LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË SHQIPËRINË E ... · Ligjërimet dhe identitetet politike...

AULONA ZOTAJ

i

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË

DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT

Tel/Fax: +355 4 369 987, www.fhf.edu.al

Adresa: Rruga e Elbasanit, Tiranë

LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË

SHQIPËRINË E TRANZICIONIT

DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE "DOKTOR” NË

SHKENCA KOMUNIKIMI

Kandidati: Drejtuesi Shkencor:

Aulona Zotaj Prof. Ass. Dr. MarkMarku

http://www.fhf.edu.al/

Ligjërimet dhe identitetet politike në shqipërinë e tranzicionit

ii

Tiranë, Qershor 2018

© COPYRIGHT: AULONA ZOTAJ

TË GJITHA TË DREJTAT JANË TË REZERVUARA

2019

AULONA ZOTAJ

iii

PËRMBAJTJA

KAPITULLI I: HYRJA ............................................................................................................... 1

1.1. Parathënie ............................................................................................................................. 1

1.2. Objekti i studimit .................................................................................................................. 4

1.3. Pyetjet kërkimore ................................................................................................................. 5

1.4. Hipotezat .............................................................................................................................. 5

1.5. Metodologjia e përmbledhur ................................................................................................ 6

1.6. Struktura e punimit ............................................................................................................... 7

KAPITULLI II: KUADRI TEORIK .......................................................................................... 8

2.1. Ligjërimi politik dhe interpretimi i tij .................................................................................. 8

2.2. Klasifikimi i ligjërimit politik ............................................................................................ 13

2.3. Tiparet kryesore të një ligjërimi politik.............................................................................. 15

2.4. Ligjërimi politik si fushë e ndërsubjektivizmit .................................................................. 16

2.5. Diskursi politik si pjesë e diskursit publik ......................................................................... 17

2.6. Komunikimi politik ............................................................................................................ 18

2.7. Ligjërata politike ................................................................................................................ 19

2.7.1. Komunikimi joverbal ................................................................................................................ 21

2.8. Strategjitë politike në fushata ............................................................................................. 22

KAPITULLI III .......................................................................................................................... 26

RISHIKIM LITERATURE .................................................................................................... 26

3.1. Hyrje ................................................................................................................................... 26

3.2. Politika dhe komunikimi .................................................................................................... 26

3.3. Diskursi politik ................................................................................................................... 28

3.4. Përdorimi i retorikës ........................................................................................................... 30

3.4.1. Përemrat e përvetshëm në diskursin politik ............................................................... 31

3.4.2. Metafora në komunikimin politik ............................................................................... 32

3.5. Analiza kritike e diskursit .................................................................................................. 32

3.5.1. Analiza kritike e diskursit sipas Fairclough Norman ................................................. 33

3.5.2. Analiza kritike e diskursit sipas Wodak ...................................................................... 34

3.5.4. Analiza e diskursit kritik sipas Van Djik ..................................................................... 34

3.6. Fuqia e medias dhe diskursi politik ................................................................................... 34

3.7. Teoritë e evolucionit të fushatave ..................................................................................... 35

3.7.1. Fushata Para-Moderne ................................................................................................. 37

3.7.2. Fushata Moderne ........................................................................................................ 37

3.7.3. Fushata Post-Moderne ................................................................................................ 37

3.8. Pjesëmarrja politike dhe aktivizimi i fushatave ................................................................ 38


iv

3.8.1. Modelet e aktivizimit të fushatës dhe gjeneratorët e saj .............................................. 39

3.9. Trendet e komunikimit politik dhe udhëheqjes politike..................................................... 40

3.9.1. Cilësitë e udhëheqësve politikë .................................................................................. 41

3.9.2. Hartimi i fushatave nga udhëheqësit politikë ............................................................. 44

KAPITULLI IV ........................................................................................................................... 47

TRANZICIONI POLITIK NË SHQIPËRI .............................................................................. 47

4.1. Hyrje ................................................................................................................................... 47

4.2. Komunikimi politik nё Shqipёri si reminitancë e komunikimit politik gjatё periudhёs

sё komunizmit ........................................................................................................................... 47

4.3. Karakteristikat e elitës komuniste ...................................................................................... 48

4.4. Evoluimi i diskursit politik të liderve shqiptarë ................................................................. 49

4.5. Proҫesi i tranzicionit ........................................................................................................... 50

4.5.1. Kush fillon-kush kontrollon......................................................................................... 50

4.5.2. Strategjitë e aktorëve politikë në Shqipërinë e tranzicionit ......................................... 51

4.5.3. Partitë e reja të opozitës ............................................................................................... 52

4.6. Rezultatet e proҫesit të tranzicionit .................................................................................... 53

4.7. Karakteristikat e elitës politike shqiptare ........................................................................... 53

4.8. Partitë politike kundrejt institucioneve .............................................................................. 55

4.9. Faza e konsolidimit ............................................................................................................ 57

4.10. Ligjërimi politik përgjatë periudhës së tranzicionit në Shqipëri ...................................... 58

4.11. Mediat............................................................................................................................... 64

KAPITULLI V: ANALIZË E DISKURSIT TË AKTORËVE POLITIK SHQIPTARË

NË FUSHATAT ELEKTORALE 1991-2017 ........................................................................... 66

5.1. Hyrje ................................................................................................................................... 66

5.2. Përbërja institucionale Shqiptare dhe dispozitat e para Kushtetuese ................................ 68

5.3. Sistemi zgjedhor dhe fushtat zgjedhore deri në vitin 2000 ................................................ 69

5.4. Fushata zgjedhore e vitit 2001 ........................................................................................... 70

5.4.1. Partia Demodratike ..................................................................................................... 71

5.4.2. Partia socialiste ............................................................................................................ 73


5.5.1. Partia Demokratike ...................................................................................................... 75

5.5.2. Partia Socialiste ........................................................................................................... 76



5.6.2. Partia Socialiste .......................................................................................................... 78

5.6.3. Përmbledhje e fushatës 2009 ...................................................................................... 78

5.7. Fushata Zgjedhore e vitit 2013 ........................................................................................... 79

5.7.1. Partia Socialiste ........................................................................................................... 79



5.8.1. Qëndrimi dhe retorika e PD gjatë fushatës në fushatën zgjedhore e vitit 2017 ........... 82

5.8.2. Analiza e fushatës së PS në zgjedhjet 2017 ................................................................. 84

AULONA ZOTAJ

v

5.8.3. LSI dhe Meta, në zgjedhjet e 2017 ............................................................................. 85

5.8.4. Mungesa e diskursit politik si pasojë e mandatit 4 dhe 8 vjeçar, një dukuri e

përsëritur në zgjedhjet e 2017 ................................................................................................ 85

5.9. Media dhe marketingu i partive politike ............................................................................ 86

5.10. Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale ......................................................... 90

5.10.1. Kontraditat e amerikanizimit në kushtet shqiptare ................................................... 94

5.10.2. Shpenzimet financiare të partive për çdo fushatë duke krahasuar kostot e tre

proçeseve te fundit zgjedhore në Shqipëri ............................................................................. 97

5.11. Analiza e diskursit të aktorëve kryesorë politikë në Shqipërinë e tranzicionit,

përfundimet kryesore................................................................................................................. 99

5.11.1. Konteksti i ndërtimit të sjelljes së aktorëve politikë................................................ 107

5.11.2. Komunikimi politik i aktorëve politikë dhe mediat sociale .................................... 108

5.12. Përfundim ....................................................................................................................... 111

KAPITULLI VI: METODA E ANALIZËS SË TË DHËNAVE PRIMARE ...................... 113

6.1. Proçedura metodologjike.................................................................................................. 113

6. 2. Përshkrimi i mostrës, kampionimi .................................................................................. 113

6. 3. Instrumenti i përdorur...................................................................................................... 114

6.4. Dizajni i studimit .............................................................................................................. 115

6.5. Metoda sasiore.................................................................................................................. 115

6.6. Teknika analitike dhe interpretimi i të dhënave ............................................................... 116

6.7. Analiza faktoriale ............................................................................................................. 116

6.8. Regresioni......................................................................................................................... 117

6.9. Testi ANOVA .................................................................................................................. 117

6.10. Besueshmëria dhe vlefshmëria ....................................................................................... 117

KAPITULLI VII ....................................................................................................................... 120

ANALIZA E REZULTATEVE ............................................................................................... 120

7.1. Analiza e seksionit demografik ........................................................................................ 120

7.2. Analiza e aktivizmit politik të të anketuarve .................................................................... 124

7.3. Analiza faktoriale ............................................................................................................. 124

7.3. Analiza e regresionit dhe testit ANOVA.......................................................................... 124

7.5. Analiza dhe interpretimi i rezultateve .............................................................................. 171

7.6. Diskutim ........................................................................................................................... 174

KAPITULLI VIII...................................................................................................................... 182

PËRFUNDIME ......................................................................................................................... 182

8.1. Përfundime ....................................................................................................................... 182

BIBLIOGRAFIA....................................................................................................................... 192

SHTOJCA 1 ............................................................................................................................... 201

SHTOJCA 2 ............................................................................................................................... 209

SHTOJCA 3 ............................................................................................................................. 2411


vi

FALENDERIME

Falënderimi kryesor i shkon udhëheqësit të kësaj teze doktorale, Profesor Mark Markut, i cili me

profesionalizmin, orientimin drejt literaturës bashkëkohore, hartimin e metodologjisë dhe

rigorozitetin shkencor hodhi shtyllat e këtij studimi duke bërë të mundur finalizimin me sukses!

Gjithashtu, dëshiroj të falënderoj të gjithë pedagogët e Departamentit të Gazetarisë dhe Komunikimit,

në Fakultetin Histori-Filologji të Universitetit të Tiranës për ndihmën e pakursyer dhe përkrahjen që

më dhanë përgjatë këtij rrugëtimi aq sa të bukur por edhe të vështirë...

Së fundi, jo për nga rëndësia, dëshiroj të falenderoj familjen time, e cila më ka mbështetur përgjatë

gjithë realizimit të kësaj pune shkencore.

Ky studimi i kushtohet vajzës time, Amblës, e cila më ka dhënë gjithë forcën dhe energjinë për ti

shkuar deri në fund!

Faleminderit të gjithëve!

AULONA ZOTAJ

vii

LISTA E TABELAVE

Tabela 1. Fazat e zhvillimit të komunikimit zgjedhor .................................................................. 36

Tabela 2. Nivelet e ndryshme të amerikanizmit dhe strategjitë e përdorura ................................ 91

Tabela 3. Format e sistemit zgjedhor në Shqipëri dhe disa vende evropiane ............................... 93

Tabela 4. Tabela e vërtetësisë së studimit ................................................................................... 118

Tabela 5. Regresioni ................................................................................................................... 170

Tabela 6. Tabela testit ANOVA.................................................................................................. 171

Tabela 7. Përmbledhje e zgjedhjeve në Shqipëri ........................................................................ 171

Tabela 8. Gjinia ........................................................................................................................... 220

Tabela 9. Mosha ........................................................................................................................ 2201

Tabela 10. Gjendja civile ............................................................................................................ 221

Tabela 11. Arsimimi ................................................................................................................... 221

Tabela 12. Zona e banimit .......................................................................................................... 221

Tabela 13. Anëtarë partie ............................................................................................................ 222

Tabela 14. A jeni i informuar për imazhin e partive? ................................................................. 222

Tabela 15. A jeni i informuar për liderët e partive? .................................................................... 222

Tabela 16. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ? ........................................................... 222

Tabela 17. A ka ndikuar publiciteti politik për përzgjedhjen tuaj? ............................................. 222

Tabela 18. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë politike? 223

Tabela 19. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë? .............................. 223

Tabela 20. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e

nevojshme për të fituar besimin e popullit? ................................................................................ 223

Tabela 21. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të

besueshëm dhe të përgjegjshëm .................................................................................................. 223

Tabela 22. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për zhvillim

dhe prosperitet të kombit. ........................................................................................................... 224

Tabela 23. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e madhësisë së anëtarësisë së

një partie...................................................................................................................................... 224

Tabela 24. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që

lindin brenda një partie politike. ................................................................................................. 224

Tabela 25. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin dhe

pozicionimin e partisë ................................................................................................................. 225

Tabela 26. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në

sistemin socio-politik të një vendi .............................................................................................. 225

Tabela 27. Strategjitë e marketingut politik ndihmojnë në krijimin e imazhit politik të një

partie ........................................................................................................................................... 225

Tabela 28. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavarura,

demokratike dhe kundër korrupsionit. ........................................................................................ 225


viii

Tabela 29. Mesatarja e perceptimit të rolit të strategjive të marketingut.................................... 226

Tabela 30. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë "produkte

/shërbime" që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati ..................................................... 226

Tabela 31. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e "shërbimeve të

caktuara" dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët ................................................................... 226

Tabela 32. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë "segmentin e veçantë të tregut" ......... 226

Tabela 33. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar

mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit ........................................................................... 227

Tabela 34. Partitë vazhdimisht modifikojë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë

kandidatët e rinj për audiencën e tyre ......................................................................................... 227

Tabela 35. Në marrjen e vendimeve strategjike të marketingut, qëllimi i partive është të

krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike ............................................................... 227

Tabela 36. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të

ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre ................................................................ 228

Tabela 37. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri

ekzistuese ndaj tyre ..................................................................................................................... 228

Tabela 38. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual .................. 228

Tabela 39. Angazhimi i partive ndaj shërbimit është i tillë që votuesit të mos pendohen që

kanë votuar për ato parti ............................................................................................................. 228

Tabela 40. Mesatarja e rolit të dimensioneve në strategjitë e marketingut ................................. 229

Tabela 41. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton

strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit ................ 229

Tabela 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e harton dhe zbaton

strategjinë e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit ........................... 229

Tabela 43. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e

mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë........................................................................... 229

Tabela 44. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr

hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të

popullsisë .................................................................................................................................... 230

Tabela 45. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e harton sjelljen e saj për

t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj ................................................................................. 230

Tabela 46. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zhvillimin

social dhe kulturor të vendit. ....................................................................................................... 230

Tabela 47. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në vendosjen e

një komunikimi standart me elektoratin e saj ............................................................................. 231

Tabela 48. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e

tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit ........................................................................ 231

Tabela 49. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia në

pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj ............... 231

Tabela 50. Mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në be, në ligjërimin

politik të elitës shqiptare ............................................................................................................. 232

AULONA ZOTAJ

ix

Tabela 51. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen e

negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE ...................................................................... 232

Tabela 52. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me

përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja ............................................................. 232

Tabela 53. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në

përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend ....................................... 232

Tabela 54. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e

politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja ........................................................ 233

Tabela 55. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel kombëtar për të

luftuar korrupsionin .................................................................................................................... 233

Tabela 56. Mesataja e rolit të elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në

ligjërimin politik ......................................................................................................................... 233

Tabela 57. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre ...................... 233

Tabela 58. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave të

njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve ............................................................ 234

Tabela 59. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave

demokratike të qeverisjes ............................................................................................................ 235

Tabela 60. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve

demokratike................................................................................................................................. 235

Tabela 61. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë

grupe të ndryshme kulturore apo etnike ...................................................................................... 235

Tabela 62. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave. .......................................................................... 236

Tabela 63. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive ................................................................................. 236

Tabela 64. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, unë e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave online ................................................................................. 236

Tabela 65. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias: .............. 236

Tabela 66. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për

çështjet ekonomiko-sociale të partive politike? .......................................................................... 237

Tabela 67. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti? ........................................................................ 237

Tabela 68. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: ....................................................................... 237

Tabela 69. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: ................................................................. 238

Tabela 70. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: ......................................................................... 238

Tabela 71. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar

përgjatë viteve të tranzicionit ? .................................................................................................... 238


x

LISTA E GRAFIKËVE

Grafiku 1. Gjinia ......................................................................................................................... 120

Grafiku 2. Mosha ........................................................................................................................ 121

Grafiku 3. Gjendja civile............................................................................................................. 121

Grafiku 4. Niveli arsimor ............................................................................................................ 122

Grafiku 5. Zona e banimit ........................................................................................................... 122

Grafiku 6. Anëtarë partie ............................................................................................................ 123

Grafiku 7. A jeni i informuar për imazhin e partive? ................................................................. 124

Grafiku 8. A jeni i informuar për liderët e partive? .................................................................... 125

Grafiku 9. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ? ........................................................... 127

Grafiku 10. A kanë ndikuar reklamat politike për përzgjedhjen tuaj? ........................................ 127

Grafiku 11. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë politike 128

Grafiku 12. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë .............................. 129

Grafiku 13. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e

nevojshme për të fituar besimin e popullit .................................................................................. 129

Grafiku 14. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të

besueshëm dhe të përgjegjshëm .................................................................................................. 130

Grafiku 15. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për zhvillim

dhe prosperitet . ........................................................................................................................... 130

Grafiku 16. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të anëtarësimeve të

një partie...................................................................................................................................... 131

Grafiku 17. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që

lindin brenda një partie politike. ................................................................................................. 132

Grafiku 18. Strategjitë e partive politike shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin dhe

pozicionimin e partisë ................................................................................................................. 133

Grafiku 19. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në

sistemin socio-politik të vendit ................................................................................................... 133

Grafiku 20. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në inkurajimin e

demokracisë dhe imazhit politik të një partie ............................................................................. 134

Grafiku 21. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavarura

demokratike dhe kundër korupsionit ........................................................................................ 1345

Grafiku 22. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë ―produkte

/shërbime‖ që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati ..................................................... 135

Grafiku 23. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të caktuara

dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët ................................................................................... 136

Grafiku 24. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë ―segmentin e veçantë të tregut‖ ....... 136

Grafiku 25. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar

mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit ........................................................................... 139

AULONA ZOTAJ

xi

Grafiku 26. Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë

kandidatët e rinj për audiencën e tyre ......................................................................................... 139

Grafiku 27. Në marrjen e vendimeve strategjike të marketingut, qëllimi i partive është të

krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike ............................................................... 140

Grafiku 28. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të

ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre ................................................................ 141

Grafiku 29. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual jo tek

partia ........................................................................................................................................... 142

Grafiku 30. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me

besnikëri ekzistuese ndaj tyre ..................................................................................................... 142

Grafiku 31. Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i tillë që votuesit të mos pendohen që

kanë votuar për ato parti ............................................................................................................. 143

Grafiku 32. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton

strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit ................ 144

Grafiku 33. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton politikat

në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit të saj............................................ 145

Grafiku 34. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e

mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë........................................................................... 146

Grafiku 35. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr


popullsisë .................................................................................................................................... 146

Grafiku 36. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e saj për

t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj ................................................................................. 147

Grafiku 37. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zhvillimin

social dhe kulturor të vendit. ....................................................................................................... 148

Grafiku 38. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në vendosjen e

një komunikimi standart me elektoratin e saj ............................................................................. 149

Grafiku 39. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e

tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit ........................................................................ 149

Grafiku 40. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia

në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj .......... 150

Grafiku 41. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen e

negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE ...................................................................... 151

Grafiku 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me

përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja ............................................................. 151

Grafiku 43. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në

përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend ....................................... 152

Grafiku 44. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e

politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja ........................................................ 153

Grafiku 45. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel kombëtar për

të luftuar korrupsionin................................................................................................................. 154

Grafiku 46. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre ..................... 155


xii

Grafiku 47. Partitë angazhohen në garantimin edemokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave të

njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve ............................................................ 155

Grafiku 48. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave

demokratike të qeverisjes ............................................................................................................ 156

Grafiku 49. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve

demokratike................................................................................................................................. 156

Grafiku 50. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë

grupe të ndryshme kulturore apo etnike ...................................................................................... 157

Grafiku 51. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave. ......................................................................... 158

Grafiku 52. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive ................................................................................. 159

Grafiku 53. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave online ................................................................................. 160

Grafiku 54. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen

kombëtare të partive politike. ..................................................................................................... 161

Grafiku 55. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias ............. 162

Grafiku 56. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin

për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike? .................................................................... 163

Grafiku 57. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti? ...................................................................... 164

Grafiku 58. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: ...................................................................... 165

Grafiku 59. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: ............................................................... 166

Grafiku 60. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: ........................................................................ 166

Grafiku 61. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar

përgjatë viteve të tranzicionit ? ................................................................................................... 167

Grafiku 62. Gjeneratorët e aktivizimit të fushatës ...................................................................... 209

Grafiku 63. Media e fushatës 2017 ............................................................................................. 209

Grafiku 64: Orientimi i aktivizimit për kauza përgjatë viteve në rajone të ndryshme ............... 209

Grafiku 65: Kohor ....................................................................................................................... 210

Grafiku 66. Rastet e disa shteteve Europiane ............................................................................. 210

Grafiku 67: Analiza e koherencës së aktivizmit të shkakut ........................................................ 211

Grafiku 68. Numri i njerëzve që flisnin për Edi Ramën ............................................................ 213

AULONA ZOTAJ

xiii

LISTA E FIGURAVE

Figura 1. Orari i transmetimit dedikuar temës zgjedhore ........................................................... 212

Figura 2. Mosha e mbështetësve të mediave sociale të Edi Ramës ............................................ 213

Figura 3. Mbështetësit e përgjithshëm të Edi Ramës nga kombësi të ndryshme ........................ 213

Figura 4. Totali i fondeve dhe shpenzimeve të PS ...................................................................... 214

Figura 5. Burimet e të ardhurave për PS ..................................................................................... 214

Figura 6. Totali i orëve të transmetimit të PD ............................................................................ 214

Figura 7. Shtetet mbështetëse të Sali Berishës............................................................................ 215

Figura 8. Aktiviteti i Sali Berishës në rrjetet sociale .................................................................. 215

Figura 9. Fondet dhe shpenzimet për PD në 2013 ...................................................................... 216

Figura 10. Burimet e fondeve të PD ........................................................................................... 216

Figura 11: Slogani i PD (2009) ................................................................................................... 216

Figura 12. Slogani i PS (2009) .................................................................................................... 216

Figura 13. Slogani i PS në 2013.................................................................................................. 217

Figura 14. Slogai i PD në 2013 ................................................................................................... 217

Figura 15. Slogani i PD-së në 2017 ............................................................................................ 217

Figura 16. Kryetari i PS-së gjatë fushatës ................................................................................... 217

Figura 17. Kryetari i PS&LSI-së gjatë fushatës .......................................................................... 218

Figura 18. Lulzim Basha, Barack Obama, Edi Rama. ................................................................ 218

Figura 19. Barack Obama, Edi Rama, Xhon Mekein ................................................................. 218

Figura 20. Sali Berisha në zgjedhjet e vitit 2013 ........................................................................ 219

Figura 21. Berisha në zgjedhjet e vitit 2013 ............................................................................... 219

Figura 22. Mitingu i Edi Ramës në zgjedhjet e vitit 2017 .......................................................... 219

Figura 23. Ilir Meta gjat një eventi elektoral të LSI-së ............................................................... 220

LISTA E SHKURTIMEVE

BIRN Balkan Investigative Reporting Network

CDA Critical Discourse Analysis (Analiza kritike e diskursit)

KQZ Komisioni Qendror i Zgjedhjeve

KOP Komitetit të Orientimit të Politikave

LSI Lëvizja Socialiste për Integrim

PD Partia Demokratike

PK Partia Komuniste

PS Partia Socialiste

OSBE Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë

OSFA Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

TVSH Televizioni Publik i Shqipërisë

AULONA ZOTAJ

1

KAPITULLI I: HYRJA

1.1. Hyrje e përgjithshme

Proçesi i tranzicionit në Shqipëri tregoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të

madhe të sjelljes së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej

shoqërive më autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi,

qëndrimi politik dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën

dhe për të udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë. Elita politike në zhvillim

dështoi të mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes së saj drejt tregjeve

ndërkombëtare dhe të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit1. Legjenda politike,

kulturore, psikologjike dhe sociale e komunizmit ishin pengesë në krijimin e një sistemi

demokratik të vërtetë. Faktorët ekonomikë kishin gjithashtu një rol të rëndësishëm.

Shqipërisё, ashtu si edhe shumë vendeve të tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të

lehtësuar proçesin e kalimit nga një ekonomi e centralizuar në një ekonomi tregu. Për më

tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha komuniste një ekonomi krejtësisht të

prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni shqiptar mund të cilësohet si një

dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas Janusz Bugajskit, pesë faktorë

duhet të merren parasysh në përcaktimin e arsyjeve për vështirësitë e vazhdueshme janë:

autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-

komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë mbështetje popullore nëpërmjet

proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke përdorur populizmin dhe

nacionalizmin etnik në ato vende ku kishin hasur mbështetje. Ata llogaritën se një demokraci

formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm joformal. Populizmi, nacionalizmi dhe

autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët ekonomike në rajon dhe nga një

valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e cila zyrtarisht ka kontribuar

në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit, pra përfshirë dhe Shqipërinë, dhe

institucioneve demokratike politike2.

Secila forcë politike zgjedh kornizën institucionale që më së miri do të përcjellë vlerat, idetë,

projektet ose interesat e saj. Marrëdhëniet e forcës dhe gjendjes objektive kushtёzojnё

rezultatet institucionale3. Sa herë që regjimi negocion rrugën e tij jashtë pushtetit, strategjia

optimale e demokratizimit është e paqëndrueshme. Me institucionet e miratuara si zgjidhje të

përkohshme, të cilat përfundojnë konfliktin fillestar, demokracitë e reja kanë gjasa të

përjetojnë konflikt të vazhdueshëm mbi institucionet themelore. Forcat politike që pësojnë

humbjen si rezultat i bashkëveprimit të këtyre institucioneve do të sjellin në mënyrë të

përsëritur kuadrin institucional në axhendën politike4. Kitschelt argumenton se në regjimet që

1 Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale.

2Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview Press.

3Przeworski, A. (1991). Democracy and the Market, Political and Economic Reforms in Eastern Europe and

Latin America. New York: Cambridge University Press. 4 Po aty.


2

dalin nga komunizmi i trashёguar, ish-partitë në pushtet në përgjithësi kanë gjasa të kërkojnë

dhe shpesh kanë pushtet të mjaftueshёm për të fituar praktika të reja politike demokratike që

theksojnë parimet më madhore, duke shpërblyer aktorin më të fortë dhe më të bashkuar

politik me një pushtet të pabarabartё politik. Për këtë qëllim, partitë pasuese komuniste mund

të mbrojnё ligjet e njëanshme të votimit të shumicës së rrethit dhe një presidencë të fortë me

fuqi të gjёrё të dekretit etj5. Elita politike shqiptare, është në thelb një produkt burokratik,

fraksionet e saj synojnë instinktivisht drejt kontrollit të plotë të institucioneve shtetërore.

Elita politike shqiptare nuk di të përdorë konfigurimet gjeopolitike ndërkombëtare dhe

refuzon të mësojë nga ideologjitë revolucionare botërore. Në mungesë të një ndjenje të

detyrës, të një identiteti të fortë dhe një interesi të përcaktuar mirë, fraksionet kryesore të

elitës shqiptare nxitojnë të aderojnë në shërbim të këtyre ideologjive botërore revolucionare

dhe eksperimentale, siç janë marksizmi apo të tjera. Elita shqiptare ka refuzuar të veprojë

pragmatikisht dhe rrjedhimisht, konflikti politik brenda sistemit politik shqiptar është

transformuar në një luftë vdekjeprurëse. Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se

kurrë nuk e kuptoi domethënien e vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe

kurrë nuk i respektoi këto standarde themelore. Elita politike e pati të pamundur të çlirohej

nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një paaftësi për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për

të marrë vendime në mungesë të një praktike rutinë të sanksionuar nga një autoritet

karizmatik6. Kjo sigurisht është në lidhje të pashmangshme dhe jep efektin e saj të dukshëm

në diskursin politik të elitës përgjatë periudhës së tranzicionit.

Ky punim trajton disa karakteristika të ligjërimit politik gjatë periudhës së tranzicionit në

Shqipëri. Është e rendësishme të evidentohet fakti se vitet e fundit, media është shndërruar

në qëndrën e shoqërisë. Nëpërmjet fjalës së shkruar, Shqipëria paraqitet si një rast i

veçantë në tranzicionin e saj të gjatë dhe të pafundëm. Për shqiptarët që vinin nga një

regjim autoritar në një tranzicion demokratik, shumë elementë u kthyen në një liri të

tejskashme. Pushteti i elitave drejtuese bëhet problematik për shtetin dhe shoqërinë sidomos

kur demokracia është në fazën e saj të brishtë. Për të kuptuar më së miri ligjërimin politik të

përdorur përgjatë këtyre viteve është realizuar ky studim i cili synon të tregojë se diskursi në

ndërmjetësimin e veprimeve shoqërore, përvojave dhe pikëpamjeve të botës, si dhe miratimi i

marrëdhënieve personale dhe grupore, është një burim i pohimit, legjitimimit, ruajtjes dhe

mbajtjes së pabarazive dhe padrejtësive, fuqisë dhe dominimit, abuzimit dhe paragjykimit

dhe shfaqet si nё konventa shoqërore ashtu dhe brenda institucioneve sociale. Këto asimetri

rezultojnë në përdorimin e gjuhës represive e cila manifestohet në formën e manipulimit,

margjinalizimit, përdorimit të gjuhës fyese, propagandës, përdorimit dhe keqpërdorimit të

pushtetit etj. Një nga ngjarjet politike gjatë të cilave politikanët përpiqen të përdorin diskursin

për të krijuar, mbajtur ose mbështetur pushtetin janë fushatat politike. Vendosja e objekteve

gjuhësore në fushatat politike është përcaktuesi i parë i pranueshmërisë së shumicës së

kandidatëve që imponojnë ideologjinë e tyre ndaj të tjerëve në përpjekjen e tyre për të fituar

5

Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischenNeuenRechten in

komparativerPerspektive. Bern: Paul. 6Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale, fq. 11.

AULONA ZOTAJ

3

mandatin e popullit. Ata e fitojnë këtë mandat duke natyralizuar dhe neutralizuar ideologjitë e

tyre, duke i bërë ata të duken pjesë e bazës së njohurive të institucionit të tyre shoqëror.

Pasi analizohet në detaj ligjërimi i liderve politik përgjatë periudhës së tranzicionit në

Shqipëri, në pjesën e të dytë do të analizohet perceptimi i votuesve dhe i publikut rreth

ligjërimit politik të elitës shqiptare në periudhën e tranzicionit.. Për të arritur në këtë formë

do të ballafaqohen të dyja rezultatet e analizës në mënyrë që të kemi një pamje më të gjërë të

diskursit politik në Shqipëri, si dhe për të evidentuar kështu disa nga karakteristikat

thelbësore të këtij diskursi, në mënyrë që të identifikojmë problematikat dhe rrugën drejt së

ardhmes. Si një proces dinamik shoqëror dhe një forum interaktiv, ai përfshin shumë

negociata gjuhësore që vazhdimisht japin të dhëna të freskëta që mund të përdoren për

hulumtime sociolinguistike. Për këtë qëllim, ekspertët gjuhësorë do të ishin më shumë në

dijeni të dinamikës së gjuhës. Puna do të jetë, pra, një shtesë e materialeve ekzistuese në këtë

fushë të hulumtimit.

Prandaj mund të themi që ky studim do të ofronte më shumë njohuri në mënyrën se si

ligjërimi politik i elitës shqiptare në periudhën e tranzicionit mban lidhjet midis gjuhës, fuqisë

dhe ideologjisë. Kjo mund të nxjerrë në pah transformimet përgjatë kohës dhe na sqaron se si

formon dhe transformon realitetin e dhënë. Analiza kritike e diskursit nxit ndërgjegjësimin

në çështjen e abuzimit të fuqisë shoqërore, dominimit, pabarazisë dhe represionit gjuhësor,

çfarë e bën këtë studim të një rëndësie të veçantë.

Fjalimet e fushatave janë mjete të rëndësishme që politikanët përdorin për të shprehur

pikëpamjet dhe ndjenjat për publikun me qëllim që elektorati të cilit i drejtohen të pajtohet

me ata. Fjalimi shpalos programet dhe e prezanton folësin si kandidatin më të mirë që mund

të shndërrojë fatin e njerëzve. Politika është një luftë për pushtet që shërben për të vënë në

praktikë disa ide politike, ekonomike dhe shoqërore. Në këtë proçes, gjuha luan një rol

vendimtar pasi çdo veprim politik shoqërohet dhe ndikohet nga gjuha. Sipas Orwell, "politika

është një masë e gënjeshtrave, evazioneve, marrëzisë, urrejtjes dhe skizofrenisë7.

Studimi i kësaj lloj problematike shoqërohet si me përfitime ashtu dhe me kufizime të

ndryshme. Duke u bazuar tek kërkimet e deritanishme rezulton se ka një numër të madh

punimesh shkencore mbi diskursin politik, duke evidentuar rëndësinë e madhe të faktorit

media, e ashtuquajtur ―Fuqia e katërt‖ e cila varion që nga implikimet gjeopolitike deri tek

ato ekonomike, sociale dhe mjedisore. Në rastin konkret, mundësitë e studimit të kësaj

problematike mund të përbëjnë dhe kufizime. Së pari: Në lidhje me rëndësinë e medias dhe

diskursit ka perceptime të ndryshme. Një lider e trajton dhe komenton në një mënyrë të

caktuar një çështje të caktuar. Kjo varet nga këndvështrimi i gjithësecilit, i cili në më të

shumtën e rasteve ndikohet nga interesat dhe përfitimet. Për të njëjtën problem një analist i

―pavarur‖ shprehet me tone të ndryshme, një organ i shtypit të përditshëm i jep nuanca të

ndryshme këtij problemi, dhe për çështjen në fjalë, që konsiston në atë që quhet ―thelbi i

problemit‖, kemi disa lloje të ndryshme perceptimesh, diskursesh, të cilat pa dyshim janë të

kushtëzuara nga arsyet e sipërpërmëndura, me emërues të përbashkët, si interesat e ngushta,

pragamatizmi, dhe në fund të gjithë kësaj historie është qytetari i cili i gjendur në mes të

7 Orwell, G. (1954). Nineteen Eighty- Four. Harmondsworth: Penguin, fq. 43.


4

gjithë këtij informacioni e ka të vështirë të dijë të vërtetën. Së dyti: Një element shumë i

rëndësishëm është edhe mënyra sesi media të ndryshme, kanë trajtime dhe perceptime të

ndryshme në lidhje me një dukuri të caktuar, ose për fenomene të caktuara edhe ky element e

vështirëson punën kërkimore dhe për më tepër duke qenë se ky është një proçes, atëherë

studimi i dinamikave dhe i impakteve të tij mund të përbëjë edhe kufizime.

1.2. Objekti i studimit

Studimi kërkon të tregojë se diskursi në ndërmjetësimin e veprimeve shoqërore, përvojave

dhe pikëpamjeve të botës, si dhe miratimi i marrëdhënieve personale dhe grupore, është një

burim i pohimit, legjitimimit, ruajtjes dhe mbajtjes së pabarazive dhe padrejtësive, fuqisë dhe

dominimit, abuzimit dhe paragjykimit dhe shfaqet si nё konventa shoqërore ashtu dhe brenda

institucioneve sociale. Këto asimetri rezultojnë në përdorimin e gjuhës represive e cila

manifestohet në formën e manipulimit, margjinalizimit, përdorimit të gjuhës fyese,

propagandës, përdorimit dhe keqpërdorimit të pushtetit etj. Një nga ngjarjet politike gjatë të

cilave politikanët përpiqen të përdorin diskursin për të krijuar, mbajtur ose mbështetur

pushtetin janë fushatat politike. Studiuesit e mëparshëm në fjalimet e fushatave politike ishin

tё prirur drejt një përshkrimi dhe analize të stilit, strategjive inovative dhe bindëse të

politikanëve dhe manipulimit tёstrukturave gjuhësore për të mbrojtur interesin individual në

fjalimet e fushatave zgjedhore8910

.

Qëllimi i përgjithshëm i studimit është të:

Ekzaminojë, evidentojë dhe identifikojë ngjyrimet politike, historike, sociale,

etnike, strategjike të ligjërimit, strategjive politike dhe të marketingut të politikanëve

shqiptarë, perceptimin e votuesve, impaktin në arritjen e pozicioneve konkurruese të

partive politike në Shqipëri për përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe

demokratike të vendit.

Ekzaminojë, mënyrën se si ligjërimi politik i elitës shqiptare në periudhën e

tranzicionit mban lidhjet midis gjuhës, fuqisë dhe ideologjisë, formon dhe

transformon realitetin e dhënë.

Objektivat e këtij studimi janë:

Të shqyrtojë dhe interpretojë fjalimet e fushatës zgjedhore që nga viti 2001 deri në

vitin 2017, si pjesë të diskursit.

Të aplikojë mjetin analitik të ―Analizës kritike të diskursit‖ dhe aspektet e gjuhësisë

funksionale sistemike në shpjegimin e ligjërimeve të fushatës.

Të evidentojë shprehjet gjuhësore që mbajnë ngjyrime ideologjike.

Të shqyrtojë nëse këto formacione ideologjike diskursive mbështesin fuqinë dhe

marrëdhëniet e pabarabarta të pushtetit dhe manipulimin gjuhësor në favor të disa

grupeve.

8Omozuwa, V., &Ezejideaku, E. (2007). A stylistic analysis of the language of political campaigns in Nigeria:

Evidence from the 2007 general elections. 9 Opebi, B. (2004). Political discourse as social actions. Lagos Notes and Records.

10 Abdullahi-Idiagbon. (2010). Language use in selected Nigerian presidential election campaign speeches: A

critical discourse analysis perspective. Journal of the Nigeria English Studies Association, 30-44.

AULONA ZOTAJ

5

Të shqyrtojë nëse fjalimet e fushatës politike kanë kuptime dhe axhendë të fshehur.

Të identifikojë perceptimin e votuesve dhe marrjen e mesazheve të këtyre ligjërimeve

politike.

Të bëjë identifikimin e ngjyrimeve politike, historike, politike, sociale, etnike,

strategjike të ligjërimit të politikanëve shqiptarë.

Të evidentojë efektet e globalizimit dhe hyrjes në BE, ndikimin e tyre mbi ligjërimin

politik të elitës shqiptare dhe tërthorazi ndikimin tek përzgjedhja e votuesve të këtyre

politikanëve.

Disa nga objektivat shtesë të punimit lidhen dhe me strategjinë e marketingut që kanë filluar

të përdorin partitë politike në Shqipëri.

Megjithatë, objektivat specifike janë si më poshtë:

të përcaktojë rolin e strategjive të marketingut në drejtimin e votuesve.

të evidentojë mënyrat se si partitë politike dhe elektoratet e tyre e perceptojnë rolin e

strategjive të marketingut politik.

të shqyrtojë përmbajtjen e strategjive konkurruese të marketingut të përdorura nga

palët në rritjen e performancës së tyre elektorale (pjesa e votimit).

të vlerësojë efektivitetin e strategjive në arritjen e pozicioneve konkurruese të partive

politike në Shqipëri.

1.3. Pyetjet kërkimore

Ky studim kërkon të japë përgjigje për pyetjet e mëposhtme kërkimore:

1. Cilat janë ndryshimet thelbësore në ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës

së politikanëve përgjatë tranzicionit politik në Shqipëri?

2. Cila është strategjia e marketingut të politikanëve & impakti në perceptimin e

votuesve mbi strategjitë e marketingut politik në fushatat elektorale të viteve të

fundit?

3. A kanë ndikim strategjitë & ligjërimi politik i partive politike tek votuesit/elektorati

dhe cili është ndikimi i tyre në inkurajimin e demokracisë dhe krijimin e stabilitetit të

nevojshëm në sistemin socio-politik të vendit?

1.4.Hipotezat

Për tju dhënë përgjigje pyetjeve kërkimore janë ngritur hipotezat e mëposhtme:

Hipoteza 1: Diskursi përcaktohet fort nga reformat standarte të imponuara nga BE-ja,

efektet globalizuese dhe në masë të madhe nga zhvillimet ekonomike, sociale, politike

në vend, dhe për më tepër egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin dhe

strategjinë politike të elitës së politikanëve.

Kjo hipotezë përbëhet nga tre implikime.

Implikimi 1: Efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja janë ndër

faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës shqiptare.


6

Implikimi 2: Efektet ekonomike, sociale, politike dhe zhvillimet në vend janë ndër


Implikimi 3: Egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe


Hipoteza 2: Ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të hartuara nga partitë

politike, (strategjive politike, planeve strategjike dhe ato të marketingut politik), të cilat

së bashku promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin e stabilitetit të

nevojshëm në sistemin socio- politik të vendit si dhe ndihmojnë për krijimin e imazhit

politik të partive.

Kjo hipotezë përbëhet nga dy implikime.

Implikimi 1: Strategjitë e hartimit të politikave të partive (planet strategjike) , kanë

impakt të rëndësishëm në përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe

demokratike të vendit.

Implikimi 2: Strategjitë e marketingut politik të partive ndihmojnë në krijimin e

imazhit dhe pozicionimit të partive politike në raport me elektoratin.

Hipoteza 3(Alternative): Elementët me përmbajtje historike, politike, sociale, etnike,

nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat e çdo qeverie, për më tepër ato nuk

kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë ndikim në

shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.

Kjo hipotezë përbëhet nga një implikim.

Implikimi 1: Elementët socio-politik, nuk shërbejnë si input për politikat e çdo

qeverie, ato nuk kushtëzojnë as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë

ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.

1.5. Metodologjia e përmbledhur

Ky studim përdor një metodë të kombinuar. Studimi bazohet në metodologji sasiore dhe

metodologji cilësore (për të kryer analizën e literaturës egzistuese). Metodologjia e studimit

është në funksion të objektivave dhe qëllimeve të caktuara që në fillim të studimit.

Metodologjia e përdorur në këtë punim kombinon të dhënat primare me ato sekondare.

Fillimisht për këtë studim është siguruar literatura e nevojshme mbi çështjen e ngritur në

shqyrtim, në bazë të së cilës janë ngritur më pas hipotezat dhe pyetjet kërkimore. Literatura e

këtij studimi ka shërbyer si e dhënë primare pasi literatura na ka ndihmuar jo vetëm për

ngritjen e pyetjeve kërkimore dhe hipotezave, por duke parë problematikën e trajtuar përgjatë

literaturës, kemi mundur të hartojmë edhe pyetjet e pyetësorit për studimin tonë. Të dy tipet e

të dhënave kanë shërbyer në analizat e kryera në këtë studim, si dhe kanë ndihmuar

metodologjinë e përdorur për të parë se si është ndërtuar ligjërimi politik nga elita shqiptare

përgjatë tranzicionit. Pyetësori është i strukturuar në nëntë seksione të ndryshme, ku secili

përbëhet nga një numër i caktuar pyetjesh. Analiza e të dhënave primare është kryer me

paketën statistikore SPSS.

AULONA ZOTAJ

7

1.6. Struktura e punimit

Ky studim është strukturuar në tetë kapituj kryesorë, konkretisht:

Kapitulli I- Hyrja, ku është dhënë një përshkrim përmbledhës i temës së marrë në

studim, qëllimi dhe rëndësia e studimit, pyetjet këkimore dhe objektivat për të cilat po

zhvillohet studimi, hipotezat të cilat orientojnë zhvillimin e studimit, si edhe struktura

e tij.

Kapitulli II- Kuadri teorik, ku janë dhënë disa nga konceptet kryesore relevante me

ligjërimin/ diskursin politik, përkufizime, karakteristika, tipare dhe klasifikimi i

diskursit politik.

Kapitulli III- Rishikimi i literaturës, ku janë paraqitur teoritë dhe botimet kryesore, si

nga autorë shqiptarë edhe autorë e studiues botërorë, mbi diskursin politik, lidhjen e

tij me gjuhën, analizën kritike, etj. Gjithashtu është dhënë edhe evoluimi i diskursit

politik në fushata me kalimin e viteve dhe zhvillimin e shoqërisë dhe teknologjisë.

Kapitulli IV- Tranzicioni politik në Shqipëri, ku është bërë një analizë përmbledhëse

përshkruese e procesit të tranzicionit të pushtetit politik në shqipëri, edhe implikimeve

të tij në diskursin politik.

Kapitulli V- Në këtë kapitull është bërë një analizë e zhvillimit të fushatave elektorale

nga liderët shqiptarë ndër vite, që nga 2001, që përkon me zgjedhjet e para

demokratike pas trazirave të 1997, deri më 2017, kur u mbajtën edhe zgjedhjet e

fundit elektorale.

Kapitlli VI- Metodologjia, ku bëhet prezantimi i metodave kërkimore të përdorura në

studimin aktual, kampionimi, instrumentat e përdorur për mbledhjen e të dhënave, etj

Kapitulli VII- Analiza e rezultateve. Në këtë kapitull paraqitet analiza e rezultateve të

studimit aktual, analiza statistikore dhe cilësore.

Kapitulli VIII- Konkluzione dhe rekomandime. Në këtë kapitull është bërë një

përmbledhje e përfundimeve më të rëndësishme të nxjerra nga studimi, si edhe janë

bërë disa rekomandime, në bazë të të dhënave të studimit aktual.


8

KAPITULLI II: KUADRI TEORIK

Në këtë kapitull do të diskutohet rreth ligjërimit politik, karakteristikave të tij dhe sesi ky

ligjërim interpretohet. Do shqyrtohet klasifikimi i diskursit politik, ndarjet e tij dhe sesi ai hyn

në diskursin publik, përdorimi i komunikimit politik në strategjitë e fushatave politike dhe

mekanizmat që përdoren.

2.1. Ligjërimi politik dhe interpretimi i tij.

Sipas dijetarëve, nga njëra anë, diskurset identifikohen në diskurse kombëtare dhe nga ana

tjetër në diskurse poetike, shkencore, politike, ekonomike, pedagogjike. Kushti kryesor për

ekzistencën e klasifikimit të dytë është që të gjitha këto lloje diskursesh të ndahen brenda

diskursit kombëtar. Ky klasifikim "nuk është një lloj i caktuar diskursi", por vetëm një

"modifikim" i kësaj të fundit, i "përshtatur" në një farë mënyre në përputhje me sferën në të

cilën funksionon11

. Numri më i madh i studiuesve ka tendencë të flasë për llojet e një

diskursi, pa ndikuar në klasifikimin sipas kriterit të një identiteti kombëtar. Studiuesi i AD

(Analizës së diskursit) Alkebayeva, pohon se "diskursi është një formë kryesore e

komunikimit". Diskursi duhet të mbështetet në komunikimin midis adresuesit dhe marrësit,

gjë që çon në shfaqjen e një dege të re të quajtur pragma-stilistikë. Kjo degë merret me dy

aspekte të komunikimit: diskursinverbal dhe atë të shkruar. Diskursi merr parasysh mjetet

gjuhësore verbale dhe jo-verbale, çështjet mendore, qëllimin e komunikuesve si dhe mjetet e

komunikimit12

. Diskursi është identifikuar si një formë verbale e komunikimit dhe është një

shqetësim i pragmatikës që ka për qëllim të ndikojë tek adresuesi duke përdorur metoda të

ndryshme. Baza e klasifikimit të diskursit të ofruar nga Karasik, është kriteri i orientimit. Ai

identifikon dy lloje kryesore të diskursit:

Diksursin personal (i orientuar nga vetja), në të cilin kryetari vepron si individ në të

gjithë pasurinë e botës së tij të brendshme;

Diksursin institucional (i orientuar nga statusi), në të cilin folësi vepron si përfaqësues

i një statusi të caktuar shoqëror13

.

Ndarja e ngjashme e një diskursi në aspektin personal dhe institucional mbështetet gjithashtu

në veprat e autorëve të ndryshëm. Kriteri i klasifikimit të një diskursi, sipas Matveeva,

bazohet në konceptet e adresuesit. Lloji i parë i një diskursi nënkupton komunikimin në

formën e monologut. Lloji i dytë është një komunikim brenda statusit dhe rolit të

marrëdhënieve, përkatësisht ndërveprimit të fjalëve të përfaqësuesve të grupeve shoqërore me

njëri-tjetrin. Diskursi institucional përfaqëson komunikimin brenda statusit dhe rolit të

marrëdhënieve. Në lidhje me shoqërinë moderne ekzistojnë lloje të një diskursi institucional:

politik, diplomatik, administrativ, ligjor, ushtarak, pedagogjik, fetar, mistik, mjekësor, tregtar,

reklamues, sportiv, shkencor, skenik dhe informativ në masë14

. Karasik thekson se kjo listë

mund të ndryshohet dhe të zgjerohet pasi institucionet publike ndryshojnë ndjeshëm nga

11

Krasnyh, V. (1999). Structure of communication in the light of lingvo-cognitive approach: communicative act,

discourse, text. Moscow. 12

Alkebayeva, D. (2014). Pragma-stylistics of the Kazakh language. Kazakh University: Almaty 13

Karaisk, V. (2000). About types of discourse, Language personality: institutional and personal discourse.

Volgograd: Peremena. 14

Po aty.

AULONA ZOTAJ

9

njëra-tjetra dhe nuk mund të konsiderohen si fenomene homogjene pasi ato janë historikisht

të ndryshueshme. Sipas Mc.Gregor 15

, fjalët tona nuk janë kurrë neutrale. Ato mbajnë fuqinë

që pasqyron interesat e atij që flet ose shkruan. Fjalët përcjellin mënyrën se si ne e shohim

veten si një profesionist, sesi ne e vlerësojmë identitetin, njohuritë, vlerat, besimet dhe të

vërtetat tona. Diskursi ynë depërton në gjithçka që bëjmë. McGregor është i mendimit se

diskursi ka aftësinë për ti bërë marrëdhëniet e pabalancuara të pushtetit dhe portretizimet të

grupeve shoqërore një kuptim të zakonshëm, normal dhe natyral kur në fakt realiteti është

paragjykim, padrejtësi dhe pabarazi. Kështu, duke përdorur vetëm fjalë, ata që janë në pushtet

ose që dëshirojnë të jenë, mund të keqpërdorin shqetësimet tona për çështje të vazhdueshme

sistematike të klasës, gjinisë, moshës, besimit fetar dhe kulturës, në mënyrë që ato të

paraqiten inekzistente.

Analiza kritike e diskursit (CDA), merr qëndrimin se çdo përdorim gjuhësor është i motivuar

ideologjikisht, se të gjitha përdorimet gjuhësore kodojnë ideologji të ndryshme që rezultojnë

nga situata dhe qëllime të ndryshme dhe se me këto mjete, çdo gjuhë funksionon si një formë

e praktikës shoqërore16

. Studiuesit e angazhuar në CDA, shikojnë përtej nivelit mikro-

përshkrues të analizës gjuhësore në kornizat, kulturat dhe ideologjitë institucionale për të

dalluar dhe për të përcaktuar se si ideologjitë personale dhe shoqërore janë të koduara në

mënyrë të heshtur, të vërtetuara dhe të përforcuara nga mënyra se si fjalitë dhe shprehjet janë

ndërtuar dhe lidhur në tërësi si komponentë. Me fjalë të tjera, zgjedhja e fjalëve dhe

shprehjeve që bëjmë nuk janë zgjedhje arbitrare, por zgjedhje të qeverisura nga mënyra se si

jemi të pozicionuar në grupin shoqëror dhe pozicionet që dëshirojmë të projektojmë.

Identiteti ynë në strukturën shoqërore tregohet në mënyrën se si mendojmë, veprojmë dhe

flasim17

. Teksti është një dokument i komunikimit, i cili përfshin prezantimin e identiteteve të

pjesëmarrësve. Teksti ёshtë prodhuar nga folës të vendosur në shoqëri dhe për këtë arsye janë

më shumë sesa fjalë të folura ose të shkruara në faqet e librave. Bloor & Bloor18

e

konsiderojnë një tekst si produkt të një diskursi. Zakonisht, ai përdoret për të përshkruar një

rekord gjuhësor të një ngjarjeje komunikative. Nga ana tjetër, një tekst mund të jetë një

proçes, në kuptimin e një proçesi të vazhdueshëm të zgjedhjes semantike nga njerëzit kur ata

prodhojnë diskutime. Çdo diskurs është, pra, një lëvizje përmes rrjetit të kuptimit të

mundshëm me secilin grup zgjedhjesh që përbëjnë mjedisin për një grup tjetër. Van Dijk e

zgjeron këtë pikëpamje duke shtuar se "diskursi është një formë e dijes, ndërkohë që teksti

është shprehje konkrete dhe dokument i shkruar "19

. Ai është i mendimit se diskursi është një

ngjarje komunikative që përfshin biseda, bashkëveprim, tekste të shkruara, si dhe gjeste të

lidhura, imazhe dhe dimensione të tjera semiotike dhe multimediale të kuptimit. Përkufizimi i

15

McGregor, S. (2016). Personalization, gender, and social media: Gubernatorial candidates‘ social media

strategies. Information, Communication & Society, 1–20. 16

Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge. 17

Stets, J. (2003). A Sociological Approach to Self and Identity. 18

Bloor, M., & Bloor, T. (2007). The Practice of Critical Discourse Analysis. An Introduction. London: Hodder

Arnold. 19

Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 249-283.


10

Van Dijk e sjell diskursin multimodal (analiza e arteve pamore, muzikës dhe artefakteve të

tjera kulturore) nën termin ombrellë të diskursit20

.

Teoria e Firth21

në vitin 1937 dhe Teoria Austin22

e vitit 1962, janë dy vepra pioniere që

njohin fuqinë e fjalëve dhe të shprehjeve. Teoria e Austin, dhe në të vërtetë e gjithë teoria

pragmatike, në thelb kanë të bëjnë me atë se si bashkëbiseduesit, folësit dhe dëgjuesit, e

kuptojnë njëri-tjetrin, pavarësisht nga mundësia e të thënurit të asaj që ata nuk e nënkuptojnë,

dhe që nënkuptojnë atë që nuk thonë. Teoria e „Ligjit të Veprimtarisë‟ e projekton gjuhën si

një instrument për ndërveprim shoqëror dhe ndërpersonal, i cili hyn në fuqi sipas kushteve të

lumturisë siç përshkruhet në parimet e bisedës së Grice dhe Hymes "Kompetenca

komunikative", e cila duhet të dihet se kur duhet të flitet, kur të mos flitet, me kë të flitet, kur,

ku dhe në çfarë mënyre23

. Këta studiues e shohin gjuhën si një formë të veprimit shoqëror

dhe praktikës sociale. Sipas Austin24

, në shqiptimin e një fjalie, një folës zakonisht është i

përfshirë në një akt. CDA, studion dhe analizon fjalët e përdorura në diskurs për të zbuluar

burimin e pushtetit, abuzimin, dominimin, pabarazinë dhe paragjykimin dhe si këto burime

iniciohen, mbahen, riprodhohen dhe transformohen brenda konteksteve specifike shoqërore,

ekonomike, politike dhe historike. Kjo qasje shpesh quhet "gjuhësi kritike", një qasje

ndërdisiplinore në studimin e gjuhës me një pikëpamje kritike me qëllim studimin e çdo

sjelljeje gjuhësore në situatën e fjalimit me rëndësi shoqërore25

. Meqenëse çdo përdorim

gjuhësor është i përshtatur brenda situatave të veçanta, institucioneve dhe strukturës

shoqërore, diskursi i prodhuar në secilin kontekst është i formuar prej tyre26

.

Diskursi është themelor por është gjithashtu edhe i kushtëzuar shoqërisht. Ai përbën situatat,

objektet e dijes dhe identitetet shoqërore, marrëdhëniet midis njerëzve dhe grupeve të

njerëzve. Diskursi është themelor, si në kuptimin që ndihmon në mbajtjen dhe riprodhimin e

status quo-së shoqërore, ashtu edhe në kuptimin që kontribuon në transformimin e saj. Meqë

diskursi është socialisht i rëndësishëm, ai çon në çështje të rëndësishme të pushtetit. Praktikat

e diskurseve mund të kenë efekte të mëdha ideologjike, domethënë, ato mund të ndihmojnë

në prodhimin dhe riprodhimin e marrëdhënieve të pabarabarta të pushtetit midis (për

shembull) klasave sociale, grave dhe burrave, shumicave etnike/kulturore dhe pakicave

përmes mënyrave në të cilat ata përfaqësojnë gjërat dhe njerëzit27

. Fairclough nga ana tjetër,

vazhdon duke thënë "se gjuha është e lidhur me realitetet shoqërore dhe sjell ndryshime

shoqërore". Analiza kritike e diskursit: Studimi kritik i gjuhës thekson se qeveria përfshin

manipulimin dhe përdorimin e gjuhës në mënyra të rëndësishme dhe është veçanërisht i

shqetësuar pёr lidhjen ndërmjet diskursit, ideologjisë dhe marrëdhënieve të fuqisë brenda

shoqërisë. Halliday e thekson një tekst si produkt të një proçesi në të cilin diskursi është i

20

Po aty. 21

Firth, J. (1937). The tongues of men. Oxford University Press. 22

Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford. 23

Ndimele, O. (2001). Reading on Language. Port Harcourt: Enhs Books. 24

Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford, fq. 15. 25

Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. London: Longman. 26

Po aty. 27

Gunnarsson, B. (2014). The Construction of Professional Discourse.

AULONA ZOTAJ

11

lidhur ngushtë me strukturat shoqërore në prodhimin dhe interpretimin e saj28

. Modeli i CDA-

së, vepron me një marrëdhënie dialektike midis mikrostrukturave të diskursit (karakteristikat

gjuhësore) dhe makrostrukturave të shoqërisë (strukturat shoqërore dhe ideologjia). Modeli

thekson se ndërsa makrostrukturat e shoqërisë mund të përcaktojnë mikrostrukturat e

diskursit, këto të fundit, nga ana tjetër, riprodhojnë strukturat më të mëdha shoqërore dhe

ideologjike. Duke u pajtuar me marrëdhëniet dialektike midis diskursit dhe kontekstit

shoqëror, studiuesi29

e përdori atë që ai e quajti "heuristike" për të shpjeguar mënyrat e

ndryshme në të cilat konteksti shoqëror i diskursit ndikon dhe është i ndikuar nga diskursi i

prodhuar në secilin kontekst. Ato përfshijnë pozicionet e mëposhtme:

Diskursi formohet nga bota dhe diskursi formon botën. Kjo do të thotë që gjuha

ndërmjetëson dhe përfaqëson botën nga këndvështrime të ndryshme.

Diskursi është formuar nga gjuha dhe forma e diskursit tё gjuhës. Me fjalë të tjera,

gjuha përdoret për të përfaqësuar ngjarjet, shenjat, kuptimet, kushtet shoqërore dhe

historike etj. Akëanya e pranon atë gjuhë në një sërë modalitetesh: në formulimet

shkencore, si përshkrime të pastra pa kushte nga koha dhe vendi, dhe idealisht nuk

përcjell asgjë për individin që e ka ndërtuar atë. Në ekstremin tjetër janë biseda dhe

përvoja inter-subjektive ku gjuha ka drejtimin personal të folësit dhe janë të lidhura

me kohën dhe vendin e shprehjes30

.

Diskursi është formuar nga pjesëmarrësit dhe diskursi formon pjesëmarrësit. Diskursi

përdoret nga prodhuesit për të justifikuar idetë e tyre, për të bindur audiencën e tyre

duke përdorur struktura delikate të diskursit ideologjik në fjalimet e tyre. Tekstet nuk

përdoren vetëm për të na informuar për ndonjë realitet, ato, përveç kësaj, mbështeten

në pikëpamjet ideologjike të personit, organizatës, etj. Ato ndërtojnë realitetin.

Diskursi është formuar nga diskurse të mëparshme dhe diskursi formon mundësitë e

diskutimeve të ardhshme. Faktorët kontekstualë dhe historikë të cilët përbëjnë

diskursin dhe ngjarjet diskurse duhet të integrohen në studime. Këto dimensione

historike të veprimeve diskurse eksplorojnë mënyrat në të cilat zhanret e veçanta të

diskursit i nënshtrohen ndryshimit diakronik.

Diskursi është formuar nga mediumi i tij dhe diskursi formon mundësitë e medias së

tij. Analistët kritikë të diskursit e njohin rëndësinë e kontekstit në kuptimin e tekstit.

Prandaj, si konteksti i situatës dhe konteksti i kulturës kombinohen për të siguruar

informacionin që do t'i mundësojë një analisti ta interpretojë tekstin në mënyrë

kuptimplotë për të dhënë një përshkrim gjithëpërfshirës të një pjese të gjuhës.

Konteksti i jep një diskursi atributet dhe rëndësinë e tij shoqërore31

.

Diskursi është i formuar nga qëllimi dhe format e diskursit për qëllime të mundshme.

Organizimi shoqëror i fushës së politikës dhe i grupeve politike është kryesisht i

bazuar në dallimet ideologjike, aleancat dhe ngjashmëritë. Në të vërtetë, ideologjitë

28

Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge, fq. 21. 29

Johnstone, B. (2017). Discourse Analysis (3 ed.). 30

Akwanya, A. (1998). Discourse Analysis and Dramatic Literature. 31

Kasomo, D. (2011). Contemporary Method to Study Humanities and Social Sciences. International Journal of

Psychology and Behavioral Sciences, Vol. 1 No. 1.


12

politike jo vetëm që përfshihen në prodhimin ose kuptimin e diskurseve politike dhe

praktikave të tjera politike, por gjithashtu janë (ri) prodhuar prej tyre. Në njëfarë

kuptimi, ligjërimet i bëjnë ideologjitë të vëzhgueshme në kuptimin që vetëm në

diskurs ato mund të shprehen dhe formulohen shprehimisht.

Ligjërimi është njëkohësisht ngjarje dhe kuptim, si ngjarje, ajo dallon nga gjuha, e cila është

sinkronike. Diskursi është kuptimplotë sepse ai mishëron një qëllim dhe mund të ri-

identifikohet si i njëjtë. Kjo do të thotë që nëse të gjitha diskutimet realizohen si një ngjarje,

të gjitha diskurset tё merren si tё nёnkuptuara. Sipas studiuesit32

, diskursi:

është një akt;

bashkon kuptimin dhe referencën, dhe

është i ankoruar në kohën e tashme të foljes dhe në vetën e parë njëjës.

Thuhet se diskurset mbizotëruese shërbejnë për interesin e grupit dominant social, zakonisht

grupi me qasje më të madhe në privilegjet sociale dhe sidomos në komunikimin me mediat.

Kjo u jep atyre avantazh për të kontrolluar se çfarë mund dhe duhet të thuhet dhe cila

perspektivë ёshtё në plan të parë33

. Ata përdorin diskursin për të manipuluar mendimin, për të

fituar konsensus nga dominimi dhe për të legjitimuar dominimin si diskurset e "sensit të

përbashkët", të cilët dominojnë dhe zakonisht pranojnë si të vërtetën, të gjithë të vërtetën dhe

asgjë tjetër pёrpos të vërtetës. Rrjedhimisht, ata që kanë më pak pushtet dhe nuk kanë akses

në media, janë të shtypur përsa i përket privilegjeve sociale, pikëpamjet e tyre nuk janë të

përfaqësuara në diskurs dhe e vetmja e vërtetë banon me pikëpamjen mbizotëruese34

. Gjuha e

aktiviteteve politike dhe marrëdhënieve politike ka një rol kyç në shkëmbimin e vlerave në

jetën shoqërore dhe transformimin e pushtetit. Kjo mund të krijojë fuqi dhe të bëhet një zonë

ku fuqia mund të zbatohet. Në thelb, fushata e politikanëve është një lojë gjuhësore.

Kandidatët politikë përpiqen të formojnë perceptimin e publikut për veten dhe programet e

tyre dhe të nxisin mbështetjen përmes fjalimeve, aktiviteteve të fushatës, thirrjeve simbolike

dhe strategjive të ndryshme. Meyerhoff35

thekson se ne nxjerrim konkluzione shumë të

fuqishme për njerëzit nga mënyra se si ata flasin. Mbështetja e studiuesve36

pohon se

"politikanët gjatë gjithë moshave kanë arritur sukses falë përdorimit të aftë nga ana e tyre e

"retorikës", me të cilën ata synojnë të bindin auditorin e tyre për vlefshmërinë e pikëpamjeve

të tyre dhe përdorimin e tyre delikat, të kujdesshëm dhe bindëse të gjuhës për të mashtruar

votuesit". Megjithatë, aftësia e elektoratit për të interpretuar mesazhet politike dhe synimet e

politikanëve dhe për t‘u përgjigjur në mënyrë adekuate është një funksion i asaj se sa efektivё

këta kandidatë janë në eksplorimin dhe vendosjen e lehtësive gjuhësore në dispozicion të

tyre37

.

32

Ricoeur, P. (1976). Interpretation Theory: Discourse and the Surplus of Meaning. 33

Ezeifeka, C. (2013). Analysis of Experiential Meaning in Selected Inaugural Political Speeches in Nigeria. An

International Journal of Language, Literature and Gender Studies. 34

Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of theories of knowledge and power.

Social Thought & Research Vol. 28. 35

Meyerhoff, M. (2006). Sociolinguistics. Abingdon: Routledge. 36

Jones, J., & Peccei, J. (2004). Language and Politics. New York: Routledge. 37

Southern, R. &. (2016). The Changing Representation Interface: Democracy and Direct Contact with

Politicians. Journal of Civil Society. Volume 12, Issue 1 pp 101-120.

AULONA ZOTAJ

13

2.2. Klasifikimi i ligjërimit politik.

Duke marrë parasysh përkufizimet e diskursit politik të dhënë nga autorë të

ndryshëm3839404142

mund tё thuhet se diskursi politik është një përmbledhje e të gjitha akteve

të të folurit, si dhe të së drejtës publike, traditës dhe përvojës, e cila përcaktohet dhe shprehet

në formën e formacioneve verbale, përmbajtjes, subjektit dhe adresuesit i cili i përket sferës

së politikës. Duke iu referuar llojit të komunikimit institucional të diskursit politik, duhen

marrë parasysh specifikat e përmbajtjes së tij. Diskursi politik nuk është thjesht një

komunikim, pasi ai sjell së bashku qëllimet e tij të qarta dhe pjesëmarrësit e veçantë. Qëllimi

i diskursit politik është pushteti dhe arritja e pushtetit; ndërkohë që pjesëmarrësit e tij janë

politikanët dhe shoqëria. Duke marrë parasysh klasifikimin e autorëve të ndryshëm për

diskursin politik43,44,45

sugjerohet që të theksohen tiparet e trashëguara si pjesë e diskursit

politik. Kjo kategori është e rëndësishme për të karakterizuar diskursin e orientuar drejt atij

personal dhe drejt atij të statusit. Duke u varur nё një situatë komunikimi imazhi i autorit

përbëhet nga komponentët e mëposhtëm:

Tërheqja e autorit kur karakteristikat e tij personale dhe gjendja psikologjike nuk kanë

përparësi komunikuese.

Personifikimi i autorit kur karakteristikat personale të bashkëbiseduesit dhe gjendjes

së tij psikologjike ndikojnë ndjeshëm në proҫesin e komunikimit;

Stili i një deklarate46

.

Struktura e një diskursi supozon ekzistencën e dy roleve, folësit dhe të adresuarit. Në rrjedhën

e analizës së një diskursi është e mundur të rikrijosh botën mendore të komunikuesve, detajet

dhe vlerësimin e realitetit nga dy këndvështrime, nga pikëpamja e krijimit të një diskursi dhe

nga pozicion i kuptimit të tij. Prandaj, aftësia e adresuesit si kategori e një diskursi është një

prioritet. Krijimi i një teksti të veçantë supozon heqjen e disa modeleve abstrakte të

adresuesit që ka një kompleks karakteristikash që mund të sigurojnë perceptimin normal të

mesazhit. Natyrisht, personi që kryen ndërtimin e diskursit ka një pozitë të privilegjuar47

.

Qëllimi është një kategori diskursesh që nënkupton qëllimin komunikues të folësit. Çdo vepër

verbale (nga fjala në tekst) thuhet nga autori me një qëllim të caktuar. Kjo kategori në lidhje

me diskursin politik është në varësi të drejtpërdrejtë nga qëllimi i diskursit i cili dikton

rregullat e sjelljes verbale të tё adresuarit. Qëllimi i një diskursi politik nuk mund të jetë

vetëm sugjerimi i nevojës për veprim për të adresuarit, por edhe vlerësimi. Detyra gjatë 38

Baranov, A., &Kazakevich, E. (1991). Parliamentary debates: traditions and innovations, Modern political

language. Moscow: Znanie. 39

Demyankov, V. (2002). Political discourse as subject of political philology, Political science. Political

discourse: History and modern researche. Moscow: INION of the Russian Academy of Science. 40

Pocheptsov, G. G. (2000). Information wars. Moscow. 41

Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science. 42

Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse. Moscow, Gnozis. 43

Alekseeva, M. V. (2001). Scientific text as polylogue (Monograph). Moscow: Signal. 44

Konkov, V. (2011). Speech structure of the newspaper text. St.-Petersburg. 45

Hlevova, Y. A. (1999). Types of modal meanings. Bulletin of the Amur state university. 46

Po aty, fq. 18. 47

Prasad, W. &. (2009). Discourse Structure : Swings and Roundabouts.


14

krijimit të një diskursi politik nuk është përcaktuar që të përshkruajë objektivisht realitetin,

por të theksojë veçoritë e caktuara të këtij fenomeni duke bindur marrësin, duke e nxitur atë

për një veprim të dëshiruar për krijuesin e një diskursi në rrethana të caktuara48

. Rrjedhimisht,

formimi bëhet në një shoqëri të caktuar ndaj ngjarjes politike dhe bëhet vlerësimi i saj, i cili

është i nevojshëm për këtë temë. Për këtë qëllim, në diskursin politik, folësi mund të përdorë

fjalorin aksiologjik (të vlerësuar), i cili është një lloj qendre graviteti dhe që thekson

vëmendjen dhe ndikimet në vetëdijen e lexuesit. Sipas disa autorëve, kategoria e

konservatizmit quhet interpretimose aftësi perceptuese49

. Koncepti i cili ndihmon për të

thjeshtuar skemat e interpretimit të objekteve te ndryshme nё fushёn e edukimit është

konvencionaliteti, i cili ka tre forma të manifestimit:

Klisheja, ku përfshihen qartësia dhe saktësia e informacionit, logjika dhe thjeshtësia e

një deklarate;

Tё qёnurit terminologjik, si prania e aparatit terminologjik që plotëson të gjitha

kërkesat, saktësia e kuptimit, shkurtësia, korrektësia gjuhësore, hyrja në sistem,

përdorimi i përkufizimeve terminologjike që kontribuon në krijimin e përkufizimeve

më komplekse dhe të degëzuara të termave;

Ritualiteti (nënkupton stereotipizimin e sjelljes)50

.

Baza e kësaj kategorie është ndërtuar nga kombinime të ndryshme të elementeve sintaksikë të

cilat i japin fjalëve dhe teksteve konkrete jo vetëm integritet dhe lidhshmëri, por edhe një

shprehje shtesë. Diskutimi i politikanit ka qenë dhe vazhdon të jetë i ngjyrosur me karakter

emocional, pasi qëllimi i shfaqjeve të tilla është bindja e dëgjuesve që nënkuptojnë veçori të

caktuara gjuhësore të një diskursi politik51

. Ekzistenca e emocionalitetit në një diskutim

politik ndryshon vazhdimisht. Përqindja e emocionalitetit në diskursin politik varet pjesërisht

edhe nga ngjarjet ose subjektet specifike. Kategoria e modalitetit kuptohet si qëndrim ndaj

realitetit në përfaqësimin e folësit. Vlerësimet e ndryshme ku përfshihet edhe vlerësimi

cilësor i përmbajtjes së deklaratave janë karakteristika që zbatohen jo vetëm për pjesëmarrësit

e diskursit, por në diskursin si tërësi. Në një aspekt tjetër, modaliteti gjithashtu nënkupton një

shkallë të besimit të folësit që demonstron nivelin e dijes, nga e cila varet serioziteti i

përshtypjes së prodhuar nga performanca politike e të adresuarit52

. Marrëdhëniet ndërmjet

strukturave publike dhe gjuhësore që realizohen në tekstin universal, një grup karakteristikash

të përgjithshme dhe specifike të teksteve, proçesin e përthithjes dhe transformimit të

vazhdueshëm, krijimin dhe interpretimin e tekstit, përfshirjen e teksteve të tjera ose

elementeve të tij nënkuptojnë manifestimin e kategorisë së intertekstualitetit. Kategoria e

intertekstualitetit është më së shumti e veçantë për diskursin letrar. Elemente të veçanta të

diskurseve të ndryshme mund të ndërthuren me njëri-tjetrin duke krijuar një ngarkesë

semantike të caktuar. Intertekstualiteti vepron si parim universal i ndërtimit të tekstit politik

në nivelin e përmbajtjes53

. Kjo kategori përfaqëson aftësinë për të aktivizuar dhe përfshirë

48

Weiss, G. &. (2003). Critical Discourse Analysis. 49

Komarov, E. N. (2003). Value orientations in headings of French and Russian mass media. Volgograd. 50

Newman, M. (1996). Correctness and its conceptions. Journal of basic writing, Vol. 15, No. 1. 51

Mazayev, A. (2005). Political discourse: factor of addressee. 52

Kenzhekanova, K. (2015). Linguistic Features of Political Discourse. 53

Po aty.

AULONA ZOTAJ

15

kompleksin e konteksteve socio-kulturore të përfituesve në proҫesin e perceptimit. Kuptimi i

teksteve politike dhe verbale varet nga aftësia e lexuesit për të identifikuar menjëherë

subjektin, lëndën dhe për të përfshirë aluzionet që nevojiten për të kuptuar përmbajtjen. Të

gjitha kategoritë semanti-pragmatike, të cilat janë të pranishme në tekst, janë tregues tipikë të

teksteve në një diskurs politik. Prandaj, në analizën e një diskursi politik, gjuhëtarët duhet të

marrin parasysh dy faktorë ekstralinguistikё (rrethanat që shoqërojnë ngjarjet e përshkruara

në tekst), dhe faktorët gjuhësor gjithashtu (tiparet gramatikore, leksikore të tekstit dhe

fonetikën)54

. Format e komunikimit paraqiten në katër lloje:

Varësia nga mënyra e transferimit të informacionit: me gojë / me shkrim;

varёsia e numrit të pjesëmarrësve në komunikim: polilog / dialog55

.

Kjo kategori karakterizohet nga tiparet e shkathtësisë dhe nga një poli-orientimi i

përmbajtjes56

. Diskursi politik karakterizohet nga forma poli-logjike e komunikimit,

domethёnё, forma e posaçme multilaterale e ndërmjetësimit të komunikimit të fjalës, adresa

strukturore dhe përbërëse e disa bashkëbiseduesve dhe polifonia e autorëve të ndryshëm.

Këto 12 karakteristika kryesore diskursive të pëmendura do të jenë pjesë e përmbajtjes së një

diskursi politik. Pavarësisht nga karakteristikat e tyre të funksionimit në një diskurs politik,

këto karakteristika mund të gjenden në strukturën e përmbajtjes dhe në llojet e tjera të një

diskursi dhe si rrjedhojë, shërbejnë si bazë për krahasimin dhe kundërshtimin e llojeve të

ndryshme të diskursit57

.

2.3. Tiparet kryesore të një ligjërimi politik.

Është e rëndësishme të përmenden veçoritë individuale ose specifike që janë unike vetëm për

këtë lloj konkret diskursi, për shembull, veçoritë specifike tё diskursit poetik janë

substancialiteti dhe ngjashmëria (mekanizmi i veçantë i riprodhimit, fenomenologjia dhe

gjenetika). Karakteristikat specifike të një diskursi politik janë katër karakteristikat e

mëposhtme58

: Aftësia agoniste, konkurrenca, e cila është baza e një diskursi politik ndërtohet

nga një dialog i vazhdueshëm midis partisë në pushtet dhe opozitës, diskurs ku kundërshtarët

sulmojnë njëri-tjetrin herë pas here, reflektojnë ‗goditjet‘ dhe marrin ofensivën.

2)Agresiviteti, i cili është një nga përbërësit më të rëndësishëm të një fjalimi politik dhe

agresioni. Agresioni në një diskurs politik lidhet edhe me konceptin e hierarkisë dhe

dominimit. Agresioni konsiderohet si bazë për dominimin i cili përcakton një rend hierarkik

të marrëdhënieve njerëzore. Arsyeja e hierarkisë është konkurrenca e lidhur me luftën për

pushtet, për status shoqëror, njohje etj. Aktet standarde të agresionit në një diskutim politik

janë: dëshira shprehëse (aktet e vullnetit); kërkesat dhe ankesat kategorike; aktet e fjalës së

një dënimi (sloganet); akte të fjalës së kërcënimit, kjo teori mbështetet në fakt edhe nga

autori Sheygal59

. Një tjetër karakteristikë specifike e ligjërimit është 3) Karakteri ideologjik,

54

Filonenko, T. A. (2005). Genre and stylistic characteristics of an English-speaking scientific and methodical

discourse. 55

Po aty. 56

Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science, fq. 23. 57

Van Dijk. (1998). Ideology, A Multidisciplinary Approach. 58

Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3. 59

Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse, fq. 30.


16

i cili përfaqëson sistemin e përfaqësimeve shoqërore, besimeve dhe opinioneve të bazuara në

vlerat, normat dhe interesat e grupit. Kjo veçori sjell diskursin politik. Vazhdimi i diskursit

politik me mjete të tjera mund të konsiderohet lufta60

. 4) Panatyrshmëria, teatri politik dhe

lloji i reklamimit janë përdorur në reklamat politike dhe zbatohen në llojet e propagandës

politike (postera, prezantime, fjalime publike, debate) dhe fletëpalosje, flamuj, fjalime në

takime, etj. Këto ngjarje rituale kanë karakterin e një spektakli masiv. Intervistat, konferencat

për shtyp, bisedat televizive, diskutimet televizive, debatet televizive etj, i përkasin kategorisë

së ‗pseudo-ngjarjeve‘. Të gjitha këto versione diskursesh janë ngjarje komunikuese, arti

dramatik i të cilave është shfaqur ndjeshëm nga mediat masive, ndërsa pjesa substanciale e

tyre është kryesisht spontane.

2.4. Ligjërimi politik si fushë e ndërsubjektivizmit.

Ligjërimi në një farë mënyre paraqet tërësinë e të gjitha mendimeve të shkruara/ të folura të

cilat mund të deklarohen. Nëse do të flasim për diskursin si koncept, ne duhet së pari të

bazohemi në konceptet e studiuesit Van Dijk61

, i cili thotë se:

Midis të shumtave, ideologjitë janë sisteme besimi dhe sjelljeje.

Këto sisteme besimi dhe sjelljeje shkëmbehen midis anëtarëve të një grupi social.

Grupet gjithashtu shkëmbejnë sjelljet dhe besimet e tyre, të tilla si qëndrimet dhe

njohuritë.

Sjelljet dhe besimet shkëmbehen përgjatë një grupi të ashtuquajtur ―përfaqësues

socialë‖.

Ideologjitë janë sjelljet dhe qëndrimet e përfaqësuesve socialë.

Grupet jo vetëm që kanë njohuri të bazuara në ideologji por gjithashtu shkëmbejnë

njohuritë në përgjithësi, me konsensus dhe në mënyra kulturore, të cilat mund të

quhen ndryshe ―subjekti i përgjithshëm dhe i përbashkët‖.

Ky subjekt kulturor i përbashkët ose i zakonshëm, mund të shikohet si themel i

njohjes dhe dallimit, përgjatë grupeve të ndryshme dhe kështu ndërtohen dhe

presupozohen edhe ideologjitë e ndryshme.

Subjekti i përbashkët ose i zakonshëm mund të vlerësohet empirikisht si sjellje dhe

qëndrim që do të mund të quhet diskurs publik.

Grupet përzgjedhin disa prej vlerave kulturore dhe i përfshijnë ato në ideologjitë e

tyre të tilla si liria, barazia, drejtësia ose objektiviteti.

Ideologjitë kanë një strukturë të tillë, që lehtësojnë njohjen, përdorimin, ndryshimin

dhe shfrytëzimin e tyre.

Ideologjitë lidhen zakonisht me pasuritë bazë sociale të një grupi, të tilla si kriteret e

anëtarësimit, të aktiviteteve, qëllimeve, normave dhe vlerave të grupit. Për më tepër,

ideologjitë lidhen ndërmjet grupeve të tjera dhe burimeve specifike të grupit ose të

kapitalit.

60

Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3, fq. 300. 61

Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society.

AULONA ZOTAJ

17

Ideologjitë dhe strukturat e grupeve gjithashtu mund tëvlerësohen si bërthama njohëse

e identitetit të një grupi dhe anetarëve të tij që lidhen ngushtë si nje skemë unike e një

grupi.

Ideologjitë dhe përfaqësimet sociale të organizuara kontrollojnë praktikat sociale të

aktorëve62

.

Zakonisht, pjesëmarresit në fjalime jo vetëm që kanë modelet e tyre të ngjarjeve për të

cilatdiskutohet (dhe kjo është edhe baza e nënkuptimit të diskursit), por kanë edhe modele

rreth atyre ngjarjeve ku ata marrin pjesë si folës dhe dëgjues. Diskursi politik mund të jenë

pjesërisht i ndryshëm për pjesëmarrës të ndryshëm, të cilët shpesh shkaktojnë konflikte.

Modelet e kontekstit ushtrohen nga kontrolli i vazhdueshëm i produktit dhe kuptimit te

diskursit. Modelet e kontekstit përkufizojnë tëresinë e informacionit të vlefshëm të një ngjarje

komunikative63

. Ideologjitë dhe diskurset politike i adresohen mjaft mirë politikës e cila

përbëhet nga aktorët dhe politikanët. Citime të rëndësishme nga autorë të ndryshëm janë

cituar si më poshtë:

"Politika është arti i shkaktimit të problemeve apo shqetësimeve, edhe nëse ato nuk

ekzistojnë në të vërtetë, duke i diagnostikuar ato në mënyrë jo të drejtë dhe duke

nxitur mosmarrëveshje.”64

"Politikanët janë të interesuar për njerëz. Ky nuk është gjithnjë një virtyt. Edhe mizat

janë të interesuara për qentë.‖ 65

"Për të pasur një përfaqësim grupor, kjo pjesë e paraqitjes i përket të folurit,

bashkebisedimit dhe lidhjes bukur të fjalëve të cilat duhet të japin një impakt para të

tjerëve".66

2.5. Diskursi politik si pjesë e diskursit publik.

Popujt përfaqësohen nga njerëz të veҫantë të zgjedhur apo të diktuar, bazuar në një

komunikim të drejtpërdrejtë ndërmjet tyre (politikanëve) dhe njerëzve (popullit), ku

pretendohet të krijohen themelet e një shoqërie apo të një shteti. Njerëzit e zgjedhur nga

populli quhen elita, ndërsa populli vetë janë mbështetësit. Politika, politikani dhe komunikimi

politik janë një trinom që i përkasin një skeme politike dhe që duhet të arrijnë një qëllim të

përcaktuar politik. Filozofia e të drejtuarit është filozofia e lidershipit dhe e komunikimit.

Faktikisht komunikimi politik është një proҫes interaktiv që lidhet ngushtë me transmetimin e

informacionit ndërmjet politikanëve, medias dhe publikut. Në fakt, modeli i këtij sistemi

është dallimi ndërmjet produktit, kontekstit dhe efekteve. Të zgjedhurit nuk bëjnë gjë tjetër

veҫse transmetojnë mesazhe të grupeve të caktuara politike apo sociale nga ku janë zgjedhur.

Në fakt shteti krijohet nga elita dhe kjo e fundit i krijon themelet e demokracisë sipas

mënyrës së sunduesit apo dominuesit. Impakti i parë i krijimit të një elite nuk është ajo të

62

Po aty. 63

Van Dijk. (2002). Ideology: political discourse and cognition. 64

Benn, E. (1925). The Confessions of a Capitalist. 65

O' Rourke, P. (1992). Parliament of Whores: A Lone Humorist Attempts to Explain the Entire U.S.

Government. 66

Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3, fq. 306.


18

cilën krijesa humane fsheh në brendësi të shpirtit dhe mëndjes së tij/saj, por ajo që shfaq, e

artikuluar qartë, drejtuar një audience të caktuar dhe e përfaqësuar nga një grup i gjërë

interesi. Pra ky personalitet shfaqet dhe fillon dhe të vihet në zbatim ku sa më shumë të rritet

cilësia e tij aq më shumë tërheqje do të sjellë. Të shfaqesh ―me një natyrë të zymtë dhe gri‖

vërtetë nuk është aq e thjeshtë, pasi termin e konservatorizmit në të qënurit një elitë ta jep

masa, publiku, audienca67

.

2.6. Komunikimi politik.

Komunikimi politik është një biznes që vepron brenda sferës së veprimtarisë së tij, duke u

studiuar për atë që bën dhe për efektet që ka. Komunikimi politik është një funksion thelbësor

që ka për qëllim favorizimin e dërguesit të mesazhit. Kjo gjë nënkupton që ҫdo organizëm

apo organizim që dëshiron që të influencojë politikisht në publik duhet të synojë të

kontrollojë se çfarë idesh do të arrijnë, që të bëhen dominues në sferën politike68

. Ajo që

ndodh zakonisht është se grupe të caktuara të përfaqësuara nga persona të veҫantë do të

kërkojnë së pari të bëjnë të ditura dhe publike historitë apo ҫështjet që duhet të arrijnë te

audienca. Audienca prezantohet në sferën politike si sferë apo ofertë e publikut për atë çfarë

kërkohet të arrihet. Kjo sferë mund të influencojë në vendimet e grupimeve politike brenda

ҫfarëdo lloj komunikimi social; në familje, në punë apo mes miqsh e të afërmish69

. Efektet në

media arrihen nga përfaqësuesit e elitës së këtyre partive, të cilët janë lojtarë por për t'i

moderuar ne do t'i quajmë aktorë të një arti të veҫantë. Demokracia e audiencës është nocioni

më i pastër i qeverisjes që orientohet nga tregu. Dalëngadalë dëshira e shoqërisë për t'u

administruar dhe për t'u drejtuar nga kjo shtresë politike filloi të ndryshojë. Kjo nuk i përket

vetëm evolimit, por edhe vlerave dhe ndryshimit të elitave. Sot publiku/ masa ka mundësinë

të njihet me jetën e politikanëve. Ditët e sotme kodi i sjelljes zyrtare nga ana e politikanëve

është i mirë përcaktuar. Ҫdokush dhe aq më tepër politikanët kërkojnë që të zhvillojnë një

imazh autentik, që ta paraqesin vetveten sa më emocional duke lejuar deri në një farë mase që

jetët e tyre private, të bëhen publike, por duke dashur që të kenë një kontroll strikt të këtij

informacioni. Grupimet politike, partitë politike si ҫdo grupim i veҫantë, zakonisht kanë një

ideologji të qartë, kështu që mbështetësit e tyre si dhe votuesit e dinë mjaft mirë se ҫfarë ata

përfaqësojnë. Kjo gjë lidhet thjeshtë me pozicionimin e tyre përsa i përket spektrit majtas apo

djathtas, por mund të shfaqen edhe organizime të tjera të cilat lidhen me ndonjë platformë

tjetër politike të tillë si përfaqësimet për segmente të veҫanta të shoqërisë70

. Personaliteti,

stili, emocionet dhe estetika bëhen primare në momentin e paraqitjes në media të ҫfarëdo lloj

komunikimi politik, duke e bërë të qartë se politika formohet nëpërmjet ciklit 24 orësh të

lajmeve të shfaqura si dhe koha nga mbulimi maksimal i medias. Media bën pjesë në një grup

interesi ose në atë pjesë që akademikët e quajnë pjesë lobuese të politikave në interes të tyre

67

Fetzer, A. (2006). Political discourse as mediated and public discourse. Journal of Pragmatics Volume 38,

Issue 2. 68

Aronczyk, M. (2015). Understanding the Impact of the Transnational Promotional Class on Political

Communication. International Journal of Communication. 69

Graber, D. A. (2001). Processing politics: Learning from television in the Internet age. Chicago: University of

Chicago Press. 70

Romeijn, J. (2018). Do political parties listen to the(ir) public? Public opinion–party linkage on specific policy

issues. SAGE Journals.

