“İlk Yardım Dersi sunusu” © Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

İLK YARDIM

Ünite 1: İlk Yardımın Temel İlkeleri

İlk Yardımın Temel Uygulamaları

• Hayatımız boyunca her an ilkyardım gerektirecek bir durumla karşılaşabiliriz. Evde, işyerinde, okulda, sokakta, tatilde her zaman her yerde ilkyardıma ihtiyaç duyabiliriz.

• Ani hastalıklarda ya da kazalarda yapacağımız zamanında ve bilinçli ilkyardımla hastanın, kazazedenin yaşamını kurtarıp sakatlığını engelleyebiliriz.

• Yapacağımız çok basit bir müdahale bile bir insanın hayatını kurtarmaya yetebilir. Sıcak çarpmış birinin serin bir yere alınması, bayılmış birinin ayaklarının yükseltilmesi gibi.

• İlkyardım bu kadar önemliyken bilinçsiz ilkyardımda faydadan çok zarara neden olur. Televizyonlarda sık sık izliyoruz; özellikle trafik kazalarında bilinçsizce yapılan müdahale kazazedeye fayda yerine zarar vermektedir. İlkyardım uygulayan kişinin ne yapacağını, ne yapmayacağını çok iyi bilmesi gerekir.

• Kazazedelere yapılacak yanlış uygulama ve yanlış taşımalar sakatlıklara ya da ölümlere neden olabilir. İlkyardım uygulayan kişi kaza sırasında yanlış uygulamaları engelleyerek de hayat kurtarabilir.

• İlk yardımda altın kural öncelikle zarar vermemek olmalıdır.

• İlkyardımda zaman çok önemli bir faktördür. Yapılan araştırmalar kazalardaki ölümlerin %10’unun ilk beş dakikada, %50’sinin ise ilkyarım saat içinde gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Zamanında ve uygun yapılacak müdahale ile pek çok kişinin hayata tutunması sağlanacak, yaşam kalitesi artırılacak, rehabilitasyon süresi kısalarak ülke ekonomisine de fayda sağlanacaktır.

• İlkyardımın önemini kavrayabilmek için öncelikle ilkyardımla ilgili temel kavramların anlaşılması gereklidir.

İlkyardım İle İlgili Kavramlar

• İlkyardım

• Ani gelişen bir hastalık ya da kaza durumunda tıbbi yardım sağlanıncaya kadar hayatı kurtarmak, durumun kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay yerindeki imkânları kullanarak yapılan ilaçsız uygulamalara ilkyardım denir.

• İlkyardım daha sonra yapılacak tedavinin gidişatını belirler. Yapılan uygulamalar, elde edilen bilgiler asıl tedavinin planlanmasını kolaylaştırır. İlkyardım sakatlıkları ve ölüm oranlarını azaltır. İlkyardım sayesinde hastaneler ve acil servisler daha az kullanılır ve ekonomik giderlerin azalmasına yardımcı olur.

İlkyardımın Amaçları

• Hasta, yaralı ve ortamın güvenliğini sağlamak,

• Hasta ve yaralının hayati fonksiyonlarının devamını sağlamak,

• Hasta ve yaralının durumunun kötüye gitmesini önlemek,

• Hasta ve yaralının iyileşmesini kolaylaştırmaktır.

Acil Bakım

• Ani olarak hastalanan ya da kazaya uğrayan

kişiye sağlık personeli tarafından tıbbi araç gereç ve ilaç kullanılarak yapılan hayat kurtarıcı ve tedavi edici uygulamalara acil bakım denir.

İLK YARDIM

ACİL BAKIM

İlkyardımcı tarafından uygulanır

Sağlık personeli tarafından uygulanır

Çevredeki imkânlar kullanılır Tıbbi araç gereç kullanılır

İlaçsız uygulamalardır İlaç kullanılır

Olay yerinde yapılır Olay yeri, ambulans ve sağlık

kuruluşunda uygulanır

İlk yardım ve acil bakım arasındaki farklar

İlkyardımcı

• İlkyardımın amacı doğrultusunda hasta veya kazazedeye ilaç kullanmadan çevredeki imkânları kullanarak müdahale eden ilkyardım eğitimi almış kişilerdir.

