hiện các biện pháp tự do

hóa, thuận lợi hóa thương mại và đầu tư là hết sức đúng đắn và kịp thời, phù

hợp với xu thế chung của quốc tế là chuyển đổi cơ cấu kinh tế nhằm theo kịp

với những tiến bộ như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học-kỹ thuật, đồng thời

đẩy nhanh liên minh liên kết khu vực và quốc tế để tạo thế và lực cạnh tranh

giành giật thị trường, mở đường cho sản xuất phát triển.

Tham gia các cam kết chung về kinh tế- thương mại trong ASEAN là một quá

trình hợp tác, vừa đấu tranh để tồn tại và phát triển.Quá trình này không chỉ có

những thuận lợi hay cơ hội mà còn có nhiều khó khăn thách thức.

Thực tiễn của quá trình tham gia các cam kết trong khuôn khổ ASEAN đã chỉ ra

rằng, những điều mà ASEAN và APEC đòi hỏi nước ta cam kết cũng chính là

những điều nước ta đòi hỏi ở họ để mở đường cho hàng hóa và doanh nghiệp

của ta vươn ra thị trường của hai khối này, những ân hạn về mức độ và thời gian

cam kết sẽ được thực hiện thông qua đàm phán và có đi có lại. Như vậy,các

doanh nghiệp phải nhận thức được là phải biến các cam kết này thành chương

trình hành động cụ thể của mình, bằng chính sức mình, năng động sáng tạo

vươn lên, tự khẳng định mình trên thị trường quốc tế.

Về mặt hành động

88

Để đón nhận cả những cơ hội và thách thức từ việc thùc hiÖn c¸c cam kÕt

®Ó héi nhËp,các doanh nghiệp cần triển khai sớm các công việc sau đây:

Tổ chức nghiên cứu quán triệt các Nghị Quyết của Ban Chấp hành Trung ương

Đảng và các đường lối chính sách về “ mở rộng quan hệ đối ngoại và chủ động

hội nhập kinh tế quốc tế” được nêu rõ trong các văn kiện Đại hội Đảng VIII, Đại

hội Đảng IX...

Cần khẳng định rằng, trong quá trình tham gia các cam kết về c¾t gi¶m

thuÕ còng nh c¸c cam kÕt vÒ tự do hóa, thuận lợi hóa thương mại và

đầu tư trong ASEAN thì Nhà Nước chỉ đóng vai trò hỗ trợ, tạo môi trường pháp

lý thông thoáng và thuận lợi, sự thành công đến đâu trong quá trình này là tùy

thuộc vào sức cạnh tranh, tính năng động sáng tạo của doanh nghiệp. Do vậy,

các doanh nghiệp phải thực sự vào cuộc, vì sự sống còn của mình, tận dụng mọi

tiềm năng cả bên trong lẫn bên ngoài để đổi mới phát triển mở rộng sản xuất và

kinh doanh.

Cần nghiên cứu, nắm vững các cam kết cụ thể của các nước về vấn đề ưu đãi

thuế quan cắt giảm hàng rào phi thuế quan, chế độ giấy phép, thủ tục chế độ hải

quan, các quy định về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa.....và đảm bảo các thông

tin, tư liệu về quá trình thực hiện các cam kết trên phải luôn được cập nhật kịp

thời

Các đơn vị doanh ngiệp cần lập ngay bộ phận chuyên trách, thu thập thông tin,

nghiên cứu quá trình thực hiện các cam kết kinh tế-thương mại trong ASEAN

để đưa vào chương trình hành động của đơn vị mình.

89

Trong quá trình đàm phán ký kết hợp đồng với các đối tác sản xuất, kinh doanh

trong khối, các doanh nghiệp cần quan tâm tổng kết thực tiễn, so sánh đối chiếu

với các cam, kết đối với từng khu vực, chính sách của khối hay của nước đó đối

với hàng hóa Việt Nam thế nào? Mức thuế cao hay thấp?.... để đề xuất phương

án kinh doanh. Nếu thấy trở ngại, bất hợp lý thì cần phải phản ánh kịp thời đến

các cơ quan đại diện Việt Nam để tổng hợp đưa ra đàm phán, đòi các nước này

sửa đổi nhằm bảo vệ quyền lợi kinh doanh của mình và cũng là của Việt Nam.

Nói cách khác đi, mối quan hệ qua lại giữa các cơ quan quản lý của Nhà Nước

và doanh nghiệp cần được tăng cường, duy trì thường xuyên và đều đặn.

1.7.2.2. Mét sè gi¶i pháp cho quá trình tæ chức thực hiện

Các kế hoạch, phương án cho quá trình thực hiện cam kết c¾t gi¶m thuÕ

quan của Việt Nam theo khuôn khổ CEPT/AFTA sẽ mất ý nghĩa khi chúng ta

không có giải pháp hữu hiệu để biến các phương án này thành hiện thực. Đây là

một quá trình phức tạp, khó khăn, đòi hỏi có sự nỗ lực từ phía nhà nước lẫn doanh

nghiệp.