AULONA ZOTAJ

19

ose të grupit të tyre të interesit. Por media si pjesë përbërëse e jo vetën e një, por e shumë

grupeve të interesit, i përket më së shumti proҫesit të zhvillimit të politikave. Politikat

simbolizohen nga individë të veҫantë. Politikanët vetë argumentojnë se është kërkesë e kohës

që ata të diskutojnë dhe të flasin me një gjuhë që kuptohet nga publiku dhe masa. Për ata

është e rëndësishme që ata të arrijnë të konfirmojnë përdorimin e normave të kulturës

popullore në mënyrë që ata të jenë të aftë të komunikojnë. Pra kultura dhe etniciteti janë pjesë

përbërëse dhe edukuese për ҫdo individ. Thënë me fjalë të tjera dhe thjeshtë, politikanët kanë

nevojë që të transmetojnë mesazhet e tyre në atë nivel që të pëlqehen nga politika, audienca

dhe publiku i tyre. E rëndësishme është që ata me sjelljen e tyre të arrijnë të përfshijnë

publikun në debatin e filluar nga ata. Media shpesh orientohet sipas drejtimit të tregut dhe do

të kërkojë që të shkojë drejt mbulimit të politikave të veҫanta që lidhen më shumë me

personalitetin, skandalin apo thashethemet e jetës politike. Në mënyrë që të jesh një politikan

i suksesshëm duhet të kesh një model tëndin hegjemonist.

Kjo e fundit lidhet ngushtë me dominimin, ndërsa përsa i përket fushës së komunikimeve, ajo

i përket ideve që dominojnë mbi të tjerat. Elitat janë ato që vendosin se cila prej ideve do të

jenë dominuese në sferën politike. Ҫdo shoqëri udhëhiqet nga një grupi i veҫantë normash,

ndoshta ndonjëherë edhe të papranueshme. Këto norma lidhen ndërmjet tyre me mënyrën se

si ndërveprojnë njerëzit, ҫfarë është e ligjshme dhe ҫfarë është e paligjshme71

.Kemi shumë

modele hegjemoniste që lidhen mjaft ngushtë me modelet e shoqërive postmoderne. Nëse ҫdo

politikë ka sovranitet, ky veprim përballet me një sërë rregullash për një numër të caktuar

ҫështjesh, por gjëja më e rëndësishme dhe jetësore mbetet gjithnjë dhënia e të drejtës

njerëzore dhe e drejta e lirisë. Komunikimi politik duhet të tregojë që politikani sido që të

sillet, është vetëm një qënie njerëzore i cili duhet të shkëmbejë emocionet e tij me një

audiencë të vogël72

. Pra, liderët politikë mund të gjykohen nga ana emocionale nëse ata do të

jenë të vërtetë në atë që thonë ose jo, nëse e kanë më të vërtetë atë që deklarojnë ose e bëjnë

për të krijuar ide të rreme. Politika dhe njerëzit e saj duhet të përdorin të njëjtën gjuhë me atë

të audiencës. E vërteta është se shoqëria nuk e ka më fuqinë që të pengojë infiltrimin e ideve

dhe mendimeve alternative, por tashmë ajo bën ndarjen e saj bazuar në ideologjinë sunduese.

Ideologjia paraqet bërthamën, ajo është mendja e një partie. Por për të qënë funksionale,

ideologjia duhet që të lidhet ngushtë me vlerat e pandryshueshme, duke e shndërruar

komunikimin politik në një profesion për ҫdo politikan të ҫdo partie politike73

.

2.7. Ligjërata politike.

Ligjërata politike është teksti gjuhësor (i shkruar, printuar apo elektronik) dhe biseda e

politikanëve profesionistë ose e institucioneve politike, të tilla si Presidenca, Këshilli i

Ministrave, anëtarët e Qeverisë, të Parlamentit ose partitë politike në nivele lokale, kombëtare

dhe ndërkombëtare. Politikanët janë në thelb një grup njerëzish që paguhen ose veprojnë në

mënyrë vullnetare, për të kryer aktivitete politike, dhe këta politikanë janë të përzgjedhur ose

71

American Sociological Association. (2001). An Introduction to Sociology. 72

Boron, A. &. (2005). Politics and Social Movements in an Hegemonic World. Lessons from Africa, Asia and

Latin America. 73

Burns, G. (1990). The Politics of Ideology: The Papal Struggle with Liberalism. American Journal of

Sociology Vol. 95, No. 5.


20

të emëruar si lojtarë qëndror në politikë. Ashtu si politikanët e kanë profesion ligjërimin e

tyre politik, edhe media në vetvete ka ligjëratën e vet e cila formohet në audiencën e saj. Ky

është lloji i komunikimit dhe i përcjelljes së mesazhit. Ka një vështirësi që lidhet ngushtë me

ligjëratën politike, pasi jo e gjithë politika është eksperte për politikat e tjera të fushave të

veҫanta. Ҫdo fushë e jetës shoqërore, sociale, ekonomike, kulturore apo prodhuese, kërkon

ekspertët e saj të mirënjohur dhe të vetëdishëm për sferën e tyre të interesit dhe të

përkatësisë74

. Aktiviteti dhe proҫesi politik përfshijnë shumë palë si qytetarët ashtu edhe

votuesit, njerëz të cilët i mbështesin ose jo në veprimet e tyre, dizidentë apo demostrues, si

dhe shumë e shumë të tjerë75

. Të gjitha këto grupe dhe individë si dhe organizmat dhe

institucionet e tyre, mund të marrin pjesë në proҫesin politik, por janë fare pak ata që marrin

pjesë në ligjeratën politike. Nëse do të flasim për sfera të tilla si legjislacioni, proҫeset e

votimit dhe referendumeve, proҫesi i qeverisjes, aktivitetet si tubimet politike, protesta apo

demostrata, të gjitha këto quhen dhe janë qartësisht veprimtari politike që do të kenë

funksione apo implikacione të mëtejshme politike76

. Ligjërata politike përmbush qëllimin dhe

fushëveprimin specifikisht politik, ku përfshin influencimin mbi vendimarrjen politike për

ndërmarrje të veprimeve të përbashkëta në shpërndarjen e burimeve sociale, në krijimin dhe

ndryshimin e normave, statuseve, ligjeve, rregulloreve dhe udhëzuesve. Politika vetë përbëhet

nga:

Proҫeset politike (apo lëvizjet studentore),

Sistemet politike (demokracia, apo komunizmi),

Ideologjitë politike (liberalizmi, konservatorizmi, kristianizmi etj) dhe,

Marrëdhëniet politike (pushteti, fuqia, pabarazia, hegjemonia apo shtypja77

.

Ligjërata është forma e një veprimi dhe ndërveprimi social78

. Komunikimi tekstual (i shkruar,

printuar apo elektronik), nuk mund të jetë një komunikim kokë më kokë apo një formë

komunikimi tek për tek, dhe nuk mund të paraqitet në formën e saj të veprimit dhe të

ndërveprimit. Përmbushja e veprimit politik arrin të prodhojë ligjëratën politike, pasi kjo e

fundit përdoret dhe shfrytëzohet nga aktorët e ndryshëm politikë. Në mënyrë që të kryhet një

ligjëratë politike duhet që të plotësohen një sërë kushtesh, bazuar në rrethana të veҫanta, për

të arritur që të komunikohet drejtë dhe të tërhiqet vëmendje, të arrihet të flitet me zë të lartë

apo zë kumbues, të artikulohen tingujt e tonaliteteve të larta etj. Duke pasur parasysh se ҫdo

gjë arrin dhe transmetohet, paraqitet në media apo masmedia, pra mesazhet komunikohen

shpejt dhe në një kohë sa më të shkurtër, atëherë kërkesa për të pasur gjithnjë diҫka tekstuale

kthehet në një ҫështje interesi dhe paraqitet si një reklamë për post paraqitjet publike e

publicistike. Përsëri politikani mbetet një aktor i mirë, por gjithnjë më një ligjëratë brilante.

74

Chilton. (2003). Analysing Political Discourse. 75

Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political Resources: Participation in the

United States. British Journal of Political Science 23. 76

Lipsky, M. (1968). Protest as a Political Resource. The American Political Science Review. 77

Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of theories of knowledge and power.

Social Thought & Research Vol. 28, fq. 55. 78

Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation analysis. Cambridge:

Cambridge University Press.

AULONA ZOTAJ

21

Në fakt ҫdo ligjëratë ka strukturën dhe strategjitë e teksit dhe të bisedës, për rrjedhojë kjo

ligjëratë ka natyrshëm një numër kufizimesh stilistike79

.

2.7.1. Komunikimi joverbal.

Komunikimi jo gjuhësor apo komunikimi joverbal, është një lloj komunikimi ku mendimet,

qëllimet, apo ndjenjat janë të shprehura përmes mimikave të fytyrës, qëndrimit të trupit,

lëvizjeve të syrit dhe prekjes. Komunikimi joverbal në kontekstin tonë, lidhet me kontekstin e

referimit njerëzor, sidomos me atë të publik dhe politik. Interpretimi është koncepti kryesor i

gjuhës trupore, e cila duhet shfrytëzuar qoftë për shprehjen e gjendjes emocionale ashtu edhe

për të treguar kembënguljen, irritimin ose kundërshtinë. Në komunitet, ekzistojnë disa

marrëveshje rreth sjelljeve të caktuara. Interpretimet e tyre mund të jenë, të ndryshme në

vende të ndryshme, apo për kultura të ndryshme. Në fakt disa studiues kanë konkluduar se

pjesa më e madhe e komunikimit bëhet përmes gjuhës së trupit, ndihmon për të krijuar

marrëdhëniet mes njerëzve dhe rregullon ndërveprimin e tyre, por mund të mos jetë i qartë.

Prandaj, është i rëndësishëm leximi i saktë i gjuhës së trupit për të shmangur keqkuptimin80

.

Lëvizjet, shprehjet e fytyrës, janë organi kryesor i shprehjes trupore, kur fytyra jonë shpreh

një emocion, ne a jemi ne gjendje ta ndiejmë atë? Trupi, muskujt që kontribuojnë në mimikë

marrin pjesë në formimin e emocioneve. Disa studime tregojnë se shprehja e fytyrës dhe

gjuha e trupit janë në harmoni me njëra tjetrën. Njohja e shprehjes së fytyrës është e ndikuar

nga përceptimi fizik, kjo do të thotë se truri përpunon shprehjen e fytyrës dhe të trupit nëtë

njëjtën kohë. Studimet kanë treguar po ashtu se se pozita e trupit kuptohet më qartë kur një

emocion krahasohet me një emocion tjetër. Gjestet janë lëvizje që bëhen përmes gjymtyrëve

të trupit (p.sh. duarve, krahëve, gishtërinjëve, kokës, këmbëve) dhe bëhen në mënyrë

instiktive apo të vetëdijshme. Ajo është përshtypja e parë që krijohet te bashkëbiseduesi ynë

sapo takohemi me të. Ecja, është një tjetër element i gjuhës së trupit. Herë pas here në

mënyrë të pavullnetshme njerëzit sfaqin edhe gjeste të tjera të papëlqyeshme, që një sy kritik

mund t'i vërë re dhe me pak kujdes mund të korrigjohen fare mirë. Shtrëngimi duarve

zakonisht tregon nivelin e besueshmërisë dhe emocionit. Mbulimi i gojës për shembull,

sugjeron ndjenjën pasigurisë. Kjo mund të nënkuptojë po ashtu se ai/ajo është duke menduar

shumë dhe nuk është i sigurtë se çfarë të thotë tjetër81

.

Okulesiksi, është nënkategori e gjuhës së trupit, studion lëvizshmërinë e syrit, sjelljen e syrit,

vështrimin ngultas dhe çdo komunikim joverbal që ka të bëjë me sytë. Okulesiksi është një

formë e komunikimit joverbal që fokusohet në kuptimin që rrjedh nga lëvizja e syrit, është

gjithashtu e rëndësishme të theksohet se okulesiksi është i varur nga ana kulturore. Kontakti,

nga ana tjetër, është nënkategori e gjuhës së trupit, studion prekjen, si dhe përdorimin e saj.

Duke u bazuar në gjuhën e trupit, prekja është kuptimi më i zhvilluar që në lindje dhe

formulon pikëpamjet tona fillestare rreth botës. Një fushë tjetër e dukshme në botën joverbale

të gjuhës së trupit është ajo e marrëdhënieve hapësinore, që njihet si afrimiteti. Prezantuar

79

Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society, fq. 57. 80

Hollinden, C. (2017). The 5 Key Principles of Nonverbal Communication. 81

Matsumoto, D. (2011). Reading facial expressions of emotion. Psychological Science Agenda.


22

nga82

, afrimiteti është studim i distancave të matura ndërmjet njerëzve kur ata komunikojnë

me njëri tjetrin. Në librin, ―Body Language‖, Hall shqyrtoi katër zona të ndryshme në të cilat

veprojnë shumica e meshkujve: Zona e intimitetit për të përqafuar, prekur apo përshpëritur;

Zona e nxehtë – më pak se 15 cm; Zona e ftohtë – 15 deri 46 cm; Zona personale për

interaksion me miq të mirë apo familjar; Zona e afërt – 46 deri 76 cm; Zona e largët – 76 deri

122 cm; Zona e shoqërisë për interaksion me të njohur; Zona e afërt –1.2 deri 2.1 m; Zona e

largët –2.1 deri 3.7 m; Zona publike për komunikime në publik; Zona e afërt – 3.7 deri 7.6 m

dhe Zona e largët -7.6 m apo më shumë. Është e rëndësishme të theksohet se këto "zona"

mund të jenë të ndryshme për kultura të ndryshme. Hall theksoi se "Kontakti fizik mund të

jetë shumë në rregull për një kulture dhe tabu për një tjetër"83

. Toni i zërit është kombinim i

gjuhës së folur dhe gjuhës së trupit. Britma, buzëqeshja, ironia i japin kuptim më të thellë, kjo

nuk është as gjuhë e trupit, e as e folur. Luhatja e zërit, dridhja e zërit për një hidhërim,

ngritja e volumit të zërit si një indinjatë dhe e folura filozofike sipas strukturës gjuhësore dhe

letërsisë në trajtimin filozofik të ndodhive dhe ngjarjeve.Në thelb, gjuha e trupit duket si

fenomen i pavullnetshëm që tregon shumë përsa i përket procesit të komunikimit. Pavarësisht

nga kjo, ka pasur raste të caktuara ku përdorimi i gjuhës trupit ka qenë i vetëdijshëm. Ka

zbatime të mëdha në marketingun bashkëkohor, në politikë, reklamë dhe në sociologji, madje

edhe në fushën e pokerit84

.

2.8. Strategjitë politike në fushata.

Studimi i aktiviteteve të fushatës ka qenë prej kohësh i lënë pas dore nga ana e shkencave

politike85

. Mospërfillja e fushatës mund të shpjegohet me faktin se prej kohësh mendohet se

fushatat kanë vetëm efekte minimale. Studimet e kohëve të fundit e kanë sfiduar këtë 'efekt

minimal' të efekteve të fushatës. Në të vërtetë, Iyengar & Simon86

pohojnë se fushatat kanë

rëndësi dhe mund të jenë thelbësore. Në mënyrë të ngjashme, disa studime të kohëve të

fundit8788

ofrojnë dëshmi për efektet substanciale dhe sistematike të fushatës mbi sjelljen e

votimit të qytetarëve. Megjithatë, supozimet e mëparshme se mesazhet që jepen në fushatat

politike manipulojnë elektoratin, janë zbehur. Gjithnjë e më shumë, fushatat kanë luajtur një

rol kyç për përpunimin e informacionit të qytetarëve, duke i siguruar votuesve informacionin

e nevojshëm për të bërë zgjedhje në përputhje me preferencat dhe kërkesat e tyre89

.

Siç vëren90

një nga zbulimet më të mira të në proçesin e votimit është se votuesit rrallë

ndryshojnë mendim për një kandidat që e kanë pasur të preferuar. Ajo që ndodh është se

fushata, duke rritur informacionin mbi vendimin e votimit në dispozicion të votuesve, i

82

T-Hall, E. (1966). The Hidden Dimension. 83

Po aty, fq. 53. 84

Po aty, fq. 70. 85

Farell, D. (1996). Designing Electoral Institutions: STV Systems and their Consequences. 86

Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political communication and campaign

effects. 87

Lachat, R. a. (2002). When do election campaigns matter, and to whom? Results from the 1999 Swiss election

panel study . In D. M. Schmitt-Beck, Do Political Campaigns Matter? (pp. 41-57). London: Routlege. 88

Fournier, Patrick, Cutler, F., Stuart, S., & Lyle, G. (2004). Who Responds to Election Campaigns? 89

Finkel, S. (1993). ‗Re-examining the ‗Minimal Effects‘ Model in Recent Presidential. Journal of Politics 55,

1-21. 90

Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American Politics. University of

Cambridge Press.

AULONA ZOTAJ

23

ndihmon ata të përditësojnë bindjet e tyre lidhur me çështjet në fjalë dhe të marrin një vendim

në përputhje me preferencat e tyre. Arceneaux91

e quan këtë 'hipoteza e ndriçimit'. Në rrethana

të zakonshme, qytetarët e zakonshëm i kushtojnë shumë pak vëmendje politikës dhe dinë

shumë pak rreth saj, në mënyrë që të bëjnë zgjedhje sa më koherente dhe jo të njëanshme.

Para fillimit të fushatës, një numër i madh njerëzish nuk i kushtojnë vëmendje politikës, nuk

mendojnë për të dhe nuk kanë ndonjë pikëpamje për çështjet specifike. Kështu, sondazhet e

marra në fillim të një fushate shpesh nuk i matin qëndrimet e vërteta. Ajo me të cilën ata

përballen është vetëm një përgjigje për të kënaqur nevojat e intervistuesit. Më vonë, kur

qëndrimi zëvendësohet me një qëndrim të vërtetë, duket se ndryshon. Gjatë fushatës,

vëmendja e qytetarëve bëhet më e përqëndruar te politika në përgjithësi (gjatë fushatave

zgjedhore) ose në çështje specifike politike dhe qytetarët mësojnë shumë rreth zgjedhjeve që

do të mbahen. Fushatat janë ngjarje të pasura me informacione që i lejojnë qytetarët të lidhin

preferencat e tyre me zgjedhjet e tyre dhe të marrin një vendim në përputhje me preferencat e

tyre. Përplasja e argumenteve gjatë fushatës i sqaron zgjedhjet para tyre92

.

Qasja në studimin e strategjive të fushatës së aktorëve politikë fillon nga një kornizë e

thjeshtë me tri lloje aktorësh të cilët janë të përfshirë të gjitha në proçeset e komunikimit që

përbëjnë një fushatë politike - aktorë politikë, media dhe publiku. Ne i qasemi ndërveprimit të

tre llojeve të aktorëve në një fushatë politike nga pikëpamja e aktorëve politikë dhe

strategjive të tyre. Këta aktorë përpiqen të kontrollojnë politikanët e tyre, mediat dhe

publikun me qëllim që të imponojnë mesazhin e tyre në fushatë, gjë që duhet të kontribuojë

në suksesin e tyre në votimin popullor. Këta aktorë janë ata që zakonisht iniciojnë ngjarje të

fushatës dhe të cilët japin informacionin kryesor në fushatën. Aktorët strategjikë politikë

ballafaqohen me mediat që janë kryesisht autonome dhe mbi të cilët ata gjithnjë e më shumë

varen për të arritur tek publiku dhe për të marrë informacione për publikun. Siç ka vërejtur

Koopmans,93

informacioni i disponueshëm për aktorët politikë është i prestrukturuar nga

mediat. Në të kaluarën, roli në rritje i mediave në politikë dhe autonomia e tyre në rritje në

lidhje me politikën janë diskutuar kryesisht si fenomene amerikane, por sistemet evropiane

kanë vëzhguar tendenca të ngjashme. Megjithëse sistemet politike dhe ato mediatike janë

sfera të diferencuara me logjikë të dallueshme, suksesi në politikë varet fuqishëm nga vullneti

i mirë i medias94

.Gjatë konflikteve të forta politike, sidomos gjatë fushatave intensive, media

merr rëndësi qendrore. Mediat e shtyjnë politikën në logjikën e tyre, në ndjenjën e tyre të

kohës, në nevojat e tyre për mallra. Ato në mënyrë selektive i japin aktorëve politikë statusin

publik. Mediat gjithashtu përcaktojnë se cilat ngjarje politike vijnë në vëmendjen e publikut

dhe imponojnë një paragjykim sistematik mbi realitetin mediatik të politikës95

.Me fjalë të

tjera, mediat përcaktojnë rëndësinë politike dhe shtrirjen e problemeve sociale dhe, duke

91

Arceneaux, K. (2005). ‗Do Campaigns Help Voters Learn? A Cross-National Analysis. British Journal of

Political Science , 159-173. 92

Sniderman, P., &Levendusky, M. (2007). ‗An institutional theory of political choice‘. 93

Koopmans, R. (2004). Movements and media: Selection processes and evolutionary dynamics in the public

sphere. Theory and Society 33, 367-391. 94

Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy: An International Study of

Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences. 95

Livingstone, S. (1994). The mass media, democracy and the public sphere.


24

theksuar çështje të caktuara dhe neglizhuar të tjerët, ato vendosin axhendën publike dhe, në

mënyrë indirekte dhe atë politike. Media ndërton kuptimin e ngjarjeve politike dhe

personaliteteve sipas logjikës së saj komerciale. Për më tepër, vetë mediat bëhen aktorë

kryesorë politikë të tyre, të cilët janë në gjendje të ndikojnë në proçeset vendimmarrëse

politike dhe në raste të rralla, madje edhe si agjentë mobilizimi. Komunikuesit politikë janë të

detyruar (dhe kanë mësuar) t'i përgjigjen rregullave të mediave, qëllimeve, logjikës së

prodhimit dhe kufizimeve96

. Si rezultat, aktorët politikë dhe mediat bashkëveprojnë në

mënyra komplekse në sferën publike, të cilat nuk mund të instrumentalizohen nga një nga

aktorët e përfshirë. Përkundrazi, duhet të supozojmë për një "konstelacion simbiotik të

varësisë së ndërsjelltë, ku të gjithë pjesëmarrësit po përpiqen të zgjedhin kontrollin e tyre mbi

ngjarjet97

.

Në mënyrë që mesazhet e aktorëve politikë të arrijnë te votuesit, ata duhet të kalojnë tre

mekanizma përzgjedhës. Qasja në media është vetëm e para prej tyre. Ky mekanizëm varet

nga vlera e lajmit të mesazhit (i cili, nga ana tjetër, varet nga gjëra të tilla si (afërsia

gjeografike), dukuria dhe prestigji i folësit, niveli i konfliktit që lidhet me mesazhin ose

aktorin, rëndësinë e çështjes, mundësitë për dramatizim dhe personalizim, risi e tregimit),

rutinat gazetareske (mbulimi i lajmeve ndikohet nga kufizimet e zakonshme të punës së një

gazetari, veçanërisht problemet e marrjes së informacionit dhe shkrimit në afatin kohor), si

dhe parashikimet e gazetarëve (politikat redaktuese të hapura, qëndrimi ideologjik i një

gazete që paragjykon raportimin e saj98

. Koopmans i bën thirrje numrit të kanaleve

komunikuese në të cilat përfshihet një mesazh. Përveç kësaj, aktorët politikë duhet të sjellin

një reagim në sferën publike. Nëse ata nuk arrijnë të provokojnë reagime nga aktorë të tjerë,

mesazhet e tyre mbeten të pavlera në sytë e medias, publikut, kundërshtarëve të tyre,

sponsorëve, aleatëve etj. Mosmarrëveshja si koncept përfshin çdo formë të veprimeve publike

që dënojnë veprimet ose qëllimet e actorëve politikë, duke filluar që nga deklaratat verbale të

pafavorshme në forma të ndryshme të represionit apo kundërmobilizimit. Bilanci mes

përgjigjeve pozitive dhe negative, domethënë shkalla në të cilën, mesatarisht, reagimet nga

aktorët e tretë në sferën publike mbështesin ose refuzojnë mesazhet e aktorit përbëjnë

mekanizmin e tretë përzgjedhës, të cilin Koopmans e quan 'legjitimitet'. Këtë mund ta quajmë

edhe 'popullaritet' ose 'mbështetje'. Koopmans sugjeron që i përcaktuar në një mënyrë të tillë,

"legjitimiteti" ('popullariteti' / 'mbështetja') është i pavarur nga rezonancat: mesazhet shumë

të ligjshme mund të mos kenë fare rezonancë, sepse ato janë të pakontestueshme, ndërsa

mesazhet shumë të paligjshme mund të rezonojnë me forcë. Problemi i aktorëve politikë

është se aspektet e një ngjarjeje politike (të tilla si "dhuna" ose "origjinaliteti") që krijojnë

vlera të larta të lajmeve dhe lejojnë shikimin dhe rezonancën e mesazhit të tyre, në të njëjtën

kohë kanë tendencë të zvogëlojnë legjitimitetin e saj. Premisa dalluese e analizave më të

fundit të ndikimit të një fushate në publikun e qytetarëve është se "fushatat nuk ndodhin në

96

Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge for Democracy? Political

Communication 16, 247–261. 97

Schmitt-Beck, &Rudiger. (2002). Studying political campaigns and their effects. London: Routledge. 98

Tresch, A. (2007). Öffentlichkeit und Sprachenvielfalt. MedienvermittelteKommunikation.

AULONA ZOTAJ

25

vakum, por në vend të kësaj përzihen me motivet partiake dhe qëndrimet e votuesve"99

. Sipas

modelit 'resonancë' të efekteve të fushatës, mesazhet e fushatës ushtrojnë ndikimin e tyre në

predispozitat dhe ndjenjat e votuesve. Me fjalë të tjera, efektet e fushatës janë të kushtëzuara

nga shkalla e përputhjes mes mesazheve të fushatës dhe qëndrimeve mbizotëruese.

Informacioni i ri ndërthuret me të vjetrën, dhe varësisht nga kimia, zgjedhja e votuesve do të

preket ose anasjelltas.

Qëndrimet e forta mbizotëruese do të përforcohen edhe më tej nga fushata, dhe kjo është

arsyeja përse fushatat me konflikt intensiv kanë tendencë të kenë një efekt polarizues.

Votuesit me qëndrime të forta mbizotëruese, 'pasionantë', sipas Stimson, J. 100

nuk

ndryshojnë kurrë anë. Stimson bën dallimin e një grupi të dytë të votuesve, ata 'të

papërfshirë', që përbën të kundërtën e saktë të votuesve me qëndrime të forta. 'I papërfshiri'

nuk i kushton vëmendje politikës, në asnjë rrethanë, pikëpamjet e tyre nuk janë të

përgjegjshme ndaj asaj që ndodh në politikë dhe lëvizjet e tyre kanë një karakter të

rastësishëm. Prandaj, ato janë krejtësisht të parëndësishme nga pikëpamja e atyre që

veprojnë. Nga këndvështrimi i aktivistëve, grupi i tretë i Stimson-it, është ai vendimtar. Ky

grup përbëhet nga 'pragmatistë joideologjikë', të cilët besojnë ose nuk e besojnë secilën anë

në mënyrë të barabartë. Ata i kushtojnë vëmëndje të mjaftueshme fushatës dhe u përgjigjen

sinjaleve të përbashkëta të politikës, por ato nuk janë aq të përfshirë sa të jenë gjithmonë të

angazhuar në njërën anë. Kjo është ajo që Schudson101

i ka quajtur "qytetarët e monitoruar",

domethënë, qytetarët të cilët, megjithëse nuk janë të përfshirë në politikë në baza ditore,

mbajnë një sy vigjilent në skenën politike dhe bëhen më të interesuar në politikë, ndërsa

komunikimi politik intensifikohet si në kontekstin e një fushate politike. Për rezultatin e

mundshëm të një fushate, ky grup është vendimtar dhe varet nga madhësia e tij relative, si

dhe në shpërndarjen e preferencave në të treja grupet.

99

Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political communication and campaign

effects, fq. 45. 100

Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American Politics. University of

Cambridge Press, fq. 35. 101

Schudson, M. (1998). The Good Citizen: A History of American Civic Life. New York.


26

KAPITULLI III. RISHIKIM LITERATURE

3.1. Hyrje.

Politika zhvillohet në kohë dhe në hapësirё, si një hapësirë fizike e pandryshueshme dhe

hapësirë institucionale e cila mund të ndryshojë. Nëse një kornizë e shkëlqyer institucionale

nuk mund të kompensojë kulturën politike me të meta, institucionet jo tё pёrshtatshme mund

ta bëjnë atë më të keqe. Për të maksimizuar stabilitetin, institucionet duhet të jenë në harmoni

me kulturën politike, por jo aq të njëtrajtshme sa të ndihmojnë për të përjetësuar një kulturë

jodemokratike. Sistemet zgjedhore janë pjesë e këtyre institucioneve102

. Në dekadat e fundit,

studimi i marrëdhënieve ndërmjet gjuhës dhe sjelljes politike ka tërhequr shumë vëmendje në

terrenin gjuhësor103

. Për shembull, studiuesi Wilson, J104

argumentoi se metafora, një formë e

gjuhës, mund të ketë tre role kryesore në komunikimin politik.

Meqenëse metaforat na lejojnë të mendojmë, të veprojmë dhe të flasim për një lloj përvoje në

kuptimin e një tjetri, ato mund të ndihmojnë thjeshtimin e argumenteve të komplikuara

politike nëpërmjet reduktimit të tyre në një formë metaforike. Me fjalë të tjera, metafora i

lejon politikanët të paraqesin veten në një dritë pozitive, të turpërojnë kundërshtarët e tyre, të

justifikojnë sjelljen e tyre dhe të mbrojnë çështje të veçanta politike. Diskursi i politikës ka në

qendër një numёr studimesh në komunikimin politik105

. Studime të shumta janë fokusuar në

rolin e metaforës në diskursin politik106

në përdorimin strategjik të ekuivokimit si dhe në

përdorimin e përemrave. Në këtë kapitull do të diskutohet për politikën si koncept, lidhjet e

saj me komunikimin dhe diskursin. Do të flitet gjerësisht për analizën kritike të diskursit, si e

kanë interpretuar atë shumë studiues dhe për evolimin e fushatave politike nga ajo para-

moderne tek ajo post-moderne.

3.2. Politika dhe komunikimi.

Politika konsiderohet si një luftë për pushtet, midis atyre që kërkojnë të mbrojnë dhe mbajnë

fuqinë e tyre dhe ata që kërkojnë ta kundërshtojnë atë. Nga ana tjetër, politika shihet si

bashkëpunim, apo si praktikat dhe institucionet që një shoqëri ka për zgjidhjen e përplasjeve

të interesit mbi lirinë, paranë etj. Në nivel mikro ekzistojnë konflikte interesi, përpjekje për

mbizotërim dhe përpjekje në bashkëpunimin midis individëve, midis gjinive dhe mes grupeve

shoqërore të llojeve të ndryshme. Në nivel makro, ekzistojnë institucione politike të shtetit, të

cilat shërbejnë për të zgjidhur konfliktet e interesave dhe që, në një tjetër këndvështrim

shërbejnë për të fuqizuar një individ ose grup dominues. Institucionet makro-nivelore janë

lloj diskursi me karakteristika specifike, për shembull, debatet parlamentare, intervistat dhe

kushtetutat dhe ligjet janë gjithashtu ligjërata tё shkruara në diskurse, ose tekste, tё një tipi

102Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral Systems. Oxford: Oxford University Press. 103 Carver, T., &Pikalo, J. (2008). Political Language and Metaphor: Interpreting and Changing the World. 104 Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell. 105 Beard, A. (2000). The Language of Politics. London/New York: Routledge. 106Taran, S. (2000). Mythical thinking, Aristotelian logic, and metaphors in the parliament of Ukraine. In a. O. De Landtsheer, Beyond

Public Speech and Symbols: Explorations in the Rhetoric of Politicians and the Media. Westport, CT: Praege.

AULONA ZOTAJ

27

shumë të veçantë. Prandaj, komunikimi është thelbësor për politikën107

. Studiuesi Miller, D108

thekson se proҫesi politik zakonisht përfshin bindje dhe bisedime. Megjithatë, politika

përcaktohet si një dimension gjuhësor, diskursiv dhe komunikues, në përgjithësi ajo pranohet

pjesërisht nga disa praktikues dhe teoricienë. Në traditën e mendimit politik perëndimor,

ekziston një pikëpamje se gjuha dhe politika janë të lidhura ngushtë. Aristoteli e dallon

'fjalën' nga 'zëri'. Gjuha 'njerëzore' është unike dhe e ndryshme. Sepse ndryshimi i vërtetë

mes njeriut dhe kafshëve të tjera është vetëm se njerëzit kanë perceptim të së mirës dhe të

ligës, të sё drejtës dhe të padrejtës etj. Natyrisht, aftësia e individëve për të patur një ndjenjë

të sё drejtës dhe të padrejtës, rrjedhimisht nënkupton se aq sa inividë ka, do të ketë edhe

mendime109

.

Në gjuhësi tani është pranuar gjerësisht se aftësia njerëzore për të folur është e bazuar në

gjenetikë, megjithëse aktivizohet në marrëdhëniet shoqërore njerëzore. Instinktet gjuhësore

nuk lidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë me instinktin politik. Së pari, kjo pikëpamje nuk

nënkupton që sjellja shoqërore dhe/ ose politike, nuk është në vetvete gjenetikisht e bazuar.

Dhe së dyti, edhe nëse instiktet gjuhësore vetë janë neutrale politikisht, kështu duhet të

supozohet se karakteristikat kulturore dhe të transmetuara të gjuhës njerëzore shërbejnë (edhe

pse sigurisht jo ekskluzivisht) për nevojat e politikës. Ajo që është e qartë, është se aktiviteti

politik nuk ekziston pa përdorimin e gjuhës. Politikbërja është kryesisht e bazuar në gjuhë.

Semantika është politikisht e rëndësishme, sepse 'përfaqësuesi', pohohet ose besohet të jetë

përfaqësues nga hartuesit e kushtetutës së re' dhe jo 'përfaqësues' në kuptimin e përfaqësuesit

të popullit. Në anën tjetër, është gjithashtu e qartë se nevoja për gjuhë (ose për përpunimin

kulturor të instinktit të gjuhës) u ngrit nga socializimi i njerëzve që përfshinin formimin e

koalicioneve, sinjalizimin e kufijve të grupeve dhe gjithçka që këto zhvillime nënkuptojnë,

përfshirë shfaqjen e asaj që quhet altruizëm reciprok. Kjo sigurisht nuk do të thotë se gjuha

lind vetëm nga këto motive ose funksione110

.Nëse politikanët, përmes mohimeve të tyre,

sugjerojnë që formulimi është i rëndësishëm në nivelin e mikro-ndërveprimit, ç'të themi për

gjuhën në nivel makro? Gjuha 'standartet' e shtetit janë mjedisi për zhvillimin e aktivitetit që

sjell përfitime më të larta ekonomike. Nëse politikanët, përmes mohimeve të tyre, sugjerojnë

që formulimi është i rëndësishëm në nivelin e mikro-ndërveprimit, ç'të themi për gjuhën në

nivel makro? Shumë njerëz e marrin si të pranuar që subjektet politike që i quajmë shtete

kanë gjuhën e tyre. Kjo nuk është se vjen natyrshёm, ёshtë thellësisht politike111

. Dallimet

relativisht të vogla gjuhësore mund të shfrytëzohen në mënyra të ndryshme politike. Roli i

gjuhës në ndërtimin e shteteve, megjithëse i ndryshëm, është më i rëndësishёm nga sesa

shumë historianë dhe studiues politikë zakonisht shprehen.

Historia e zhvillimit të gjuhës dhe politikës lidhet me idetë kyçe që kanë lindur në studimin e

gjuhës dhe komunikimit të njerëzve në shoqëritë moderne. Në veçanti, argumenti me

107

Hague, R., Harrop, M., & Breslin, S. (1998). Comparative Government and Politics: An Introduction.

Basingstoke: Macmillan. 108

Miller, D. (1991). Politics‘ in Blackwell Encyclopaedia of Political Thought. Oxford: Blackwell. 109

Mill, J. S. (1863). Utilitarianism. 110

Pinker, S. (1994). The Language Instinct. 111

Haugen, E. (1962). Schizoglossia and the linguistic norm. Monograph Series on Languages and Linguistics.

Washington, D. C.: Georgetown University.


28

influencë i Grice që një "parim bashkëpunues" (CP) duhet të jetë në themel të komunikimit

njerëzor duket të jetë në përputhje me këtë model112

. Sidoqoftë, debati teorik që rrethon

qasjen e Grice nënkupton që ne duhet të bëjmë disa kualifikime. Formulimi i bashkëpunimit

të Grice ka shkaktuar kundër përgjigje, sepse, në frontin e tij, shumë biseda njerëzore janё ose

duken tё paqëllimta, domethёnё, nuk ka asnjë qëllim të koordinuar si në bisedë dhe nё

ngacmime, ose ndryshe duken krejtësisht jo operative, si në grindje, keqkuptime, gënjeshtra e

kёshtu me rradhё. Pra, është e nevojshme të përpiqemi të jemi të qartë se çfarë nënkuptojmë

këtu me 'parimin e bashkëpunimit'. Ajo që dua të nënkuptoj me "parimin e bashkëpunimit"

është se sa herë që njerëzit komunikojnë gjuhësisht, ata e bëjnë këtë në bazë të supozimit të

heshtur që secili do të bashkëpunojë me të tjerët për të shkëmbyer kuptime. Mund ta quajmë

këtë interpretim minimalist të parimit të bashkëpunimit të Grice. Studiuesit113

të cilët e kanë

kritikuar Grice, duket se kanë të njëjtën gjë në mendje kur thonë se "i vetmi qëllim i

përbashkët që kanë një komunikues dhe nje audiencëështë arritja e komunikimit të

suksesshëm".Ata mendojnë se kjo marrëveshje themelore e bashkëpunimit nuk është shumë

interesante apo domethënëse. Ekzistenca e altruizmit nuk mund të shpjegohet (në një kuadër

evolucionar), përveç nëse është reciprok, por është e domosdoshme të supozohet se njerëzit

në fakt e kanë këtë mënyrë sjelljeje. Parimi bashkëpunues i Grice është altruizëm reciprok në

fushën e komunikimit gjuhësor. Për më tepër, mund të argumentohet se struktura e

komunikimit gjuhësor njerëzor lidhet pikërisht me këto funksione: ai bën ato që ne i njohim

si ndërveprime "politike" të mundshme. Në këtë lloj perspektive duhet të presim që disa nga

komponentët strukturorë të gjuhës të kenë një rol funksional. Jo të gjitha strukturat gjuhësore

kanë nevojë për një funksion socio-politik, por kur shqyrtojmë diskursin "politik", ne do të

hasim në mënyrë të përsëritur përdorime të caktuara të strukturave gjuhësore.

3.3.Diskursi politik.

Diskursi politik është në qendër të një numri studimesh në komunikimin politik114

. Temat e

fundit të studimit janë fokusuar në rolin e metaforës në diskursin politik115

, përdorimi

strategjik i qartësisë116

dhe përdorimi i përemrave117

. Duke shqyrtuar katër aspekte të studimit

të diskursit politik, punimi është hartuar si një pikënisje për lexuesit në llojin e metodologjisë

së kërkimit në gjuhën politike. Përkundrazi, shpresoj që t'i provokoj studiuesit me mundësitë

e përdorimit të këtyre kornizave teorike në kёrkimet e tyre. Në seksionin vijues, artikulli

është organizuar në pesë seksione kryesore. Seksioni një, ofron një numër të caktuar të rolit të

ekuivokimit. Seksioni dy, përllogarit pajisjet retorike për të ftuar auditorin në komunikim

politik. Seksioni tre, paraqet përdorimin e përemrave personale në politikë. Seksioni katër,

112

Grice, P. (1989). Studies in the Way of Words. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press. 113

Sperber, D., & Wilson, D. (1986). Relevance: Communication and Cognition. Oxford: Blackwell, fq. 161. 114

Gastil, J. (1992). Undemocratic discourse: A review of theory and research on political discourse. Discourse

& Society 3(4),, 469-500. 115

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. 116

Bull, P. (2002). Communication under the Microscope: The Theory and Practice of Microanalysis. London:

Psychology Press. 117

Bull, P., & Fetzer, A. (2006). Who are we and who are you? The strategic use of forms of address in political

interviews. Text and Talk 26(1),, 1-35.

AULONA ZOTAJ

29

jep një shpjegim të rolit të metaforës në diskursin politik. Seksioni pesë, jep konkluzione të

paarritshme nga rishikimi i studimit, në këtë punim.

Ekuivokimi është përkufizuar si paqartësi e qëllimshme118

, dykuptimësi strategjike

komunikim jo i drejtpërdrejtë119

, i gjuhës së pasaktë120

. Sipas Bavelas & Jackson121

,

ekuivokimi përfshin akte të të folurit në komunikimin njerëzor siç janë: kontradiktat vetjake,

mospërputhjet, pikat e subjektit, tangenzializimet, shprehjet e paplota, keqkuptimet, stili i

panjohur ose mënyrat e të folurit, etj. Një teori e madhe e ekuivokimit është zhvilluar përmes

studimeve pioniere të Bavelas dhe kolegëve të saj122

. Teoria e tyre analizon ekuivokimin në

kuptimin e katër dimensioneve të dërguesit, përmbajtjes, marrësit dhe kontekstit. Ndërkohë,

në përcaktimin e ekuivokimit më saktë, ata kanë radhitur katër dimensionet në aspektin e

pyetjeve të mëposhtme:

Dërguesi: Deri në ç'masë mesazhi është opinion i folësit?

Përmbajtja: Sa i qartë është mesazhi pёrsa i përket asaj që thuhet?

Marrësi: Deri në çfarë mase mesazhi i është drejtuar personit tjetër?

Konteksti: Deri në çfarë mase është kjo një përgjigje e drejtpërdrejtë për pyetjen?123

Bull & Mayer124

, ofrojnë një analizë të intervistave televizive nga zgjedhjet e përgjithshme

Britanike të vitit 1987, me Margaret Thatcher (kryeministre konservatore, 1979-1990) dhe

Neil Kinnock (udhëheqës i Opozitës së Punës, 1983-1992). Gjetjet zbuluan se Margaret

Thatcher iu përgjigj vetëm 37 përqind tё pyetjeve të përgjithshme, Neil Kinnock vetëm 39

përqind. Këto rezultate tregojnë një ngjashmëri të jashtëzakonshme me gjetjet e një sërë

intervistash të ndryshme me Margaret Thatcher dhe Neil Kinnock gjë që tregoi gjithashtu se

të dy politikanët dhanë përgjigje të drejtpërdrejta në rreth 39 përqind të pyetjeve të tyre. Si

rezultat, provat e përshkruara më sipër mbështetin fuqimisht pikëpamjen popullore se

politikanët shpesh nuk i përgjigjen pyetjeve në intervistat politike125

. Për të analizuar më tej

të dhënat, Bull126

dhe kolegët e tij identifikuan 35 forma të ndryshme të ekuivokimit në

komunikimin politik. Studimi ofron një shqyrtim,i cili bazohet në 18 intervista nga zgjedhjet

e përgjithshme Britanike të vitit 1992. Ata u përqëndruan në marrëdhëniet midis fytyrës dhe

ekuivokimit në intervistat politike dhe zhvilluan një tipologji të kërcënimeve të fytyrave në

pyetje.Nëntëmbëdhjetë nënkategori të ndryshme u dalluan në bazë të një analize të

118

81. Goss, B., & Williams, L. (1973). The effects of equivocation on perceived source credibility. Central

states speech journal 24(3). 119

Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A situational explanation.

Journal of Language and Social Psychology 7. 120

Hamilton, M., &Mineo, P. (1988). A framework for understanting equivocation. Journal of Language and

Social Psychology 17(1). 121

Watzalwick, P., Bavelas, J., & Jackson, D. (1967). Pragmatics of Human Communication: A Study of

Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes. New York: W.W. Norton. 122

Bavelas, J., & Smith, B. (1982). A method for scaling verbal disqualification. Human Communication

Research 8. 123

Po aty, fq. 220. 124

Bull, P., & Mayer, K. (1993). Interruptions in Political Interviews: A Reply to Beattie. Journal of language

and psychology. 125

Harris, P. (1991). ‗Evasive action: how politicians respond to questions in political interviews. London: Sage. 126

Bull, P. (2003). The Microanalysis of Political Communication: Claptrap and Ambiguity. London/New York:

Routledge.


30

kërcënimeve të figurave në pyetje dhe u ndanë në tre kategori kryesore të figurave që

politikanët do të mbronin: 1) figurën e tyre personale, 2) figurën e partisë që përfaqësojnë dhe

3) figurën në lidhje me mbështetjen e personave pozitivisht të rëndësishëm (si elektorati,

kolegët dhe anëtarët e partisë së vet) ose mbështesit e tjerë negativisht të rëndësishëm, siç

janë kundërshtarët politikë. Të dhënat tregojnë se figura luajti një rol të rëndësishëm në

përcaktimin nëse politikanët iu përgjigjën ose pyetjeve. Sipas studiuesit koncepti i

kërcënimeve për t'u përballur mund të konsiderohet si një arsyetim themelor për atë qëe

nënkuptonte si një konflikt shmangie, në të cilin të gjitha përgjigjet e mundshme për një

pyetje të çojnë në pasoja potencialisht negative, por gjithsesi nevojitet një përgjigje.

Studiuesit Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J127

argumentuan se konfliktet e

shmangies mbizotëronin në kontekstin e intervistave politike. Studimi i tyre siguroi një

shqyrtim të situatave që gjeneronin konflikte pёrkundrejt shmangies për politikanët, ata nuk

arritën të identifikonin ndonjë shpjegim teorik themelor për arsyet pse ndodhin shpesh

konflikte pёrkundrejt shmangies në këtë situatë. Megjithatë, konflikti pёrkundrejt shmangies

sipas teorisë së Bavelas ёshtë një koncept i dobishëm për analizën e sjelljeve të

paqëndrueshme në ndërveprimin politik.

3.4. Përdorimi i retorikës.

Studimet e raportuara në këtë pjesë kanë të bëjnë me mënyrën se si politikanët përdorin

mënyrën retorike për të fituar duartrokitjet e audiencës në fjalimet politike. Në këtë kontekst,

sidomos te politikanёt në mitingjet e fushatave zgjedhore, ku reagimet e audiencës, të tilla si

duartrokitjet dhe brohorimat, ofrojnë një barometër të rëndësishëm të apelit të tyre popullor;

prandaj, politikanët shpesh janë të vetëdijshëm për vlerën e përdorimit të mjeteve retorike në

evokimin e duartrokitjeve për të krijuar një marrëveshje me audiencën e tyre. Si e tillë,

duartrokitja mund të interpretohet si një shprehje shumë e dukshme e identitetit të grupit ose

solidaritetit me folësin dhe partinë që folësi përfaqëson. Në këtë drejtim, duartrokitjet duket

se luajnë një rol thelbësor në zhvillimin e imazhit dhe karrierës së një politikani, si figurё

popullore. Sipas Atkinson & Heritage128

, ekzistojnë dy mënyra retorike të cilat janë përdorur

gjerësisht për të fituar duartrokitjet e audiencës në fjalimet politike: listat trepalëshe dhe

kontrastet. Atkinson & Heritage129

argumentuan se lista trepalëshe në veçanti mund të

shërbejë si një sinjal i qartë për audiencën e vendeve të përshtatshme për të duartrokitur, duke

pasur parasysh se një listë me tre pjesë që liston sende të ngjashme mund të punojë për të

forcuar, theksuar ose përforcuar një pikë specifike, në pothuajse çdo lloj mesazhi, mënyra

tjetër retorike e përdorur shpesh për të marrë duartrokitje është kontrasti. Duke qёnë se

studimi i kryer nga Atkinson u bazua në analizën e hollësishme cilësore të shembujve të

veçantë të strukturave retorike, ajo mund të kritikohet si shumë selektive. Për të trajtuar këtë

127

Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A situational explanation.

Journal of Language and Social Psychology 7, fq. 37. 128

Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation analysis. Cambridge:

Cambridge University Press, fq. 53. 129

Po aty, fq. 56.

AULONA ZOTAJ

31

çështje, u krye një studim nga Greatbatch, D. 130

që konsistonte në marrjen e mostrave të

fjalimeve politike. Ata analizuan 476 fjalime që u transmetuan nga konferencat politike

partiake Britanike të vitit 1981 (Partitë Konservatore, Partia Laburiste dhe Liberale). Ata

shqyrtuan shtatë formatet themelore retorike (kontrastet, listat, zgjidhjet e enigmave, titujt

kryesorё, kombinimet, pozicionin dhe ndjekjet). Rezultatet e tyre treguan se rreth, gati

gjysma e duartrokitjeve kolektive lidhej me dy formatet retorike të identifikuara fillimisht nga

Atkinson. Në përpjekjen për të marrë parasysh rolin e përmbajtjes së fjalimit, vërejti se

ekziston një gamë e kufizuar e llojeve të thjeshta të mesazhit që tentojnë të konsiderohen si të

pëlqyeshme: referenca të favorshme për individët, referenca të favorshme për "ne" dhe

referenca të pafavorshme për "ata". Në një mostër, Atkinson & Heritage, vunë në dukje se

këto tri lloje ndodhën tek 95 përqind e duartrokitjeve në konferencat e partive politike

britanike. Në mënyrë të ngjashme, Atkinson & Heritage131

, zbuluan se duartrokitja ishte e

lidhur me një gamë mjaft të kufizuar të llojeve të mesazheve. Ata më tej argumentuan se

probabiliteti i këtyre mesazheve që merrnin duartrokitje rritej në masë të madhe kur

përdoreshinmënyra të përshtatshme retorike. Një tjetër tregues i rëndësishëm i rolit të

përmbajtjes së fjalës është sinkronizimi. Siç u përmend më lart, Atkinson & Heritage132

,

argumentuan se mënyrat retorike ndihmojnë auditorin të sillet në një mënyrë të koordinuar në

mënyrë që ata të mos rrezikojnë ekspozimin ndaj përqeshjes dhe poshtërimit publik duke

duartrokitur në izolim. Përveҫ Atkinson & Heritage133

dhe Greatbatch134

, ofruan disa njohuri

shumë të rëndësishme në analizën e fjalimeve politike, ata nuk arritën të analizonin çështjen e

duartrokitjes kolektive në lidhje me deklaratat e formatuara jo-retorike. Për të trajtuar këtë

çështje, Bull135

, bëri një analizë të hollësishme të deklaratave të formatuara jo-retorike që

morën duartrokitje kolektive.

Analiza136

tregoi se duartrokitja për këto deklarata në mitingje politike nuk ishte e

sinkronizuar me fjalimin, në shumicën e rasteve. Ai argumentoi se disa aspekte të deklaratave

politike mund të jenë aq të rëndësishme politikisht ose aq popullore me audiencën saqё do tё

miratohen me anё tё duartrokitjeve, pavarësisht nëse ato përdorin mënyrat retorike të

identifikuara nga studiuesit e mëparshëm.

3.4.1. Përemrat e përvetshëm në diskursin politik.

Ky seksion ofron një rishikim të shkurtër të studimit mbi përemrat e përvetshëm, me theks të

veçantë në diskursin politik. Studimet e mëparshme kanë treguar se pёrdorimi i përemrave

mund të shërbejë për të paraqitur aspekte të ndryshme të qëndrimeve të folësit, statusit

shoqëror, gjinisë, e motivimit137

. Përdorimi i përemrave të përvetshëm përbëhet nga të paktën

tre veprime të rëndësishme. Së pari, folësi i referohet një grupi, të cilët u prezantuan në një

130

Greatbatch, D. (1986). Aspects of Topical Organization in News Interviews: The Use of Agenda-Shifting

Procedures by Interviewees. Media, Culture, Society. 131

Po aty, fq. 50. 132

Po aty, fq. 62. 133

Po aty, fq. 20-73. 134

Po aty, fq. 50. 135

Bull, P. (2000). Equivocation Theory and News Interviews. Journal of Language and Social Psychology 17(1) 136

Po aty, fq. 40. 137

Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell, fq. 21.


32

farë mënyre ose në ndonjë tjetër në diskursin e mëparshëm. Së dyti, ai e përcakton këtë grup

njerëzish si grup dhe së treti, ai shprehimisht deklaron se është anëtar i këtij grupi, duke

përjashtuar të tjerët nga anëtarësimi i këtij grupi në të njëjtën kohë138

. Më tej, Helmbrecht139

,

tregon se përdorimi i përemrit të parë shumёs, është i lidhur ngushtë me krijimin gjuhësor të

grupeve shoqërore. Në zgjedhjen e përemrit nga politikanët, Lackoff140

argumentoi se

përemrat e përvetshëm ndikojnë në mënyrë sublime tek marrësi dhe nuk ngrenë dyshime,

edhe kur kuptimet dhe funksionet e tyre janë manipuluar në mënyrë strategjike. Së pari,

politikanët përdorin përemra për të paraqitur pikëpamjet e tyre ideologjike për çështje

specifike. Për shembull, ata mund t'i referohen qeverisë si ne ose nё varësi tё pikëpamjes sё

tyre për rolin e publikut në qeverisje. Së dyti, përzgjedhja e përemrit është në gjendje të

zbulojë se sa afër apo larg temës që diskutohet ose sa larg pjesëmarrësve tё përfshirë është

folësi. Së treti, politikanët janë në gjendje të kenë dëgjues të përfshirë në argumentin e tyre

përmes përdorimit të përemrit nё mёnyrё qё publiku tё pёrfshihet. Në këtë drejtim, si

politikani ashtu edhe tema mund të dobësojnë mendimin e pavarur të dëgjuesit, gjë që i bën

dëgjuesit më të hapur. Së katërti, zgjedhja e përemrave të përvetshëm mund të përcaktojë

atributet e përgjegjësisë. Wilson141

për shembull, tregoi se përdorimi i përemrave ―ata‖,

―unë‖ dhe ―ne‖ në fjali të ngjashme do të shprehte shpërndarje tё ndryshme të përgjegjësive.

3.4.2. Metafora në komunikimin politik.

Metafora, sipas Lackoff & Johnson142

, luan një rol qëndror në formimin e realitetit social dhe

politik. Metafora konceptuale është kështu një lidhje midis dy zonave konceptuale, ose

fushave, në këtë shembull fushës konkrete të drejtimit dhe fushës abstrakte të emocioneve.

Sipas Kovecses143

fusha është: përfaqësimi ynë konceptual, ose njohuri e çdo segmenti

koherent të përvojës. Në këtë drejtim, rëndësia kryesore e këtij koncepti për studime në

diskursin politik është se ai trajton metaforën në funksione shqyrtuese dhe ndërvepruese.

Metafora shërben për të ruajtur dhe mbajtur anën pozitive ose negative për interaktorët dhe

lehtëson ruajtjen e vazhdimësisë ndërvepruese, si dhe kohezionin aktual144

. Metafora

ndihmon në thjeshtësimin e mesazhit të komplikuar për të kuptuarit e publikut, por mund të

përdoret gjithashtu për të shtrembëruar realitetin dhe për të mashtruar individët. Siç vënë në

dukje Lackoff & Johnson145

, metaforat "kufizojnë atë që vërejmë, nxjerrin në pah atë që

shohim dhe sigurojnë një pjesë të strukturës nënkuptuese me të cilën arsyetojmë".

3.5. Analiza kritike e diskursit.

Analiza kritike e diskursit (Critical Discourse Analysis ose CDA), është një qasje për të

analizuar strukturat e diskursit (të shkruara ose të folura), që përfshin një studim të mënyrës

138

Helmbrecht, J. (2002). Grammar and function of we. Amsterdam: Benjamins. 139

Po aty, fq. 57. 140

Lakoff, R. (1990). Talking Power: The Politics of Language in Our Lives. Glasgow: HarperCollins. 141

Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell, fq. 27. 142

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, fq. 12. 143

Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press. 144

Chilton, P., &Ilyin, M. (1993). Metaphor in political discourse: The case of the common European house.

Discourse & Society 4(1). 145

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press, fq. 34.

AULONA ZOTAJ

33

se si ndërmjetësohen fuqia shoqërore ose politike, dominimi, pabarazia, paragjykimi ose

rezistenca ndaj këtyre praktikave përmes sistemit gjuhësor146147

. Në të njëjtën kohë, analiza

kritike e diskursit e sheh diskursin si një 'praktikë sociale'148

që do të thotë se gjuha

përcaktohet nga struktura shoqërore dhe kushtet sociale dhe kjo gjuhë gjithashtu formon

praktikën shoqërore. Fjala 'kritikё' në CDA ka për qëllim elitën e një shoqërie që përdor

gjuhën për të ruajtur, ushtruar ose riprodhuar pushtetin. Në kontekstin e CDA, koncepti i

elitës kuptohet si grupe njerëzish që kanë qasje të gjerë dhe kontroll mbi ngjarje specifike

komunikative, pёr shembull mbi median, debate parlamentare, librat shkollorë, etj., duke

lejuar kështu elitën që të fitojë ndikim dhe të arrijë qëllimin e tyre për të ndikuar mendjet e

publikut.

CDA, kërkon të tregojë se si diskurset e dukshme neutrale, thjesht informative të raportimit të

gazetave, botimeve qeveritare, raporteve të shkencave shoqërore etj, mund të përcjellin

qëndrime ideologjike, po aq sa edhe diskursi, të cilat në mënyrë eksplisite redaktojnё apo

propagandojnë149

. Kur bëjnë një analizë kritike të diskursit, analistët duhet të marrin një

pozicion, një qëndrim të qartë socio-politik, pasi ata shprehin pikëpamjet, perspektivat,

parimet dhe qëllimet e tyre, si brenda disiplinës së tyre ashtu dhe brenda shoqërisë në

përgjithësi150

. Pionierët në CDA, Norman Fairclough, Ruth Wodak dhe Teun Van Dijk kanë

kontribuar në një drejtim për shqyrtimin e CDA duke u fokusuar në gjuhën dhe betejat e

pushtetit dhe mirëmbajtjen e marrëdhënieve të pushtetit.

Megjithëse metodat e tyre mund të ndryshojnë, parimet ndajnë një fokus të përbashkët. Puna

e tyre trajton problemet sociale dhe merr një rol mbrojtës për viktimat e abuzimit me

pushtetin.

3.5.1.Analiza kritike e diskursit sipas Fairclough Norman.

Fairclough, një nga mbështetësit kryesorë të CDA, fokusohet në mënyrën se si tiparet formale

të tekstit janë potencialisht ideologjike, ku strategjia dominuese është hartuar me përdorimin

e 'sensit të përbashkët'151

. Sipas Fairclough 'sensi i përbashkët' është një ide që është pranuar

nga një figurë autoritare duke e futur atë në tekst në mënyrë më logjike dhe të natyrshme. Për

të analizuar diskursin, Fairclough zhvillon një kornizë tre-dimensionale të analizës që e

shqyrton diskutimin në tri mënyra: diskursin si tekst gjuhësor, si një praktikë diskursesh dhe

si praktikë sociokulturore. Ai i lidh këto tri dimensione në interpretimin e tij, duke lidhur

tekstin me praktikën shoqërore dhe anasjelltas. Diskursi dhe praktika janë 'rrjete të

ndërlidhura' të cilat ai i quan 'urdhërat e diskursit'. Me fjalë të tjera, një shoqëri ose një fushë

sociale është e strukturuar në thelb dhe brenda saj ekzistojnё lloje të ndryshme praktikash.

Fairclough gjithashtu zhvillon idenё se strukturimi në një shoqëri evoluon siç përcaktohet,

nga 'ndryshimi i marrëdhënieve të pushtetit në nivelin e institucioneve sociale ose të

146

Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 87. 147

Caldas- Coulthrad, C., &Coulthrad, M. (1996). Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis.

London. 148

Fairclough. (2001). Language and power. Harlow, England: Longman. 149

Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis. 150

Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), fq. 47. 151

Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge, fq. 27.


34

shoqërisë'. Kjo do të thotë se një studim i strukturës shoqërore dhe marrëdhënieve të pushtetit

është i rëndësishëm në analizimin e diskursit dhe përdorimin e gjuhës.

3.5.2.Analiza kritike e diskursit sipas Wodak.

Një tjetër qasje për CDA, ёshtё dhe diskursi historik, hartuar nga Ruth Wodak. Ajo e quan atë

një qasje ndërdisiplinore, sepse kombinon studimin gjuhësor me aspektet historike dhe

sociale. Pikëpamja e saj mbi hartimin e tekstit është, se ajo ndikohet nga dimensionet socialo-

psikologjike. Kjo përfshin të folurin, statusin e pjesëmarrësve, kohën dhe vendin, variablat

sociologjike (anëtarësinë e grupit, moshën, socializimin profesional), përcaktuesit

psikologjikë (përvoja, rutina) dhe faktorë të tjerë gjuhësorë, si kultura, gjinia, situata dhe

personaliteti. Ashtu si Fairclough, Wodak zbulon se ekziston një marrëdhënie dialektike

midis diskursit dhe praktikës shoqërore: "Diskursi si praktikё shoqërore gjuhësore mund të

shihet si konceptim i praktikave jo diskurse dhe diskurse shoqërore dhe në të njëjtën kohë, të

formuara prej tyre"152

. Një shembull i kësaj marrëdhënieje dialektike është gjetur në CDA e

Wodak për diskursin anti-semitik. Wodak përcakton strategjitë si "plan i qëllimshëm i

praktikave të miratuara për të arritur një qëllim të caktuar social, politik, psikologjik ose

gjuhësor". Hapi i tretë është studimi i aspektit gjuhësor, që përfshin shqyrtimin e artikujve

leksikorë. Ashtu si Van Dijk, Wodak është veçanërisht i interesuar në ndërtimin e diskurseve

si 'ne' dhe 'ata'.

3.5.4. Analiza e diskursit kritik sipas Van Djik.

Teun A. Van Dijk është një tjetër kontribues i njohur në fushën e analizës kritike të diskursit.

Ai e përdor CDA për të shqyrtuar marrëdhëniet midis gjuhës dhe njohjes shoqërore në punën

e tij mbi abuzimin e pushtetit dhe miratimin në diskursin politik në shoqëritë perëndimore.

Van Dijk e përshkruan qasjen e tij të veçantë si qasje socio konjitive, që lidhet me

ideologjinë' për një përfaqësim të përbashkët mendor që i takon një grupi të veçantë

shoqëror'. Sipas studiuesit153

, këto ideologji shfaqen në tekst dhe flasin me anë të deklaratave

të përbashkëta nga grupi ose nëpërmjet vlerave të përbashkëta të një grupi (p.sh. duke cituar

vlera, norma ose praktika të rëndësishme të kuptuara nga një grup i caktuar si demokracia,

drejtësia dhe liria). Karakteristikat tipike që shfaqen në debatet parlamentare përfshijnë një

koncept që ai e quan 'sheshideologjik'. Në sheshin ideologjik, vetë përfaqësimi pozitiv dhe

negativ pёrdoren në diskurs. Në të parën, siç tregon emri, "vetja" paraqitet pozitivisht. 'Vetja

'kuptohet si grupi i përdoruesit të gjuhës që ai/ ajo i përket (grupet mund të jenë që nga

politika, raca, etnia, gjinia). Van Dijk rendit retorikën kombëtare dhe vetë-vlerësimin si

mikro-strategji tipike semantike për vetë-përfaqësimin pozitiv në diskutimet argumentative

ku theksi vihet mbi karakteristikat ose veprimet tona të mira, ndërsa thekson vetitë dhe

veprimet e tyre të këqija.

3.6. Fuqia e medias dhe diskursi politik.

Disa studime tregojnë se si diskurset e rezistencës së grupit më pak dominues përdorin

gjithashtu strategjinë e njëjtë që është të portretizojmë një 'person tjetёr si negativ dhe veten

152

Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis, fq. 76. 153

Van Dijk. (2004). Politics, ideology and discourse.

AULONA ZOTAJ

35

si pozitiv'. Dëshmia e luftës së pushtetit jo vetëm që shfaqet në debatet politike, por shfaqet

edhe në media, kryesisht në raportimin e mediave alternative kundrejt raportimit të mediave

kryesore. Kjo është në përputhje me vëzhgimin e Fairclough se diskursi i medias gjithashtu

mund të përdoret për të negociuar, sfiduar dhe kundërshtuar marrëdhëniet ekzistuese të

pabarazisë dhe dominimit. Humori dhe tallja gjithashtu janë mjetet që përdoren për të

përfaqësuar "tjetrin". Një fakt interesant që mund të nxjerrim këtu është se kjo dëshmon

vëzhgimin e Van Dijk rreth mënyrës se si elitat janë në gjendje të kontrollojnë një ngjarje

komunikuese për qëllimet e tyre, madje edhe kur përballen me të ashtuquajturat pyetje

armiqësore ose deklarata të ngarkuara për të provokuar politikanët, nё mёnyrё qё tё zbulojnё

mos pëlqimin e tyre ndaj njëri-tjetrit. Kjo do të thotë që edhe konferencat e drejtpërdrejta të

mediave mund të punojnë në avantazhin e tyre, pasi udhëheqësit kanë dorë të fuqishme ose

thёnё ndryshe, mbёshtetje tё madhe. Ky studim tregon gjithashtu se paqja, puna dhe

besueshmëria janë në rrezik për udhëheqësit, për hir të ruajtjes së figurës dhe mirësjelljes, ata

duhet të duken të qetё dhe të respektueshёm për njëri-tjetrin edhe atёherё kur të tjerët nuk

mund të pajtohen me idetё e tyre.

3.7. Teoritë e evolucionit të fushatave.

Një nga vërejtjet më të zakonshme të dëgjuara në komentet popullore në literaturën e

komunikimit politik, sugjeron që në dekadat e fundit shumë demokraci të reja kanë përjetuar

'amerikanizimin' nё fushatat zgjedhore. Ndoshta argumenti më i fortë përgjatë këtyre linjave

është paraqitur nga Swanson dhe Mancini të cilët sugjerojnë se shumë praktika, të cilat tani

përdoren kudo në zgjedhjet e Shteteve të Bashkuara, eksportohen në vende të ndryshme si

Izraeli, Rusia dhe Meksika. Autorët theksojnë katër tipare kryesore të këtyre ndryshimeve:

personalizimin e politikës (sesi liderët dhe kandidatët rriten në rëndësi), rëndësia që i japin

fushatës (si ekspertët teknikë apo dhe sondazhet e opinionit publik marrin vendime të

ushtruara më parë nga zyrtarët e partive), shkëputja e partive nga qytetarët sesi politika ka

filluar të jetë gjithnjë e më e varur nga sondazhet e opinionit sesa nga kontakti i drejtpërdrejtë

me aktivistët dhe votuesit në nivel lokal dhe zhvillimin e strukturave më autonome të

komunikimit, pasi mediat moderne të lajmeve janë të vendosur më tepër, për të ndjekur

interesat e tyre sesa për t'i shërbyer nevojave të politikanëve154

. Në këtë perspektivë, nё

zhvillimin e komunikimit zgjedhor, mund të identifikohen tre faza të dallueshme, domethënë

kalimi nga fushatat para-moderne, në ato moderne dhe pastaj post-moderne, të cilat në të

njëjtën kohë transformojnë organizimin e fushatës, mediat e lajmeve dhe elektoratin, siç

ilustrohet në tabelën e mëposhtme.

154


Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences, fq. 92.


36

Tabela 1. Fazat e zhvillimit të komunikimit zgjedhor

Paramoderne Moderne Post-moderne

Epokambizotëruese Mesi i shekullit tё

XIX deri nё vitet

1950

Fillimi i vitit 1960 deri

nё fund tёvitit 1980

Periudha nga viti 1990

deri nё ditёt e sotme

Organizimiifushatës Vullnetarët e partive

lokale dhe

decentralizuese

Koordinimi në nivel

kombëtar me

profesionalizmin më të

madh

Operacione tё

koordinuara nё nivel

kombëtar, por të

decentralizuara

Pёrgatitjet Afatshkurtra Afatgjata Tё pёrhershme

Koordinimiqendror Udhëheqësit e parties Selia qendrore e partisë,

më shumë këshilltarë

specialistë

Njësi speciale për

fushatë partiake dhe

konsulentë më

profesionalë

Reagimi Takimi lokal dhe

mbledhja e partisë

Sondazhe të rastësishme Sondazhet e rregullta

të opinionit, plus

focus- grupet dhe faqet

interaktive

Media Shtypi pёrkrahёs,

postera dhe broshura,

transmetime

radiofonike

Transmetime televizive,

perms lajmeve kryesore

të mbrëmjes

TV dhe transmetime

kabllore, faqe tё

drejtpërdrejta dhe të

ndërmjetësuara të

internetit, email, grupe

diskutimi në internet,

etj.

Ngjarjet e fushatës Takime

publikelokale,

ndalesa nё zona tё

parёndёsishme

Menaxhimi i lajmeve,

konferencat e shtypit

ditor, mundёsia pёr tu

bёrё foto politikanёve

Shtrirja e menaxhimit

të lajmeve në qeveri

dhe nё jetёn e

pёrditshme politike

Kostot, shpenzimet Buxhet i ulёt Buxhet mesatar Shpenzime më të larta

për konsulentët

profesionistë

Elektorati Grupime tё

qёndrueshme sociale

dhe pёrkrahёse

Marrëveshje shoqërore

dhe partiake

Marrëveshje shoqërore

dhe partiake

Fushatat para-moderne kuptohen të paraqesin tre karakteristika: organizimi i fushatës bazohet

në forma të drejtpërdrejta të komunikimit ndërpersonal midis kandidatëve dhe qytetarëve në

nivel lokal, me planifikim afatshkurtër nga lidershipi i partisë. Fushatat moderne janë

pёrkufizuar si ato me një organizatë partiake të koordinuar më nga afër në nivel qendror nga

AULONA ZOTAJ

37

udhëheqësit politikë, të drejtuar nga konsulentë të jashtëm profesionistë si sondazhi i

opinionit155

.

3.7.1. Fushata Para-Moderne.

Fushata para-moderne filloi në demokracitë e shekullit të 19-të dhe vazhdoi në formë të

njohur në shumicën e shoqërive postindustriale deri në vitet 1950, kur ardhja e fushatave

televizive dhe publikimi i sondazheve të rregullta të opinionit filluan të transformonin

proçesin156

. Epoka para-moderne u karakterizua nga një organizim i fushatës me udhëheqësin

e partisë në krye, i rrethuar nga disa këshilltarë të afërt politikё, duke drejtuar një fushatë

kombëtare relativisht të shkurtër. Fushata para-moderne mbështetej shumë tek shtypi, si

burimi kryesor i informacionit të ndërmjetësuar, ose në kontrollin e drejtpërdrejtë dhe të

subvencionuar nga organet e partisë, ose në kontroll të pavarur dhe të menaxhuar, por duke

siguruar dashamirësi partiake përmes kolonive editoriale dhe komenteve politike. Fushatat

para-moderne paraqesin tre karakteristika: organizimi i fushatës bazohet në forma të

drejtpërdrejta të komunikimit ndërpersonal midis kandidatëve dhe qytetarëve në nivel lokal,

me planifikim afatshkurtër nga lidershipi i partisë. Në mediat e lajmeve, shtypi vepron si

ndërmjetës thelbësor mes partive dhe publikut dhe elektorati është i karakterizuar nga njё

besnikëri e fortё partiake157

.

3.7.2.Fushata Moderne.

Evolucioni i fushatës moderne nga fillimi i viteve 1950, deri në mesin e viteve 1980, u

karakterizua nga disa zhvillime të lidhura me demokracitë e krijuara tashmë: lëvizja nga

shteti i shpërndarë dhe organizatat e partisë lokale në një fushatë strategjike të koordinuar në

nivel kombëtar; nga zyrtarët e partisë dhe vullnetarët që kontribuojnë me kohë dhe punë me

konsulentë profesionistë të paguar që merren me komunikimet, marketingun, votimin dhe

menaxhimin e fushatës, zhvendosja nga gazetat më partiake drejt lajmit televiziv kombëtar

dhe zhvillimin e një elektorati më të shkëputur dhe më instrumental, më të fuqishëm, të

ankoruar ndaj besnikërisë partiake dhe ndarjeve sociale. Ky proçes gradualisht e zhvendosi

pozicionimin primar të komunikimeve politike, nga mediat e shkruara drejt transmetimit,

veçanërisht nё lajmet kryesore kombëtare në kanalet kryesore televizive. Në fushatën

moderne, pas ngritjes së televizionit, partitë gjithnjë e më shumë zhvilluan një fushatë të

koordinuar kombëtare dhe rajonale me komunikime të hartuara nga specialistë të kualifikuar

për reklamim, marketing dhe votim. Fushatat moderne pёrparuan nga modele tё njohura nga

vitet 50 deri në mesin e viteve 80, me ndryshime të ngjashme, edhe pse jo identike, duke u

bërë të dukshme në shumë shoqëri postindustriale158

.

3.7.3.Fushata Post-Moderne.

Raportet zakonisht identifikojnë vetëm dy hapa në këtë rend historik, në lidhje me moshën e

televizionit si kulmin e proçesit të modernizimit. Por gjatë dhjetëvjeçarit të fundit ka prova

155

Po aty, fq. 105. 156

Farrell, D. &. (2000). Political Parties as Campaign Organizations. 157

Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-Industrial Societies. 158

Po aty, fq. 42.


38

për ngritjen e fushatës "post-moderne" të shënuar nga disa zhvillime të ngjashme:

fragmentimi i tregjeve televizive, zhvendosja nga transmetimet kombëtare drejt burimeve të

lajmeve të ndryshme, duke përfshirë stacionet satelitore dhe kabllore: buletinet 24 orëshe të

lajmeve; mundësitë për forma më të reja të ndërveprimit parti-votues të lehtësuara nga rritja e

internetit; dhe përpjekja e partive për të rivendosur kontrollin në një mjedis të lajmeve më

komplekse, të fragmentuar dhe në ndryshim të shpejtë përmes komunikimit strategjik dhe

menaxhimit të medias gjatë fushatës së përhershme, me reagimet e vazhdueshme të siguruara

nga sondazhet, fokus- grupet dhe takimet elektronike të qytetit për të informuar

vendimmarrjen rutinë. Kjo fazë e fundit e proҫesit të modernizimit mbetet në zhvillim dhe

është më e qartë në disa shoqëri sesa në të tjerat, por duket se do të përfaqësojë drejtimin e

ardhshëm të fushatës politike në shoqëritë postindustriale159

. Koncepti i "postmodernizmit"

përfaqëson një fenomen kompleks, i hapur për interpretime të shumta, por zakonisht kuptohet

me përfshirjen e karakteristikave të pluralizmit më të madh kulturor, diversitetit social dhe

fragmentimit të burimeve dhe synon rritjen e sfidave ndaj formave tradicionale të autoritetit

hierarkik dhe standardeve të jashtme të njohurive racionale .160

3.8. Pjesëmarrja politike dhe aktivizimi i fushatave.

Pjesa më e madhe e literaturës tradicionale për pjesëmarrjen politike është përqendruar në

format e aktivizmit të fushatës. Verba dhe kolegët e tij theksuan "mënyrat" e pjesëmarrjes

qytetare që ndryshojnë sistematikisht në kosto dhe nё përfitime. Votimi, për shembull, është

një nga aktivitetet e gjithanshme politike përmes zgjedhjeve të rregullta, megjithatë ky proçes

ushtron presion mbi përfaqësuesit dhe partitë e zgjedhura, me një rezultat të gjerë që prek të

gjithë qytetarët. Puna e fushatës për partitë ose kandidatët, si fletëpalosjet, pjesëmarrja në

mbledhjet lokale të partisë, zakonisht gjenerojnë përfitime kolektive, por kërkojnë më shumë

iniciativë, kohë dhe përpjekje sesa thjesht dhënien e një vote. Këto aktivitete fokusohen në

mënyrën se si qytetarët mund të ndikojnë në demokracinë përfaqësuese, qoftë drejtpërdrejt

(përmes votimit), ose në mënyrë indirekte (përmes partive dhe zyrtarëve të zgjedhur).

Studiuesit161

e kanë njohur këtë supozim kur kanë përcaktuar pjesëmarrjen politike si "atë

aktivitet ligjor nga qytetarët që kanë më shumë ose më pak synime që të ndikojnë në

përzgjedhjen e kabinetit qeveritar dhe/ ose veprimeve që ato ndërmarrin." Aspekti më i

veçantë i aktivizimit pёr njё kauzё tё caktuar, është nga ato akte qё përdoren më së shpeshti

për të ndjekur çështje specifike dhe shqetësime të politikave midis synimeve të ndryshme,

brenda dhe gjithashtu përtej arenës zgjedhore. Gjatë dekadës së fundit, veprimi kolektiv

përmes demostratave është bërë një mënyrë e pranuar përgjithësisht për të shprehur ankesat

politike, kundërshtimin dhe sfidat162

.

Një karakteristikë e rëndësishme e repertorёve të orientuar nga shkaku është se këto janë

zgjeruar në drejtim të politikës 'konsumatore' dhe 'jetёs sё stilit', ku ndarja e saktë midis

'shoqёrisё' dhe 'politikёs' thellohet edhe më tej. Për më tepër, këto akte janë të drejtuara nga

159

Issenberg, S. (2013). The Victory Lab: The Secret Science of Winning Campaigns. 160

Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-Industrial Societies, fq. 57. 161

Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political Resources: Participation in the

United States. British Journal of Political Science 23, fq. 56. 162

Meyer, D. S. (2004). Protest and political opportunities.

AULONA ZOTAJ

39

qeveritë parlamentare, por edhe ndaj organizatave të ndryshme në sektorin publik,

jofitimprurës dhe privat. Për shkak të këtyre zhvillimeve, qytetarët e kanë pasur më të

vështirë të përdorin aktivizmin e fushatës si një mënyrë për të ndikuar ata qё janёnë pushtet,

duke përforcuar nevojën për repertorë163

.

3.8.1.Modelet e aktivizimit të fushatës dhe gjeneratorët e saj.

Çdo supozim se çdo dallim kohor mund të interpretohet si dëshmi e efekteve të vazhdueshme

gjeneruese është i bazuar në teoritë tradicionale të socializimit. Megjithëse teoria e

socializimit është pranuar gjerësisht, në praktikë mbetet shumë e vështirë të dallohen modelet

gjeneruese nga interpretimet alternative. Në veçanti, efektet e ciklit të jetës prodhohen nga

përvoja e ndryshimit të rrethanave individuale164

. Modelet e aktivizmit të fushatës mund të

priten të ndryshojnë pasi njerëzit vendosen në një komunitet lokal. Në këtë drejtim, sjellja e

njerëzve pritet të ndryshojë pasi ata rriten ose kalojnë nëpër faza të ndryshme të jetës,

veçanërisht përmes përvojave arsimore dhe pjesëmarrjes në fuqinë punëtore. Evropianët kanë

përjetuar gjithashtu ndryshime të mëdha strukturore në punën e demokracive të tyre

nëpërmjet ndikimit të anëtarësimit në BE, i cili ka kufizuar autonominë e shtetit kombëtar

dhe duke ulut për rrjedhojë rëndësinë e zgjedhjeve parlamentare kombëtare. Nëse vërtetojmë

se modelet lineare janë më të forta, ato sugjerojnë (megjithëse nuk provojnë) dallime

substanciale ndërgjenerative në aktivizëm, duke treguar drejtimin në të cilin po lëvizin

trendet mbizotëruese. Mund të themi se çdo ndryshim i tillë mund të lidhet, në një masë të

madhe, me evoluimin e fushatave dhe rolin në ndryshimin e partive dhe medias. Përveç kësaj,

mund të krahasohen gjithashtu modelet e aktivizmit të fushatës në shumë shoqëri të

ndryshme evropiane për të parë nëse përvojat e ndryshme historike lënë gjurmë të ndryshme

apo jo. Lind pyetja, a ekzistojnë dallime në aktivizmin e fushatës, të dukshme nga grupi i

lindjes, siç pritet për shkak të evoluimit të fushatave zgjedhore? Për të filluar krahasimin e

dëshmive të anketës, figura e mëposhtme përshkruan moshën mesatare të aktivizmit të

fushatës, krahasuar me aktivizmin e shkakut, pa ndonjë kontroll paraprak për sfondin dhe

qëndrimet, në mostrën e grumbulluar në të 15 vendet e anketuara. Rezultatet tregojnë se si të

gjitha format e aktivizmit pёr njё kauzё të caktuar konsistonin në më pak aktivizim të të

rinjve. Ata që përfshiheshin në politikat e konsumatorit dhe peticionet ishin gjithashtu nën

moshën mesatare165

. Rezultatet konfirmojnë se një hendek i ndjeshëm i moshës ishte i

dukshëm në të gjitha format e aktivizmit të fushatës, duke përfshirë votimin, kontaktimin,

dhurimin e parave, anëtarësimin në parti dhe punën partiake. Megjithatë, boshllëku i moshës

ishte substancialisht më i madh dhe gjithashtu u ndryshua për shkak të aktivizmit. Modelet e

regresionit mund të krahasohen duke shqyrtuar efektet e moshës lineare (duke nënkuptuar

tendencat sekulare gjeneruese), ashtu edhe efektet e moshës së regjistruar për të parë se cilat

ofrojnë një përshtatje më të mirë ndaj të dhënave. Në përgjithësi, modelet e identifikuara

163

Norris, P. (2005). Political activism: New challenges, new opportunities. Oxford Handbook of Comparative

Politics. 164

Fournier. (2005). Who Responds to Election Campaigns? The Two-Mediator Model Revisited. Annual

Meeting of the Canadian Political Science Association. 165

Huckfeldt, R. (2004). Political Disagreement: The Survival of Diverse Opinions Within Communication

Networks.


40

dëshmojnë pak më shumë për aktivitetet e orientuara drejt fushatës, duke sugjeruar një efekt

të ciklit të jetës, veçanërisht në votimin dhe kontaktimin e zyrtarëve. Dhe në të kundërt, kur

ka dallime, modelet lineare rezultojnё paksa më të forta për aktivizmin e shkakut, duke

sugjeruar një zhvendosje të brezave. Megjithatë, këto dallime në lidhje me moshën mund të

jenë për shkak të shumë faktorëve që dallojnë të rinjtë nga të moshuarit, qoftë në aspektin e

prejardhjeve të tyre shoqërore, siç janë arsimi dhe aftësitë e tyre njohëse, të ardhurat dhe

vendbanimet brenda një bashkësie lokale dhe qëndrimet e tyre politike si pёr shembull

interesi, besimi dhe efikasiteti. Modeli i aktivizmit konfirmoi gjithashtu disa modele të

ngjashme: ata që kanë më shumë gjasa të angazhohen në këtë repertor ishin gjithashtu

zakonisht të mirë-arsimuar dhe me të ardhura më të larta se mesatarja, duke shfaqur kёshtu

një ndjenjë të fortë efikasiteti të brendshëm. Më e rëndësishmja për çështjen e marrë në

analizë, mbetet profili i moshës edhe pas përfshirjes së njё sёrё kontrollesh, të cilat u

ndryshuan në mënyrë të vazhdueshme, duke i shtyrё të rinjtë të angazhoheshin në kauzën e

aktivizmit. (shih shotjcën 2).

Ky model është në përputhje me konstatimin se nivelet e përgjithshme agregate të

pjesëmarrjes së votimit nuk kanë rënë vazhdimisht në demokracitë e themeluara gjatë epokës

së pas luftës. Në vend të kësaj, ekziston një model gjerësisht i qëndrueshëm i votimit gjatë

pesëdhjetë viteve të fundit, me një rënie të lehtë gjatë viteve 1990. Megjithatë, profili i

aktivizmit të shkaktuar nga grupi i lindjes tregon modele të habitshme. Një model gjerësisht

linear është gjetur midis grupeve të njëpasnjëshme në çdo shoqëri evropiane, duke sugjeruar

një zhvendosje të vazhdueshme gjeneruese, me implikime të rëndësishme për demokracinë

përfaqësuese. Së fundmi, disa dëshmi shtesë për qëndrimet kulturore ndaj sistemit politik dhe

aktivizmit qytetar në mostrën e marrë në studim, përfshinë modelet e lidhjes partiake,

interesin në politikë, kënaqësinë me demokracinë, detyrën qytetare, besimin politik dhe

shoqëror dhe efikasitetin. Siç raportojnë shumë analistë, modelet gjithashtu tregojnë se të

rinjtë kanë më pak gjasa të shprehin interes dhe kënaqësi përsa i përket qeverisë. Disa

qëndrime kulturore tregojnë se ashtu si brezi i ri është më pak i angazhuar në politikë, mesa

duket mosha më e vjetër duket se ka një interes më të lartë për t‘u angazhuar në politikë166

.

3.9. Trendet e komunikimit politik dhe udhëheqjes politike.

Për njëzet vitet e fundit, koncepti i ndryshimit është diskutuar shumë në sferën e komunikimit

politik. Sipas Negrine, R, 167

diskutimi ka të bëjë me çështjen e shpejtësisë, intensitetit dhe

shtrirjes së ndryshimit në strukturat e komunikimit dhe në mënyrat në të cilat kryhet

komunikimi politik. Ky ndryshim është përshkruar gjithashtu me koncepte të ndryshme, siç

janë amerikanizimi, mediatizimi, modernizimi, profesionalizimi, presidencializimi,

personalizimi dhe privatizimi. Ndërsa këto koncepte theksojnë tendenca të ndryshme brenda

ndryshimit të vazhdueshëm, ajo që të gjitha kanë të përbashkët është rëndësia e medias. Ata e

pranojnë gjithashtu rëndësinë në rritje të rolit të një politikani. Rritja e rëndësisë së një

politikani është shqetësuese për të gjithë liderët politikë. Është e qartë se personazhi dhe

karakteristikat e udhëheqësve politikë janë faktorë të rëndësishëm për partitë, votuesit dhe

166

European University Institute. (2002). European Social Survey. 167

Negrine, R. (2008). The transformation of political communication. Hampshire: Palgrave Macmillan.

AULONA ZOTAJ

41

mediat. Udhëheqësit e partisë janë figurat më të shquara në një fushatë dhe kur zgjedhin një

udhëheqës të ri të partisë politike, ata i kushtojnë shumë vëmendje rolit të kandidatit. Për

votuesit, udhëheqësi dhe politikanët e tjerë kyç të partisë janë të rëndësishme, prandaj ata i

krahasojnë partitë dhe marrin vendimet e tyre të votimit. Mediat janë jashtëzakonisht të

interesuara për politikanët kryesorë dhe raportojnë për çështjet politike përmes udhëheqësve

politikë. Një zhvillim i tillë do të thotë se një numër i madh i kërkesave dhe pritshmërish u

imponohen udhëheqësve politikë. Ata punojnë para publikut dhe madje edhe jeta e tyre

private bëhet më publike. Ata duhet të jenë në gjendje të kënaqin grupe të ndryshme

njerëzish, si votues, gazetarë dhe politikanë të tjerë dhe ata mund të kenë nevojë për

kompetenca të ndryshme për të arritur sukses brenda partisë së tyre, në publik dhe para

elektoratit. Mediat dhe votuesit janë gjithashtu shpesh kritikë ndaj tyre, dhe suksesi apo

dështimi i partisë zakonisht u atribuohet atyre. Prandaj, është e justifikueshme të thuhet se

puna e këtyre politikanëve është shumë impenjuese dhe kërkuese njëkohësisht, prandaj ata

përballen vazhdimisht me sfida të reja. Për shkak të natyrës së punës, votuesit dhe mediat i

kushtojnë shumë vëmendje kompetencave, cilësive dhe karakteristikave personale të

udhëheqësve politikë. Këto cilësi mund të jenë gjithashtu shumë të rëndësishme në politikë.