İlkyardımcının özellikleri

• Kaza ya da hastalığın meydana geldiği yer meraklı insanların toplanarak kalabalık oluşturdukları, yardım amacıyla heyecanlı ve telaşlı oldukları yerlerdir. Bunun için ilkyardımcının sakin ve soğukkanlı bir şekilde meraklı kalabalığı koordine ederek, hasta ve kazazedeye gerekli müdahaleyi doğru biçimde yapmalıdır.

İlk yardımcıda bulunması gereken özellikler

• İlk yardımcı sakin ve soğukkanlı olmalı,

• Kendine güvenmeli,

• İyi iletişim kurabilmeli,

• Pratik düşünme becerisine sahip olmalı,

• İnsan vücudu ile ilgili bilgilere sahip olmalı,

• Kendinin, kazazedenin veya hastanın ve çevredekilerin can güvenliğini sağlamalı,

• Çevrede bulunan kişileri organize edip, onlardan yararlanabilmeli,

• Olayı en kısa sürede doğru olarak bildirmeli,

• Olay yerindeki olanakları değerlendirebilmeli,

• Bilgilerini sürekli tazelemeli,

İlkyardımcının Görev ve Sorumlulukları

• İlk yardımın bir insanlık görevi olduğuna

inanarak ilk yardım uygulayabilmek,

• Çevredeki sağlık kuruluşlarını tanımak,

• Ülkenin sağlık sistemi hakkında bilgisi almak,

• İlk yardım ile ilgili yenilikleri takip etmek,

• Olayları hızla değerlendirmek,

• Olay yerinde bulunan kişileri organize etmek,

• Hasta, yaralı ve çevredekileri sakinleştirme ve güven vermek,

• Çok sayıda hasta, yaralıya müdahale etmek zorunda ise öncelikler dışında hiçbir ayırım yapmamak

• Hasta veya yaralının eşyalarını koruma altına almak,

• 112’ ye doğru şekilde haber vermek,

• Olay yerine gelen tıbbi yardım ekibine tam ve doğru olarak bilgi aktarmak,

• Tıbbi yardım ekibi geldiğinde onlara yardım etmek.

• Hizmeti karşılığında maddi çıkar beklememek.

İlk Yardım Çantası

• İlk yardım uygulanabilmesi için evlerde, okullarda, taşıtlarda ve işyerlerinde gerekli temel malzemeleri içeren çantalar bulunmalıdır.

• İlk yardım çantasının malzemeleri yönetmeliklerle belirlenmiştir. Kişisel ilk yardım çantası, motorlu taşıt ilk yardım çantası, ambulans ilk yardım çantası gibi değişik çeşitleri vardır.

• İlk yardım çantalarının içeriği zaman zaman kontrol edilmeli ve eksilenler yerine konulmalıdır, böylece acil durumda hazır bulunur. İlk yardım çantaları kolay ulaşılabilecek yerde olmalıdır.

• Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmelik doğrultusunda araçlarda aşağıda verilen ilk yardım malzemelerinin bulundurması zorunludur.

• Ayrıca 26.02.2005 tarih ve 25739 sayılı Karayolu Taşıma Yönetmeliği’ne göre yetki belgesi almış yolcu taşımacılığında kullanılan araçların her 10 koltuk için en az 1 adet boyun korsesi bulundurması gerekmektedir.

Cinsi Miktarı

Tıbbi eldiven 2 çift

Büyük sargı bezi (10 cm x 3-5 m) 2 adet

Hidrofil gaz steril (10x10 cm 50'lik kutu) 1 kutu

Üçgen sargı 3 adet

Antiseptik solüsyon (50 ml) 1 adet

Flaster (2 cm x 5 m) 1 rulo

Çengelli İğne 10 adet

Küçük makas (paslanmaz çelik) 1 adet

Esmark bandajı 1 adet

Turnike (En az 50 cm örgülü tekstil

malzemeden

1 adet

Yara bandı 10 adet

Alüminyum yanık örtüsü 1 adet

El feneri 1 adet

İLK YARDIM MALZEMELERİ

Motorlu taşıtlardaki ilk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler

Araçlarda bulundurulan ilk yardım çantası

Yaşam kurtarma zinciri

• Olaya ilk tanık olan kişiden başlayarak tedavinin tamamlandığı hastaneye kadar kesintisiz olarak sürdürülen ilk yardım ve acil bakım uygulamalarının tümü, yaşam kurtarma zinciri olarak adlandırılır. Yaşam kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur.