Hầu hết doanh nghiệp nước ta có quy mô nhỏ, vốn ít, khả năng tổ chức tìm kiếm thị

trường yếu, vẫn còn tư tưởng trông chờ ỷ lại vào sự trợ giúp của Nhà Nước. Nếu

không tổ chức và sắp xếp lại, tăng cường khả năng tích tụ và tập trung vốn, hoàn

thiện cơ chế quản lý thì vấn đề kinh doanh và tài chính của các doanh nghiệp ngày

càng khó khăn, đặc biệt khi phải áp dụng chế độ Đãi ngộ quốc gia (NT), quy chế

Tối huệ quốc (MNF) cho các hoạt động buôn bán, đầu tư có xuất xứ từ ASEAN

cũng là quá trình buộc các doanh nghiệp phải quy hoạch lại với quy mô thích hợp

để tồn tại và phát triển sau một thời gian chuyển tiếp

90

Đối với các doanh nghiệp Nhà nước(DNNN): Chủ trương của ta là DNNN vẫn

giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế. Vì vậy trong việc thực hiện c¾t gi¶m

thuÕ quan héi nhËp với AFTA, DNNN cũng phải đóng vai trò then chốt,

gương mẫu đi đầu áp dụng các quy chế về thuế quan, phi thuế quan trong giao

dịch thương mại với các đối tác thuộc các nước thành viên trong ASEAN, muốn

vậy các doanh nghiệp Nhà nước cần phải:

+ Nhanh chóng chủ động đổi mới cơ cấu bộ máy sản xuất kinh doanh theo hướng

gọn

nhẹ, hiệu quả, quán triệt tinh thần tự do hóa thương mại trong ASEAN chỉ dành

cho những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, có sáng tạo với mục tiêu thúc đẩy

nền kinh tế phát triển bền vững. Nói cách khác, nếu làm khác đi sẽ tiêu hao

những nguồn lực vốn rất hạn hẹp của đất nước để duy trì bao cấp những doanh

nghiệp yếu kém làm ăn không hiệu quả.

+ Hiểu rõ nội dung, lịch trình cam kết mà Việt Nam phải thực hiện để điều chỉnh

các kế hoạch sản xuất kinh doanh cho phù hợp.

+ Thực hiện đúng các chủ trương, chính sách liên quan đến việc lé tr×nh c¾t

gi¶m thuÕ quan, đưa các chính sách này vào các hoạt động sản xuất kinh

doanh cũng như tuyên truyền, giúp đỡ các doanh nghiệp thuộc các thành phần

kinh tế khác thực hiện.

+ Cải tiến cơ chế điều hành các doanh nghiệp Nhà nước bằng cách áp dụng một

hệ thống chỉ đạo giám sát có hiệu quả, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của

DNNN khi tham gia hoạt động trong môi trường quốc tế, phi bảo hộ.

91

Đối với các doanh nghiệp tư nhân(DNTN), đây là thành phần kinh tế được xem

là năng động, hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong một thị trường hoạt động

theo cơ chế tự do, ngang bằng khi Việt Nam hoàn thành các cam kết tự do hóa

thương mại và đầu tư theo khuôn khổ ASEAN.

+ Các DNTN cần phải hiểu rõ “sân chơi” cña AFTA trong hoạt động thương mại-

đầu tư để có sự chuẩn bị kỹ càng, thích ứng với điều kiện sản xuất kinh doanh

mới.

+ Nhìn nhận việc thực hiện c¾t gi¶m thuÕ theo HiÖp ®Þnh CEPT sẽ tạo

ra những sự thay đổi lớn đến môi trường sản xuất và kinh doanh. Điều này sẽ

tác động trực tiếp đến lợi ích của Nhà Nước mà là của chính mình để sớm có kế

hoạch chủ động thực hiện.

+ Chñ ®éng x©y dùng cho m×nh mét lé tr×nh ®Ó s¶n phÈm

thÝch øng víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nh»m c¹nh tranh cã hiÖu qu¶.

Kh«ng nªn tr«ng chê, Ø l¹i hoÆc theo kiÓu "níc ®Õn ch©n míi

nh¶y" ¾t sÏ lóng tóng khi thêi ®iÓm thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ

®Õn mét c¸ch r¸o riÕt, s¸t s¹t.

+ Tuân thủ luật pháp trong quá trình kinh doanh, phối hợp cùng Nhà nước thực

hiện các mục tiêu cam kết về thuế quan, phi thuế quan.

+ CÇn cã chiÕn lîc s¶n xuÊt kinh doanh dµi h¹n vµ cô thÓ, thiÕt

thùc. KhÈn tr¬ng s¾p xÕp l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh

cho phï hîp víi cam kÕt héi nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt

kinh doanh, ®ång thêi ph¶i cã gi¶i ph¸p xö lý nî, chñ ®éng t¹o

92

lËp nguån vèn vµ t×m kiÕm thÞ trêng. Kiªn quyÕt kh«ng ®Çu t

vµo nh÷ng ngµnh kh«ng cã n¨ng lùc c¹nh tranh.

+ C«ng khai ho¸ tµi chÝnh, tÝch cùc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, c¶i tiÕn

qu¶n lý, t¨ng cêng ®µo t¹o. Tham gia víi chÝnh phñ vµ c¸c c¬

quan chøc n¨ng trong viÖc rµ so¸t chÝnh s¸ch.

93

Khoa luan tot nghiep

Documents

Transcript of Khoa luan tot nghiep