Çështja themelore ka të bëjë me cilësitë kryesore të udhëheqjes politike në përgjithësi. Në

këtë rast, ne i qasemi cilësive të udhëheqësve politikë nga dy perspektiva168

.

Së pari, i gjykojmë ata nga këndvështrimi i publicitetit, për shembull përshkrimet e bëra në

shtyp ndaj udhëheqësve, me qëllim që të identifikohen kriteret e qarta për lidershipin politik.

Në anën tjetër, gjykojmë se çfarë besojnë vetë udhëheqësit e partisë se janë cilësitë e

dëshirueshme të një udhëheqësi politik. Së fundmi, krahasojmë këto dy perspektiva për të

zbuluar ngjashmëritë dhe dallimet ndërmjet këtyre kritereve. Ky krahasim jep një pamje të

cilësive kryesore, por ndoshta edhe kontradikta të mundshme në këto konstruksione që mund

të shërbejnë për të ilustruar më qartë marrëdhënien midis politikanëve dhe mediave (shih,

p.sh. Swanson & Mancini169

).

3.9.1. Cilësitë e udhëheqësve politikë.

Lidhur me konceptet që përshkruajnë tendencat e komunikimit politik, del në pah

personalizimi sepse ky koncept thekson rëndësinë e një politikani në politikën e sotme.

Personalizimi është një proçes i pranuar gjerësisht170

në mënyrë kritike171

. Për shkak se

personalizimi përshkruan proçesin në të cilin rritet pesha politike e aktorit individual në

politikë me kalimin e kohës, ekziston diskutimi mbi mundësinë e provave për zhvillimin

historik të këtij fenomeni. Studimet mbi personalizimin japin një pamje konfuze të fenomenit

në tërësi. Studiuesi172

, u përpoq të sqaronte këtë figurë dhe të analizonte studimet e

mëparshme mbi personalizimin. Ai mori katër fusha të personalizimit të studiuara në mënyrë

168

Besley, T. (2005). Political Selection. Journal of Economic Perspectives—Volume 19, Number 3. 169


Innovations in Electoral Campaigning and Their Consequences, fq. 107. 170

McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford University Press. 171

Karvonen, L. (2010). The personalisation of politics. A study of parliamentary democracies. Colchester:

ECPR Press. 172

Po aty, fq. 60.


42

empirike: se si paraqitet politika, roli i kandidatëve individualë, institucionet (roli i

kryeministrave dhe sistemet zgjedhore) dhe ndikimi i udhëheqësve të partisë në zgjedhje.

Karvonen nuk mund të identifikonte ndonjë tendencë të dukshme dhe të përhapur drejt

personalizimit në demokracitë parlamentare, por kishte shumë indikacione se individët janë

bërë më të spikatur në politikë.

Ai gjithashtu vërejti se zhvillimi i personalizimit nuk është qartësisht i njëtrajtshëm nga vendi

në vend. Adam & Maier173

, kanë shqyrtuar studimet e mëparshme rreth personalizimit. Sipas

tyre, personalizimi nënkupton dy perspektiva. Së pari, ky koncept i referohet një fokusi më të

fortë në kandidatët apo politikanët në vend të partive, institucioneve apo çështjeve. Së dyti, ai

pohon se nuk janë vetëm individë në vetvete, por karakteristikat e tyre personale, jo politike

që marrin më shumë rëndësi. Ata i shqyrtuan këto perspektiva në fushatat zgjedhore, në

raportimin dhe komentimin e medias dhe në sjelljen e votimit. Ata gjithashtu kritikojnë

nocionin e përbashkët se më shumë personalizim automatikisht do të thotë më pak

informacion për pozicionet politike. Në shqyrtimin e tyre, autorët dolën në përfundimin se

ekziston vetëm një fushë e politikës, e cila është mbulimi mediatik, ku gjendja empirike e

kërkimit mbështet personalizimin dhe kjo është një ndryshim nga partitë dhe çështjet tek

njerëzit174

.

Megjithëse shqyrtimi ishte në lidhje me zhvillimin e personalizimit me kalimin e kohës, ata

nuk e mohuan rëndësinë aktuale të udhëheqësve politikë. Udhëheqësit shihet qartë se kanë

rëndësi në politikë dhe personalizimi duket se e rrit rëndësinë e tyre. Karvonen gjithashtu, vë

në dukje se një parti dhe lideri i saj janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin në mendjet e

votuesve. Ai pretendon se faktori i udhëheqësit të partisë është një funksion i faktorit të

partisë. Kjo do të thotë që udhëheqësit e partive janë para së gjithash të lidhur me partitë e

tyre dhe është vlerësimi i votuesve të partisë përcaktuesi më i fortë i vlerësimit të tyre nga

udhëheqësi i caktuar. Prandaj, mund të jetë e vështirë të bësh dallimin ndërmjet ndikimit ose

rëndësisë së udhëheqësit politik dhe faktorëve të tjerë që janë të rëndësishëm në politikë.

Rahat & Sheafer175

, sqaruan konceptin e personalizimit duke zhvilluar një tipologji të

personalizimit politik. Tre llojet e përgjithshme janë personalizimi institucional, media dhe

sjellja. Personalizimi institucional nënkupton miratimin e rregullave, mekanizmave dhe

institucioneve që i kushtojnë më shumë vëmendje politikës individuale dhe më pak grupeve

dhe partive politike. Personalizimi i medias i referohet një ndryshimi në paraqitjen e politikës

në media dhe mund të ndahet në media të paguara (p.sh. reklamat) dhe media të papaguara

(mbulimi mediatik i politikës). Privatizimi është gjithashtu një pjesë e personalizimit të

medias, që do të thotë se mediat përqëndrohen në karakteristikat personale dhe në jetën

personale të politikanëve individualë. Personalizimi në sjelljen politike mund të ndahet në

personalizimin në sjelljen politike të politikanëve dhe atë të publikut, veçanërisht në rolin e tij

si elektorat. Në analizën e tyre të politikës në Izrael, 176

vërejtën se personalizimi institucional

173

Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and agenda for research.‖ In

Communication Yearbook 34. New York:: Routledge. 174

McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford University Press, fq. 73. 175

Rahat, G., &Sheafer, T. (2007). The personalization(s) of politics: Israel 1949-2003. Political Communication

24 176

Po aty, fq. 74.

AULONA ZOTAJ

43

çon në personalizimin në media, gjë që çon në personalizim në sjelljen e politikanëve. Është e

qartë se ekzistojnë ngjashmëri dhe dallime përsa i përket personalizimit në vende të

ndryshme. Në studimin e saj më të fundit Campus, D177

konsideroi mediatizimin dhe

personalizimin në Itali dhe Francë me referencë të veçantë në analizën e dy udhëheqësve,

domethënë Silvio Berluskoni dhe Nicolas Sarkozy. Sipas rezultateve të tij, ata të dy janë

shembuj të "lidershipit të mediatizuar", sepse ata shfrytëzuan marketingun strategjik për të

zhvilluar imazhin e tyre udhëheqës dhe shfrytëzuan televizionin si median vizive kryesore. Ai

gjithashtu përmendi se Berluskoni e krijoi personalizimin dhe presidencializimin e politikës

në Itali nga e para, ndërsa Sarkozi vetëm intensifikoi tendencat në presidencializimin

ekzistues të politikës franceze dhe i bëri ato më të dukshme. Kështu, mund të themi që proçesi

mund të përparojë ndryshe në vende dhe kultura të ndryshme, por rrjedha e progresit të saj

mund të jetë e ngjashme.

Studiuesit178

, morën në shqyrtim gazetarinë politike duke analizuar lajmet kryesore politike

nga e përditshmja më e madhe në Finlandë. Ata nuk gjetën ndryshime dramatike në

gazetarinë politike në Finlandë nga vitet 1960 deri në vitin 2000, por megjithatë raportuan një

rritje të numrit të artikujve që artikulonin mendimet dhe komentet e gazetarëve. Kështu

artikujt ishin më vlerësues dhe analitikë. Ata dolën në përfundimin se rezultatet tregojnë

mediatizim sepse gazetaria politike ndjek më shumë nevojat e mediave dhe gazetarisë sesa

praktikat e institucioneve politike në Finlandë. Një veçori e personalizimit është që i

kushtohet shumë rëndësi cilësive të një politikani. Këto cilësi diskutohen shumë në publik dhe

në përgjithësi mendohet se efektet e tyre janë vendimtare në politikë. Megjithatë, pasi King

analizoi disa vende179

, tregoi se është mjaft e pazakontë për personalitetet apo tiparet

personale të udhëheqësve apo kandidatëve që të përcaktojnë rezultatet e zgjedhjeve. Ndodh

nganjëherë, por jo aq shpesh sa supozohet në përgjithësi. Ky rezultat, megjithatë, nuk do të

thotë se cilësitë janë të pakuptimta edhe pse nuk përcaktojnë rezultatin e zgjedhjeve.

Reinemann & Carsten180

, kanë studiuar mbulimin e fushatës zgjedhore mediale në shtypin

gjerman në mes të viteve 1949 dhe 2005. Ata raportuan një rritje të madhe të numrit të

deklaratave vlerësuese për kandidatët në mbulimin e shtypit në vitin 2000. Shfaqja dhe

performanca e medias në veçanti janë bërë aq të rëndësishme sa karakteri ose kompetenca kur

kandidatët gjykohen. Ata vunë re se gazetat publikuan gjashtëmbëdhjetë herë më shumë

deklarata vlerësuese në lidhje me cilësitë e performancës së kandidatëve në 2002 se sa në

vitin 1998, për shkak të futjes së debateve televizive në stilin amerikan. Më tej, tendenca drejt

një portretizimi më negativ të kandidatëve ishte i dukshëm që nga viti 1980.

177

Campus, D. (2010). Mediatization and personalization of politics in Italy and France: The cases of

Berlusconi and Sarkozy. International Journal of Press/Politics 15 178

Valiverronen, E., &Kunelius, R. (2009). Politiikanjournalismimedioitumisenaikakaudella Political journalism

in era of mediatization. Helsinki: Gaudeamus. 179

King, A. (2002). Leaders‘ personalities and the outcomes of democratic elections. Oxford, NY: Oxford

University Press 180

Reinemann, Carsten, Wilke, & Jurgen. (2007). It‘s the debates, stupid! How the introduction of televised

debates changed the portrayal of chancellor candidates in the German press, 1949-2005. The Harvard

International Journal of Press/Politics 12 (4


44

Langer181

analizoi raportimin mbi kryeministrat britanikë në The Times nga viti 1945 deri në

vitin 1999. Ajo vërejti një trend pozitiv në dukshmërinë e përgjithshme të ndërmjetësuar nga

udhëheqësit dhe në theksimin e cilësive të lidershipit të kryeministrave me një rritje të

theksuar të referencave në jetën personale të udhëheqësve. Ajo ndau fillimisht cilësitë e

lidershipit në gjashtë kategori: integriteti, forca, karizmi, kompetenca, inteligjenca dhe

aftësitë e komunikimit. Më vonë, ajo duhej të shtonte një kategori të shtatë, i cili ishte

karakteri politik/personal. Përfundimi i saj ishte se ka pasur një rritje në shkallën e

personalizimit. Në një artikull të mëvonshëm, Langer182

tregon se shkalla e politizimit të një

personi privat varet ende nga personaliteti i liderit dhe nga strategjitë e komunikimit të liderit

dhe se është ende e mundur që një kryeministër të mbajë private jetën e tij. Megjithatë, epoka

e Blair e ndryshoi shkallën e rëndësisë së bashkangjitur me atributet personale si një kriter i

vlerësimit të udhëheqjes në Britani. Shqyrtimet e studimeve të mëparshme Adam &

Mayer183

,Langer184

nuk kanë gjetur prova të mjaftueshme për të mbështetur pikëpamjen se ka

pasur një rritje sistematike në mbulimin e atributeve personale; kjo duket se varet nga

personaliteti i liderit dhe nga rrethanat politike. Studimi i mëhershëm ka qenë kryesisht i

interesuar në zhvillimin e mbulimit mediatik me kalimin e kohës dhe raportimit mbi cilësitë e

udhëheqësve politikë. Nuk ka pasur një analizë sistematike të përmbajtjes së kategorive të

cilësive, sidomos jashtë zgjedhjeve. Përmbajtja këtu i referohet asaj që konsiderohet si cilësi

pozitive ose negative. Analizat e mëhershme kanë qenë gjithashtu të bazuara në kategoritë e

para-formuluara, dhe analizat nuk kanë qenë të bazuara në të dhëna. Në këtë studim, analiza

fokusohet në përmbajtjen e cilësive të udhëheqësve politikë dhe kategorizimi i cilësive është i

bazuar në të dhëna. Të dhënat nuk janë të analizuara vetëm në analizën e mbulimit të medias

siç është e zakonshme në studimet e këtij lloji.

3.9.2. Hartimi i fushatave nga udhëheqësit politikë.

Një fushatë politike ndërhyn në fund të një proçesi të hartimit të politikave. Ky proçes i

bërjes së politikave, nga ana tjetër, mund të jetë vetëm episodi i fundit në një proçes

legjislativ më të zgjeruar që mund të ketë krijuar fushata të drejtpërdrejta demokratike. Kjo

do të thotë se një fushatë zakonisht nuk fillon nga zeroja, por mund të llogarisë mbi përvojën

dhe aleancat e fushatave të mëparshme. Në mënyrë të ngjashme, një iniciativë mund të

ndërhyjë në një proçes të politikëbërjes tashmë të vazhdueshme dhe të përpiqet të vendosë një

zgjidhje të re për një problem që tashmë ka qenë objekt i proçeseve të zgjeruara legjislative

më parë. Varësisht nga lloji i çështjes dhe varësisht nga vlerësimi i shanseve të suksesit,

përbërja e koalicionit qeveritar është pak a shumë përfshirëse185

.

Koalicionet që ballafaqohen me njëri-tjetrin në një votim të drejtpërdrejtë demokratik

gjithmonë mund të përcaktohen në aspektin e shtrirjes së partisë. Megjithatë, partitë nuk janë

181

Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or the new rule? The case of the

United Kingdom and Blair effect. International Journal of Press/Politics 15. 182

Po aty, fq. 71. 183

Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and agenda for research.‖ In

Communication Yearbook 34. New York:: Routledge, fq. 56. 184

Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or the new rule? The case of the

United Kingdom and Blair effect. International Journal of Press/Politics 15, 60-76. 185

Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience.

AULONA ZOTAJ

45

partnerët e vetëm të koalicioneve. Përveç palëve, shoqata të ndryshme të interesit bashkohen

me kampet kundërshtare. Konfigurimi i shoqatave në të dy anët përcaktohet nga interesat e

ngritura nga çështja në fjalë. Politikat ekonomike dhe sociale si dhe çështjet e lidhura në

mënyrë tipike mobilizojnë shoqatat e interesave të biznesit dhe sindikatat, ndërsa politikat më

të lidhura me dimensionin kulturor të hapësirës politike, çështje të tilla si emigracioni ose

pyetje në lidhje me liberalizmin kulturor sjellin organizata të lidhura me lëvizjet e reja sociale

(siç janë grupet e të drejtave të njeriut), organizatat fetare ose shoqatat profesionale186

.

Grupet e interesit luajnë një rol vendimtar gjatë fushatave, sepse ato ofrojnë burime për

mobilizim. Partitë politike mbështeten fuqishëm në mbështetjen financiare dhe logjistike të

shoqatave të interesit për organizimin e fushatave demokratike direkte. Duke qenë se këto

shoqata përgjithësisht janë të përfshira në koalicione partiake, është shumë e vështirë të

ndahet ndikimi i tyre nga koalicioni partizan që formon në fillim të fushatës187

.

Formimi i koalicionit është vendimtar për rezultatin e një fushate. Sa më i madh dhe më

koheziv koalicioni qeveritar, aq më i madh është shansi i imponimit, pavarësisht nga

intensiteti apo drejtimi i fushatës dhe pavarësisht nga karakteristikat e çështjes në fjalë. Pyetja

është sigurisht se çfarë do të thotë kjo gjetje e përgjithshme. Nga njëra anë, formimi i një

koalicioni gjithëpërfshirës dhe koheziv është tregues i kapacitetit strategjik të aktorëve

politikë përkatës (njohuritë e tyre të spikatura, motivimi dhe burimet në aspektin e financave,

personelit dhe informacionit). Nga ana tjetër, është gjithashtu tregues i bazës së madhe të

mbështetjes. Sa më i madh dhe më koheziv koalicioni qeveritar, sa më i madh numri i

votuesve, predispozitat e të cilit janë në përputhje me kauzën e mbrojtur nga ky koalicion,

dhe më shumë të ngjarë që koalicioni të ketë sukses në lidhjen e predispozitave të shumicës

së votuesve188

.

Kitschelt identifikon dy kushte të tjera që kufizojnë fuqinë shpjeguese të institucioneve

formale për karakteristikat e proçesit demokratik në politikat e reja demokratike. Së pari,

ekziston problemi i brendshëm, aktorët politikë zgjedhin institucione në dritën e pritshmërive

subjektive për të maksimizuar levat e tyre politike sipas rregullave të reja të lojës. Kërkesa e

tyre për marrëveshje institucionale ka të ngjarë të jetë subjektivisht racionale dhe mund të

shpjegohet në aspektin e zotërimeve të tyre të burimeve dhe të kornizave njohëse që mund të

kenë shumë rëndësi për rolin e tyre brenda regjimit189

. Çfarëdo institucioni që rezulton nga

inter-play i aktorëve politikë të orientuar drejt pushtetit dhe më pak ose më pak të shkathët, ai

është fillimisht një efekt, por jo një shkak, i marrëdhënieve të pushtetit. Institucionet bëhen

ekzogjene ndaj marrëdhënieve të pushtetit dhe në këtë mënyrë një forcë e pavarur që ndikon

në karakteristikat e proçesit demokratik në dy raste. Së pari, aktorët mund të zgjedhin

strategji negociuese për institucionet që objektivisht i ulin interesat e tyre, por aktorët

subjektivisht besojnë ndryshe për shkak se kanë harta njohëse dhe një kuptim të efekteve

institucionale që është thjesht gabim. Në këtë rast, institucionet, dikur të zgjedhura, kufizojnë

186

Estanque, E. (2009). Labour, Social Inequalities and Trade Unionism. RevistaCrítica de CiênciasSociais. 187

Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience, fq. 85. 188

Kriesi. (2007). Political strategies in direct-democratic campaigns. National Centre of Competence in

Research (NCCR) Challenges to Democracy in the 21st Century. 189


komparativerPerspektive. Bern: Paul, fq. 101.


46

strategjitë e lejuara të aktorëve për të grumbulluar pushtet në politikën e re dhe t'i detyrojnë

ata të përshtaten me rregullat e reja. Edhe kur zgjedhjet institucionale fillimisht përkojnë me

interesat e aktorëve dominues, megjithatë, me kalimin e kohës konstelacionet e aktorit

ndryshojnë. Ndërkohë që aktorët e rinj të fuqishëm mund të dëshirojnë të ndryshojnë rregullat

institucionale, institucionet shpesh qëndrojnë në vend, sepse asnjë grup lojtarësh nuk është në

gjendje të paguajë kostot e transaksionit për të modifikuar status quo-në institucionale.

Gjithashtu në këtë rast, institucionet bëhen ekzogjene ndaj konfiguracioneve të pushtetit dhe

në mënyrë të pavarur formojnë proçeset demokratike190

.

190

Po aty, fq. 42.

AULONA ZOTAJ

47

KAPITULLI IV. TRANZICIONI POLITIK NË SHQIPËRI

4.1. Hyrje

Projekimi institucional fillestar post-komunist dhe inputet politike gjatë dhjetë viteve të para,

kur Partia Demokratike dhe Partia Socialiste ishin në pushtet, jo vetëm që vazhduan të njëjtat

taktika të përdorura nga PK (PartiaKomuniste), për të mobilizuar popullin kundër ideologjisë,

por ndikuan pёr të minuar lidhjen e shtet-ndërtimit nëpërmjet identifikimit të shtetit me

partinë në pushtet, për të forcuar ndarjet nga regjimi në një luftë të re të klasave. Kjo gjë

ndikoi nё krijimin e një kulture politike konfliktuale, bazuar në një polarizim maksimal të të

gjithë shoqërisë, për të nënshtruar institucionet shtetërore në mënyrë që të ngushtoheshin

interesat e fiseve, për të krijuar byro të reja, duke ndikuar gjithashtu nё eliminimin e

fraksioneve dhe opinioneve të kundërta me ato të kryetarëve të palëve. Në atë kohë, Partia

Demokratike ndikoi pёr tё eliminuar moralisht ose për të përdorur dhunën ndaj

kundërshtarëve politikë, për të krijuar dhe mbështetur krijimin e partive të vogla, për të

aplikuar politika ekonomike dhe strukturore të gabuara, etj, dhe tё gjitha kёto sё bashku çuan

në rënien e shtetit dhe shfaqjen e trazirave civile në vitin 1997. Në këtë kapitull do të flitet

për komunikimin politik në Shqipëri në periudhën e tranzicionit, strategjive të ndjekura në

fushatë gjatë kësaj periudhe. Ky seksion është i ndarë në shumë çështje që shqyrtojnë me

hollësi aktorët politikën në Shqipëri që nga periudha e komunizmit deri tek fushatat e ditëve

të sotme.

4.2. Komunikimi politik nё Shqipёri si reminitanc e komunikimit politik gjatё periudhёs

sё komunizmit.

Ndërsa regjimet komuniste ndryshojnë në shumë aspekte, dy tipare karakterizojnë llojet

alternative të regjimit komunist që duken të rëndësishme për kalimin në demokraci dhe në

fund të fundit tё rёndёsishme dhe pёr cilësinë e proçesit demokratik në shoqëritë

postkomuniste. Kitschelt191

identifikon se këto dimensione lidhen së pari, deri në masën që

regjimet komuniste mbështeten në një aparat shtetëror burokratik formal dhe racional që

përjashton korrupsionin dhe klientelizmin, në krahasim me një administratë të bazuar në

rrjetet personale të besnikërisë dhe shkëmbimit të ndërsjellë, të kombinuara me patronazhin,

korrupsionin dhe nepotizmin. Shtrirja e mbështetjes së sistemeve komuniste në sundimin

zyrtar-burokratik varet nga modelet më të vjetra të formimit të shtetit, zhvillimit ekonomik

dhe mobilizimit politik. Qeveritë e periudhës së dy luftërave mbartën vetë trashëgiminё

osmane të normёs vetjake, korrupsionit dhe nepotizmit. Lindja e një aparati burokratësh

shtetëror, i cili do të mbështetej në profesionalizmin, ishte në fazat fillestare. Në atë kohë,

ekzstonin figura shumë të afta politikanësh në administratën shtetërore, megjithatë këto figura

nuk luajtën një rol të rëndësishëm në modelin e përgjithshëm të aparatit shtetëror, që ishte

korrupsioni. Si dimension të dytë, Kitschelt192

identifikon mekanizmat e partive komuniste të

191

Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der schweizerischen Neuen Rechten in komparativer

Perspektive. Bern: Paul. 192

Po aty.


48

përdorura për të futur pajtueshmërinë në popull ose shkallën në të cilën sundimtarët

komunistë pas vdekjes së Stalinit dhe gjatë transformimit "post-totalitar", toleronin gjёra tё

vogla të pluralizmit ekonomik ose politik nën tutelën komuniste. Dy mekanizmat kryesore të

pajtueshmërisë janë represioni dhe bashkёpёr zgjedhja, stimuj negativë ose pozitivë për të

nxitur sjelljen bashkëpunuese. Ideologjia komuniste u aplikua në traditat lokale shqiptare dhe

në kushtet doganore strukturore duke dhënë kështu disa karakteristika specifike. Tipologjia e

Kitscheltit193

e sundimit komunist bazuar në përmasat e lartpërmendura shpjegon më mirë

llojin e regjimit komunist të zbatuar në Shqipëri. Sipas kësaj tipologjie, partitë socialiste dhe

komuniste, si dhe kundërshtarët e tyre borgjezë ishin të organizuar mirë në partitë masive

para lindjes së sundimit komunist, ku dhe qeveritë komuniste më vonë u mbështetën kryesisht

në represionin dhe tolerancёn disidente.

4.3. Karakteristikat e elitës komuniste.

Komunizmi në Shqipëri, si në shtetet e tjera të Ballkanit, pati forma specifike, duke adoptuar

stilin rus ndaj traditave historike dhe kulturave të ndryshme. Në fillim, gjithçka i referohej një

sistemi Marksist Leninist, i aplikuar në kushtet e shteteve dhe shoqërive shumëkombëshe që

ishin kryesisht rurale, dy aspekte kёto që i afruan këto shtete me shumë Rusinë bolshevike të

viteve 20. Lista e privilegjeve të vogla apo të mëdha që kishin anëtarët e partisë ishte e gjatë.

Këto privilegje u bazuan në solidaritetin e lidhjeve familjare më shumë sesa në lidhjet

ideologjike. Më i rëndësishёm ishte fakti se ndjenja e shtetit nuk u zhvillua më tej. Partia

pretendonte të mobilizonte masat që dëshironin të krijonin një lëvizje solidare në një shkallë

ndërkombëtare, por i shpërfilli kontradiktat e jetës së përditshme që e mbanin partinë të

lidhur me klanin apo grupin më të fuqishëm194

. Diktatura totalitare shtypi egër dhe pa

kompromis forcat kundërshtare politike. Po ashtu, Shqipëria ishte shteti më i varfër dhe më i

izoluar i Europës Lindore. Diktatura totalitare shqiptare gjatë gjithë kohës së ushtrimit të

pushtetit u mbështet në parimet e ideologjisë Marksiste-Leniniste, por kjo ideologji ishte

vetëm një ―formë e legjitimimit të pushtetit.” Fuga195

rendit disa prej tipareve kryesore të

organizimit të regjimit totalitar në Shqipëri. Midis tyre ishte roli udhëheqës i Partisë së Punës

së Shqipërisë në të gjithë jetën e vendit. Ka vetëm një parti dhe partia është mbi gjithçka.

Partia është mbi shtetin dhe është prerogativa e shoqërisë. Anëtarët e partisë janë specialistë

në të gjitha fushat, ku zbatohet linja e partisë dhe linja e partisë zbatohet në çdo fushë të

veprimtarisë njerëzore. Politizimi i plotë i pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Parimi

i unitetit të pushtetit. Çdo vend pune do të marrë miratimin e Byrosë Politike, përveç aftësive

profesionale individi duhet të ketë dhe angazhimin e duhur ndaj partisë. Fuga shkruan se

―drejtori lypset t‘i japë llogari vetë shoferit të tij anëtar partie.‖ Planifikimi i përgjithshëm i

administrimit të punëve shtetërore. Planifikim gjeneral i gjithçkaje që prodhohej nga

produktet e uzinave e fabrikave deri tek pulat, gjedhet, lopët e kështu me radhë. Ideologjizimi

i plotë i krejt shoqërisë. Shijet estetike kanë karakter klasor. Partia si burimi i vetëm i

përçimit të së vërtetës dhe të vlerave udhëhiqte dhe printe shoqërinë që prej mënyrës së

193

Po aty. 194

Fuga, A. (2004). Shtige drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime 195

Po aty, fq. 76.

AULONA ZOTAJ

49

mbajtjes së veshjeve, flokëve, dëgjimit të muzikës, leximit të librave etj. Partia kujdesej për

shëndetin e përgjithshëm të trupit shoqëror dhe aty ku disiplina dhe rregullat nuk ndiqeshin

me përpikmëri atëherë partia ndërhynte për të eleminuar parazitët nga trupi i shëndoshë

shoqëror196

. Situatë pak a shumë e ngjashme dhe sot.

Periudha 1986-1990, Diktatori vdes. Ekonomia e vendit përballohet me vështirësi të shumta.

Shoqëria shqiptare shfaq ―natyrën kontradiktore të njeriut": ata ndahen në ―njerëz heronj‖

dhe ―njerëz të interesit‖. Vitet 86‘-90‘ janë periudha ku sistemi totalitar shqiptar përpiqej të

mbijetonte duke liberalizuar disa aspekte të tij. Në dhjetor 1990, pas protestave masive

studentore, pluralizmi politik u bë një realitet. Nis kështu rrugëtimi i Shqipërisë drejt

demokratizimit, një rrugëtim i cili do të nuk do të rezultonte i lehtë. Diktatura totalitare në

Shqipëri përdori strukturat tradicionale me karakter homogjen si feja, organizimi fisnor e

autoritar dhe identitetin kombëtar, për të përligjur pushtetin e vet. Logjika e totalitarizmit

shqiptar dënoi fenë dhe e shpalli Shqipërinë vend ateist, por njëkohësisht përdori mekanizmat

e fesë për të rritur dhe intensifikuar pushtetin. Pushteti përdori botëkuptimin e fesë dhe

logjikën e saj, ―por duke i zbrazur nga përmbajtja e saj e dikurshme.‖197

4.4. Evoluimi i diskursit politik të liderve shqiptarë.

"Demokracia është mashtrimi hiprokit i popujve, parlamenti, një mortajë, zgjedhjet e lira një

komedi". 198

Ky fjalim i Fan Nolit, është vlerësuar nga shtypi ndërkombëtar si një ngjarje jo e

zakontë në diplomacinë botërore. Midis dy partive parlamentare që u krijuan në Shqipëri në

vitin 1921, përmenden ―Partia Popullore‖ e cila përfaqësohej me figura nga më të shquara të

Parlamentit si F. Noli, L. Gurakuqi, S. Vinjahu, A. Këlcyra, B. Peja, H. Prishtina, R.

Mitrovica,199

etj. dhe ―Partia Përparimtare‖ ku strehoheshin forcat konservatore dhe bejlerët

e vendit, ndër to Toptanët, Vrionët, Libohovët me në krye Shefqet Vërlacin. Duke parë se në

―Partinë Popullore‖ nuk kishte hapësirë për të bërë karrierë dhe diskutimi i tyre i përkiste

mbrojtjes se vlerave të konservatorimit, ―Partia Përparimtare‖, fliste me shembujt e jetës

liberale, por të veshur me nacionalizëm dhe mbrojtje të vlerave demokratike. Regjimi i

Shqipërisë nuk kishte një monopol ideologjik. Kështu që në Shqipëri mund të botoheshin

shumë libra dhe gazeta. Edhe nga jashtë hynin mjaft materiale rreth ҫdo ideologjie, deri te ato

me propagande komuniste. Po të shqyrtosh retorikën apo oratorinë në ditët e sotme, është e

kuptueshme se ajo është e mbuluar nga një gjuhë negative që shfaq shumë pasiguri,

përgjithësisht me shprehje që nuk respektojnë publikun. Ditët e sotme, mund të thuhet se

është bërë e natyrshme që të gjitha transmetimet mediatike të jenë të mbushura me fjalime

politike që pasqyrojnë sharje dhe ofendime ndërmjet politkanëve, akuza ndaj njëri-tjetrit etj.

Retorika (oratoria) dhe komunikimi na mësojnë vlerat, mirësjelljen, respektin në jetë dhe

paraqitje të dalluar oratorike në linjën e vlerave etiko-retorike, si në oratorinë e të shprehurit,

ashtu edhe në përshkrimin dhe interpretimin e ngjarjeve apo personave. Etika na mundëson

që në mënyrë kritike të vlerësojmë situatat që na parashtrohen në momente të caktuara, na

196

Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000). 197

Fuga, A. (2004). Shtige drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime, fq. 80. 198

Bicaku, A. (1998). Ahmet Zogu : jeta dhe puna e tij per Shqiperine. 199

Shënim: Anëtarët e Partisë Popullore : Fan Noli, Luigj Gurakuqi, Stavro Vinjahu, Hasan Prishtina, Rexhep

Mitrovica, Ali Këlcyra, Bedri Peja.


50

mëson vlerat në jetë, ndërsa sjellja morale paraqet shpalosjen e vlerave etike. Pra, nga

mendimet e deri tanishme mund të themi me plotë bindje se etika është shkencë unike, por

duke pasur gjithmonë parasysh qëndrimin ndaj të mirës dhe të keqes200

.

4.5. Proҫesi i tranzicionit.

Przeworski201

thotë se, nëse shoqëria civile vazhdon të organizohet në mënyrë autonome,

atëherë asaj do ti duhet të përballet me ‗shtypjen‘ e mobilizimit popullor ose do të vazhdojë

rrugën e saj para drejt demokracisë i shtyrё nga kërkesat ndërkombëtare në rritje për të lejuar

pluralizmin politik. Alia futi nocionin e "pluralizmit të ideve", që nënkuptonte se shqiptarët

do të lejoheshin të shprehnin idetë e tyre, por jo të formonin parti të tjera politike. Në një

fjalim të rëndësishëm në Plenumin e 12-të të Komitetit Qendror, të mbajtur më 6-7 nëntor

1990, Alia mori masa për të forcuar sundimin e ligjit dhe për të ndarë Partinë nga shteti. Ai

gjithashtu tha se PK do të hiqte dorë nga monopoli i saj i garantuar me kushtetutë, por nuk do

të sanksiononte pluralizmin politik. Organizata të tilla si Fronti Demokratik, organizata e

veteranëve, sindikatat, shoqata e shkrimtarëve dhe organizata rinore, të cilat kishin i shërbyer

partisë, u shpallën të pavarura nga PLA dhe iu dha e drejta për të prezantuar kandidatët e tyre,

në zgjedhjet për Kuvendin Popullor. Gjithashtu, ligji i ri zgjedhor, i miratuar nga Kuvendi më

13 nëntor 1990, do të lejonte kandidatët e pavarur nëse ata do të mund të merrnin një numër

prej 300 votash të regjistruara dhe të vlefshme202

.

4.5.1. Kush fillon-kush kontrollon.

Tranzicioni shqiptar përfaqësonte karakteristikat e të dyja mënyrave të tranzicionit dhe mund

të thuhet se ajo ishte një arritje dhe një tranzicion negociator i karakterizuar nga një

transferim i pushtetit. Në përputhje me mendimin e Ramës, mendoj se tipologjia e Kitscheltit,

e kalimit nga sulme parandaluese dhe tipologjia e tranzicionit të Przeworski-ut203

përmes

çlirimit, mund të shpjegojë më mirë tranzicionin shqiptar204

. Sipas Ramës205

, në fund të

gushtit të vitit 1990, pas një dështimi me intelektualët, strukturat shtetërore përqëndruan

vëmendjen e tyre ndaj studentëve të Universitetit të Tiranës, me qëllim që të krijonin një

sinjal, i cili do të justifikonte ndryshimet e pjesshme që ata dëshironin të arrinin. Pjesë e

planit ishte organizimi i protestave studentore në qytetin e studentëve, i cili në atë kohë

përfshinte vetëm një përqindje të vogël të studentëve që jetonin në kampus, rreth 5000-6000

student. Protesta e parë e studentëve pasoi një përkujtim për vdekjen e John Lennon në

Akademinë e Arteve në fillim të dhjetorit 1990. Ky ishte një aktivitet, i cili zakonisht nuk do

të ndodhte nëse fakulteti nuk do ta lejonte. Kjo, për Ramën206

dhe studentët e tjerë, ishte një

përpjekje për të identifikuar gjeneratën e dytë të elitës në pushtet, e cila do të mbronte

kontrollin e tyre të fuqisë në rast të ndryshimit të regjimit. Fokusi i regjimit ndaj të rinjve dhe

miratimi i pluralizmit të ideve dhe diskutimit të hapur në shtypin e botuar nuk ishin mjaft të

200

Dervishi, K. (2006). Histori e shtetitshqiptar 1912-2005. 201

Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy. 202

Biberaj, E. (1991). 'Albania at the Crossroads', Problems of Communism 203

Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy. 204

Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale. 205

Po aty 206

Shënim: Edi Rama gjatë kohës si student në Akademinë e Arteve.

AULONA ZOTAJ

51

suksesshme. Regjimi po përpiqej të krijonte opozitën e vet, kështu që në prag të shkatërrimit

total të komunizmit ata mund të transferonin pushtetin dhe të krijonin atë që ata mendonin si

"kapitalizëm nën vizionin komunist". Frustrimi gjithnjë në rritje i popullatës mbi

performancën e dobët ekonomike si dhe gjendja e mohimit të nomenklaturës shqiptare të erës

së ndryshimeve që ndodhin në të gjithë Europën Lindore dhe Qendrore, çuan në fillimin e

mobilizimit të shoqërisë në kërkesat për ndryshim. Mobilizimi fillestar fillon në organizatat e

studentëve që deklarojnë veten të pavarur nga regjimi dhe shpallin qëllimet, interesin dhe

projektet e tyre përmes platformave. Në njërën anë shfaqen organizata autonome në shoqëri,

nga ana tjetër nuk ka institucione ku këto organizata mund të paraqesin pikëpamjet e tyre dhe

të negociojnë interesat e tyre. I vetmi vend ku grupet e reja të organizuara përfundimisht

mund të luftojnë për vlerat dhe interesat e tyre janë rrugët. Lufta në mënyrë të pashmangshme

merr një karakter masiv. Të parët që u mobilizuan në protesta në Shqipëri ishin studentët.

Kërkesat fillestare për kushte më të mira ekonomike u transformuan në kërkesa për

pluralizëm politik. Studentët filluan protestën e parë politike më 9 dhjetor 1990, në qendër të

kryeqytetit. Më 10 dhjetor 1990 Lëvizja Studentore filloi të ketë një strukturë të brendshme

dhe karakterin e një organizate. Në kushtet që shoqëria civile vazhdon të organizojë në

mënyrë autonome, përveç sinjaleve fillestare dhe strategjive të regjimit, liberalizuesit midis

nomenklaturës, duke u përballur me zgjedhjen për t'u kthyer prapë në dele dhe me pranimin e

shtypjes së mobilizimit popullor ose për të vazhduar me kalimin në demokraci.

4.5.2. Strategjitë e aktorëve politikë në Shqipërinë e tranzicionit.

Sipas Ramës207

, Ramiz Alia208

nuk kishte në atë kohë vullnetin politik për të bërë ndryshime

reale në sistem dhe përmes lëvizjeve të ndryshme po përpiqej të fitonte kohë për të

kontrolluar më mirë tranzicionin. Megjithëse Alia ishte kryetar i byrosё dhe sekretari i parë i

PK-së, ai nuk kishte kontroll mbi strukturat e nomenklaturës që u forcuan me kalimin e kohës

me martesa, klane, interesa të përbashkëta etj. Gabimi i Alisё gjatë proçesit të tranzicionit

qëndron në mungesёn e vizionit dhe në nivelin e tij ideologjik. Në atë kohë, Ramiz Alia e pa

botën të ndarë në kapitalistë dhe komunistë. Proçesi i mundshëm i tranzicionit u perceptua

nga Alia, si dhe nga pjesa më e madhe e elitës intelektuale të kohës, e cila më vonë do të

përfaqësonte elitën politike në zhvillim, si kthim prapa sistemit kapitalist të parashikuar nga

Marsi, Engelsi, Lenini dhe Hoxha. Meqenëse në mendjen e tyre krijimi i kapitalizmit dukej i

pashmangshëm, strategjitë që pasuan si rrjedhojë synonin ruajtjen e sundimit të ideve që Alia

mendonte ta përfaqësonte atë në arenën politike. Kjo strategji u pa në zgjedhjen dhe

emërimin e zyrtarëve kryesorë të opozitës. Ishin individë që mund të kontrollonin. Ky ishte

sistemi që Alia dhe pjesa tjetër e strukturave shtetërore menduan se do tё ishte me vend dhe

për pasojë do të luftonin për ta imponuar në shtetin shqiptar. Pjesa tjetër e popullsisë që

207

Po aty, fq. 35. 208

Shenim: Ramiz Tafë Alia (Shkodër, 18 tetor 1925 - Tiranë, 7 tetor 2011) ka qenë një nga figurat më të

rëndësishme të Partisë së Punës së Shqipërisë, i cili udhëhoqi Shqipërinë mes viteve 1984 – 1990 dhe president i

republikës. Alia përfshihet në listën e përpiluar nga Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit,

që përmbledh pjesëmarrësit që kanë përgjegjësi direkte për krimet e Partisë Komuniste Shqiptare dhe të Ushtrisë

Nacionalçlirimtare, duke qene, sipas ligjit nr. 41, anëtarë të strukturave politike dhe ushtarake ―që kanë

inspiruar, organizuar, urdhëruar, ekzekutuar ose ndihmuar forcat partizane në vepra kriminale‖


52

përfaqësonte rreth 90% të shqiptarëve kishte nevojë për mbrojtjen e fortë të shtetit, drejt

proçeseve dalluese të tranzicionit të pamëshirshëm. Një tjetër fakt për t'u përmendur ishte

fakti se Partia e Punës nuk kishte kaluar nëpër një ndryshim të gjeneratave brenda vendit. Të

gjithë shqiptarët e tjerë nuk kishin fuqinë, dijen ose aftësitë ekonomike për të mbijetuar në një

sistem ekstrem kapitalist209

.

Lëvizja Studentore realizoi një mision historik, që synonte sigurimin e të drejtës për

pluralizmin e partive politike dhe për ndryshimin e sistemit politik. Pas protestave fillestare,

lëvizja filloi të shfaqte fraksione të mëdha dhe ndarje të brendshme. Frika se lëvizja po

kontrollohej nga strukturat shtetërore nëpërmjet individëve të caktuar ishte shumë e

pranishme. Sali Berisha, ish kryetari i Partisë Demokratike, u përfshi në Lëvizjen Studentore

si ndërmjetësues personal i Alisё, i cili paraqiti përfaqësimin e studentëve dhe vendimet e

Komitetit Qendror të PK-së morën përsipër takimin e Alisë me studentët. PK kishte pranuar

të lejonte organizatat jo politike të studentëve dhe intelektualëve. Reformatorët e elementëve

kryesorë (studentët e kampusit) do të margjinalizoheshin. Por, studentët jo vetëm që refuzuan

vendimin, por kërkonin me forcë pluralizmin e partive politike, gjë që do të nënkuptonte

ndryshimin e regjimit. Mbi 150,000 qytetarë pritën përgjigjen e presidentit në qytetin e

studentëve dhe situata ishte e pasigurt. Marrëveshja konsekuente e Ramiz Alia për

pluralizmin politik sinjalizoi triumfin e lëvizjes së studentëve dhe fillimin e tranzicionit210

.

4.5.3. Partitë e reja të opozitës.

Partia e parë opozitare, Partia Demokratike u formua më 12 dhjetor 1990, pesë ditë përpara se

Kuvendi Popullor të sanksiononte zyrtarisht krijimin e partive opozitare. Themeluesit e

partisë nuk kishin kohë për të përgatitur një program të detajuar për të pasqyruar jo vetëm

aspiratat për demokraci, por edhe reforma konkrete apo hapa drejt vendosjes së një sistemi

demokratik, sundimit të ligjit, respektimit të plotë të të drejtave të njeriut dhe një tregu

ekonomi. Në fillim, ideali i demokracisë u promovua si një kundër-ideal i ideologjisë

ekzistuese komuniste, duke synuar përmbysjen e regjimit të mëparshëm. Prandaj, Partia

Demokratike u zhvillua si një lëvizje masive e të gjitha segmenteve të shoqërisë shqiptare, të

cilat zakonisht kanë nevoja dhe kërkesa të ndryshme.

Ajo përfshinte të dyja anёt, si njerëzit të lidhur mirë me elitën qeverisëse, si dhe njerëzit që i

përkisnin elitës së margjinalizuar dhe armiqësore ndaj klasës sunduese, njerëz që toleronin

me ndërgjegje praninë e pozicioneve të parë dhe madje të lëna të lidershipit që kërkonin të

shpëtonin Shqipërinë nga një luftë e përgjakshme civile. Pjesëmarrësit e Lëvizjes së

Studentëve dëshironin të krijonin partinë e tyre politike, e cila do të ishte e pavarur nga partia

që intelektualët krijuan. Sidoqoftë, duke pasur parasysh popullaritetin që lëvizja gëzonte në

mesin e popullatës, shumica e qytetarëve të Tiranës po tregonin mbështetjen e tyre në lagjet e

qytetit të Studentëve. Me ndryshimin e sistemit, Partitë Komuniste tradicionale gjithashtu

kanë nevojë për reforma, duke u larguar nga ideologjia marksiste-leniniste. Prandaj, në

Shqipëri, Partia Socialiste e re e cila doli nga Partia e Punës e Shqipërisë, u shkëput zyrtarisht

nga e kaluara komuniste, por përmbajtja e saj, metodat e saj dhe mentaliteti i saj mbetën

209

Po aty, fq. 40. 210

Po aty, fq. 52.

AULONA ZOTAJ

53

krejtësisht të parregulluara, veçanërisht gjatë dekadës së parë. Shumë komunistë të tjerë, ish-

intelektualё shqiptarё që u konvertuan në minutën e fundit, u përfshinë në të gjitha partitë e

reja të opozitës, duke minuar kështu proçesin e konsolidimit të një opozite të fuqishme

demokratike.

4.6. Rezultatet e proҫesit të tranzicionit.

Proçesi i tranzicionit provoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të madhe të sjelljes

së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej shoqërive më

autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi, qëndrimi politik

dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën dhe për të

udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë211

. Elita politike në zhvillim dështoi të

mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes, së saj drejt tregjeve ndërkombëtare dhe

të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit. Legjenda politike, kulturore, psikologjike

dhe sociale e komunizmit pengoi krijimin e një sistemi demokratik të vërtetë. Faktorët

ekonomikë ishin gjithashtu të një rëndësie kyçe. Shqipërisё, ashtu si edhe shumë vende të

tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të lehtësuar proçesin e kalimit nga një ekonomi e

centralizuar në një ekonomi tregu. Për më tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha

komuniste një ekonomi krejtësisht të prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni

shqiptar mund ta etiketohet si një dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas

Bugajskit212

, pesë faktorë duhet të merren parasysh në përcaktimin e shkaqeve për

vështirësitë e vazhdueshme: autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi

ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë

mbështetje popullore përmes proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke

përdorur populizmin dhe nacionalizmin etnik në ato vende kur ishin hasur me mbështetje. Ata

llogaritën se një demokraci formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm jo formal.

Populizmi, nacionalizmi dhe autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët

ekonomike në rajon dhe nga një valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e

cila zyrtarisht ka kontribuar në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit dhe institucioneve

demokratike politike.

4.7. Karakteristikat e elitës politike shqiptare.

Shqipëria post-komuniste njëkohësisht është përballur me një konfliktualitet të lartë politik

gjatë gjithë viteve të tranzicionit. Komunikimi dhe ligjërimi politik kanë qenë të një niveli

mjaft të ulët: personal, ofendues dhe denigrues. Zgjedhjet e vitit 1996, do të krijonin një tjetër

precedent jodemokratik: mosnjohjen e rezultatit të zgjedhjeve, si pasojë prej vitit 1996,

zgjedhjet parlamentare dhe lokale do të kontestoheshin vazhdimisht dhe rezultati i tyre nuk

do të njihej nga pala humbëse. Pra, koncepti i partisë dhe udhëheqësit të partisë është mjaft i

lidhur me kulturën politike të sistemit totalitar, pasi tipare të tilla nuk kanë vend me

demokracinë dhe parimet e saj. Mungesa e transparencës mbi vendimet dhe diskutimet

211

Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview

Press. 212

Po aty, fq. 22.


54

partiake, mosbërja publike e formave të marrjes së fondeve dhe financimit të partive,

ndëshkimi i figurave që dalin kundër rrymës së konformizmit në parti janë vetëm disa prej

elementëve jodemokratikë që evidentohen në organizimet partiake në Shqipëri213

.

Kur vjen puna te elita politike shqiptare, qё pёrcaktohet si ajo shtresë e popullsisë nga e cila

dalin njerëzit që kanë pasur, kanё dhe do të kenë fuqi, është e habitshme të zbulohet se shumë

nga përbërësit themelorë dhe thelbësorë, të cilët shërbejnë për të siguruar qëndrueshmërinё e

sistemit demokratik, kanё humbur. Këto elemente që mungojnë, të cilat nuk kanë të bëjnë

aspak me "presupozimin" e prirjeve demokratike ose autokratike të popullit shqiptar, duhet të

kërkohen në përbërjen dhe sjelljen e elitës bashkëkohore shqiptare, e cila është e reduktuar në

kuptimin e vërtetë të ish-anëtarëve të inteligjencës214

.

Aktorët politikë mbështesin "interesin vetjak" në mënyrë që të shpjegojnë largimin e dëshirës

për të fituar, por duke ndjekur traditën, duke shmangur të menduarit e ri dhe mbledhjen e

informacionit, duke kёnaqur sponsorët e huaj ideologjikë dhe duke mbajur një koncert

idealist për stabilitetin e ardhshëm215

. Vetëinteresimi kundrejt shqetësimeve të tjera, siç janë

interesat afatgjata (duke përfshirë ruajtjen e stabilitetit), preferencat ideologjike (duke

përfshirë këshillat e këshilltarëve të huaj që i përkasin të njëjtёs tendosje ideologjike), forcën

e zakonit, cila nga këto mund tё themi se ndikon nё vendimin fillestar në përcaktimin e

zgjedhjes së ligjeve zgjedhore kur paraqitet demokracia? Mjetet e përdorura për të arritur vetë

interesin e supozuar të një njeriu mund të jenë të keq interpretuara dhe kështu jo

produktive216

. Elita politike shqiptare, duke qenë në thelb një produkt burokratik, fraksionet e

saj synojnë instinktivisht drejt kontrollit të plotë të institucioneve shtetërore. Elita politike

shqiptare nuk di të përdorë konfigurimet gjeopolitike ndërkombëtare dhe refuzon të mësojë

nga ideologjitë revolucionare botërore që aktualisht i shërben interesit kombëtar shqiptar. Në

mungesë të një ndjenje të detyrës, të një identiteti të fortë dhe një interesi të përcaktuar mirë,

fraksionet kryesore të elitës shqiptare nxitojnë të regjistrohen në shërbim të këtyre ideologjive

botërore revolucionare dhe eksperimentale, siç janë marksizmi apo të tjera. Elita shqiptare ka

refuzuar të veprojë pragmatikisht dhe rrjedhimisht, konflikti politik brenda sistemit politik

shqiptar është transformuar në një luftë vdekjeprurëse217

.

Pasojat e regjimit totalitar do të ishin të shumëfishta dhe të natyrave të ndryshme. Qytetari

shqiptar nuk ishte i përgatitur për t‘iu ‗përshtatur‘ një modeli të ri shoqëror dhe ku

marrëdhëniet individuale e institucionale të realizoheshin perms tolerancës, krejt në të

kundërt ai kishte vënë në funksion vetëm logjikën totalitare të mësuar dhe zbatuar në

funksionimin e shoqërisë përrreth 5 dekada218

. Një tjetër koncept që përpunohet nga studiuesi

Artan Fuga është ai i dypërmasësisë në Shqipërinë e tranzicionit. Sipas Fugës, sistemi politik

në demokraci bazohet në pranimin e tjetrit, në pluralitetin e opsioneve politike për të zgjedhur

dhe në pluralitetin e alternativave për ta shpjeguar realitetin, paradoksalisht klasa politike jo

213

Krasniqi, A. (2006). PartitëpolitikenëShqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja. 214

Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare : përmbledhje me analiza e materiale, fq. 30. 215

Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral Systems. Oxford: Oxford

University Press. 216

Po aty, fq. 15. 217

Rama, S. (2006). Problemepolitikeshqiptare :përmbledhje me analiza e materiale, fq. 31. 218

Fuga, A. (2004). Shtigedrejtguvëssëgjarpërit. Tiranë: Ora botime, fq. 12.

AULONA ZOTAJ

55

vetëm që nuk ka arritur që të ndërtojë një bashkëpunim normal dhe etik mes pozitës dhe

opozitës. Këto dy palë e ushqejnë shoqërinë me konflikte. Ligjërimi i tyre përmban vlera

kuptimore radikalisht konfliktuale, flasin për demokracinë, për liri dhe të drejtat e njeriut,

për integrim në strukturat europiane dhe nga ana tjetër bazohen në logjikën se njëri pol

aksiomatik duhet të likuidojë tjetrin. Përdorimi i logjikës konfliktuale nga aktorët politik ose

vepruesit politik siç i referohet A. Fuga ―përbën në fakt një nënvariant të logjikës autoritare‖.

Pasi shteti ka funksionin më të rëndësishëm në kontrollin e zhvillimeve shoqërore duke mos i

lënë hapësirat e duhura sindikatave, qytetarëve aktiv, individëve të pavarur, shoqërisë civile.

Fuga përdor për këtë gjendje termin ―demokraci totalitare‖ pasi vepruesit politikë permes

logjikës konfliktuale krijojnë vlera përjashtuese219

.

4.8. Partitë politike kundrejt institucioneve.

Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se kurrë nuk e kuptoi domethënien e

vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe kurrë nuk i respektoi këto standarde

themelore. Elita politike e pati të pamundur të çlirohej nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një

paaftësi për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për të marrë vendime në mungesë të një

praktike rutinë të sanksionuar nga një autoritet karizmatik. Megjithëse Shqipëria me sa duket

hyri në rrugën drejt demokratizimit, çdo ditë u përball me sfidat e largimit nga e kaluara.

Pavarësisht nga programet e tyre, funksionimi i partive politike shqiptare pasqyronte

prapavijën komuniste të shoqërisë dhe mënyrën autoritare të të menduarit të liderëve të tyre,

pavarësisht pozicionimit të tyre në spektrin politik. Kjo u pa në tendencat për të përqëndruar

vendimmarrjen në duart e udhëheqësve të përhershëm të secilës parti politike. Një

karakteristikë e të gjitha partive politike shqiptare është vetë-identifikimi i liderëve me partitë

dhe proçesi i vendimmarrjes, pa marrë parasysh opinionin e anëtarëve të tjerë ose pranimin e

shkëmbimit të ideve të ndryshme brenda partisë. Në përgjithësi, mungesa e ndërtimit të

konsensusit brenda vetë partive u pasqyrua në mungesën e ndërtimit të konsensusit në sferën

politike, veçanërisht brenda institucioneve. U shpёrnda gjithashtu në mënyrë mekanike në

funksionimin e administratës shtetërore. Partitë politike shqiptare zakonisht përfshijnë njerëz

me interesa të ndryshme, ndonjëherë në konflikt midis tyre.

Kjo situatë ka qenë standarte me partinë e parë opozitare. Në të kaluarën, PD-ja përfshiu një

spektër të gjerë njerëzish që përfaqësonin grupe të ndryshme interesi. Koncepti egocentrik i

vendimmarrjes dhe mungesa e gatishmërisë së liderit për të pranuar pikëpamjet e ndryshme të

anëtarëve të saj lidhur me politikat e ndryshme çuan në ndarje. Anëtarët që paraqitën

mendime të ndryshme lidhur me vijën politike të PD dhe udhëheqësit të saj u dëbuan nga

partia. Anëtarët e përjashtuar formuan parti të tjera në qendër dhe të drejtën e spektrit politik.

Të gjitha palët e së djathtës, në vend që të institucionalizonin një strategji të përbashkët për

problemet kryesore të demokracisë, me tё cilat Shqipëria po përballej, zgjodhёn qё tё luftonin

me njëra-tjetrёn. Mungesa e konsensusit për shkak të ndjenjave personale, interesave dhe

pikëpamjeve çoi në mungesën e një të drejte të fortë kundër të majtës së bashkuar.

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i dobësisë së opozitës demokratike ishte dhe është koncepti i

demokracisë si sundimi i shumicës. Ky koncept i demokracisë filloi që nga 1992, kur partia

219

Po aty, fq. 23.


56

qeverisëse zbatoi një politikë konflikti për mos respektimin e opozitës si pjesë integrale e

sistemit. Gjithmonë parlamenti ka pasur një shumicë, e cila ka mundësuar nxjerrjen e ligjeve

pa marrë parasysh votat dhe opinionin e opozitës brenda parlamentit. Opozita u bë e

papërgjegjshme në qasjen e saj ndaj institucioneve shtetërore, pjesërisht për shkak të ndjenjës

së shtypur dhe pjesërisht sepse nuk ishte vërtet e interesuar të mbështeste shumicën në

politikat e saj. Kështu që Shqipëria u përpoq të ndërtonte institucione demokratike pa kuptuar

rregullat e demokracisë. Ajo që është e dukshme në të gjithë këto vite është fakti se

demokracia është aplikuar si një strategji e luftës kundër armiqve që nuk ekzistonin, por qё u

perceptuan si ekzistues. Zbatimi i një politike të tillë kontradiktore çoi në ekstremizëm dhe në

polarizimin e jetës politike, si dhe në ndarjen e popullsisë në dy kampe: socialistët dhe

demokratët. Fuqitë qeverisëse të Shqipërisë kanë shkelur rregullat e lirisë dhe barazisë,

veçanërisht gjatë proçeseve zgjedhore të karakterizuara, nga mangësitë serioze të përshkruara

më parë. Pasoja e dytë serioze ishte mungesa e konsensusit proçedural mbi rregullat e lojës,

veçanërisht sundimi i zgjidhjes së konfliktit. Konsensusi proçedural është një kusht parësor

për ekzistencën e demokracisë. Elita politike shqiptare ka qenë gjithmonë në konflikt, por ajo

që mashtroi imagjinatën ishte bojkoti i zgjedhjeve në vitin 1996, nga partitë opozitare,

manipulimi për interesat politike të pakënaqësisë popullore ndaj qeverisë demokratike më

1997 dhe kështu me radhë. Bojkotimi i parlamentit në fillim të vitit 1996 u bë një qasje e

pakicës parlamentare, si një formë e kundërshtimit të rezultateve të zgjedhjeve dhe si një

mënyrë për të shprehur pakënaqësinë e saj me shumicën në pushtet. Shqipëria duhej të priste

deri në vitin 2002, për të parë opozitën duke luajtur një rol normal brenda sistemit.

Pasoja e tretë serioze ishte mungesa e konsensusit politik. Sipas Sartorit bazat dhe thelbi i çdo

demokracie është qeverisja e bazuar në shkëmbimin e mendimeve të ndryshme. Shkëmbimi i

pikëpamjeve është shumë pozitiv sepse ndihmon në ndërtimin e institucioneve të forta dhe

luan një rol të rëndësishëm në perceptimin e pluralizmit brenda shoqërisë220

. Qasja pa

kompromis e elitës politike shqiptare ka çuar në mungesë të konsensusit politik edhe mbi

çështje shumë të rëndësishme kombëtare siç janë kushtetuta, lloji i sistemit politik dhe ligji

zgjedhor. Vendi qëndroi tetë vjet pa një kushtetutë, sepse opozita dhe partitë në pushtet kurrë

nuk ranë dakord mbi modelin e sistemit dhe sferat e pushtetit të degëve legjislative,

ekzekutive dhe juridike. Partia Demokratike, duke qenë një pakicë në parlamentin që u

zgjodh në zgjedhjet e vitit 1997, bojkotoi tërë proçesin e hartimit, diskutimit dhe miratimit të

Kushtetutës. Kjo çoi në miratimin e një kushtetute të kontestuar, veçanërisht në atë që ka të

bëjë me ligjin zgjedhor dhe zgjidhjen gjyqësore të çështjeve të pronës private, dy shtylla

kryesore që në thelb e dallojnë sistemin liberal-demokratik nga ai social-totalitar. Në rastin

shqiptar, mund të pohohet se filozofia demokratike e të menduarit dhe të vepruarit do të ketë

nevojë për një periudhë më të gjatë kohore për të kapërcyer kujtimet e një të shkuare

feudaliste komuniste. Kjo paraqet sfidën më të vështirë kalimtare në rrugën drejt plotësimit të

kërkesave për integrim në Bashkimin Evropian. Strategjia e ndjekur jashtë sistemit

demokratik, për të zëvendësuar regjimin e mëparshëm ishte i saktë dhe maksimizimi i saj i

shërbeu qëllimit të tij. Në momentin që demokracia zëvendëson regjimin e vjetër,

220

Sartori, G. (1962). Democratic theory. Detroit: Wayne State University Press.

AULONA ZOTAJ

57

maksimizimi i idealit të demokracisë nuk është më efektiv, sepse nuk ka më armiq, por një

sistem i ri që ka nevojë për standarde të reja. Sipas Sartorit këto standarde janë: 1) sundimi i

shumicës së kufizuar, 2) proçedura të lira zgjedhore, 3) ndërrimi i pushtetit përmes

përfaqësimit221

.

4.9. Faza e konsolidimit.

Sipas Aronit, sfera e politikës është arena në të cilën individët dhe grupet, secila prej të cilëve

ka politikën e tyre, synimet, interesat dhe nganjëherë filozofinë e vet, faktorë pas të cilëve

kapet fortë. Për shkak se politikat janë koncepte, programe veprimi, ose veprimi vetë i një

individi, një grupi ose një qeverie, ata nuk bien domosdoshmërisht dakord. Në këtë kuptim,

sfera e politikave mbart me vete një element konflikti, si dhe një element konsensusi.

Politikat dhe linjat e veprimit janë të lidhura. Politika është elementi kryesor i të gjithë

komunitetit, sepse kushtëzon çdo bashkëpunim midis njerëzve dhe kushtetuta e autoritetit

ndikon më drejt mënyrat e jetesës sesa çdo aspekt tjetër i shoqërisë222

. Një komunitet politik

përcaktohet nga mënyra në të cilën arrijnë qëllimet pjesërisht kontradiktore dhe të

pajtueshme. Përkundër përpjekjeve të pamohueshme nga ana e qeverive shqiptare gjatë fazës

së dytë për të gjetur mënyra institucionale për zgjidhjen e konflikteve dhe përpjekjeve të qarta

për të ushtruar përfaqësimin e konkurrencës demokratike dhe hartimin e politikave, Shqipëria

ende po lufton për demokracinë. Aspekti më qendror dhe i domosdoshëm i praktikës

demokratike është konkurrenca zgjedhore për zyrën legjislative dhe formimin e shoqërive të

partive politike. Aroni identifikon tre funksione thelbësore të rendit politik modern: aspektin

administrativ dhe aspektin qeveritar, i cili përfshin pushtetin legjislativ dhe ekzekutiv.

Pavarësia e gjyqësorit është konsideruar prej kohësh si simboli i vetëm i institucioneve

liberale. Ai gjithashtu përmend se ushtrimi kushtetues i autoritetit politik, respektimi i të

drejtave individuale, supozon që pushteti civil është në varësi të gjyqësorit. Faza e dytë pati

një modernizim të infrastrukturës dhe legjislacionit shtetëror, rimëkëmbjen ekonomike dhe

zhvillimin, tërheqjen e investimeve të huaja, një paqe dhe stabilitet të brendshëm. Përfshirja e

ngushtë e bashkësisë ndërkombëtare dhe mbështetja e tyre e kombinuar me kushtet në

ndërtimin e institucioneve demokratike, panë përmirësimin e standardeve të proçeseve

zgjedhore dhe futjen e legjislacionit zgjedhor shumë të sofistikuar. Megjithatë, kjo u pasua

nga një sofistikim i lojës së aktorëve politikë, të cilët prezantuan disa eksperimente të

projektit institucional për të arritur interesat e tyre të ngushta. Kjo fazë ka vazhduar të

karakterizohet nga mungesa e "kontrolleve dhe ekuilibrave", ndarja e kompetencave.

Mungesa e respektit për institucionet gjyqësore u shfaq në përpjekjet për të minuar punën e

tyre në dritën e skandaleve të mëdha të korrupsionit dhe konflikteve të interesave që kanë

karakterizuar koalicionet e qeverisë së udhëhequr nga PD (që nga viti 2005), si dhe socialistët

(2001-2005). Qëndrimi i kryeministrave, ministrave të kabineteve të tyre, si dhe deputetëve

nga koalicionet e tyre drejt pushtetit gjyqësor ka qenë shumë abuziv, me akuza verbale, si dhe

manipulime institucionale për të minuar hetimet dhe zgjidhur rastet e korrupsionit. Shqipëria

ende nuk ka një sistem gjyqësor të fortë, të pavarur dhe të pakorruptuar. Sistemi politik

221

Po aty, fq. 24. 222

Aron, R. (1962). Thinking politically.


58

shqiptar ka pësuar ndryshime shumë të shpeshta, të cilat kanë thelluar paqëndrueshmërinë e

institucioneve shtetërore.

4.10. Ligjërimi politik përgjatë periudhës së tranzicionit në Shqipëri.

Ndonëse gjuhësia kritike dhe analiza kritike e diskursit janë disiplina relativisht të reja në

fushën e gjuhësisë, ato kanë nisur të analizohen edhe në studime të tjera. Fusha parësore ku

përqëndrohen studimet kritike është ajo e diskursit politik. Prurjet kryesore në gjuhësinë

kritike dhe analizën kritike të diskursit janë në formë artikujsh shkencor, artikujsh me natyrë

publicistike si dhe studime monografike. Disa nga përfaqësuesit e studiuesit kryesorë të kësaj

disipline janë: L. Aliu Tahiri, A. Vehbiu, B. Rugova etj. Këtu mund të përmendim edhe emra

autorësh të tjerë, të cilët në mënyrë sporadike mund të kenë shkruar shkrime që mund të

përfshihen në fushën e gjuhësisë kritike, por nuk kanë interes parësor studimet në gjuhësi

kritike. E para që mund të konsiderohet dhe si themeluese e disiplinës në studimet shqiptare

është L. Aliu Tahiri, e cila është autore e monografisë ―Gjuha dhe lufta e ideve‖ (2012)223

.

Pjesa e parë e kësaj monografie përqëndrohet në analiza kritike të disa aspekteve si: ... Ajo që

bie në sy në analizat e Aliu - Tahirit është se autorja merr tërësisht rolin e studiuesit kritik të

diskursit, pasi jo vetëm bën dallime gjuhësore, por edhe mban qëndrime interpretuese e

vlerësuese për temat të cilat shkruan.

Ndër artikujt e hershëm të kësaj studiueseje, të cilët zbatojnë metodologjinë e gjuhësisë

kritike janë ―Konstruktimi i subjektivitetit të ri gjuhësor të shqiptarëve në Kosovë si

interpretim preskriptiv i globalizmit‖ (2008), ―Ideologjia e „popullit kosovar‘ – legjitimim i

strukturave të caktuara të pushtetit‖ (2009), ―Përdorimi i ligjërimit bisedor në gjuhën e

mediave në Kosovë‖ (2009), ―Metafora e identitetit kombëtar si mall konsumi‖ (2011).

Në punimet e tjera të kësaj autoreje, si ―Rrëfimi impersonal i Kadaresë‖ (2009), ―Monologu,

Personazhi dhe Autori‖ gjuhësia dhe veçanërisht gjuhësia kritike, e gjuhësia sistemore

funksionale përdoren për të analizuar tekste letrare, të cilat shihen si një lloj i veçantë

diskursi. Artikulli ―Aktivizmi në internet si transformim i diskursit politik‖ (2013), është një

shembull shumë i mirë i ndërthurjes së teknikave të gramatikës sistemore funksionale në

funksion të analizës së diskursit të politikanit Albin Kurti. L. Tahiri, shtie në punë konceptin

hallidaian224225

të funksionit ndërpersonal, si dhe konceptin e ideologjisë, sipas modelit socio-

kognitiv të Van Dijkut dhe përmes tyre arrin të shpërfaqë ato strategji gjuhësore të politikanit

në fjalë, që shërbejnë për t‘u dhënë fjalimeve të tij një karakter sa më impersonal dhe

objektiv. ―Duke iu shmangur trajtave personale të gjykimit apo vlerësimeve eksplicite përmes

mbiemrave dhe ndajfoljeve, tekstet e tij (të A. Kurtit) krijojnë përshtypjen e rrëfimit nga një

këndvështrim neutral dhe objektiv. Lexuesit ftohen ta pranojnë dhe ta kuptojnë pikëpamjen

mbi botën të konstruktuar në këtë tekst si një pikëpamje faktike dhe konkrete; u ofrohet një

pikëpamje për botën e cila prezantohet si e vërtetë përfundimtare, si njohuri e verifikuar dhe

e pamohueshme‖ 226

.

223

Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve. 224

Michael Halliday, themeluesi i gjuhësisëfunksionalesistemike, i quankëto tri funksioneideografike,

ndërpersonaledhetekstuale. Funksioniideativndahetmëtejnëeksperiencialdhelogjik. 225

Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar. 226

Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve, fq. 12.

AULONA ZOTAJ

59

A. Vehbiu është një tjetër studiues që trajton çështje të diskursit gjatë në rrjedhë historike.

Vepra e tij ―Shqipja totalitare: tipare të ligjërimit publik në Shqipërinë e viteve 1945 –

1990‖227

, përbën një studim kritik për nga natyra e analizës së kryer, ndaj ligjërimit publik në

komunizëm. Tiparet e ligjërimit për të cilat autori flet, janë tipare te të cilat ai ka mbërritur jo

përmes ndonjë matjeje konkrete, por intuitivisht, me ‗nuhatjen‘ e tij prej studiuesi e publicisti

që i ka njohur mirë tekstet e diskurset e asaj kohe. Kjo vihet re edhe në faktin se kur ndalet që

të analizojë tipare të caktuara të këtij ligjërimi, të dhënat dhe shembujt e sjellë nuk i përkasin

një teksti a korpusi të mirëpërcaktuar prej të cilit janë vjelë, por janë shkëputur sipas nevojës

nga gjithëligjërimi publik totalitar. Është e qartë se tiparet që trajton autori janë tipare

konkrete dhe faktike të shqipes totalitare, ndër të cilat mund të përmendim: emrat për njeriun

e ri, citati, plagjiatura, zëdhënia, urdhërzimi, emërzimi, mohimi, zhargoni totalitar,

manipulimi semantik, demaskimi, klishetë, kryemetaforat etj. Megjithatë në këtë vepër nuk

kemi të bëjmë me analizën tipike të diskursit, ku fillimisht zgjidhet teksti/ korpusi/ fragmenti

i diskursit e mandej analizohet ai në rrafshe të ndryshme. Në rastin e veprës së Vehbiut, duket

se analiza niset nga teorizimet për ekzistencën e këtyre tipareve dhe më pas shembujt

shërbejnë vetëm për të ilustruar tiparet. Qasja metodologjike është e përkundërt me çfarë

ndodh përgjithësisht gjatë një analize kritike diskursi.

Vehbiu, me të drejtë pohon se totalitarizmi e ndikoi në mënyrë të drejtpërdrejtë përdorimin

publik të shqipes, duke bërë që ajo vetë të ndryshohej. “Një gjuhë, jo vetëm e përdorur, por

edhe e përftuar për të konsoliduar dhe riprodhuar raportete e autoritetit të kastës në

pushtet, nuk është dhe aq e përshtatshme për ligjërim introspektiv ose të natyrës intime

―228

. Qasja e Vehbiut ngjan me qasjen historike ndaj diskursit, me përfaqësues Wodak229

etj.,

që e sheh diskursin si të ngulitur në kontekstin historik, i cili si rrjedhojë, shërben për të

interpretuar ligjërimin.

Në raste të tjera, në shkrimet e Vehbiut, trajtohen çështje që lidhen me teknikat që përdorin

rëndom analistët kritikë të diskursit, siç është për shembull përdorimi i përemrit vetor ne (nën

kategorinë e deiktikëve) si inkluziv (përfshirës), dhe si ekskluziv (përjashtues), në ligjërimin

politik të E. Hoxhës. Në shkrimin ―Ne tanët‖, Vehbiu230

analizon keqkuptimin që lind në një

takim mes diktatorit shqiptar E. Hoxha dhe A. Mikojanit, për shkak të përdorimit të përemrit

vetor ne. ―Pështjellimi këtu ka të bëjë me kuptimin e përemrit të vetës së parë shumës ne, i

cili në shqip (dhe në rusisht) mund të ketë kuptimet: (1) unë dhe ca të tjerë dhe ju; (2) unë dhe

ti; (3) unë dhe ju; (4) unë dhe ca të tjerë dhe ti, nga njëra anë; dhe kuptimet (5) unë dhe ca të

tjerë por jo ti dhe (6) unë dhe ca të tjerë por jo ti dhe ca të tjerë. Kur Hoxha231

thotë ―ne jemi

marksistë-leninistë‖, ai përdorte mbase qëllimisht një ―ne‖ të kuptimit (5), ose që i veçonte

udhëheqësit shqiptarë, por pa dalë haptazi kundër tyre; kur Mikojani e kapi këtë dhe protestoi

(―Pra, ju qenkeni marksistë leninistë, kurse ne jo!) 232

.

227

Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare Të Ligjërimit Publik Në Shqipërinë E Viteve 1945-1990. 228

Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare Të Ligjërimit Publik Në Shqipërinë E Viteve 1945-1990. 229

Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. 230

Vehbiu,A. (2016). Ne tanët. 231

Shënim: Enver Hoxha, lider i PartisëKomunistegjatëperiudhëssëkomunizmit. 232

Po aty, fq. 23.


60

Përveç shkrimeve për shqipen totalitare, Vehbiu shpesh kryen edhe analiza të ligjërimit

politik të sotëm shqiptar e jo vetëm, të cilat janë sa analiza kritike të diskursit, aq edhe sprova

publicistike. Ky lloj qëndrimi i Vehbiut duhet të mos jetë i rastësishëm, pasi ai gjithmonë

rreket të kryejë analiza sa shkencore, (kupto gjuhësore), aq edhe kulturore, ndonëse formimi

për të kryer analiza pastërtisht gjuhësore nuk është se i mungon. Vetë Vehbiu është i

vetëdijshëm se në Shqipëri mungon kultura e analizës së tekstit politik, mungesë që ai

përpiqet ta mbushë me shkrimet e tij të shpeshta sa kritike aq edhe publicistike.

Studime që i përkasin gjuhësisë kritike dhe analizës politike të diskursit janë një sërë

raportesh, të kryera nga Fondacioni ―Shoqëria e hapur për Shqipërinë‖, të botuara me titullin

―Analiza e ligjërimit politik‖. Këto raporte janë botuar në funksion të një analize ―sistematike

të ligjërimit politik në Shqipëri‖233

.

Raporti i parë ―Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe Edi

Rama‖ është një analizë tekstore e përmbajtjes, e kryer me anë të kompjuterit, ku krahasohen

ligjërimet e dy politikanëve shqiptarë, S. Berisha dhe E. Rama, për të analizuar mënyrën se si

ata i drejtohen njëri-tjetrit dhe se si ushqejnë vetëdijen politike të elektoratit. Pohimi se

përmes fjalimeve politike, politikanët ushqejnë vetëdijen politike të elektoratit, është i

ngjashëm me parimin e gjuhësisë kritike, se përmes diskursit të tyre, politikanët formësojnë

realitetin politik dhe bindjet e publikut të gjerë, pasi siç shprehet Van Dijk, në këto fjalime

shohim të sendërtuara skema mendore kognitive234

.

Studimi në fjalë ndalet në tri kategori që shqyrtohen në fjalimet politike të Ramës e Berishës,

që janë karakteri, performanca dhe përkatësia. Në kategorinë e karakterit janë analizuar ato

―emra, folje, mbiemra dhe ndajfolje që i referohen paraqitjes, inteligjencës, aftësive,

qëndrimit dhe sjelljes së kundërshtarit. Në të përfshihen cilësime personale në marrëdhënie

private dhe publike. Ato mund të jenë tipare, cilësi moralo-etike dhe veçori që përbëjnë

natyrën dhe ravijëzojnë personalitetin e një individi‖. Në kategorinë e performancës, që

cilësohet nga autorët e studimit si e lidhur drejtpërdrejt me veprimtarinë politike të figurave

në fjalë, është analizuar e interpretuar veprimtaria publike e kundërshtarit, ―formë vlerësimi

dhe gjykimi (përfshi dhe paragjykimin apo spekulimin). Ajo paraqitet në dy forma: si

veprimtari personale e politikanit (Rama; Berisha), por edhe e zyrës që ai mban (Bashkia;

Kryeministria). Performanca është parë si proces, gjendje dhe si rezultat i punës së kryer nga

secili. Kështu fjalët që i përkasin kësaj kategorie janë: krizë, vjedhje, kontrabandë, sundon,

keqqeverisje, kontrollon, deformim, korrupsion, pasuron familjen, paaftësi, përfitim,

monopol, karrige, papunësi, etj‖.

Ndërsa kategoria e tretë, ajo e përkatësisë, lidhet me përcaktimin që i bëhet figurës së tjetrit si

pjesë e një grupi stereotipik. Përcaktimi i përkatësisë ndaj një grupi, përgjithësisht synon

denigrimin e figurës politike. ―regjimi i mëparshëm, grupe elitaret (përfshi këtu nënkuptimin

e një oligarkie apo autoritarianizmit), apo ato që kryejnë aktivitete të paligjshme. Përkatësia

njëherazi tregon për favoritizimin e këtij grupi specifik përkundrejt pjesës tjetër të shoqërisë.

Në këtë kategori bëjnë pjesë fjalë si oborrtarët, (politika) e vjetër, Gërdeci, familjare, kulla e

pushtetit, klani, mafia, komunist, bandë, taraf, 99-shat, daja, etërit, puçistët, anti-globalist,

233

Halo. (2012). Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe Edi Rama. 234

Po aty, fq. 25.

AULONA ZOTAJ

61

malavitë, miliarderë dhe droga‖235

. Produkt i kësaj analize të ligjërimit politik është edhe një

fjalorth me njësi të cilat janë grupuar nën secilën kategori. Studimi mbërrin në përfundimin se

të dyja figurat politike e përshkruajnë njëri-tjetrin me një gjuhë ―plotësisht negative‖ dhe se

kritikat mbi performancën përbëjnë vetëm rreth 50% të kritikave ndaj kundërshtarit, ndërsa

pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo krahasime të përgjithshme me rezonanca

negative.

Seria e raporteve për ligjërimin politik publik, ndonëse nuk mbështetet në metodologjinë

tipike të analizës (kritike) të diskursit dhe shpesh i largohet interpretimit kritik të të dhënave,

është një kontribut i shtuar në lëvrimin e gjuhësisë kritike dhe të analizave të ligjërimit

publik, me karakter gjuhësor, jo thjesht nga një këndvështrim politiko-publicistik, siç ndodh

të analizohen zakonisht fjalimet e diskurset politike në artikuj gazetash apo në debate e

emisione televizive.

Siç e kemi përmendur tashmë, studimet për gjuhën dhe politikën janë pjesë integrale e

studimeve kritike të diskursit. Një vepër me rëndësi për studime të mundshme që studiojnë

gjuhën e politikës, është edhe vepra e Samarës (2008) ―Rreth leksikut politik e shoqëror në

gjuhën shqipe‖.236

Ndonëse kjo vepër ka karakter leksikor e leksikologjik, sërish është një

pikë referimi dhe dobiprurëse për studimet që kanë për objekt gjuhën e politikës. Me

emërtimin politiko-shoqëror, autori ka parasysh leksikun që lidhet me veprimtaritë në fushat

e politikës si dhe me veprimtaritë shoqërore, pra bëhet fjalë për atë leksik që përdoret në

ligjërim për çështje të politikës e të shoqërisë.

Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë237

, jep për herë të parë

një pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët kryesorë të

politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë diskursin e tyre në

raport me disa çështje të rëndësishme për të cilat prej shumë kohësh zhvillohet në Shqipëri

një debat i ashpër.

Karakteristikat e ligjërimit politik vazhdimisht formojnë kulturën politike të një populli –

trajtat e ndërgjegjes politike, mënyrën se si elektorati e kupton politikën dhe qeverisjen,

pritshmëritë e tij nga klasa politike, parashikimet e sjelljes dhe të strategjive politike, e të

tjera. Opinionistë të ndryshëm publikë kanë denoncuar shpesh mbizotërimin, apo ndotjen

gati, të ligjërimit politik në Shqipëri nga ligjërata spekulative, akuza deklarative për

korrupsion, nga mosbesimi, aludimi, zhvlerësim, shpërfillja, personalizimi apo kapërcimi e

sfidimi i institucioneve dhe Kushtetutës. Këto karakteristika të perceptuara të ligjërimit

politik në Shqipëri janë denoncuar në mjaft raste si të papranueshme dhe si simptoma kronike

të një papjekurie politike. Mirëpo pavarësisht intuitës së mprehtë, vëmendjes dhe kujtesës

politike që shumë analistë sot në Shqipëri kanë dhe e ofrojnë për publikun, fakti qëndron që

asnjëherë nuk kemi patur të dhëna konkrete, të nxjerra nga ndonjë studim shkencor mbi

ligjërimin politik në Shqipëri. Mungesa e sistematicitetit dhe e përdorimit të metodave

hulumtuese shkencore është faktor i rëndësishëm në besueshmërinë e analizave, dhe ndoshta,

për rrjedhojë, edhe në ndikimin e tyre.

235

Po aty, fq. 32. 236

Samara, M. (2008). Rreth leksikut politik e shoqëror në gjuhën shqipe‖. 237

OSFA. (2012). Raporti i ligjerimit politik.


62

Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, (OSFA), jep për herë të

parë një pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët

kryesorë të politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë

diskursin e tyre në raport me disa çështje të rëndësishme, për të cilat prej shumë kohësh

zhvillohet në Shqipëri një debat i ashpër. Raporti analizon ligjërimin e dy figurave kryesore

politike, Ish-Kryeministrit Sali Berisha (Partia Demokratike) dhe Kryeministrit Edi Rama, si

edhe të 5 nga gazetave kryesore (Panorama, Shekulli, Shqip, Mapo dhe Gazeta Shqiptare) në

vend gjatë dy periudhave – 3 muaj përpara dhe 3 muaj pas zgjedhjeve të 2009-ës, dhe atyre të

2011-ës. Studimi është kryer nëpërmjet programeve kompjuterike bashkëkohore për analizën

e përmbajtjes (KWIC dhe Yoshikoder 7.4) dhe një grupi pune prej 7 vetash që kombinon disa

profile të rëndësishme për analizë të ligjërimit, si shkencat politike (Silvana Toska, Adela

Halo, Sonila Danaj, Dorina Ndoj), gazetaria (Sokol Shameti), filozofia (Ani Rusi), dhe

gjuhësia (Prof. Emil Lafe).

Synimi i grupit të punës ishte të analizonte: Si e përshkruajnë Sali Berisha dhe Edi Rama

njëri-tjetrin dhe mbi çfarë bazash bëhen këto përshkrime (karakter personal, arritje,

ideologji)? Sa përputhet ligjërimi i aktorëve në secilin krah politik me ideologjitë përkatëse

politike (e majta dhe e djathta)? Si trajtohen gratë, feja dhe minoritetet në ligjërimin e

pushtetit, opozitës dhe shtypit të shkruar? Si trajtohet integrimi në BE në ligjërimin e

pushtetit, opozitës dhe shtypit të përditshëm? Si trajtohen institucionet në ligjërimin e

pushtetit, opozitës dhe shtypit të shkruar?

Për t‘i dhënë përgjigje pyetjes se si e përshkruajnë liderët politikë njëri-tjetrin, studimi ka

marrë në shqyrtim të gjitha deklaratat e tyre të dërguara nga zyrat përkatëse të shtypit gjatë

periudhës së studiuar. Në bazë të fjalëve të gjetura në tekstet e fjalimeve u krijua një fjalor me

tri kategori: Karakteri, Performanca dhe Përkatësia. Secila nga këto tri kategori përmban fjalë

përshkruese, që dy liderët politikë përdorin për njëri-tjetrin dhe gjetja e parë ishte që ata nuk

kanë përdorur as edhe një fjalë përshkruese pozitive për njëri-tjetrin gjatë periudhës së

studiuar. Ligjërimi negativ i liderit të së majtës kundrejt kryeministrit aktual (njëkohësisht

edhe lider i së djathtës), ka ardhur në rritje nga viti 2009 në vitin 2011; kritikat mbi

performancën – mbi përmbushjen e funksioneve publike të tyre – përbëjnë vetëm rreth 50%

të kritikave ndaj kundërshtarit, ndërsa pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo

krahasime të përgjithshme me rezonanca negative; ligjërimi negativ ka ardhur në rritje në

periudhën menjëherë para dhe pas zgjedhjeve.

Për të analizuar përputhjen partiake me ideologjitë përkatëse (e djathta dhe e majta) në

Shqipëri, pikënisja e studimit ishte një fjalor ekzistues i përdorur nga dy studiuesit238

, të cilët

e ndërtojnë leksikun e djathtë dhe të majtë në kategori të tilla si: institucionet; ligji dhe rendi;

mjedisi; çështjet social-ekonomike, dhe vlerat. Si konkluzion i studimit del se me përjashtim

të çështjes së Mjedisit dhe disi asaj të institucioneve, ligjërimi i djathtë është më i pranishëm

se ai i majtë. Kjo nuk çon automatikisht në përfundimin se një ligjërues apo dokument është i

djathtë: mund të themi vetëm se ky dokument përmban një pjesë të madhe të leksikut të

djathtë që mund të jetë për dy arsye të mundshme: ose ky dokument është vertet i djathtë, ose

238

Laver, M. (2000). Estimating policy positions from political texts. American Journal of Political Sciences.

AULONA ZOTAJ

63

ky dokument përmban kritika ndaj ligjërimit të djathtë. Sidoqoftë, ligjërimi i majtë është

mjaft i pakët edhe në liderin e majtë edhe nëpër gazeta. Në rastin e Ramës, në bazë të numrit

relativisht të vogël të ligjërimit të majtë në krahasim me atë të djathtë tregon një ligjërim që

anon më tepër në kritika se sa në ofrimin e një alternative të majtë të matshme krahasimisht

në ligjërim.

Studimi nxjerr përfundime të rëndësishme në lidhje me ligjërimin e aktorëve politikë mbi

gratë, grupet fetare dhe minoritetet. Në këtë mënyrë, ligjërimi për dhunën ndaj grave ka

ardhur në rritje dhe nuk ka ligjërim fyes ndaj minoriteteve etnike. Çështjet e grave përmenden

më shpesh nga lideri i Partisë Socialiste, sidomos në lidhje me mbështetjen e përfaqësimit

politik dhe të raportimit të dhunës ndaj grave. Ndërsa për fenë dhe minoritetet prononcohet

më shpesh lideri i Partisë Demokratike. Por ndryshe nga figurat politike kryesore, pothuajse

asnjë nga gazetat nuk e diskuton temën e mbështetjes së përfaqësimit politik të grave me të

njëjtën shpeshtësi sesa barazinë. Përsa i përket ligjërimit mbi Bashkimin Europian dhe

Evropën në përgjithësi, të dy figurat politike si dhe gazetat e përditshme duket se e kanë

prioritet kryesor. Po ndërsa ligjërimi për BE-në në terma të përgjithshëm është i lartë,

ligjërimi për reforma të caktuara në qendër të integrimit është i ulët, me përjashtim reformës

zgjedhore dhe asaj në drejtësi.

Studimi i OSFA239

, merr në analizë edhe ligjërimin mbi institucionet në vend. Çdo gazetë si

edhe deklaratat e Ramës kanë ardhur duke theksuar kritikat mbi integritetin e institucioneve

dhe sfidimin e kërcënimet ndaj tyre, ndërkohë që Berisha ka rritur vetëm ligjërimin mbi

sfidimin dhe kërcënimin e institucioneve. Kjo është interesante pasi palët kundërshtare në

politikën në vend Rama dhe Berisha të dy ose i sfidojnë e kërcënojnë institucionet, ose i

quajnë ato të sulmuara nga pala kundërshtare.