• İlk iki halkası ilkyardımcının sorumluluğunda bulunan temel ilk yardım uygulamaları (koruma, bildirme, kurtarma) ve olay yerinde sağlanan temel yaşam desteğidir. Son iki halkası ise ilkyardımcının görevi değildir; profesyonel sağlık ekiplerinin görevidir.

Yaşam kurtarma zinciri

• İlk yardımcı, acil bir durumda yaşam zincirinin birinci halkasında yer alan üç temel uygulamayı öncelikli olarak yapmalıdır.

• Bu uygulamalar koruma, bildirme ve kurtarmadır.

KORUMA BİLDİRME KURTARMA

Koruma

• Yaşamı korumak, kazazedenin hayatını tehlikeye sokan olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaya koruma denir.

• Olay yeri değerlendirilirken kazanın ya da olayın çeşidine göre trafik kazası, yangın, patlama, elektrik çarpması vb.) farklı önlemler alınmalıdır.

• Ortamda ikincil kazaya neden olacak herhangi bir durum (ikincil trafik kaza riski, elektrik kaçağı, gaz kaçağı, duman vb.) varlığında önlem alınmadan hasta veya yaralının yanına gidilmemeli; güvenli bir mesafede kalınmalı ve acilen yardım çağrılmalıdır.

İkincil kazalar

Olay Yerinin Değerlendirilmesi • Kazazedeye ulaşılan yer olay yeridir. İlkyardımcı,

acil bir durumda hasta veya yaralıya yönelmeden önce olay yerini değerlendirmelidir.

• Kendisinin, hasta veya yaralının ve çevredeki diğer insanların can güvenliği açısından mutlaka ortamı dikkatle inceleyerek gerekli güvenlik önlemlerini almalıdır.

• Her şeyden önce kendi güvenliğinizin önemli olduğu kesinlikle unutulmamalıdır.

Olay Yeri Değerlendirmesinin Amaçları

• Olay yerinde tekrar kaza oluşma riskini ortadan kaldırmak,

• Olay yerindeki yaralıların sayısı ve yaralanma tiplerini belirlemek,

• Olay yerindeki delilleri korumak,

• Çevredeki imkânları hızla değerlendirmek.

Olay Yeri Güvenliğinin Sağlanması

• Olay yeri güvenliği, ilk yardımcı, kazazede ve diğer kurtarma ekiplerinin güvenli bir şekilde görev yapmaları için gereklidir. Olay yeri özel renk ve uyarıcı yazılar içeren plastik şeritlerle çevrelenir.

• Görevliler dışındaki kişilerin olay yerine girmesi engellenir. Olay yerine sesli ve ışıklı uyarı cihazları yerleştirilerek ikincil kazaların olması önlenir ve ilk yardımcıların kazaya uğrama riski ortadan kaldırılır. Olay yerinde açık ve kapalı alanlarda alınabilecek güvenlik önlemleri farklılık gösterir.

Açık Alanda Güvenliğin Sağlanması • Eğer bölge güvenli değilse tehlike (çığ, kaya düşmesi,

deprem vb.)bitinceye kadar beklenir. • Olay yerinde hasta veya yaralıya yapılacak ilk yardımı

engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılır.

• Olay yerinde, yangın ve patlamaya neden olabileceğinden sigara içilmesine izin verilmemelidir. Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçları kullanılmamalıdır.

• Kaza yapan aracın önüne ve arkasına, diğer araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bu amaçla varsa üçgen reflektör veya gündüz kırmızı renkli, gece fosforlu malzemeler kullanılabilir.

• Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 135. maddesine göre, uyarı işaretleri; aracın ön ve arkasında en az 30 metre mesafede olacak ve diğer araç sürücüleri tarafından en az 150 metreden açıkça görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir.

• Aracın kontağı kapatılarak elektrik bağlantısı kesilir.

• El freni çekilir.

• Aracın tekerlerinin ön ve arkasına takoz, taş vb. malzeme yerleştirilerek araç sabitlenir.

• Araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılır.