Përsa i përket nën-kategorive të ashtu quajtura ―pozitive‖, ku renditen fjalë që potencialisht

shprehin vlerësim për institucionet, ky studim është më pak i sigurt, pasi fjalët brenda këtyre

nën kategorive mund të jenë ose një shprehje dëshire për integritet dhe funksionim, ose

kritikë ndaj mungesës së integritetit dhe jo-funksionimit, ose premtime. Sidoqoftë, duke

marrë parasysh se të paktën disa nga këto fjalë janë faktikisht kritika ndaj institucioneve, kjo

e thellon akoma më tepër konkluzionin se në Shqipëri ligjërimi ndaj institucioneve është

kryesisht, dhe në një pjesë dërmuese, negativ dhe sidomos për sa i përket integritetit të tyre.

Roland Lami240

, pedagog i sociologjisë dhe studiues me disa botime në këtë fushë, si

bashkëautor i librit mbi Identitetin Ideologjik të Partive Politike Shqiptare, tha se partitë

politike shqiptare janë gjithpërfshirëse, pa një doktrinë të qartë ideologjike. Më tej ai shtoi se

në këtë paqartësi faktor kryesor është dhe publiku, që nuk ka një perceptim të qartë mbi atë

çfarë është e majtë dhe çfarë është e djathtë, ndërsa një faktor tjetër është media, e cila po e

zhvesh politikën nga përmbajtja dhe po e paraqet si formë duke rrezikuar ta kthejë në show.

Në këtë libër, paqartësia ideologjike shpjegohet nisur nga perspektiva strukturore

funksionaliste. Analiza, mbi fenonemin në fjalë përqendrohet kryesisht tek ndërvarësia që

krijohet mes faktorëve të «thellë social» dhe ligjërimit politik. E gjitha kjo, me synimin e

239

OSFA. (2012). Raporti i ligjërimit politik.

240

Lami, R. (2015). Identitetin Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.


64

vetëm, të kuptimit më të qartë të rrethanave që kushtëzojnë subjektet politike për ti

përfaqësuar kategoritë sociale që burojnë nga kontekste të ndryshme sociale si dhe për të

nxjerr implikimet që vijnë në adres të ndërtimit të identitetit politik nga lloji i ligjërimit që

përdorin aktorët politikë. Në fund, Lami po ashtu thekson se, përderisa politika është e lidhur

me shumë aspekte të shoqërisë dhe për sa kohë vendimet për shpërndarjen me autoritet të

vlerave në shoqëri ndikohen nga faktorë ekonomik, kulturor, social, gjeografik, psikik etj, për

studimin është e rëndësishme të përcaktohen qartë variablat e varura dhe të pavarura me

synimin e kryerjes së një analize sistemike.241

4.11. Mediat

Mediat e sotme shqiptare, si rezultat i transformimit të sistemit politik janë çliruar nga

kontrolli dhe sundimi totalitar i shtetit, karakteristikë kjo për periudhën komuniste- por kjo

nuk do të thotë se ato janë të lira nga politika dhe ç‘është më kryesorja as nga qendrat që

marrin vendime politike. Pushteti i politikës nuk hiqet as nuk zbehet por vetëm pluralizohet.

Nga përmbajtja e shtypit, mënyra e organizimit dhe rregullat e funksionimit të tij,

marrëdhëniet faktike, administrative, mediatike dhe njerëzore që ai ka me grupimet dhe

qendrat politike arrihet në përfundimin se këto të dytat përbëjnë faktorin e trysnisë dhe të

kontrrollit mbi informacionin mediatik në Shqipëri. Politika dhe mediat në Shqipërinë post

komuniste janë pjesë e një binomi të pandashëm përbërësit e së cilës ndikojnë reciprokisht

mbi njëri tjetrin. Është politika ajo që i çliroi mediat dhe qarkullimin e informacioni nga

tutela e shtetit. Nga kjo pikëpamje në krahasim me më parë është realizuar liria shprehjes

dhe e opinionit publik242

.

Përsa u përket marrëdhënieve me shtetin duket se përgjatë periudhës së tranzicionit të viteve

90, ende nuk ishte kuptuar siç duhej se zbatimi herë herë disi i ngurtë i legjislacionit mbi

mediat, kërkesa për ta disiplinuar brenda disa kufijve të diskutueshëm shprehjen dhe imazhin

mediatik ndoshta i krijonin shtetit dhe politikës sunduese shumë më tepër probleme politike

sesa u zgjidhnin. Një sistem mediatik i kontrolluar në mënyre totalitare nuk i krijon asnjë

problem politikes sunduese. Mediat në Shqipërinë postkomuniste ndikojnë së tepërmi në

shoqërinë por pothuajse gjithmonë duke u ndërmjetësuar nga politika. Politikat sociale,

biznesi, marrëdhëniet me vendet fqinje si komponente të jetës shoqërore ndikohen nga mediat

në mënyrë të tërthortë dhe jo të drejtpërdrejtë. Mediat ndikojnë mbi elektoratin i cili nga ana

e tij në çaste të caktuara ka bërë zgjedhjet e tij politike. Në këtë kuptim mund të thuhet se

mediat mediatizojnë politikën sikurse politika mediatizon mediat243

. Diskutimi politik bëhet

ligjërim mediatik, dhe në këtë mënyrë ai fiton tipare të reja përshtjellohet dhe rrjedh brenda

një shtrati të përcaktuar nga statusi i tij i ri. Mesazhi mediatik, sikurse ligjërimi politiko

mediatik, noton e lëkundet midis realitetit dhe imagjinatës midis riprodhimit të realitetit dhe

zmbrapsjes se tij midis racionalitetit dhe delirit. Në qoftë se dikur kjo vinte si rezultat i

mbivendosjes së pushtetit mbi mediat tanimë vjen si pasojë e nënvendosjes së elektoratit ndaj

mediave. Është gjithmonë një fushë magnetike që zhvendos e lëkund ligjërimin politik

241

Po aty. 242

Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000), fq. 31. 243

Po aty, fq. 35.

AULONA ZOTAJ

65

mediatik drejt joreales, drejt dëshirës, drejt manipulimit. Pushteti i individualizuar i pushtetit

zëvendësohet nga pushteti anonim i elektoratit. Mediat në Shqipërinë e tranzicionit kanë

përbërë një sistem të komplikuar që është luhatur mes mungesës dhe bollëkut. Nga ana tjetër

faza e tranzicionit e viteve 90 është ajo e rifshfaqjes së individit në skenën shoqërore pas një

periudhe prej disa dekadash kur ky individ ka qenë i nënshtruar ndaj strukturave shtetërore.

Individi i rishfaqur kërkonte pushtet mbi individët e tjerë që identifikoheshin në struktura te

tjera politiko mediatike. Ndarja me të kaluarën dhe krijimi i së resë nuk janë e njëjta gjë.

Mund të ndodhë që midis tyre të ketë një ndërprerje përgjatë së cilës shoqëria lëkundet nga

njëra anë në tjetrën.

Këtu e kanë burimin në një masë të konsiderueshme tiparet tranzitore të demokracisë

shqiptare: marrëdhëniet e ashpërsuara tej mase midis partisë në pushtet dhe opozitës, një

problematikë e tërë sociale lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut sikurse dhe një

strukturë mediatike ende e pazhvilluar plotësisht. Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet

se ky realitet sjell me vete një aleancë të vështirë politike, sjell pengesa për atë që pushteti të

jetë një vend bosh i cili mund të zihet përkohësisht nga forca të caktuara politike. Në thellësi

sipas nivelit të parë gjithçka që shprehet në media dhe në ligjërimin politik të kohës, cilado

shprehje interpretim apo analizë e bërë mbivendoset në një kulture të caktuar tradicionalisht e

pranishme që e ka burimin në mentalitetin tradicional në një logjike të përcaktuar që ka

arritur të mbijetojë në Shqipërinë e tranzicionit të periudhës së parë. Terminologjia politike

që në vetë ndërtimin e saj ka në themel intolerancën semantike nuk mund të përdoret për të

dialoguar në mënyrë të hapur e demokratike në hapësirën shoqërore dhe politike, nuk mund

të përdoret për të krijuar marrëdhënie tolerance të ndërsjelltë në shoqëri. Në përmbajtjen e

mediave, mesazhi mediatik simbolet interpretimi i fakteve, ngjarjeve politike apo të çdo

natyre tjetër, qënia apo mos qënia e një realiteti të dhënë janë sa identike me vetveten në lloje

te ndryshme të mediave të shkruara, po aq kanë dhe natyrë të ndryshueshme, të turbullt në

bazë të tri logjikave e tipologjive kryesore të mediave dhe tri pozicionimeve kryesore në

spektrin politik le ti quajmë e majta e djathta qendra sipas etiketimit që ata përdorin për të

cilësuar pozicionin e tyre politik244

. Mesazhi mediatik, informacioni nuk është as vetëm

global dhe homogjen pra i njëjtë për të gjithë shoqërinë dhe aktorët sociale, as edhe krejt i

thërrmuar i diferencuar i lokalizuar për secilin nga këta aktorë. Infomacioni i ka të dyja këto

tipare edhe karakterin homogjen dhe të globalizuar sepse i referohet të njëjtit realitet dhe

përdor pak a shumë të njëjtën simbolike linguistike ka si referenca qënien njerëzore me

karakteristika te rëndësishme të përbashkëta. Ndërkaq informacioni edhe lokalizohet merr

vlera të pjesshme ka karakter heterogjen në vetë thelbin e tij245

. Pluralizmi i unikes në mediat

paskomuniste ka dhe ai tri instanca, por që dallojnë nga ato të mëparshmet. Në periudhën e

komunizmit, përfytyrimet e ndryshuara ndiqnin pas njëra tjetrën në një lëvizje ciklike, ndërsa

ne periudhën postkomuniste ato i përkasin së njëjtës kohë por janë të shtrira në hapësirë, i

përkasin ligjërimit imagjinar, realiteteve ligjëruese të aktorëve tipologjik të ndryshëm

mediatiko-politikë. Formula kryesore politike e periudhës së tranzicionit në Shqipëri është ajo

që i imagjinon grupimet e ndryshme politiko mediatike si opozitarë dhe vëllezër njëkohësisht.

244

Po aty, fq. 42. 245

Po aty, fq. 45.


66

Kjo ideologji mitike është karakteristikë për një shoqëri në tranzicion. Ajo është përzierja

klaniko - familjares, patriarkales, ruralo – bujqësores, tradicionales dhe qytetares, politiko-

modernes, liberales, perëndimores246

. Dyfishimi, thërrmimi i grupimeve politiko-mediatike

që vihet re gjatë fazes së tranzicionit si dhe kërkesa e tyre për unitet monolitik të rradhëve

është krejtësisht e pajtueshme me ndërtimin imagjinar të mitit klanor. Simbolika politike

mbivendoset mbi një gjuhë mitologjike që jep mesazhe koshiente ndaj politikës. Gjuha bëhet

një fushë simbolike imagjinare që krijon një realitet shumë të ndryshëm nga ai reali. Siç

mund të shihet kjo arrihet duke përdorur fjalë, emra ose mbiemra që e shkëpusin të folurit

nga bota realo- politike, për ta çuar drejt realitetesh të tjera zëvëndësuese247

. Një tjetër pjesë e

analizës së Lamit, thekson se si analiza e shtypit dhe e mediave politike shqiptare dëshmon se

klasa politike dhe intelektuale kanë qenë larg këtij objektiviteti. Sidoqoftë, sipas tij, me

mbarimin e viteve 90 një faqe tjetër e historisë së Shqipërisë është e mbyllur, ajo e

tranzicionit institucional postkomunist, dhe kjo është e pakontestueshme nga të gjithë. Ata

kanë arritur të krijojnë elementet intitucionalë dhe shoqërore që mund t‘i vënë eventualisht në

rrugën e integrimit kulturor dhe shoqëror europian248

. Rruga përpara duket e vështirë.

KAPITULLI V: ANALIZË E DISKURSIT TË AKTORËVE POLITIK

SHQIPTARË NË FUSHATAT ELEKTORALE 1991-2017

5.1. Hyrje

Fushata e aktorëve politikë është ngulitur në një kontekst të veçantë politik, i cili përcakton

në masë të madhe repertorin e veprimit të tyre si dhe shanset e tyre për sukses. Me fjalë të

tjera, fushata dhe rezultati i saj i mundshëm është shumë i strukturuar nga vendosja

institucionale (duke përfshirë sistemin mediatik), nga karakteristikat e çështjeve në fjalë, nga

ngjarjet afatshkurtra që ndërhyjnë gjatë fushatës dhe nga konfigurimi i aktorëve që marrin

pjesë, qëllimet dhe burimet e tyre. Në këtë sfond, gjatë fushatës, aktorët politikë krijojnë dhe

komunikojnë mesazhet me qëllim bindjen, aktivizimin dhe mobilizimin e publikut. Mjaft

interesante në rastin shqiptar, është fakti se institucionet kanë mbetur në fazën endogjene të

strategjive dhe negociatave politike dhe nuk janë bërë mjaft të forta për t'i imponuar rregullat

tek aktorët politikë. Kitschelt249

gjithashtu identifikon se në demokracitë e reja, ndikimi

ekzogjen i institucioneve të reja demokratike është i kufizuar nga një kusht i dytë që ka të

bëjë me aftësitë njohëse të aktorëve dhe përvojën me ndeshjen nën institucione të reja

demokratike.

Para se aktorët politikë të kenë fituar përvojë të tillë në raunde të përsëritura të lojës,

megjithatë, institucionet demokratike mund të gjenerojnë efekte kalimtare që janë krejt të

ndryshme nga efektet e tyre të ekuilibrit. Aktorët fillimisht mund të përballen me pasiguri të

246

Po aty, fq. 47. 247

Po aty, fq. 48. 248

Po aty, fq. 50. 249


komparativerPerspektive. Bern: Paul.

AULONA ZOTAJ

67

madhe për të zgjedhur atë që arrin në strategjitë më të mira në kushtet e ekuilibrit. Nëse të

gjithë aktorët përballen me pasiguri të ngjashme për pagimin e strategjive të tyre dhe të

konkurrentëve të tyre, pothuajse çdo gjë mund të ndodhë. Demokracitë janë regjime në të

cilat rivaliteti paqësor për ushtrimin e pushtetit ekziston në mënyrë kushtetuese dhe

konkurrenca është paqësore. Ushtrimi i pushtetit është, në thelb, i përkohshëm. Njeriu që

ushtron pushtet nuk beson se ai është i destinuar ta mbajë atë për një kohë të pacaktuar.

Konstituimi paqësor i konkurrencës për ushtrimin e pushtetit gjen shprehjen e saj normale në

zgjedhje. Thelbi i një regjimi nuk është i kufizuar në metodën e përcaktimit të mbajtësve të

autoritetit legjitim. Metoda e ushtrimit të pushtetit nuk është më pak e rëndësishme. Regjimet

demokratike përfaqësojnë një kombinim të mirëkuptimit dhe kontestimit kombëtar250

.

Zgjedhjet janë momente të rëndësishme në jetën politike të një shteti. Ata vendosin se kush

do të qeverisë, dhe si rezultat edhe politikat ekonomike, politikat e jashtme, politikat sociale

etj, që do të ndjekin qeverinë, që del nga zgjedhjet, deri në zgjedhjet e ardhshme. Ndryshimet

e shpeshta të sistemit zgjedhor pothuajse çdo dy vjet, janë prova më e dukshme e luftës së

vazhdueshme të pushtetit dhe ndryshimeve në konstelacionin e pushtetit. Periudha midis

viteve 2001 dhe 2010, ka pasur një rritje të numrit të partive politike dhe një vazhdimësi të

copëzimit të sistemit politik. Ndërsa dekada e parë pa një përpjekje për të imponuar vullnetin

e shumicës absolute në strukturën shtetërore dhe legjislacionin zgjedhor në një mënyrë shumë

autokratike, një praktikë që rezultoi në krizën e vitit 1997, në dekadën e dytë mund të thuhet

se ka parë një sofistikim në konkurrencën brenda partisë. Kjo dekadë është karakterizuar nga

marrëveshjet e përbashkëta midis dy partive kryesore, PD dhe PS mbi projektin institucional

dhe reformat zgjedhore, të cilat kanë rezultuar me nënshtrimin e legjislacionit dhe

institucioneve në vullnetin politik të këtyre partive.

Për shkak se reformat zgjedhore kanë ndodhur në situata specifike dhe janë pjesë përbërëse e

negociatave për projektin institucional, është e rëndësishme të përmendim faktorët që çojnë

në këto ndryshime në dimensionet e sistemeve zgjedhore të aplikuara në Shqipëri dhe në

konstelacionin e fuqisë së partive politike gjatë negociatave mbi reformat zgjedhore në

dekadën e dytë. Duke ndjekur të njëjtin model të analizës si në kapitullin e mëparshëm, do të

përpiqem të nxjerr në dritë se cilët kanë qenë konstelacionet e pushtetit dhe cilat kanë qenë

strategjitë e aktorit politik jo vetëm gjatë hartimit të legjislacionit zgjedhor, por edhe në

zgjedhje. Duke u përpjekur ta bëj këtë, unë do të përqëndroj vëmendjen në të dyja palët si

aktorë strategjikë në arenën zgjedhore, si dhe në sferën e legjislativit dhe politikës

ekzekutive. Një zotërim i fortë i lojtarëve dhe proçeseve në demokracitë e reja është një

parakusht thelbësor për analizën pasuese të performancës demokratike. Në të gjitha

demokracitë, marrëdhëniet shoqërore të pushtetit dhe preferencës formojnë kërkesat që

kanalizohen në proçesin politik. Kështu, megjithëse institucionet demokratike filtrojnë atë që

e bën atë të rëndësishme në arena vendimmarrëse, nuk përcaktojnë substancën apo

fushëveprimin, dhe intensiteti i kërkesave që kërkojnë qasje në ligjet zgjedhore të komunitetit

mund të kufizojë se si do të përfaqësohen shtrëngimet e konfliktit nga partitë në legjislaturë

dhe cilat zona zgjedhore do të bëjnë që zëri i tyre në atë arenë të dëgjohet. Por institucionet e

250

Aron, R. (1962). Thinking politically, fq. 33.


68

tilla nuk përcaktojnë përmbajtjen dhe kompleksitetin e shtrirjes socio-ekonomike dhe

kulturore që kërkojnë përfaqësim politik.

Në një mënyrë të ngjashme, ndërkohë që ligjet zgjedhore dhe ndërveprimet e përshkruara me

Kushtetutë midis legjislativit dhe ekzekutivit presidencial mund të ndikojnë në masën në të

cilën partitë janë programatikisht kohezive, brenda këtyre kufizimeve një sërë faktorësh

joinstitucional formojnë strategjitë aktuale të lidhjes midis qytetarëve dhe politikanëve.

5.2. Përbërja institucionale Shqiptare dhe dispozitat e para Kushtetuese.

Projektimi i parë institucional postkomunist është siguruar nga Ligji mbi dispozitat kryesore

Kushtetuese, i cili shërbeu si kusht i përkohshëm deri në miratimin e Kushtetutës Shqiptare

në vitin 1998. Ligji mbi dispozitat kryesore Kushtetuese, që është miratuar më 21 maj 1991,

nga Asambleja Postkomuniste, qëndroi në fuqi deri në miratimin e kushtetutës, i cili ishte

vendosur të miratohej në tremujorin e parë të vitit 1992. Sidoqoftë, ky ligj i përkohshëm me

disa ndryshime, zbatohej deri në vitin 1998, kur kushtetuta u miratua përfundimisht pas

miratimit të saj në një referendum kombëtar. Ligji mbi dispozitat kryesore Kushtetuese,

parashikonte që pluralizmi politik, partitë politike dhe organizatat e tjera mund të krijoheshin

dhe të ushtronin veprimtarinë e tyre sipas ligjit (Neni 7).

Ai gjithashtu siguroi ndalimin e partive politike në njësitë ushtarake dhe depolitizimin e

organeve të tjera shtetërore. Asambleja Popullore, si organi më i lartë i pushtetit dhe i vetmi

organ ligjdhënës, përbëhej nga 250 deputetë të zgjedhur për një periudhë 4 vjeçare. Presidenti

i Republikës së Shqipërisë u zgjodh nga Kuvendi Popullor për 5 vjet me votim të fshehtë dhe

me dy të tretat e votave të të gjithë deputetëve. Sipas nenit 33, të Ligjit mbi dispozitat

kryesore Kushtetuese, Këshilli i Ministrave ishte organi më i lartë ekzekutiv dhe legjislativ.

Kjo ishte në kundërshtim me nenin 5 të të njëjtit ligj, që parashikonte ndarjen e pushteteve

ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore.

Kushtetuta e parë u miratua nga parlamenti në vitin 1994251

, por u refuzua në referendumin

kombëtar të mbajtur po në të njëjtin vit. Kushtetuta shqiptare u krijua vetëm në vitin 1998,

pasi u pranua në referendumin kombëtar për kushtetutën. Ajo u ndryshua në mënyrë shumë jo

demokratike në vitin 2008, dhe nuk u thirr një referendum kombëtar për të votuar për këto

ndryshime. Ekziston një ndryshim midis formulimit të ndarjes së pushtetit shtetëror midis

kushtetutës 1994 dhe 1998. Në kushtetutën e vitit 1994 sipas nenit 4: "organizimi i shtetit

bazohet në parimin e ndarjes së pushteteve në legjislativ, ekzekutiv dhe juridik"252

.

Kushtetuta e vitit 1998, thotë se sistemi i qeverisjes në Republikën e Shqipërisë bazohet në

ndarjen dhe balancimin e pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Sistemet zgjedhore

përcaktojnë sa parti ka një vend, sa janë kohezivë, kush formon qeverinë dhe sa kohë qeveritë

qeveritare kanë tendencë të zgjasin. Sistemet zgjedhore shprehen në ligjet zgjedhore dhe

ndikimi i tyre varet nga mënyra se si politikanët dhe votuesit i përdorin këto ligje.

Nganjëherë, ligjet me të meta zgjedhore mund të zgjidhin demokracinë ose të çojnë në ngërç.

Sistemet zgjedhore kanë rëndësi në demokraci, sepse zgjedhjet janë një mënyrë për të

përcaktuar se cilët do të jenë udhëheqësit. Ekzistojnë aspekte të rëndësishme të ligjeve

251

Projekt-Kushtetuta e Republikes se Shqiperise, (1994). 252

Po aty.

AULONA ZOTAJ

69

zgjedhore, ku aplikimi përcakton standardin e zgjedhjeve, pavarësisht nëse ato mund të

konsiderohen si të lira dhe të drejta, siç mund të përmendet më shpesh në raporte zgjedhore:

lehtësia e regjistrimit të votuesve dhe kandidatëve; lehtësia e qasjes së partive/kandidatëve në

proçesin politik; struktura e konkurrencës politike; karakteristika të veçanta të formatit të

votimit; organet e administratës zgjedhore; koha e zgjedhjeve; rregullat e financimit të

fushatës.

5.3. Sistemi zgjedhor dhe fushtat zgjedhore deri në vitin 2000.

Me një trashëgimi negative dhe të pakrahasueshme me vendet e tjera ish komuniste, në vitin

1991, Shqipëria hyri në zgjedhjet e para politike shumëpartiake. Viti 1991, përfaqëson një

sistem të dyzuar politik, sjellje të dyzuar qytetare dhe politike. Zgjedhjet e para pluraliste në

Shqipëri u mbajtën më 31 Mars të vitit 1991. Sistemi elektoral i aplikuar në këto zgjedhje

është ai mazhoritar me dy raunde. Nëse asnjë nga kandidatët në zonat një emërore nuk arrin

të fitojë më shumë se 50% + 1 votë, atëherë dy kandidatët me rezultatin më të mirë (me më

shumë se 30% të votave) 253

të arritur në raundin e parë, kalojnë në raundin e dytë i cili është

mbajtur një javë pas ditës së zgjedhjeve pra në 7 Prill të vitit 1991. Zgjedhjet e dyta

pluraliste, pas vitit 1990‘, për Kuvendin Popullor u mbajtën më 22 Mars 1992, sipas Ligjit

për Zgjedhjet e Kuvendit Popullor të Republikës së Shqipërisë nr.7491 datë 29.04.1991254

.

Sistemi elektoral që u aplikua në zgjedhjet parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem

miks, por ndryshe nga viti 1992, jo më një sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca

në pjesën mazhoritare të subjekteve politike nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të

njëjtave subjekteve në pjesën proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në

mënyrë të pavarur. Rastin e vitit 1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në

ligjin e aprovuar nga Kuvendi i Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese. Për të bërë të

qartë modifikimin dhe për të ilustruar ndikimin e partive politike në formulimin e ligjeve

zgjedhore në fillim do të shpjegohet sistemi i ri zgjedhor që aprovohet me ligj të Kuvendit

dhe më pas modifikimin që i ka bërë Gjykata Kushtetuese me kërkesë të disa partive. Në

zgjedhjet për Kuvendin Popullor në vitin 1997, u aplikua sërish një sistem miks i pavarur (por

pjesërisht i varur sipas variantit fillestar të tij)255

. Nga njëra anë kemi të bëjmë me parti të reja

politike që konkurrojnë për të mundur me vota partinë politike që ka sunduar vendin për 46

vjet, nga ana tjetër të gjitha këto parti lënë jashtë debatit politik elementët kryesorë të një

sfide elektorale: dallimet ideologjike, dallimet në lidership, nevojën për një gjyq historik

përmes votës, konceptin e ndarjes së shtetit nga partia (ende PPSH kishte struktura zyrtare në

çdo institucion, përfshirë organet e sigurisë: ushtri, polici, shërbim sekret, diplomaci apo

media publike), apo nevojën për barazi elektorale. Fushata ishte një përballje midis pjesës

liberale antikomuniste (studentët dhe një pjesë e madhe e qytetarëve në qytetet më të mëdha

të vendit) dhe pjesës konservatore dhe të indoktrinuar komuniste (e gjithë periferia)256

.

253

Çeka, B. (2013). Marrëdhëniamessistemevezgjedhore, sistemitpartiakdhesjelljeszgjedhorenëShqipëri. Tirane:

Universiteti i Tiranës. 254

Po aty, fq. 22. 255

Po aty, fq. 25. 256

Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet ne Shqipëri 1991-2008. Tirane.


70

Fakti që PD, fitoi 90% të zonave mazhoritare në qytetet kryesore (Tiranë, Shkodër, Korcë,

Vlorë, Durrës, Elbasan) dhe humbi periferinë paralajmëroi pamundësinë e mazhorancës së

vjetër qeverisëse për të ushtruar funksionet normale ekzekutive. Në këto rrethana vendi shkoi

drejt zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të marsit 1992. Gjatë një viti bashkëqeverisje

midis PD-PS publiku mori të gjithë informacionin e nevojshëm për dosjet – tabu të

komunizmit, abuzimet me pushtetin, vrasjet e përndjekjet politike, krimet dhe korrupsionin,

etj, duke krijuar një situatë krejtësisht të re elektorale257

. Sipas Krasniqit258

, pas vitit 1996

proceset zgjedhore fillojnë të reflektojnë elementë të rinj të sjelljes zgjedhore. Periudha e vitit

1996, cilësohet si shumë problematike në standardet e zgjedhjeve, por ky element me rëndësi

nuk ishte përcaktues në vetë sjelljen elektorale të zgjedhësve. Sondazhet e institucioneve

perëndimore dhe treguesit e brendshëm prisnin një fitore të dukshme të demokratëve, një

konfirmim i mandatit të tyre qeverisës, një mbështetje për reformat politike dhe ekonomike

që tashmë kishin dhënë rezultatet e para pozitive. Përballë PD-së, socialistët ende të

pareformuar në program, lidership e sjellje, nuk ofronin një alternativë zhvillimi. Ata ishin

kundër PD-së, por kjo nuk mjaftonte për të bindur elektoratin për një rotacion qeverisës.

Demokratët e bazuan fushatën paralelisht në dy drejtime: retorikën denigruese ndaj gjithçkaje

që ofron e majta, si dhe aftësinë e saj për të thelluar bilancin pozitiv të reformave ekonomike.

Për herë të parë në një fushatë u aplikuan modelet amerikane dhe britanike të koncerteve

elektorale, pati asistencë të huaj elektorale dhe investim masiv të shtetit në fushatë. Votimi i

vitit 1997 nuk pati risi. Një votë kunder gati plebishitare krijoi një mazhorancë të majtë

solide, por pa ndryshime nga e djathta në mentalitetin e saj ndaj qeverisjes. Midis viteve

1997-2000, identifikimi i opozitës me individin (ish Presidentin Berisha tashmë kryetar në

opozitë) dhe fajësimi i tij për rënien e shtetit (1997), solli qetësi dhe evitoi çdo suprizë në

marrëdhëniet qeveri-zgjedhës.

5.4. Fushata zgjedhore e vitit 2001.

Zgjedhjet e 24 qershorit 2001, kishin një rëndësi të veçantë pasi ishin zgjedhjet e para

parlamentare që mbaheshin pas atyre të vitit 1997, të cilat më së shumti përfaqësonin një

rrugëdalje nga krizat e vitit 1997. Ato përfaqësonin një kthesë të madhe në jetën e një

demokracie të re dhe të brishtë. Një tipar i rëndësishëm i zgjedhjeve parlamentare të vitit

2001 ishte vendimi i PS, i udhëhequr nga Fatos Nano, që të shkëputej me partnerët e tij në

koalicionin qeverisës që po largohej "Aleanca për Shtetin" dhe të konkurronte vetëm në

zgjedhje. Kështu, Partia Social Demokratike, Partia e Bashkimit për të Drejtat e Njeriut,

Partia Agrare dhe Partia e Aleancës Demokratike ishin pa një aleat të madh politik dhe u

përballën me gjasat për të humbur vendet e tyre në Parlament dhe postet e tyre qeveritare.

Partia Demokratike (PD), e udhëhequr nga ish-Presidenti i Republikës Sali Berisha, formoi

një aleancë elektorale me një numër partish të vogla dhe bëri fushatë si Bashkimi për Fitore.

Pas një ndarjeje në PD, në fillim të vitit 2001, disa deputetë të PD-së formuan Partinë e Re

Demokrate, e cila kundërshtoi zgjedhjet nën udhëheqjen e Genc Pollos si një alternativë për

të dyja PS dhe PD [OSCE/ODHIR 2001]. PD konkurroi në zgjedhjet e 2001, në koalicion me

257

Krasniqi, A. (2006). Partitë politike në Shqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja. 258

Krasniqi, A. (2012). Sjellja zgjedhore dhe identifikimi i votës në Shqipëri.

AULONA ZOTAJ

71

Partinë Republikane (PR), Partinë e Bashkimit Liberal, Partinë e Lëvizjes Ligjore (LMP) dhe

Partinë Fronti Kombëtare.

Zgjedhjet parlamentare u mbajtën në bazë të një ligji zgjedhor të miratuar nga Parlamenti në

maj të vitit 2000, dhe u ndryshua në maj 2001. Megjithëse ligji zgjedhor siguroi një bazë për

zgjedhjet demokratike, gjatë zgjedhjeve të vitit 2001, ka patur sfida dhe vonesa. Kushtetuta

krijoi një sistem elektoral të përzgjedhur "të përzier", me përbërës të shumicës dhe

proporcional të ndërlidhur, duke bërë thirrje përzgjedhjen e 100 deputetëve në zonat me një

anëtarë ("zona") dhe 40 deputetë në një zonë elektorale mbarëkombëtare bazuar në listat e

partive ose koalicioneve. KQZ-ja259

regjistroi 38 parti. Disa nuk paraqitën listat e kandidatëve

dhe të tjerët konkuruan në koalicione. Kështu, 28 parti dhe koalicione paraqitën listat

shumëmërore për votimin proporcional. Strategjitë që partitë politike ndoqën gjatë proçesit

zgjedhor synonin testimin e ligjit në kufirin e tij dhe sigurimin e shumicës absolute të

nevojshme në parlament për të siguruar votat për zgjedhjen e presidentit. Rregulla relativisht

komplekse, por standarde evropiane, të nënkuptuara në formulën e ndarjes së vendeve, u

keqpërdorën dhe abuzuan, megjithatë, për të prodhuar spektakël të jashtëzakonshëm të tre

balotazheve ose votimeve të përsëritura, duke çuar në një rezultat që u kontestua nga pjesë të

konsiderueshme të elektoratit dhe, sidomos nga elita politike260

.

Formula e ndarjes së vendeve për vendet e kompensimit mund të shmangej nëse një kandidat,

i cili de facto përfaqësonte një parti politike, regjistrohej de jure si një kandidat "i pavarur".

Secili votues kishte dy fletëvotime dhe në një rast kur votuesi hidhte votën e tij të parë për

kandidatin "e pavarur" dhe votën e tij të dytë për partinë politike që "e mbështeste"

kandidatin "e pavarur", ky mandat nuk do të konsiderohej se ishtë fituar nga partia politike

që mbështeti kandidatin "e pavarur". Në këtë mënyrë, partia politike do të ishte në gjendje të

"zgjeronte" pjesën e saj nga 40 mandatet kombëtare. Caktimi i mandatit dhe përdorimi i

pseudo "kandidatëve të pavarur" u bënë çështjet më kontestuese në periudhën e fushatës

zgjedhore.

Zgjedhjet parlamentare u zhvilluan në katër raunde të votimit. Partia Socialiste fitoi sërish në

këto zgjedhje. Ajo fitoi 75 vende në Parlament nga 140 vende gjithsej. Ilir Meta sërish u

emërua Kryeministër. Edhe në këto zgjedhje si në zgjedhjet e kaluara lokale, rezultati u

kundërshtua mjaft ashpër nga Partia Demokratike. Nga ana e ndërkombëtarëve edhe pse këto

zgjedhje u cilësuan me disa anë pozitive, sërish ato nuk përmbushën të gjitha standardet për

zgjedhje demokratike. Zgjedhjet lokale 2000 dhe ato parlamentare 2001 konfirmuan

dominimin e të majtës, e cila pas tyre humbi terren jo nga aftësia e opozitës për tu imponuar

si alternativë, sa nga paaftësia e tyre për menaxhuar si duhet superpushtetin qëndror e lokal.

5.4.1. Partia Demokratike.

Numri i votave që Berisha mori ishte thuajse i barabartë me votat që mori edhe partia,

respektivisht 8426 dhe 8342 vota. Me gjithë përpjekjet për të krijuar një koalicion të madh

partish, që i udhëhoqi nën sloganin ―Bashkë për Fitore‖, elektorati e la PD-në në opozitë për

259

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Raport i zgjedhjeve vendore 200, marrë nga http://www2.cec.org.al/sq-

al/PE-2001/nwsijkrticleid/8 260

Krasniqi, A. (2006). PartitëpolitikenëShqipëri 1920-2006, fq. 56.


72

dy mandate. Ajo që vërehet është se në zgjedhjet e vitit 2001, ka një raport shumë të ngushtë

mes votave të partisë dhe votave të liderit, 84 vota më shumë ka Sali Berisha nga partia e tij.

Kjo ka dy kuptime, së pari, elektorati shqiptar po mbante qëndrim ndaj Partisë Demokratike

si organizatë politike, së cilës i atribuonte krizën humanitare të vitit 1997, dhe së dyti

veprimet e partisë i atribuohen dhe liderit të saj. Kjo tregon identifikimin e fortë që elektorati

i bën partisë me liderin, çka provon edhe hipotezën e këtij punimi mbi mbizotërimin e liderit

ndaj partisë261

. Sali Berisha përdori median si një kanal për të komunikuar me publikun e

gjerë që në fillim të karrierës së tij politike. TVSH-ja, deri në momentin që lindën kanalet

private shqiptare, ishte podiumi i qeverisë dhe i kreut të shtetit për të përcjellë mesazhe. Me

shtimin e televizioneve private që u shoqërua më tej me aplikimin e teknikave të marketimit

të politikës, Berisha përdori pozitivisht televizionin për të shitur markën e tij tek elektorati

duke e transformuar mediumin në mesazhin, çka nënkuptonte se realiteti i imazhit të tij për

perceptimin e publikut ishte ashtu sikurse Berisha donte që ai të shfaqej262

.

Berisha i inkurajoi njerëzit të besonin tek ai, në fillim duke u lartësuar si pishtar i

demokracisë dhe, më tej, në vitin 2005, si një njeri reflektues, shpresëdhënës dhe luftarak në

kushtet e një ekonomie në krizë263

. Gjatë karrierës së tij politike marka Berisha drejtoi në

―stilin e tipit maço‖, që nënkupton mbajtjen me fanatizëm të vlerave morale shqiptare dhe

duke reflektuar një sërë karakteristikash personale. Marka ―Berisha‖ ishte një njeri

kompetitiv në politikë dhe në jetë; sportiv, që zotëronte një siguri të palëkundur, emocional

kur nevojitej, shpesh i ashpër dhe agresiv, asnjëherë i dobët ose pasiv dhe gjithnjë i fuqishëm.

Në këtë mënyrë, marka e tij ishte e plotë dhe këtë ai e vinte përballë kandidatit socialist, sa

herë ata (socialistët) e sulmonin për moshën e tij të vjetër në punë. Në marrëdhënie me

median, Berisha ndoqi një politikë të sundimit mbi të, duke krijuar favore për ato media që e

përkrahnin, duke forcuar kështu lidhjet mes saj dhe politikës e duke amplifikuar varësinë e

gazetarëve ndaj politikanëve.

Marka Berisha, u bë një markë e suksesshme, veçanërisht në periudhën e parë të ardhjes së tij

në pushtet, dhe kjo, jo më shumë prej aftësisë së Berishës apo stafit të tij për të përdorur

avantazhet e medias, por si pasojë e varësisë së medias së vetme në vend, asaj publike

Televizioni Publik Shqiptar (TVSH), ndaj pushtetit dhe qeverisë. Televizioni Publik Shqiptar,

kishte një histori të gjatë transmetimesh propagandistike gjatë periudhës komuniste dhe dinte

si të projektonte pushtetin në dritë pozitive. Me kalimin e viteve dhe shtimin e eksperiencës

politike edhe vetë Berisha u aftësua në menaxhimin e medias dhe më pas edhe të

televizioneve private, duke i përdorur ato për të ndërtuar një identitet që ishte apelues për

shqiptarët264

. Sulmet e kundërshtarëve të tij ai dinte t‘i adresonte dhe t‘i pozonte në një dritë

pozitive, duke mos lejuar krijimin e perceptimeve të orientuara që mund të ishin të dëmshme

për imazhin e tij, siç mund të ishte p.sh. aftësia e tij fizike për shkak të moshës etj. Më tej,

fushatat elektorale të Partisë Demokratike dhe Berishës mund të quheshin si shfaqje

mediatike, ku kandidatët politikë përpiqen të kenë sa më shumë kontroll mbi median. Ky

261

Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale ne median shqiptare. Tirane: Universiteti i Tiranes. 262

Po aty, fq. 24. 263

Po aty, fq. 30. 264

Po aty, fq. 32.

AULONA ZOTAJ

73

kontroll bëhej më i lehtë për Partinë Demokratike, e cila në vitet e fundit të qeverisjes së saj

kishte ndjekur një politikë të padrejtë me median, duke nënshtruar me politika ndëshkuese

pjesën më të madhe të tyre265

.

5.4.2. Partia socialiste.

Megjithëse Partia Socialiste vijon të lidhet me Partinë e Punës, ajo ka bërë përpjekje të mëdha

për të theksuar shkëputjen nga komunizmi. Së pari, Fatos Nano266

, kryetari i PS-së, është

evidentuar si një socialist i reformuar dhe liberal, frymë që është përcjellë në të gjithë partinë,

duke u përpjekur kështu të mbajë vazhdimisht larg etiketimit partinë. Madje, si një përpjekje

për të ndërtuar një imazh të ri të Partisë Socialiste, ajo hodhi në tregun politik edhe disa emra

të rinj, të papërfshirë në ngjarjet e së kaluarës, të sprovuar në debate dhe takime publike, të

cilët do t‘i jepnin asaj një imazh të ri dhe mundësisht edhe një rikonfirmim të elektoratit të

saj. Anëtarët e saj, në krahasim me PD-në, ishin më të përgatitur dhe më të sinkronizuar në

çështje organizative. Për t‘iu larguar lidhjeve që shumë tentonin t‘i bënin me partinë e vjetër,

Partia Socialiste267

ndryshoi logon e saj, e cila prezantohej nga një grusht brenda të cilit

gjendet një trëndafil ngjyrë rozë. Në kohën e drejtimit nga Nanoja, megjithëse ai vetë ishte

një socialist liberal, elektorati i partisë ka vijuar të mbetet një kategori nostalgjikësh që edhe

në vite jete e kanë kaluar kohën në sistemin komunist268

. Një ngjyrim i ri demografik, që

ndryshoi disi edhe kategoritë moshore të elektoratit, nisi me ardhjen në krye të partisë të Edi

Ramës, i cili shfrytëzoi mjeshtërisht rininë, vitalitetin dhe ekstravagancën e tij për të apeluar

tek moshat e reja për pjesëmarrje politike në PS. Kjo ka patur shumë efekte edhe në

ndryshimin e imazhit të Partisë Socialiste tek moshat e reja. Pavarësisht kësaj, ende sot, 23

vjet pasi Partia Socialiste është themeluar (de facto), lidhja e saj me sistemin e vjetër vijon të

mbetet çekiçi me të cilën PD-ja i bie, duke akuzuar anëtarët e saj si pinjollë të oborrit,

enveristë e të tjera akuza komuniste si këto. Për sa i përket raportit të pëlqyeshmërisë mes

liderit dhe partisë, krahasimi mund të bëhet mes PS-së dhe Fatos Nanos, i cili ka drejtuar PS-

në deri në vitin 2005, ndërkohë që Rama ka kandiduar në zgjedhjet lokale si kandidat i PS-së,

por pa poste drejtuese në të269

.


Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005, përputheshin vetëm pjesërisht me angazhimet e

OSBE dhe standardet e tjera ndërkombëtare për zgjedhjet demokratike dhe shënuan progres

në zhvillimin e zgjedhjeve në Shqipëri. Në këto zgjedhje votuesve u ishte ofruar një gamë e

gjerë zgjedhore nga një sërë partish politike. Megjithatë, proçesi ishte i zgjatur dhe

ndonjëherë i pasigurt. Partitë kryesore politike ende nuk kishin demonstruar vullnet politik

dhe përgjegjësi në përputhje me autoritetin e gjerë që u ishte dhënë atyre për proçesin

zgjedhor. Kjo ishte veçanërisht e dukshme në qasjen e partive në administratën zgjedhore, në

respektimin e plotë të lirive themelore të qytetarëve dhe zbatimin e strategjive zgjedhore për

265

Po aty, fq. 33. 266

Po aty, fq. 37. 267

Po aty, fq. 38. 268

Krasniqi, A. (2006). Partitëpo litike në Shqipëri 1920-2006, fq. 71. 269

Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale në median shqiptare, fq. 41.


74

të maksimizuar fitimet zgjedhore270

. Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005 ishin të

gjashtat që nga themelimi i politikës shumë partiake në Shqipëri në vitin 1991. Që atëherë, dy

partitë më të mëdha, Partia Socialiste (PS) dhe Partia Demokratike (PD) kanë dominuar

skenën politike. Shpesh, rivaliteti i tyre ishte i fortë, bazuar në një mungesë të ndërsjellë të

besimit dhe në disa raste antagoniste. Siç e pamë, ky rivalitet shkaktoi bllokime politike,

shpesh të zgjidhura nëpërmjet lehtësimit nga institucionet ndërkombëtare, sidomos OSBE-ja.

Ish kryeministri i PS, Ilir Meta, u nda nga grupi socialist parlamentar dhe themeloi Lëvizjen

Socialiste për Integrim (LSI). LSI u përfaqësua më pas në parlament nga 9 deputetë të

zgjedhur në vitin 2001, si kandidatë të PS.

Që nga viti 2004, Partia e Lëvizjes Ligjore formoi një aleancë me Partinë e Re Demokratike,

e cila çoi në krijimin e Lëvizjes Pro-Monarkiste për Zhvillimin Kombëtar - Leka Zogu I

(MND)271

. Sistemi zgjedhor u thjeshtua në një farë mase duke hequr nga dispozitat e ligjit

zgjedhor për një raund të dytë votimi për zgjedhjet e shumicës, me qëllim trajtimin e

shqetësimeve të mëparshme lidhur me kompleksitetin e sistemit zgjedhor dhe zbatimin e saj

të zgjatur. Këto ndryshime u përgatitën kryesisht përmes një proçesi dypartiak që përbëhej

nga PS dhe PD. Kufijtë e rinj për zonat zgjedhore u përcaktuan në një ligj të veçantë (mars

2005), që rezultoi nga një marrëveshje politike dypartiake PS-PD272

. Për zgjedhjet e vitit

2005, KQZ-ja fillimisht regjistroi 57 parti si subjekte zgjedhore. Faza e dytë krijoi një sistem

dypartiak mes PS-së dhe PD-së, i cili përcaktoi mjedisin e përgjithshëm politik në të cilin

vepronin të gjitha partitë. Duke pasur parasysh patologjitë e sistemeve zgjedhore dhe pasojat

e tyre në sistemin e partive politike, ndonëse partitë kryesore shqiptare ende përfaqësonin

disa elemente të qëndrueshme në sistemin partiak, aleancat rreth tyre vazhdimisht ishin të

përbëra nga paqëndrueshmëria dhe një prirje për copëzim. Komuniteti ndërkombëtar, duke

përfshirë veçanërisht Prezencën e OSBE-së dhe ODIHR në Shqipëri, është përfshirë në

mënyrë substanciale në mbështetjen e reformave zgjedhore të Shqipërisë nëpërmjet ofrimit të

ekspertizës specifike273

.

Korniza kushtetuese për zgjedhjet e vitit 2005, ishte e njëjtë me zgjedhjet e vitit 2001, dhe

përfaqësonte të njëjtën hapje ndaj abuzimit me anë të strategjive partiake, që synonin

maksimizimin e interesave të partive përmes manipulimit të zgjedhjeve dhe mospërmbajtjes.

Zbatimi i strategjive të partive që i japin përparësi interesit të partisë mbi kërkesat

kushtetuese të nenit 64.2 të Kushtetutës, mund të interpretohet si mungesë e vullnetit të

mjaftueshëm politik për zbatimin e drejtë të ligjit. Përpjekje të tilla për t'i shmangur

qëllimisht objektivat kushtetuese testojnë ligjin përtej kufijve të pranueshëm274

. Fakti që ato u

përsëritën në zgjedhjet e vitit 2005, treguan qartë mungesën e vullnetit politik për të kryer

zgjedhje të sinqerta demokratike dhe për të mbështetur përmirësimet e arritura. Listat e

paraqitura nga koalicionet duhej të kalonin nëpër dy proçedura të njëjta. Nga 57 partitë e

regjistruara si subjekte zgjedhore nga KQZ-ja, 19 paraqitën katër marrëveshje të veçanta të

koalicionit:

270

Po aty, fq. 42. 271

Po aty, fq. 43. 272

Po aty, fq. 50. 273

Po aty, fq. 52. 274

Po aty, fq. 56.

AULONA ZOTAJ

75

Shtatë palë që konsideroheshin të mbyllura për PD-në paraqitën një listë që formoi

koalicionin "Aleanca për Liri, Drejtësi dhe Mirëqenie" (ALDM);

Tre parti (LMP, Partia Demokratike e Përtërirë dhe Partia Konservatore), formuan një

koalicion të quajtur Lëvizja për Zhvillim Kombëtar - Leka Zogu I (LZHK);

Katër parti të pa përfaqësuara në parlamentin që po largohej, formuan një koalicion të

quajtur Partitë Socialiste Shqiptare dhe Partia e Unitetit Kombëtar (PSSH + PUK);

Një koalicion prej pesë partish formuan Lëvizjen Demokratike për Integrim (LDI).

Në fund, nga 19 partitë që aplikuan për të kandiduar në koalicione, 14 mundën të

konkurronin në tre koalicione. Strategjitë e partive kryesore politike në bazë të të cilave u

kërkuan votuesve të tyre që të votonin për to në rangun nominal, por për të mbështetur aleatët

e tyre në radhitjen e listës çoi në fitoren e PD dhe aleatëve të saj, ku jo të gjitha partitë fituan

vende nga shpërndarja proporcionale. Ky koalicion për shkak të këtij deformimi arriti të fitojë

33% të votave nga lista, pavarësisht faktit se asnjë nga partitë individuale nuk e kalonte

pragun.


Menjëherë pas ardhjes në pushtet në 2005, PD kontraktoi firmën tjetër konsulente Ridge

Global, e cila drejtohej nga nënsekretari i brendshëm i qeverisë Bush, Tom Ridge. E paguar

me 480 mijë dollarë në vit, qëllimi kryesor i firmës do të ishte të ndihmonte Shqipërinë të

hapë bisedimet me NATO-n, çka u realizua në shkurt të 2008. Kjo tendencë e amerikanizimit

të fushatës dhe instalimi i taktikave të marketingut politik edhe përtej fushatave elektorale

shënuan një fazë të re në politikën shqiptare. Berisha drejtoi vendin si kryeministër në dy

mandate, prej vitit 2005 – 2009 dhe 2009 – 2013. Ndërsa elektorati për 8 vjet u tregua

këmbëngulës për të pozicionuar dhe dënuar Sali Berishën dhe partinë e tij, si një prej

shkaktarëve të krizës së vitit 1997, PD-ja rekrutoi një firmë të marketimit politik të

specializuar në fushatat elektorale, e cila punoi fuqishëm për të ndërtuar imazhin e Berishës

dhe të partisë që ai drejtonte. Fushata e vitit 2005, u shtri gjerësisht në bazë, duke angazhuar

të gjitha figurat politike të Partisë Demokratike. Ndërkohë, vetë Berisha u paraqit në publik si

një njeri reflektues, vizionar, me energji, shpresëdhënës dhe një kritik shumë i ashpër i

qeverisjes plot vese e të korruptuar të Partisë Socialiste, të drejtuar nga Fatos Nano. Nga ana

tjetër edhe paraqitja e Berishës ishte shumë miqësore, përtej asaj zyrtare. Ai shpesh

prezantohej në publik me këmishë në ngjyrë të çelët, ndonjëherë e kombinuar hijshëm me një

jelek të errët duke krijuar kontraste të përputhshme me moshën e tij dhe që i jepnin një pamje

sportive. Ai gjithashtu përpiqej të krijonte edhe marrëdhënie të afërta me publikun, duke u

futur mes turmës dhe duke i takuar e përshëndetur ata, ndërkohë që vazhdimisht mbante në

buzë një buzëqeshje275

.

Ky stil në veshje duket të jetë reformuar mjaftueshëm në krahasim me vitet e para të karrierës

politike në Shqipërinë demokratike, ku standardi ishte përgjithësisht kostumi i kombinuar me

një kollare, që në pjesën më të madhe të rasteve kishte nuanca të ngjyrës blu, që ishte

identifikuese e logos së Partisë Demokratike. Ndërkohë, fjalimet e tij kishin një stil gjuhësor

275

Po aty, fq. 57.


76

të thjeshtë, e të kuptueshëm ndryshe nga oponenti i tij socialist, Fatos Nano, që megjithëse

orator, ishte i pakapshëm për masat. Gjuha që Berisha ka përdorur në fushatë, kur i duhej të

atakonte kundërshtarin e tij, ishte e ashpër, akuzuese, shpesh herë me nënkuptime, ndërsa

deklaratat drejtuar elektoratit ishin premtuese dhe shpresëdhënëse276

. Por, pavarësisht meritës

së tij si flamurtar i demokracisë, ai është një prej njerëzve më të konsumuar në skenën

politike dhe i pari që ka mbajtur poste drejtuese që prej fillimit të karrierës së tij politike277

.

Me nuhatjen dhe inteligjencën e tij, por patjetër dhe me këshillimin e konsulentëve të tij,

Berisha në vitin 2013, pas humbjes së zgjedhjeve, dha dorëheqjen nga drejtimi i partisë.

Konsumimi i figurës së tij, në fakt, kishte nisur shumë herët, me fillimin e mandatit të dytë

qeverisës në vitin 2009 – 2013. Në zgjedhjet e vitit 2005, PD-ja rekrutoi kompaninë

amerikane BG & R, e cila paguhej me një rrogë të majme për t‘i sjellë fitoren PD-së. Mënyra

se si u zhvillua fushata e këtij viti ka një ndryshim të dukshëm, pasi ka shpalosje programi,

një komunikim më elegant me publikun dhe një seri iniciativash shpresëdhënëse, siç ishte

krijimi i Komitetit të Orientimit të Politikave (KOP), një strukturë e re e përbërë nga

teknicienë. Edhe slogani i përzgjedhur reflektonte këtë ndryshim në PD: ―Koha për

ndryshim‖278

.

5.5.2. Partia Socialiste.

Në krye të PS-së u zgjodh Fatos Nano, ndërkohë që radhët e saj u zgjeruan me elementë të

rinj, njerëz vizionarë të papërfshirë në ngjarjet e së kaluarës. Ajo solli ndryshime të mëdha

programore. Programi i saj tashmë filloi të flasë më pak për ndarje ideologjike dhe më shumë

për reforma, masa sociale, hapje drejt perëndimit etj279

. Megjithëse Partia Socialiste vijon të

asociohet me Partinë e Punës, ajo ka bërë përpjekje të mëdha për të theksuar shkëputjen nga

komunizmi. Së pari, Fatos Nano, kryetari i PS-së, është evidentuar si një socialist i reformuar

dhe liberal, frymë që është përcjellë në të gjithë partinë, duke u përpjekur kështu të mbajë

vazhdimisht larg etiketimit partinë. Madje, si një përpjekje për të ndërtuar një imazh të ri të

Partisë Socialiste, ajo hodhi në tregun politik edhe disa emra të rinj, të papërfshirë në ngjarjet

e së kaluarës, të sprovuar në debate dhe takime publike, të cilët do t‘i jepnin asaj një imazh të

ri dhe mundësisht edhe një rikonfirmim të elektoratit të saj. Anëtarët e saj, në krahasim me

PD-në, ishin më të përgatitur dhe më të sinkronizuar në çështje organizative. Për t‘iu larguar

asosacioneve, që shumë tentonin t‘i bënin me partinë e vjetër, Partia Socialiste ndryshoi

logon e saj, e cila prezantohej nga një grusht brenda të cilit gjendet një trëndafil ngjyrë

rozë280

.Me gjithë këto përpjekje, Partia Demokratike gjithmonë e ka sulmuar Partinë

Socialiste, duke i kujtuar të kaluarën e saj komuniste dhe, madje, duke u përpjekur të

evidentojë se asaj i ka ndryshuar vetëm emri. Për 15 vite radhazi PS-ja është drejtuar nga

Fatos Nano, i ashtuquajtur lider historik i partisë, i cili dha dorëheqjen nga partia në vitin

2005, pas humbjes së zgjedhjeve parlamentare, duke ia dhënë stafetën liderit aktual Edi

276

Po aty, fq. 60. 277

Po aty, fq. 61. 278

Po aty, fq. 62. 279

Po aty, fq. 65. 280

Po aty, fq. 67.

AULONA ZOTAJ

77

Rama281

. Për sa i përket kohezionit të brendshëm partiak, PS është karakterizuar nga fërkime

e përplasje që kanë krijuar tensione e deri edhe largime masive prej partisë. Në 2002,

fërkimet Nano - Meta që kulmuan me ―lëvizjen për katarsis‖ iniciuar nga Petro Koci, por

drejtuar nga Fatos Nano kundër Ilir Metës, çuan largimin e këtij të fundit dhe një pjesë të

anëtarëve, të cilët formuan Lëvizjen Socialiste për Integrim në vitin 2004. Ndërkaq në vitin

2005, merret lidershipi nga Edi Rama, që megjithëse kishte disa vite në poste drejtuese në

qeverisjen socialiste, si anëtar kabineti dhe më pas si kryetar i bashkisë së Tiranës, i

mbështetur nga PS-ja, nuk ishte institucionalizuar as brenda partisë dhe as tek mbështetësit që

ende e lidhnin PS-në me figurën e Nanos282

. Në kohën e drejtimit nga Nanoja, megjithëse ai

vetë ishte një socialist liberal, elektorati i partisë ka vijuar të mbetet një kategori nostalgjikësh

që edhe në vite jete e kanë kaluar kohën në sistemin komunist.


Partia Demokratike dhe Partia Socialiste janë dy partitë kryesore në Shqipëri, të cilat kanë

qenë rivale për një kohë të gjatë. PD, ka qenë në pushtet për një kohë të gjatë, por PS kurrë

nuk ka hequr dorë nga fitimi i zgjedhjeve. Zgjedhjet e 2009-ës, erdhën pas ndryshimeve

kushtuese dhe do të mbahen mend për mazhorancën e brishtë, por edhe kalimin historik të Ilir

Metës në kampin e djathtë. Koalicioni i PD mori vetëm 70 mandate dhe e vetme nuk mund të

qeveriste dot. Në këtë mënyrë Meta, kaloi djathtas, një kalim që la gojë hapur shumë kënd.

Ndërkohë nga opozita këto zgjedhje u kontestuan mjaft ashpër me bojkotim Parlamenti,

greva nëpër qytete, etj. Këto zgjedhje u vlerësuan negativisht edhe nga ndërkombëtarët.


Sipas auditorit të pavarur283

, pasqyra financiare e partisë ndahet në disa kategori ku bëjnë

pjesë: fonde nga buxheti i shtetit dhe fonde ose dhurata nga mbështetësit dhe anëtarët.

Prandaj, pasqyrat financiare për të ardhurat dhe shpenzimet gjatë zgjedhjeve të vitit 2009, u

ndanë në dy grupe: ato që vinin nga Zyra Qendrore e PDSH-së dhe ato të ardhura nga zyrat e

tjera në qytete të tjera. Bashkëpunimet me kompanitë e huaja si organizatorë për fushatën u

zgjodhën Penn, Schoen dhe Berlannd Associates (PSB), kompani këshillimi në ngjarje

politike. Këto kompani përdorin një strategji të njohur si "Njohuri A fitimprurëse" dhe është

pjesë e grupit të famshëm të WPP, të cilat konsiderohen si liderë në fushën e marketingut,

reklamimit dhe markës. Kjo kompani ka punuar në rolin e një kompanie të strategjisë së

konsultimit për Bill Clinton, ish-kryebashkiakun e New Yorkut Michael Bloomberg dhe

gjithashtu për ish kryeministrin e Britanisë, Toni Bler. Slogani i Partisë, në 2009 ishte

"Shqipëria po ndryshon", njësoj si kënga që u lançua gjatë fushatës. Ata donin të

transmetonin me këtë që Shqipëria po ndryshon përmes Partisë Demokratike. Pjesa e kuqe e

slloganit ka dizajnin e flamurit dhe ngjyra e kuqe është ngjyra tradicionale dhe pjesa blu do të

thotë energji (Shih shtojcën 2, figura16). Gjatë zhvillimit të fushatës iu dha përparësi

shpalosjes së premtimeve, për reforma të ndryshme në infrastrukture, krijimin e vendeve të

281

Po aty, fq. 70. 282

Po aty, fq. 72. 283

Fusha, L. (2009).


78

punës, rolit të grave në shoqëri, e në mënyrë të veҫantë integrimit të vendit në Bashkimin

Europian.


Përsa i përket analizës financiare të kostove të fushatës së partisë socialiste, do të bazohem

tek raporti i auditimit284

dhe pasqyrat financiare tregojnë: Lidhur me bashkëpunimet me

kompanitë e huaja që do të ndihmonin në organizimin e fushatës, PS zgjodhi kompaninë

"Kidron Strategies", e cila drejtohej nga një amerikano-izraelit, George Birnbaum. Qëllimi i

kësaj kompanie është që të merret drejtpërdrejt me menaxhimin dhe organizimin e fushatave

të ndryshme dhe aktiviteteve të tjera politike. George Birnbaum ishte CEO i kompanisë

"Worldwide", e cila ishte e njohur në SHBA dhe në Izrael. Ai ishte organizatori i fushatës së

ish Presidentëve të Amerikës: Richard Nixon, Ronald Reagan dhe ish-Kryeministri i Izraelit

Benjamin Netanjahu. Në vitin 2009, Slogani i PS ishte "Bashkë për të ardhmen". Partia

Socialiste me anë të këtij slogani, dëshironte të tregonte se së bashku me popullin, ata do të

bënin ndryshimet për një të ardhme më të mirë për vendin e tyre. Pra, kandidati në atë kohë

kishte nevojë edhe për mbështetjen e njerëzve për të bërë këto ndryshime (Shih shtojcën 1,

figura17).

Në hapjen e fushatës nga Partia Socialiste, udhëheqësi i tij Edi Rama zgjodhi "Qytetin

Studenti", si vend organizimi (Top Channel, 2009). Ai zgjodhi ta niste fushatën nga të rinjtë,

në vendin ku dy dekadat e mëparshme filluan revolucionin e madh kundër regjimit të

komunizmit. Gjatë kësaj ngjarje, Z. Rama premtoi qeverisje me standarde më të larta dhe

zhvillim më të madh ekonomik dhe social të vendit.

5.6.3. Përmbledhje e fushatës 2009.

Gjatë fushatave, deputetë të ndryshëm sipas lokaliteteve, premtuan dhe prezantuan filozofinë

e partisë në publik. Udhëheqësit e të dy partive, në takimet publike u përqëndruan shumë në

analizën e figures së kundërshtarit dhe u vu re një përpjekje për lartësimin e figurës vetjake,

apo theksimit të faktit që ‗unë‘ (politikani) jam ndryshe. Në këtë kohë jeta politike dhe

fushatat zgjedhore karakterizohen nga trazira dhe pasiguri të shumta. Kjo gjë u pasqyrua edhe

nga mediat e rëndësishme në Shqipëri, si Top Channel (Top Channel, 2009), Vizion Plus

(Vizion Plus, 2009), pas ditës së zgjedhjeve. Partia Demokratike përdori një filozofi vërtetë të

fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe

kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj, votuesit nuk u duhej të japin votën e

tyre palës tjetër, nëse ata tashmë e panë përparimin me të tashmen (PD). Mediat kanë luajtur

një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së zgjedhjeve. Sipas ODIHR-it285

, vetëm dy nga pesë

operatorët e mediave kanë respektuar vendimin për ofrimin e gjatësisë së njëjtë për secilën

parti, gjatë publicitetit elektoral në televizionet e tyre. Asnjë nga operatorët nuk e respektoi

vendimin e transmetimit të partive të tjera të vogla që ishin pjesë e zgjedhjeve të vitit 2009.

Nga sloganet mund të shohim se kuptimi është diçka në lidhje me të ardhmen. Slogani i PD-

së kuptohet si diçka e vazhdueshme, që do të thotë se PD-ja bëri ndryshime gjatë qeverisjes

284

Ziu, M. (2009). The effect of media on political media. 285

Office for Democratic Institutions and Human Rights, Annual Report 2009, Elections in Albania

AULONA ZOTAJ

79

së saj dhe se këto ndryshime do të vazhdonin të ndodhnin. Nga ana tjetër, PS u përpoq të

jepte një mesazh edhe në lidhje me të ardhmen, por kjo e ardhme do të mbante së bashku

pjesëmarrjen e publikut. PD ishte më e fokusuar drejt reklamimit përmes shpërndarjes së

bluzave dhe grupeve me logon e partisë, muzikën dhe përfshirjen e të rinjve në forumet e saj.

Partia tjetër, PS zgjodhi një mënyrë më të drejtpërdrejtë për të promovuar veten, duke qenë

më në kontakt me publikun, duke vizituar qytetarët, duke dëgjuar sugjerimet e tyre dhe duke

premtuar qeverisje më të mirë. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu afruar me

publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar

drejtpërdrejt në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod

veshje nga kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e

udhëheqësve ndryshoi. Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë

që të ishin më të njohur për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi

interesit të publikut dhe jo interesit të tyre. Në zgjedhjet e 28 qershorit 2009, fituese u shpall

Partia Demokratike, me udhëheqësin e saj Sali Berisha dhe për herë të parë në koalicion me

LSI (Panorama, 2009). Publikimi i rezultateve u bë direkt në mënyrë elektronike nga faqja

zyrtare e KQZ, e cila do të publikonte çdo rezultat që vinin nga rrethet286

.

5.7. Fushata Zgjedhore e vitit 2013.

Edhe pse të dhënat zyrtare të fushatës zgjedhore ishin në 24 maj të vitit 2013, shumë nga

kandidatët filluan më parë në mënyrë indirekte këtë fushatë. Ata u përpoqën të ishin shumë të

kujdesshëm me imazhin e tyre për publikun duke bërë disa ndryshime për një mënyrë jetese

më të mirë për votuesit. Gjatë muajit të fushatës zgjedhore axhenda e kandidatëve do të ishte

shumë e zënë. Fushata zgjedhore e vitit 2013 shihet si një nga fushatat ku u investua më

shumë, krahasuar me ato të mëparshmet. Megjithëse kandidatët po përpiqeshin të merrnin

vëmendjen e votuesve duke komunikuar me ta përmes mediave sociale duke postuar gjithçka

që ata po bënin për njerëzit dhe përparimin e punës së tyre287

. Diçka e re që u pa në këtë

fushatë ishte përdorimi i "sallave të qytetit" që do të thoshte se kandidatët komunikonin

drejtpërdrejt me grupe qytetarësh. Në zgjedhjet e vitit 2013, Shqipëria pati testin më të

rëndësishëm, përsa i përket aspiratës së saj për të qenë pjesë e familjes Evropiane. Pasojat e

rezultateve të këtij testi, janë përjetuar dhe vuajtur padyshim nga vendi ynë. (Shih tabelën 3,

shtojca 2)


Në fushatën zgjedhore Edi Rama u mundua të huazonte nga marketingu i Tony Bler, në

mënyrë që të kishte strategjinë e duhur për fitimin e zgjedhjeve. Ndërkohë agjencitë shqiptare

kishin punuar me reklamimin e Partisë288

. Në këto zgjedhje PS përdori një strategji strikte,

duke pasur ide të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një dëshirë për

ndryshime më të mira për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një Shqiponjë

me mbishkrimin fjalën rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i ndryshimit, që

286

OSCE. (2009). Misionii OSBE/ODIHR-it përVëzhgimin e ZgjedhjeveRaportiPërfundimtar,

ZgjedhjetParlamentare 28 qershor 2009. Varshavë. 287

Muka, A. (2013). Sa ndikojnemediat sociale ne atotradicionale ne Shqiperi. 288

Mendick, R. &. (2013). Tony Blair to advice next government of Albania.


80

do të thoshte se Shqipëria do të rilindë në 2013, nga Partia Socialiste. Me këtë slogan PS

linte të kuptonte se do të ishte ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë289

. Mënyra të tjera

për marketimin e PS gjatë fushatës ishin përdorimi i banderolave e flamunjve të mëdhenj,

takimet me të rinjtë, shpërndarja e broshurave dhe byzylykëve me logon e PS. Media: në

Shqipëri mediat kanë një ndikim të madh në opinionin e qytetarëve. Partia Socialiste në

reklamën e tyre politike ishte përqendruar në çfarë do të ndryshonin për të mirën e këtij vendi

dhe gjithashtu një reklamë tjetër ishte për premtimet e arritura që Partia tjetër e kishte bërë

më parë. Sipas specialistit të marketingut, reklama mund të transmetohej 15 herë në ditë.

Ekzistenca e mediave është ti japë publicitet fushatës dhe zgjedhjeve demokratike, duke

komunikuar me njerëzit rreth situatave të vendit. Votuesit duhet të jenë të mirë informuar për

kontributin që kandidatit do të japë për të zgjidhur situatat. Fig. numër 1, tregon orën e

transmetimit të të gjitha shfaqjeve, reklamave dhe çdo gjëje që përfshin subjektin politik.

Strategjia e Partisë Socialiste: Partia Socialiste ka bërë 56 tubime dhe 112 takime

individuale. Gjatë fushatës gjithmonë është theksuar, se kjo parti e ‗re‘ do ta ndihmonte

vendin të ecte përpara. Ajo ҫfarë kjo parti bëri gjatë fushatës së zgjedhjeve, ishte të

përmendte gjëra negative për Partinë Demokratike, duke thënë se me PD vendi ka pasur krizë

financiare dhe korrupsion të lartë. Edi Rama e shtriu fushatën e tij në qytete të ndryshme,

duke biseduar me popullin dhe duke shpalosur reformat që kishin parashikuar të ndërmerrnin.

Gjatë fushatave ata bënë një listë për popullin, me 100 arsye pse ata duhet t'i 'thonin jo'

qeverisë së Partisë Demokratike.

Megjithëse në pikën tjetër të rëndësishme të strategjisë së fushatës është takimi i Edi Rama

me zyrtarin evropian dhe amerikan. Qëllimi i tyre ishte ndërtimi i një Shqipërie më të mirë,

që nënkuptonte rritjen e PBB-në, eleminimin e korrupsionit, rritjen e nivelit të arsimit, etj.

Duke përmirësuar shumë prej këtyre pikave, Shqipëria mund të shtonte shanset për të qenë

pjesë e Bashkimit Evropian290

. Ajo që vihet re, është se në fushatën e vitit 2013, media

sociale ka qenë një element i rëndësishëm për strategjinë politike. Anëtarët e të dy partive

kanë qënë shumtë të angazhuar në postimet e të gjitha takimeve apo veprimeve të kryera

gjatë fushatës zgjedhore në llogaritë e tyre në mediat të ndryshme sociale. Shifra tregon se

mosha 18-24 janë më aktive në rrjetin social, si dhe mosha 24-35 vjeç. Ky grup ishte grupi i

synuar i Partisë Socialiste, sepse nga interneti të rinjtë ishin të informuar drejtpërsëdrejti me

veprimtarinë e Edi Ramës, e në këtë mënyrë lideri i partisë socialiste synonte të përhapte sa

më shumë informacion rreth fushatës së tij, e të fitonte simpatizantë të rinj. Duket që

simpatizantët e liderit socialistë nuk janë vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë vendit291

,

emigrantë të cilët ditën e votimeve udhëtuan drejt Shqipërisë, në mbështetje të tij. Në figurën

e fundit tregohet interesi i qytetarëve duke komentuar, duke postuar dhe ndarë postimet që

Edi Rama bënte në faqen e tij. Nga fillimi i Prillit deri në Qershor, i cili ishte muaji i fushatës,

interesimi i elektoratit po rritej. Shpenzimet e Partisë Socialiste për fushatën zgjedhore të vitit

2013: Partia Socialiste kishte rreth 88 milionë lekë fonde (rreth 741 467 $). Sipas raporteve

financiare zyrtare, ajo shpenzoi dy herë më shumë. Shuma totale për fushatën që ishte 187

289

Progni, L. (2015). Një histori e shkurtër slloganesh e kandidatesh në 23 vjet. Dita, fq. 3-4. 290

Armakolas, I. (2013). Albanian Elections Observatory Brief. 291

Fjerza, O. (2014). Impakti i Marketingut Politik në Sjelljen e Elektoratit Rinor.

AULONA ZOTAJ

81

milionë lekë ose 57% nuk mbulohej nga fondet (CEC, 2013). Financuesit privatë kanë dhënë

për fushatën 45.3 milionë lekë. Kjo parti kishte 53 financues që dhanë 56.58% të fondeve.

Ndërkohë, Partia kishte fondet e veta për të mbuluar shpenzimet e fushatës me 10.81% ose

me një shumë prej 8.6 milionë lekësh292

.


Partia Demokratike ka qeverisur në Shqipëri për 8 vjet, Sali Berisha ishte lider. Njerëzit e

kishin përkrahur këtë parti sepse ata mbështetën demokracinë si një mënyrë për të ‗zhdukur‘

komunizmin. Për fushatën e 2013, kjo parti bashkëpunoi me Tony Podest, një konsulent

amerikan. Kjo kompania amerikane përgatiti planin e marketingut për fushatën293

. Sllogani

për fushatën e vitit 2013 ishte: 'Ne jemi ndryshimi, përpara'. Partia Demokratike përdori dy

ngjyra për fushatën tradicionale dhe të pushtetit që ishin karakterizimi i ngjyrës blu dhe të

kuqe294

. Me këtë nënkuptohej se ata kishin sjellë ndryshime pozitive gjatë qeverisjes dhe do

të vazhdonin më tej me këtë. Gjatë kohës së fushatës, në rrugë apo në shtëpi të qytetarëve të

cilët ishin simpatizantë të partisë u panë shumë flamuj dhe banderola të Partisë Demokratike

(Shih shtojcën 2, figura 19). Media: Partia Demokratike investoi shumë gjatë kësaj fushate në

media krahasuar me partitë e tjera295

. Kjo parti bëri 25 shpallje që është treguar 2000 herë ose

le të themi 24 orë. Ata kanë shpenzuar 120 milionë lekë dhe PS ka shpenzuar 80 milionë

lekë. Shumica e njerëzve që preferonin Partinë Demokratike ishin mosha e mesme, edhe pse

rrjeti social ishte më i përdorur, kryesisht nga të rinjtë në atë kohë, shumica e njerëzve duke

qenë tradicionalë preferonin të informoheshin nga televizioni dhe gazetat. Gjatë fushatës

Partia Demokratike organizoi 85 koncerte, 91 takime dhe 55 inaugurime296

.

Strategjia e Partisë Demokratike: Sipas ekspertëve Shqipëria, në këto zgjedhje po ndiqej nga

koncepti i bazuar në udhëheqje. Gjatë fushatës së Sali Berishës, ishte e lehtë të shihje

përvojën, energjinë dhe aftësinë e tij për të komunikuar me njerëzit297

. Gjatë këtyre takimeve

janë nënvizuar aritjet e kësaj partie, siç është pjesa e NATO-s, infrastruktura e rrugës Tiranë-

Elbasan, rritja e pagave, investimi në arsim, liberalizimi i vizave etj. Në të dyja palët, një nga

qëllimet e rëndësishme është ta bëjë Shqipërinë pjesë të Bashkimit Evropian. Premtimet për 4

vitet e ardhshme do të jenë, krijimi i vendeve të reja të punës, reformat tatimore dhe fiskale

do të vazhdojnë të jenë prioritet për partinë dhe investime në sektorë të ndryshëm si bujqësia,

turizmi dhe teknologjia.

Media Sociale: Sali Berisha nuk ka lënë anash elementë të tjerë për marketingun e fushatës.

Ai ka përdorur Facebook dhe Twitter. Në faqen e tij ai përpiqet të ndajë punën e partisë së tij

që po bëjnë për një vend më të mirë. Edhe pse ai ndan mendimin e tij për Partinë tjetër rivale

se puna e tyre nuk është e mjaftueshme dhe ata nuk janë në rrugën e duhur për të plotësuar

detyrën e tyre për vendin e tyre. Sali Berisha në llogaritë e tij në Facebook dhe Twitter,

përveҫ postimit të aritjeve të parties së tij, nuk harron të tregojë edhe anët negative apo

292

CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit. 293

Andelman, D. (2013). Albania's clean vote may be fist step towards EU. Blouin News, 1-2. 294

Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara për Imazh. Dita. 295

Po aty, fq. 15. 296

Tema. (2013). PD me shumë shpenzime se PS në fushatën elektorale. Tema. 297

Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara per Imazh. Dita, fq. 17.


82

mangësitë e kundërshtarit. Në postimet e Berishës në rrjetet sociale është vënë re komentimi i

mbështetësve të partisë socialiste me kritika dhe komente të tjera të ndryshme298

. Shpenzimet

e Partisë Demokratike për fushata zgjedhore të 2013: Partia Demokratike grumbulloi 94.5

milionë lekë nga fondet që do të thotë rreth 900 000 $. Raportet zyrtare financiare raportojnë

se Partia ka shpenzuar 96.6 milion Lekë (920 098 $). Kjo do të thotë se Partia Demokratike

ka shpenzuar 2.1 milionë lekë më shumë (KQZ, 2013). Partia Demokratike ka përfituar nga

buxheti i shtetit 27.2% të shumës që kanë dhënë nga fondet. Donatorët privatë kanë dhënë për

fushatën 63.3 milion lekë ose 67% nga totali i fondit. Partia ka përdorur fondet e veta

personale për të mbuluar shpenzimet e fushatës me një shumë prej 5.5 milionë lekë

(5.79%)299

.


Në qeveri janë tre parti, tre kryetarët e të cilave bëjnë opozitë. Edi Rama kundër sistemit,

Basha kundër Metës dhe Meta kundër Ramës. Nëse një i huaj do të dëgjonte fjalimet, do ta

kishte të vështirë të kuptonte se kush nga këta qeverisi për 4 vjet e kush qëndroi në opozitë.

Ndodhi për herë të parë këtë fushatë që Edi Rama nga kryeministër kaloi në rolin e opozitarit

të flaktë. Duke ia lënë fajin sistemit, LSI-së, Tepsisë apo kujtdo tjetër, Rama braktisi të gjitha

përgjegjësitë që ia imponon mandati i kaluar në kryeministri. Paraardhësit e tij kanë pasur një

vijë llogjike më të qëndrueshme, kanë kërkuar një mandat të dytë për t‘i vazhduar punët, për

të mos i lënë projektet e nisura në gjysëm, duke mbajtur mbi supe edhe dështimet.

Vazhdimësia nënkupton përgjegjësi. Por Rama nuk e pranonte këtë. Duke lënë fajin të

tjerëve, Rama predikon një fillim të ri. Me këtë i jep vetes mundësinë të bëjë opozitarin dhe

kryeministrin në të njëjtën kohë. Flet me aq mllef kundër Tepsisë, LSI-së, Shushunjave, apo

Kazanit për të krijuar iluzionin se është në opozitë me sistemin, që paradoksalisht vazhdon e

drejton si kryeministër. Në këtë skemë duket sikur e ndihmon sulmi i Lulzim Bashës ndaj LSI

dhe vetë nervozizmi që ka kapluar ish aleatët e LSI. Rama përbuz Tepsinë, por do Timonin,

Basha akuzon SHPK-në, Meta sulmon Gestapo-n dhe Hakiun e Drogës. Absurdi i fushatës,

kontradikta që krijon sjellja e Ramës, Metës dhe Bashës ka çoroditur votuesit. Akuzat më të

forta bëhen nga ato që qeverisën 4 vitet e kaluara. Kjo fushatë elektorale, përveç mungesës së

programeve, ideve e debateve mes kandidatëve për kryeministër dhe deputetë, ka zbuluar

përpara votuesve shqiptarë ―fjalorin‖ dhe ―imagjinatën‖ e pasur të liderëve politikë. Gjuha

gjithnjë e më banale që po përdoret, veçanërisht muajin e fundit, dhe metaforat, krahasimet e

nofkat duket se janë kthyer në argëtim për qytetarët, që gjithnjë e më shumë po i përdorin ato

në bisedat e përditshme.

5.8.1. Qëndrimi dhe retorika e PD në fushatën zgjedhore të vitit 2017.

Në fjalimet si kreu i PD-së në hapjen zyrtare të fushatës elektorale, Basha përpiqet ta

përqëndrojë fushatën e tij tek shpenzimet luksoze të Kryeministrit, duke tentuar të nxjerrë

sesi rritja e varfërisë nuk e ka shqetësuar Kryeministrin të bëjë shpenzime për fasadat,

zbukurimet të cilat janë të dështuara dhe nuk mund të mirëmbahen. Është pikërisht kjo ajo që

298

SocialBackers. (2013). Sali Berisha. 299

CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit.

AULONA ZOTAJ

83

zuri më shumë peshë tek sulmi i zotit Basha ndaj qeverisë, shpenzimet e tepërta të qeverisë,

ai gjeti kohën të merret me palmat që kanë mbushur rrugët dhe autostradat e vendit, që në

fakt kanë kushtuar shumë dhe tashmë kanë dalë jashtë funksionit. Nuk u përdor pa qëllim

tema e palmave. Fjalimi i Bashës ishte një program për Republikën e re, që është pagëzuar

tashmë fushata e PD që në çadër. Nuk kishte shumë të reja, ato premtime i ka trajtuar në ditë

të veçanta gjatë kohës që ishte në çadër. Periudha e çadrës, përveç protestës për zgjedhje të

lira, shërbeu edhe për të prezantuar programin e PD. Pikat ku bazohet Basha tek ulja e

taksave, të rinjtë, abrogimi i ligjit të arsimit të lartë me të cilin po luan dhe LSI. Kemi një

retorikë që trashëgohet nga vitet e kaluara. E reja ishte që LSI i është bashkuar krahut

opozitar. Përsa i përket sloganit të PD për fushatën, ai është i ndërlidhur me temën e

emigracionit. Sipas tij, slogani i fushatës, ―E nesërmja e sigurt‖, buron nga ekonomia e fortë,

slogani është ndërtuar si një përgjigje ndaj emigrimit. Largimi masiv i njerëzve për shkak të

pasigurisë në këtë vend, ndërtimi i së ardhmes. Kur themi ekonomi e fortë, e sigurt,

domethënë që nuk ka pse të ketë emigracion, që e ardhmja të ndërtohet në Shqipëri. Analisti

shpreh rezerva përsa i përket listës së kandidatëve për deputet e PD-së. Sipas Alibekaj, Basha

përjashtoi zërat kundër dhe me peshë në PD, duke e zëvendësuar atë me njerëz të panjohur

dhe pas asnjë kontribut në këtë parti. Sipas tij, lista në përgjithësi ishte një tregues i mungesës

së koherencës së Bashës, një lider që deri në 17 maj deklarohej për një republikë të re,

zgjedhje të lira, respektim të mendimit kundër brenda partisë, deklarohej për

dekriminalizimin.

Sot me listën që kemi, përveç se Basha me marrëveshjen e 17 Majit, hoqi dorë nga zgjedhjet

e lira dhe shkuarja deri në fund të një projekti që do u krijonte të gjithëve mundësinë të

futeshin pa probleme, monopolizoi me PS kontrollin e zgjedhjeve, bëri një marrëveshje

kundër të gjithëve. Sipas tij përbërja e listës goditi mendimin ndryshe të figurave elitare si

Topalli, Bregu, Patozi, Selami, të cilat ishin figura që jo vetëm mendonin ndryshe por shpesh

mendimi i tyre përputhej me qëndrimet ndërkombëtare që këshillonin dhe paralajmëronin

herë pas here PD. Ata nuk kishin probleme me emrin e kryetarit, por idetë, mënyrën si i qasej

PD zhvillimeve në vend. Janë larguar disa ish-Ministra të konsumuar, dikur do të duhet të

iknin nga politika. Topalli edhe mund të ishte larguar pas 20 vjet në politikë dhe pse nuk

është e konsumuar, por nuk mund të ikte kaq kollaj vetëm me një vendim. Por largimi i tre

figurave të tjera si Patozi, Bregu, Selami, që janë figura jo vetëm të pakonsumuara por nga

figurat më pozitive dhe më elektorale që ka PD. Sipas tij shteti i ri nuk mund të lind nga

asgjë, duhet të lind nga sallat e kuvendit, foltoret, debatet publike. Nëse do kishim

zëvendësim me njerëz që janë shquar në debatet publike në ide, rezistencë sociale dhe civile

ndaj qeverisë mund të quhej e justifikueshme. Por zëvendësimi me njerëz krejt të panjohur,

pa asnjë lloj kontributi në PD, njerëz të cilët PD i krijoi si figura publike përmes foltoreve dhe

reklamave duke imituar formën e opozitës së Edi Ramës. Zëvendësimi me këto figura nuk

është fare e justifikueshme. Kryetari i PD-së është komentuar dhe për kodin e veshjes që ai ka

zgjedhur të përdorë gjatë fushatës. Nga vetë Kryeministri ai është etiketuar si djali me

pantallona doku. Komente të tjera rreth kryetarit të PD-së kanë ardhur dhe nga Presidenti i

zgjedhur i vendit, Ilir Meta duke i vënë nofkën Lulushi. Gjatë kësaj fushate janë përdorur jo

pak terma nga të dyja palët. Referuar termit ―timon‖të përdorur nga Kryeministri Rama, lideri


84

i PD-së Basha ka përdorur ―motorin‖, për t‘iu referuar reformave në ekonomi që do të jenë

motori i rimëkëmbjes së vendit. Ai thotë se Rama e ka mendjen tek timoni, ndërsa ai e ka

mendjen tek motori që është ekonomia.

5.8.2. Analiza e fushatës së PS në zgjedhjet 2017.

Komente të ndryshme rreth Partisë Socialiste vijnë nga qytetarët, duke u shprehur se u

pëlqente më shumë emocioni opozitar, duke kujtuar dhe fushatën e 2013-n që ishte një

emocion i madh, pas 8 vitesh në opozitë. Qytetarë të tjerë janë pyetur nëse i ishin bashkuar

PS për të gjetur një vend pune, duke u shprehur se për ta nuk ishte ky qëllimi kryesor sepse

për ata fryma e ekipit, duket ishte lajmotivi i forumit. Dikush u shpreh se Partia Socialiste

ishte si orkestër, ku secili luan melodinë e tij, dhe pa tingujt e njëri-tjetrit nuk mund të jenë të

suksesshëm. Në një intervistë gjatë udhëtimit drejt një takimi elektoral, zoti Rama flet për

përjetimet e fushatës, mikpritjen qytetare, për shpenzimet e fushatës, për pritshmëritë e tij nga

zgjedhjet e 25 qershorit, për marrëdhëniet e tij me liderët e partive të tjera, ku nuk kursen

Presidentin e sapo zgjedhur, Ilir Meta, për të cilin nuk shpreh mungesë duke u shprehur se në

koalicion me të a i kishte përmbushur detyrat e tij. Ai nxiton të hedhë poshtë akuzat e shumta

rreth shpenzimeve të fushatës dhe përdorimin e administratës, duke u shprehur se kjo është

një fushatë shumë e qetë dhe më e bukura për të. Ai thekson se është një fushatë kur

pjesëmarrja qytetare është e lirë, pa qënë nevoja që shkollat të mbyllen apo administrata të

detyrohet të marrë pjesë. Është cilësuar nga Kryeministri si një nga fushatat më të bukura për

shkak të pjesëmarrjes së lartë të vajzave dhe grave në takimet elektorale. Pyetur se sa

mandate pret që të fitojë në këto zgjedhje ai shprehet se ka kudo arsye për të fituar dhe se nuk

ka pritshmëri të natyrës matematikore. Pyetur rreth faktit se ai shpesh i përsërit fjalimet e tij,

ai thotë se përsëritja që është dhe bindja e tij, është nëna e dijes në një fushatë. Ai premton të

jetë shumë energjik përgjatë gjithë fushatës së tij (Shih shtojcën 2, figura 21). Përsa i përket

komenteve të kundërshtarëve, nga Presidenti i sapozgjedhur, Ilir Meta është përdorur termi

ebolë, për të përshkruar Rilindjen, qeverisjen e Kryeministrit Rama. Ai thotë se ne kemi një

sëmundje të tmerrshme të vlerave më të mira shoqërore dhe se ebola jonë quhet Rilindje.

Ebola jonë është pabesia më e madhe që ka njohur kjo tokë në mijëra vjet.Viktimë e parë e

kësaj Ebole është PS-ja. Nuk kanë munguar as komentet rreth personave të tjerë të Partisë

Socialiste, kur për Drejtorin e Përgjithshëm të Policisë së Shtetit Haki Çako është përdorur

nofka ―Haki Droga‖, nofkë e vënë kjo nga drejtuesit e LSI-së, ku i kërkojnë Drejtorit të

Policisë të ndalojë kriminelët që lëvizin me makina policie. Në një koment të Kryeministrit

Rama rreth liderit të dikurshëm të partisë që ai sot drejton, Fatos Nanos, ndaj të cilit ai ka

përdorur nofkën ―Kapiteni i anijes‖, ai shprehet se bisedat e tyre janë interesante dhe se ish

lideri preferon të qëndrojë në breg dhe të shikojë të tjerët që merren me anijen, njësoj siç bën

një kapiten anije.

Një term tepër i komentuar gjatë kësaj fushate është termi ―tepsi‖, i përdorur fillimisht nga

Kryeministri dhe më pas nga lideri i PD-së, Lulzim Basha. Tepsia shërben si metaforë për

administratën shtetërore, e cila sapo del nga furra (zgjedhjet), sulmohet nga partitë për të

marrë nga një pjesë: ministri, drejtori apo institucione të tjera. Edi Rama shprehet se kush

vjen për koalicion, vjen për program, jo për tepsi. Sipas tij partitë e tjera duan t‘i mbajnë

AULONA ZOTAJ

85

njerëzit e ndarë, sepse sa më shumë t‘i ndajnë njerëzit aq më shumë mund të fusin duart në

tepsinë e pushtetit. ―Timoni" është një tjetër metaforë e shpikur nga Kryeministri Rama, që po

kërkon me këmbëngulje të fitojë 71 mandate dhe të qeverisë i vetëm, pra ta ketë vetë

―timonin‖ e qeverisë. Shprehja ―ta marrim timonin vetë në dorë‖ ka prodhuar dhe metafora të

tjera si ―të mos na ulet njeri në prehër‖, shprehje të cilën Ministrja Kodheli e përdori për t‘iu

drejtuar partive të vogla që pengojnë qeverisjen.

5.8.3. LSI dhe Meta, në zgjedhjet e 2017.

Një term i përdorur gjatë kësaj fushate nga LSI-ja, është dhe termi ―marrëveshja e errësirës",

term me të cilin LSI i drejtohet marrëveshjes Rama-Basha, e nënshkruar në mesnatën e 18

Majit dhe që i dha fund bojkotit të opozitës. Termat e përdorur kundrejt kësaj partie nuk kanë

munguar as nga dy partitë e mëdha, PS dhe PD. Ato kanë përdorur termin ―shpk‖ për të thenë

shoqëri me përgjegjësi të kufizuar. Ata shprehen se ashtu si një biznes familjar, LSI ofron

vende punë për votuesit e saj në administratën publike. Pavarësisht se funksionin e presidentit

të vendit, që kushtetueshmërisht përcaktohet të jetë mbi palët politike, Ilir Meta e mori

zyrtarisht në muajin Korrik, de fakto me votimin në raundin e katërt të seancës plenare të

Parlamentit të datës 28 Prill, ku morri 87 vota ―pro‖ dhe dy ―kundër‖, ai quhet i tillë. Fjala e

mbajtur para deputetëve ishte e fundit e një Kryeparlamentari të zgjedhur si pjesë e grupit

parlamentar të forcës politike, Lëvizja Socialiste për Integrim, kurse periudha e qëndrimit

deri në marrjen e detyrës presidenciale nuk presupozon faktin që ai të ndezë motorët e të

vijojë të jetë pjesë aktive e fushatës së partisë së tij LSI.

Ja çfarë tha Meta, ndër të tjera, para deputetëve që ia besuan presidencën: -―Unë kam

zgjedhur dhe do zgjedh gjithmonë demokracinë në raport me pushtetin. Dhe kjo për një arsye

të thjeshtë, unë kam patur mundësinë të jem këtu vetëm përmes demokracisë‖. Dhe më pas i

ka ftuar të gjithë kolegët bashkëparlamentare nëpërmjet thirrjes: ―Të mbrojmë standardet e

demokracisë dhe t‘i çojmë ato më tej, duke realizuar zgjedhje të standardeve më të larta e

gjithë përfshirëse, për të forcuar legjitimitetin e institucioneve dhe për të krijuar shanse për

një atdhe më frymëzues për të gjithë të rinjtë‖.

5.8.4. Mungesa e diskursit politik si pasojë e mandatin 4 dhe 8 vjeçar, një dukuri e

përsëritur në zgjedhjet e 2017.

Thirrjes publike të Lulzim Bashës për një debat televiz, Edi Rama iu përgjigj me një ―Jo‖ të

prerë. Shpjegoi se përballja publike, do t‘i shtonte pikët Lulzim Bashës në fushatë. Sipas

kësaj llogjike kryeministri del i humbur apriori në ballafaqim me Bashën. Filozofia që mbart

kjo përgjigje e ka udhëhequr Edi Ramën gjatë të gjithë fushatës. Rama bëri gjithçka për t‘iu

shmangur llogaridhënies për qeverisjen. Duke i qëndruar rolit të opozitarit të flaktë kundër

sistemit dhe Tepsisë, Rama shmangu në maksimum bilancin e qeverisë. Përballja me

premtimet e pambajtura tek të paekspozuarit, e zuri gafil. Mohimi i debatit Rama-Basha nuk

ishte rastësi. Në këtë linjë u evitua gjatë fushatës edhe përballja e kandidatëve të PS, PD apo

LSI. Pati dy apo tre raste, kur kandidatët për deputetë të PD dhe PS dolën në emisionin

―Dritare‖ në Vizion Plus. Veç kësaj, përballjet ishin sporadike, thuajse inekzistente dhe u

shfaqën në formë talljeje apo humori, siç mund të jetë debati mes vajzave të reja, që

kandidonin për herë të parë si deputete. Analistët ishin të ftuarit e përhershëm të studiove


86

televizive. Mungoi kërkesa e llogarisë, ballafaqimi, përballja dhe argumentimi i premtimeve.

Diskutimi mbeti në nivel analizash nëpër studio, apo batuta, barcaleta dhe kërcënime nga

mitingjet.

Për herë të parë një kryeministër në detyrë dhe kandidat për kryeministër bëri fushatë i veshur

me tuta sportive dhe atlete. Përveç Edi Ramës, asnjë politikan tjetër nuk do të kishte arritur

deri në këtë pikë. Veshja e Ramës ishte pjesë e planit për fushatën. Pas rezultatit të 25

Qershorit Edi Rama nuk hyri në institucione i veshur sportiv. Kjo mbetet një nga shumë

detajet që tentojnë të shpërqëndrojnë turmat nga tema të mërzitshme, por të rëndësishme si

bilanci i qeverisë, ekonomia, korrupsioni, rendi etj. Veshja e Ramës u bë objekt i fjalimeve të

Lulzim Bashës, por Edi Rama ia ktheu me të njëjtën monedhë duke e shfrytëzuar replikën për

një batutë tjetër. Bashën e krahasoi me një sekretar kooperative që vishte këmisha të

tmerrshme dhe të cilit i mungonte vetëm lapsi në vesh. Ndërkohë të gjithë fushatën e ka

shoqëruar me batuta, me humor, me barcaleta me komplimenta për Bashën dhe me

përshëndetjen me dy gishta të militantëve të PD-së. Gjithashtu simbolet e PD dhe PS humbën

në këtë fushatë. Edi Rama dhe Lulzim Basha përdorën shqiponjën e flamurit kombëtar, si

simbolikën e 25 Qershorit. Basha në skenografinë kuqezi të mitingjeve, me mbishkrimin

―Republika e Re‖. Edi Rama mbush sheshet vetëm me flamuj kuqezi dhe ka eleminuar

krejtësisht flamurin e PS.

5.9. Media dhe marketingu i partive politike.

Si në fushatat e mëprshme, edhe në këtë, Raporti i parë i Bordit të Monitorimit të Mediave

për fushatën zgjedhore ka nxjerrë probleme që kanë të bëjnë më respektimin e balancave në

transmetimet e televizioneve për partitë politike. Disbalanca më e madhe është vënë re në

transmetimet për partitë që kanë më pak se 20 përqind të vendeve në Kuvend, LSI, PDIU,

LIBRA, PR, etj. Konkretisht, sipas Kodit Zgjedhor këto parti duhet të përfitojnë, secila

gjysmën e kohës televizive që një televizion u jep PS ose PD. Janë vënë re mos respektimi i

rregullave në edicionet informative, specialet dhe debatet, minutazhet e transmetimit të

spoteve elektorale, transmetimet në oraret e palejuara si dhe monitorimet e bëra për

operatorët radiotelevizivë në Tiranë e në rrethe në gjithsej 12 operatorë radiotelevizivë me

transmetim nga Tirana dhe në qarqet Elbasan, Fier, Lezhë, Vlorë, Shkodër, Korçë,

Gjirokastër, Berat.

Media ka fuqinë e ndryshimit të rotacionit të situatës. Për shkak të evolucionit të mediave dhe

efekteve që ka, shumë sektorë të ndryshëm po "bashkëpunojnë" me mediat për të ndikuar në

opinionin e njerëzve. Nëpërmjet mediave njerëzit mund të ndryshojnë stilin e tyre të jetesës,

mund të zgjerojnë horizontin e tyre përmes informacionit që jepet, mund të ndryshojnë

vendimin e tyre për partinë që ata duan të zgjedhin etj. kjo pjesë kishte qëllim të analizonte

progresin e zgjedhjeve në një tjetër pikëpamje, duke analizuar marketingun e fushatës.

Megjithëse në media fushata konsiderohet si një nga elementët më të rëndësishëm për të

ndarë mesazhin tek njerëzit, nga mediat ata mund të marrin vëmendjen e njerëzve dhe t'i

bindin ata që të votojnë për partinë e tyre. Nëpërmjet reklamave, shfaqjeve, etj, ata përpiqen

të japin mesazhin e duhur për njerëzit. Ndërkohë njerëzit përpiqen të informohen edhe nga

rrjete të tjera sociale dhe të përpiqen të mendojnë më me kujdes rreth zgjedhjes që do të

AULONA ZOTAJ

87

bëjnë. Gjatë periudhës së komunizmit njerëzit u besuan gjithçkaje rreth asaj që kanë thënë

mediat, por në ditët e sotme gjërat kanë ndryshuar, sepse njerëzit janë më të informuar dhe

ata e dinë se media është përdorur për 'manipulimin' e opinionit apo zgjedhjeve të njerëzve.

Në zgjedhjet e 2009-2013, në Shqipëri shihet se Partia ka dhënë një hapësirë të rëndësishme

për mediat për marketingun e tyre politik në fushatat. Fondet e veçanta përdoren vetëm për

shpenzimet e medias (reklamat, orët e transmetimit, etj.). Ata i kushtojnë vëmendjen e duhur

fushatave dhe e marrin seriozisht pjesën e marketingut. Në vitin 2009, Partia Demokratike

përdori një filozofi të vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata

tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj,

votuesit nuk duhej ta kishin dhënë votën e tyre për palën tjetër, nëse ata do e kishin parë

përmirësimin në të tashmen. Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së

zgjedhjeve. Sipas ODIHR-it, vetëm dy prej 5 mediave kanë respektuar vendimin për ofrimin

e gjatësisë së njëjtë për secilën parti, gjatë publicitetit elektoral në televizionet e tyre. Meqë

mediat thuhet se kanë një ndikim të madh në fushatat gjatë kohës së zgjedhjeve, u panë disa

favore nga televizionet drejt palëve. Siç e pamë më lart me Top Channel, ka edhe fakte të

tjera si News 24, që kishin kushtuar 64% të kohës së saj duke shfaqur një perceptim pozitiv

për PS, dhe nga ana tjetër 39% ishin reflektuar si perceptim negativ ndaj PD. Asnjë nga

operatorët nuk e respektoi vendimin e transmetimit të partive të tjera të vogla që ishin pjesë e

zgjedhjeve të vitit 2009. Një nga pikat e dobësisë së Partisë Socialiste gjatë zgjedhjeve të vitit

2009, ishte se ata ishin të përqëndruar për t'i përmendur votuesit 'qëllimet e papërfunduara' të

Partisë Demokratike, në këtë rast ata harruan të përqëndroheshin në qëllimet e tyre. Ata duhej

t'i bindnin votuesit se cilat janë qëllimet e tyre për të ardhmen e Shqipërisë. Edhe pse Partia

Socialiste nuk bashkëpunoi shumë me mediat, siç bëri partia tjetër. Ideja e tyre është që të

ketë një kontakt të drejtpërdrejtë me votuesit, por në këtë ka qenë informacioni nuk do të

përhapet kaq shpejt dhe jo të gjithë do të dëgjojnë. Në zgjedhjet e Partisë Socialiste 2013, u

përpoqën të tregonin punën e papërfunduar të Partisë Demokratike kur ata ishin gjatë

qeverisjes së tyre. Me këtë ata donin t'i bënin njerëzit të reflektonin më shumë se kush do të

ishte udhëheqësi i ardhshëm. Ndërkohë, ata u përqëndruan më shumë për të treguar qëllimet e

tyre për Shqipërinë. Megjithëse në dy fushatat (2009-2013), partitë kryesore kontaktuan

kompani të huaja për të bërë pjesën e strukturës së marketingut. Pra, kjo do të thotë që

fushatat merren shumë seriozisht dhe gjithashtu janë punësuar njerëz të specializuar në

fushën e marketingut të fushatës. Kështu që fushatat u bënë me një standard evropian dhe

gjithashtu kishte disa persona të huaj që vëzhguan zgjedhjet, të cilët në fund dhanë një raport

të hollësishëm për Bashkimin Evropian.

Nga ky raport do të shohim nëse Shqipëria ka bërë ndonjë progres dhe nëse korrupsioni ende

ekziston. Në fushatën e fundit të vitit 2013, një pjesë e strategjive të marketingut ishin

gjithashtu ngjyrat që ata do të përdornin për logon e tyre, pjesëmarrjen në media duke bërë

përmirësime për Shqipërinë, duke përdorur shumë media sociale dhe gjithashtu facebook e

tyre personal, duke pasur një kontakt të drejtpërdrejtë me njerëzit. Kandidatët kishin

konkurencë të fortë mes tyre, sepse një parti ishte në qeverisje për një kohë të gjatë dhe ata

duhej t'i bindnin votuesit se ata ende duhet të qëndrojnë sepse gjërat pozitive do të vijnë për

të ardhmen e vendit të tyre. Në anën tjetër, kandidati tjetër përpiqej të transmetonte një parti


88

të re që duhet të vinte në qeverisje për të sjellë ndryshime të reja dhe pozitive për Shqipërinë.

Ekzistojnë tre fusha për të analizuar ndikimin që ka media gjatë zgjedhjeve. Ato janë:

ndikimi që ka media për strukturën e fushatës; fuqia relative e mediave, komunikimi i

fushatës. Perceptimi që njerëzit kanë për fushatën politike është se media është elementi më i

rëndësishëm dhe se votuesit janë viktima të televizionit. Mediat luajnë një nga rolet më të

rëndësishme në të dyja fushatat, duke treguar gjithçka që kanë bërë të dyja palët. Zhvillimi i

medias gjatë periudhës së demokracisë solli një efekt pozitiv në zhvillimin e marketingut

politik. Sipas ligjit, mediat duhet të mbajnë 'largësi' nga politika, ato duhet të jenë të

paanshme kur japin informacione për ato parti. Por shihet se mediat nuk janë 100% korrekte

me këtë rregull, sepse disa kanale mund të shprehin preferencat e tyre për partitë e tyre të

preferuara. Gjatë zgjedhjeve u bënë shumë emisione me temë politike, duke u kujtuar

votuesve dobësinë dhe pikat e forta të të dyja palëve, duke ftuar kandidatët në shfaqjet e tyre

dhe duke pyetur për pikat që njerëzit kanë më shumë shqetësim për të ardhmen e Shqipërisë.

Në zgjedhjet e mëtejshme njerëzit do të presin më shumë nga kandidatët dhe do të dëshirojnë

gjithmonë okupimin prej tyre gjatë fushatave. Mediat gjithmonë do të jenë një urë për

komunikimin e njerëzve dhe qeverisë.

Menaxhimi i marketingut politik është një pjesë integrale e fushatave zgjedhore në

demokraci, dijetarët vënë në pikëpyetje përdorimin gjithnjë e në rritje të profesionalizmit në

procesin demokratik, gjë që çon në de-politizimin e vetë demokracisë. Ata argumentojnë se

marketingu politik është në një fazë "artizanale" dhe transferimi i drejtpërdrejtë i teorisë së

marketingut kryesor drejt marketingut politik është i diskutueshëm. Ata pretendojnë se

marketingu politik duhet të zhvillojë kornizat e veta duke përshtatur literaturën bazë të

marketingut dhe të zhvillojë modelet e veta parashikuese dhe përshkruese. Siç thekson

Kotler300

, "marketingu i ndërgjegjshëm vetëm premton të maksimizojë potencialin e

kandidatit ... duke aplikuar teknika standarde të marketingut në fushatën politike, së paku do

të sigurojnë që planifikimi i fushatës është sistematik, efikas dhe i orientuar nga votuesit.

Marketingu mund të nxisë përdorimin më efektiv të burimeve të pakta, të gjenerojë informata

të vlefshme për kandidatin dhe votuesit dhe për të nxitur një reagim më të madh në procesin

politik ". Megjithatë, nuk është e lehtë të fitosh në zgjedhje vetëm me marketing. Për partinë

ka nevojë për një ideologji dhe plan veprimi të qëndrueshëm, i cili është bindës për

elektoratin.

Fushatat aktuale zgjedhore kanë rritur ndjeshëm përdorimin e elementëve të marketingut

politik. Aktualisht përdoren aspekte të ndryshme të marketingut në disa raste me shumë

finesë, por ato janë ende veprime të shkëputura nga njëra-tjetra, të cilat nuk krijojnë një cikël

të plotë me një strategji të qartë veprimi. Në pamje të parë nga jashtë, kanë ngjashmëri me

veprimet e partive apo politikanëve të vendeve ku ka lindur marketingu politik i mirëfilltë si

SHBA-të apo Britania e madhe, por dallimi me këto të fundit është pikërisht mungesa e një

cikli të plotë që ka një linjë të vazhdueshme logjike dhe ideologjike që të përshkojë çdo

element dhe aspekt të saj.

300

Kotler, P. (1999). Marketing Management: Analysis, Planning, Implementation and Control, fq. 124.

AULONA ZOTAJ

89

Suksesi i një fushate marketingu të mirëfilltë varet shumë nga koha dhe energjia që i

kushtohet çdo faze të fushatës duke pasur si pikënisje fazën që lidhet me studimin, njohjen e

publikut dhe të kuptuarit se çfarë vërtetë i nevojitet atij, e cila pasohet me fazën e analizës së

mundësive për t‘i arritur dhe hartimin e planeve/programeve qeverisëse që i përgjigjen këtyre

kërkesave, duke vijuar me menaxhimin e fushatave efektive për t‘ia komunikuar të gjitha

këto audiencës së synuar, elektoratit gri, për të mos harruar fazën e analizës dhe reflektimeve.

Ndonëse fushatat e partive politike në Shqipëri i kanë shtuar dukshëm tiparet e marketingut

populist, kanë harruar ose injoruar faktin që lidhja me vendimmarrësin/votuesin nuk mund të

krijohet vetëm në momentin kur partitë duan t‘i komunikojnë këtij të fundit programet apo

strategjitë e tyre politike, por shumë më përpara. Në mënyrë që këto programe dhe strategji

politike të mirëpriten dhe përkrahen nga elektorati, ato duhet të fillojnë pikërisht atje ku ai

është, duke e përfshirë këtë të fundit si palë në hartimin e këtyre strategjive. Sot në

marketingun e produkteve dhe shërbimeve, kompanitë më të suksesshme në botë synojnë që

t‘i përfshijnë sa më shumë konsumatorët në realizimin e këtyre produkteve dhe shërbimeve. E

njëjta strategji sjell sukses edhe në marketingun e partive politike. Në fushatat e fundit

elektorale, janë shfaqur elemente të tipareve të përfshirjes së elektoratit, si takimet gju më gju

me popullin, vizitat dhe takimet në vendet e punës, në ambientet e kohës së lirë etj. Por për

nga mungesa e natyralitetit në organizimin dhe realizimin e tyre, këto janë perceptuar më

tepër si përpjekje për show mediatik nga ana e partive politike apo politikanëve të caktuar,

një pjesë e të cilëve janë munduar që të kopjojnë në mënyrë jo të suksesshme liderë të

ndryshëm, madje në disa raste edhe drejtuesin e forcës politike që ata përfaqësojnë.

Fushata e përhershme është një nga elementet e përdorura gjerësisht vitet e fundit, kryesisht

nga dy partitë e koalicionit qeverisës. Nga njëra anë, PS me komunikimin e vazhdueshëm me

publikun nëpërmjet trumbetimit të punës së përditshme dhe arritjeve në mbajtjen e

premtimeve të bëra, duke punuar në drejtim të fushatës së ardhshme për të mbajtur të

vazhdueshëm komunikimin me publikun dhe elektoratin, e cila ndikon jo vetëm në

aktivizimin e memories afatgjatë dhe afatshkurtër të elektoratit gri, por krijon edhe terrenin e

favorshëm që intensifikimi i komunikimit dhe lavdërimeve gjatë periudhës së fushatës

zgjedhore të duket si një vijim i komunikimit normal të një qeverie, që synon të zgjasë

mandatin e saj. Nga ana tjetër, LSI e cila ka zgjedhur që fushatën e saj të përhershme ta

fokusojë në një drejtim tjetër, duke investuar në segmentimin e elektoratit të saj dhe duke u

përqendruar me mesazhe dhe mënyra të specializuara komunikimi me secilin prej tyre.

Përqëndrimi tek brezi i ri, në drejtim të edukimit, gërshetuar me argëtimin e këtij të fundit

konsiderohet si një investim afatshkurtër për të siguruar bazën jo vetëm të aktivistëve

vullnetarë, të cilët transmetojnë mesazhet e kësaj force politike tek bashkëmoshatarët dhe

familjet e tyre për të siguruar mbështetjen në zgjedhjet e ardhshme, por edhe duke investuar

në mënyrë strategjike të ardhmen e kësaj force politike pikërisht nëpërmjet investimit tek e

ardhmja e shoqërisë, tek brezi i ri301

.

Edhe kjo fushatë nuk i ka shpëtuar praktikës së shumëpërdorur të marketingut negativ, ndaj

kundërshtarit, madje duket sikur në Shqipëri kjo është e vetmja formë e marketingut politik

301

Mali, E. (2017). Perqasja populiste eshte e vonuar.


90

që dominon. Personalisht nuk mendoj se marketingu negativ ka efekt në krijimin e bindjeve

tek elektorati për të votuar në një drejtim apo në një tjetër, sepse kritikat ndaj palëve

kundërshtare, nuk i rrisin vlerat e një force politike apo të politikanëve të caktuar. Elektorati

sot kërkon të kuptojë se sa ti (politikani, apo forca politike) e njeh atë vetë dhe se si do të

sigurosh që nëpërmjet votës që kërkon prej tij do të sigurosh t‘i përgjigjesh kërkesave dhe

nevojave të tij për jetesë normale, të ardhme të sigurt dhe zhvillim të mëtejshëm. Dhe

negativiteti i marketingut të partive politike nuk i përgjigjet kësaj.

5.10. Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale

Mediatizimi i politikës, sipas studiuesve, është tanimë një fenomen që po përhapet në arena

politike nga më të ndryshmet rreth botës si një model i ri ndryshimi.Zhvillime të ngjashme

janë në proces në kontekste kombëtare nga më të ndryshmet302

. ―Mediatizimi, është në fakt

një fenomen i përbashkët për sistemet politike të shumicës së vendeve demokratike, ku varion

në proporcione dhe po zhvillohet me ritme të ndryshme‖303

. Kësisoj, studiuesit sugjerojnë që

aktorët e sotëm politikë i nënshtrohen procesit të mediatizimit që po fiton terren me shpejtësi

si rezultat i ekspansionit dhe komercializimit të sistemeve mediatike. Në kushtet

bashkëkohore të mediatizimit, marrëdhëniet publike dhe teknikat e marketingut kanë fituar

gjithashtu rol parësor brenda partive politike, qeverive dhe në kupolën e lidershipit

modern304

. Sipas ekspertëve të komunikimit politik, praktika të tilla si përzgjedhja e

kandidatëve për shkak të imazhit tërheqës që ata projektojnë në TV, ose mbështetja tek

ekspertët e marrëdhënieve me publikun që këshillojnë kandidatët në lidhje me strategjitë

mediatike, përbëjnë tanimë karakteristika të përbashkëta anekënd globit305

. Modernizimi dhe

i ashtuquajturi Amerikanizim i procesit politik, sidomos në periudha zgjedhjesh elektorale,

shihet gjithashtu si një trend i ri i komunikimit politik edhe për vendet ish-komuniste. Këto

vende ―janë shndërruar në tregje kompetitive për këshilltarët dhe ekspertët amerikanë të

komunikimit për shkak të përhapjes së teknikave amerikane me orientim tregun për

organizimin e fushatave elektorale‖306

.

Sot më shumë se kurrë fushatat politike shqiptare janë amerikanizuar. Në qendër të saj janë

dy liderët partiakë Basha dhe Rama, të cilët tashmë përplasen kryesisht ... si individë dhe jo si

ekipe apo parti. Partitë janë kthyer thjesht në një sfond blu ose rozë, ndërkohë që ekipe alla

KOP si dje, sot janë zhdukur. Ballë për ballë ndodhen vetëm ‗kandidatët‘. Djathtas kemi

thjesht Bashën dhe PD-në që e ndjek nga pas. Majtas kemi Ramën me PS-në përtej. Partitë

politike janë kthyer në makineri elektorale në funksion të liderit. Mediat, që në Shqipëri janë

nga më të zhvilluarat në rajon, luajnë një rol kyç në fushatë, duke u pozicionuar qartas majtas

apo djathtas. Analistët komentojnë ndeshjet politike, që kulminojnë me betejën finale

zgjedhore nga ku shpallet kampion njëri prej kandidatëve. Vetë fushata elektorale i ngjason

302

Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge for Democracy? Political

Communication 16, fq. 238. 303

Po aty, fq. 249. 304

Scammell, M. (1995). Designer Politics - How Elections Are Won. 305

Negrine. (1996). The ―Americanization‖ of Political Communication: A Critique. 306

Plassers. (2000). American Campaign Techniques Worldwide, fq. 47.

AULONA ZOTAJ

91

një fushate marketingu, që bëhet nga profesionistë dhe në mënyrë ‗shkencore‘ me sondazhe.

Gjithçka si në SHBA.

Nuk kemi të bëjmë thjesht me një proces imitimi. Amerikanizimi i fushatës elektorale në

skenën tonë politike është produkt i amerikanizmit të sistemit tonë politik. Në thelb të këtij

transformimi qëndrojnë proceset e ndërlidhura të rënies së rëndësisë së partive politike si

institucione përfaqësimi, karriere dhe politik-bërje, si dhe forcimi i rolit dhe ndikimit politik

të mediave dhe bizneseve të caktuara. Produkti më tipik i këtij procesi është fenomeni Rama.

Politikani i parë madhor i tranzicionit, që ndryshe nga paraardhësit e tij Nano, Berisha apo

edhe Meta apo Majko më shumë sesa produkt partiak është produkt mediatik. Kemi të bëjmë

me një fenomen që ka ndodhur tashmë në shumë nga demokracitë e avancuara, fillimisht në

Shtetet e Bashkuara dhe më pas në Evropë. Në mungesë të polarizimit ideologjik rritet masa

dhe rëndësia e elektoratit gri në mes. Militantizmi politik e humbet rëndësinë dhe madje

bëhet i dëmshëm, teksa partia synon elektoratin e lëkundur. Partia i përshtatet shijeve

apolitike dhe antipolitike të këtij elektorati, që nuk ‘kapet‘ nëpërmjet militantizmit partiak por

nëpërmjet medias. Këtu buron edhe roli në rritje i medias në politikë; ato ofrojnë akses tek

elektorati gri që është edhe më i rëndësishmi edhe më i pavendosuri. Kështu karriera partiake

zëvendësohet me karrierën mediatike307

.

Amerikanizimi në komunikimin e fushatës zgjedhore është përshtatja e pjesshme, e

strategjive dhe elementëve të suksesshëm të fushatave zgjedhore, fillimisht e zhvilluar në

SHBA dhe më pas në vendet e tjera. Dy karakteristikat kryesore të amerikanizimit të

fushatave elektorale, janë marrëdhëniet instrumentale midis politikës dhe medias dhe midis

profesionalizmit dhe fushatave zgjedhore308

. Që kur u krijua koncepti, në vitet 1970 dhe

1980, shumë studiues të kohëve të fundit, e kanë kritikuar, duke mos e aprovuar idenë dhe

duke e hedhur poshtë sepse ajo neglizhon variacionet dhe përshtatshmëritë e ndryshme të

fushatave zgjedhore midis shteteve. Studiuesit kanë debatuar përsa i përket përshtatshmërisë

së konceptit të amerikanizmit, në lidhje me konceptin e kryqëzimit dhe modernizmit të

fushatave zgjedhore në mbarë botën, të cilat veprojnë si kundërshtare të amerikanizmit.

Amerikanizimi i fushatave zgjedhore përdoret dhe interpretohet si term, në mënyra të

ndryshme nga grupet, politikanët, media, etj. Karakteristikë kryesore e amerikanizimit është

modifikimi i veprimeve politike kundrejt logjikës së medias, siç ndodh në fushatat zgjedhore

amerikane309

. Kjo do të thotë për shembull, se politikanët e përshtasin pamjen e tyre për

rregullat e televizionit.

Tabela 2. Nivelet e ndryshme të amerikanizmit dhe strategjitë e përdorura

Niveli Strategjitë

Organizimi Profesionalizmi, ngjarjet

Stili Faza e menaxhimit

Përmbajtja De-idelologjizim

Medium Televiziv, përfytyrim, emocionet

307

Kajsiu, B. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta Panorama. 308

Po aty. 309

Kajsiu, B. (2009). Amerikanizimi i Politikes ose Rreziku i Politikes Mediatike. POLIS.


92

Strategjia e komunikimit Personalizimi

Në shumicën e literaturës së kërkimeve, profesionalizmi është i përmendur si karakteristika

kryesore e amerikanizmit. Profesionalizmi, është në varësi të nivelit të organizatave dhe për

këtë arsye ka të bëjë më shumë më kushtet e gjendjes së fushatës, sesa me përmbajtjen

aktuale të fushatës. Profesionalizmi është prodhimi i përmbajtjes zgjedhore me metodat e

marketingut. Strategjitë e tjera të lartpërmendura mund të bashkohen në orientimin drejt

mediave dhe të televizionit. Gjatë fushatave mbahen ligjërata vetëm për median, ku

politikanët ofrojnë emocione dhe fotografi për kamerat, politikani është në qendër të

vëmendjes, ndërsa përmbajtja e programit zgjedhor të partisë është më pak në fokus. Ky

fenomen ndryshe është quajtur de-ideologjizim, që do të thotë orientim strategjik i fushatës

drejt përshtatjes me teknikat e marketingut politik. Një studim i kryer nga Mirdaim310

, tregon

se fushatat elektorale në Shqipëri janë ―amerikanizuar‖. Në Shqipëri kemi fushata elektorale

të realizuara mbi bazën e sondazheve, mediatizimi i tyre, personalizimi i fushatave tek liderët

kryesorë të partive dhe publiciteti negativ, si një ndër elementët kryesorë të publicitetit të

përdorur tek fushatat elektorale, janë elementët kryesorë që tregojnë ―amerikanizimin‖ e

fushatave elektorale në vendin tonë. Studimi ka si synim identifikimin e elementëve kryesorë

të marketingut politik që ndikojnë sjelljen e elektoratit në Shqipëri.

Gjatë këtij studimi është vënë re se votuesit janë më shumë të ndikuar nga produkti politik,

publiciteti politik, marrëdhëniet publike dhe marketingu i drejtpërdrejtë. Vëmendja e aktorëve

politik ndaj këtij të fundit ka ardhur duke u rritur vitet e fundit edhe në Shqipëri. ‗‟Rëndësia e

marketingut politik, thonë autorët, ‗‟bën që aktorët e politikës jo vetëm të veprojnë, por edhe

të mendojnë në termat e marketingut.‖ Vihet re se politika po shndërrohet në një industri

gjithnjë e më të madhe dhe fushatat po bëhen gjithnjë e më të kushtueshme. Tashmë

politikanët shqiptarë po shpenzojnë shuma të konsiderueshme në marketingun e fushatave të

tyre, në media, televizione, me reklama dhe publicetet, këto shpenzime zënë edhe pjesën

kryesore të shpenzimeve për fushatat. Studimi tregon gjithashtu se konsulenca e huaj e ofruar

nga kompanitë e kontraktura përbën një tjetër zë të rëndësishëm të shpenzimeve që kanë

realizuar tre partitë kryesore gjatë këtyre zgjedhjeve. Transparenca e deklarimit të

shpenzimeve reale nga partitë politike është një çështje shumë e debatueshme. Shumica e

kostove në rritje të fushatave, vjen nga përdorimi më i madh dhe besimi ndaj medias

tradicionale dhe përdorimi i teknikave më të ndërlikuara të marketingut, si sondazhet

nëpërmjet telefonit.Vihet re se në marketingun politik rendësi të madhe merr imazhi i partisë,

personaliteti i liderit të partisë dhe programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe

sociale311

. Kurse në segmentin e elektoratit të votuesve më pak besnikë, studimi tregon se

ndikimin më të lartë e kanë ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve

ekonomike e sociale, si dhe personaliteti i liderit të partisë, të cilët janë elemente të produktit

apo ofertës politike. Ndikim më të ulët në këtë grup të votuesve kanë billbordet. Kurse

ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale, personaliteti

i liderit të partisë, imazhi i partisë, takimet personale, debatet televizive dhe lajmet në

310

Mirdaim, A. &. (2012). Marketingu politik dhe sjellja e elektoratit. 311

Londo, E. (2009). Dinamika në ndryshim e marketingut politik gjatë dekadave të fundit.

AULONA ZOTAJ

93

televizion, kanë një rëndësi relative më të lartë për segmentin e elektoratit shumë besnik.

Shqipëria edhe pse republikë parlamentare, ngjason shumë me fushatën Presidenciale të

Amerikës, pasi këtu kemi pasur në qendër të fushatave liderët politike të partive, si Rama,

Berisha, Meta. Tabela e mëposhtme, ilustron format e sistemit zgjedhor në disa vende

kryesore të Evropës Lindore, ku përfshihet dhe Shqipëria.

Tabela3.Format e sistemit zgjedhor në Shqipëri dhe disa vende evropiane

Vendi Sis.

Zgjedhor

Formula Përllogaritja Praguelektoral Ditëvotimi

Shqipëria Proporcional d‘Hondt Lokale 3% Një ditë

Bosnja –

Hercegovina

Proporcional d‘Hondt Lokale 3% Një ditë

Bjellorusia Mazhoritar E pa

aplikuar

Zonale Nuk ka Një ditë

Bullgaria Propor

(Mix)

d‘Hondt Kombëtare Nëvarësinga % Një ditë

Kroacia Proporcional d‘Hondt Zonat,

krahinat

E pa aplikuar Një ditë

Amerikanizimi i gjithë proçesit, ka përfshirë të parën median. Fakti që gjithmonë e më

shumë, pjesa më e madhe e vendeve në Evropë, ashtu edhe në Shqipëri (me listë të mbyllur),

përdorin sistemin proporcional të votimeve në fushatat e përgjithshme elektorale, ka sjellë

uljen e angazhimit maksimal të kandidatëve individë, sidomos të atyre që janë në vendet e

para në listat zgjedhore. Orientimi i demokracisë përcakton gjithashtu fokusin e votuesve

gjatë fushatës, duke përcaktuar 4 tipa kryesore të orientimeve:

demokraci e orientuar sipas kandidatit;

demokraci e orientuar sipas liderit partiak,

demokraci e orientuar sipas partisë;

demokraci e orientuar sipas qeverisë.

Shqipëria është një shembull i tipit të dytë të orientimit të votuesve partiake, pra sipas

demokracisë të orientuar sipas liderit partiak. Ndryshimet teknologjike kanë rezultuar

gjithashtu në risi dhe procese të reja të veprimit, tek forca e ndërmjetësve312

. Mund të

konkludohet se mjedisi në të cilën veprojnë marketingu dhe procesi politik ndahet në tre

grupe kryesore, elementët teknologjikë, duke përfshirë postën elektronike, televizionin,

internetin, si dhe çdo lloj mediumi komunikimi tek votuesit; Elementët e ndryshimeve

strukturorë që përfshijnë kufizimet ligjore, procedurat e përzgjedhjes së kandidatëve, ligji për

financimin e partive politike dhe zhvillimi i debateve politike; Forcat, që ndikojnë në

zhvillimin e fushatës, duke përfshirë kandidatët, këshilltarët, median, partitë politike, grupet e

interesit, komitetet elektorale dhe politike, specialistët e sondazheve si dhe votuesit. Secili

312

Kajsiu, B. (2012). The Instrumentalization of Media in Albania. Media Landscapes.


94

nga këto elementë përfaqëson një zonë, në të cilën kanë ndodhur ndryshime thelbësore gjatë

dy dekadave të fundit sepse ndryshimet teknologjike kanë revolucionalizuar kontaktin e

drejtpërdrejtë të kandidatit me votuesin. Amerikanizimi i fushatës elektorale në skenën tonë

politike është produkt i amerikanizmit të sistemit tonë politik. Në thelb të këtij transformimi

qëndrojnë proceset e ndërlidhura të rënies së rëndësisë së partive politike si institucione

përfaqësimi, karriere dhe politik-bërje, si dhe forcimi i rolit dhe ndikimit politik të mediave

dhe bizneseve të caktuara. Produkti më tipik i këtij procesi është fenomeni Rama. Politikani i

parë madhor i tranzicionit, që ndryshe nga paraardhësit e tij Nano, Berisha apo edhe Meta

apo Majko më shumë sesa produkt partiak është produkt mediatik. Në mungesë të polarizimit

ideologjik rritet masa dhe rëndësia e elektoratit gri në mes. Militantizmi politik e humbet

rëndësinë dhe madje bëhet i dëmshëm, teksa partia synon elektoratin e lëkundur. Partia i

përshtatet shijeve apolitike dhe anti-politike të këtij elektorati, që nuk ‘kapet‘ nëpërmjet

militantizmit partiak por nëpërmjet medias. Këtu buron edhe roli në rritje i medias në

politikë; ato ofrojnë akses tek elektorati gri që është edhe më i rëndësishmi edhe më i

pavendosuri. Kështu karriera partiake zëvendësohet me karrierën mediatike. Fushata politike

me fushatën e marketingut mediatik. Takimet e lidershipit të partisë me elektoratin bëhen

gjithnjë e më tepër para kamerave, dhe gjithnjë e me pak me anëtarët e partisë jashtë tyre. Të

gjitha këto kushtojnë shumë, për pasojë rëndësi marrin edhe financuesit e fushatës elektorale.

Prandaj grupi themelor drejtues i partisë nuk është më as kryesia, as asambleja, as komiteti

drejtues. Këto kthehen në struktura thjesht formale që atrofizohen me kalimin e kohës. Ato

pushojnë së qeni forume pjesëmarrëse të anëtarëve ku ata shprehin pikëpamjet e tyre në lidhje

me drejtimin e partisë. Drejtimi real i partisë ngushtohet tek një dorë njerëzish, ku futet lideri

dhe stafi i tij i bindur si dhe përfaqësues të grupeve mediatike dhe të biznesit. Këshillat, idetë

apo nevojat e këtyre të fundit e përcaktojnë kursin e partisë shumë më tepër së dëshira e

përgjithshme e anëtarësisë, që në pamundësi për t‘u shprehur me kalimin e kohës humbasin

fare. Anëtarët e partisë kthehen në aksionarë, që ndjekin partinë në bursën politike në

televizor, ku informohen rreth saj nga gazetarët apo analistët, të cilët dinë shumë më tepër

rreth saj edhe sesa vetë anëtarët e kryesisë. Votuesit nga ana tjetër kthehen në një turmë

konsumatorësh që ‗blejnë‘ ofertën më të mirë në tregun politik. Nuk kemi të bëjmë aspak me

një elektorat të polarizuar politikisht

5.10.1. Kontraditat e amerikanizimit në kushtet shqiptare.

Problemi lidhur me amerikanizmin e sistemit tonë politik në kushtet dhe traditën politike

shqiptare prodhon efekte negative dhe kontradiktore, që e bukosin demokracinë si proces

përfaqësimi dhe pjesëmarrje politike313

. Ndryshe nga Amerika, ku partitë politike kanë qenë

historikisht të dobëta, në Shqipëri partitë politike kanë kryer një funksion shumë të

rëndësishëm të lidhjes së lidershipit me qytetarët e thjeshtë, sidomos në vitet e para të

tranzicionit, ato kanë qenë, ashensori kryesor social nëpërmjet, të cilave çdo individ

pavarësisht prejardhjes mund të zinte një pozicion të mirë në shoqëri. Në Amerikë për vetë

traditën dhe sistemin e saj politik, lidhja e pushtetit me qytetarët bëhet kryesisht nëpërmjet

grupeve të interesit, apo shoqërisë civile në institucione, si Kongresi më shumë sesa

313

Gazeta Panorama. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta Panorama.

AULONA ZOTAJ

95

nëpërmjet partive politike. Shumë donatorë me këtë traditë në mendje po përpiqen të ngrenë

institucione të ngjashme të shoqërisë civile edhe në Shqipëri sipas modelit amerikan314

.

Prandaj, ata e përshëndesin dobësimin e partive politike, sepse ul polarizimin politik dhe

krijon një shans për forcimin e shoqërisë civile, krejtësisht të pandërgjegjshëm se partitë

politike dhe jo OJQ-të janë themeli i demokracisë shqiptare. Në një republikë parlamentare

me një sistem elektoral tashmë proporcional me listë të mbyllur ndikimi politik i shoqërisë

civile sipas modelit amerikan bëhet thuajse i pamundur. Në vend të institucioneve politike si

partitë apo Parlamenti ofrohen individë apolitikë, me meritën e vetme se janë shkolluar

jashtë, që në analizën e fundit shërbejnë si makijazh dhe justifikim i një ekzekutivi tejet të

fortë dhe të pakontrolluar nga elektorati, Parlamenti apo institucione partiake.

Dobësimi i strukturave dhe karrierës partiake, centralizimi i vendimmarrjes në parti dhe

dobësimi i parlamentarizmit prodhojnë një theksim të mëtejshëm të përqëndrimit të pushtetit

në duar dhe interesa sa të ngushta aq edhe të pakontrolluara. Eliminimi i partisë tradicionale

dhe dobësimi i parlamentit janë thjesht dy nga elementet më të dukshme të këtij procesi. Elita

mediatike e shoqërisë civile që jo vetëm nuk shqetësohet por e mirëpret elitizimin e

mëtejshëm të demokracisë dhe shkëputjen e mëtejshme të procesit politik nga partitë,

partiakët, apo militantët. Si pasojë e dobësimit të partisë dhe parlamentit ajo bëhet më e

përfillur, më e lidhur me lidershipin politik dhe më ndikuese sesa vetë anëtarësia e partive

politike. Rreziku qëndron tek një ‘demokraci‘ gjithnjë e më tepër në funksion të një rrethi të

ngushtë ku pushteti dhe urrejtja ndaj politikanëve përdoret për të eliminuar politikën si proces

përfaqësimi. Një demokraci ku pluralizmi politik prodhon shumë parti por vetëm një ofertë.

Sot problemi nuk shtrohet tek zgjedhja mes njërit lideri partie apo tjetrit, por tek fakti se sa

shumë ngjajnë sot të dy.Veshja me këmishë të bardhë e kandidatit të djathtë, Lulëzim Basha

dhe e atij të majtë, Edi Rama, që pasohej nga një sfond i bardhë, në zgjedhjet vendore të vitit

2011, ishte një veshje e cila imitonte atë të kandidatit demokrat për president, Barak Obama,

në zgjedhjet e vitit 2008.

Shfaqja e kandidatit të majtë, që rikandidonte për postin e kryetarit të Bashkisë së Tiranës, në

vitin 2011, Edi Rama, përkrah bashkëshortes së tij në takime elektorale, ishte një metodë e

ndjekur më parë nga kandidati i djathtë për president në Amerikë, Barak Obama dhe rivali i

tij republikan, Xhon Mekein, në zgjedhjet e vitit 2008. Përdorimi i rrjeteve sociale gjatë

fushatave zgjedhore në Amerikë, konkretisht facebook-u, i cili e ndihmoi shumë për të ardhur

në pushtet, kandidatin për president, Barak Obama, në zgjedhjet e vitit 2008 dhe 2012, u

ndoq si praktikë dhe nga ish-kryeministri shqiptar, Sali Berisha, në zgjedhjet e përgjithshme

të vitit 2013. Banderolat në formë drejtkëndëshe dhe me ngjyra të forta, pas përdorimit masiv

në fushatat zgjedhore në Amerikë, u aplikuan dhe në Shqipëri. (Shih shtojcën). Një nga

spotet elektorale të kandidatit të djathtë Lulëzim Basha, për Bashkinë e Tiranës, ishte imitim i

një spoti të kandidatit për president të SHBA-ve, Barak Obama. Mënyra sesi Basha i

drejtohej zgjedhësve, stili i veshjes, lëvizja e kamerës dhe ambienti i zyrës, ishte imitim i

spotit publicitar të Obamës, në zgjedhjet e vitit 2008.

314

Emiri, G. (2015). Marrënga https://geriemiri.wordpress.com/2015/05/27/amerikanizimi-i-fushatave-

elektorale-dhe-rasti-shqiptar/.


96

Kjo nuk është më një kohë ideali, por një kohë e fakteve dhe argumenteve konkrete për jetën

e votuesit. Ajo lidhet me gjërat që njerëzit kanë nevojë me të vërtetë në jetën e tyre të

përditshme, përtej mesazheve të forta politike të cilat mund të përmbajnë fjalë ose fjali të

veçanta dhe që shfaqen për ta në çdo qoshe dhe që u dëgjuan prej tyre në çdo fjalim të

mbajtur në mitingje të zhurmshme zgjedhore për katër javë rresht. Kjo është ajo që vërehet në

sloganet që partitë politike në Shqipëri kanë zgjedhur kohët e fundit për t'u nisur për votuesit

gjatë fushatave zgjedhore. Ndërkohë, gjatë fushatave të shumta zgjedhore që janë mbajtur në

më shumë se dy dekada, për zgjedhje lokale ose të përgjithshme, shumë parti simbolike janë

futur nga partitë politike, duke simbolizuar ato ose pritjet që njerëzit duhet të kenë nga këto

parti politike. Të gjithë ata duken më shumë në formën e "balonave" verbale, që enden në

qiellin e ëmbël që imagjinata parazgjedhore krijon në imagjinatën e një votuesi dhe jo një

shprehje e cila qëndron dhe ofron një mesazh konkret për jetën e përditshme të njerëzve, e

shembulli konkret përkon me fushatën për zgjedhjet e përgjithshme të 25 qershorit 2017, kur

tri forcat kryesore politike duket se ballafaqohen me njëri tjetrin me tre sllogane që synojnë

trajtimin e nevojave kyçe të votuesve: "Shtet "," Punë "," Mirëqenie".

Të paktën kjo konfirmohet nga slogani i Partisë Socialiste, e cila fillon me shprehjen: "Për

Shqipërinë që duam!". Një slogan që është më i qartë dhe ofron më shumë shpjegime sesa

slogani që ne pamë në zgjedhjet e mëparshme katër vjet më parë, "Rilindja", me të cilën kjo

forcë arriti të mundësojë rotacionin politik pas tetë vitesh në opozitë. Një fjalë simbolike, e

cila, përveç domethënies së saj të qartë, nuk është shumë e përpunuar për votuesit në

krahasim me slloganin e zgjedhur këtë herë, se Shqipëria që duam është një vend ku njerëzit

mund të kenë një shtet, një punë dhe mirëqenie. Një filozofi e ngjashme duket se është

zgjedhur edhe nga Partia Demokratike, e cila sheh mirëqenien e votuesve, nga votat e të

cilëve kërkon të marrë pushtetin e humbur katër vjet më parë, në një "armë" shumë të fortë,

siç është ekonomia. "Ekonomi e fortë, e nesërme më e sigurtë". Ky ishte slogani që u shfaq

nën fjalën "Republika e Re" në hapjen e fushatës së Partisë Demokratike para votuesve, sikur

të thoshte publikisht se kjo forcë politike e sheh themelimin e Republikës së Re pas

zgjedhjeve në një forcë më të fortë ekonomike, e cila sjell një të ardhme më të sigurt. Kjo

është një lidhje logjike e të gjitha koncepteve që ndjekin njëra-tjetrën, t'i qasen votuesve me

një gjuhë më të qartë dhe më të kuptueshme për të dy votuesit në qendër të Tiranës dhe

votuesit në Theth ose Kurvelesh dhe Finiq. Në kontrast me herë të tjera, kur kjo forcë politike

u paraqit para votuesve gjatë fushatave zgjedhore me fjalë kyçe si "ndryshimi" ("Shqipëria po

ndryshon", 2009; "Ne jemi ndryshimi, përpara", 2013; "Koha për Ndryshim ", 2005, etj), të

cilat janë më simbolike dhe jo praktike në konotacionin e tyre. Një pjesë e këtij koncepti të ri

të sloganeve politike është gjithashtu Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI), e cila këtë herë

vjen para votuesve me sloganin "Një shans për të gjithë ", më hollësisht të detajuar me një

plan konkret për punësimin e të rinjve. Ky slogan është zgjedhur nga kjo parti politike si një

përpjekje për të fituar më shumë vota nga kjo kategori, të cilën ajo ka arritur të tërheqë në

vitet e fundit. Qëllimi përfundimtar mes kësaj panorame slogane për fushatën zgjedhore të

AULONA ZOTAJ

97

vitit 2017 është që të jetë më konkret dhe më afër votuesve, duke premtuar, në parim, më

shumë punësim dhe mirëqenie.315

5.10.2. Shpenzimet financiare të partive për çdo fushatë duke krahasuar kostot e tre

proçeseve të fundit zgjedhore në Shqipëri.

―Shpenzimet që partitë deklarojnë zyrtarisht janë deri në 10 herë më të vogla sesa shpenzimet

reale elektorale,‖ pohon Afrim Krasniqi316

, politolog dhe drejtor i Institutit të Studimeve

Politike (Shih shtojcën 2, figura 27). Krasniqi i referohet monitorimeve në terren të

organizatës që ai drejton gjatë zgjedhjeve të viteve 2013 dhe 2015, si dhe krahasimit të të

dhënave me raportet financiare që vetë partitë dorëzuan në Komisionin Qendror të

Zgjedhjeve. Problemi i fshehjes së fluksit real të parave që pompohen gjatë fushatave

elektorale ngrihet në kohën kur partitë politike kanë ndezur motorët për zgjedhjet

parlamentare të 25 qershorit. Njësoj si në zgjedhjet e tjera, liderët politikë kanë nisur turin

nëpër Shqipëri, duke dërguar në çdo skaj të vendit tifozë politikë dhe flamuj elektoralë, së

bashku me pajisje të tjera të kushtueshme që nevojiten për mbarëvajtjen e tubimeve. Zyrat

për shtabet elektorale kanë mbirë gjithashtu anekënd Shqipërisë. Megjithatë, vetëm pak prej

shpenzimeve multimilionëshe gjejnë pasqyrim në raportet financiare që partitë politike kanë

detyrimin të dorëzojnë në KQZ (Komisioni Qendror i Zgjedhjeve).

BIRN (Balkan Investigative Reporting Network), analizoi raportet financiare të tre partive

kryesore, PS, PD dhe LSI për zgjedhjet e viteve 2013 dhe 2015, ku zëri më i madh i

shpenzimeve raportohet tek aktivitetet dhe materialet zgjedhore. Analiza përfshiu gjithashtu

të dhëna të siguruara nga Policia e Shtetit mbi numrin mesatar të tubimeve elektorale të

realizuara në vitet zgjedhore, prej nga rezulton se partitë kryesore politike fshehin të dhënat

reale për aktivitetet e kryera, e rrjedhimisht edhe për paratë e shpenzuara në fushatë. Mungesa

e transparencës dhe sistemi informal i financimit të partive politike dhe fushatave elektorale

është një fenomen i mbartuar përgjatë dy dekadave të tranzicionit në Shqipëri, i evidentuar në

shumë raste nga organizatat ndërkombëtare. Pas zgjedhjeve lokale të vitit 2015, organizata

Global Integrity raportoi se legjislacioni në fuqi zbatohet pak nga partitë politike shqiptare sa

i përket transparencës së financave. Për të njëjtin vit zgjedhor, edhe ekspertët e OSBE

(Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë), shprehën dyshime se ―kostoja e lartë e

fushatave nuk deklarohet plotësisht‖.

Ligji ngarkon Komisionin Qendror të Zgjedhjeve me përgjegjësinë e kontrollit financiar mbi

partitë politike përmes audituesve të pavarur. Megjithatë, vetë KQZ evidenton se i mungojnë

mjetet financiare dhe kapacitetet njerëzore për të hetuar përtej bilanceve që partitë deklarojnë.

―KQZ nuk ka kapacitete të mjaftueshme financiare dhe njerëzore për të bërë verifikime të

mëtejshme në lidhje me fondet e përfituara dhe të shpenzuara nga subjektet zgjedhore për

fushatën zgjedhore,‖ thuhet në raportin e KQZ për vitin 2013. Ekspertët e kontaktuar nga

BIRN e vënë theksin tek ―gropat‖ e qëllimta në legjislacion, të cilat nuk krijojnë mekanizmat

e duhur për kontrollin financiar, duke u mundësuar partive politike shkeljen e ligjit. Sipas

tyre, as ndryshimet e fundit në Kodin Zgjedhor, që erdhën si rezultat i marrëveshjes mes

315

Londo, E. (2015). Marketimi i Fushatave Elektorale Në Median Shqiptare. Tiranë: Universiteti i Tiranës, fq.6. 316

Krasniqi, A. (2009). Ligjërimi politik dhe keq përdorimi i fjalës. Shekulli.


98

kryeministrit Edi Rama dhe liderit të opozitës, Lulëzim Basha nuk përbëjnë ende garanci për

transparencën e përhershme të burimeve të financimit dhe shpenzimeve elektorale.

Përmes një kërkese për të drejtë informimi, BIRN317

mori nga Policia e Shtetit të dhënat

statistikore për mitingjet e organizuara përgjatë viteve 2013-2016. Të dhënat variojnë

mesatarisht nga 600 mitingje në vite normale, në 2600 në vite zgjedhore. Edhe pse diferenca

prej 2000 mitingjesh me gjasë elektorale do të duhej të ndahej mes të gjitha partive politike,

pjesa dërrmuese e tyre reazliohet nga forcat e mëdha politike. Kushtetuta e Shqipërisë, e

integruar me ligjin ―për Partitë Politike‖ dhe Kodin Zgjedhor, i detyron partitë të raportojnë

mbi shpenzimet e çdo aktiviteti të kryer në kohë fushate. Megjithatë, raportet financiare të

Partisë Socialiste, Partisë Demokratike dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim ekspozojnë një

panoramë minimale të këtyre shpenzimeve.

Në raportin financiar për vitin zgjedhor 2015, Partia Socialiste raporton shpenzime vetëm për

mitingjet e mëdha të hapjes dhe mbylljes së fushatës në vlerën e rreth 16 milionë lekëve.

Sipas raportit të audituar, partia në pushtet ka shpenzuar në total rreth 109 milionë lekë për

zgjedhjet e 21 qershorit 2015-të, ndara këto në zërat e materialeve zgjedhore, konsulencës,

eventeve dhe shpenzime të tjera shtesë. Për zgjedhjet e vitit 2013, Partia Socialiste ka

shpenzuar rreth 187 milionë lekë, ku zërat më të lartë i zënë reklamat televizive dhe

materialet promovuese elektorale. Njësoj si në 2015, mitingjet reflektohen vetëm në hapjen

dhe mbylljen e fushatës me një vlerë të shpenzuar prej 4.6 milionë lekësh. Partia më e madhe

e opozitës, PD raporton shpenzime në vlerën e 78.8 milionë lekëve për zgjedhjet lokale të

vitit 2015. Eventet elektorale zënë gjithashtu një hapësirë të vogël në këtë raportim në

shumën totale të raportuar prej 9 milionë lekësh. Për vitin 2013-kohë kur ishte në pushtet,

Partia Demokratike raportoi një total shpenzimesh prej 96.6 milionë lekësh, ndërsa zëri i

aktiviteteve kap vlerën e vetëm 2.8 milionë lekëve. Partia e tretë më e madhe në vend,

Lëvizja Socialiste për Integrim ka raportuar 821 mijë lekë për evente elektorale në një total

shpenzimesh prej rreth 60 milionë në fushatën e zgjedhjeve lokale të vitit 2015. Ndërsa për

zgjedhjet e vitit 2013, LSI (Lëvizja Socialiste për Integrim) raportonte një total shpenzimesh

për fushatën në vlerën e 47 milionë lekëve, ku aktivitetet përfaqësohen në vlera të vogla

financiare përmes qirave të paguara për Pallatin e Kongreseve apo Pallatin e Sporteve. Të

kritikuara për deklarimin e vetëm ―majës së ajsbergut‖ të shpenzimeve elektorale, partitë e

mëdha respektojnë të paktën formalisht kërkesat e ligjit. Një monitorim i kryer nga Instituti

për Studime Politike, vlerëson se dhjetra parti më të vogla nuk respektojnë as detyrimet më

minimale ligjore. Sipas monitorimit, vetëm 12 nga 126 partitë politike të regjistruara në

gjykatë kanë raportuar periodikisht ndryshimet që kërkohen nga ligji. Disa parti politike

figurojnë ende aktive me drejtues të cilët nuk jetojnë më. Situata e paligjshmërisë është

pranuar edhe nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në raportin e saj vjetor të vitit 2015. ―Nga

118 parti politike të cilat duhet të auditoheshin, 71 parti politike nuk u arrit të kontaktoheshin

nga ekspertët kontabël të kontraktuar,‖ thuhet në raportin e KQZ318

.

317

Shënim: Balkan Investigative Reporting Network. 318

KQZ. (2013). Raporti i ekspertit kontabël të regjistruar. Për auditimin ligjor të fondeve të përfituara për

fushatën zgjedhore 2013.

AULONA ZOTAJ

99

5.11. Analiza e diskursit te aktorëve kryesorë politikë në Shqipërinë e tranzicionit,

përfundimet kryesore.

Pas analizës së fushatave elektrorale në Shqipërinë e tranzicionit dhe efekteve që ato sollën,

në këtë pjesë do të mundohemi të paraqesim dhe të analizojmë se si Lulzim Basha, Edi Rama

dhe Ilir Meta, sjellin ligjërimin e tyre politik përballë elektoratit nga personaliteti, arritjet ose

ideologjinë. Përveç kësaj, do të mundohemi të zbulojmë se deri në çfarë mase diskursi i çdo

aktori, udhëheqësi politik përputhet me ideologjitë e tyre përkatëse.

Ligjërimet, retorika, eufemizmat dhe karaktersitkat e tjera të ligjerimit të aktorëve kryesorë

politikë.

Analiza e diskursit dhe figurës së Edi Ramës.

Do ta fillojmë analizën nga Edi Rama, duke u ndalur më gjatë për shkak dhe të vet pozicionit

të tij si kryemisintër aktual i Shqipërisë, për të kuptuar pak më mirë strategjitë e tij të

diskursit politik, marrëdhënies me median dhe strategjisë së tij në fushatat elektorale, dhe

arsyen pse fitoi elektoratin me dy mandate të njëpasnjëshme. Do të ndalemi gjatë në këtë rast,

duke u fokusuar dhe mbi rolin e medias. Në këtë mënyrë, sikurse thotë specialist shumë i

njohur i shkencave të komunikimit, francezi Jacques Ellul, politika nën ndikimin e mediave

bëhet disi sipërfaqësore, në kuptimin se nuk ka mundësi të shtjellojë analiza shkencore për të

ardhmen e vendit, dhe më shumë është e detyruar të marrë tiparet e një tele-realiteti, sesa të

një shkence, sikurse ajo konceptohej në shekullin e nëntëmbëdhjetë, ku politikanët ishin dhe

ligjvënës me një barrë dijesh juridike, ekonomike dhe institucionale.

Mediat janë në njëfare mënyre krijesa të politikanëve, por vetë politikanët janë edhe ata

krijesa të mediave. Rasti i zotit Edi Rama, që autorja merr përsipër përparësisht në shqyrtim,

është, për mirë a për keq, pa dyshim, më i spikatur se ai i të tjerëve. I përqafuar sot e gjithë

ditën nga kryetari i Bashkisë së Tiranës dhe lideri i Partisë Socialiste, Edi Rama, ky ligjërim

antipolitik kulmon me deklaratën e tij të fundit se ―Unë nuk jam politikan‖. Në fakt, që në

krye të herës, profili i Edi Ramës si artist dhe intelektual ishte servirur prej atij vetë si

antipolitik. Kritik i ashpër i partive politike, Rama që herët shkruante se nuk e kishte gjetur

veten brenda partive politike shqiptare, që nga ajo Demokratike, Republikane apo të

Gjelbërit, duke e përjashtuar atë socialiste krejtësisht si mundësi. Ende i papajtuar me

politikën, disa vjet më vonë ai shprehej se zgjedhja e intelektualit është për nga natyra e

papajtueshme dhe krejtësisht e ndryshme nga ajo e politikanit. Në çastin kur po përgatitej të

merrte detyrën e ministrit në qeveri, Rama shkruante se ―Të gjithë ne në Shqipëri i kemi parë

ngahera me zili e frikë përzier bashkë politikanët… Tërë jetën ata burra kanë mishëruar

mallkimin dhe turpin tonë…‖ Megjithatë në një intervistë të mëvonshme ai konfirmon sërish

se ―Vazhdoj të ndihem alien në politikë‖.

Me t‘u zgjedhur kryetar i Partisë Socialiste, në tetor të vitit 2005, Edi Rama e ndryshoi

diskurin e tij nga një sulm kundër politikës në përgjithësi, në një sulm kundër politikës së

vjetër në emër të një politike të re. ―Politika e vjetër e së kaluarës u ka shkaktuar shumë dëme

Shqipërisë dhe shqiptarëve…Ka helmuar gjakun e shoqërisë shqiptare, ka ndaluar atë dhe

zhvillimin e saj. Politika e re sjell politikën në duart e qytetarëve, duke vënë në qendër qenien


100

njerëzore dhe nevojën për më shumë liri, të drejta dhe mundësi‖319

. Brenda spektrit të

komenteve dhe analizës, një pjesë e interpretojnë diskurin e Politikës së Re të Edi Ramës si

version populist. Kritikë të tij shprehen se Edi Rama mbetet në stadin e një politikani

populist, të cilit i mungon më e rëndësishmja, platforma politike320

. Ka dhe nga ata që e

lexojnë diskurin gjithëpërfshirës të Ramës, në një kënd simpatizues, duke sugjeruar që,

nëpërmjet deklaratës së të qenit qytetar në radhë të parë, Rama po kërkon një bashkim përtej

politikës së majtë dhe të djathtë në frymën e Barak Obamës, dhe të Reganit. Sipas tyre,

pretendimet e Ramës bien, pasi ai nuk mund ta quajë veten qytetar duke evituar politikën për

sa kohë që dhe vetë qytetari është një kategori politike321

. Në hapësirën publike shqiptare, Edi

Rama ofroi modelin e Politikanit të Ri, për t‘i shfaqur më vonë ngjyrimet neopopuliste. Ai u

vëzhgua si ‗specie e re‟, që sillte kontributin e stilit në kulturën politike shqiptare që pas

rënies së regjimit diktatorial. Shtypi kishte rol të rëndësishëm në fabrikimin e imazhit, dhe

nisi fabrikimin e imazhit të tij si politikan jashtë kornizave partiake, duke e veçuar nga

politikanët tradicionalë. Ky vizibilitet i lartë i shërbeu Ramës për të ndërtuar të ashtuquajturin

‗familjaritet në distancë‟, që karakterizon marrëdhënien parasociale ndërmjet yjeve mediatikë

dhe audiencës së tyre. Gazetarët e njohur të kohës e cilësuan ‗simbol të një intelektuali të

pavarur dhe ekstravagant në vendin më të varfër të Europës‘, duke nënvizuar se përfshirja e

tij në politikë si minister kulture ishte një befasi, për faktin se ‗për një kohë të gjatë ai ishte

konsideruar rebeli, antikonformisti dhe provokuesi i pushtetmbajtësve‟322

. Gazetarë të tjerë e

quajtën një Don Kishot në politikë apo Njeri të Shpresës323

. Ata, madje, anonçuan në titujt e

artikujve kushtuar Ramës parabola të tilla, si ‗Fenomeni Rama‟ apo ‗Casus Rama‟. Edhe

spektri i intelektualëve dhe i njerëzve të shoqërisë civile e simpatizoi aktorin më të ri të

politikës shqiptare. Megjithëse nuk munguan zërat skeptikë dhe kritikët e hapur, mbështetësit

e dominuan opinionin mediatik, ndërsa superlativat nuk u kursyen. ‗E konsideroj emërimin e

Edi Ramës si shenjë emancipimi për politikën shqiptare‘324

. Duke imituar modele të tjera po

të suksesshme të politikanëve mediatikë në arenën në arenën ndërkombëtare, por duke

investuar edhe një lloj origjinaliteti dhe karizme personale, Edi Rama diti të tërhiqte

vëmendjen e mediave dhe ta ushqente vazhdimisht atë. Ai do të bëhej shumë shpejt trazovaçi

i dashur i mediave, duke fituar qendrën e vëmendjes dhe të debatit. Ky lloj transgesioni

kërkohej dhe prej vetë Ramës, i cili preferonte t‘i bënte gjërat ndryshe325

. Duke mbërritur nga

Parisi, ku kishte bërë jetën e një artisti bohem, për të marrë në vitin 1998 postin e ministrit të

Kulturës, Rama sillte profil jo thjesht të pazakontë, por edhe të pasur estetikisht. Ai vishej

ndryshe dhe bënte kontrast të dukshëm me politikanët e tjerë. Rama e projektoi kësisoj

estetikën si mënyrë të të bërit politikë, duke i paraprirë një procesi më të thellë stilizimi

emocional në sferën publike shqiptare, ku përmasat e stilit dhe personalitetit do të

riktheheshin si rrezatim i modelit të tij. Kjo do të thotë që, nëpërmjet akteve estetike, Rama

319

Rama, E., (2007). Fjalim i mbajtur në Kongresin e 11-te të Partisë Socialiste të Shqipërisë. 320

Lubonja, F. (2008). Intelektualë të përdorur dhe politikane hipokritë. Korrieri. 321

Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press. 322

Revista Klan. (1998). 323

Koha Jone. (1998). Edi Rama minister, asgjë për t'u çuditur. 324

Po aty, fq. 13. 325

Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londër: UET Press, fq. 7.

AULONA ZOTAJ

101

kërkon të fitojë vëmendjen emocionale të publikut, në një kohë kur ‗politikat e reja të

emocionit dhe të përfaqësimit estetik janë mjaft të përhapura në botën e sotme‘326

. Pra, kur

përdoret në mënyrë koshiente, stili në politikë shndërohet në një strategji për të ngritur një

urë përfaqësimi mes aktorit politik dhe publikut327

. Duke përdorur metodat e marketingut dhe

marrdhënieve publike, Ramës do t‟i shërbejnë edhe më mirë gazetat, televizionet, në kohën

kur po mbërrinte bumi i ofertës televizive në tregun mediatik shqiptar. Rama do ta shndërrojë

veten në politikanin pop-star që aspiron përmes përdorimit koshient të mediumit televiziv,

duke e kthyer Ramën në një ‗agjenci publicitare‘ të vetvetes. Marketingu i vetvetes, përbën

pra, strategjinë e tij kryesore të pushtetit328

. Një nga gazetarët e njohur Blendi Fevziu

shprehet : "Rigoroziteti i tij në lidhje me performancën televizive është i njohur. Nga të gjithë

ata që kam intervistuar, Rama, është padyshim, i vetmi që interesohej për pyetjet e gazetarit

po aq shumë sa edhe për përgjigjet e veta "329

. I obseduar pas aparencës Rama ishte

gjithashtu i pari politikan që pajtoi një këshilltar imazhi dhe një kompani PR- i për të ndërtuar

strategjinë e fushatës së tij elektorale për Bashkinë e Tiranës330

. Për një kohë të gjatë dhe

tendenca akoma vazhdon, asnjë edicion lajmesh në kanalet më të rëndësishme televizive në

vend nuk i mungonte kronika për punën e kryetarit të Bashkisë. Axhenda e tij e punëve ka

vizibilitetin më të lartë publik të mundshëm. Duke servirur ‗ Ramën‘, edicionet informative

në ekranet televizive instaluan kulturën e politikës së ditës si konsum duke e trajtuar kësisoj

audiencën si konsumatore331

. Rama ka pasur për një kohë të gjatë dhe programin e tij

radiofonik të quajtur ― Ditë të mbarë me Edi Ramën‖. Ky program kishte në qëndër të

skedulës bisedat telefonike mes qytetarëve të Tiranës dhe kryetarit të Bashkisë332

.

Një numër i madh artikujsh nga disa media prestigjioze, si ―The Guardian‖, ―New York

Times‖ apo revista ―Time‖ hapën rrugën për Ramën që të hynte në Listën e ‗Heronjve

Europianë‘ të revistës ―Time‖ në vitin 2005 apo të klasifikohej i pari në hitparadën e

Kryetarëve te Bashkisë për vitin 2004333

. Mediat ndërkombëtare në përgjithësi u fokusuan në

aspektin e ndryshimit të imazhit duke dalë me tituj të tillë si :‖ Edi Rama po përpiqet të

farkëtojë një imazh të ri për vendin e tij"334

. Guardian e citoi Ramën të shprehet tekstualisht:

―Unë jam një pop-star mes kryetarë bashkish dhe kryetar bashkie mes popstarësh‖335

.

Tipizimi si pop-star në sensin e të qenit popullor si yjet e kulturës ―pop‖ është një konvecion

stilistik i veçantë sipas të cilit politikanët duan të paraqesin veten. Të njëjtën gjë e ka bërë dhe

Tony Blair me Bonon. Megjithatë Rama guxon më tepër kur performon vetë me me një nga

grupet më të njohura të hip-hopit në Shqipëri, ―West Side Family‖. Kënga u shëndërrua në hit

326

Ankersmit, F. (2002). Political Representation. 327

Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press, fq. 8. 328

Po aty, fq. 9. 329

Fevziu, B. (1999). Para dhe pas kamerave. 330


Po aty, fq. 11. 332

Po aty, fq. 12. 333

Po aty, fq. 13. 334

BBC News. (2000). Blowing up the bunkers in Albania; Edi Rama Rama is trying to forge the country a new

image. 335

The Guardian. (2003). Regeneration man; Tirana's pop-star mayor has cheered up Albanians by giving their

capital a facelift.


102

dhe e vendosi Ramën në qëndër të vëmëndjes popullore. Nocionet e origjinalitetit të

autencitetit dhe të spektakolares që mpleksen në këtë lloj performance e pasuruan modelin e

tij me më tepër simpati publike.

Duke imituar praktika të tjera politikanësh në skenën politike botërore, Rama e përdori

‗markën‘ që e mishëron për të krijuar dhe evente publike masive siç janë ―Nata e Bardhë‖

apo ―Festa e Pezës‖336

. Sa i përket populizmit, si artikulim politik brenda Partisë Socialiste

nga ―i huaji‖ e gjeti veten si ―shpëtimtari‖ që do të shmangte mbytjen e anijes së vjetër.

Ndërsa në arenën mediatike edhe pas skandalit të fotove nudo, ai vazhdoi pretendimet për

popullaritet. Ky pretendim do të vijë i përforcuar dhe me termat e diskursit politik me

deklarata të tipit: "Do ta sjell politikën në duart e popullit‖337

. Përveç nëntekstit politik,

versioni i mësipërm populist i Edi Ramës përmban dhe një nëntekst mediatik. ―Ka një

përpjekje të qartë të Ramës për të importuar në postin e opozitarit gjithë arsenalin publicitar

që Rama ka përdorur deri më sot si mjet për të bërë politikë. Shihet qartë se kujdeset shumë

për planet që marrin kamerat, për pensionistin që do takojë, për batutat që do thot [...] Ai

shkon në mëngjes në Bashki duke endur në televizionin që do thërrasë apo gazetën që do

përdorë për të prodhuar lajm. I njëjti stil po shfaqet dhe në PS…”338

. Në raport me mediat,

―Dialog me Shqipërinë‖ i ngjan më tepër një eventi presidencial që ka në qëndër pikërisht

liderin socialist, Edi Ramën. Turi në fjalë mund të lexohet si përpjekje e Ramës për të

marketuar veten përmes mediave.

Spektri i masmediave në Shqipëri ofron një larmi qëndrimesh ndaj një lideri kontrovers si Edi

Rama. Ka dhe nga ato zëra që e akuzojnë hapur Ramën për blerje të mbështetjes

mediatike339

. Edi Rama si një nga aktorët kryesorë politikë fiton vizibilitet të lartë mediatik

dhe publik. Në thelb populizmi si instrument ligjërimi përbën taktikën e tij kryesore, si përsa i

përket platformës politike ashtu edhe performancës mediatike. Megjithatë roli i mediave në

lidhje me versionin e populizmit të Edi Ramës duhet shqyrtuar me sy kritik. Në të njëjtin

kontekst me atë të vendeve në zhvillim, studiues të tjerë i shpallin mediat më të prirura për tu

manipuluar për shkak të vakumeve të pushtetit dhe të mungesës së fuqisë institucionale340

.

Personalizimi, është shndërruar në një tipar themelor të media-politikës bashkëkohore dhe

pamja vizuale e liderëve politikë - mënyra sesi vishen, si krihen si e mbajnë veten, përbën një

aspekt të rëndësishëm të menaxhimit të vizibilitetit nga vetë politikanët341

. Politikanët më të

spikatur kanë fituar statusin e yjeve. Kjo edhe me ndihmën e gazetarëve të cilët janë të etur

për të paraqitur trangresionet e politikanëve. Kësisoj mediat kanë një kontribut të

konsiderueshëm në ndërtimin e imazheve ―mitike‖, duke u dhënë disa aktorëve të politikës

atributet e heronjve që frymëzojnë shpresë dhe besim342

. Marshall343

sugjeron që në analizën

e politikës duhet të llogaritet edhe irracionaliteti i emocioneve që frymëzojnë jetën politike.

336


Po aty, fq. 18. 338

Baze, M. (2005). "Dyzimi i Edi Rames" në një forum me analistë shqiptarë, fq. 12. 339

Lubonja, F. (2008). Intelektuale të perdorur dhe politikanë hipokritë. Korrieri, fq. 9. 340

Voltmer, K. (2006). Mass Media and Political Communication in New Democracies. 341

Thompson, J. (2000). Political scandal: Power and Visibility in the Media Age. 342

Parry-Giles. (2002). Constructing Clinton Hyperreality and Presidential Image-Making In Postmodern

Politics. 343

Marshall, D. (1997). Celebrity and Power, Fame in Contemporary Culture.

AULONA ZOTAJ

103

Përmes projektimeve emocionale politikanët organizojnë emocionet që duan të shfaqin. Pra

emocionet shndërrohen në një strategji normale politike. Duke përdorur këtët lloj analogjie,

Street i përshkruan politikanët e sotëm si ―krijues simbolesh‖, si ―artistë‖ dhe ―performues të

sprovuar‖344

. Sa i përket karizmës së liderëve sipas Max Weber liderët karizmatik janë ato

pak figura që përmes talentit natyror ngrihen në nivelet më të larta brënda organizatave

politike dhe shtetit e nuk ofrohen si produkte të gatshme nga jashtë. Ndërsa të dhënat

sugjerojnë që strukturat organizative të partive politike po bëhen gjithnjë e më të dobëta,

mungesa e lidhjeve të forta ideologjike me votuesit po u krijon kësisoj mundësinë

politikanëve të personalizojnë politikën duke reflektuar një atomizëm të pushtetit.

Rrjedhimisht vetë partitë e shohin me nderim dhe magjepsje cilindo nga kandidatët që fiton

simpatinë e mediave. ―Partive nuk u mbetet pra veçse të vënë vulën e aprovimit për atë që

media në të vërtetë ka zgjedhur‘345

.

Qëllimi ynë siç e theksuam edhe më lartë është të analizojmë nëse narrativa komunikuese e

Edi Ramës, mesazhi ose e folura e tij politike kanë koherencën e brendshme dhe

besueshmërinë e nevojshme për të tingëlluar vërtetësisht dhe bindshëm. Për më tepër, kur

komunikimi shihet si rrëfim ose fabul edhe njerëzit e thjeshtë, pa ekspertizë ose arsyetim të

specializuar mund të gjykojnë nëse është i besueshëm apo jo. Publiku i marrë si tërësi

individësh të paspecializuar në çështjet e komunikimit mund të vlerësojë, kësisoj me

kompetencë, koherencën dhe besnikërinë e një historie346

. Gjatë kërkimit tonë rreth Edi

Ramës, fillimisht si publicist dhe kritik, mandej si minister kulure dhe kryetar bashkie dhe së

fundmi si Kryeministër, kanë spikatur tiparet e një qëndrueshmërie të lëkundur të mendimit,

të motiveve dhe të veprimit të tij paraqitur natyrshëm. Me të marrë kreun e Partisë Socialiste,

Rama bëri të tijin një diskurs të ri politik, doli me qëndrime të përmbajtura dhe me një folur

tjetër publike. Ripërtëriu madje dhe garderobën duke hequr dorë përfundimisht nga teprimet

me ngjyrat dhe format. Pamja e tij ishte në fund e një politikani tradicional. Hoqi dorë nga

snobizmi karakteristik për të folur jo më si etilist por në të kundërtën si antietilist347

.

Megjithatë Edi Rama, nuk arriti ta sillte ndryshimin me projektin e tij populist, arriti të

siguronte edhe një mundësi tjetër nga Partia Socialiste për ta vijuar kërkimin e ndryshimit që

nuk u bë dot historik në momentin e dhënë. Slogni i tij pas humbjes së zgjedhjeve ‗Shqipëria

është e shqipëtarëve‘, ka më tepër tingëllimën e retorikës së Ramës së vjetër. Ndërsa mënyra

e kërkuar e opozicionit pas mossuksesit për të ardhur në pushtet me bojkot parlamentar ka

shijen e thartuar të politikës shqiptare të pardjeshme me një rikthim në stilin radikal të bërjes

politikë.

Ne nuk po themi këtu se ligjërimit të Edi Ramës i mungojnë idealizmi dhe thirrja e atyre që

konsiderohen vlera njërëzore si e vërteta, ndershmëria, sinqeriteti, besnikëria dhe

dhembshuria. Po sa përçon ai vlera të tilla me aksionin e vet politik dhe njerëzor duke pasur

parasysh natyrën atipike që ka shoqëruar jetën e tij private dhe politike është e diskutueshme.

Së fundi, kursi i ri i Ramës pas zgjedhjeve të qershorit 2009 është një lëvizje in extremis që

344


Meyer, S. (2002). Media Democracy: How the Media Colonize Politics: Polity Press. 346

Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londër: UET Press, fq. 20. 347

Po aty, fq.21.


104

rrezikon koherencën, vërtetësinë dhe qëndrueshmërinë e tij më hapur se kurrë. Vështirësive të

tilla ka kohë që liderët e moderuar të botës moderne nuk u dalin më përballë duke e shpëtuar

faqen me aktin e dorëheqjes. Stili i tij i të folurit ndryshoi që ditën e parë pas njohjes me fatin

e zgjedhjeve. Në të folurën e tij janë rikthyer termat ―maskarenj‖ ―kriminel‖ ―mafioz‖. Por i

stërvitur me skandale politike me akuza të vazhdueshme për korrupsion si dhe për çudira nga

më të pabesueshmet në jetën private, versioni i mbijetesës nuk duket aspak i pamundur348

.

Një rrethanë tjetër që duhet shqyrtuar nga afër është ajo që lidhet me kushtet e reja të

kompeticionit politik në Shqipërinë e sotme. Kësaj rradhe Rama kishte përball një rival

qëndrestar politik të pashembullt. Ai jo vetëm që nuk mbetej mbrapa në teknologji dhe

instrumente mediatike dhe në amerikanizimin e mesazheve elektorale, në imazh dhe në formë

duke e konkurruar madje rivalin e tij pop-star edhe me një hit muzikor por kishte edhe

konkretësinë verbale që i mungonte kampit rozë. Përballë fushatës konkrete dhe pozitive të

kampit të djathtë , ai i udhëhequr nga Edi Rama rrrëshqiti në një lloj poezi politike në debatin

publik që nuk arriti të tingëllojë bindshëm. Njohës i mire i gramatikës së komunikimit

mediatik Rama e ka bërë qëkuri të tijën. Ai e ka pajtuar kohën e bërjes së politikës me kohën

e lajmeve pasi e di mirë që ajo nuk raportohet nuk ekziston. Marrëdhënia e Edi Ramës me

mediat është një simbiozë e hershme. Ai operon me mediat si ekspert. Me angazhimin e tij në

politikë media u bë qëndra e sistemit të tij. Prandaj ligjërimi i tij është gjithkaherët mediatik

dhe ka emocionet dhe shpejtësinë që kërkon televizioni. E njeh dhe përdor maninë e mediave

për tu marrë me atë që nuk është normë, të veçantën, shmangien dhe ka ditur të serviret për

një kohë të gjatë si i ndryshmi, që meriton pak më shumë vëmendje. Me gjithë konsumimin e

pashmangshëm që sjell qëndrimi i gjatë në pushtet, Edi Ramës nuk i mungon mbështetja

mediatike349

.

Në zgjedhjet e fundit, duke e personalizuar fushatën e PS-së deri në ekstrem te imazhi i tij,

duke shëtitur si një poster i lëvizshëm me bluzën e bardhë me numrin 2 dhe me brekushet e

zeza & atletet e bardha nga një studio në një tjetër, nga një qytet e fshat në një qytet a katund

tjetër, Edi Rama vuri një bast të madh me të gjithë, me PD-në, me të dashurin armik Ilir

Meta, me ―gazetarët e kazanit‖, siç i quajti ai publikisht një pjesë të analistëve dhe zgjodhi si

tema të ligjërimit elektoral jo temat klasike të debatit teorik që shtillen me pyetje për

programin dhe me debatet mes palëve në zgjedhje, por monologun folklorik që mbështetej

mbi një temë të vetme: kërkesën për të votuar vetëm atë dhe PS-në dhe paraqitjen e qeverisjes

me metaforat orientale që vijnë nga koha e Sulltanit ku qeverisja është një ―tepsi‖ dhe arti i të

qeverisurit është lufta për të rrëmbyer bakllavanë, pilafin, kabuninë, revaninë dhe gjithë

ëmbëlsirat më sherbet që në traditën shqiptare kanë ardhur nga kuzhina turke bashkë me fjalët

që i shenjojnë ato.Vetëm në fjalimin e fundit përmbyllës të fushatës elektorale në Vlorë, Edi

Rama ndërroi stilin dhe nga tepsija e revanisë së Stambollit u spostua te flamuri kuq e zi dhe

te imazhi nacional romantik i liderit patriot i cili e identifikon veten jo më me një

administrator, por me udhëheqësin, me prijësin që ka për amanet të çojë përpara idealin e

etërve të kombit dhe të ngrejë në një nivel të ri dinjitetin e Shqipërisë. Këtë model ai e forcoi

edhe në fjalën përmbyllëse në sheshin ―Skënderbej‖. Për gjithçka që manifestonte në fushatë,

348

Po aty, fq. 22. 349

Po aty, fq. 23.

AULONA ZOTAJ

105

Edi Rama u vu në qendër të kritikave pothuajse të të gjithë komentatorëve dhe analistëve. Në

të gjitha studiot televizive ai vihej me shpatulla për muri, sidomos për stilin e tij ―të shthurur‖

të fushatës dhe në të gjitha komentet anatemohej për përmbajtjen folklorike të bisedave që

bënte me zgjedhësit. Ai bëri kujdes që në këtë fushatë të gjithë prozhektorët të ishin drejt tij

dhe pothuajse asnjë drejtues tjetër i lartë i PS-së nuk u shfaq më shumë se ç‘kishte

parashikuar e urdhëruar Edi Rama. Sondazhet parashikonin fitore të PS-së, por askush nuk

kishte parashikuar fitoren e Edi Ramës dhe të PS-së të vetëm në masën mbi 50%. Mirëpo ai

fitoi dhe kundër dëshirës së të gjithëve atyre që nuk e besonin, ai arriti që fjalorin e rëndomtë

me tepsi e timon, bakllava e revani, ta kthejë në një mandat të fuqishëm qeverisës.

Konkluzioni i parë që më vjen ndërmend është se komentatorët e shtypit, analistët që e

paragjykuan dhe anatemuan Edi Ramën, studiot televizive që e vinin me shpatulla për muri

dhe i përmëndnin dështimet pa fund dhe stilin karagjoz, mesa duket nuk përfaqësojnë më

opinionin publik dhe nuk janë zëdhënës të tyre. Edhe në Shqipëri po vërtetohet ajo që po

ndodh edhe në vende të tjera të zhvilluara ku format e shumta të komunikimit përmes rrjeteve

sociale i kanë nxjerrë jashtë lojë mediat e mëdha gjeneraliste dhe show-men-ët e talk-show-

ve politikë janë kthyer në aktorë që zbavisin publikun dhe jo në opinionbërës. Ashtu si edhe

në vende të tjera, ndikimi i tyre mbi publikun është 0. Fb (Facebook) i Ramës dhe tv i tij nga

dritarja e këtij fb pati efekt më të madh te publiku se të gjitha mediet e mëdha gjeneraliste që

u reshtuan kundër tij. Komunikimi, përsosja e stilit të ligjërimit publik e ndihmuan Edi

Ramën që të arrinte këtë fitore350

.

Analiza e diskursit të Lulzim Bashës.

Në përgjithësi komunikimi në Shqipëri është i ashpër, agresiv, merret më shumë me individin

sesa me alternativat. Është komunikim agresiv dhe jo efikas. Mendoj që në momentin që

kemi një komunikim jo adekuat, krijohen modele jo të mira komunikimi dhe çojnë në një

shoqëri më agresive. Nëpërmjet ligjërimit vende të ndryshme kanë shkuar në luftë, si

Jugosllavia e Milosheviçit. Mendoj që e ka problemin tek tradita kulturore dhe politike. Ne

nuk jemi shoqëri me një kulture të madhe komunikimi, por në kulturën tonë nuk ka ekzistuar

fyerja. Fjala vlerësohej shumë dhe kishte pasoja. Mendohej shumë para se të lëshohej fjala.

Mendoj se do kemi një fushatë të ashpër dhe nuk do të sjellë ndonjë gjë të re. Forcat do të

përballen midis tyre me mjetet tradicionale351

. Lulzim Basha, duke u vendosur në krye të

protestës, kapërceu censurën në media, zuri vendin qendror në informacionet e përditshme, si

edhe krijoi figurën e një lideri politik që është vendosur në kontakt të drejtpërdrejt me masën

e elektoratit të tij. Vetëkuptohet që brenda lidershipit opozitar të demokratëve tanimë ai ka

staturën e figurës politike që paraqet partinë para masës së elektoratit. Duke ditur se është

grupi i ngushtë udhëheqës me kryetarin e partisë që në Shqipëri bën listat e deputetëve,

kuptohet sesa më shumë ditë kalojnë, aq më vendimtare bëhet përzgjedhja e deputetëve të

ardhshëm. Sigurisht me këtë sistem zgjedhor që kemi, nuk mund të kërkosh të jesh edhe

deputet i një partie dhe të kundërshtosh vijën politike të partisë. Do të ishte një kundërthënie.