Üçgen reflektör yerleşimi

Kapalı Alanda Güvenliğin Sağlanması

• Ortam havalandırılır.

• Tüp ya da doğal gaz kaynağının vanaları kapatılır.

• Elektrik düğmelerine kesinlikle dokunulmamalıdır. (kıvılcım oluşturarak yangın ve patlamaya neden olabileceğinden)

• Olay yeri göçük ise parça çekilmemelidir.

• Elektrik çarpmasında akım kesilmelidir.

BİLDİRME • Olayın tıbbi yardım kuruluşuna haber

verilmesine bildirme denir. Olay veya kaza, mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefonla tıbbi yardım kuruluşuna bildirilmelidir. Ülkemizde acil tıbbi yardım istenen telefon numarası 112’dir. 1-1-2 acil tıbbi yardım numarasına her türlü telefon ile kısa sürede ulaşılarak acil çağrı yapılabilir. Sabit ve ankesörlü telefonlar ve cep telefonları ile ücretsiz olarak görüşme sağlanabilir. İlk yardımcı, 112 no’lu telefonu kendisi aramalı ya da çevredekilerden birine aratmalıdır.

• Çevrede yardım istenebilecek kimse yoksa telefon için kazazedenin yanından ayrılmak zorunda kaldığında hızlı hareket etmeli ve hemen geri dönmeye çalışmalıdır. Duruma göre itfaiye (110), zehir danışma merkezi (114), emniyet güçleri (Polis-155/Jandarma-156) de aranabilir. Bütün acil durumlarda tek numara olarak 112 numarasının kullanılmasına pek çok ilimizde geçilmiş durumdadır, diğer iller içinde çalışmalar devam etmektedir.

Aşağıdaki Durumlarda 112 Acil Tıbbi Yardım Çağrılmalıdır.

• Hasta veya yaralının bilinci kapalı ise

• Hasta veya yaralının bilinci açık olsa bile ciddi yaralanması varsa(kafa travması, yüksekten düşme vb.)

• Solunum güçlüğü varsa

• Göğüste basınç hissi ve ağrı varsa

• Kanaması ve kusması varsa

• Baş ağrısı ve konuşma güçlüğü varsa

• Zehirlenme belirtileri varsa

• Baş, boyun, omurga travmasından şüpheleniliyorsa

• Kırıklarda

• Yangın ve patlamalarda

• Elektrik çarpmalarında

• Trafik kazalarında

112 ‘nin aranması

Acil Çağrı Merkezinin 112’nin Aranması

• 112 Acil tıbbi yardım numarası çevrilir.

• Sakin olunmalı ve net bir şekilde konuşulmalıdır.

• Olay ile ilgili gerekli bilgiler verilerek görevlinin sorduğu sorulara cevap verilir.

• Adınız ve soyadınız,

• Aradığınız telefonun numarası,

• Kesin yer ve adres (şehir, kasaba, cadde, bina, kat, no) ve etraftaki çok bilinen bir yerin adı,

• Olayın ne olduğu, (trafik kazası, düşme, elektrik çarpması, bayılma vb.)

• Olaydan etkilenen kişi sayısı, (kaç tane ambulans gerekeceğinin tahmin edilmesi için)

• Kazazedelerin durumları, (bilinç durumu, kanama, kırık vb.)

• Yapılan ilk yardım müdahaleleri söylenmelidir.

• Gereken bütün bilgiler verilmeden telefon kapatılmamalıdır. Telefondaki acil çağrı personelinin önerileri dikkatlice dinlenmelidir. Aranılan telefon, geri aranabileceğinden gereksiz yere meşgul edilmesi engellenmelidir.

Kurtarma (Müdahale) • Kurtarma, hasta ve yaralıyı değerlendirerek gerekli olan ilk

yardım uygulamalarını yapmaktır. (Temel yaşam desteği, kanamayı durdurmak vb)

• Olay yerinin güvenliği sağlandıktan sonra hasta veya yaralıların durumları hızla değerlendirilir. Bu aşamada hasta veya yaralıların durumlarını tek tek değerlendirmek için vakit kaybedilmemelidir. Aksi halde acil durumdaki hasta veya yaralılara müdahalede gecikme olur. İlk yardım uygulamalarına öncelikle durumu ağır (bilinci kapalı, kanamalı vb.) ve risk taşıyan hasta veya yaralılardan (bebek, çocuk, gebe, yaşlı vb.) başlanır.