Lulzim Basha e ka gjetur fabulën dhe sloganin e fushatës së tij elektorale. Mbi të gjitha ai

350

Yzeiri, I. (2017). Fenomeni Edi Rama. Gazeta Java News. 351

Marku, M. (2013). Gazeta Dita.


106

kapi një trend, ndofta beson vërtet, se sot masat kudo në Europë dhe në Amerikë janë treguar

kritike ndaj lidershipit politik institucional. A nuk treguan këtë zgjedhjet në ShBA, në Itali,

në Greqi, Portugali, Angli, Spanjë, etj ? Kështu Lulzim Basha po shprehet kritik ndaj sistemit

të tanishëm, duke kërkuar një demokraci tjetër. Forca politike në pushtet, cilado të ishte nuk

do të kishte mundësi të hynte në këtë trend. Opozita hyn. Kështu Lulzim Basha duke i

qëndruar kësaj teknike, po mban në një farë distance edhe lidershipin politik të partisë së tij,

një pjesë e konsumuar para qytetarëve, dhe me siguri preferon një kontakt drejtpërdrejt me

shoqërinë civile ose masën elektorale të partisë së tij352

.

Lulzim Basha është inkurajimi qytetar i një profili të ri politik, me një perspektivë premtuese

brenda të djathtës shqiptare dhe në politikën shqiptare në përgjithësi. Lulzim Basha formësoi

me fushatën e tij një profil politik të klasit të parë, në përmbajtjen dhe formë, në qasjen e re

ndaj problemeve politike dhe në rrugët e zgjidhjeve të tyre, në ligjërimin publik dhe natyrën

moderne të përballjes me kundërshtarin, me publikun dhe me shoqërinë në tërësi.

Lulzim Basha manifestoi ide të reja duke elaboruar jo thjesht liberalizmin ekonomik, por dhe

qasjen e duhur ndaj problemeve komplekse që ka shoqëria jonë, të cilat në vështrimin e një

vendimmarrjeje e kapërcejnë ndarjen e majtë e djathtë, apo format klasike të ndarjes

politike353

.

Analiza e diskursit të Ilir Metës.

Në fillim, Meta, si anëtar i PS-së dhe kryeministër, kishte një imazh pozitiv, por që pati

luhatje në çastin kur ai u evidentua si lider për shkak të disa ngjarjeve politike ku u lakua

emri i tij. Ngjarja e parë lidhet me aleancën paszgjedhore që ai bëri me Partinë Demokratike

në zgjedhjet e vitit 2009, e cila u diskutua për mospërputhjen ideologjike mes dy partive. Nga

ana e LSI-së, kjo ‗martesë‘ u justifikua si një ndjenjë e përgjegjësi kombëtare për të mos e

çuar vendin në kolaps politik, në kushtet kur PD-ja e vetme nuk ishte në gjendje të krijonte

qeverinë e re. Kjo logjikë u mbështet jo vetëm nga kryetari i saj, por edhe nga anëtarësia e

partisë. Më tej, ngjarja tjetër, që shënjoi jo vetëm LSI-në, por më së shumti liderin e saj, ishte

incidenti i videos së korrupsionit që u publikua nga një anëtar i larguar, figurë kryesore e

partisë354

.Shpërthimi i aferës korruptive e dëmtoi rëndë imazhin e Metës dhe përforcoi

perceptimin që lidhej, më së shumti, me të si i korruptuar. Si një mjeshtër i komunikimit por

edhe i marrëdhënies me medien Meta, i rezervuar, aplikoi disa taktika që do ta ndihmonin të

ripoziciononte imazhin e tij publik. Për këtë ai rekrutoi një firmë ndërkombëtare në

menaxhimin e imazhit, Blue Star Strategies, e cila asistoi dhe këshilloi partinë dhe anëtarët e

saj në tejkalimin e kësaj situate. Afera që implikonte Metën nuk ishte vetëm një çështje

personale, por implikonte gjithë partinë dhe qeverinë ku ai bënte pjesë, kështu që, në

përpjekje për t‘u ripozicionuar, ai pati edhe ndihmën e kryeministrit të atëhershëm Sali

Berishës, me të cilin fotografohej ‗si rastësisht‘ duke pirë kafe apo duke darkuar në shtëpinë e

tij355

.

352

Fuga, A. (2017). Ju tregojarsyetpërseLulzim Basha ka shansetpolitikenëfavortëtij. 353

Cili, H. (2011). PseLulzim Basha duhetvotuarditën e diel. 354

Londo, E. (2015). Marketimi i Fushatave Elektorale Ne Median Shqiptare. Tirane: Universiteti i Tiranes, fq.8. 355

Po aty, fq. 9.

AULONA ZOTAJ

107

Pak mund të themi lidhur me figurën dhe diskurisin e Ilir Metës, shpresh qëndrimi i tij nuk

jep të kuptohet se ai nuk mban asnjë krah, por po prapë kaq shpesh e kemi parë të anojë nga e

majta ose e djathta për interesa të ndryshëm. Në vetëm një muaj rreth asaj që ka bërë Ilir

Meta është krijuar një amnezi kolektive. Ai u kujdes që të bënte një ndarje të butë me

Berishën, ndërkohë që mund të kishte gjetur me dhjetëra shkaqe për tu ndarë prej tij me

konflikt. Ai doli në fillim të prillit nga zyra e kryeministrit duke e paraqitur këtë si mbarimin

normal të një kontrate të suksesshme bashkëpunimi. Pikërisht në këto qëndrime duket

absurditeti dhe karakteri i fushatës së Ilir Metës. Nga njëra anë ajo është futur në zgjedhje

sikur të qe në qendër dhe e baraslarguar nga palët, në anën tjetër votat kërkon t'i mbledhë në

anën e majtës. Mbi të gjitha, kjo lloj strategjie e ka bërë fushatën e Metës disi të luhatur dhe

jo fort të kuptueshme nga pikëpamja ideologjike, ose në rastin më të mirë, atë të vërtetave të

thëna përgjysmë356

.

Ish-lideri i LSI-së, Ilir Meta e konsideron me rëndësi që forca që ai drejton t‘i shërbejë vendit

në drejtim të qeverisjes. Në diskursin e tij politik publik, kur ai ishte ende në krye të LSI,

shprehje si ―LSI-ja nuk është një forcë që duhet të jetë patjetër në pushtet dhe duhet të jetë

patjetër një herë me njërën dhe një herë me tjetrën apo ku di unë. LSI është një forcë që është

në funksion të interesit të vendit dhe të qytetarëve shqiptarë. Interesi i qytetarëve do të

prevalojë në vendimmarrjen e LSI-së‖, ku përpiqet të ti japi votuesit idenë se çdo veprim apo

idologji e tija, formohet dhe shformohet në bazë të intereseti të popullit apo votuesit, por

ndërkohë sjellja e tij tregon të kundërtën.

5.11.1. Konteksti i ndërtimit të sjelljes së aktorëve politikë.

Për të gjykuar mbi ligjërimin politiko-mediatik përgjatë krizës së gusht-shtatorit 1998, në

Shqipëri, nuk do të nisem dhe udhëhiqem nga ndonjë metodologji tërheqëse, por që nuk të

çon gjëkundi. Pra, nuk do të rrekem të gjej se nga cila anë do të anonte e drejta dhe e vërteta.

Në ndryshim nga kjo, më tepër do të kërkoja të zbuloja se si u ndërtuan aktorët politikë në

terren në atë kohë, pse u ndërtuan në atë mënyrë dhe jo në një mënyrë tjetër, pse praktika dhe

vijësjellja e tyre politike ka qenë konfliktuale, pse synonte provokimin e dhunës verbale etj.

Lidhur me këtë, do të ishte me interes të nxirreshin tri nivelet faktoriale që ndikuan në

vijësjelljen koniunkturale të aktorëve politikë në terren, në Shqipërinë e gusht - shtatorit

1998. Niveli i parë ka të bëjë me kuadrin historik koniunktural të shoqërisë shqiptare të

kohës, si dhe të faktorit ndërkombëtar, sidomos të atij rajonal. Në këtë nivel mund të nxirren

në pah dy elemente. Një element i brendshëm, më tepër me natyrë ekonomike dhe një

element i jashtëm, kësaj radhe me një natyrë më tepër gjeostrategjike. Faktori i dytë

koniunktural ka të bëjë me situatën gjeopolitike rajonale. Niveli i dytë ka të bëjë me

strukturimin e vetë politikës në Shqipëri, pas ardhjes në fuqi të Partisë Socialiste dhe aleatëve

të saj të koalicionit qeveritar më 29 qershor 1997.

Niveli i tretë ka të bëjë me përjetimin e këtyre prirjeve në një mënyrë të caktuar nga ana e

opinionit publik të vendit, strukturimi kritik i të cilit ka bërë që shteti të ndiejë dobësi të

ndryshme në ushtrimin e autoritetit të tij, të ndihet shpesh i vetmuar përballë shoqërisë.

Lidhur me këtë element të fundit faktorial, janë me rëndësi të dhënat e një sondazhi mbi

356

Bushati, A. (2013). Fushata amnezike e Metes.


108

opinionin publik mbi vlerat, kryer përgjatë muajve maj, qershor e korrik 1998, organizuar si

një bashkëpunim midis departamentit të filozofisë dhe të sociologjisë të Universitetit të

Tiranës dhe Universitetit të Gjenevës. Të dhënat e këtij studimi japin mundësinë për të

kuptuar një sërë elementesh që kanë të bëjnë me konstituimin e aktorëve politikë në terren,

pikërisht pak përpara shpërthimit të krizës politike në fjalë. Ato na tregojnë qartë se, veç një

sërë faktorësh psikologjikë dhe tradicionalë që kanë ndikim mbi realitetin politiko-

administrativ në Shqipëri, janë edhe një sërë faktorësh të tjerë aktualë dhe sociologjikë, që

nuk duhen injoruar në asnjë mënyrë. Një problem i madh që lidhet me mënyrën e ndërtimit

dhe thelbin e institucioneve politike, me ndërtimin e mureve, pra, ka të bëjë edhe me

procedurat që ndiqen në këtë kuadër. Ёshtë për t'u sqaruar disi ky problem, sepse shpesh, në

pjesën më të madhe të shtypit shqiptar të tranzicionit, është quajtur me një nivel më të lartë

demokracie modeli që i prodhon institucionet e veta nëpërmjet zbatimit më radikal të parimit

"një njeri, një votë".

Në veprën e tij ―Demokracia dhe marrja e vendimeve‖, shkruan se ka së paku dy propozime

të ndryshme për ndërtimin e instancave që duhet të drejtojnë reformën dhe që përbëjnë, në

fakt, një dilemë të vjetër. Nga njëra anë propozohet të krijohen institucione që ndodhen

gjithnjë e më tepër nën trysninë e masave të gjera, të cilat përfitojnë nga regjimi i barazive

politike, por që nuk janë kompetente për të marrë vendime dhe institucioneve të kontrolluara

më nga afër nga elitat e kombit, që janë kompetente, por ndodhen në pozicion të pabarabartë

në krahasim me masat.

Për të qenë më të saktë në paraqitjen e mendimit të Alain Brossat, na duhet të themi se në

këtë pikë ai bën një ndarje metodologjike midis dy koncepteve që vë në përdorim357

.

5.11.2. Komunikimi politik i aktorëve politikë dhe mediat sociale.

Procesi i komunikimit politik shpeshherë dominohet jo nga projekte apo ide, por akuza dhe

thashetheme politike. Mjafton të sjellësh ndërmend prirjen ligjërimore që përpiqet të

zëvendësojë dikotominë e majtë – e të djathtë me komunistë – antikomunistë, liberal –

socialdemokrat me berishizëm–nanoizëm ose Basha – Rama. Kjo prirje, që gjallërohet

sidomos në prag zgjedhjesh, ndërton një debat pa thelbe doktrinare apo strukturore. Ndryshe

nga çfarë do të duhej të ndodhte, ku në rrafshin konceptual dikotomia e majtë – e djathtë të

organizohej mbi paradigmat e tipit: fitim – rishpërndarje, politika tregu – etatizëm, private –

publike, individualizëm – barazi sociale, koncesion – administrim publik etj., këtu kemi një

rrafsh konceptual dikotomik, si: komunist– antikomunist, kolaboracionist – antifashist, patriot

– tradhtar, berishist – nanoist, rilindas – prapambetje kulturore, verior – jugor, bllokmen –

rapsod etj.

Gjallërimi i këtij lloj ligjërimi në prag zgjedhjesh dëshmon më së miri se kemi të bëjmë me

strategji ligjërimore për të ndikuar tek elektorati jo aq në rrafshin e arsyes, sa në atë të

emocioneve dhe jo në orientimin drejt çështjeve por drejt personave. Me këtë lloj logjike,

―Tjetri‖ nuk është thjesht një kundërshtar politik, por një armik, duke vënë në dyshim

integritetin e tij dhe jo atë të alternativës që ai përfaqëson. Më këtë mendësi, Berisha e ka

etiketuar vazhdimisht Nano-n si ―padrino të krimit‖, ―Kreu i një sistemi korruptues‖,

357

Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000), fq. 54.

AULONA ZOTAJ

109

―kumarxhi kazinosh‖, ―bashkëpjesëmarrës në tregti droge‖, ndërkohë që edhe Nano nuk ka

mbetur pas, me të njëjtën zhargon ku iu ka servirur Berishës dhe shqiptarëve ―si një të keqe

të madhe‖, ku ―diktatori i fundit‖, ishte “ i pandreqshmi‖ etj. Vazhdimisht, publiku është

gjendur nën ndikimin e antiberishizmit të Nanos apo antinanoizmit të Berishës, madje edhe

fushata elektorale për zgjedhjet parlamentare të viteve 1996, 1997, 2001 apo 2005 janë

konceptuar mbi këto baza. Kështu, Partia Demokratike në spotet e saj elektorale iu shtronte

pyetjen shqiptarëve: ―A doni një kryeministër apo një krim-ministër?‖. Ndërkohë, Partia

Socialiste në spotet elektorale vinte theksin tek ideja se e keqja që i kishte ndodhur

shqiptarëve në vitin 1997 dhe 1998 personifikohej me Sali Berishën.

Me të njëjtën logjikë, operoi edhe kryetari aktual i opozitës Rama, i cili duke patur

kundërshtar Berishën e bazoi fushatën e zgjedhjeve të përgjithshme të 2009-ës, në ngjarjet e

Gërdecit, ku mbetën shumë viktima të pafajshme dhe gjithashtu e bazoi dhe te vitet 1997-të

dhe 1998 -të. Madje, edhe në zgjedhjet lokale të 2011-ës dhe të 2013-ës, veproi me të njëjtën

strategji elektorale. Mjafton të kujtojmë sloganet ―Fajin e ka Saliu‖, ―Kurrë Më‖. ―Sali

Gërdeci‖, ―Sali 21 Janari‖, ―Plaku Mere‖ etj. Apo në krahun tjetër, të njëjtën personalizim të

fushatës bëri edhe kundërshtari i tij, Berisha gjatë zgjedhjeve lokale të 2007-ës, 2009-ës,

2013-ës. Të njëjtën gjë bëri kryetari i sapozgjedhur i PD-së, Lulzim Basha në 2015. Lideri i

PD-së shigjeton kundërshtarin Edvin Rama duke e akuzuar për jetën e tij personale dhe

familjare, etiketime të tilla si: ―bllokmeni‖, ―kryetari i 20 %‖, “aleanca e qelbësirave”,

―piktori‖, ―Ramë fasada‖ ―Ramë drogaxhiu‖ etj. Po ashtu, Rama me të njëjtën strategji që

etiketonte Berishën etiketon dhe Bashën, duke e quajtur ― kryetari kukull‖, ―miss

buzëqeshja‖, ―kryetari në hije‖, ―gjumashi‖, ―Ministri i 21 Janarit‖ etj.

Në përgjithësi, akuzat dhe kundërakuzat dominojnë pjesën më të madhe të ligjërimit politik.

Fjalitë e shkurtra, fyerjet, etiketimet, nënvlerësimet, përçmimet, sulmet personale, historitë

banale, akuza që bazohen mbi marrëdhëniet personale të udhëheqësve të partive me rrethet e

biznesit etj., mbizotërojnë debatet, fushatat, deklaratat për shtyp gjatë gjithë kohës së

komunikimit me publikun. Mjafton t‘i referohemi studimit të OSFA-së, i cili i referohet

fushatës së zgjedhjeve të 2009-ës dhe 2011-ës dhe studimit të kryer nga ne në zgjedhjet

lokale të 2015-ës, për ta konfirmuar këtë gjë. Sipas të dhënave në këto studime për periudhën

2009–2015, rezulton që ligjërimi i adresohet në masën 40% – 50% të karakterit dhe të

përkatësisë. Një e dhënë që tregon natyrën e ligjërimit të lidershipit politik, sidomos në kohë

fushatash elektorale.

Aktorët politikë në pamundësi për të ndërtuar një ―vizion të shoqërisë që niset nga grupe apo

shtresa të caktuara shoqërore, apo duke u bazuar te një univers ideologjik, e ndërtojnë

vizionin e shoqërisë në raport me një kërcënim, që simbolizohet nga liderët e partive

kundërshtare. Kundërshtari politik prezantohet në publik si negativisht, ashtu edhe kur nuk

lejon shoqërinë të bëhet ashtu siç e imagjinon apo e dëshiron ai. Në këtë lloj ligjërimi ―dy

antagonistët‖ (socialistët dhe demokratët), krijojnë idenë se synojnë asgjësimin total të njëri-

tjetrit‖. Kjo psikozë nuk prek vetëm nivelin e lidershipit, por përfshin të gjithë aktorët

politikë. Në këto kushte, i gjithë komunikimi politik përfshihet në një vorbull ―ku të gjithë

akuzojnë të gjithë‖. Pikërisht, këtu qëndrojnë nivelet e larta të polarizimit, konfliktualitetit

dhe përjashtimit në politikën shqiptare.


110

Ky lloj diskursi i aktorëve politikë kryesorë në shqipëri, shpjegohet deri diku me efektet e

trashëgimisë totalitare358

, e cila vazhdon të ketë ndikim në mënyrën se si palët kundërshtare e

perceptojnë njëri-tjetrin. Fuga, është njëri prej tyre që problemin në fjalë e lidh me influencat

e regjimit të kaluar. Jo pa arsye ligjërimi dhe universi terminologjik funksionojnë sipas një

logjike ku përjashtimi tërësor i së kundërtës ishte rivale. Logjika përjashtuese bëhet

dominante. Të kundërtat duken sikur ndeshen për jetë a vdekje. Ndërsa Brossat dhunën

verbale e shikon si një faktor strukturimi dhe përqëndrimi i subjektit përpara rrëmujës dhe

shpërbërjes së strukturave sociale në një shoqëri që ndodhet në një periudhë tranzicioni. Sipas

tij, atje ku konceptet e mëparshme politike nuk mund të jenë më shpjeguese, atje ku kuptimi i

fjalëve të përdorura deri më tani mbetet prapa nevojave të realitetit, atje ku aktorët politikë të

terrenit kanë vështirësi të ndryshme për t‘u orientuar në situata të reja politike dhe shoqërore,

pikërisht në këto momente ndihet nevoja objektive dhe subjektive për strukturim, për të vënë

rregull në fushën e aksionit politik dhe të simbolikës përkatëse që e karakterizon.

Konfliktualiteti politik riprodhon vazhdimisht një univers terminologjik, i cili e dyzon

realitetin shoqëror shpjegon Bernstein. Në këto kushte sipas autorit në fjalë, vetë realiteti

shoqëror nis e dyzohet duke marrë vlera të kundërta për grupet shoqërore rivale. ―Konflikti

konceptual dhe konflikti shoqëror ushqejnë njëri-tjetrin. Grupet shoqërore që kanë kuptime

rrënjësh të kundërta me njëri–tjetrin nuk arrijnë të krijojnë hapësirë të mjaftueshme dialogu

midis tyre‖. Përjashtimi kthehet në parim gjykimi. Aq më shumë në kushtet e funksionimit të

dobët të institucioneve demokratike. E themi këtë pasi ―funksionimi i institucioneve

demokratike kërkon dhe bën të domosdoshëm pranimin e tjetrit si realitet dhe pol kategorial

për të ndërtuar një hapësirë demokratike mendimi‖. Mirëpo, në mungesë të këtyre

institucioneve realiteti dyzohet dhe kategoritë e kundërta predominojnë359

.

Kjo mënyrë perceptimi i ―Tjetrit‖ përveç klimës dypolare dhe konfliktuale në krahun tjetër

krijon edhe idenë e ngjashmërisë ndërmjet palëve të vendosura në pozicione diametralisht të

kundërta. Pasi palët duke vepruar më të njëjtën logjikë përjashtuese nuk arrijnë dot të

diferencohen nga njëra-tjetra, por përkundrazi janë identike. Jo më kot publiku shpeshherë në

ambiente informale shprehet ―se mos është më e mirë pala kundërshtare‖, ―njëlloj janë të

dyja palët‖ apo paradoksi tjetër sapo kritikon njërën palë, përkrahësit dhe mbështetësit e saj

të thonë se pala tjetër është më keq, dhe sapo kritikon pala tjetër, përkrahësit dhe mbështetësit

e saj të thonë se kundërshtarët e tyre janë edhe më keq se ata. Kështu, ―logjika e konfliktit,

lufta politike tejet e ashpërsuar midis forcave politike bëhet një instrument solidariteti midis

tyre‖. ―Votoni për Partinë Socialiste, sepse ndryshe do të vazhdojë të qeverisë pushteti i

babëzisë‖ , ose ―Votoni për Partinë Demokratike, sepse ndryshe duhet të pranoni pushtetin e

Partisë Socialiste‖. Të dyja palët shtrëngojnë radhët e anëtarëve dhe të militantëve, ku

përpiqen të zgjerojnë elektoratin e tyre vetëm duke trumbetuar me të madhe rrezikun e

marrjes së pushtetit nga forca politike rivale360

.

358

Danaj, R. L. (2017). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.al: https://gazeta mapo.al/kultura-e-

ligjërimit-konfliktual-në-politikë/ 359

Po aty. 360

Lami, R. (2017, 06 28). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.a: https://gazeta mapo.al/kultura-e-

ligjërimit-konfliktual-në-politikë/

https://gazeta/

https://gazeta/

https://gazeta/

https://gazeta/

AULONA ZOTAJ

111

Pikërisht përballë këtij kërcënimi ato artikulojnë dhe përfaqësojnë elektoratin. Emri i liderit

kthehet në shënjues. Çdo anëtar bashkohet rreth liderit të tij dhe kundër liderit të

kundërshtarit politik. Dy polet dominojnë fushën e ligjërimit duke përjashtuar ekzistencën e

poleve të tjera. Kjo formë ligjërimi në kushtet e mediatizimit të politikës amplifikohet akoma

më shumë. Etiketimet, batutat, sulmet e personalizuara preferohen më shumë nga media,

sidomos ajo e shkruar. Lajmi, sidomos ai politik, jo rrallë flirton me metaforën që, sipas

Jakobsonit, është karakteristike për ligjërimin artistik. Kujtojmë p.sh. titujt televizivë të tipit:

―Beteja për Tiranën‖, ―Kundërsulmi i Priftit‖, ―Monologu i Ramës‖, ―Përballja Rama-

Basha‖, ―Debati Rama-Fevziu‖, ―Barazim në pjesën e parë, fitore e Ramës në të dytën‖,

―Dueli Basha–Rama‖ etj. Nëse tituj të tillë i analizon në rrafsh semantik, të rezulton se lufta,

sporti dhe teatri janë veprimtari tipike që përqasen me politikën. Që të tria kanë në themel

ndeshjen, konfliktin, tensionin. Strukturimi i konfliktit politik jo si ndeshje programesh,

alternativash etj., por si duel personash e afron lajmin me krijimtarinë artistike, veçanërisht

me konvencionet e realizmit kritik. Reporterët, sipas Gjokutaj bëjnë edhe një hap më tej: jo

rrallë duelet e liderëve i paraqesin si bejleg folklorik. Kujtojmë p.sh. raportime fushatash

elektorale ku Berisha, megjithëse ka përpara banorët militantë të Beratit, i drejtohet liderit të

opozitës në trajtë provokative, sikur ta kish përballë me ―shqyt‖ dhe ―parzmore‖: ―Ti Edvin

Rama akuzon pa fakte dhe dëshmon se trillon. Ti akuzon 20 mijë komisionarë… Unë të

garantoj ty, se në 8 Maj do të fitojmë edhe Tiranën edhe Beratin…‖ Ose kujtojmë postimet

në Twitterin e Ramës, ku përdorte të njëjtin regjistër komunikimi: ―Për cilët të varfër e ke

fjalën, Sali!‖…, paçka se presupozohet që autori u drejtohet miqve të tij virtual dhe jo

armikut real. ―Liderët duan të ngrenë temperaturën emocionale të mbështetësve, ndaj

përdorin këtë trajtë retorike, paçka se është arkaike e folklorizante‖361

.

Ka mjaftueshëm arsye për të besuar se qytetari shqiptar, falë mundësive që ofron teknologjia

mund të ketë në të ardhmen një vizion më të qartë sesa sot për t‘u lehtësuar ndjeshëm nga

pesha e administratës dhe burokracisë. Aq më shumë, nëse qytetari ndërgjegjësohet me

kalimin e kohës se nëpërmjet hapësirave që i ofron teknologjia jo vetëm mund të njohë më

shumë e më mirë por edhe të vendos mbi disa aspekte që paraqesin interes për të, ka shumë

gjasa që rrjetet sociale të gjejnë një përdorim masiv. Sigurisht, kjo ndodh nëse edhe në

krahun tjetër aktorët politikë intensifikojnë komunikimin me ndjekësit e tyre. Ndryshojnë

mendësinë e përdorimit të rrjeteve sociale e cila në shumë raste është e ngjashme me atë të

mediave tradicionale. Aktualisht, media sociale tek ne më shumë përdoret për të shpërndarë

informacion sesa për të ndërvepruar me elektoratin. Ndërkohë, që praktika e vendeve më të

zhvilluar sesa ne, gjithnjë e më tepër i përdorin këto instrumente komunikimi për të

ndërvepruar me elektoratin e qëndrueshëm dhe atë potencial sesa thjeshtë për të shpërndarë

informacion362

.

5.12. Përfundim.

Vlen të theksohet, se nga analiza e fushatave në periudhën e tranzicionit në Shqipëri, një nga

gjetjet kryesore na ka treguar se ligjërimi politik i Shqipërisë postkomuniste, filloi pa një

361

Po aty. 362

Lami, R. (2015). IdentitetinIdeologjiktëPartivePolitikeShqiptare.


112

diskurs të mirëfillt, kjo për shkak të pasojave idologjike komuniste, dhe mbërriti, në 2017, po

prapë me mungesë të diksursit politik, por kësaj radhe për shkak të pasojës të mandatit 8

vjeçar i dhënë për partitë politike. Arsyet janë të ndryshme, por përfundimi është i njëjtë.

Edhe atëherë kur fushatat përmbajnë një diskurs të qartë, duket se fushatat në Shqipëri kanë

marrë shume tendenca amerikanizimi, e cila bie në kontradiktë e para me kërkesën dhe

nevojën e votuesve dhe e dyta sepse amerikanizimi i fushatave nuk është i përshtatshëm për

Shqipërinë edhe në tranzicion.

Kjo prirje e bën problematike aspektin përmbajtësor të ligjërimit. Termat përgjithësues dhe

të zhveshur nga përmbajtja doktrinare dominojnë tekstet e fjalimeve, deklaratave për shtyp

dhe fushatave elektorale. Mirëpo, siç shprehen me të drejtë Orwell, gjuha dhe terminologjia

janë instrumente që i prodhojmë në funksion të qëllimeve tona, por edhe anasjelltas. Në këtë

kontekst, ―konceptet dhe bindjet tona janë produkt i termave dhe gjuhës që përdorim. Ashtu

sikur e prodhojmë atë, edhe ne prodhohemi prej gjuhës dhe shpesh mbetemi ‗skllevër‘ të

koncepteve dhe termave gjuhësor, që kushtëzojnë mënyrën tonë të të menduarit. Kështu, nëse

mendimi është i aftë të korruptojë gjuhën, gjuha gjithashtu është e aftë të korruptojë

mendimin. Partitë politike duke mos ndërtuar identitete të caktuara sociale dhe politike

(urbane apo rurale, liberale apo konservatore, kozmopolitane apo nacionaliste e kështu me

radhë), mobilizojnë elektoratin kryesisht duke i mëshuar personalizimit të debatit. Ndërthuret

personaliteti me performancën publike, brenda një konteksti të caktuar kulturor e politik. Në

një farë mënyre, jeta politike e personazhit politik fal mediave elektronike shkon ―live‖ në

ambientet familjare, duke u kthyer në një objekt komentesh. Janë pikërisht konvencionet

sociale që shërbejnë si kriter vlerësimi dhe në fund bëjnë diferencën ndërmjet dy figurave

kryesore politike ose formacioneve politike.

Problemi i ligjërimit ka sjellë si pasojë probleme në idologji. Këtu qëndron problemi i

instrumentalizimit të gjuhës në funksion të ndërtimit ideologjik, ―pasi terminologjitë,

kategoritë gjuhësore dhe konceptet që përdoren në debat, mitingje apo diskutimet tona

politike jo vetëm që nuk i garantojnë ndryshimet dhe diferencat doktrinare por në të kundërt i

eliminojnë ato‖. Shqiptarët nuk arrijnë dot më të dallojnë të majtën nga e djathta. Ligjërimi

politik i aktorëve është kthyer vetëm në kontradikta të njëri tjetrit. Ky model ligjërimi

mundëson sheshimin e diferencave duke mos arritur të mobilizoj grupet e ndryshme sociale.

Tensionin e mban permanent dhe ndarjen në dy grupe, në ―NE‖ dhe ―ATA‖ e riprodhon

vazhdimisht. Konflikti i personalizuar shndërrohet në mënyrë mobilizimi i grupeve të

ndryshme sociale, ndërsa akuzat dhe etiketat në diferencë. Kjo shpjegon dhe mungesën e

konfliktit substancial në Shqipërinë e tranzicionit që për shumë autorë konsiderohet i

rëndësishëm për funksionimin e pluralitetit politik.

AULONA ZOTAJ

113

KAPITULLI VI:METODA E ANALIZËS SË TË DHËNAVE PRIMARE

Hyrje

Ky kapitull do të përshkruajë dhe shpjegojë metodologjinë e studimit duke u ndalur me detaje

në të gjitha proçedurat e përdorura për realizimin e tij. Kapitulli është i ndarë në seksione, ku

në çdo seksion jepen arsyet dhe hapat e ndjekur për ngritjen e metodologjisë. Përgjatë këtij

kapitulli çështjet që do të trajtohen janë më konkretisht, shpjegimi i proçedurës

metodologjike e cila shërben për ti dhënë një përgjigje hipotezave dhe pyetjeve tona

kërkimore; diskutimi i metodave që kemi përdorur për të mbledhur dhe analizuar të dhënat;

diskutimi rreth mostrës së marrë në shqyrtim; diskutimi rreth mënyrës sesi është hartuar

pyetësori dhe si është ai i ndarë; diskutimi rreth metodës së analizimit të të dhënave, në fund

të këtij kapitulli, do të diskutohet një çështje e rëndësishme, siç është ajo e besueshmërisë dhe

vlefshmërisë së studimit tonë.

6.1. Proçedura metodologjike.

Metodologjia e studimit është në funksion të objektivave dhe qëllimeve të caktuara që në

fillim të studimit. Metodologjia e përdorur në këtë punim kombinon të dhënat primare me ato

sekondare. Fillimisht për këtë studim është siguruar literatura e nevojshme mbi çështjen e

ngritur në shqyrtim, në bazë të së cilës janë ngritur më pas hipotezat dhe pyetjet kërkimore.

Literatura e këtij studimi ka shërbyer si e dhënë primare pasi literatura na ka ndihmuar jo

vetëm për ngritjen e pyetjeve kërkimore dhe hipotezave, por duke parë problematikën e

trajtuar përgjatë literaturës, kemi mundur të hartojmë edhe pyetjet e pyetësorit për studimin

tonë. Nga shqyrtimi i literaturës mbi ligjërimin politik ka rezultuar se ekziston një literaturë e

zhvilluar mbi këtë çështje. Pasi grumbullohen të dhënat të mjaftueshme nëpërmjet literaturës,

të dhëna të tjera me rëndësi për studimin tonë, janë mbledhur nëpërmjet pyetësorit, i ndarë në

seksione të ndryshme dhe i cili përmbante 55 pyetje (nga ku 6 pyetje janë pyetje të

përgjithshme demografike). Të dhënat e grumbulluara janë në funksion të studimit dhe janë të

specifikuara në qëllimin e studimit. Për më tepër këto të dhëna janë të mbledhura me teknika

dhe proçedura të standardizuara për mbledhjen e të dhënave. Të dy tipet e të dhënave kanë

shërbyer në analizat e kryera në këtë studim, si dhe kanë ndihmuar metodologjinë e përdorur

për të parë se si është ndërtuar ligjërimi politik nga elita shqiptare përgjatë tranzicionit.

6. 2. Përshkrimi i mostrës, kampionimi.

Ky studimi ka përdorur të dhënat primare nga vrojtimi i realizuar në zona urbane dhe rurale të

vendit. Numri i pjesëmarrësve në këtë studim ishte 408, të gjinive, moshave dhe niveleve të

ndryshme arsimore. Mënyra sesi është bërë shpërndarja e grup-moshave të kampionimit të

analizuar do të shfaqet në tabelën e mëposhtme. Mosha e të anketuarve është e ndryshme

duke filluar që nga ajo e 18 vjeç dhe deri më shumë se 65 vjeç. Mosha më e lartë

pjesëmarrëse në studim ishte ajo e 26-35 vjeç me 32.5%, ndërsa mosha me pjesëmarrjen më

të ulët ishte ajo nga 56-65 vjeç, ndërkohë që mosha 65+ nuk kishte asnjë pjesëmarrës. Të

dhënat demografike paraqiten në shtojcat bashkangjitur punimit. Përsa i përket gjinisë, nga

një total prej 408 të anketuarish kishim 220 femra (54.9%), dhe 188 meshkuj të anketuar


114

(45.1). Edhe të dhënat më të detajuara të paraqitura me grafikë dhe tabelë, do ti paraqesim në

kapitullin e analizës së rezultateve. Të anketuarit i kemi pyetur gjithashtu rreth gjendjes së

tyre civile, nga ku 23.1% ishin beqarë dhe 76.9% ishin të martuar. Përsa i përket arsimit,

pjesa më e madhe e të anketuarve, 51.9% kishin mbaruar arsimin e mesëm, ndërsa pjesa më e

vogël kishin përfunduar arsimin 8/ 9 vjeçar. Në lidhje me zonën e tyre të banimit, 60.1% kanë

deklaruar se jetojnë në zona rurale dhe 39.9% jetojnë në zona urbane. Pyetja e fundit që u

është drejtuar të anketuarve përsa u përket të dhënave personale është ajo e anëtarësimit në

parti, ku 52.3% ishin pjesë e një partie politike dhe 47.7% nuk bënin pjesë në ndonjë parti

politike.

6. 3. Instrumenti i përdorur.

Pyetësori është i strukturuar në nëntë seksione të ndryshme, ku secili përbëhet nga një numër

i caktuar pyetjesh.

Seksioni i parë i pyetësorit përmban informacion të përgjithshëm për të anketuarit si:

gjinia, mosha, gjendja civile, arsimi, zona ku banojnë, janë apo jo pjesë e ndonjë

partie. Në këtë seksion pyetjet janë me alternative ose pyetje me 2 shkallë Likert (1 =

Jam aktivist, 2 = Jo, nuk jam aktivist).

Seksioni i dytë i pyetësorit jep informacion lidhur me aktivizimin politik të të

anketuarve, dhe përbëhet nga 5 pyetje, ku 5 pyetje janë me 3 shkallë Likert dhe 1

është me 2 shkallë Likert.

Seksioni i tretë i pyetësorit përmban 10 pyetje të shkallës Likert 5 nivele (Plotësisht

dakord, Dakord, Nuk e di, Kundër, Plotësisht kundër). Ky seksion ka të bëjë me

perceptimin që kanë të anketuarit për rolin e strategjive të marketingut në politik.

Atyre u janë drejtuar pyetje të ndryshme dhe në fund janë përllogaritur të dhënat me

programin SPSS versioni 25.

Seksioni i katërt i pyetësorit ka të bëjë me vlerësimin e strategjive të marketingut nga

ana e të anketuarve. Ky seksion gjithashtu përbëhet nga 10 pyetje të shkallës Likert

me 5 nivele.

Seksioni i pestë përbëhet nga 9 pyetje dhe trajton rolin e dimensioneve në strategjinë e

marketingut.

Seksioni i gjashtë i pyetësorit pëbëhet nga 5 pyetje të shkallës likert me 5 nivele dhe

trajton efektet e reformave dhe efekti i integrimit në be, në ligjërimin politik të elitës

shqiptare.

Seksioni i shtatë i pyetësorit ka të bëjë me rolin e elementëve socialë, historikë,

nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik. Ky pyetësor përbëhet nga 5 pyetje të

shkallës Likert me 5 nivele gjithashtu dhe trajjton çështje si nacionalizmi, mbrojtja e

minoriteteve, sigurimi i të drejtave të individëve etj.

Seksioni i tetë lidhet me rolin e medias në ligjërimin e partive politike dhe përbëhet

nga 6 pyetje. Ndryshe nga seksionet e sipër permendura, pyetjet e këtij seksioni janë

të gjitha pyetje të shkallës Likert, por të niveleve të ndryshme, të varësi të mundësive

të përzgjedhjes.

AULONA ZOTAJ

115

Seksioni i fundit i këtij pyetësori përbëhet nga 5 pyetje që kanë të bëjnë me 3 liderët

kryesorë të 3 partive kryesore të politikës shqiptare. Në këtë seksion, të anketuarve u

janë drejtuar edhe pyetje rreth asaj që ata i tërheq më tepër te një parti politike apo

pyetje rreth asaj se si perceptohet sot perfomanca e liderëve dhe e ligjërimit politik.

6.4. Dizajni i studimit

Dizajni i studimit i adoptuar për këtë studim ishte kryesisht metoda e anketimit. Kjo është një

proçedurë kërkimore për grumbullimin e një sasie të madhe të të dhënave të papërpunuara

duke përdorur formatet e pyetjeve dhe përgjigjeve363

. Metodat e studimit të anketës kanë

tendencë të jenë shtylla kryesore e studimit të marketingut në përgjithësi dhe janë të lidhura

me dhe të përshtatshme për situatat e studimit përshkrues dhe shkakësor364

. Zgjedhja e

anketës për këtë studim u informua nga zbatueshmëria e tij për mbledhjen e të dhënave të

standardizuara që i mundëson një kërkuesi të krijojë informata për t'u përgjigjur saktësisht se

si, kush, çfarë, ku dhe kur, pyetje kanë të bëjnë me faktorët dhe kushtet e tregut politik.

Përveç kësaj, strukturat e të dhënave të krijuara nga metodat e anketimit mund të rrisin

aftësinë e studiuesit për të bërë perceptime të përgjithshme rreth popullatës së synuar të

përcaktuar si një e tërë. Të dhënat e krijuara në një anketë gjithashtu mund të analizohen në

shumë mënyra të ndryshme sipas shumëllojshmërisë së variablave. Për më tepër, përdorimi i

anketës ofroi avantazhin e mbledhjes së të dhënave që janë të përshtatshme për teknika të

avancuara statistikore. Së dyti, është mundësuar prekja e faktorëve ose koncepteve që nuk

janë të dukshme drejtpërdrejtë, siç është perceptimi i rolit të strategjive të marketingut.

6.5. Metoda sasiore.

Një nga strategjitë e kërkimit të përdorura për realizimin e studimeve është ajo e përdorimit të

metodës sasiore e mbështetur në pyetësorë. Nga shumë autorë, kjo është konsideruar si një

teknikë efikase dhe tepër profesionale365

. Metoda sasiore konsiston në nxjerjen e të dhënave

të besueshme. Kjo metodë konsiston në përdorimin e pyetësorit si metodë për mbledhjen e të

dhënave ku u mbajtën parasysh dy elementë kryesorë si: besueshmëria e rezultatit dhe

vlefshmëria e pyetjeve të pyetësorit. Hartimi i pyetjeve të pyetësorit u bë me qëllim që ato të

ishin sa më të qarta dhe të lidhura me temën në shqyrtim. Pyetjet ishin të shkallës Likert, nga

ku të anektuarit duhet të zgjidhnin midis alternativave të parashikuara në pyetësorë duke

treguar shkallën e pajtimit ose të mospajtimit me secilën nga formulimet e dhëna. Përdorimi i

strategjisë së anketimit mundëson mbledhjen dhe analizën sasiore të të dhënave duke

përdorur statistikën përshkruese dhe padyshim kjo strategji është një mënyrë efikase e

rekomanduar nga literatura mbi metodologjinë e kërkimit. Gjithashtu të dhënat e mbledhura

nëpërmjet kësaj strategjie mund të përdoren për të sugjeruar arsye të mundshme për lidhje të

caktuara ndërmjet variablave dhe për të krijuar modele të këtyre lidhjeve. Zgjedhja e

metodologjisë kërkimore që do të përdorej në këtë punim ishte një sfidë më vete, aq më tepër

363

Hair.Jr., J. F., Black., W. C., Babin., B. J., Anderson., R. E., &L.Tatham., R. (2006). Multivariant Data

Analysis. New Jersey: Pearson International Edition. 364

Asika, N. (1991) Research Methodology in the Behavioral Sciences, Longman Publisher Ibadan, Nigeria. 39-

40. 365

Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business Students.


116

duke ditur rëndësinë e instrumenteve kërkimorë dhe lidhjen që kanë këto me cilësinë e

punimit. Sipas Khandwalla366

nuk ka një metodë kërkimi që mund të konsiderohet si më e

mirë. Secila nga metodat e përdorura shoqërohet me avantazhe dhe disavantazhe. Zgjedhja e

metodës mund të bëhet duke u mbështetur në disa kritere. Për shembull Khandwalla përdor si

kritere për të krahasuar metodat e kërkimit: kontrollin mbi variablat, përgjithësimin e të

dhënave, vlefshmërinë e matjes, shpejtësinë dhe lehtësinë për përdorimin të metodës.

Mundësia për të përgjithësuar të dhënat duke përdorur metodën e kërkimit me pyetësorë

vlerësohet e lartë në rastin e pyetësorëve. Si rezultat, përdorimi i pyetësorëve si metodë për

mbledhjen e të dhënave në këtë punim mundëson studimin e lidhjeve të mundshme ndërmjet

variablave të marrë në studim. Dhënia e kohës së mjaftueshme për plotësimin e pyetësorit ka

ndikuar në dhënien e përgjigjeve të sakta dhe të vlefshme.

6.6. Teknika analitike dhe interpretimi i të dhënave.

Sipas Durrheim367

qëllimi i analizës së të dhënave është të transformojë të dhënat në një

përgjigje në pyetjen origjinale të studimit ose të shprehë të dhënat në një mënyrë të

pranueshme, të qartë dhe të saktë. Të dhënat analizohen në dy forma: së pari, të dhënat

sasiore analizohen me anë të analizës statistikore ku të dhënat transformohen në numra,

përqindje, tabela dhe paraqitje diagramatike, dhe së dyti, të dhënat cilësore analizohen

përmes identifikimit të temave në të dhënat, dhe më pas marrëdhëniet ndërmjet temave,

proçesi ky i njohur si kodim. Të dhënat e mbledhura u analizuan me metodat manuale dhe

elektronike duke përdorur një rrjet të përgatitjes së të dhënave dhe SPSS. Përdorimi i rrjeteve

të strukturuara lejoi që përgjigjet specifike të gjendeshin me lehtësi relative dhe të lehtësonin

identifikimin e modeleve të reja. Analiza përshkruese u përdor në analizimin e të dhënave të

mbledhura. Duke përdorur analizën përshkruese, u bë e mundur llogaritja e mesatares,

frekuencës dhe përqindjes së përgjigjeve të të anketuarve. Pas përllogaritjes së të dhënave me

anë të programit SPSS, ato u paraqitën me tabela dhe grafikë nga ku u bë dhe interepretimi i

tyre.

6.7. Analiza faktoriale.

Analiza faktoriale përdoret për të grupuar variablat në bazë të variancës së përbashkët dhe

unike duke grupuar së bashku variablat që shpjegojnë të njëjtën variancë. Kjo metodë i

kërkon fillimisht studiuesit të ngrejë paraprakisht hipoteza mbi numri e faktorëve, nëse janë

apo jo këta faktorë të korreluar, dhe masat e ngarkesës që pasqyrojnë, variabla të cilët

përbëjnë faktor146 për kërkimin. Analiza Faktoriale përfshin analizën e komponentëve dhe

analizën e faktorëve të përbashkët. Analiza faktoriale aplikohet zakonisht në një matricë

korrelacionesh, por ka metoda të tjera që mund të aplikohen mbi çdo lloj matrice matjesh të

ngjashme. Por analiza faktoriale adreson disa veçori unike të matricave të korrelacioneve, si

për shembull refleksionet e variablave, gjë që nuk kryhet nga analiza të tjera. Refleksione të

tilla mund të ndryshojnë totalisht outputin e një analize cluster apo shkalle

multidimensionale, ndërsa në analizën faktoriale refleksionet do të ndryshonin shenjat e

366

Khandwalla, (1976). The Design of Effective Top Management Style. 367

Durrheim, K. (1999). Research design.

AULONA ZOTAJ

117

¨peshave të faktorëve¨ të variablave të reflektuar, por nuk do të ndryshonin asgjë tjetër në

rezultatet e analizës.

6.8. Regresioni.

Në modelimin statistikor, analiza e regresionit është një grup i proçeseve statistikore për

vlerësimin e marrëdhënieve midis variablave. Ai përfshin shumë teknika për modelimin dhe

analizimin e disa variablave, kur fokusi është në marrëdhëniet midis një variabli të varur dhe

një ose më shumë variablave të pavarur (ose 'parashikues'). Më konkretisht, analiza e

regresionit ndihmon të kuptohet se si ndryshon vlera tipike e ndryshores së varur (ose

'ndryshorja e kriterit'), kur ndryshon ndonjë nga variablat e pavarur, ndërsa variablat e tjerë

të pavarur mbahen fikse. Më së shpeshti, analiza e regresionit vlerëson pritshmërinë e

kushtëzuar të variablave të varur duke pasur parasysh variablat e pavarur, domethënë, vlera

mesatare e variablit të varur kur variablat e pavarur janë të fiksuara. Më pak e zakonshme,

fokusi është në një parametër quantile ose tjetër lokacioni të shpërndarjes së kushtëzuar të

variablave të varur duke pasur parasysh variablat e pavarur. Në të gjitha rastet, duhet të

vlerësohet një funksion i variablave të pavarur që quhen funksioni i regresionit. Në analizën e

regresionit, është gjithashtu me interes të karakterizohet variacioni i ―variabël i varur‖ rreth

parashikimit të funksionit të regresionit duke përdorur një shpërndarje probabiliteti. Një qasje

e lidhur por e dallueshme është analiza e domosdoshme e gjendjes (NCA), e cila vlerëson

vlerën maksimale (e jo mesatare), të variablave të varur për një vlerë të caktuar të ndryshores

së pavarur (vija e tavanit më tepër se vija qendrore), me qëllim identifikimin se cila vlerë e

variablave të pavarur është e nevojshme, por jo e mjaftueshme për një vlerë të caktuar të

variabël të varur.

6.9. Testi ANOVA

Një test ANOVA është një mënyrë për të gjetur nëse rezultatet e sondazhit ose eksperimentit

janë të rëndësishme. Me fjalë të tjera, ky test të ndihmon të kuptosh nëse është e nevojshme

të refuzoni hipotezën e pavlefshme ose të pranoni hipotezën alternative. Analiza e variancës

(ANOVA) teston hipotezën. ANOVA vlerëson rëndësinë e një ose më shumë faktorëve duke

krahasuar mjetet e ndryshueshme të reagimit në nivelet e ndryshme të faktorëve.

6.10. Besueshmëria dhe vlefshmëria

Vlefshmëria e një studimi rritet nga përdorimi i metodave të ndryshme për mbledhjen e të

dhënave. Në kuadër të këtij studimi është përdorur pyetësori si instrument. Gerring368

shpjegon kuptimin pas vlefshmërisë së brendshme dhe të jashtme. Ai thotë se vlefshmëria e

brendshme krahason pyetjet kërkimore që kanë të bëjnë me mostrën ose rastin. Vlefshmëria e

jashtme përbëhet nga vlerësimet e përfaqësimit të mostrës.Vlefshmëria tregon se sa mirë

funksionon instrumenti i përdorur në vlerësimin e asaj që ka për qëllim të masë. Në këtë

studim, të tre instrumentet janë para-testuar para se të përdoreshin për të vlerësuar

vlefshmërinë dhe besueshmërinë e nivelin e saktësisë së përgjigjeve për katër pyetjet

kërkimore bazuar në llogaritjet e koeficientëve statistikor, për matjen e qëndrueshmërisë së

368

Gerring, J., (2007). An Experimental Template for Case Study Research.


118

brendshme të pyetsorit, u shqyrtuan variablat, vlera e të cilëve ishte 0.93, gjë që tregon për

një vlefshmëri të lartë të këtij studimi.

Tabela4. Tabela e vërtetësisë së studimit

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha bazuar në

elementët e standartizuar

Asnjë nga elementët

.910 .933 62

Për të arritur vlefshmërinë dhe cilësi të lartë të studimit, është e rëndësishme që në të gjitha

fazat e një studimi të bëhen përpjekje për të shmangur gabimet. Përpjekje të tilla janë bërë

gjatë studimit për të siguruar që informacioni i mbledhur dhe ruajtur me shkrim të ishte i

saktë. Cresswell dhe Plano Clark369

sugjerojnë pesë mënyrat në të cilat vlefshmëria duhet të

menaxhohet në një studim të metodave të kombinuara. Ata argumentojnë se vlefshmëria nuk

duhet të minimizohet në një nga metodat e kombinuara të studimit dhe se në të gjithë metodat

e kombinuara të studimit shprehja "të arrijmë cilësi" duhet të zbatohet për t'iu referuar

masave të vlefshmërisë. Ata shtojnë se mbledhja e të dhënave nëpërmjet metodës trekëndore

(duke përdorur të dy llojet e të dhënave sasiore dhe cilësore), shpesh mund të prodhojë

rezultate superiore. Së fundi, ata sugjerojnë se vlefshmëria e studimit me anë të metodave të

kombinuara mund të përmirësohet duke pranuar dhe adresuar çdo kërcënim që ndoshta mund

të zhvillohet në të gjithë procesin e studimit. Për të zvogëluar kërcënimet e mundshme në

këtë studim, të gjithë të anketuarit janë përzgjedhur nga e njëjta mostër. Për të shqyrtuar të

njëjtat pyetje dhe tema, janë përdorur teknika cilësore dhe sasiore të mbledhjes së të dhënave.

Për të kontrolluar besueshmërinë dhe vlefshmërinë kurndërmerret një studim cilësor, që

tregon se karakteristika të tilla si vërtetësia, besueshmëria dhe bartja e studimit duhet të

mbikëqyret. Ai thotë se një faktor i rëndësishëm që duhet të testohet për studimin cilësorë

është gjykimi i cilësisë së studimit (në aspektin e besueshmërisë, qëndrueshmërisë dhe

sigurisë).

Mbikëqyrja e vërtetësisë për të siguruar besueshmërinë është thelbësore për studimin cilësorë.

Për të bërë dallimin në mes studimit të shkëlqyer apo të dobët, është e domosdoshme që

vërtetësia, vlefshmëria, besueshmëria, cilësia dhe ashpërsia të vlerësohen dhe të shtohen gjatë

gjithë studimit, po ashtu propozojnë që në kuadër të studimit me metoda të kombinuara termi

"arritja e cilësisë" duhet të përdoret për vlefshmërinë. Ata thonë se termi "arritja e cilësisë"

ka një lidhje me elementet e mëposhtme të kërkimit: "cilësinë e projektimit dhe ashpërsinë

interpretuese". Këto terma shfaqen në metodologji dhe vlefshmërinë e konkluzioneve dhe

mënyrën, (duke përdorur cilësinë dhe rreptësinë), në të cilat ata janë të vlerësuar.

Johansson370

, argumenton se metodat e kombinuara të studimit arrijnë përparësitë pasuese

369

Creswell, J., & Plano Clark, V. (2007). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Thousand

Oaks, CA: Sage 370

Johansson, V. (2010). Political Marketing and the 2008 U.s Presidental Primary Elections.

AULONA ZOTAJ

119

dhe dobësitë e ndryshme të metodave cilësore dhe sasiore të studimit. Ata sugjerojnë se fjala

"legjitimitet" përdoret kur diskutohet vlefshmëria e metodave të kombinuara të studimit, duke

vënë në dukje se legjitimiteti përfaqëson një proces të vazhdueshëm. Për metodat e

kombinuara të studimit, metodat cilësore dhe sasiore janë të kombinuara dhe pikat e forta apo

dobësitë e ndryshme të çdo metode konsiderohen dhe mbështeten nga një kornizë të

besueshmërisë, cilësisë dhe ashpërsisë.


120

KAPITULLI VII

ANALIZA E REZULTATEVE

Në këtë kapitull, do të trajtohen të dhënat që kemi arritur të nxjerrim nga ky studim pasi kemi

përdorur programin SPSS, për llogaritjen e të dhënave dhe për nxjerrjen e rezultateve. Të

dhënat e ndryshme do të paraqiten me anë të grafikëve dhe kryesisht me anë të tabelave të

stilit APA të përftuara direkt nga analizimi i të dhënave në programin SPSS. Analiza e të

dhënave do të bëhet e ndarë në seksione të ndryshme, nga ku do të fillohet me seksionin e të

dhënave demografike për të kaluar më pas në seksionet e tjera, ai i analizës së rezultateteve

të pyetësorit.

7.1. Analiza e seksionit demografik

Ashtu siç u tha dhe në kapitullin e mëparshëm, në këtë kapitull do të trajtohen më të detajuara

me anë të grafikëve dhe tabelave të dhënat personale të të anketuarve të studimit. Siç dallohet

pjesa më e madhe e tyre janë femra, saktësisht 220 (54.9.1%) dhe 118 (45.1) janë meshkuj.

Të dhënat do ti paraqesim edhe me anë të grafikut të mëposhtën.

Grafiku 1. Gjinia

Mosha e të anketuarve tanë fillonte nga 18 vjeç, moshë nga ku lind e drejta për të votuar dhe

mbyllej me moshën mbi 65 vjeç. Pas përllogaritjes së të dhënave, mund të themi që mosha

26-35, përbënte pjesën më të madhe të të anketuarve tanë me 130 të anketuar ose 32.5%. Ajo

pasohej nga mosha 46-55 vjeç, me 114 të anketuar, ose 28.6%. Mosha me përqindjen më të

ulët pjesëmarrëse në studimin tonë ishte ajo e 56-65 vjeç me 20 të anketuar ose 5.8%. Këto të

dhëna do të na i paraqesë edhe grafiku i mëposhtëm.

45%

55%

Gjinia

Mashkull Femer

AULONA ZOTAJ

121

Grafiku 2. Mosha

Pyetja e tretë e seksionit të të dhënave demografike kishte të bënte me gjendjen civile të të

anketuarve, ku nga një total prej 408 të anketuarish pjesa më e madhe ishin të martuar,

saktësisht 314 të anketuar ose 76.9%, ndërsa gjendja civile e 94 të anketuarve ose 23.1%,

ishte beqare. Të dhënat e grumbulluara do të paraqiten edhe në grafikun e mëposhtëm.

Grafiku 3. Gjendja civile.

Të anketuarit u pyetën rreth nivelit të tyre arsimor dhe u dhanë një sërë alternativash, duke

filluar që nga niveli fillor dhe deri te studimet pas doktorature. Nisur nga kjo dolëm në këto

përfundime, 160 të anketuar ose 39.6%, kishin kryer studime universitare. 214 të anketuar

ose 51.9%, që ishte dhe përqindja më e madhe kishin një diplomë të shkollës së mesme dhe

vetëm 34 të anketuar ose 8.4%, kishin një diplomë 8/9 vjeçare. Grafiku i mëposhtëm na i

paraqet edhe një herë këto të dhëna me anë të përqindjeve.

11.00%

32.50%

22.10%

28.60%

5.80%

18-25 vjec

26-35 vjec

36-45 vjec

46-55 vjec

56-65 vjec

Mosha

23.10%

76.90%

Beqar I martuar

Gjendja civile

Sales


122

Grafiku 4. Niveli arsimor.

Duke qenë se nuk donim që studimi ynë të përqendrohej vetëm në kryeqytet por të kishte një

mostër gjithpërfshirëse, vendosëm që studimin tone ta shtrijmë edhe në zonat rurale, për të

grumbulluar në këtë mënyrë sa më shumë të dhëna. Të anketuarit u ndanë në këtë formë; 164

të aneketuar ose 39.9%, banonin në zona qendrore, ndërsa pjesa më e madhe, 244 të anketuar

ose 60.1%, banonin në zona rurale. Grafiku i mëposhtëm do të paraqesë me anë të

përqindjeve rezultatet sesi janë shpërndarë nëpërmjet zonave të tyre të banimit pjesëmarrësit

e hulumtimit tonë.

Grafiku 5. Zona e banimit.

8.40%

51.90%

39.60%

8/ 9 vjecar

I mesem

Universitar

Niveli arsimor

AULONA ZOTAJ

123

Pyetja e fundit e seksionit të të dhënave demografike kishte të bënte me anëtarësimin në

ndonjë parti politike. Të dhënat që arritëm të grumbullonim nuk ishin shumë të dallueshme,

diferenca midis atyre që ishin anëtarë të një parti dhe atyre që nuk bënin pjesë në parti ishte

shumë e vogël.

Saktësisht, 212 të anketuar ose 52.3%, ishin anëtarë të një partie të caktuar, por pa e

specifikuar atë. Ndërkohë, 196 të anketuar ose 47.7%, deklaruan se nuk ishin pjesë e ndonjë

partie politike. Këto të dhëna, do ti paraqesim edhe në grafikun e mëposhtëm, ku ashtu siç

edhe mund të dallohet, pak më tepër se gjysma dëshmojnë se janë pjesë e një partie.

Përzgjedhja e shumicës së votuesve nga zonat rurale vjen si pasojë e vet studimit dhe

analizave të tij, ku shumica e votuesve në shqipëri vjen pikërisht nga zona rurale, duke e bërë

atë si përcaktuese të partisë politike dhe udhëheqjes politike në Shqipëri.

Grafiku 6. Anëtarë partie.

39.90%

60.10%

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

70.00%

Zona urbane Zona rurale

Zona e banimit


124

7.2. Analiza e aktivizmit politik të të anketuarve

Për kryerjen e kësaj analize, do të marrim në shqyrtim të gjithë seksionet e pyetësorit dhe do

t‘i trajtojmë në mënyrë të detajuar duke i paraqitur me tabelat dhe grafikët përkatës. Do të

përqëndrohemi në një ndër seksionet e pyetësorit tonë, që është seksioni i dytë, ai i lidhur me

aktivizimin politik. Ky seksion përbëhet nga 5 pyetje, të cilat janë me alternativa.

Ajo çfarë u saktësua në seksionin e mëparshëm, në atë të të dhënave demografike, ishte se

pjesa më e madhe e të anketuarve tanë, mbi gjysma ishin pjesë e një partie politike, por kjo jo

detyrimisht lidhet me aktivizimin në parti. Kjo është ajo çfarë kërkon të zbulojë ky seksion i

pyetësorit.

Seksioni i dytë.

Pyetja e parë e këtij seksioni të dytë, konsiston në faktin nëse ata janë të informuar për

imazhin e partive politike dhe këtu nuk bëhet fjalë vetëm për informimin në lidhje me partinë

që ata personalisht mbështesin, por kërkon të nxjerrë në përgjithësi se sa të informuar janë

pjesëmarrësit për imazhin e partive politike.

Grafiku 7. A jeni i informuar për imazhin e partive?

Po

Jo

52.30%

47.70%

Anëtarësimi në parti

AULONA ZOTAJ

125

Ashtu siç mund të dallohet edhe nga të dhënat e grafikut të mësipërm, të anketuarve u janë

paraqitur tre alternative (Shumë, Pak, Aspak), ku të anketuarit kanë vendosur kështu: Pjesa

më e madhe e tyre, 204 të anketuar ose 49.4%, pothuajse gjysma e tyre janë shprehur se ata

janë pak të informuar për imazhin e partive politike.

Pjesa tjetër, 122 të anketuar ose 30.8%, janë përgjigjur se ata janë shumë të interesuar për

imazhin e partive politike në vend, ndërsa pjesa më e ulët e pjesëmarrësve, 82 të anketuar ose

19.8%, kanë dëshmuar se nuk janë aspak të interesuar për imazhin e partive politike në vend.

Siç edhe mund të dallohet, edhe pse gjysma e të anketuarve tanë kanë dëshmuar se janë pjesë

e një partie politike, një pjesë e vogël e tyre janë të informuar për imazhin që një parti

mundohet ti paraqesë publikut, duke treguar në një fare mënyre interes të ulët nga ana e tyre.

Grafiku 8. A jeni i informuar për liderët e partive?

Shumë

Pak

Aspak

Total

30.8

49.4

19.8

100

A jeni i informuar për imazhin e partive?

Përqindja


126

Përsa i përket pyetjes së dytë të këtij seksioni, nëse të anketuarit janë të informuar për liderët

e partive politike, ne dolëm në këto përfundime: Në një total prej 408 të anketuarish, më

shumë se gjysma e tyre, 232 prej tyre ose 56.8%, u shprehën se në përgjithësi kanë pak

informacion për liderët e partive politike. 122 të anketuar ose 30.8%, kanë deklaruar se kanë

shumë informacion për liderët e partive politike në Shqipëri, ndërsa pjesa më e ulët, vetëm 54

të anketuar ose 12.3%, janë shprehur se nuk kanë aspak informacion për liderët e partive

politike në vend.

I kemi pyetur të anketuarit se ç‘mendim kanë ata për publicitetin e partive politike dhe u kemi

paraqitur tre alternativa, ku ata mund të zgjdhnin atë që ata e konsideronin si më të

përshtatshme, nisur nga eksperienca e tyre. Pas analizimit të të dhënave, arritëm të dilnim në

përfundimin se 200 të anketuar ose 49%, e vlerësojnë negativisht publicitetin e partive

politike në vend. Rezultat ky i pasur nga 188 të anketuar ose 46.4%, të cilët nuk kishin asnjë

vlerësim për publicitetin që partitë tona politike shfaqin. Eshtë vërejtur që përqindja e të

anketuarve që e vlerësojnë negativisht ose që nuk e vlerësojnë fare është e barabartë, duke e

lënë në një vlerë shumë të ulët përqindjen e atyre që mendojnë pozitivisht për imazhin e

partive politike, nga ku vetëm 4.5% mendojnë se imazhi që shfaqin partitë politike në vendin

tonë është pozitiv, përqindje shumë e ulët kjo, për të mos thënë aspak e përfillshme. Kjo

tregon që partitë politike shqiptare kanë ende shumë punë për të bërë përsa i përket

marketingut, duke u treguar të kujdesshme që të përcjellin atë që është e rëndësishme te

publiku, duke mos u ndalur në fjalë boshe, por duke u përqendruar të arrijnë sukses dhe të

krijojnë besimin e audiencës që ka zgjedhur ti ndjekë dhe ti votojë. Këto të dhëna do ti

paraqesim edhe në grafikun e mëposhtëm.

Shumë Pak Aspak Total

30.8

56.8

12.3

100

A jeni i informuar për liderët e partive?

Përqindja

AULONA ZOTAJ

127

Grafiku 9. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ?

Grafiku 10. A ka ndikuar publiciteti për përzgjedhjen e forcës politike që ju

mbështesni?

Besimi i ulët i publikut kundrejt publicitetit të partive politike, bën që votuesit mos ndikohen

nga publiciteti politik kur bëjnë përzgjedhjet e tyre. Më pak se gjysma e të anketuarve, 141

ose 45.8%, janë shprehur se nuk ndikohen aspak nga reklamat politike kur u duhet të

përzgjedhin partinë që ata vendosin të mbështesin apo votojnë. Sipas 150 të anketuarve ose

4.50%

49.00% 46.40%

Pozitiv Negativ Nuk kam asnje vleresim

Si e vlerësoni publicitetin e partive politike

ShumëPak

AspakTotal

17.5 36.7 45.8

100

A ka ndikuar publiciteti për përzgjedhjen e forcës politike që ju mbështesni?

Përqindja


128

36.7%, prej tyre, ata ndikohen pak nga reklamat politike për përzgjedhjen e tyre, ndërsa një

pjesë e vogël e tyre, vetëm 72 të anketuar ose 17.5%, deklaruan se ndikohen shumë nga

reklamat politike për përzgjedhjen e partisë që ata do mbështesin apo votojnë. Qartësisht

mund të dallohet se publiku ka shumë pak besim te reklamat apo publiciteti politik, gjë që

tregon që ata i bëjnë zgjedhjet e tyre qoftë për liderin partiak, qoftë për partinë bazuar në të

tjerë faktorë, të cilët ata i konsiderojnë si më të besueshëm apo vlefshëm. Grafiku i

mëposhtëm do të paraqesë edhe një herë vlerat e shfaqura në tabelën e mësipërme.

Grafiku11. A shfrytëzoni burime alternative (si media apo interneti), për të rejat e

fundit në lidhje me partitë politike.

Pyetja e fundit e këtij seksion ka të bëjë me shfrytëzimin e burimeve alternative nga ana e të

anketuarve për të marrë informacionet më të fundit në lidhje me partitë e tyre politike. Në

këtë rast, të anketuarve iu dhanë dy alternativa (Po, Jo), dhe përgjigjet e tyre ishin këto:

Pjesa më e madhe e të anketuarve, më shumë se gjysma e tyre, 240 të anketuar ose 59.1%,

deklaruan se ata i përdorin burimet alternative për të marrë lajme rreth partive politike, ndërsa

pjesa tjetër nga një total prej 408 të anketuarish deklaruan se nuk përdorin burime alternative

për të marrë informacion rreth partive politike shqiptare.

Seksioni i tretë.

Perceptimi i rolit të strategjive të marketingut.

Ky seksion ka të bëjë me perceptimin e rolit të strategjive nga pjesëmarrësit tanë. Përsa i

përket perceptimit të rolit të strategjive të marketingut, të anketuarve iu drejtuan 10 pyetje të

shkallës Likert (1- Plotësisht dakord, 2- Dakord, 3- Nuk e di, 4- Kundër, 5- Plotësisht

kundër), nga ku ata duhej të zgjidhnin alternativën që iu dukej më e përshtatshme.

Ashtu siç mund të vihet re edhe nga grafiku i mëposhtëm, të pyetur nëse strategjitë e

marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë, të anketuarit kanë dhënë përgjigje të

59.1

40.9

A shfrytëzoni burime alternative për të rejat

e fundit në lidhje me partitë politike.

Po Jo

AULONA ZOTAJ

129

ndryshme, duke përfshirë pesë alternativat e dhëna. 138 të anketuar ose 33.8% deklaruan se

janë dakord që strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë, po ashtu edhe

73 të anketuar apo ndryshe 18.2% e tyre janë absolutisht dakord që marketingu luan rol të

rëndësishëm në politikë. Nga ana tjetër, 81 të anketuar ose 19.8% janë kundër idesë, ndërsa

10.1% janë plotësisht kundër kësaj deklarate. Një tjetër përqindje jo të vogël zë edhe

alternativa nuk e di, me 18.2% të të anketuarve. Rezultatet e të anketuarve tanë rreth kësaj

pyetje janë pozitive pasi për një pjesë të mirë të të anketuarve strategjitë e marketingut janë të

rëndësishme në politikë dhe luajnë rol të rëndësishëm në ligjërimin politik të politikanëve.

Për më tepër, shohim dhe grafikun e mëposhtëm.

Grafiku 12. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë.

Grafiku 13. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar

ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e popullit.

18.20%

33.80%

18.20% 19.80%

10.10%

Plotesisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder

Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në

politikë

18.8

37

14.6

19.8

Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht kundër

Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar


Përqindja


130

Strategjitë e marketingut shpeshherë shihen si një mënyrë për promovimin e ideologjive të

nevojshme për të fituar besimin e popullit. Për këtë arsye, ne i kemi pyetur të anketuarit tanë

sesi e konceptojnë ata rolin e strategjive të marketingut për të fituar besimin e popullit dhe ata

kanë dhënë këto përgjigje: Pjesa më e madhe e të anketuarve, 150 ose 37% janë dakord me

faktin se marketingu politik promovon ideologjitë e nevojshme për të fituar besimin e

popullit, 77 të anketuar ose 18.8%, janë plotësisht dakord. Një pjesë prej 19.8% janë kundër

këtij fakti, ndërsa pjesa më e vogël e të anketuarve, vetëm 9.7% janë plotësisht kundër.

Ndërkohë që 57 të anketuar apo 14.6% janë shprehur se nuk e dinë nëse strategjitë e

marketingut politik luajnë rol në promovimin e ideologjive të nevojshme për të fituar besimin

e popullit.

Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri të

besueshëm dhe të përgjegjshëm.

Për këtë arsye, i pyetëm të anketuarit se çfarë mendojnë ata në lidhje me këtë ide. 134 të

anketuar (33%), janë shprehur se janë dakord që krijimi i imazhit një lideri të besueshëm dhe

të suksesshëm partie është i lidhur me strategjitë e marketingut politik që lideri apo partia e tij

përdorin. 102 të anketuar ose 25.3% janë shprehur kundër. Një pjesë tjetër, 70 të anketuar apo

16.9% janë shprehur se janë plotësisht dakort me faktin, 8.1% e të anketuarve mendojnë

plotësisht të kundërtën, ndërsa 16.6% nuk kanë asnjë mendim pasi janë shprehur se nuk e

dinë.

Grafiku 14. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri

të besueshëm dhe të përgjegjshëm.

Grafiku 15. Strategjitë e partive politike ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për

zhvillim dhe prosperitet.

0.00%

5.00%

10.00%

15.00%

20.00%

25.00%

30.00%

35.00%

Plotesishtdakord

Dakord Nuk e di Kunder Plotesishtkunder

Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e

imazhit të një lideri të besueshëm dhe të përgjegjshëm.

AULONA ZOTAJ

131

Njerëzit kanë nevojë për strategjitë e duhura që të ndihen të motivuar dhe të ndërgjegjshëm

për zhvillimin e përgjithshëm të vendit. Ky konstatim perceptohet në forma të ndryshme nga

njerëz të ndryshëm. Sa më sipër, të anketuarit tanë janë shprehur në këtë formë: pjesa më e

madhe e tyre, 118 të anketuar ose 28.2%, mendojnë se strategjitë e partive politike ndikojnë

në mobilizimin e njerëzve për zhvillim dhe prosperitet dhe 20.8%, e tyre janë plotësisht

dakord, 23.7% e të anketuarve janë kundër këtij konstatimi, ndërsa 16.9% nuk kanë dhënë një

mendim të saktë për këtë pyetje. Pjesa më e vogël e të anketuarve, 10.4% janë shprehur se

janë plotësisht kundër faktit.

Ajo që partitë vazhdimisht kërkojnë të arrijnë është rritja e numrit të anëtarëve të tyre dhe kjo

mund të ndodhë vetëm nëpërmjet aplikimit të strategjive të duhura politike. Kur i pyetëm të

anketuarit tanë rreth kësaj, ata u përgjigjën në këtë mënyrë: pjesa më e madhe e tyre, 142 të

anketuar apo 35.1%, janë dakord me faktin se strategjitë e marketingut politik ndikojnë në

rritjen e numrit të anëtarësimeve në një parti. 21.4|% të të anketuarve tanë janë shprehur se

janë plotësisht dakord. Nga ana tjetër, 21.1%, e të anketuarve janë shprehur se nuk e dinë

nëse strategjitë e marketingut ndikojnë në rritjen e rritjen e numrit të anëtarësimeve në një

parti. 14.6% mendojnë se strategjitë e marketingut politik nuk ndikojnë në në rritjen e rritjen

e numrit të anëtarësimeve në një parti. 7.8% janë plotësisht kundër faktit.

Në fund, vlen të thuhet se opinioni i të anketuarve përsa i përket ndikimit që kanë strategjitë e

marketingut politik në rritjen e rritjen e numrit të anëtarësimeve në një parti, rezulton pozitiv

gjë që e tregon dhe tabela e mëposhtme.

Grafiku 16. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të

anëtarësimeve në një parti.

Plotësishtdakord

Dakord Nuk e di Kundër Plotësishtkundër

20.8

28.2

16.9

23.7

10.4

Strategjitë e partive politike ndikojnë në mobilizimin e

njerëzve për zhvillim dhe prosperitet.

Përqindja


132

Grafiku 17. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe

konfliktet që lindin brenda një partie politike.

Një pyetje interesante e këtij seksioni ishte nëse strategjitë e partive politike ndikojnë në

menaxhimin e krizës apo konflikteve që lindin brenda një partie politike. Kësaj pyetje të

anketuarit tanë i kanë dhënë përgjigje të ndryshme, ku 157 të anketuar apo 37.7% janë dakord

me faktin se ndikimi i strategjive të partive politike ndikon në menaxhimin e krizave dhe

konflikteve që lindin brenda një partie politike, po ashtu një pjesë e madhe e të anketuarve,

23.4% janë plotësisht dakord me këtë fakt, 75 të anketuar ose 18.2% nuk e dinë vërtet nëse

konfliktet apo krizat menaxhohen me anë të strategjive. Nga ana tjetër, përqindje të vogla të

të anketuarve mendojnë se strategjitë e partive politike nuk ndikojnë apo nuk ndikojnë

Plotesishtdakord

DakordNuk e di

KunderPlotesisht

kunder

21.40%

35.10%

21.10%

14.60%

7.80%

Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në

rritjen e numrit të anëtarësimeve të një partie.

Plotësishtdakord


23.4

37.7

18.2 15.3

5.5

Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar

krizën dhe konfliktet që lindin brenda një partie politike

Përqindja

AULONA ZOTAJ

133

absolutisht në menaxhimin e krizave apo konflikteve, konkretisht 15.3% dhe 5.5%. Mesa

duket edhe në këtë rast, të anketuatit janë pro aplikimit të strategjive të duhura të partive

politike në menaxhimin e krizave apo konflikteve.

Të anketuarit tanë i kemi pyetur nëse strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë

të krijuar emrin dhe pozicionin e partisë, dhe ata u përgjigjën në këtë formë: ashtu siç mund

të dallohet edhe nga tabela e mëposhtme, pjesa më e madhe e të anketuarve, 134 ose 33.8%

mendojnë se strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë të krijuar emrin dhe

pozicionin e partisë, dakord janë gjithashtu edhe 32.8% e të anketuarve. Nga ana tjetër, kemi

14.9% të të anketuarve që janë shprehur kundër dhe 7.5% që janë plotësisht kundër. Pjesa më

e vogël e të anketuarve tanë, 11% janë shprehur se nuk e dinë. Nisur nga të dhënat e tabelës

të cilat janë të shprehura me përqindje, mund të dallohet që të anketuarit tanë ndajnë opinonin

pozitiv që strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet pë të krijuar emrin dhe

pozicionin e partisë.

Grafiku 18. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin

dhe pozicionimin e partisë.

Grafiku 19. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e

nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.

Ploteisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kunder

Plotesisht kunder

33.80%

32.80%

11.00%

14.90%

7.50%

Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për

të krijuar emrin dhe pozicionimin e partisë.


134

A ndihmojnë strategjitë e partive politike për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në sistemin

socio-politik të një vendi? Këtë pyetje u kemi drejtuar të anketuarve tanë dhe ata janë

përgjigjur në këtë formë: 148 të anketuar ose 36%, janë dakord me faktin se strategjitë e

partive politike krijojnë stabilitetin e duhur në sistemin socio-politik të vendit, pozitivisht

janë përgjgjur edhe 20.5% e të anketuarve, ndërsa 9.7% janë shprehur se nuk e dinë. Pjesa

tjetër, 20.1% janë kundër dhe 13.6% janë plotësisht kundër faktit. Edhe në këtë rast, të

anketuarit tanë na kanë dhënë përgjigje pozitive, gjë që e përforcon edhe më tepër idenë se

strategjitë e duhura të partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në

sistemin socio-politik të një vendi.

Imazhi politik është tepër i rëndësishëm për një parti politike. Por a mendojnë të anketuarit se

strategjitë e partive politike ndikojnë në imazhin politik të një partie dhe a e ndihmojnë ato

inkurajimin e demokracisë? Referuar kësaj, pyetje të anketuarit tanë ndajnë opinone të

ndryshme. 163 të anketuar ose 40.9%, janë dakord me këtë konstatim dhe mendojnë se

strategjitë e partive politike ndikojnë në inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një

partie politike, po në të njëjtën formë mendojnë edhe 20.8% e të anketuarve. Ndërsa 15.3%

janë kundër dhe 14.9% janë plotësisht kundër. Vetëm 8.1% janë shprehur se nuk e dinë.

Grafiku 20. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në

inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një partie.

20.5

36

9.7

20.1

13.6

Plotësisht dakord Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht kundër

Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin

e nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.

Përqindja

AULONA ZOTAJ

135

Pyetja e fundit e seksionit mbi përceptimin e rolit të strategjive të partive politike, ka të bëjë

me ndikimin e strategjive të partive politike në krijimin e institucioneve të pavarura,

demokratike dhe që janë kundër korrupsionit. Një përqindje shumë e vogël prej 3.2% janë

shprehur se nuk e dinë nëse strategjitë e partive politike ndikojnë në krijimin apo forcimin e

institucioneve. Një numër i lartë të anketuarish, 35.7% janë dakord me idenë se aplikimi i

strategjive të duhura të partive politike është i rëndësishëm për pavarësinë, demokratizimin e

insitucioneve, pozitivisht mendojnë edhe 17.2% e të anketuarve, të cilët janë shprehur se janë

plotësisht dakord, 25.3% e të anketuarve nuk mendojnë se strategjitë e marketingut politik

ndikojnë në promovimin e institucioneve të pavarura, demokratike dhe kundër korrupsionit,

po në këtë formë janë shprehur edhe 18.5% e të anketuarve, të cilët janë plotësisht kundër

këtij konstatimi.

Grafiku 21. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të

pavarura, demokratike dhe luftën kundër korrupsionit.

33%

8%

13%

24%

23%

Strategjitë e partive politike&marketingut politik

ndihmojnë në inkurajimin e demokracisë dhe imazhit

politik të një partie

Ploteisht dakord Dakord Nuk e di Kunder Plotesisht kunder


136

Siç shihet edhe nga grafiku, perceptimi i rolit të strategjive të marketingut është afër vlerës

mesatare, me rëndësi është që ajo nuk është afër vlerës minimale pasi kjo do të nënkuptonte

që perceptimi i rolit të strategjive të partive politike nuk është fort i bindshëm.

Seksioni i katërt

Vlerësimi i strategjive të marketingut

Ky seksion ka të bëjë me vlerësimin që i bëhet strategjive të marketingut nga të anketuarit.

Për të testuar vlerësimin e bërë kundrejt strategjive të marketingut politik, të anketuarve u

janë drejtuar 10 të shkallës Likert, ndër të cilave të anketuarit mund të zgjidhnin alternativën

më te përshtatshme që shprehte më së miri opinionin e tyre.

Ashtu si dallohet nga tabela e mësipërme, vlera mesatare e vlerësimit të strategjive të

marketingut është dikur brenda vlerës mesatare që nënkupton se vlerësimi që i bëhet

strategjive të marketingut është relativisht i mirë.

Grafiku 22. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë

“produkte /shërbime” që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati.

17.20%

35.70%

3.20%

25.30%

18.50%

Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e

institucioneve të pavarura, demokratike dhe luftën kundër

korrupsionit


AULONA ZOTAJ

137

Pyetja e parë e këtij seksioni kërkon të kuptojë nëse si një reflektim i strategjive të tyre të

marketingut, partitë ofrojnë produkte dhe shërbime që gjerësisht perceptohen si unike nga

elektorati. Përsa i përket përgjigjeve që kemi arritur të grumbullojmë nga të anketuarit tanë,

pjesa më e madhe e tyre, 157 të anketuar ose 38% janë shprehur se nuk e dinë nëse partitë

ofrojnë produkte dhe shërbime që elektorati i percepton si unike. Një tjetër përqindje e lartë,

23.1% janë shprehur kundër, ndërsa 5.2% janë absolutisht kundër faktit se partitë i ofrojnë

shërbime dhe produkte unike elektoratit të tyre. Dakord me këtë konstatim janë vetëm 21.4%,

ndërsa plotësisht dakord janë 12.3% e të anketuarve.

Grafiku 23. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të

caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.

Plotësishtdakord


12.3

21.4

38

23.1

5.2

Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë

"produkte /shërbime" që gjerësisht perceptohen si unike nga

elektorati.

Përqindja

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

10.4

24

35.1

19.5

11

Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e

shërbimeve të caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.

Përqindja


138

A janë strategjitë e marketingut të partive në Shqipëri unike në ofrimin e shërbimeve të

caktuara dhe të vlerësuar gjerësisht nga qytetarët? 144 të anketuar ose 35.1% janë shprehur se

nuk e dinë, 19.5% janë kundër dhe nuk mendojnë në këtë formë, ndërsa 11% janë plotësisht

kundër këtij konstatimi. Nga ana tjetër, kemi 98 të anketuar ose 24% që janë dakord me idenë

që strategjitë e marketingut të partive politike janë unike në ofrimin e shërbimeve dhe janë të

vlerësuara gjerësisht nga qytetarët dhe 41 të anketuar apo 10.4% janë plotësisht dakord me

këtë fakt.

Grafiku 24. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë “segmentin e veçantë të

tregut”.

Përsa i përket pyetjes së dytë tretë të këtij seksioni, 140 të anketuar apo 34.1% janë shprehur

se nuk e dinë nëse partirë politike synojnë segmentin e veçantë të tregut, 23.1% janë dakord

me këtë konstatim dhe 15.9% janë plotësisht dakord. Kundër kësaj janë 21.1%, e të

anketuarve dhe plotësisht kundër janë 5.8% e tyre.

Është diskutuar dhe ende vazhdon të diskutohet nëse objektivat e një partie politike dhe

strategjitë e saj janë të ndërtuara mbi njohuritë e nevojave të elektoratit. Kur janë pyetur rreth

kësaj, të anketuarit kanë dhënë këto përgjigje: 28.6% e tyre janë dakord, po ashtu 11% janë

plotësisht dakord me faktin se partitë politike i ndërtojnë objektivat dhe strategjitë e tyre

politike duke marrë për bazë nevojat e elektoratit të tyre. Nga ana tjetër, kemi 17.9%, të të

anketuarve që janë kundër, të cilët nuk mendojnë se partite politike i caktojnë objektivat në

bazë të nevojave të elektoratit, për më tepër edhe 15.6% e të anketuarve janë plotësisht

kundër. Një përqindje tjetër jo e vogël, 26.9% janë shprehur se nuk e dinë nëse objektivat dhe

strategjitë e marketingut të një partie ndërtohen në bazë të nevojave që elektorati ka.

Plotësishtdakord

DakordNuk e di

KundërPlotësisht

kundër

15.9 23.1 34.1

21.1

2.5

Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë "segmentin e

veçantë të tregut".

Përqindja

AULONA ZOTAJ

139

Grafiku 25. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë

ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit.

Ajo çfarë vlen vërtet për shumë votues është programi që një parti politike pasqyron për

kohën që ajo parti kërkon të qëndrojë në pushtet. Për këtë asrye, u është kërkuar të anketuarve

të shprehin mendimin e tyre në lidhje me konstatimin e paraqitur në tabelën e mëposhtme.

183 të anketuar ose 45.1%, njëkohësisht dhe përqindja më e lartë janë shprehur se nuk e dinë

nëse partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë kandidatë

të rinj për elektoratin e tyre. Pozitivisht janë përgjigjur 110 të anketuar apo 27.3%, të cilët

janë dakord me faktin që partitë prezantojnë vazhdimisht kandidatë të rinj për audiencën e

tyre dhe që i modifikojnë vazhdimisht programet e tyre ekzistuese, njëkohësisht pozitivisht

janë shprehur edhe 36 të anketuar ose 8.8% të cilët janë plotësisht dakord. Kundër këtij

konstatimit janë 57 të anketuar apo ndryshe 14.6%, dhe plotësisht kundër idesë se partitë

politike vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë kandidatë të

rinj janë 4.2% e të anketuarve, pjesë e këtij studimi.

Grafiku 26. Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre ekzistuese dhe

prezantojnë kandidatët e rinj për audiencën e tyre.

0.00%

5.00%

10.00%

15.00%

20.00%

25.00%

30.00%

Plotesishtdakord Dakord

Nuk e diKunder

Plotesishtkunder

11.00%

28.60% 26.90%

17.90%

15.60%

Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e

partive janë ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të

elektoratit


140

Grafiku 27. Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të krijojnë një

pikëmbështetje të fortë në arenën politike.

Shpesh ngrejmë pyetjen nëse me anë të marrjes së vendimeve, partitë kërkojnë të krijojnë

pikëmbështetje të fortë në arenën politike. Pyetjes sonë, 193 të anketuar apo 47.4% i janë

përgjigjur pozitivisht pasi ata janë dakord, plotësisht dakord janë 10.1% e të anketuarve,

ashtu siç mund të dallohet edhe nga tabela e mësipërme. Një pjesë shumë e vogël e të

8.80%

27.30%

45.10%

14.60%

4.20%


Partitë vazhdimisht modifikojnë programet e tyre

ekzistuese dhe prezantojnë kandidatët e rinj për audiencën

e tyre.

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

10.1

47.4

24.7

14.6

3.2

Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të

krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike.

Përqindja

AULONA ZOTAJ

141

anketuarve, 3.2% janë plotësisht kundër faktit që partitë në marrjen e vendimeve strategjike

kërkojnë të krijojnë një pikëmbështetje të fortë në arenën politike, ndërsa 59 të anketuara apo

ndryshe 14.6% janë kundër kësaj ideje. Një përqindje jo pak të vogël, zë dhe alternativa ―nuk

e di‖ me 24.7% të përgjigjeve të marra.

Lind pyetja, nëse partitë politike e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe nëse ato

përpiqen që të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me votuesit e tyre. 180 të anketuar (44.2%)

janë shprehur se janë dakord që partitë e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve, pozitiv

ishte dhe mendimi i 13.3% e të anketuarve të cilët ishin plotësisht dakord me këtë pyetje.

―Nuk e di‖ janë përgjigjur rreth 22.7% e të anketuarve, 15.9% janë shprehur kundër dhe

3.9%, fare pak mendojnë se partitë nuk e kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve, për më

tepër, ata mendojnë se partitë nuk përpiqen të krijojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e

tyre.

Grafiku 28. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe

përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre.

A mendojnë të anketuarit se strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati

individual dhe jo partia? Kjo është një ndër pyetjet e këtij seksioni që i është drejtuar të

anketuarve për të zbuluar se çfarë mendojnë ata në lidhje me këtë. Sipas të dhënave të tabelës

së mësipërme, 39.6% e tyre janë dakord dhe mendojnë se strategjia e marketingut që partitë

13.30%

44.20%

22.70%

15.90%

3.90%


Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së

njerëzve dhe përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata

me elektoratin e tyre.


142

përdorin e vë theksin tek kandidati individual dhe jo partia, po në të njëjtën formë, plotësisht

dakord janë shprehur edhe 8.8% e të anketuarve. Përsa i përket alternativës kundër, kjo

alternativë është përzgjedhur nga 16.9% e të anketuarve, ndërsa plotësisht kundër janë 4.2% e

të anketuarve, njëkohësisht dhe përqindja me e ulët për këtë pyetje, ndërsa 30.5% që është

dhe përqindja e dytë më e lartë e dhënë për këtë pyetje janë shprehur se nuk e dinë nëse

strategjitë e marketingut të partive e vënë theksin tek kandidati individual dhe jo partia.

Grafiku 29. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual

dhe jo tek partia.

Grafiku 30. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me

besnikëri ekzistuese ndaj tyre.

Plotesishtdakord

DakordNuk e di

KunderPlotesisht

kunder

8.80%

39.60%

30.50%

16.90%

4.20%

Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek

kandidati individual dhe jo tek partia.

AULONA ZOTAJ

143

Përsa i përket pyetjes 9 të këtij seksioni, të anketuarit janë pyetur nëse partite vazhdimisht

ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj tyre, dhe ne

dolën në këto përfundime: pjesa më e madhe e të anketuarve, 47.4% pothuajse gjysma e tyre

janë dakord me këtë konstatim. Plotësisht dakord janë 6.5%, ndërsa 26.3% nuk e dinë nëse

partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese

ndaj tyre. Nga ana tjetër, kemi 49 të anketuar ose 12.7% që janë kundër idesë se partitë partitë

vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj

tyre.

Grafiku 31. Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i rëndësishëm, në mënyrë që

votuesit të mos pendohen që kanë votuar për ato parti

Kemi dëgjuar shpesh për votues të ndryshëm, të cilët pendohen të kenë votuar njërën apo

tjetrën parti. Për të parë se çfarë vërtet mendojnë të anketuarit rreth kësaj, kjo është vendosur

Plotësishtdakord


6.5

47.4

26.3

12.7 7.1

Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe

rrethet me besnikëri ekzistuese ndaj tyre

Përqindja

Plotësishtdakord

DakordNuk e di

KundërPlotësisht

kundër

10.4

54.5

13.6 8.1 13.3

Angazhimi i partive ndaj elektoratit është i rëndësishëm, në

mënyrë që votuesit të mos pendohen që kanë votuar për ato parti

Përqindja


144

të përfshihet si një pyetje përmbyllëse e seksionit të vlerësimit të rolit të strategjive të

marketingut. Përsa i përket përgjigjeve që na kanë dhënë të anketuarit, ato mund të dallohen

edhe në tabelën mësipërme ku qartësisht dallohet se 222 të anketuar, më shumë se gjysma e

tyre janë shprehur se janë dakord, ndërsa plotësisht dakord janë 43 të anketuar ose 10.4%, e

tyre. 13.3% e të anketuarve janë plotësisht kundër, ata nuk mendojnë se partitë politike

angazhohen që votuesit të mos pendohen që i kanë votuar. Kundër janë edhe 34 të anketuar

apo 8.1%, e tyre që është njëkohësisht dhe përgjigja më pak e përzgjedhur nga të anketuarit.

Seksioni i pestë

Roli i dimensioneve në strategjitë e marketingut.

Për të konkurruar në mënyrë efikase në një demokraci të sapolindur, liderët e partive marrin

vendime strategjike, të cilat drejtojnë operacionet e tyre të brendshme dhe i vendosin partitë e

tyre në një pozicion të caktuar. Roli i dimensioneve, ashtu siç e tregon dhe tabela e

mësipërme është brenda vlerës mesatare (25.4448) dhe është i pranueshëm. Përmirësimi i

gjendjes ekonomike të vendit është një ndër detyrat kryesore të një partie në pushtet, prandaj

dhe angazhimi i tyre në këtë pjesë duhet të jetë maksimal, por a mendojnë vërtet qytetarët që

partitë angazhohen vërtet për ta realizuar këtë? Më shumë se gjysma e tyre, 58.1% mendojnë

se partia në pushtet angazhohet për ta realizuar këtë, 20.5% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse

partia në pushtet angazhohet për përmirësimin e gjendjes ekonomike të vendit duke hartuar

strategjitë e duhura dhe duke ndërmarrë reformat e nevojshme. Një pjesë prej 4.5% janë

kundër faktit që partia në pushtet krahasuar me të tjerat angazhohet për të përmirësuar

gjendjen ekonomike aktuale dhe plotësisht kundër janë 16.9% e të anketuarve.

Grafiku 32. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e

harton strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të

vendit.

AULONA ZOTAJ

145

Grafiku 33. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton

politikat e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit.

Referuar kësaj pyetje, ashtu siç mund të dallohet edhe nga përgjigjet e dhëna në tabelën e

mësipërme, 218 të anketuar janë dakord se partia në pushtet e zbaton sjelljen e saj në rritjen e

e cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit, ndërsa 67 të anketuar janë kundër kësaj. Plotësisht

kundër janë 3.6% e të anketuarve, ashut si e tregon dhe tabela e mësipërme, 83 të anketuar

nuk e dinë.

Dakord

Nuk e di

Kunder

Plotesisht kunder

58.10%

20.50%

4.50%

16.90%

Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri,

partia në pushtet e harton strategjinë e saj në mënyrë

që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të

vendit

Plotësishtdakord


6.2

53.2

20.5 16.6

3.6

Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton

dhe zbaton politikat e saj në funksion të rritjes së cilësisë së

shërbimit ndaj elektoratit.

Përqindja


146

Grafiku 34. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në

rritjen e mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë.

Shqipëria është një vend që gjithmonë ka pasur një numër të lartë të familjeve që kanë

probleme ekonomike, për shkak të të ardhurave të ulëta. Të anketuarit janë pyetur nëse

krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e mirëqënies së

shumë familjeve nga ku kemi marrë përgjigje të ndryshme. 31.5% e të anketuarve janë

përgjigjur se janë dakord që partia në pushtet ka bërë mjaftueshëm për të përmirësuar

mirëqënien e shumë familjeve në Shqipëri, plotësisht dakord janë 7.8% e të anketuarve,

ndërsa 27.6% e tyre janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e

mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë. Kundër janë përgjigjur 19.2% e të anketuarve

dhe plotësisht kundër janë përgjigjur 14% e tyre.

Grafiku 35. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që

ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të

ndryshme sociale të popullsisë.

7.8

31.5

27.6

19.2

14

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka

ndikuar në rritjen e mirëqënies së shumë familjeve në vendin

tonë.

Përqindja

AULONA ZOTAJ

147

A ndërmerr partia në pushtet masa të nevojshme për ti ardhur në ndihmë familjeve me

probleme të ndryshme sociale të popullsisë? 134 të anketuarit tanë janë përgjigjur se janë

dakord se krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr


popullsisë. Ashtu siç vihet re edhe nga tabela e mësipërme, 11.7% e të anketuarve janë

përgjigjur se janë plotësisht dakord më këtë konstatim dhe 21.1% janë përgjigjur se nuk e

dinë. Nga ana tjetër, 22.7% e të anketuarve janë përgjigjur se janë kundër idesë se krahasuar

me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr hapat e nevojshëm për ti

ardhur në ndihmë shtresave me probleme të ndryshme sociale të popullsisë dhe 12% e tyre

janë përgjigjur se janë plotësisht kundër.

A harton partia qeverisëse politikat e duhura për t‘iu përgjigjur nevojave të elektoratit të saj?

24% e të anketuarve janë përgjigjur se janë plotësisht dakord, 24.4% janë përgjigjur dakord,

24% gjithashtu janë përgjigjur se nuk e dinë, kundër janë përgjigjur 7.8% dhe plotësisht

kundër janë përgjigjur 19.8% e të anketuarve.

Grafiku 36. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e

saj për t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj.

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

11.7

32.5

21.1

22.7

12

Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si

ajo që ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë

shtresave me probleme të ndryshme sociale të popullsisë.

Përqindja


148

Grafiku 37. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në

zhvillimin social dhe kulturor të vendit.

Lind pyetje, a angazhohet vërtet partia politike në pushtet në zhvillimin social dhe kulturor të

vendit? Pasi i kemi pyetur të anketuarit, më pak se gjysma, 46.1% janë përgjigjur se janë

dakord, 21.8% janë përgjigjur se janë plotësisht dakord, 15.9% janë përgjigjur se nuk e dinë.

Kundër janë përgjigjur 4.2% e të anketuarve, një pjese e vogël e tyre, 12% janë përgjigjur se

janë plotësisht kundër faktit që krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet

angazhohet në zhvillimin social dhe kulturor të vendit.

24.00%

24.40% 24.00%

7.80%

19.80%

Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet e

harton politikat e saj për t'iu përshtatur nevojave të

elektoratit të saj

Plotësishtdakord


21.8

46.1

15.9

4.2

12

Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet

angazhohet në zhvillimin social dhe kulturor të vendit.

Përqindja

AULONA ZOTAJ

149


vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj.

Të pyetur nëse partia në pushtet angazhohet në vendosjen e një komunikimi standart me

elektoratin e saj, pothuajse gjysma e të anketuarve, rreth 49% janë përgjigjur se janë dakord,

8.8% janë plotësisht dakord, 20.1% janë përgjigjur se nuk e dinë partia në pushtet angazhohet

në vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj, kundër janë përgjigjur 11.7%

dhe plotësisht kundër janë përgjigjur 10.4% e të anketuarve.

Të pyetur nëse partia në pushtet angazhohet në sigurimin e tregtisë së lirë si një ndër efektet e

globalizimit, 36% e të anketuarve janë përgjigjur se janë dakord, plotësisht dakord janë

6.5%. Ashtu siç e tregon dhe tabela e mësipërme, 28.2% janë përgjigjur se nuk e dinë, 11%

janë përgjigjur se janë plotësisht kundër dhe 18.2% janë përgjigjur se janë kundër që

krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në sigurimin e tregtisë së

lirë, si një ndër efektet e globalizimit.

Grafiku39. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në

sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit.

Plotësishtdakord


8.8

49

20.1

11.7 10.4


angazhohet në vendosjen e një komunikimi standart me

elektoratin e saj

Përqindja


150

Grafiku40 .Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike,

partia në pushtet angazhohet në promovimin e forces së saj duke dëmtuar

kundërshtarin e saj.

Dihen tashmë debatet e shumta midis partive të ndryshme politike dhe çfarë bëjnë ato për të

dëmtuar njërën apo tjetrën forcë politike. Të pyetur, nëse krahasuar me partitë e tjera politike,

nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së

saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj, 4.5% e të anketuarve janë përgjigjur se janë plotësisht

kundër, kundër janë edhe 23.1% e tyre. Dakord me këtë konstatim janë 32.8% e të

6.50%

36.00%

28.20%

18.20%

11.00%

0.00%

5.00%

10.00%

15.00%

20.00%

25.00%

30.00%

35.00%

40.00%

Plotesishtdakord

Dakord Nuk e di Kunder Plotesishtkunder


angazhohet në sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e

globalizimit.

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

8.1

32.8

31.5

23.1

4.5

Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj

politike, partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së

saj duke dëmtuar kundërshtarin e saj.

Përqindja

AULONA ZOTAJ

151

anketuarve, njëkohësisht dhe përgjigja me përqindjen më të lartë, plotësisht dakort janë 8.1%,

ndërsa 31.5%, janë përgjigjur se nuk e dinë.

Seksioni i gjashtë.

Efektet e reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin politik të elitës

shqiptare.

Edhe pse mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin politik

të elitës shqiptare nuk paraqet vlera shumë të larta, ai është ende i kënaqshëm dhe i

pranueshëm statistikisht. Janë pyetur të anketuarit nëse ata mendojnë se partia aktuale në

pushtet është vërtet e angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE

dhe më shumë se gjysma e tyre, 53.6% janë dakord se partia në pushtet po bën mjaftueshëm

për anëtarësimin e vendit në BE.

Plotësisht dakord janë edhe 130 të anketuar ose 31.8% e tyre, po ashtu 45 të anketuar apo

14.6% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partia në pushtet po bën apo ka bërë mjatueshëm për

hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.

Interesante në këtë rast është se nuk kemi marrë asnjë përgjigje kundër apo plotësisht kundër

nga të anketuarit, gjë që tregon se të anketuarit arrijnë ta vlerësojnë si pozitive punën e

qeverisë për anëtarësimin në BE.

Grafiku 41. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në

hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.


zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja.

Plotesisht dakordDakord

Nuk e di

31.80%

53.60%

14.60%

Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e

angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e

Shqipërisë në BE.


152

A mendojnë vërtet të anketuarit se partia në pushtet është e angazhuar në zbatimin me

përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja? Përsa i përket kësaj pyetje, 193 të

anketuar ose 47.1% e tyre janë përgjigjur se janë dakord me pyetjen, 120 të anketuar ose

29.5% e të anketuarve janë plotësisht dakord se partia aktuale qeverisëse është e angazhuar

që të zbatojë me përpikmëri të gjitha politikat rajonale të caktuara nga BE-ja. Ndërkohë që

një përqindje jo pak e vogël, 23.4% mendojnë se nuk e dinë nëse krahasuar me partitë e tjera

politike, partia në pushtet angazhohet në zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të

caktuara nga BE-ja.

Grafiku 43. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër

në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend.

30%

47%

23%


angazhohet në zbatimin me përpikmëri të politikave

rajonale të caktuara nga BE-ja.

Plotësisht dakord Dakord Nuk e di

29%

49%

22%

Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më

tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar

demokracinë në vend.

Plotësisht dakord Dakord Nuk e di

AULONA ZOTAJ

153

Një ndër çështjet kryesore ditët e sotme është sigurimi i demokracisë në vend, prandaj i kemi

pyetur të anketuarit nëse partia në pushtet krahasuar me partitë e tjera është angazhuar më

tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend. Pro këtij

konstatimi janë pothuajse gjysma e të anketuarve, 49.4%, plotësisht dakord janë 120 të

anketuar ose 28.9%, ndërsa 21.8% janë përgjigjur se nuk e dinë nëse krahasuar me partitë e

tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të

siguruar demokracinë në vend. Edhe në këtë rast, ashtu si për pyetjen e parë, nuk morëm

asnjë përgjigje negative nga të anketuarit.

Çështjet ekonomike janë ndër çështjet më kryesore për stabilitetin ekonomik të një vendi,

prandaj lind pyetja nëse partia shqiptare në pushtet ka bërë mjaftueshëm për përmbushjen e

politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja. Në këtë rast, kemi katër

alternativa të përfshira dhe të cilat kanë marrë përgjigje nga të anketuarit, konkretisht 216 të

anketuar apo 53.2%, dhe njëkohësisht më shumë se gjysma janë dakord që krahasuar me

partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e politikave ekonomike dhe

monetare të caktuara nga BE-ja, po ashtu edhe 20.5% e të anketuarve janë plotësisht dakord,

ndërsa 16.2% e të anketuarve nuk e dinë nëse partia në pushtet është e angazhuar në

pëmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja. Ndërkohë që

kundër kësaj pyetje i janë përgjigjur 10.1% e të anketuarve.

Grafiku 44. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në

përmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja.

Një çështje kryesore që lidhet dhe me zhvillimin e demokracisë apo me krijimin e

insititucioneve të pavarura është dhe lufta ndaj korrupsionit. A angazhohet partia në pushtet

në nivel kombëtar për të luftuar korrupsionin? I pyetëm të anketuarit dhe gjysma e tyre, 51%

janë dakord me faktin se partia qeverisëse është e angazhuar për të luftuar korrupsionin.

Plotesisht dakord 21%

Dakord 53%

Nuk e di 16%

Kunder 10%

Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e

angazhuar në përmbushjen e politikave ekonomike dhe

monetare të caktuara nga BE-ja.


154

Plotësisht dakord janë një pjesë jo e vogël, rreth 26.9%, ndërsa përgjigja më e ulët që kemi

marrë nga të anketuarit është ‗dakord‘ me 2.3% e të anketuarve, plotësisht kundër janë 6.2%

e të anketuarve dhe 13.6% e tyre janë shprehur se nuk e dinë nëse partia në pushtet është e

angazhuar vërtet për të luftuar korrupsionin në nivel kombëtar. Ajo që vlen të theksohet në

këtë rast është në përgjithësi përgjgijet për luftën e qeverisë ndaj korrupsionit janë pozitive,

ata vërtet mendojnë se qeveria është e interesuar në nivel kombëtar për të luftuar

korrupsionin.

Grafiku 45. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel

kombëtar për të luftuar korrupsionin.

Seksioni i shtatë.

Roli i elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik.

Ky seksion kërkon të trajtojë rolin e elementëve socialë, historik, nacionalistë dhe politikë në

ligjërimin politik të politikanëve të partive të ndryshme në të gjithë vendin. Kjo seksion

përbëhet nga 5 pyetje dhe të dhënat do të nxirren me anë të tabelave dhe grafikëve. Edhe roli

i elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në ligjërimin politik është brenda

vlerave dhe është i pranueshëm dhe pse nuk paraqitet në vlera shumë të larta.

A përdorin vërtet partitë politike në Shqipëri thirrje nacionaliste si një mënyrë për të tërhequr

votues? Nisur nga të dhënat që kemi arritur të grumbullojmë nga përgjigjet e të anketuarve,

146 të anketuar ose 36% mendojnë se partitë politike përdorin thirrje nacionaliste për të

tërhequr votues, 98 të anketuar ose 24% janë plotësisht dakord që partitë politike përdorin

thirrje nacionaliste. Kundër kësaj janë 18.5% e të anketuarve, ndërsa 5.5% e të anketuarve

nuk mendojnë aspak se partitë politike shqiptare përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr

elektoratin e tyre. Nga ana tjetër, kemi 15.9% e të anketuarve që nuk e dinë nëse partitë

politike në Shqipëri përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre.

Plotesishtdakord

DakordNuk e di

KunderPlotesisht

kunder

26.90%

51.00%

13.60%

2.30% 6.20%

Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet

në nivel kombëtar për të luftuar korrupsionin

AULONA ZOTAJ

155

Grafiku 46. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre

Grafiku 47. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të

drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve.

Një ndër prioritetet kryesore për një parti politike është garantimi i demokracisë, i shtetit të së

drejtës, garantimi i të drejtave të individëve si dhe respektimi apo mbrojtja e minoriteteve.

189 të anketuar apo 46.4%, janë dakord me faktin se partitë angazhohen vërtet për të siguruar

demokracinë në vend, plotësisht dakord me idenë që partitë angazhohen janë 24.7% e të

anketuarve. Kundër kësaj janë 8.1%, ndërsa plotësisht kundër janë 6.5% e të anketuarve. Për

24.00%

36.00%

15.90% 18.50%

5.50%


Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr

elektoratin e tyre

24.7

46.4

14.3

8.1

6.5

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së

drejtës, të drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e

minoriteteve.

Përqindja


156

më tepër, 14.3% e të anketuarve janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partitë politike në vend

anagazhohen në garantimin e të drejtave të njeriut, në garantimin e demokracisë, garantimin e

shtetit të së drejtës apo mbrojtjen e minoriteteve.

A e bëjnë të mundur partitë shqiptare orientimin e politikave vendase drejt praktikave

demokratike të qeverisjes? Dakord me këtë janë 179 të anketuar ose 44.2% e tyre, plotësisht

dakord janë 18.5%, ndërsa 19.2%, janë përgjigjur se nuk e dinë nëse partitë bëjnë të mundur

orientimin e politikave vendase drejt praktikave demokratike të qeverisjes. Kundër këtij

konstatimi janë 16.2% e të anketuarve dhe plotësisht kundër janë 1.9% e tyre.

Grafiku 48. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave

demokratike të qeverisjes.

Grafiku 49. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve

demokratike

Plotesishtdakord

DakordNuk e di

KunderPlotesisht

kunder

18.50%

44.20%

19.20%

16.20%

1.90%

Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase

drejt praktikave demokratike të qeverisjes.

AULONA ZOTAJ

157

Të pyetur nëse partitë politike shqiptare kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave

dhe proçeseve demokratike, të anketuarit kanë dhënë përgjigje të ndryshme. Gjysma e të

anketuarve janë përgjigjur se janë dakord që partitë kanë vullnet për të realizuar reformat dhe

proçeset demokratike në vend, 30.5% janë plotësisht dakord, 8.1% janë përgjigjur se nuk e

dinë nëse partitë kanë vullnet për të realizuar reformat dhe proçeset demokratike në vend.

Nga ana tjetër, kemi dhe nga ata të anketuar që nuk mendojnë se partitë kanë vullnet për të

realizuar reforma, konkretisht 8.1% e tyre, ndërsa plotësisht kundër këtij konstatimi janë një

pjesë fare e vogël e të anketuarve rreth 1.9%.

Grafiku 50. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë

pjesë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.

Plotësisht dakord

Dakord

Nuk e di

Kundër

Plotësisht kundër

30.5

51.3

8.1

8.1

1.9

Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe

proçeseve demokratike.

Përqindja

28%

50%

16%

6%

Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe

elektorati ku bëjnë pjesë grupe të ndryshme kulturore apo

etnike.

Plotësisht dakord Dakord Nuk e di Kundër


158

Ajo që është vënë re në periudha zgjedhjesh është që partitë angazhohen për të përfshirë

grupe të ndryshme etnike apo kulturore në fushatat e tyre elektorale. Por si e perceptojnë të

anketuarit këtë gjë ? Pothuajse gjysma e të anketuarve janë përgjigjur se janë dakord që

partitë politike shqiptare anagzhohen që të përfshijnë grupe të ndryshme etnike apo kulturore,

njëkohësisht, plotësisht dakord janë 28.2% e të anketuarve dhe 15.9% janë përgjigjur se nuk e

dinë nëse partitë politike anagzhohen që të përfshijnë një pjesë të madhe elektorati ku bënë

pjesë grupe të ndryshme kultutore apo etnike. Pjesa më e ulët e përgjigjeve shkojnë për

alternativën ‗kundër‘, me 6.2% të të anketuarve.

Seksioni i tetë.

Roli i medias në ligjërimin e partive politike.

Media shpesh është parë si një ndër aktorët kryesorë në krijimin e perceptimit të elektoratit

për partitë politike. Madje, shpeshherë, atë e kemi parë të luajë role të ndryshme në

mbështetje të partive të ndryshme politike, në bazë edhe të interesave të tyre politike.

Gjithsesi, për të kuptuar sesi përceptohet roli i medias sot, ne i kemi pyetur 408 të anketuarit,

duke i ofruar një seksion me 10 pyetje të ndryshme, të cilat janë renditur si më poshtë vijon:

Pyetja e parë e këtij seksioni, lidhet me llojin e medias që të anketuarit shfrytëzojnë për të

marrë informacion rreth partive politike, ku u janë dhënë një sërë alternativash, të cilat janë:

televizioni, interneti, gazetat apo radio. Ashtu siç mund të dallohet edhe nga përgjigjet e të

anketuarve të paraqitura me përqindje në grafikun e mësipërm, pjesa më e madhe e tyre, 195

të anketuar ose ndryshe 48.1% kanë deklaruar se informacion rreth çështjeve të ndryshme

politike, ata marrin nëpërmjet televizionit, gjë që e bën televizionin burimin më të

rëndësishëm të informacionit për t‘u informuar rreth politikës. Lloji i dytë i burimit, që të

anketuarit shfrytëzojnë për të marrë informacion rreth çështjeve politike është Interneti,

burim që nuk zë pak vend, por është pothuajse i barabartë me televizionin. Interneti

shfrytëzohet nga 167 të anketuar ose nga 41.9%, e të anketuarve tanë. Ndërkohë që media të

tjera, si gazetat apo radio janë fare pak të rendësishme në marrjen e informacionit rreth

çështjeve politike, nga ku më saktësisht vetëm 28 të anketuar ose 6.8%, kanë deklaruar se e

përdorin gazetën si burim për marrjen e informacionit, ndërsa vetëm 12 të anketuar nga një

total prej 408 ose 3.2% daklaruan se e përdorin radion si burim për të marrë të dhëna rreth

çështjeve politike shqiptare.

Grafiku 51. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që

unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave.

AULONA ZOTAJ

159

Përsa i përket kanaleve televizive që ata ndjekin për të marrë të dhëna rreth politikës

shqiptare, të anketuarve iu paraqitën 4 alternativa, të konsideruara si kanalet televizive më të

ndjekura. Media vizive më e ndjekur nga të anketuarit e studimit tonë ishte “TV Klan”, e

ndjekur nga 163 të anketuar ose nga 40.6%, gjë që detyrimisht e bën këtë kanal një burim të

mirë dhe të besueshëm për të grumbulluar të dhëna rreth partive dhe çështjeve politike.

Kanali televiziv i dytë më i ndjekur nga të anketuarit tanë ishte “Top Channel”, e

përzgjedhur nga 118 të anketuar ose nga 28.9% prej tyre. “News 24‖ është renditur si media e

tretë vizive më e ndjekur nga të anketuarit tanë, me 89 të anketuar ose 22.1%. Ndërsa media

si “Ora News” apo televizioni kombëtar shqiptar “Tvsh”, janë përzgjedhur si mediat vizive

më pak të shfrytëzuara nga të anketuarit për të marrë të dhëna rreth çështjeve politike, me nga

përkatësisht 3.9% për Tvsh dhe 4.5% për Ora News.

Grafiku 52. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive.

TelevizioniInterneti

GazetatRadio

48.10%

41.90%

6.80%

3.20%

Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth

partisë politike që unë përkrah, e marr gjithmonë

nëpërmjet mediave


160

Përpos mediave vizive, të anketuarit janë pyetur edhe rreth mediave online që ata

shfrytëzojnë për të marrë infomacione. Ndër mediat e përmendura këtu ishin Facebook,

Twitter, faqe të ndryshme web apo media të tjera online. Nisur nga përgjigjet e të anketuarve,

dolëm në këto konkluzione: Më shumë se gjysma, 252 të anketuar ose 62.3% thanë se

përdorin facebook-un si burim për të marrë të dhëna rreth çështjeve politike. Duke qenë se

është një ndër rrjetet sociale më të përdorura sot në novel global, nuk kishte sesi të mungonte

ky lloj burimi për t‘u informuar rreth çështjeve të ndryshme politike.

Web, faqe të ndryshme ishin mjeti i dytë më i shfrytëzuar nga të anketuarit për marrjen e

informacioneve rreth çështjeve politike, me 106 të anketuar ose 26.9%. Twitter u duk të ishte

pak i përdorur nga të anketuarit tanë, me vetëm 32 të anketuar ose 8.4%, ndërsa një pjesë fare

e vogël e të anketuarve të këtij studimi, 8 të anketuar ose 2.3% daklaruan se përdorin burime

të tjera informacioni për marrjen e të dhënave.

Grafiku 53. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave online.

28.90%

40.60%

3.90% 4.50%

22.10%

Top Channel Klan Tvsh Ora News News 24

Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë

politike që unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet

mediave vizive.

AULONA ZOTAJ

161

Grafiku 54. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen

kombëtare të partive politike.

Kjo pyetje ka të bëjë me korrektësinë apo qartësinë që përdorin mediat për të pasqyruar

programin e partive politike për çështjet kombëtare. Kemi dëgjuar dhe parë shpesh që mediat

i përcjellin lajmet sipas interesave të tyre. Në këtë rast, të anketuarit tanë janë shprehur në

këtë formë përsa i përket kësaj pyetje: 263 të anketuar apo 64.3%, më shumë se gjysma, siç

mund të shihet edhe nga grafiku i mësipërm mendojnë se media “rrallë” e pasqyron në

formë korrekte dhe të qartë programin e partive politike për çështjet kombëtare. Një pjesë e të

anketuave, konkretisht 71 ose 16.9%, mendojnë se media e pasqyron “gjithmonë‖ në mënyrë

FacebookTwitter

Web faqe tendryshme lajmesh Tjeter

62.30%

8.40% 26.90%

2.30%

Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë

politike që unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet

mediave online.

16.9

64.3

8.4 10.4

Gjithmonë Rrallë Asnjeherë Se di

Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë

programin për çështjen kombëtare të partive politike

Përqindja


162

korrekte dhe të saktë programin e partive politike për çëshjet kombëtare. 40 të anketuar ose

10.4% janë shprehur se “nuk e dinë” nëse media e pasqyron qartë dhe në mënyrë korrekte

progamin e partive për çështjet kombëtare. Ndërsa, një pjesë shumë e vogël, 34 të anketuar

ose 8.4% mendojnë se media nuk e pasqyron “asnjëherë” në mënyë korrekte dhe të qartë

programin e partive politike për çështjet kombëtare.

Një tjetër pyetje që ka të bëjë me rolin e medias në ligjërimin politik shqiptar, kërkon të

zbulojë si i vlerësojnë të anketuarit mesazhet politike që përcjellin partitë politike nëpërmjet

medias. Në këtë rast, të anketuarve u kemi paraqitur tre alternativa, nga ku ata mund të

zgjidhnin atë që ata e konsideronin si më të përshtatshme. Nisur nga të dhënat që kemi arritur

të mbledhim, pjesa më e madhe e të anketuarve, 208 në një total prej 408 të anketuarish ose

51% kanë deklaruar se nuk kanë asnjë vlerësim për mesazhet që përcjellin partitë politike në

Shqipëri.

Një pjesë tjetër, 126 të anketuar ose 31.2% mendojnë se mesazhet që përcjellin partitë

politike në Shqipëri janë pozitive, ndërsa përqindja më e ulët e të anketuarve, 17.9% ose 73 të

anketuar mendojnë se mediat përcjellin mesazh negativ.

Rezulatet përsa i përket kësaj pyetje janë disi interesante, pasi ashtu siç ka nga ata që nuk

kanë asnjë vlerësim, nga ana tjetër, kemi nga ata që kanë një vlerësim pozitiv.

Grafiku 55. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias.

Pyetja e fundit e këtij seksioni ka të bëjë me programin për çështjet ekonomiko-sociale nga

ana e partive dhe sa qartësisht apo korrektësisht mediat e pasqyrojnë këtë program. Edhe në

këtë seksion, të anketuarve u janë dhënë një sërë alternativash për të lehtësuar disi edhe

përgjigjet e tyre. Në këtë rast, pjesa më e madhe e të anketuarve, 216 ose 52.9%, mendojnë

se media e pasqyron “rrallë” në mënyrë korrekte dhe të qartë programin e partive politike

për çështjet ekonomiko-sociale. 85 të anketuar ose 21.4%, janë shprehur se nuk e dinë nëse

media e pasqyron në mënyrë të qartë dhe korrekte programin e partive politike për çështjet

ekonomiko-sociale. Sipas 57 të anketuarve ose 18.5% prej tyre, media nuk e pasqyron

31%

18%

51%

Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike

nëpërmjet medias

Pozitive Negative Nuk kam asnje vleresim

AULONA ZOTAJ

163

“asnjëherë” në mënyrë të qartë dhe korrekte programin e partive politike për çështjet

ekonomiko-sociale, ndërsa përqindja më e vogël, vetëm 7.1% kanë deklaruar se mediat e

pasqyrojnë “gjithmonë” në mënyrë të saktë dhe korrekte programin për çështjet ekonomiko-

sociale.

Grafiku 56. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë

programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?

Seksioni i nëntë.

Perceptimi rreth liderve politikë.

Ky seksion i fundit i pyetësorit mbi marketingun politik dhe strategjitë e saj është

përqëndruar te roli i liderëve politikë në vend, që janë ndërkohë dhe liderët e tre forcave

politike më të mëdha në Shqipëri. Të anketuarve në këtë seksion u janë drejtuar 5 pyetje,

fillimisht ata janë pyetur se çfarë i tërheq ata më tepër te një parti, më pas u është kërkuar të

japin mendimin e tyre në lidhje me liderët politikë dhe në fund janë pyetur nëse është

përmirësuar ligjërimi politik dhe performanca e politikanëve përgjatë viteve të tranzicionit.

Të dhënat e grumbulluara janë paraqitur me anë të tabelave apo dhe me anë të grafikëve.

Një pyetje interesante drejtuar të anketuarve ishte se çfarë i tërheq ata më tepër te një parti

politike, nëse ishte vetë partia, lideri apo programi që kjo parti pasqyron te publiku.

Rezultatet kanë treguar se për të anketuarit është i rëndësishëm programi që shpalos një parti

politike, konkretisht 163 të anketuar ose 40.6%, janë të këtij mendimi. Përsa i përket partisë

si një mjet që i tërheq votuesit, 150 prej tyre ose 37%, janë shprehur se është pikërisht partia

ajo që vlen për ata, ndërsa vetëm 89 të anketuar ose 22.4%, shpreh se për ata ka rëndësi lideri

që një parti politike ka.

Përsa i përket liderëve, u kemi kërkuar të anketuarve të shprehin mendimet e tyre në lidhje

me tre liderë politikë të tre forcave më të mëdha politike.

Janë përzgjedhur Edi Rama, lideri i Partisë Socialiste, partisë më të madhe në pushtet, Lulzim

Basha, lideri i Partisë Demokratike, tashmë në opozitë dhe Ilir Meta, edhe pse në periudhën e

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

Gjithmone Rralle Asnjehere Se di

A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe

të qartë programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive

politike?


164

zgjedhjeve ai nuk ishte lideri i partisë Lëvizja Socaliste për Integrim, ai ka qenë gjithmonë

lideri kryesor i kësaj force të tretë politike në Shqipëri, me pak fjalë ka qenë ai që e ka

udhëhequr këtë parti ndër vite.

Grafiku 57. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?

Lideri i parë politik që kemi analizuar është Edi Rama, sot kryeministër i Shqipërisë.

Pjesëmarrësve të studimit u janë paraqitur një sërë cilësish në lidhje me këtë lider, nga ku ata

kanë pëzgjedhur alternativën që ata e kanë konsideruar si më të përshtatshme për këtë lider.

Të anketuarit i kemi pyetur nëse Edi Rama është:

- Lider me aftësi të mira;

- I korruptuar

- I besueshëm;

- I mirë në menaxhimin e krizave;

- I komunikueshëm me njerëzit;

- I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit;

- Jo bashkëpunëtor;

- Pa ekperiencë;

- Jo I sinqertë.

0.00%10.00%

20.00%30.00%

40.00%

Partia

Lideri

Programi

Partia Lideri Programi

Sales 37.00% 22.40% 40.00%

Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?

AULONA ZOTAJ

165

Grafiku 58. Sipas Jush, Edi Rama është një lider:

Nga analizimi i të dhënave, kemi arritur në këto konkluzione, 20% e të anketuarve mendojnë

se Edi Rama është lider me aftësi të mira. Edhe pse lider me aftësi të mira, 23.4% e cilësojnë

Edi Ramën si një lider jo bashkëpunues. Për 1.4% të të anketuarve, Edi Rama është një lider i

kuptueshëm ndaj problemeve të vendit, për 11.3% ai është një lider i besueshëm. Sipas një

përqindje të vogël, vetëm për 5.8%, Edi Rama është një lider i komunikueshëm me njerëzit,

ndërsa në mënyrë të barabartë, nga 7.8%, të anketuarit mendojnë se lideri i Partisë Socialiste

është jo i sinqertë dhe pa eksperiencë. Perceptimi i votuesve lidhur me figurën e Edi Ramës

tregon se votuesit e perceptojnë atë në masën 21% të korruptuar. Nga perceptimet e marra,

shihet se figura e Edi Ramës edhe pse perceptohet si një lider me aftësi të mira, në po të

njëjtën masë konsiderohet edhe si i korruptuar, jo bashkëpuntor dhe si një lider i cili nuk

është i kuptueshëm ndaj problemeve të vendit.

Të njëtjën pyetje, u kemi drejtuar të anketuarve edhe për liderin e Partisë Demokratike,

Lulzim Basha. Edhe në këtë pyetje, ashtu si edhe për Edi Ramën, u kemi ofruar një sërë

alternativash të anketuarve, të cilat i kemi analizuar për të dalë në këto përfundime. Sipas

28.2% e të anketuarve, Lulzim Basha është një lider pa eksperiencë, njëkohësisht dhe

përqindja më e lartë e përzgjedhur nga të anketuarit tanë. Për 24% të të anketuarve, Lulzim

Basha është një lider pa vizion, ndërsa 15.9% e tyre e cilësojnë atë si një lider të kuptueshëm

nga problemeve të vendit. Një pjesë shumë e vogël e të anketuarve e cilësojnë atë si një lider

me aftësi të mira dhe të besueshëm, konkretisht 2.6% dhe 2.3% e të anketuarve. Për 1.9% e të

20.00%

11.30%

1.90%

5.80%

1.40%

23.40%

7.80%

7.80%

21%

Me aftesi te mira

I besueshem

I mire ne menaxhimin e krizave

I komunikueshem me njerezit

I kutpueshem ndaj problemeve te vendit

Jo bashkepunetor

Pa eksperience

Jo i sinqerte

I korruptuar

Edi Rama


166

anketuarve, Lulzim Basha është një lider jo bashkëpunëtor, ndërsa për 5.2% të të anketuarve,

ai është një lider i korruptuar.

Grafiku 59. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider:

Të pyetur për Ilir Metën, si një lider kryesor i kësaj partie, u kemi paraqitur të anketuarve po

të njëjtat alternativa ashtu si dhe për liderët e tjerë dhe rezultatet që kemi mundur të arrijmë

janë: Pothuasje gjysma e të anketuarve, 46.1% e cilësojnë Ilir Metën si një lider të korruptuar,

27.3% mendojnë se ai është një lider jo i sinqertë, më pas në përqindje të vogla, të anketuarit

mendojnë se Ilir Meta është një lider me aftësi të mira, konkretisht 7.1%. Sipas 7.8%, ai është

një lider pa vizion, 5.2% mendojnë se Ilir Meta është një lider jo bashkëpunëtor dhe vetëm

4.2% shprehen se ai është një lider i komunikueshëm me njerëzit.

Grafiku 60. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider:

2.60%

2.30%

10.40%

15.90%

1.90%

5.20%

28.20%

24.00%

9.40%

Me aftesi te mira

I besueshem


I kutpueshem ndaj problemeve te vendit

Jo bashkepunetor

I korruptuar

Pa eksperience

Pa vizion

Jo i sinqerte

Lulzim Basha

AULONA ZOTAJ

167

Pyetja e fundit e pyetësorit kërkon të kuptojë nëse është përmirësuar ligjërimi dhe

performanca e politikanëve përgjatë viteve të trazicionit, dhe për këtë pyetje të anketuarve u

janë dhënë tre alternativa (Po, Jo, Se di) dhe të anketuarit janë përgjigjur kështu:

Grafiku 61. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është

përmirësuar përgjatë viteve të tranzicionit ?

Gjysma e të anketuarve, 157 ose 21% mendojnë se ligjërimi politik dhe performanca e

politkanëve nuk është përmirësuar përgjatë viteve të tranzicionit. 30% e të anketuarve kanë

7.10%

4.20%

5.20%

46.10%

2.30%

7.80%

27.30%

Me aftesi te mira


Jo bashkepunetor

I korruptuar

Pa eksperience

Pa vizion

Jo i sinqerte

Ilir Meta

30%

51%

19%

A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca

politike është përmirësuar përgjatë viteve të

tranzicionit ?

Po Jo Se di


168

deklaruar se peformanca dhe ligjërimi politik i politikanëve është përmirësuar në këto vitet e

tranzicionit, ndërsa përqindja më e ulët, 18.5% janë shprehur se nuk e dinë nëse ligjërimi dhe

performanca e politikanëve janë përmirësuar.

7.3. Analizat faktoriale

Në këtë nënçështje do të trajtohet analiza e korrelacionit që ekziston midis variablave të

ndryshëm të këtij studimi me variablin e varur që është ai i ligjërimit politik. Fillimisht do të

shohim të shprehur korrelacionin që ekzsiton midis pyetjeve brenda të njëjtit seksion dhe

rëndësinë që vetë seksioni ka dhe nëse ai është i lidhur me ligjërimin politik. Analiza

faktoriale do të bëhet për secilin nga seksionet e këtij pyetësori, me përjashtim të seksionit të

të dhënave demografike.

Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik.

Ajo që mund të vihet re nga analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik, është se

perceptimi i rolit të strategjive të marketingut politik është një variabël i rëndësishëm dhe

pyetjet lidhen me njëra tjetrën. Lidhja që ekziston midis tyre është shumë e fortë pasi kjo

vërehet edhe nga vlerat që paraqiten në tabelë. Lidhje tepër e fortë ose thënë ndryshe

korrelacion statistikisht i qëndrueshëm dhe në vlerë të lartë mund të dallohet midis pyetjes së

parë për rolin e rëndësishëm të strategjive të marketingut politik të partive politike dhe

pyetjes së dytë, asaj sesi strategjitë e marketingut politik ndihmojnë në promovimin e

ideologjive për të fituar besimin e popullit. Një vlerë tepër e mirë korrelacioni mund të vihet

re edhe midis pyetjes së tretë rreth krijimit të imazhit të liderit të besueshëm dhe të

suksesshëm të seksionit të tretë me pyetjen e parë dhe të dytë të këtij seksioni.

Nëse analizojmë vlerat e korrelacionit që ekziston midis pyetjeve të seksionit të katërt, mund

të dallojmë se pyetja e parë e këtij seksioni, ajo rreth ofrimit të produkteve dhe shërbimeve që

cilësohen si ―unike‖ nga elektorati është mjaft fortë e lidhur me pyetjen e dytë që ka të bëjë

me ofrimin e shërbimeve të caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga publiku. Mund të

shohim gjithashtu se ekziston korrelacion midis pyetjes së parë me pyetjen e tretë, të katërt, të

shtatë dhe të tetë. Nga ana tjetër, shohim se kjo pyetje nuk është shumë e lidhur me pyetjen

pesë, gjashtë, nëntë dhe dhjetë të këtij seksioni pasi vlerat janë të ulëta krahasuar me vlerat e

tjera. Gjithsesi, ajo që vlen të thuhet është seksioni katër, rreth vlerësimit të strategjive të

marketingut është një seksion i rëndësishëm dhe me vlerë për studimin tonë. Përsa i përket

analizës së korrelacioni të seksionit të pestë, asaj rreth rolit të dimensioneve të strategjive të

marketingut, shohim se ekziston një korrelacion i fortë midis pyetjes së parë të seksionit dhe

të gjitha pyetjeve të tjera, me përjashtim të pyetjes së katërt që ka të bëjë me ndërmarrjen e

hapave të nevojshme nga ana e politikës për tu ardhur në ndihmë asaj pjese të popullsisë me

problem të ndryshme sociale. Për më tepër, shohim se po kjo pyetje nuk lidhet as me pyetjen

e dytë dhe të tretë të pyetësorit pasi vlera e korrelacionit midis tyre është fare e vogël. Në

përfundim të matricës së mësipërme, mund të thuhet se për shumicën e pyetjeve ekziston një

korrelacion i forte dhe statistikisht i qendrueshëm, ndërsa për një pjesë të vogël të pyetjeve,

korrelacioni nuk është shumë i rëndësishëm apo statistikisht i qëndrueshëm, por gjithsesi roli

i dimensioneve në strategjinë e marketingut mbetet një variabël me rëndësi dhe një seksion

me vlerë.

AULONA ZOTAJ

169

Analiza faktoriale mbi marketingun politik.

Sa i takon analizës lidhur me marketingun politik, ashtu siç mund të dallohet edhe nga tabela

shohim se korrelacioni midis seksionit të tretë, atij të rolit të strategjive të marketingut dhe

seksionit të katërt që kishte të bënte me vlerësimin e strategjive të marketingut është shumë i

fortë dhe i qëndrueshëm statistikisht krahasuar me seksionin e pestë rreth dimensioneve të

strategjive të marketingut. Për më tepër, një korrelacion me vlera të larta dhe të qëndrueshme

ekziston edhe midis seksionit të vlerësimit të strategjive të marketingut dhe seksionit rreth

dimensioneve të strategjive të marketingut. Në përfundim, vlen të thuhet se korrelacioni që

ekziston midis variablave të rolit, vlerësimit dhe dimensioneve të strategjive të marketingut

është tepër i lartë dhe në vlera shumë të kënaqshme.

Analiza faktoriale mbi integrimin në BE.

Sipas analizës së korrelacionit rreth rolit të reformave të BE-së në ligjërimin politik shqiptar

mund të dallohet korrelacioni që ekziston midis pyetjeve në vlera të forta dhe të

qëndrueshme.

Elementët e ligjërimit politik dhe ndikimi i tyre mbi votuesit dhe elektoratin.

Përsa i përket analizës së korrelacionit që ekziston midis elementëve të ligjërimit politik,

shohim një korrelacion të fortë dhe të qëndrueshëm midis angazhimit të partisë në pushtet për

përfshirjen e grupeve me përkatësi të ndryshme etnike apo kulturore dhe thirrjeve

nacionaliste të partive për të tërhequr elektoratin e tyre. Brenda këtij seksioni, korrelacion i

fortë ekziston midis angazhimit të partive për garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës,

të drejtave të njeriut etj dhe orientimit të politikave vendase drejt praktikave të demokracisë.

Diçka tjetër që vlen të thuhet është se nuk shihet ndonjë lidhje shumë e fortë midis

përmirësimit të ligjërimit politik dhe performancës së politikanëve përgjatë viteve të

tranzicionit me pyetjet e këtij seksioni. Siç mund të vihet re dhe nga tabela, ekziston

korrelacion midis variablave të këtij seksioni, gjë që e bën këtë pyetje një pyetje të

rëndësishme dhe që lidhet me ligjërimin politik.

Media dhe ndikimi i saj.

Sipas analizës faktoriale lidhur me median dhe ndikimin e saj, shihet se korrelacioni që

ekziston midis medias si koncept më vete dhe mesazheve që përcjellin partitë politike

nëpërmjet saj është i fortë dhe i qëndrueshëm. I qëndrueshëm statistikisht është dhe

korrelacioni që ekziston midis llojit të medias që përdorin partitë politike dhe mediave vizive

nëpërmjet të cilave merret informacioni. Në përfundim të analizës së këtij seksioni them se ai

është i rëndësishëm dhe i lidhur me ligjërimin politik.

Perceptimi i liderve dhe ligjërimi i tyre nga votuesit.

Ajo që mund të thuhet përsa i përket analizës për tabelën e mësipërme, është se perceptimi që

krijohet për liderët politik është me rëndësi për mënyrën sesi perceptohet ligjërimi politik,

prandaj dhe kjo është pyetje me vlerë dhe rëndësi. Në fund të kësaj analize faktoriale, dalim

në përfundim se të gjitha seksionet janë seksione me vlerë të lartë, përveç lidhjes së fortë që

ekzistonte brenda pyetjeve të të njëjtit seksion, pamë që korrelacion kishte edhe ndërmjet

seksionit rreth rolit, vlerësimit dhe dimensioneve të strategjive të marketingut.


170

Një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka një korrelacion midis strategjive të

marketingut dhe rolit të tyre, në ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen me integrimin në

BE. Votuesit duket se i perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të marketingut arrijnë

që të kapin votuesit. Nga gjetjet duket qartë dhe mund të diferencohet lehtë roli që ka

marketingu dhe mediat në ligjërimet politike të elitës. Strategjitë dhe dimensionet e

marketimit të fushatave janë statistikisht sinjifikative për ligjërimin e politikanëve, dhe për

votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky marketing dhe strategjia përkatëse që çdo lider

i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës, korrelacioni është shumë sinjifikativ për strategjitë e

marketingut që ai përdor, dhe mediat sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës

sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me

strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të

ulët tek elektorati.

Ndërkohë, edhe për Lulzim Bashën shohim se ka një korrelacion që i përket strategjisë së

marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e mesazheve të tij, po në këtë rast,

lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim, pra është statistikisht më i ulët.

Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve dhe ligjërimit politik të elitës,

tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim Bashës, ndërkohë që perceptimi

lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion negativ, percepetimi lidhur me

ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një rënie tek elektorati, ndërkohë që po

shënon rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e Lulzim Bashës.

Rezultatet tregojnë qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis elementëve të

ligjërimit politik të politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë.

Gjetjet e studimit tregojnë se roli i elementeve socialë, histotikë, politikë, nacionalistë në

ligjërim kanë treguar një ulje tek lideri Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Por roli i

medias rritet kur vjen fjala tek shpërndarja dhe përcjellja e këtyre elementëve nga media në

elektorat.

7.4. Analiza e regresionit dhe e testit ANOVA

Tabela e mëposhtme është një përmbledhje e modelit të regresionit e përdorur për këtë

studim.

Tabela 5. Tabela regresionit

Përmbledhje e modelit

Modeli R R R e rregulluar

Vlersimi i gabimit

standart

1 .820a .672 .649 1.92176

a. Predictors: (Constant), seksioniVI, zona, a është përmirësuar ligjërimi dhe

performanca e politikanëve përgjatë viteve të trazicionit, Pjesë partie, Lulzim

Basha, korrektësia e mediave, Seksioni VIII – roli i medias në ligjërimin e

partive politike, Mosha, media vizive, Arsimimi, seksioniV, Media online,

korrektësia e mesazheve, Gjinia, seksioniIV, Edi Rama, Ilir Meta, seksioni III,

Seksioni IX- perceptimi rreth liderve politikë, mesazhet nepërmjet medias.

AULONA ZOTAJ

171

Kjo tabelë përmbledhëse jep vlerat e R (Varianca në katror,) dhe R2 për modelin që është

përfituar. Për këto të dhëna, R ka një vlerë prej .820, tepër e lartë mund të thuhet, edhe pse ka

vetëm një parashikues, kjo vlerë paraqet korrelacionin ndërmjet një sërë variablash, si ato të

seksionit të V, zonës së banimit, ligjërimit politik dhe perfomancës së politikanëve përgjatë

viteve të tranzicionit, korrektësisë që tregojnë mediat në pasqyrimin e lajmit për partitë

politike, midis moshës për më tepër, midis gjinisë, arsimit, mediave vizive, mediave online,

dhe liderëve politikë, dhe disa variablave të tjera.

Tabela 6. Tabela testit ANOVA

ANOVAa

Model Shuma e R df Mesatarja R F Sig.

1 Regresion 2170.336 20 108.517 29.383 .000b

Residual 1059.933 287 3.693

Total 3230.269 307

a.Variablat e varur : seksioni VII

b. Predictors: (Constant), seksioni VI, Zona, a është përmirësuar ligjërimi dhe performanca e politikanëve

përgjatë viteve të trazicionit, Pjesë partie, Lulzim Basha, korrektësia e mediave, Seksioni VIII - roli i medias

në ligjërimin e partive politike, Mosha, media vizive, Arsimimi, seksioni V, Media online, korrektesia e

mesazheve, Gjinia, seksioni IV, Edi Rama, Ilir Meta, seksioni III, Seksioni IX- perceptimi rreth liderve

politike, mesazhet nëpermjet medias.

Pjesa më e rëndësishme e tabelës është F-ratio, i cili është llogaritur duke përdorur

ekuacionin F=MSM/MSR, dhe vlera e rëndësisë përkatëse e këtij F-ratio. Për këto të dhëna, F

është 29.383, e cila është e rëndësishme me p<.001 (sepse vlera në shtyllën e emërtuar Sig.

është më pak se 0,001). Ky rezultat na tregon se ka më pak se 0.1% mundësi që F-ratio kaq i

madh do të ndodhte. Prandaj, mund të nxjerrim përfundimin se modeli ynë i regresit rezulton

në një 29 ―parashikim të mirë‖.

7.5. Analiza dhe interpretimi i rezultateve.

Ashtu siç është theksuar dhe më parë, në kapitullin e hyrjes, për këtë rast studimor kemi

ngritur tre hipoteza që janë ngushtësisht të lidhura me seksionet që ne kemi arritur të ngrejmë

për pyetësoritn tonë. Hipotezat përmbajnë secila nga 1 deri në 3 implikime, në varësi dhe të

përmbajtjes së pyetjeve të pyetësorit.

Hipoteza e parë e këtij studimi është: Diskursi përcaktohet fort nga reformat standarte të

imponuara nga BE-ja, efektet globalizuese dhe në masë të madhe nga zhvillimet ekonomike,

sociale, politike në vend, dhe për më tepër egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në

ligjërimin dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve.

Hipoteza përbëhet nga tre implikime.

Implikimi 1: Efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja, dhe efektet

globalizuese janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës

shqiptare.


172

Implikimi i parë ka të bëjë me efektet e reformave standarde të imponuara nga BE-ja, dhe

efektet globalizuese, të cilat janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të

elitës shqiptare. Sipas të anketuarve, detyrat e caktuara nga BE-ja kanë bërë që partitë,

kryesisht ajo që ndodhet në pushtet të angazhohet për ti përmbushur ato, pasi ajo është

angazhuar në hapjen e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE, gjë që vërteton dhe

implikimin e parë të kësaj hipoteze.

Implikimi 2: Efektet ekonomike, sociale, politike dhe zhvillimet në vend janë ndër


Implikimi i dytë i kësaj hipoteze ka të bëjë me efektet ekonomike, sociale, politike dhe

zhvillimet në vend, të cilat janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të

elitës shqiptare. Sipas përgjigjeve të të anketuarve, efektet ekonomike, sociale, politike dhe

zhvillimet në vend janë ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në ligjërimin politik të elitës

shqiptare dhe hartimin e strategjive nga ana e partisë në pushtet që të përmirësojë gjendjen

aktuale ekonomike të vendit, gjë që vërteton dhe implikimin e dytë të kësaj hipoteze.

Implikimi 3: Egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe


Implikimi i tretë i kësaj hipoteze ka të bëjë me egzistencën e ndryshimeve thelbësore në

ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve. Bazuar në njohuritë e

fituara, si dhe në të dhënat cilësore të qëmtuara kryesisht në libra, artikuj të ndryshëm, gazeta,

revista, burime interneti etj, duke përdorur metodën krahasuese dhe deduktive, por edhe duke

konsideruar të dhënat e mbledhura nga pyetesori, në këtë punim ne jemi përpjekur të

evidentojmë faktin se egzistojnë ndryshime ndryshime thelbësore në ligjërimin politik dhe

strategjinë politike të elitës së politikanëve. Këto ndryshime të evidentuara dhe pasqyruara

paraqesin fakte dhe statistika të fushatave të ndryshme elektorale, gjë që vërteton dhe

implikimin e tretë të kësaj hipoteze.

Sa më sipër dalim në përfundimin final se hipoteza e parë e këtij studimi vërtetohet, pasi të

dhënat janë të mjaftueshme dhe të bindshme për ta bërë hipotezën të vërtetueshme.

Hipoteza e dytë e këtij studimi, është: Ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të

hartuara nga partitë politike, (strategjitë politike, “plane strategjike”& strategjitë e

marketingut politik), të cilat së bashku promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin

e stabilitetit të nevojshëm në sistemin socio- politik të vendit”& ndihmojnë për krijimin e

imazhit politik të partive.

Kjo hipotezë përbëhet nga dy implikime.

Implikimi 1: Strategjitë politike të partive kanë impakt të rëndësishëm në

përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale dhe atë demokratike të vendit.

Implikimi 2: Strategjitë e marketingut politik të partive ndihmojnë në krijimin e

imazhit & pozicionimit të partive politike në raport me elektoratin.

Janë dy seksione të pyetësorit që lidhen me këtë hipotezë, seksioni i tretë dhe i katërt.

AULONA ZOTAJ

173

Strategjitë e partive politike, të finalizuara në hartimin e planeve strategjike, sipas të

anketuarve ndihmojnë në krijimin e institucioneve të pavaruara dhe demokratike dhe për më

tepër, ato ndihmojnë për të rregulluar imazhin e një parti politike. Nisur nga të dhënat e këtij

seksioni, themi se implikimi i parë i kësaj hipoteza vërtetohet, pra themi se perceptimi i

elektoratit për rolin e strategjive politike në përmirësimin e jetës politike, ekonomike, sociale

dhe atë demokratike është pozitiv.

Sipas të dhënave që kemi arritur të grumbullojmë, të anketuarit kanë deklaruar se strategjitë e

marketingut luajnë rol në krijimin e imazhit & pozicionimit të partive politike në raport me

elektoratin, dhe se këto strategji ndihmojnë në zhvillimin e ideologjive të nevojshme për të

fituar besimin e popullit. Një e dhënë tjetër që kemi marrë nga të anketuarit është roli i

strategjive të marketingut në rritjen e madhësisë së antarësisë në një parti politike.

Përsa i përket seksionit të katërt të pyetësorit, ai rreth vlerësimit të strategjive të marketingut

nga elektorati, kemi një numër pyetjesh që kanë marrë përgjigje nga të anketuarit. Sipas

vlerësimit që kanë bërë të anketuarit për strategjitë e marketingut, ata kanë deklaruar se

strategjitë e marketingut e vënë theksin te individi, dhe jo te partia, pavarësisht problemeve.

Sipas të anketuarve përpjekjet e partive politike për të rritur marrëdhënien me elektoratin janë

pozitive. Një pjesë e vogël mendojnë se objektivat e strategjive të përgjithshme të një parti

politike janë të ndërtuara mbi nevojat e elektoratit. Në përfundim të analizës së këtij seksioni,

mund të thuhet se për atë që ne kërkojmë të zbulojmë morën përgjigje pozitive, gjë që na çon

drejt vërtetimit të implikimit të dytë të kësaj hipoteze, asaj rreth idesë se strategjitë e

marketingut partitë i përdorin për të pozicionuar veten në “tregun politik”. Një tjetër e

dhënë me vlerë që na çon drejt vërtetimit të hipotezës së dytë të këtij studimi është analiza

faktoriale e raportit që ekziston midis përceptimit të rolit dhe vlerësimit të strategjive politike

dhe të marketingut. Sipas analizës, ekziston korrelacion i fortë dhe statistikisht shumë i

qëndrueshëm midis këtyre dy varablave. Përpos vërtetimit të dy implikimeve të kësaj

hipoteza, ajo që e bën dhe më të vërtetueshme si hipotezë është ajo që sapo thamë në lidhje

me analizën faktoriale. Pra, në përfundim themi se hipoteza e dytë e këtij studimi, nëse

ekziston një korrelacion midis rolit të strategjive të hartuara nga partitë politike, (strategjitë

politike, “plane strategjike”& strategjitë e marketingut politik), të cilat së bashku

promovojnë idealet e politikave demokratike, krijimin e stabilitetit të nevojshëm në sistemin

socio- politik të vendit”& ndihmojnë për krijimin e imazhit politik të partive, vërtetohet pasi

të dhënat e analizuara na japin mjaftueshëm informacion sa për ta bërë këtë hipotezë të

pranueshme dhe të vërtetueshme.

Hipoteza e tretë e këtij studimi (Alternative): Elementët me përmbajtje historike, politike,

sociale, etnike, nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat e çdo qeverie, për më tepër

ato nuk kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë ndikim në

shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.

Kjo hipotezë përbëhet nga një implikim.

Implikimi 1: Elementët socio-politik, nuk shërbejnë si input për politikat e çdo

qeverie, ato nuk kushtëzojnë as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk kanë ndonjë

ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.


174

Kjo hipotezë e përbërë nga një implikim i vetëm është një hipotezë interestante për shkak të

përgjigjeve që ne kemi arritur të grumbullojmë nga seksioni i VII i pyetësorit që përmbante 5

pyetje. Nëse ndalemi në analizën e kryer për secilën nga pyetjet e këtij seksionit, atëherë do të

zbulojmë se sipas përgjigjeve të të anketuarve, rreth 36%, mendojnë se në të vërtetë partitë

politike përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr votues të ndryshëm.

Është diskutuar dhe ende vazhdon të diskutohet nëse objektivat e një partie politike dhe

strategjitë e saj janë të ndërtuara mbi njohuritë e nevojave të elektoratit. Kur janë pyetur rreth

kësaj, të anketuarit kanë dhënë këto përgjigje: 28.6% e tyre janë dakord, po ashtu 11% janë

plotësisht dakord me faktin se partitë politike i ndërtojnë objektivat dhe strategjitë e tyre

politike duke marrë për bazë nevojat e elektoratit të tyre. Objektivat e përgjithshme të

marketingut dhe strategjitë e partive janë ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të

elektoratit.

Me anë të përgjigjeve të tyre, të anketuarit, rreth 46.4%, më pak se gjysma kanë shprehur

gjithashtu bindjen se partitë politike shqiptare janë të angazhuara për të garantuar

demokracinë, shtetin e të drejtës, të drejtat e njeriut dhe respektimin apo mbrojtjen e

minoriteteve. Të anketuarit mendojnë gjithashtu se partitë politike bëjnë të mundur orientimin

e politikave vendase drejt praktikave demokratike të qeverisjes dhe gjysma e të anketuarve,

50% mendojnë se partitë politike shqiptare kanë vullnetin për të realizuar reformat dhe

proçeset demokratike. Po ashtu rreth 49.7% e të anketuarve, pothuasje gjysma mendojnë se

partia politike në pushtet është e angazhuar në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku

bëjnë pjesë grupe të ndryshme etnike apo kulturore.

Duke marrë në shqyrtim hipotezën tonë dhe të dhënat e grumbulluara nga rezultatet e këtij

seksioni, atëherë vlen të thuhet se nuk ekziston asnjë lidhje midis asaj që ne kemi ngritur si

hipotezë dhe atyre që ne kemi arritur të nxjerrim si rezultat, pasi sipas të dhënave tona

elementët me përmbajtje historike, politike, sociale, etnike, nacionaliste vërtet shërbejnë si

input për politikat e çdo qeverie, për më tepër këto elementë kanë kushtëzuar mediat apo

ligjërimin politik, dhe kanë ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit.

Pas analizës së kryer të rezultateve, dalim në përfundimin se hipoteza: "Elementët me

përmbajtje historike, politike, sociale, etnike, nacionaliste nuk shërbejnë si input për politikat

e çdo qeverie, për më tepër ato nuk kanë kushtëzuar as mediat apo ligjërimin politik, dhe nuk

kanë ndonjë ndikim në shoqërinë shqiptare në periudhën e tranzicionit” nuk vërtetohet pasi

nuk ka asnjë të dhënë të mjaftueshme që e bën atë të vërtetueshme, pra kjo hipotezë bie

poshtë.

7.6. Diskutim.

Në këtë nënçështje do të diskutojmë të dhënat e studimit tonë duke i dhënë përgjigje pyetjeve

kërkimore të ngritura si dhe do të ballafaqojmë rezultatet tona me literaturën e shqyrtuar.

Ashtu siç u tha dhe te vërtetimi i hipotezave, nga tre hipoteza të ngritura, dy u vërtetuan,

përkatësisht ato që kishin të bënin me ndryshimet thelbësore në ligjërimin politik dhe

AULONA ZOTAJ

175

strategjinë politike të elitës së politikanëve, të cilat janë të fokusuara në dimensionin politik,

social, ekonomik, në efektet e reformave standarte të imponuara nga BE-ja dhe në efektet

globalizuese, si dhe me perceptimin e rolit dhe vlerësimit të strategjive nga ana e elektoratit

këto vitet e e fundit.

Hipotezat që nuk u vërtetua kishte të bënte me rolin e elementëve politikë, historikë,

ekonomikë, socialë, nacionalistë në ligjërimin politik, ndërkohë që elementët e sipërcituar

kanë ndikim thelbësor dhe kushtëzojnë diskursin.

Tani do të ndalemi te pyetjet kërkimore dhe të shohim nëse të dhënat e grumbulluara nga ne i

japin një përgjigje apo jo. Pyetja e parë kërkimore kishte të bënte me ndryshimet thelbësore

në ligjërimin politik dhe strategjinë politike të elitës së politikanëve përgjatë tranzicionit në

Shqipëri. Proçesi i tranzicionit provoi të ishte një përvojë traumatike, falë pjesës më të madhe

të sjelljes së papjekur politike të udhëheqjes. Një produkt institucional i një prej shoqërive më

autokratike totalitare, klasa e sapoformuar politike, pavarësisht nga edukimi, qëndrimi politik

dhe pozicionet e saj, ishte krejtësisht e papërgatitur për të trajtuar situatën dhe për të

udhëhequr Shqipërinë përmes këtij proçesi të vështirë. Elita politike në zhvillim dështoi të

mbrojë interesat e Shqipërisë në funksion të shtrirjes, së saj drejt tregjeve ndërkombëtare dhe

të bashkonte shqiptarët përgjatë idesë së kombit (Rama, 1997). Legjenda politike, kulturore,

psikologjike dhe sociale e komunizmit pengoi krijimin e një sistemi demokratik të vërtetë.

Faktorët ekonomikë ishin gjithashtu të një rëndësie kyçe. Shqipërisё, ashtu si edhe shumë

vende të tjera, i mungonte përvoja e nevojshme për të lehtësuar proçesin e kalimit nga një

ekonomi e centralizuar në një ekonomi tregu.

Për më tepër, në atë kohë Shqipëria trashëgoi nga periudha komuniste një ekonomi krejtësisht

të prapambetur dhe joefikase. Për këto arsye, tranzicioni shqiptar nuk mund ta etiketohet si

një dështim total dhe një zëvendësim i regjimit komunist. Sipas Janusz Bugajskit, pesë

faktorë duhet të merren parasysh në përcaktimin e arsyeve për vështirësitë e vazhdueshme:

autoritarizmi, demokratizimi i dobët, nacionalizmi, ngërҫi ekonomik dhe kriminaliteti. Ish-

komunistët miratuan ideologjitë dhe programet për të marrë mbështetje popullore përmes

proçesit zgjedhor dhe për të manipuluar opinionin publik, duke përdorur populizmin dhe

nacionalizmin etnik në ato vende kur ishin hasur me mbështetje. Ata llogaritën se një

demokraci formale mund të bashkëjetojë me një autoritarizëm joformal. Populizmi,

nacionalizmi dhe autoritarizmi janë përforcuar nga performanca e dobët ekonomike në rajon

dhe nga një valë gjithnjë e më e madhe e kriminalitetit të sponsorizuar e cila zyrtarisht ka

kontribuar në rrënimin e ekonomive të brishta të rajonit dhe institucioneve demokratike

politike 371

.

Shqipëria post-komuniste njëkohësisht është përballur me një konfliktualitet të lartë politik

gjatë gjithë viteve të tranzicionit. Komunikimi dhe ligjërimi politik kanë qenë të një niveli

mjaft të ulët: personal, ofendues dhe denigrues.

371

Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe. Boulder: Westview

Press.


176

Partia e parë opozitare, Partia Demokratike u formua më 12 dhjetor 1990, pesë ditë përpara se

Kuvendi Popullor të sanksiononte zyrtarisht krijimin e partive opozitare. Themeluesit e

partisë nuk kishin kohë për të përgatitur një program të detajuar për të pasqyruar jo vetëm

aspiratat për demokraci, por edhe reforma konkrete apo hapa drejt vendosjes së një sistemi

demokratik, sundimit të ligjit, respektimit të plotë të të drejtave të njeriut dhe një tregu

ekonomi. Në fillim, ideali i demokracisë u promovua si një kundër-ideal i ideologjisë

ekzistuese komuniste, duke synuar përmbysjen e regjimit të mëparshëm. Prandaj, Partia

Demokratike u zhvillua si një lëvizje masive e të gjitha segmenteve të shoqërisë shqiptare, të

cilat zakonisht kanë nevoja dhe kërkesa të ndryshme.

Ajo përfshinte të dyja anёt, si njerëzit të lidhur mirë me elitën qeverisëse, si dhe njerëzit që i

përkisnin elitës së margjinalizuar dhe armiqësore ndaj klasës sunduese, njerëz që toleronin

me ndërgjegje praninë e pozicioneve të parë dhe madje të lëna të lidershipit që kërkonin të

shpëtonin Shqipërinë nga një luftë e përgjakshme civile.

Me ndryshimin e sistemit, Partitë Komuniste tradicionale gjithashtu kanë nevojë për reforma,

duke u larguar nga ideologjia marksiste-leniniste. Prandaj, në Shqipëri, Partia Socialiste e re e

cila doli nga Partia e Punës e Shqipërisë, u shkëput zyrtarisht nga e kaluara komuniste, por

përmbajtja e saj, metodat e saj dhe mentaliteti i saj mbetën krejtësisht të parregulluara,

veçanërisht gjatë dekadës së parë.

Pra, koncepti i partisë dhe udhëheqësit të partisë është mjaft i lidhur me kulturën politike të

sistemit totalitar, pasi tipare të tilla nuk kanë vend me demokracinë dhe parimet e saj.

Mungesa e transparencës mbi vendimet dhe diskutimet partiake, mosbërja publike e formave

të marrjes së fondeve dhe financimit të partive, ndëshkimi i figurave që dalin kundër rrymës

së konformizmit në parti janë vetëm disa prej elementëve jodemokratikë që evidentohen në

organizimet partiake në Shqipëri.

Artan Fuga është shprehur për dimensionin e dypërmasësisë në Shqipërinë e tranzicionit.

Sipas Fugës, sistemi politik në demokraci bazohet në pranimin e tjetrit, në pluralitetin e

opsioneve politike për të zgjedhur dhe në pluralitetin e alternativave për ta shpjeguar

realitetin, paradoksalisht klasa politike jo vetëm që nuk ka arritur që të ndërtojë një

bashkëpunim normal dhe etik mes pozitës dhe opozitës, por këto dy palë e ushqejnë

shoqërinë me konflikte. Ligjërimi i tyre përmban vlera kuptimore radikalisht konfliktuale,

flasin për demokracinë, për liri dhe të drejtat e njeriut, për integrim në strukturat europiane

dhe nga ana tjetër bazohen në logjikën se njëri pol aksiomatik duhet të likuidojë tjetrin.

Përdorimi i logjikës konfliktuale nga aktorët politik ose vepruesit politik siç i referohet A.

Fuga ―përbën në fakt një nënvariant të logjikës autoritare‖. Pasi shteti ka funksionin më të

rëndësishëm në kontrollin e zhvillimeve shoqërore duke mos i lënë hapësirat e duhura

sindikatave, qytetarëve aktiv, individëve të pavarur, shoqërisë civile. Fuga përdor për këtë

gjendje termin ―demokracitotalitare‖ pasi vepruesit politikë përmes logjikës konfliktuale

krijojnë vlera përjashtuese.

Mangësia kryesore e elitës politike shqiptare është se kurrë nuk e kuptoi domethënien e

vërtetë të pluralizmit politik dhe konsensusit politik dhe kurrë nuk i respektoi këto standarde

themelore.

AULONA ZOTAJ

177

Elita politike e pati të pamundur të çlirohej nga mentaliteti autoritar dhe tregoi një paaftësi

për të vepruar në kushtet e pasigurisë dhe për të marrë vendime në mungesë të një praktike

rutinë të sanksionuar nga një autoritet karizmatik. Megjithëse Shqipëria me sa duket hyri në

rrugën drejt demokratizimit, çdo ditë u përball me sfidat e largimit nga e kaluara. Pavarësisht

nga programet e tyre, funksionimi i partive politike shqiptare pasqyronte prapavijën

komuniste të shoqërisë dhe mënyrën autoritare të të menduarit të liderëve të tyre, pavarësisht

pozicionimit të tyre në spektrin politik. Kjo u pa në tendencat për të përqëndruar

vendimmarrjen në duart e udhëheqësve të përhershëm të secilës parti politike. Një

karakteristikë e të gjitha partive politike shqiptare është vetë-identifikimi i liderëve me partitë

dhe proçesi i vendimmarrjes, pa marrë parasysh opinionin e anëtarëve të tjerë ose pranimin e

shkëmbimit të ideve të ndryshme brenda partisë. Në përgjithësi, mungesa e ndërtimit të

konsensusit brenda vetë partive u pasqyrua në mungesën e ndërtimit të konsensusit në sferën

politike, veçanërisht brenda institucioneve.

Prurjet kryesore në gjuhësinë kritike dhe analizën kritike të diskursit janë në formë artikujsh

shkencor, artikujsh me natyrë publicistike si dhe studime monografike.

Studime që i përkasin gjuhësisë kritike dhe analizës politike të diskursit janë një sërë

raportesh, të kryera nga Fondacioni ―Shoqëria e hapur për Shqipërinë‖, të botuara me titullin

―Analiza e ligjërimit politik‖.

Një studim i kryer nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë jep për herë të parë një

pasqyrë të përafërt, por të bazuar në metoda shkencore të mënyrës sesi liderët kryesorë të

politikës si dhe gazetat me lexueshmërinë më të lartë në vend formulojnë diskursin e tyre në

raport me disa çështje të rëndësishme për të cilat prej shumë kohësh zhvillohet në Shqipëri

një debat i ashpër.

Ligjërimi negativ i liderit të së majtës kundrejt kryeministrit aktual (njëkohësisht edhe lider i

së djathtës), ka ardhur në rritje nga viti 2009 në vitin 2011; kritikat mbi performancën – mbi

përmbushjen e funksioneve publike të tyre – përbëjnë vetëm rreth 50% të kritikave ndaj

kundërshtarit, ndërsa pjesa tjetër janë kritika personale të karakterit, apo krahasime të

përgjithshme me rezonanca negative; ligjërimi negativ ka ardhur në rritje në periudhën

menjëherë para dhe pas zgjedhjeve.

Për të analizuar përputhjen partiake me ideologjitë përkatëse (e djathta dhe e majta) në

Shqipëri, pikënisja e studimit ishte një fjalor ekzistues i përdorur nga dy studiuesit, të cilët e

ndërtojnë leksikun e djathtë dhe të majtë në kategori të tilla si: institucionet; ligji dhe rendi;

mjedisi; çështjet social-ekonomike, dhe vlerat. Si konkluzion i studimit del se me përjashtim

të çështjes së Mjedisit dhe disi asaj të institucioneve, ligjërimi i djathtë është më i pranishëm

se ai i majtë. Kjo nuk çon automatikisht në përfundimin se një ligjërues apo dokument është i

djathtë: mund të themi vetëm se ky dokument përmban një pjesë të madhe të leksikut të

djathtë që mund të jetë për dy arsye të mundshme: ose ky dokument është vertet i djathtë, ose

ky dokument përmban kritika ndaj ligjërimit të djathtë. Sidoqoftë, ligjërimi i majtë është

mjaft i pakët edhe në liderin e majtë edhe nëpër gazeta. Në rastin e Ramës, në bazë të numrit

relativisht të vogël të ligjërimit të majtë në krahasim me atë të djathtë tregon një ligjërim që

anon më tepër në kritika se sa në ofrimin e një alternative të majtë të matshme krahasimisht

në ligjërim.


178

Pyetja e dytë kërkimore: Cila është strategjia e marketingut të politikanëve & impakti në

perceptimin e votuesve mbi strategjitë e marketingut politik në fushatat elektorale të viteve të

fundit?

Ajo që kemi arritur të nxjerrim në këtë rast është se edhe pse situata e ligjërimit politik nuk

është përmirësuar shumë, elektorati sërish mendon se strategjitë që kanë ndërmarrë partitë

politike kanë sjellë ndryshim dhe kanë përmirësuar gjendjen e vendit dhe pse ende ka punë

për të bërë. Strategjitë e partive politike për të përmbushur detyra dhe kushte të caktuara nga

ndërkombëtarët vlerësohen pozitivisht nga elektorati, po ashtu pozitivisht nga elektorati

vlerësohet edhe përpjekja e partive për të përfshirë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.

Fushtatat e viteve të fundit kanë qënë të rëndësishme, kemi parë përfshirje të madhe dhe

strategji marketingu politik të përdorura me kujdes nga partitë. Përsa i përket zgjedhjeve të

vitit 2009, mund të shohim që partitë politike kryesore kanë përdorur strategjitë e tyre të

marketingut për të ndërtuar ligjërimin e tyre. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu

afruar me publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar

drejtpërdrejt në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod

veshje nga kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e udhëheqësve

ndryshoi. Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë që të ishin më

të njohur për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi interesit të publikut

dhe jo interesit të tyre372

.

Ndërsa në zgjedhjet e 2013, njëra ndër partitë, PS përdori një strategji strikte, duke pasur ide

të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një dëshirë për ndryshime më të mira

për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një Shqiponjë me mbishkrimin fjalën

rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i ndryshimit, që do të thoshte se Shqipëria

do të rilindë në 2013 nga Partia Socialiste. Me këtë slogan PS, linte të kuptonte se do të ishte

ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë.

Pyetja e tretë kërkimore, që ka të bëjë me ndikimin që kanë karakteristikat e ligjërimit

politik të politikanëve përgjatë kohës së tranzicionit në Shqipëri tek votuesit, dhe ndikimin e

tyre në inkurajimin e demokracisë, është një pyetje interesante, pasi në materialin e

sipërcituar është evidentuar se kemi parë që partitë priren të bëjnë deklarata që kanë në thelb

garantimin e demokracisë, garantimin e shtetit të së drejtës dhe të lirive apo të drejtave të

qytetarëve. Përpos kësaj, janë rritur tepër thirrjet nacionaliste të partive nëpër fushata, partitë

tashmë janë të interesuara në përfshirjen e grupeve të ndryshme etnike që kanë dhe nevoja

specifike ekonomike.

Edhe pse është konstatuar se ligjërimi i politikanëve nuk është se ka ndryshuar shumë

përgjatë viteve të tranzicionit, votuesit sërish janë të prirur ti dëgjojnë politikanët, të marrin

informacion rreth çështjeve politike apo të bëjnë vlerësimin e tyre. Ndikimi i ligjërimit është

pikë kryesore për perceptimin që votuesit do të krijojnë për partinë, liderin apo edhe

programin, që ishte ajo që më së tepërmi i tërheq votuesit.

372

Tocila, M. (2009). Ngjyrat e Fushates. YllPress.

AULONA ZOTAJ

179

Politika dhe mediat në Shqipërinë post komuniste janë pjesë e një binomi të pandashëm

përbërësit e së cilës ndikojnë reciprokisht mbi njëri tjetrin. Është politika ajo që i çliroi

mediat dhe qarkullimin e informacioni nga tutela e shtetit. Nga kjo pikëpamje në krahasim

me më parë është realizuar liria e shprehjes dhe e opinionit publik.

Në Shqipëri partitë politike kanë kryer një funksion shumë të rëndësishëm të lidhjes së

lidershipit me qytetarët e thjeshtë, sidomos në vitet e para të tranzicionit, ato kanë qenë,

ashensori kryesor social nëpërmjet, të cilave çdo individ pavarësisht prejardhjes mund të

zinte një pozicion të mirë në shoqëri.

Diskutimi politik bëhet ligjërim mediatik dhe në këtë mënyrë ai fiton tipare të reja

përshtjellohet dhe rrjedh brenda një shtrati të përcaktuar nga statusi i tij i ri. Mesazhi mediatik

sikurse ligjërimi politiko mediatik noton e lëkundet midis realitetit dhe imagjinatës midis

riprodhimit të realitetit dhe zmbrapsjes se tij midis racionalitetit dhe delirit. Në qoftë se dikur

kjo vinte si rezultat i mbivendosjes së pushtetit mbi mediat tanimë vjen si pasojë e

nënvendosjes së elektoratit ndaj mediave. Është gjithmonë një fushë magnetike që zhvendos

e lëkund ligjërimin politik mediatik drejt joreales, drejt dëshirës, drejt manipulimit. Pushteti i

individualizuar i pushtetit zëvendësohet nga pushteti anonim i elektoratit. Mediat në

Shqipërinë e tranzicionit kanë përbërë një sistem të komplikuar që është luhatur mes

mungesës dhe bollëkut. Nga ana tjetër faza e tranzicionit e viteve 90 është ajo e rifshfaqjes së

individit në skenën shoqërore pas një periudhe prej disa dekadash kur ky individ ka qenë i

nënshtruar ndaj strukturave shtetërore. Individi i rishfaqur kërkonte pushtet mbi individët e

tjerë që identifikoheshin në struktura të tjera politiko mediatike. Ndarja me të kaluarën dhe

krijimi i së resë nuk janë e njëjta gjë. Mund të ndodhë që midis tyre të ketë një ndërprerje

përgjatë së cilës shoqëria lëkundet nga njëra anë në tjetrën.

Këtu e kanë burimin në një masë të konsiderueshme tiparet tranzitore të demokracisë

shqiptare: marrëdhëniet e ashpërsuara tej mase midis partisë në pushtet dhe opozitës, një

problematikë e tërë sociale lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut sikurse dhe një

strukturë mediatike ende e pazhvilluar plotësisht. Në mënyrë të përmbledhur mund të thuhet

se ky realitet sjell me vete një aleancë të vështirë politike, sjell pengesa për atë që pushteti të

jetë një vend bosh i cili mund të zihet përkohësisht nga forca të caktuara politike. Në thellësi

sipas nivelit të parë gjithçka që shprehet në media dhe në ligjërimin politik të kohës, cilado

shprehje interpretim apo analizë e bërë mbivendoset në një kulture të caktuar tradicionalisht e

pranishme që e ka burimin në mentalitetin tradicional në një logjike të përcaktuar që ka

arritur të mbijetojë në Shqipërinë e tranzicionit të periudhës së parë. Terminologjia politike

që në vetë ndërtimin e saj ka në themel intolerancën semantike nuk mund të përdoret për të

dialoguar në mënyrë të hapur e demokratike në hapësirën shoqërore dhe politike, nuk mund

të përdoret për të krijuar marrëdhënie tolerance të ndërsjelltë në shoqëri. Në përmbajtjen e

mediave, mesazhi mediatik simbolet interpretimi i fakteve, ngjarjeve politike apo të çdo

natyre tjetër, qënia apo mos qënia e një realiteti të dhënë janë sa identike me vetveten në lloje

te ndryshme të mediave të shkruara, po aq kanë dhe natyrë të ndryshueshme, të turbullt në

bazë të tri logjikave e tipologjive kryesore të mediave dhe tri pozicionimeve kryesore në

spektrin politik le ti quajmë e majta e djathta qendra sipas etiketimit që ata përdorin për të

cilësuar pozicionin e tyre politik.


180

Komunizmi në Shqipëri, si në shtetet e tjera të Ballkanit, pati forma specifike, duke adoptuar

stilin rus ndaj traditave historike dhe kulturave të ndryshme. Në fillim, gjithçka i referohej një

sistemi marksist leninis, i aplikuar në kushtet e shteteve dhe shoqërive shumëkombëshe që

ishin kryesisht rurale, dy aspekte kёto që i afruan këto shtete shumë me Rusinë bolshevike të

viteve 20.

Në një kohë kur tiparet e aktorëve kryesorë të shtetit në themele ishin të njëjta midis

militantëve, jeta e përditshme kombinonte traditat e lashta të paraardhësve me mrekullitë e

kohëve moderne në popullatat që kishin filluar proçesin e kalimit nga jeta rurale, për

urbanizimin e periferive të qyteteve. Lista e privilegjeve të vogla apo të mëdha që kishin

anëtarët e partisë ishte e gjatë. Këto privilegje u bazuan në solidaritetin e lidhjeve familjare

më shumë sesa në lidhjet ideologjike. Privilegjet dhe korrupsioni ishin ligësia ballkanike që

portreti moralizues i Marksit nuk mund t'i fshehti ështe i rëndësishёm ishte fakti se ndjenja e

shtetit nuk u zhvillua më tej. Partia pretendonte të mobilizonte masat që dëshironin të

krijonin një lëvizje solidare në një shkallë ndërkombëtare, por i shpërfilli kontradiktat e jetës

së përditshme që e mbanin partinë të lidhur me klanin apo grupin më të fuqishëm373

.

Formula kryesore politike e periudhës së tranzicionit në Shqipëri është ajo që i imagjinon

grupimet e ndryshme politiko mediatike si opozitarë dhe vëllezër njëkohësisht.

Kjo ideologji mitike është karakteristikë për një shoqëri në tranzicion. Ajo është përzierja

klaniko - familjares, patriarkales, ruralo – bujqësores, tradicionales dhe qytetares, politiko-

modernes, liberales, perëndimores.

Dyfishimi, thërrmimi i grupimeve politiko-mediatike që vihet re gjatë fazës së tranzicionit si

dhe kërkesa e tyre për unitet monolitik të rradhëve është krejtësisht e pajtueshme me

ndërtimin imagjinar të mitit klanor. Simbolika politike mbivendoset mbi një gjuhë

mitologjike që jep mesazhe koshiente ndaj politikës. Gjuha bëhet një fushë simbolike

imagjinare që krijon një realitet shumë të ndryshëm nga ai reali. Siç mund të shihet kjo

arrihet duke përdorur fjalë, emra ose mbiemra që e shkëpusin të folurit nga bota realo-

politike, për ta çuar drejt realitetesh të tjera zëvëndësuese. Sidoqoftë, sipas tij, me mbarimin e

viteve 90 një faqe tjetër e historisë së Shqipërisë është e mbyllur, ajo e tranzicionit

institucional postkomunist, dhe kjo është e pakontestueshme nga të gjithë. Ata kanë arritur të

krijojnë elementet intitucionalë dhe shoqërore që mund t‘i vënë eventualisht në rrugën e

integrimit kulturor dhe shoqëror europian.

Një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm

midis strategjitve të marketingut dhe rolit të tyre, në ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen

me integrimin në BE. Votuesit duket se i perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të

marketingut arrijnë që ta kapin votuesit. Nga gjetjet duket qartë dhe mund të diferencohet

lehtë roli që ka marketingu dhe mediat në ligjërimin e politikëve. Strategjitë dhe dimensionet

e marketimit të fushatave janë statistikisht sinjifikative për ligjërimin e politikanëve, dhe për

votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky marketing dhe strategjiia përkatëse që çdo

lider i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës, korrelimi është shumë sinjifikativ për strategjitë

e marketingut që ai përdor, dhe mediat sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës

373

Jelavich, B. (1983). History of the Balkans.

AULONA ZOTAJ

181

sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me

strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të

ulët tek elektorati. Ndërkohë, edhe për Lulzim Bashën shohim korrelim statistikisht të

rëndësishëm sa i përket strategjisë së marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e

mesazheve të tij, po në këtë rast, lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim,

pra është statistikisht më i ulët. Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve

për ligjërimin politik të elitës, tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim

Bashës, ndërkohë që perceptimi lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion

negative, percpetimi lidhur me ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një

rënie tek elektorati, ndërkohë që po shënon rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e

Lulzim Bashës. Rezultatet tregojnë qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis

elementëve të ligjërimit politik të politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë. Gjetjet e

studimit tregojnë se roli i elementeve socile, historikë, politikë, nacionaliste në ligjërim kanë

treguar një ulje tek lideri Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Por roli i medias rritet

kur vjen fjala tek shpërndarja dhe përcjellja e këtyre elementëve nga media më ―afër‖

Ramës. Si përfundim mund të themi se gjetjet e studimit, janë paralelizuar në masë të madhe

me gjetjet paraprake mbi diskursin e aktorëve politikë shqiptar, dhe po ashtu janë në kuader

të gjetjeve edhe të studiuesve të tjerë mbi sjelljet e elektoratit dhe ndikimin e medias dhe

marketingut në tërësi.


182

KAPITULLI VIII

PËRFUNDIME

8.1. Përfundime

Fushatat aktuale zgjedhore kanë rritur ndjeshëm aplikimin e elementëve të marketingut

politik. Aktualisht përdoren aspekte të ndryshme të marketingut në disa raste me shumë

finesë, por ato janë ende veprime të shkëputura nga njëra-tjetra, të cilat nuk krijojnë një cikël

të plotë me një strategji të qartë veprimi. Në pamje të parë, kanë ngjashmëri me veprimet e

partive apo politikanëve të vendeve ku ka lindur marketingu politik i mirëfilltë si SHBA-të

apo Britania e madhe, por dallimi me këto të fundit është pikërisht mungesa e një cikli të

plotë që ka një linjë të vazhdueshme logjike dhe ideologjike që të përshkojë çdo element dhe

aspekt të saj.