• Hasta veya yaralı yangın, patlama, gaz sızıntısı vb. tehlikeli durumlar dışında kesinlikle hareket ettirilmemelidir. Tehlikeli durumlarda taşınması gerekiyorsa mümkün olduğu kadar hızlı hareket edilmeli ve dikkatli olunmalıdır.

• Hasta ve kazazedenin bilinç, hava yolu açıklığı, solunum ve dolaşımı hızla değerlendirilmelidir.

• Kırık, çıkık, burkulma ve kanamalara gerekli müdahale edilir.

• Hasta veya yaralı sıcak tutulmalı ve yarasını görmesine izin verilmemelidir.

• Bilinci kapalı olan hasta veya yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmemelidir.

• Turnike uygulanan hastalar takip edilmelidir.

• Yara dış etkenlerden korunmalı, sargılar yapılmalı ve şoka engel olunmalıdır.

• Acil tıbbi yardım görevlileri gelene kadar hasta veya yaralının yanında kalınır.

• Hasta veya yaralı ya da olay hakkındaki bilgiler kaydedilir.

• Hasta veya yaralının korku ve endişeleri giderilmesi; nazik ve hoşgörülü davranılmalıdır.

• Hastanın yaralanma durumuna göre en uygun yöntemle, uygun sağlık kuruluşuna nakli sağlanmalıdır.

Kazazedelerin kurtarılması

BİRİNCİ DEĞERLENDİRME İnsan Vücudunun Yapısı ve İşleyişi

• İlk yardımcının insan vücudu, yapısı ve işleyişi konusunda bazı temel kavramları bilmesi gerekir. Anatomi bilgisi yapacağı ilk yardım uygulamalarında daha bilinçli hareket etmesini sağlar. Bu kavramlar:

• Hücre: İnsan vücudunun en küçük ve işlevsel yapı birimidir. İnsan vücudunda milyarlarca hücre bulunur. Hücre; hücre zarı, hücre sıvısı ve çekirdekten oluşur.

• Doku: Aynı özelliklere ve işlevlere sahip hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşun yapıdır. (Destek doku, Kas doku, sinir doku vb.)

İnsan vücudunda bulunan doku çeşitleri;

• Epitel doku: Örtü ve salgı görevi yapan koruyucu dokudur. Deri, mukoza ve salgı bezlerinin yapısında bulunur.

• Bağ dokusu: Dokuları organlara, organları sistemlere bağlar. İnsan vücudunda destek görevini yapan dokudur. Kıkırdak, tendon ve kan hücrelerinin yapısında bulunur.

• Kas dokusu: İskelet sisteminin hareket etmesini ve organların çalışmasını sağlar. Çizgili ve düz kas dokusu olmak üzere iki çeşittir.

• Sinir dokusu: Sinirsel uyarıların algılanması ve iletilmesinden sorumlu dokudur. Organların uyum içinde çalışmasını sağlar.

• Organ: Benzer özelliklere ve işlevlere sahip dokuların birleşerek, vücutta belli bir görev için organize olması ile oluşur. (Kalp, Akciğer, Böbrek vb.)

Vücut Sistemleri • Belirli bir görevi yerine getirmek üzere bir araya

gelmiş organlar ve dokular vücut sistemlerini oluşturur. İnsan vücudundaki bazı sistemler ve bu sistemleri oluşturan organlar şunlardır:

• Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini, dik durmasını sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi kemik, kas ve eklemden oluşur.

• Kemikler: Sert ve dayanıklı yapıdadırlar. İnsan iskeletinde uzun, kısa, yassı kemik olmak üzere farklı biçimlerde kemikler mevcuttur. Yetişkin bir insan iskeletinde irili ufaklı toplam 206 adet kemik bulunur.

İnsan iskeletindeki kemikler

• Eklemler: İki veya daha fazla kemiğin birleşerek oluşturduğu yapılardır. Eklemler hareket yeteneğine göre; oynar, oynamaz ve yarı oynar eklem olarak sınıflandırılır.

• Kaslar: Kemikleri ve eklemleri sararak vücudun hareket etmesini sağlayan yapılardır.

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.

Atlas Sağlık Yayınları Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com