Partitë politike duke mos ndërtuar identitete të caktuara sociale dhe politike (urbane apo

rurale, liberale apo konservatore, kozmopolitane apo nacionaliste e kështu me radhë),

mobilizojnë elektoratin kryesisht duke u fokusuar tek personalizimi i debatit. Ndërthuret

personaliteti me performancën publike, brenda një konteksti të caktuar kulturor e politik. Në

një farë mënyre, jeta politike e personazhit politik fal mediave elektronike shkon ―live‖ në

ambientet familjare, duke u kthyer në një objekt komentesh. Janë pikërisht konvencionet

sociale që shërbejnë si kriter vlerësimi dhe në fund bëjnë diferencën ndërmjet dy figurave

kryesore politike ose formacioneve politike.

Në rrafshin e politikës përgjatë gjithë historisë së saj, ligjërimin e ndeshim si një ndër

mekanizmat më kryesorë që ajo posedon. Funksionet e ligjërimit në politikë tejkalojnë

komunikimin, prezantimin e aktualitetit dhe vizionit ndaj së ardhmes. Tek ky lloj ligjërimi

mbahet mënyra e të bërit politikë. Përtej tij gjejmë të fshehur subjektin ndaj të cilit

formulohet mënyra e të folurit si edhe skicën e pozicionimit në momentet e akteve politike.

Mbi të gjitha, me anë të ligjërimit politik nis të përcaktohet dhe të kategorizohet ndarja

sociale, më pas edhe të ruhet një rend i formuar qysh herët. Edhe në rastin e Shqipërisë

ligjërimi politik ende konsiderohet nga politika si një prej mekanizmave më të fortë të

përcaktimit social ose kategorizimit të palëve shoqërore.

Gjatë periudhës së sistemit komunist në Shqipëri edhe përgjatë viteve të demokracisë

emërtimi ―popull‖ ka qenë elementi justifikues me anë të të cilit pushtetarët kanë legjitimuar

pushtetin politik. Përdorimi i këtij termi në ligjërimin politik vërehet përgjithësisht në

periudha fushatash elektorale ose në spektrin e opozitës. Faktikisht rezulton se grupimit të

emërtuar popull realisht i është faturuar një paketë tiparesh imagjinare që nuk përkojnë me

thelbin e vërtetë të cilësive të tij. Ashtu si populli nuk është vërtet populli por të varfrit, të

varfrit nuk janë të varfrit. Ata janë veçse mbretëria e mungesës së cilësisë, realizimi i

diznjektimit të parë që mbart emrin bosh të lirisë, titulli i grindjes. Karakteristikat e ligjërimit

politik vazhdimisht formojnë kulturën politike të një populli, trajtat e ndërgjegjes politike,

AULONA ZOTAJ

183

mënyrën se si elektorati e kupton politikën dhe qeverisjen, pritshmëritë e tij nga klasa

politike, parashikimet e sjelljes dhe të strategjive politike, e të tjera.

Shqipëria e pas 28 viteve është më e pasur, më e hapur, më e shëndetshme, më e shëtitur, por

në raport me elitat dhe cilësinë e ligjërimit politik e publik është aty ku ka qenë, në vend

numëro dhe e marrë peng nga koha e revolucionit kulturor. Nuk ka ide të ndryshme, ka ide

armiqësore; nuk ka debat, ka denigrim e kërcënime; nuk ka dallim nga profesori e shitësi e

këpucari, secili bën garë në etiketimin e tjetrit deri tek mohimi i tij; nuk ka debat publik mbi

çështjet e mëdha të shoqërisë; ka grindje pafund me gjuhën e rrugës për gjërat e ditës374

.

Ligjërimi politik i viteve të tranzicionit vjen si ligjërim mohues (kundër komunizmit), ligjërim

etiketues (kundër kundërshtarëve politikë), ligjërim pohues (suksese dhe arritje personale),

ligjërim imitues (fjalime të liderit apo citate të huaja) dhe në thelb, si ligjërim ditor (pa

prespektivë, pa vizion për të ardhmen, pa përgjegjësinë e fjalës dhe kohës, pa peshën e

përgjegjësisë për atë që thuhet).

Kjo sepse ligjërimi dhe mendimi politik i sotëm në Shqipëri ka pak gjëra të përbashkëta me

ligjërimin dhe mendimin politik të këtyre shoqërive, shumë prej tyre ish komuniste. Tek ne

politika dhe oratorët publikë nuk dëshmojnë respektin minimal për fjalën e tyre publike.

Fjalimet e tyre vijnë si produkt i bashkimit të fjalorit të munguar politik me qëllimin populist;

janë fjalime që i destinohen një auditori amator, për të cilin, më e rëndësishme sesa fjalitë që

thonë liderët është vetë prezenca e liderit në mesin e tyre. Qytetarët dhe media e kanë më të

lehtë të gjejnë prej tyre batuta me gjuhë rrugësh, akuza verbale dhe spekullime elektorale sesa

një fjali, përmes të cilës të jenë në sinkron, fjala e thjeshtë, madhështia e ngjarjeve,

largpamësia e analizës dhe vizioni i të ardhmes.

Shumica e oratorëve të sotëm politikë reflektojnë tiparin negativ të madhështisë për shkak të

postit dhe pushtetit, cilësi e trashëguar nga periudha komuniste. Ata flasin për gjithçka, bëjnë

ekspertin e çdo fushe, bëjnë njëherësh gjyqtarin, mjekun, historianin, inxhinierin, shkrimtarin,

bëjnë mendimtarin dhe në ndonjë rast edhe magjistarin apo paralajmëruesin e fateve. Për

pasojë, shumica e tyre, kur flasin janë të bindur se çdo fjalë e tyre ka vlerë, se çdo fjalim ka

auditor, ndaj edhe marrin njëherësh poza shtetari dhe mendimtari, u përlqen vetja, u pëlqen

heshtja dhe brohoritja e auditorit, u pëlqen media vizive dhe e shkruar që transmeton gjithçka

që thuhet, pa seleksionim, pa u përpjekur të kërkojë një mesazh real në fjalime të tilla. Në

këtë traditë sasiore, imazhi, të ligjërimit politik pa trajtë dhe përmbajtje, hyjnë më pas të

gjitha institucionet dhe drejtuesit e tyre, të cilat, të gatshëm të imitojnë udhëheqësit, hartojnë

deklarata, fjalime e raporte me shumë fjalë, por pa asgjë thelbësore brenda tyre. Dhe kështu,

opinioni publik i kualifikuar, pavarësisht se i vogël në numër, mbahet nën presionin për tiu

përshtatur gjendjes, për të hequr dorë nga modele dhe mentalitete të fituara në shoqëri

perëndimore, të bashkohen me korin e zhurmës politike, të politikës pa mendim, të politikës

pa përmbajtje, të politikës pa vizion dhe kështu, pa mundësi reale për tu përballur me efektet

negative që ajo prodhon375

.

374

Krasniqi, A. (2018). Si po na dominon elita e Revolucionit Kulturor. Gazeta Tema. 375

Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet në Shqipëri 1991-2008. Tiranë.


184

Fushatat zgjedhore 1991-2000.

Në vitin 1991, me një trashëgimi negative dhe të pakrahasueshme me vendet e tjera ish

komuniste, Shqipëria hyri në zgjedhjet e para politike shumëpartiake. Viti 1991, përfaqëson

një sistem të dyzuar politik, sjellje të dyzuar qytetare dhe politike. Sistemi elektoral i aplikuar

në zgjedhjet parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem miks por ndryshe nga viti

1992, jo më një sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca në pjesën mazhoritare të

subjekteve politikë nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të njëjtave subjekteve në

pjesën proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në mënyrë të pavarur. Rastin e

vitit 1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në ligjin e aprovuar nga Kuvendi i

Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese. Sistemi elektoral i aplikuar në zgjedhjet

parlamentare të vitit 1996, është sërish një sistem miks, por ndryshe nga viti 1992, jo më një

sistem miks i varur, por i pavarur ku performanca në pjesën mazhoritare të subjekteve

politikë nuk korrigjohet nga performanca në rezultate e të njëjtave subjekteve në pjesën

proporcionale. Pra të dy pjesët e sistemit funksionojnë në mënyrë të pavarur. Rastin e vitit

1997, sistemi zgjedhor i zbatuar ka pësuar modifikime në ligjin e aprovuar nga Kuvendi i

Shqipërisë me vendim të Gjykatës Kushtetuese.

Fushata zgjedhore e vitit 2001

Strategjitë që partitë politike ndoqën gjatë proçesit zgjedhor synonin testimin e ligjit në

kufirin e tij dhe sigurimin e shumicës absolute të nevojshme në parlament për të siguruar

votat për zgjedhjen e presidentit. Rregulla relativisht komplekse, por standarde evropiane, të

nënkuptuara në formulën e ndarjes së vendeve, u keqpërdorën dhe abuzuan, megjithatë, për të

prodhuar spektakël të jashtëzakonshëm të tre balotazheve ose votive të përsëritura, duke çuar

në një rezultat që u kontestua nga pjesë të konsiderueshme të elektoratit dhe, sidomos nga

elita politike.

Fushata zgjedhore e vitit 2005

Zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005, përputheshin pjesërisht me angazhimet e OSBE

dhe standardet e tjera ndërkombëtare për zgjedhjet demokratike dhe shënuan progres në

zhvillimin e zgjedhjeve në Shqipëri. Megjithatë, proçesi ishte i zgjatur dhe ndonjëherë i

pasigurt. Partitë kryesore politike ende nuk kishin demonstruar vullnet politik dhe përgjegjësi

në përputhje me autoritetin e gjerë që u ishte dhënë atyre për proçesin zgjedhor. Kjo ishte

veçanërisht e dukshme në qasjen e partive në administratën zgjedhore, në respektimin e plotë

të lirive themelore të qytetarëve dhe zbatimin e strategjive zgjedhore për të maksimizuar

fitimet zgjedhore. Shpesh, rivaliteti i tyre ishte i fortë, bazuar në një mungesë të ndërsjellë të

besimit dhe në disa raste antagoniste. Siç e pamë, ky rivalitet shkaktoi bllokime politike,

shpesh të zgjidhura nëpërmjet lehtësimit nga institucionet ndërkombëtare, sidomos OSBE-ja.

Faza e dytë krijoi një sistem dypartiak mes PS-së dhe PD-së, i cili përcaktoi mjedisin e

përgjithshëm politik në të cilin vepronin të gjitha partitë. Duke pasur parasysh patologjitë e

sistemeve zgjedhore dhe pasojat e tyre në sistemin e partive politike, ndonëse partitë kryesore

shqiptare ende përfaqësonin disa elemente të qëndrueshme në sistemin partiak, aleancat rreth

tyre vazhdimisht ishin të përbëra nga paqëndrueshmëria dhe një prirje për copëzim.

AULONA ZOTAJ

185

Fushata zgjedhore e vitit 2009.

Zgjedhjet e 2009-ës, erdhën pas ndryshimeve kushtetuese dhe do të mbahen mend për

mazhorancën e brishtë, por edhe kalimin historik të Ilir Metës në kampin e djathtë. Koalicioni

i PD mori vetëm 70 mandate dhe e vetme nuk mund të qeveriste dot. Në këtë mënyrë Meta,

kaloi djathtas, një kalim që la gojë hapur shumë njerëz. Ndërkohë nga opozita këto zgjedhje u

kontestuan mjaft ashpër me bojkotim Parlamenti, greva nëpër qytete, etj. Këto zgjedhje u

vlerësuan negativisht edhe nga ndërkombëtarët. Slogani i Partisë, në 2009 ishte "Shqipëria

po ndryshon", njësoj si kënga që u lançua gjatë fushatës. Ata donin të transmetonin me këtë

që Shqipëria po ndryshon përmes Partisë Demokratike. Pjesa e kuqe e slloganit ka dizajnin e

flamurit dhe ngjyra e kuqe është ngjyra tradicionale dhe pjesa blu do të thotë energji. Gjatë

zhvillimit të fushatës iu dha përparësi shpalosjes së premtimeve, për reforma të ndryshme në

infrastrukture, krijimin e vendeve të punës, rolit të grave në shoqëri, e në mënyrë të veҫantë

integrimit të vendit në Bashkimin Europian. Në vitin 2009, Slogani i PS ishte "Bashkë për të

ardhmen". Partia Socialiste me anë të këtij slogani, dëshironte të tregonte se së bashku me

popullin, ata do të bënin ndryshimet për një të ardhme më të mirë për vendin e tyre. Pra,

kandidati në atë kohë kishte nevojë edhe për mbështetjen e njerëzve për të bërë këto

ndryshime. Në hapjen e fushatës nga Partia Socialiste, udhëheqësi i tij Edi Rama zgjodhi

"Qytetin Studenti", si vend organizimi. Ai zgjodhi ta niste fushatën nga të rinjtë, në vendin ku

dy dekadat e mëparshme filluan revolucionin e madh kundër regjimit të komunizmit. Gjatë

kësaj ngjarje, Z. Rama premtoi qeverisje me standarde më të larta dhe zhvillim më të madh

ekonomik dhe social të vendit. Lidhur me bashkëpunimet me kompanitë e huaja që do të

ndihmonin në organizimin e fushatës, PS zgjodhi kompaninë "Kidron Strategies", e cila

drejtohej nga një amerikano-izraelit, George Birnbaum. Qëllimi i kësaj kompanie është që të

merret drejtpërdrejt me menaxhimin dhe organizimin e fushatave të ndryshme dhe

aktiviteteve të tjera politike. George Birnbaum ishte CEO i kompanisë "Worldwide", e cila

ishte e njohur në SHBA dhe në Izrael. Ai ishte organizatori i fushatës së ish Presidentëve të

Amerikës: Richard Nixon, Ronald Reagan dhe ish-Kryeministrit të Izraelit, Benjamin

Netanjahu.

Udhëheqësit e të dy partive, në takimet publike u përqëndruan shumë në analizën e figurës së

kundërshtarit dhe u vu re një përpjekje për lartësimin e figurës vetjake, apo theksimit të faktit

që ‗unë‘ (politikani) jam ndryshe. Në këtë kohë jeta politike dhe fushatat zgjedhore

karakterizohen nga trazira dhe pasiguri të shumta. Kjo gjë u pasqyrua edhe nga mediat e

rëndësishme në Shqipëri, si Top Channel, Vizion Plus pas ditës së zgjedhjeve. Partia

Demokratike përdori një filozofi vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta,

pasi ata tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe.

Prandaj, votuesit nuk u duhej të japin votën e tyre palës tjetër, nëse ata tashmë e panë

përparimin me të tashmen (PD). Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së

zgjedhjeve. Nga sloganet mund të shohim se kuptimi është diçka në lidhje me të ardhmen.

Slogani i PD-së kuptohet si diçka e vazhdueshme, që do të thotë se PD-ja bëri ndryshime

gjatë qeverisjes së saj dhe se këto ndryshime do të vazhdonin të ndodhnin. Nga ana tjetër, PS

u përpoq të jepte një mesazh edhe në lidhje me të ardhmen, por kjo e ardhme do të mbante së

bashku pjesëmarrjen e publikut. PD ishte më e fokusuar drejt reklamimit përmes shpërndarjes


186

së bluzave dhe grupeve me logon e partisë, muzikën dhe përfshirjen e të rinjve në forumet e

saj. Partia tjetër, PS zgjodhi një mënyrë më të drejtpërdrejtë për të promovuar veten, duke

qenë më në kontakt me publikun, duke vizituar qytetarët, duke dëgjuar sugjerimet e tyre dhe

duke premtuar qeverisje më të mirë. Të dy partitë kanë përdorur mënyra për tu afruar me

publikun si, publikimi i këngëve, zhvillimi i takimeve me të rinjtë për të ndikuar drejtpërdrejt

në psikologjinë e votuesve. Në këto zgjedhje u përdor për herë të parë një kod veshje nga

kandidatët gjatë fushatave, por me ndryshimin e kohës, strategjia e udhëheqësve ndryshoi.

Ata filluan të ishin më praktik gjatë prezantimeve të tyre, në mënyrë që të ishin më të njohur

për publikun dhe të shiheshin si dikush që i kushtonte rëndësi interesit të publikut dhe jo

interesit të tyre.

Fushata Zgjedhore e vitit 2013.

Edhe pse të dhënat zyrtare të fushatës zgjedhore ishin në 24 maj të vitit 2013, shumë nga

kandidatët filluan më parë në mënyrë indirekte këtë fushatë. Ata u përpoqën të ishin shumë të

kujdesshëm me imazhin e tyre për publikun duke bërë disa ndryshime për një mënyrë jetese

më të mirë për votuesit. Gjatë muajit të fushatës zgjedhore, axhenda e kandidatëve do të ishte

shumë e zënë. Fushata zgjedhore e vitit 2013, shihet si një nga fushatat ku u investua më

shumë, krahasuar me ato të mëparshmet. Megjithëse kandidatët po përpiqeshin të merrnin

vëmendjen e votuesve duke komunikuar me ta përmes mediave sociale duke postuar gjithçka

që ata po bënin për njerëzit dhe përparimin e punës së tyre. Diçka e re që u pa në këtë fushatë

ishte përdorimi i "sallave të qytetit" që do të thoshte se kandidatët komunikonin drejtpërdrejt

me grupe qytetarësh. Në zgjedhjet e vitit 2013, Shqipëria pati testin më të rëndësishëm, përsa

i përket aspiratës së saj për të qenë pjesë e familjes Evropiane. Pasojat e rezultateve të këtij

testi, janë përjetuar dhe vuajtur padyshim nga vendi ynë. Në këto zgjedhje PS përdori një

strategji strikte, duke pasur ide të qarta dhe votuesit e tyre të synuar ishin brez i ri me një

dëshirë për ndryshime më të mira për vendin e tyre. Slogani: Në zgjedhjet e 2013 ishte një

Shqiponjë me mbishkrimin fjalën rilindje dhe me shkronja të vogla ku shkruhej viti i

ndryshimit, që do të thoshte se Shqipëria do të rilindë në 2013 nga Partia Socialiste. Me këtë

slogan PS linte të kuptonte se do të ishte ajo që do sillte ndryshimin për Shqipërinë. Mënyra

të tjera për marketimin e PS gjatë fushatës ishin përdorimi i banderolave e flamunjve të

mëdhenj, takimet me të rinjtë, shpërndarja e broshurave dhe byzylykëve me logon e PS. Ajo

ҫfarë kjo parti bëri gjatë fushatës së zgjedhjeve, ishte të përmendte gjëra negative për Partinë

Demokratike, duke thënë se me PD vendi ka pasur krizë financiare dhe korrupsion të lartë.

Edi Rama e shtriu fushatën e tij në qytete të ndryshme, duke biseduar me popullin dhe duke

shpalosur reformat që kishin parashikuar të ndërmerrnin. Gjatë fushatave ata bënë një listë

për popullin, me 100 arsye pse ata duhet t'i 'thonin jo' qeverisë së Partisë Demokratike.

Megjithëse, në pikën tjetër të rëndësishme të strategjisë së fushatës është takimi i Edi Rama

me zyrtarët evropian dhe amerikan. Qëllimi i tyre ishte ndërtimi i një Shqipërie më të mirë,

që nënkuptonte rritjen e PBB-në, eleminimin e korrupsionit, rritjen e nivelit të arsimit, etj.

Duke përmirësuar shumë prej këtyre pikave, Shqipëria mund të shtonte shanset për të qenë

pjesë e Bashkimit Evropian. Ajo që vihet re, është se në fushatën e vitit 2013, media sociale

ka qenë një element i rëndësishëm për strategjinë politike. Anëtarët e të dy partive kanë qënë

AULONA ZOTAJ

187

shumtë të angazhuar në postimet e të gjitha takimeve apo veprimeve të kryera gjatë fushatës

zgjedhore në llogaritë e tyre në mediat të ndryshme sociale. Për fushatën e 2013, kjo parti

bashkëpunoi me Tony Podest, një konsulent amerikan. Kompania amerikane përgatiti planin

e marketingut për fushatën. Sllogani për fushatën e vitit 2013 ishte 'Ne jemi ndryshimi,

përpara'. Partia Demokratike përdori dy ngjyra për fushatën tradicionale që ishin

karakterizimi i ngjyrës blu dhe të kuqe. Me këtë në nëkuptohej se ata kishin sjellë ndryshime

pozitive gjatë qeverisjes dhe do të vazhdonin më tej me këtë. Gjatë kohës së fushatës, në

rrugë apo në shtëpi të qytetarëve të cilët ishin simpatizantë të partisë u panë shumë flamuj

dhe banderola të Partisë Demokratike.

Strategjia e Partisë Demokratike: Në këto zgjedhje po ndiqej nga koncepti i bazuar në

udhëheqje. Gjatë fushatës së Sali Berishës, ishte e lehtë të shihje përvojën, energjinë dhe

aftësinë e tij për të komunikuar me njerëzit. Gjatë këtyre takimeve janë nënvizuar arritjet e

kësaj partie, siç është pjesa e NATO-s, infrastruktura e rrugës Tiranë-Elbasan, rritja e pagave,

investimi në arsim, liberalizimi i vizave etj. Në të dyja palët, një nga qëllimet e rëndësishme

është ta bëjë Shqipërinë pjesë të Bashkimit Evropian. Premtimet për 4 vitet e ardhshme do të

jenë, krijimi i vendeve të reja të punës, reformat tatimore dhe fiskale, dhe investimet në

sektorë të ndryshëm si bujqësia, turizmi dhe teknologjia, të cilat do të vazhdojnë të jenë

prioritet për partinë.

Fushata zgjedhore e vitit 2017.

Kjo fushatë elektorale, përveç mungesës së programeve, ideve e debateve mes kandidatëve

për kryeministër dhe deputetë, ka zbuluar përpara votuesve shqiptarë ―fjalorin‖ dhe

―imagjinatën‖ e pasur të liderëve politikë. Gjuha gjithnjë e më banale që po përdoret,

veçanërisht muajin e fundit, dhe metaforat, krahasimet e nofkat duket se janë kthyer në

argëtim për qytetarët, që gjithnjë e më shumë po i përdorin ato në bisedat e përditshme. Përsa

i përket sloganit të PD për fushatën, ai është i ndërlidhur me temën e emigracionit. Sipas tij,

slogani i fushatës, ―E nesërmja e sigurt‖, buron nga ekonomia e fortë, slogani është ndërtuar

si një përgjigje ndaj emigrimit. Largimi masiv i njerëzve për shkak të pasigurisë në këtë

vend, ndërtimi i së ardhmes. Kur themi ekonomi e fortë, e sigurt, domethënë që nuk ka pse të

ketë emigracion, që e ardhmja të ndërtohet në Shqipëri. Analisti shpreh rezerva përsa i përket

listës së kandidatëve për deputet e PD-së. Sipas Alibekaj, Basha përjashtoi zërat kundër dhe

me peshë në PD, duke e zëvendësuar atë me njerëz të panjohur dhe pas asnjë kontribut në

këtë parti. Sipas tij, lista në përgjithësi ishte një tregues i mungesës së koherencës së Bashës,

një lider që deri në 17 maj deklarohej për një republikë të re, zgjedhje të lira, respektim të

mendimit kundër brenda partisë, deklarohej për dekriminalizimin. Kryetari i PD-së është

komentuar dhe për kodin e veshjes që ai ka zgjedhur të përdorë gjatë fushatës. Nga vetë

Kryeministri ai është etiketuar si djali me pantallona doku. Komente të tjera rreth kryetarit të

PD-së kanë ardhur dhe nga Presidenti i zgjedhur i vendit, Ilir Meta duke i vënë nofkën

Lulushi. Gjatë kësaj fushate janë përdorur jo pak terma nga të dyja palët. Referuar termit

―timon‖ të përdorur nga Kryeministri Rama, lideri i PD-së Basha ka përdorur ―motorin‖, për

t‘iu referuar reformave në ekonomi që do të jenë motori i rimëkëmbjes së vendit. Ai thotë se

Rama e ka mendjen tek timoni, ndërsa ai e ka mendjen tek motori që është ekonomia.


188

Komente të ndryshme rreth Partisë Socialiste vijnë nga qytetarët, duke u shprehur se u

pëlqente më shumë emocioni opozitar, duke kujtuar dhe fushatën e 2013-n që ishte një

emocion i madh, pas 8 vitesh në opozitë. Qytetarë të tjerë janë pyetur nëse i ishin bashkuar

PS për të gjetur një vend pune, duke u shprehur se për ta nuk ishte ky qëllimi kryesor sepse

për ata fryma e ekipit, duket ishte lajmotivi i forumit. Partia Socialiste ishte si orkestër, ku

secili luan melodinë e tij, dhe pa tingujt e njëri-tjetrit nuk mund të jenë të suksesshëm. Një

term i përdorur gjatë kësaj fushate nga LSI-ja është dhe termi ―marrëveshja e errësirës", term

me të cilin LSI i drejtohet marrëveshjes Rama-Basha e nënshkruar në mesnatën e 18 majit

dhe që i dha fund bojkotit të opozitës. Termat e përdorur kundrejt kësaj partie nuk kanë

munguar as nga dy paritë e mëdha, PS dhe PD. Ato kanë përdorur termin ―shpk‖ për të thënë

shoqëri me përgjegjësi të kufizuar. Ata shprehen se ashtu si një biznes familjar, LSI ofron

vende pune për votuesit e saj në administratën publike. Gjatë fushatës Ilir Meta, bëri vetëm

një pauzë pak javore më pas u shfaq tepër aktiv në fushatën elektorale të partisë së tij. Sepse

ja çfarë tha Meta, ndër të tjera, para deputetëve që ia besuan presidencën: -―Unë kam

zgjedhur dhe do zgjedh gjithmonë demokracinë në raport me pushtetin. Dhe kjo për një arsye

të thjeshtë, unë kam patur mundësinë të jem këtu vetëm përmes demokracisë‖. Dhe më pas i

ka ftuar të gjithë kolegët bashkëparlamentare nëpërmjet thirrjes: ―Të mbrojmë standardet e

demokracisë dhe t‟i çojmë ato më tej, duke realizuar zgjedhje të standardeve më të larta e

gjithëpërfshirëse, për të forcuar legjitimitetin e institucioneve dhe për të krijuar shanse për

një atdhe më frymëzues për të gjithë të rinjtë‖. Fjalë të vërteta dhe frymëzuese.

Mungesa e diskursit politik

Thirrjes publike të Lulzim Bashës për një debat televiz, Edi Rama iu përgjigj me një ―Jo‖ të

prerë. Shpjegoi se përballja publike, do t‘i shtonte pikët Lulzim Bashës në fushatë. Sipas

kësaj llogjike kryeministri del i humbur apriori në ballafaqim me Bashën. Filozofia që mbart

kjo përgjigje e ka udhëhequr Edi Ramën gjatë të gjithë fushatës. Rama bëri gjithçka për t‘iu

shmangur llogaridhënies për qeverisjen. Duke i qëndruar rolit të opozitarit të flaktë kundër

sistemit dhe Tepsisë, Rama shmangu në maksimum bilancin e qeverisë. Mohimi i debatit

Rama-Basha nuk ishte rastësi. Në këtë linjë u evitua gjatë fushatës edhe përballja e

kandidatëve të PS, PD apo LSI. Pati dy apo tre raste, kur kandidatët për deputetë të PD dhe

PS dolën në emisionin ―Dritare‖ në Vizion Plus. Veç kësaj, përballjet ishin sporadike, thuajse

inekzistente dhe u shfaqën në formë talljeje apo humori, siç mund të jetë debati mes vajzave

të reja, që kandidonin për herë të parë si deputete. Analistët ishin të ftuarit e përhershëm të

studiove televizive. Mungoi kërkesa e llogarisë, ballafaqimi, përballja dhe argumentimi i

premtimeve. Diskutimi mbeti në nivel analizash nëpër studio, apo batuta, barcaleta dhe

kërcënime nga mitingjet.

Fuqia e medias

Media ka fuqinë e ndryshimit të rotacionit të situatës. Për shkak të evolucionit të mediave dhe

efekteve që ka, shumë sektorë të ndryshëm po "bashkëpunojnë" me mediat për të ndikuar në

opinionin e njerëzve. Nëpërmjet mediave njerëzit mund të ndryshojnë stilin e tyre të jetesës,

mund të zgjerojnë horizontin e tyre përmes informacionit që jepet, mund të ndryshojnë

vendimin e tyre për partinë që ata duan të zgjedhin etj. Kjo pjesë kishte qëllim të analizonte

AULONA ZOTAJ

189

progresin e zgjedhjeve në një tjetër pikëpamje, duke analizuar marketingun e fushatës.

Megjithëse në media fushata konsiderohet si një nga elementët më të rëndësishëm për të

ndarë mesazhin tek njerëzit, nga mediat ata mund të marrin vëmendjen e njerëzve dhe t'i

bindin ata që të votojnë për partinë e tyre. Nëpërmjet reklamave, shfaqjeve, etj, ata përpiqen

të japin mesazhin e duhur për njerëzit. Ndërkohë njerëzit përpiqen të informohen edhe nga

rrjete të tjera sociale dhe të përpiqen të mendojnë më me kujdes rreth zgjedhjes që do të

bëjnë. Në zgjedhjet e 2009-2013, në Shqipëri shihet se Partia ka dhënë një hapësirë të

rëndësishme për mediat për marketingun e tyre politik në fushatat. Fondet e veçanta përdoren

vetëm për shpenzimet e medias (reklamat, orët e transmetimit, etj.). Në dekadat e fundit

shihet se marketingu politik në fushatat janë në progres. Ata i kushtojnë vëmendjen e duhur

fushatave dhe e marrin seriozisht pjesën e marketingut. Në vitin 2009, Partia Demokratike

përdori një filozofi të vërtetë të fortë, e cila u konsiderua si një avantazh për ta, pasi ata

tashmë ishin në pushtet për 4 vjet dhe kishin disa përmirësime gjatë kësaj periudhe. Prandaj,

votuesit nuk duhej ta kishin dhënë votën e tyre për palën tjetër, nëse ata do e kishin parë

përmirësimin në të tashmen. Mediat kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjatë periudhës së

zgjedhjeve.

Tendenca e amerikanizimit të fushatave elektorale dhe kontraditat që ajo sjell për rastin

Shqiptar.

Vihet re se në marketingun politik rëndësi të madhe merr imazhi i partisë, personaliteti i

liderit të partisë dhe programi i partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale. Kurse në

segmentin e elektoratit të votuesve më pak besnikë, studimi tregon se ndikimin më të lartë e

kanë ideologjia e partisë, programi i partisë rreth problemeve ekonomike e sociale, si dhe

personaliteti i liderit të partisë, të cilët janë elemente të produktit apo ofertës politike. Ndikim

më të ulët në këtë grup të votuesve kanë billbordet. Kurse ideologjia e partisë, programi i

partisë rreth problemeve ekonomike dhe sociale, personaliteti i liderit të partisë, imazhi i

partisë, takimet personale, debatet televizive dhe lajmet në televizion, kanë një rëndësi

relative më të lartë për segmentin e elektoratit shumë besnik. Shqipëria është një shembull i

tipit të dytë të orientimit të votuesve partiake, pra sipas demokracisë të orientuar sipas liderit

partiak. Ndryshimet teknologjike kanë rezultuar gjithashtu në risi dhe procese të reja të

veprimit, tek forca e ndërmjetësve. Mund të konkludohet se mjedisi në të cilën veprojnë

marketingu dhe procesi politik ndahet në tre grupe kryesore: Elementët teknologjikë, duke

përfshirë postën elektronike, televizionin, internetin, si dhe çdo lloj mediumi komunikimi tek

votuesit; Elementët e ndryshimeve strukturorë që përfshijnë kufizimet ligjore, procedurat e

përzgjedhjes së kandidatëve, ligji për financimin partive politike dhe zhvillimi i debateve

politike; Forcat, që ndikojnë në zhvillimin e fushatës, duke përfshirë kandidatët, këshilltarët,

median, partitë politike, grupet e interesit, komitetet elektorale dhe politike, specialistët e

sondazheve si dhe votuesit. Secili nga këto elementë përfaqëson një zonë, në të cilën kanë

ndodhur ndryshime thelbësore gjatë dy dekadave të fundit sepse ndryshimet teknologjike

kanë revolucionalizuar kontaktin e drejtpërdrejtë të kandidatit me votuesin.

Karriera partiake zëvendësohet me karrierën mediatike. Fushata politike me fushatën e

marketingut mediatik. Takimet e lidershipit të partisë me elektoratin bëhen gjithnjë e më

tepër para kamerave, dhe gjithnjë e me pak me anëtarët e partisë jashtë tyre. Të gjitha këto


190

kushtojnë shumë, për pasojë rëndësi marrin edhe financuesit e fushatës elektorale. Prandaj

grupi themelor drejtues i partisë nuk është më as kryesia, as asambleja, as komiteti drejtues.

Këto kthehen në struktura thjesht formale që atrofizohen me kalimin e kohës. Ato pushojnë

së qeni forume pjesëmarrëse të anëtarëve ku ata shprehin pikëpamjet e tyre në lidhje me

drejtimin e partisë. Drejtimi real i partisë ngushtohet tek një dorë njerëzish, ku futet lideri dhe

stafi i tij i bindur si dhe përfaqësues të grupeve mediatike dhe të biznesit. Këshillat, idetë apo

nevojat e këtyre të fundit e përcaktojnë kursin e partisë shumë më tepër së dëshira e

përgjithshme e anëtarësisë, që në pamundësi për t‘u shprehur me kalimin e kohës humbasin

fare. Anëtarët e partisë kthehen në aksionarë, që ndjekin partinë në bursën politike në

televizor, ku informohen rreth saj nga gazetarët apo analistët, të cilët dinë shumë më tepër

rreth saj edhe sesa vetë anëtarët e kryesisë. Votuesit nga ana tjetër kthehen në një turmë

konsumatorësh që „blejnë‟ ofertën më të mirë në tregun politik.

Ndërkohë sa i takon perceptimit të votuesve, një gjetje interesante e studimit, na tregon se ka

një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis strategjitve të marketingut dhe roli të tyre, në

ligjërimet politike të elitës të cilat lidhen me integrimin në BE. Votuesit duket se i

perceptojnë si të rëndësishme, dhe këto strategji të marketingut arrijnë që ta kapin votuesit.

Nga gjetjet duket qartë dhe mund te diferencohet lehtë roli që ka marketingu dhe mediat në

ligjërimin e politikëve. Strategjitë dhe dimensionet e marketimit të fushatave janë statistikisht

sinjifikative për ligjërimin e politikan, dhe për votuesit, duket sa ka një rol të rëndësishëm ky

marketing dhe strategjiia përkatëse që çdo lider i partisë përdor. Në rastin e Edi Ramës,

korrelimi është shumë sinjifikativ për strategjitë e marketingut që ai përdor, dhe mediat

sociale, por shohim se ligjërimi politik i Edi Ramës sheh një zbritje në rëndësinë që ai paraqet

për votuesin. Votuesit edhe pse janë të njohur me strategjitë e tij të marketingut, ligjërimi i tij

politik ka shënuar rëndësi statistikisht shumë të ulët tek elektorati. Ndërkohë, edhe për

Lulzim Bashën shohim korrelim statistikisht të rëndësishmëm sa i përket strategjisë së

marketingut dhe përdorimin e mediave për përcjelljen e mesazheve të tij, po në këtë rast,

lidhja me median dhe ndikimi në të shënon më pak korrelim, pra është statistikisht më i ulët.

Një tjetër gjetje e studimit, lidhur me perceptimin e votuesve nga ligjërimit politik të elitës,

tregon një korrelim të perceptimit pozitiv në rastin e Lulzim Bashës, ndërkohë që perceptimi

lidhur me Edi Ramën dhe Ilir Metën tregon një korrelacion negative, percpetimi lidhur me

ligjërimin e këtyre dy politikanëve duhet se ka pësuar një rënie tek elektorati, ndërkohë që

pos hënën rritje perceptimi pozitiv lidhur me ligjërimin e Lulzim Bashës. Rezultatet tregojnë

qartë se ka një korrelim statistikisht të rëndësishëm midis elementëve të ligjërimit politik të

politikanëve dhe perceptimit të liderve politikë. Gjetjet e studimit tregojnë se roli i

elementeve sociale, historike, politike, nacionaliste në ligjërim kanë treguar një ulje tek lideri

Rama, dhe një ngritje tek Meta dhe Basha. Problemi i ligjërimit ka sjellë si pasojë probleme

në idologji. Këtu qëndron problemi i instrumentalizimit të gjuhës në funksion të ndërtimit

ideologjik, ―pasi terminologjitë, kategoritë gjuhësore dhe konceptet që përdoren në debat,

mitingje apo diskutimet tona politike jo vetëm që nuk i garantojnë ndryshimet dhe diferencat

doktrinare por në të kundërt i eliminojnë ato‖. Shqiptarët nuk arrijnë dot më të dallojnë të

majtën nga e djathta. Ligjërimi politik i aktorëve është kthyer vetëm në kontradikta të njëri

tjetrit.

AULONA ZOTAJ

191

Përmes të dhënave, dolëm gjithashtu në përfundimin se strategjitë e marketingut luajnë

jashtëzakonisht rol të rëndësishëm në politikë dhe se ato janë të nevojshme për të promovuar


Sipas të dhënave të pjesëmarrësve, strategjitë politike janë një ndihmë e madhe në formimin e

imazhit të një lideri të suksesshëm dhe të besueshëm dhe për më tepër, këto strategji ndikojnë

në mobilizimin e përgjithshëm të vendit. Për më tepër, strategjitë politike promovojnë idealet

e politikës demokratike dhe krijojnë stabilitetin e nevojshëm në sistemin socio-ekonomik të

një vendi, dhe së fundmi është vërtetuar se strategjitë ndihmojnë në inkurajimin e

demokracisë dhe imazhit politik. Nga të dhënat që kemi dalë në përfundimin se roli i

dimensioneve në strategjitë e marketingut është i rëndësishëm në ndërtimin e ligjërimit

politik dhe ato perceptohen pozitivisht nga elektorati, pasi partitë angazhohen për të

ndërmarrë hapat e nevojshëm për të rritur mirëqënien e popullit. Një tjetër përfundim që

nxorrëm nga ky studim është ai i efekteve që kanë reformat e BE-së në ndërtimin e ligjërimit

politik shqiptar. Partitë, për më tepër, ajo që është në pushtet, angazhohen për të përmbushur

detyrat e caktuara dhe për t‘i zbatuar me përpikmëri politikat rajonale, kushtet për

përmirësimin ekonomik dhe social të vendit. Një tjetër konkluzion që nxorrëm nga ky studim

ishte se elementët sociale, historikë, nacionalistë apo politikë luajnë rol të madh në ndërtimin

e ligjërimit politik nga partitë politika shqiptare dhe se partitë i përdorin thirrjet e ndryshme

nacionaliste, kombëtare për të tërhequr elektoratin e tyre. Angazhimi i tyre për të siguruar

demokracinë, shtetin e së drejtës, respektimin e të drejtave të individëve është i lartë dhe

partitë orientohen drejt praktikave demokratike të qeverisjes.

Përsa i përket të dhënave për rolin e medias në ligjërimin e partive politike, dolëm në

përfundimin se elektorati nuk ka besim në media. Për më tepër, sipas të dhënave, mediat nuk

janë korrekte në përcjelljen e mesazheve që partitë politike kërkojnë të përcjellin dhe ato nuk

i pasqyrojnë ashtu si duhet programet e partive. Nga të dhënat, dolëm në përfundimin se

elektorati fillimisht tërhiqet nga programi i një partie politike, më pas nga vetë partia.


192

BIBLIOGRAFIA

Literaturë shqiptare

1. Bicaku, A. (1998). Zogu Ahmet : jeta dhe puna e tij për Shqipërinë.

2. Biberaj, E. (1991). 'Albania at the Crossroads', Problems of Communism

3. Çeka, B. (2013). Marrëdhënia mes sistemeve zgjedhore, sistemit partiak dhe sjelljes

zgjedhore në Shqipëri. Tiranë: Universiteti I Tiranës.

4. Dervishi, K. (2006). Histori e shtetit shqiptar 1912-2005.

5. Fevziu, B. (1999). Para dhe pas kamerave.

6. Fjerza, O. (2014). Impakti i Marketingut Politik në Sjelljen e Elektoratit Rinor.

7. Fuga, A. (2004). Shtigë drejt guvës së gjarpërit. Tiranë: Ora botime.

8. Fuga, A. (2008). Media, politika, shoqëria (1990-2000).

9. Fuga, A. (2017). Ju tregoj arsyet përse Lulzim Basha ka shanset politike në favor të

tij.

10. Fusha, L. (2009).

11. Halo. (2012). Monitorim i deklaratave të figurave kryesore politike- Sali Berisha dhe

Edi Rama.

12. Kajsiu, B. (2009). Amerikanizimi i Politikës ose Rreziku i Politikës Mediatike.

POLIS.

13. Kajsiu, B. (2012). The Instrumentalization of Media in Albania. Media Landscapes.

14. Krasniqi, A. (2006). Partitë politike në Shqipëri 1920-2006. Tiranë: Eurorilindja.

15. Krasniqi, A. (2009). Zgjedhjet në Shqipëri 1991-2008. Tiranë.

16. Krasniqi, A. (2012). Sjellja zgjedhore dhe identifikimi i votës në Shqipëri.

17. Lami, R. (2015). Identiteti Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.

18. Londo, E. (2015). Marketimi i fushatave elektorale në median shqiptare. Tiranë:

Universiteti I Tiranës.

19. Londo, E. (2009). Dinamika në ndryshim e marketingut politik gjatë dekadave të

fundit.

20. Mali, E. (2017). Përqasja populiste është e vonuar.

21. Muka, A. (2013). Sa ndikojnë mediat sociale në ato tradicionale në Shqipëri.

22. Rama, S. (2006). Probleme politike shqiptare: përmbledhje me analiza e materiale.

23. Rama, E., (2007). Fjalim i mbajtur ne Kongresin e 11-te të Partisë Socialiste të

Shqipërisë.

24. Tahiri, L., (2012). Lufta e Ideve.

25. Vehbiu, A., (2007). Shqipja Totalitare: Tipare të Ligjërimit Publik në Shqipërinë e

Viteve 1945-1990.

26. Vehbiu,A. (2016). Ne tanët.

27. Ziu, M. (2009). The effect of media on political media.

Literaturë e huaj

28. Ankersmit, F. (2002). Political Representation.

AULONA ZOTAJ

193

29. Andelman, D. (2013). Albania's clean vote may be fist step towards EU. Blouin

News, 1-2

30. Asika, N. (1991) Research Methodology in the Behavioral Sciences, Longman

Publisher Ibadan, Nigeria. 39-40.

31. Armakolas, I. (2013). Albanian Elections Observatory Brief.

32. Aron, R. (1962). Thinking politically.

33. Adam, S., & Maier, M. (2010). Personalization of politics: A Critical review and

agenda for research.‖ In Communication Yearbook 34. New York: Routledge.

34. Arceneaux, K. (2005). ‗Do Campaigns Help Voters Learn? A Cross-National

Analysis. British Journal of Political Science , 159-173.

35. American Sociological Association. (2001). An Introduction to Sociology.

36. Aronczyk, M. (2015). Understanding the Impact of the Transnational Promotional

Class on Political Communication. International Journal of Communication.

37. Akwanya, A. (1998). Discourse Analysis and Dramatic Literature.

38. Alkebayeva, D. (2014). Pragma-stylistics of the Kazakh language. Kazakh University:

Almaty

39. Alekseeva, M. V. (2001). Scientific text as polylogue (Monograph). Moscow: Signal.

40. Abdullahi-Idiagbon. (2010). Language use in selected Nigerian presidential election

campaign speeches: A critical discourse analysis perspective. Journal of the Nigeria

English Studies Association, 30-44.

41. Atkinson, J., & Heritage, J. (1984). Structures of social action: Studies in conversation

analysis. Cambridge: Cambridge University Press.

42. Austin, J. (1962). How to Do Things with Words. Clarendon: Oxford.

43. Baranov, A., &Kazakevich, E. (1991). Parliamentary debates: traditions and

innovations, Modern political language. Moscow: Znanie.

44. Bavelas, J., Black, A., Bryson, L., & Mullet, J. (1988). Political equivocation: A

situational explanation. Journal of Language and Social Psychology 7.

45. Bavelas, J., & Smith, B. (1982). A method for scaling verbal disqualification. Human

Communication Research 8.

46. Benn, E. (1925). The Confessions of a Capitalist.

47. Beard, A. (2000). The Language of Politics. London/New York: Routledge.

48. Besley, T. (2005). Political Selection. Journal of Economic Perspectives—Volume 19,

Number 3.

49. Bloor, M., & Bloor, T. (2007). The Practice of Critical Discourse Analysis. An

Introduction. London: Hodder Arnold.

50. Boron, A. &. (2005). Politics and Social Movements in an Hegemonic World.

Lessons from Africa, Asia and Latin America.

51. Burns, G. (1990). The Politics of Ideology: The Papal Struggle with Liberalism.

American Journal of Sociology Vol. 95, No. 5.

52. Bugajski, J. (1993). Nations in Turmoil: Conflict and Cooperation in Eastern Europe.

Boulder: Westview Press.


194

53. Bull, P. (2002). Communication under the Microscope: The Theory and Practice of

Microanalysis. London: Psychology Press.

54. Bull, P. (2000). Equivocation Theory and News Interviews. Journal of Language and

Social Psychology 17(1)

55. Bull, P., & Fetzer, A. (2006). Who are we and who are you? The strategic use of

forms of address in political intervieës. Text and Talk 26(1),, 1-35.

56. Bull, P., & Mayer, K. (1993). Interruptions in Political Interviews: A Reply to Beattie.

Journal of language and psychology.

57. Bull, P. (2003). The Microanalysis of Political Communication: Claptrap and

Ambiguity. London/NewYork: Routledge.

58. Carver, T., &Pikalo, J. (2008). Political Language and Metaphor: Interpreting and

Changing the World.

59. Creswell, J., & Plano Clark, V. (2007). Designing and Conducting Mixed Methods

Research. Thousand Oaks, CA: Sage

60. Caldas- Coulthrad, C., &Coulthrad, M. (1996). Texts and Practices: Readings in

Critical Discourse Analysis. London.

61. Campus, D. (2010). Mediatization and personalization of politics in Italy and France:

The cases of Berlusconi and Sarkozy. International Journal of Press/Politics 15.

62. Chilton. (2003). Analysing Political Discourse.

63. Chilton, P., &Ilyin, M. (1993). Metaphor in political discourse: The case of the

common European house. Discourse & Society 4(1).

64. Chudinov, P. (2007). Politcal linguistics: manual. Moscow: Flint: Science.

65. Demyankov, V. (2002). Political discourse as subject of political philology, Political

science. Political discourse: History and modern researche. Moscow: Inion of the

Russian Academy of Science.

66. Durrheim, K. (1999). Research design.

67. Ezeifeka, C. (2013). Analysis of Experiential Meaning in Selected Inaugural Political

Speeches in Nigeria. An International Journal of Language, Literature and Gender

Studies.

68. Estanque, E. (2009). Labour, Social Inequalities and Trade Unionism. Revista Crítica

de Ciências Sociais.

69. Fairclough. (2003). Analysing Discourse. Routledge.

70. Fairclough. (2001). Language and power. Harlo, England: Longman.

71. Farell, D. (1996). Designing Electoral Institutions: STV Systems and their

Consequences.

72. Farrell, D. &. (2000). Political Parties as Campaign Organizations.

73. Fetzer, A. (2006). Political discourse as mediated and public discourse. Journal of

Pragmatics Volume 38, Issue 2.

74. Firth, J. (1937). The tongues of men. Oxford University Press

75. Filonenko, T. A. (2005). Genre and stylistic characteristics of an English-speaking

scientific and methodical discourse.

AULONA ZOTAJ

195

76. Fournier, Patrick, Cutler, F., Stuart, S., & Lyle, G. (2004). Who Responds to Election

Campaigns?

77. Fournier. (2005). Who Responds to Election Campaigns? The Two-Mediator Model

Revisited. Annual Meeting of the Canadian Political Science Association.

78. Finkel, S. (1993). ‗Re-examining the ‗Minimal Effects‘ Model in Recent Presidential.

Journal of Politics 55, 1-21.

79. Gastil, J. (1992). Undemocratic discourse: A review of theory and research on

political discourse. Discourse & Society 3(4),, 469-500.

80. Graber, D. A. (2001). Processing politics: Learning from television in the Internet

age. Chicago: University of Chicago Press.

81. Greatbatch, D. (1986). Aspects of Topical Organization in Neës Intervieës: The Use

of Agenda-Shifting Procedures by Interviewees. Media, Culture, Society

82. Grice, P. (1989). Studies in the Way of Words. Cambridge Massachusetts: Harvard

University Press.

83. Goss, B., & Williams, L. (1973). The effects of equivocation on perceived source

credibility. Central states speech journal 24(3).

84. Gunnarsson, B. (2014). The Construction of Professional Discourse.

85. Halliday, M. A. K. (1994). An Introduction to Functional Grammar.

86. Hague, R., Harrop, M., & Breslin, S. (1998). Comparative Government and Politics:

An Introduction. Basingstoke: Macmillan.

87. Hair.Jr., J. F., Black., W. C., Babin., B. J., Anderson., R. E., &L.Tatham., R. (2006).

Multivariant Data Analysis. Neë Jersey: Pearson International Edition.

88. Haugen, E. (1962). Schizoglossia and the linguistic norm. Monograph Series on

Languages and Linguistics. Ëashington, D. C.: Georgetown University.

89. Hamilton, M., &Mineo, P. (1988). A framework for understanting equivocation.

Journal of Language and Social Psychology 17(1).

90. Harris, P. (1991). ‗Evasive action: how politicians respond to questions in political

intervieës. London: Sage

91. Hlevova, Y. A. (1999). Types of modal meanings. Bulletin of the Amur state

university.

92. Hollinden, C. (2017). The 5 Key Principles of Nonverbal Communication.

93. Helmbrecht, J. (2002). Grammar and function of ywe. Amsterdam: Benjamins.

94. Huckfeldt, R. (2004). Political Disagreement: The Survival of Diverse Opinions

Within Communication Networks.

95. Iyengar, S., & Simon, A. (2000). New perspectives and evidence on political

communication and campaign effects.

96. Issenberg, S. (2013). The Victory Lab: The Secret Science of Winning Campaigns.

97. Jelavich, B. (1983). History of the Balkans.

98. Johnstone, B. (2017). Discourse Analysis (3 ed.).

99. Johansson, V. (2010). Political Marketing and the 2008 U.s Presidental Primary

Elections.

100. Jones, J., & Peccei, J. (2004). Language and Politics. New York: Routledge.


196

101. Karaisk, V. (2000). About types of discourse, Language personality:

institutional and personal discourse. Volgograd: Peremena.

102. Kasomo, D. (2011). Contemporary Method to Study Humanities and Social

Sciences. International Journal of Psychology and Behavioral Sciences, Vol. 1 No. 1.

103. Karvonen, L. (2010). The personalisation of politics. A study of parliamentary

democracies. Colchester: ECPR Press.

104. Kenzhekanova, K. (2015). Linguistic Features of Political Discourse.

105. Krasnyh, V. (1999). Structure of communication in the light of lingvo-

cognitive approach: communicative act, discourse, text. Moscow.

106. Kitschelt, Herbert, & Anthony, J. (2003). Die Dynamik der

schëeizerischenNeuenRechten in komparativer Perspektive. Bern: Paul.

107. Khandwalla, (1976). The Design of Effective Top Management Style.

108. Kriesi, H. (2005). Direct Democratic Choice: The Swiss Experience.

109. Kriesi. (2007). Political strategies in direct-democratic campaigns. National

Centre of Competence in Research (NCCR) Challenges to Democracy in the 21st

Century.

110. King, A. (2002). Leaders‘ personalities and the outcomes of democratic

elections. Oxford, NY: Oxford University Press

111. Konkov, V. (2011). Speech structure of the neëspaper text. St.-Petersburg.

112. Komarov, E. N. (2003). Value orientations in headings of French and Russian

mass media. Volgograd.

113. Kwvecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford

University Press.

114. Koopmans, R. (2004). Movements and media: Selection processes and

evolutionary dynamics in the public sphere. Theory and Society 33, 367-391.

115. Kotler, P. (1999). Marketing Management: Analysis, Planning,

Implementation and Control.

116. Lachat, R. a. (2002). When do election campaigns matter, and to whom?

Results from the 1999 Swiss election panel study . In D. M. Schmitt-Beck, Do

Political Campaigns Matter? (pp. 41-57). London: Routlege.

117. Lami, R. (2015). Identiteti Ideologjik të Partive Politike Shqiptare.

118. Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago:

University of Chicago Press.

119. Lakoff, R. (1990). Talking Power: The Politics of Language in Our Lives.

Glasgow: Harper Collins.

120. Langer. (2010). The politicization of private persona: Exceptional leaders or

the new rule? The case of the United Kingdom and Blair effect. International Journal

of Press/Politics 15.

121. Laver, M. (2000). Estimating policy positions from political texts. American

Journal of Political Sciences.

122. Lipsky, M. (1968). Protest as a Political Resource. The American Political

Science Revieë.

AULONA ZOTAJ

197

123. Livingstone, S. (1994). The mass media, democracy and the public sphere.

124. Mazayev, A. (2005). Political discourse: factor of addressee.

125. Matsumoto, D. (2011). Reading facial expressions of emotion. Psychological

Science Agenda.

126. Mazzoleni, G., & Schulz, W. (1999). ‗Mediatization of Politics: A Challenge

for Democracy? Political Communication 16, 247–261.

127. Marshall, D. (1997). Celebrity and Power, Fame in Contemporary Culture.

128. McGregor, S. (2016). Personalization, gender, and social media: Gubernatorial

candidates‘ social media strategies. Information, Communication & Society, 1–20.

129. McAllister, I. (2007). ―The personalization of politics‖. Oxford: Oxford

University Press.

130. Michael Halliday, themeluesi I gjuhësisë funksionale sistemike, I quan këto tri

funksione ideografike, ndërpersonale dhe tekstuale. Funksioni Ideativ ndahet më tej

në eksperiencial dhe logjik.

131. Meyerhoff, M. (2006). Sociolinguistics. Abingdon: Routledge.

132. Meyer, D. S. (2004). Protest and political opportunities.

133. Meyer, S. (2002). Media Democracy: How the Media Colonize Politics: Polity

Press.

134. Miller, D. (1991). Politics‘ in Blackwell Encyclopaedia of Political Thought.

Oxford: Blackwell.

135. Mill, J. S. (1863). Utilitarianism.

136. Mirdaim, A. &. (2012). Marketingu politik dhe sjellja e elektoratit.

137. Mendick, R. &. (2013). Tony Blair to advice next government of Albania.

138. Ndimele, O. (2001). Reading on Language. Port Harcourt: Enhs Books.

139. Neëman, M. (1996). Correctness and its conceptions. Journal of basic writing,

Vol. 15, No. 1.

140. Negrine, R. (2008). The transformation of political communication.

Hampshire: Palgrave Macmillan.

141. Negrine. (1996). The ―Americanization‖ of Political Communication: A

Critique.

142. Norris, P. (2000). A Virtuous Circle: Political Communications in Post-

Industrial Societies.

143. Norris, P. (2005). Political activism: New challenges, new opportunities.

Oxford Handbook of Comparative Politics.

144. Oktar, L. (2001). Discourse & Society Vol. 12, No. 3.

145. Orwell, G. (1954). Nineteen Eighty- Four. Harmondsworth: Penguin, fq. 43.

146. Omozuwa, V., &Ezejideaku, E. (2007). A stylistic analysis of the language of

political campaigns in Nigeria: Evidence from the 2007 general elections.

147. Opebi, B. (2004). Political discourse as social actions. Lagos Notes and

Records.

148. O' Rourke, P. (1992). Parliament of Whores: A Lone Humorist Attempts to

Explain the Entire U.S. Government.


198

149. Pinker, S. (1994). The Language Instinct.

150. Pocheptsov, G. G. (2000). Information wars. Moscow.

151. Przeëorski, A. (1991). Democracy and the Market, Political and Economic

Reforms in Eastern Europe and Latin America. New York: Cambridge University

Press.

152. Prasad, W. &. (2009). Discourse Structure : Swings and Roundabouts.

153. Progni, L. (2015). Një Histori e shkurtër slloganesh e kandidatesh në 23 vjet.

Dita, fq. 3-4.

154. Parry-Giles. (2002). Constructing Clinton Hyperreality and Presidential

Image-Making In Postmodern Politics.

155. Przeworski, A. (1991). Transitions to democracy.

156. Projekt-Kushtetuta e Republikes së Shqipërisë, (1994).

157. Rahat, G., &Sheafer, T. (2007). The personalization(s) of politics: Israel 1949-

2003. Political Communication 24.

158. Reinemann, Carsten, Wilke, & Jurgen. (2007). It‘s the debates, stupid! Hoë

the introduction of televised debates changed the portrayal of chancellor candidates in

the German press, 1949-2005. The Harvard International Journal of Press/Politics 12

(4).

159. Ricoeur, P. (1976). Interpretation Theory: Discourse and the Surplus of

Meaning.

160. Romeijn, J. (2018). Do political parties listen to the(ir) public? Public

opinion–party linkage on specific policy issues. SAGE Journals.

161. Revista Klan. (1998).

162. Sartori, G. (1962). Democratic theory. Detroit: Wayne State University Press.

163. Samara, M. (2008). Rreth leksikut politik e shoqëror në gjuhën shqipe‖.

164. Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2009). Research Methods for Business

Students.

165. Schmitt-Beck, &Rudiger. (2002). Studying political campaigns and their

effects. London: Routledge.

166. Scammell, M. (1995). Designer Politics - How Elections Are Won.

167. Sniderman, P., &Levendusky, M. (2007). ‗An institutional theory of political

choice‘.

168. Schudson, M. (1998). The Good Citizen: A History of American Civic Life.

Neë York.

169. Sheygal, E. I. (2004). Semiotics of a political discourse. Moscow, Gnozis.

170. Southern, R. &. (2016). The Changing Representation Interface: Democracy

and Direct Contact With Politicians. Journal of Civil Society. Volume 12, Issue 1 pp

101-120.

171. Sperber, D., & Wilson, D. (1986). Relevance: Communication and Cognition.

Oxford: Blackwell

172. Stets, J. (2003). A Sociological Approach to Self and Identity.

AULONA ZOTAJ

199

173. Stoddart, M. (2007). Ideology, Hegemony, Discourse: A critical review of

theories of knowledge and power. Social Thought & Research Vol. 28.

174. Stimson, J. (2004). Tides of Consent. How Public Opinion Shapes American

Politics. University of Cambridge Press.

175. Swanson, D., & Mancini, P. (1996). Politics, Media, and Modern Democracy:

An International Study of Innovations in Electoral Campaigning and Their

Consequences.

176. SocialBackers. (2013). Sali Berisha.

177. T-Hall, E. (1966). The Hidden Dimension.

178. Taagepera, R. (2007). Predicting Party Sizes: The Logic of Simple Electoral

Systems. Oxford: Oxford University Press.

179. Taran, S. (2000). Mythical thinking, Aristotelian logic, and metaphors in the

parliament of Ukraine. In a. O. De Landtsheer, Beyond Public Speech and Symbols:

Explorations in the Rhetoric of Politicians and the Media. Westport, CT: Praege.

180. Tresch, A. (2007). Wffentlichkeit und Sprachenviel falt. Medienver mittelte

Kommunikation.

181. Thompson, J. (2000). Political scandal: Power and Visibility in the Media

Age.

182. Valiverronen, E., &Kunelius, R. (2009). Politiika njournalismi medioitumi

senaikakaudella Political journalism in era of mediatization. Helsinki: Gaudeamus.

183. Van Dijk, T. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and

Society, 4(2), fq. 249-283.

184. Van Dijk. (2004). Politics, ideology and discourse.

185. Van Dijk. (1998). Ideology, A Multidisciplinary Approach.

186. Van Dijk. (1999). Discourse and Racism. Discourse & Society.

187. Van Dijk. (2002). Ideology: political discourse and cognition.

188. Verba, Sidney, Kay, L., Brady, H., &Nie. (1993). Race, Ethnicity and Political

Resources: Participation in the United States. British Journal of Political Science 23.

189. Voltmer, K. (2006). Mass Media and Political Communication in New

Democracies.

190. Wodak, R. (1996). Disorders of discourse. London: Longman.

191. Wodak, R., & Meyer, M. (2001). Methods of Critical Discourse Analysis.

192. Weiss, G. &. (2003). Critical Discourse Analysis.

193. Wilson, J. (1990). Politically Speaking. Oxford: Blackwell.

194. Watzalwick, P., Bavelas, J., & Jackson, D. (1967). Pragmatics of Human

Communication: A Study of Interactional Patterns, Pathologies, and Paradoxes. New

York: W.W. Norton.

Artikuj

1. Baze, M. (2005). "Dyzimi i Edi Ramës" në një forum me analistë shqiptare

2. Bedalli, E. (2015). Fushata: Gara per Imazh. Dita.

3. Kajsiu, B. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama. Gazeta

Panorama.


200

4. Bushati, A. (2013). Fushata amnezike e Metës.

5. Budini, B. (2008). Edi Rama, politikani pop(ulist)-star. Londer: UET Press.

6. Cili, H. (2011). Pse Lulzim Basha duhet votuar ditën e diel.

7. Gazeta Panorama. (2009). Amerikanizmi i politikës, ose rreziqet e fenomenit Rama.

8. Krasniqi, A. (2009). Ligjërimi politik dhe keqpërdorimi i fjalës. Shekulli.

9. Krasniqi, A. (2018). Si po na dominon elita e Revolucionit Kulturor. Gazeta Tema.

10. Koha Jone. (1998). Edi Rama minister, asgjë për t'u çuditur.

11. Lubonja, F. (2008). Intelektuale të përdorur dhe politikanë hipokritë. Korrieri.

12. Marku, M. (2013). Gazeta Dita.

13. Tema. (2013). PD me shumë shpenzime se PS në fushatën elektorale. Tema.

14. Tocila, M. (2009). Ngjyrat e Fushatës. Yll Press.

15. Yzeiri, I. (2017). Fenomeni Edi Rama. Gazeta Java News.

Artikuj të huaj

1. BBC News. (2000). Blowing up the bunkers in Albania; Edi Rama Rama is trying to

forge the country a new image.

2. The Guardian. (2003). Regeneration man; Tirana's pop-star mayor has cheered up

Albanians by giving their capital a facelift.

Raporte

1. CEC. (2013). Zgjedhjet per kuvend/ raport audit.

2. European University Institute. (2002). European Social Survey.

3. KQZ. (2013). Raporti i ekspertit kontabel të regjistruar. Për auditimin ligjor të

fondeve të përfituara për fushatën zgjedhore 2013.

4. OSFA. (2012). Raporti i ligjërimit politik.

5. OSCE. (2009). Misioni i OSBE/ODIHR-it për Vëzhgimin e Zgjedhjeve Raporti

Përfundimtar, Zgjedhjet Parlamentare 28 qershor 2009. Varshavë.

Burimeinterneti

1. Danaj, R. L. (2017). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazeta mapo.al: https://gazeta

mapo.al/kultura-e-ligjërimit-konfliktual-në-politikë/

2. Emiri, G. (2015). Marrë nga https://geriemiri. wordpress. Com /2015/05/27/

amerikanizimi-i-fushatave-elektorale-dhe-rasti-shqiptar/.

3. Lami, R. (2017, 06 28). Gazeta Mapo. Marrë nga https://gazetamapo.a:

https://gazetamapo.al/kultura-e-ligjërimit-konfliktual-në-politikë/

4. KQZ, Raport i zgjedhjeve vendore 2001. Marrë nga http://www 2.cec.org.al/sq-al/PE-

2001/nwsijkrticleid/8

https://gazeta/

https://gazeta/

https://geriemiri/

AULONA ZOTAJ

201

SHTOJCA 1

PYETËSORI

I NDERUAR PJESEMARRËS,

Ky pyetësor i bazuar në një disertacion Ph.D, po studion ligjërimin politik gjatë periudhës së

tranzicionit në Shqipëri. Rezultati i studimit tonë pilot, tregon se ju jeni një aktivist politik.

Prandaj, ju jeni përzgjedhur për t'iu përgjigjur këtij pyetësori.

Studimi ka për qëllim përmirësimin e cilësisë së praktikave të marketingut politik dhe

ligjërimit politik në Shqipëri dhe përshpejtimin e demokracisë sonë të sapolindur. Përgjigjja

juaj në kohë do të shihet si një nga kontributet e shumta në zhvillimin tonë politik.

Ju mund të jeni të sigurt se reagimet tuaja ndaj këtij studimi do të trajtohen me

konfidencialitet maksimal.

Faleminderit.

(Aulona Zotaj)

SEKSIONI I - INFORMACION DEMOGRAFIK

1. Gjinia:

Mashkull

Femër

2. Mosha

18-25

26-35

36-45

46-55

56-65

65+

3. Gjendja civile:

Beqar/e

I/ e martuar

4. Arsimi

Fillor

8 vjeçar/ 9 vjeçar

I mesëm

Universitar

PhD

Tjetër

5. Zona ku ju banoni

Zonë urbane

Zonë rurale

6. A jeni pjesë e ndonjë partie ?


202

Po, jam aktivist

Jo, nuk jam

SEKSIONI II - AKTIZIVIMI POLITIK

1. Sa i informuar jeni ju për imazhin politik të partive?

1. Shumë

2. Pak

3. Aspak

2. Sa i informuar jeni ju për liderët e partive?

1. Shumë

2. Pak

3. Aspak

3. Si e vlerësoni publicitetin që i bëhet partive në media të ndryshme?

1. Pozitiv

2. Negativ

3. Nuk kam asnjë vlerësim

4. A ka ndikuar publiciteti në përzgjedhen e forcës politike që ju mbështesni?

1. Shumë

2. Pak

3. Aspak

5. A shfrytëzoni ju burime alternative (si media apo interneti) për të mësuar të rejat e

fundit rreth partive ?

1. Po

2. Jo

SEKSIONI III - PERCEPTIMI I ROLIT TË STRATEGJIVE POLITIKE DHE TË

MARKETINGUT.

Ky seksion i pyetësorit përqendrohet në perceptimin e rolit të strategjive politike dhe të

marketingut në një demokraci të sapolindur. Tregoni nëse deklaratat e mëposhtme

përfaqësojnë kuptimin tuaj të rolit të strategjive në politikën e vendit tuaj.

1 2 3 4 5

Plotësisht

dakord

Dakord Nuk e di Kundër Plotësisht

kundër

6. Strategjitë e marketingut luajnë rol të

rëndësishëm në politikë.

7. Strategjitë e marketingut në politikë

ndihmojnë për të promovuar ideologjitë e

nevojshme për të fituar besimin e popullit.

8. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë

në krijimin e imazhit të një lideri të

besueshëm dhe të përgjegjshëm.

9. Strategjitë e partive politike ndikojnë në

mobilizimin e njerëzve për zhvillim dhe

prosperitet.

AULONA ZOTAJ

203

10. Strategjitë e marketingut politik

ndikojnë në rritjen e numrit të

anëtarësimeve të një partie.

11. Strategjitë e partive politike shërbejnë

për të menaxhuar krizën dhe konfliktet që

lindin brenda një partie politike.

12. Strategjitë e marketingut politik

shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin


13. Strategjitë e partive politike ndihmojnë

për të krijuar stabilitetin e nevojshëm në

sistemin socio-politik të një vendi.

14. Strategjitë e partive politike &

marketingut politik ndihmojnë në

inkurajimin e demokracisë dhe imazhit

politik të një partie.

15. Strategjitë e partive politike ndihmojnë

në krijimin e institucioneve të pavarura,

demokratike dhe kundër korrupsionit.

SEKSIONI IV - VLERËSIMI I STRATEGJIVE TË MARKETINGUT

Më poshtë është dhënë një listë e disa strategjive të marketingut që një parti mund ta përdorë

për të pozicionuar veten në tregun politik. Në shkallën e dhënë tregoni masën në të cilën

partia juaj përdor çdo strategji.

1 2 3 4 5

Plotësisht

dakord


kundër

16. Si një reflektim i strategjisë së saj të

marketingut, partitë ofrojnë ―produkte /

shërbime‖ që gjerësisht perceptohen si unike

nga elektorati.

17. Strategjia e marketingut e partive është

unike në ofrimin e shërbimeve të caktuara

dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët.

18. Në strategjinë e marketingut, partitë

synojnë ―segmentin e veçantë të tregut‖.

19. Objektivat e përgjithshme të

marketingut dhe strategjitë e partive janë

ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të

elektoratit.

20. Partitë vazhdimisht modifikojnë

programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë

kandidatët e rinj për audiencën e tyre.

21. Në marrjen e vendimeve strategjike

qëllimi i partive është të krijojnë një


204


22. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar

cilësinë e jetës së njerëzve dhe përpiqen të

ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me

elektoratin e tyre.

23. Strategjia e marketingut e partive e vë

theksin tek kandidati individual dhe jo tek

partia.

24. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi

përfshirjeje në zonat dhe rrethet me


25. Angazhimi i partive ndaj elektoratit

është i rëndësishëm në mënyrë që votuesit

të mos pendohen që kanë votuar për ato

parti.

SEKSIONI V - ROLI I DIMENSIONEVE NË STRATEGJITË POLITIKE &

MARKETINGUT

Për të konkurruar në mënyrë efikase në një demokraci të sapolindur, liderët e partive marrin

vendime strategjike, të cilat drejtojnë operacionet e tyre të brendshme dhe i vendosin partitë e

tyre në një pozicion.

1 2 3 4 5

Plotësisht

dakord


kundër

26. Krahasuar me partitë e tjera politike në

Shqipëri, partia në pushtet e harton

strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë

gjendjen aktuale ekonomike të vendit.

27. Krahasuar me partitë e tjera politike,

partia në pushtet e harton dhe zbaton

strategjinë e saj në funksion të rritjes së

cilësisë së shëbimit ndaj elektoratit.


partia në pushtet ka ndikuar në rritjen e

mirëqënies së shumë familjeve në vendin

tonë.


partia në pushtet njihet si ajo që ndërmerr

hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë

shtresave me probleme të ndryshme sociale

të popullsisë.


partia në pushtet harton politikat e saj për

t'iu përshtatur nevojave të elektoratit të saj.

AULONA ZOTAJ

205


partia në pushtet angazhohet në zhvillimin

social dhe kulturor të vendit.


partia në pushtet angazhohet në vendosjen e

një komunikimi standart me elektoratin e

saj.


partia në pushtet angazhohet në sigurimin e

tregtisë së lirë, si një ndër efektet e

globalizimit.


nëpërmjet strategjisë së saj politike, partia

në pushtet angazhohet në promovimin e

forcës së saj duke dëmtuar kundërshtarin e

saj.

SEKSIONI VI - EFEKTET E REFORMAVE DHE EFEKTI I INTEGRIMIT NË BE,

NË LIGJËRIMIN POLITIK TË ELITËS SHQIPTARE

1 2 3 4 5

Plotësisht

dakord


kundër

35. Krahasuar me partitë e tjera, partia në

pushtet është e angazhuar në hapjen e

negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë

në BE.

36. Krahasuar me partitë e tjera politik,

partia në pushtet angazhohet në zbatimin me

përpikmëri në zbatimin e politikave rajonale

të caktuara nga BE-ja.


pushtet është angazhuar më tepër në

përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të

siguruar demokracinë në vend.


pushtet është e angazhuar në pëmbushjen e

politikave ekonomike dhe monetare të

caktuara nga BE-ja.


pushtet angazhohet në nivel kombëtar për të

luftuar korrupsionin.

SEKSIONI VII - ROLI I ELEMENTËVE SOCIALË, HISTORIKË, NACIONALISTË

DHE POLITIKË NË LIGJËRIMIN POLITIK

1 2 3 4 5


206

Plotësisht

dakord


kundër

40. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për

të tërhequr elektoratin e tyre.

41. Partitë angazhohen në garantimin e

demokracisë, shtetit të së drejtës, të drejtave

të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e

minoriteteve.

42. Partitë bëjnë të mundur orientimin e

politikave vendase drejt praktikave


43. Partitë kanë vullnetin e duhur për

realizimin e reformave dhe proçeseve

demokratike.

44. Partitë angazhohen në përfshirjen e një

mase të madhe elektorati ku bëjnë pjesë

grupe të ndryshme kulturore apo etnike.

SEKSIONI VIII - ROLI I MEDIAS NË LIGJËRIMIN E PARTIVE POLITIKE

45. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave si :

1. Televizioni

2. Interneti

3. Gazetat

4. Radio

46. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive si:

1. Top Channel

2. Klan TV

3. TVSH

4. Oran News

5. News 24

6. Tjetër, ju lutem specifikoni ________________.

47. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë përkrah, e

marr gjithmonë nëpërmjet mediave online si:

1. Facebook

2. Twitter

3. Instagram

4. Web, faqe të ndryshme

5. Tjetër, ju lutem specifikoni ___________________.

48. Media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për çështjen

kombëtare të partive politike.

1. Gjithmonë

AULONA ZOTAJ

207

2. Rrallë

3. Asnjëherë

4. Se di

49. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias:

1. Pozitive

2. Negative

3. Nuk kam asnjë vlerësim.

50. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë programin për

çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?

1. Gjthmonë

2. Rrallë

3. Asnjëherë

4. Se di

SEKSIONI IX - PERCEPTIMI RRETH LIDERVE POLITIKË

Ju lutem rrethoni atë shprehje që Ju e konsideroni si më të përshtatshme për figurat e

mëposhtme politike.

51. Cfarë ju tërheq më tepër te një parti?

Partia

Lideri

Politikat/ programi i saj

52. Sipas Jush, Edi Rama është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një alternativë).

1. Me aftësi të mira,

2. I besueshëm,

3. I mirë në menaxhimin e krizave,

4. I komunikueshëm me njerëzit,

5. I kuptueshëm ndaj problemeve të vendit,

6. Jo bashkëpunëtor,

7. I korruptuar,

8. Pa eksperiencë,

9. Pa vizion,

10. I pasinqertë.

53. Sipas Jush, Lulzim Basha është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një

alternativë).


2. I besueshëm,





7. I korruptuar,

8. Pa eksperiencë,


208

9. Pa vizion,

10. I pasinqertë.

54. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider: (Mund të pëzgjidhni më shumë se një alternativë.


2. I besueshëm,





7. I korruptuar,

8. Pa eksperiencë,

9. Pa vizion,

10. I pasinqertë.

55. A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe perfomanca politike është përmirësuar

përgjatë viteve të tranzicionit ?

1. Po

2. Jo

3. Se di

AULONA ZOTAJ

209

SHTOJCA 2

LISTA E GRAFIKËVE DHE FIGURAVE

Grafiku 62. Gjeneratorët e aktivizimit të fushatës

Burimi:Sondazhi Social Evropian, 2002

Grafiku 63. Media e fushatës 2017

Grafiku 64: Orientimi i aktivizimit për kauza përgjatë viteve në rajone të ndryshme

38

39

40

41

42

43

44

45

Demostrata Protesta ilegale Rezultatet ebojkotit

Rezultatet earritura

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

PDPS

LSIPDIU

TVSH

TOP CHANNEL

TV KLAN

VIZION +


210


Grafiku 65: Kohor


Grafiku 66. Rastet e disa shteteve Europiane

AULONA ZOTAJ

211

Shënim: Shkalla e aktivizmit të fushatës përmbledh nëse i padituri ka bërë pesë akte gjatë 12

muajve të mëparshëm: votimi, anëtarët e partisë, puna për partinë, dhurimi i parave dhe

kanë kontaktimi i zyrtarëve. Grupet në grupin e të dhënave të grumbulluara janë klasifikuar

sipas dekadës së lindjes (2 = 1920-29; 3 = 1930-39; 4 = 1940-49; 5 = 1950-59; 6 = 1960-

69; 7 = 1970-79; 8 = 1980-1985). Pesha nga dweight.

Burimi: Sondazhi Social Evropian, 2002

Grafiku 67: Analiza e koherencës së aktivizmit të shkakut


212

Shënim: Shkalla e aktivizmit shkon në përmbledhje nëse i padituri ka bërë pesë akte gjatë 12

muajve të kaluar: ka nënshkruar peticionin, ka blerë mallra për arsye politike, ka bojkotuar

mallrat për arsye politike, ka demonstruar ligjërisht, ka protestuar në mënyrë të paligjshme.

Grupet në grupin e të dhënave të grumbulluara janë klasifikuar sipas dekadës së lindjes (2 =

1920-29; 3 = 1930-39; 4 = 1940-49; 5 = 1950-59; 6 = 1960-69; 7 = 1970-79; 8 = 1980-

1985).Pesha nga dweight.

Burimi: Sondazhi Social Evropian, 2002

Figura 1. Orari i transmetimit dedikuar temës zgjedhore

AULONA ZOTAJ

213

Figura 2. Mosha e mbështetësve të mediave sociale të Edi Ramës

Figura 3. Mbështetësit e përgjithshëm të Edi Ramës nga kombësi të ndryshme

Grafiku 68. Numri i njerëzve të cilët flisnin për Edi Rama


214

Figura 4. Totali i fondeve dhe shpenzimeve të PS

Figura 5. Burimet e të ardhurave për PS

Figura 6. Totali i orëve të transmetimit të PD

AULONA ZOTAJ

215

Figura 7.Shtetet mbështetëse të Sali Berishës

Figura 8. Aktiviteti i Sali Berishës në rrjetet sociale


216

Figura 9. Fondet dhe shpenzimet për PD në 2013

Figura 10. Burimet e fondeve të PD

Figura11: Slogani i PD (2009)

Figura12. Slogani i PS (2009)

AULONA ZOTAJ

217

Figura 13. Slogani i PS në 2013

Figura 14. Slogani i PD në 2013

Figura 15. Slogani i PD-së në 2017

Figura16. Kryetari i PD-së gjatë fushatës


218

Figura 17. Kryetari i , PS, LSI-së gjatë fushatës

Figura 18. Lulzim Basha, Barack Obama, Edi Rama.

Figura 19. Barack Obama, Edi Rama, Xhon Mekein

AULONA ZOTAJ

219

Figura 20. Sali Berisha në zgjedhjet e vitit 2013

Figura 21. Berisha në zgjedhjet e vitit 2013

Figura 22. Mitingu i Edi Ramës në zgjedhjet e vitit 2017


220

Figura 23. Ilir Meta gjat një eventi elektoral të LSI-së

Tabela 7. Përmbledhje e zgjedhjeve të vitit 2013 në Shqipëri

ZgjedhjetShqiptare 2013

Llojiizgjedhjeve Parlamentare

Data e zgjedhjeve 23 Qershor 2013

Fillimiifushatëszgjedhore 24 Maj 2013

Përfundimiifushatëszgjedhore 21 Qeshor 2013

Qarqezgjedhore 12

Vendeparlamentare 140

Kandidatë 7,127

Votues të përshtatshëm 3,271,885

Entitetet politike të çertifikuara

Parti politike

Kandidatë të pavarur

Koalicione

68

66

2

2

Administrata zgjedhore

Komisioni i zonave të administrimit zgjedhor

Qendrat e numërimit të votive

Komisionet e qendrave të votimit

89

89

AULONA ZOTAJ

221

Tabela 8.Gjinia

Frequenc

y Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Mashkul

l

188 45.1 45.1 45.1

Femer 220 54.9 54.9 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 9. Mosha

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 18-25 44 11.0 11.0 11.0

26-35 132 32.5 32.5 43.5

36-45 92 22.1 22.1 65.6

46-55 116 28.6 28.6 94.2

56-65 24 5.8 5.8 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela10. Gjendja civile

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Beqar 94 23.1 23.1 23.1

I martuar 314 76.9 76.9 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela11.Arsimimi

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 8vjecar/9vjecar 36 8.4 8.4 8.4

I mesem 208 51.9 51.9 60.4

Universitar 164 39.6 39.6 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela12. Zona e banimit

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Zone urbane 164 39.9 39.9 39.9

Zone rurale 244 60.1 60.1 100.0


222

Total 408 100.0 100.0

Tabela13. Anëtarë partie

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Po 212 52.3 52.3 52.3

Jo 196 47.7 47.7 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 14. A jeni i informuar për imazhin e partive?

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Shume 126 30.8 30.8 30.8

Pak 200 49.4 49.4 80.2

Aspak 82 19.8 19.8 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela15. A jeni i informuar për liderët e partive?

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Shume 122 30.8 30.8 30.8

Pak 228 56.8 56.8 87.7

Aspak 58 12.3 12.3 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela16. Si e vlerësoni publicitetin e partive politike ?

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindja

kumulative

Vlefs

hmëri

a

Pozitiv 16 4.5 4.5 4.5

Negativ 200 49.0 49.0 53.6

Nukkamasnjëvlerësim 192 46.4 46.4 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 17. A kanë ndikuar reklamat politike për përzgjedhjen tuaj?

Frekuenca Përqindja

Përqindja e

vlefshme

Përqindja

kumulative

Vlefs

hmëri

a

Shumë 72 17.5 17.5 17.5

Pak 150 36.7 36.7 54.2

Aspak 186 45.8 45.8 100.0

Total 408 100.0 100.0

AULONA ZOTAJ

223

Tabela 18. A shfrytëzoni burime alternative për të rejat e fundit në lidhje me partitë

politike.

Frekuenca Përqindja

Përqindja e

vlefshme

Përqindjak

umulative

Vlefshmëria P

o

240 59.1 59.1 59.8

J

o

168 40.9 40.9 93.5

T

o

t

a

l

408 100.0 100.0

Tabela19. Strategjitë e marketingut luajnë rol të rëndësishëm në politikë.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Plotësishtdakord 73 18.2 18.2 18.2

Dakord 138 33.8 33.8 51.9

Nuk e di 73 18.2 18.2 70.1

Kundër 83 19.8 19.8 89.9

Plotësishtkundër 41 10.1 10.1 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 20. Strategjitë e marketingut në politikë ndihmojnë për të promovuar ideologjitë

e nevojshme për të fituar besimin e popullit.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Plotësishtdakort 77 18.8 18.8 18.8

Dakort 150 37.0 37.0 55.8

Nuk e di 57 14.6 14.6 70.5

Kundër 84 19.8 19.8 90.3


Total 408 100.0 100.0

Tabela 21. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në krijimin e imazhit të një lideri

të besueshëm dhe të përgjegjshëm.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


224

Valid Plotesishtdakort 67 16.9 16.9 16.9

Dakort 136 33.1 33.1 50.0

Nuk e di 66 16.6 16.6 66.6

Kunder 105 25.3 25.3 91.9

Plotesishtkunder 34 8.1 8.1 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 22. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në mobilizimin e njerëzve për

zhvillim dhe prosperitet.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 118 28.2 28.2 49.0

Nuk e di 69 16.9 16.9 65.9

Kundër 93 23.7 23.7 89.6


Total 408 100.0 100.0

Tabela 23. Strategjitë e marketingut politik ndikojnë në rritjen e numrit të

anëtarësimeve të një partie.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 145 35.1 35.1 56.5

Nuk e di 86 21.1 21.1 77.6

Kunder 58 14.6 14.6 92.2


Total 408 100.0 100.0

Tabela 24. Strategjitë e partive politike shërbejnë për të menaxhuar krizën dhe

konfliktet që lindin brenda një partie politike.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmeri

a


Dakort 157 37.7 37.7 61.0

Nuk e di 75 18.2 18.2 79.2

Kundër 63 15.3 15.3 94.5


Total 408 100.0 100.0

AULONA ZOTAJ

225

Tabela 25. Strategjitë e marketingut politik shërbejnë si një mjet për të krijuar emrin


Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 134 32.8 32.8 66.6

Nuk e di 46 11.0 11.0 77.6

Kunder 63 14.9 14.9 92.5


Total 408 100.0 100.0

Tabela 26. Strategjitë e partive politike ndihmojnë për të krijuar stabilitetin e

nevojshëm në sistemin socio-politik të një vendi.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 148 36.0 36.0 56.5

Nuk e di 39 9.7 9.7 66.2

Kundër 82 20.1 20.1 86.4


Total 408 100.0 100.0

Tabela 27. Strategjitë e partive politike & marketingut politik ndihmojnë në

inkurajimin e demokracisë dhe imazhit politik të një partie.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 168 40.9 40.9 61.7

Nuk e di 33 8.1 8.1 69.8

Kunder 61 15.3 15.3 85.1


Total 408 100.0 100.0

Tabela 28. Strategjitë e partive politike ndihmojnë në krijimin e institucioneve të

pavarura, demokratike dhe kundër korrupsionit.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent



226

Dakort 144 35.7 35.7 52.9

Nuk e di 14 3.2 3.2 56.2

Kunder 104 25.3 25.3 81.5


Total 408 100.0 100.0

Tabela 29. Mesatarja e perceptimit të rolit të strategjive politike dhe të marketingut

Statistika përshkruese

N

Minimu

m

Maksimu

m

Mesatarj

a

Devijimistan

dart

Seksioni III 408 10.00 50.00 26.2630 10.53236

Vlefshmëria N

(listëise)

408

Tabela 30. Si një reflektim i strategjive të tyre të marketingut, partitë ofrojnë

“produkte /shërbime” që gjerësisht perceptohen si unike nga elektorati

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmeri

a


Dakort 87 21.4 21.4 33.8

Nuk e di 157 38.0 38.0 71.8

Kundër 95 23.1 23.1 94.8


Total 408 100.0 100.0

Tabela 31. Strategjia e marketingut e partive është unike në ofrimin e shërbimeve të

caktuara dhe të vlerësuara gjerësisht nga qytetarët

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 98 24.0 24.0 34.4

Nuk e di 144 35.1 35.1 69.5

Kundër 79 19.5 19.5 89.0


Total 408 100.0 100.0

Tabela32. Në strategjinë e marketingut, partitë synojnë “segmentin e veçantë të tregut”

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

AULONA ZOTAJ

227

Vlefs

hmëri

a


Dakort 95 23.1 23.1 39.0

Nuk e di 140 34.1 34.1 73.1

Kundër 87 21.1 21.1 94.2


Total 408 100.0 100.0

Tabela 33. Objektivat e përgjithshme të marketingut dhe strategjitë e partive janë

ndërtuar mbi njohuritë e forta të nevojave të elektoratit.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 116 28.6 28.6 39.6

Nuk e di 108 26.9 26.9 66.6

Kunder 75 17.9 17.9 84.4


Total 408 100.0 100.0

Tabela 34. Partitë vazhdimisht modifikojë programet e tyre ekzistuese dhe prezantojnë

kandidatët e rinj për audiencën e tyre.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 112 27.3 27.3 36.0

Nuk e di 185 45.1 45.1 81.2

Kunder 59 14.6 14.6 95.8


Total 408 100.0 100.0

Tabela 35. Në marrjen e vendimeve strategjike, qëllimi i partive është të krijojnë një


Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 193 47.4 47.4 57.5

Nuk e di 98 24.7 24.7 82.1

Kundër 59 14.6 14.6 96.8



228

Total 408 100.0 100.0

Tabela 36. Partitë vazhdimisht kanë përmirësuar cilësinë e jetës së njerëzve dhe

përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie afatgjata me elektoratin e tyre.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 186 44.2 44.2 57.5

Nuk e di 90 22.7 22.7 80.2

Kunder 62 15.9 15.9 96.1


Total 408 100.0 100.0

Tabela 37. Partitë vazhdimisht ofrojnë mundësi përfshirjeje në zonat dhe rrethet me


Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 197 47.4 47.4 53.9

Nuk e di 108 26.3 26.3 80.2

Kundër 49 12.7 12.7 92.9


Total 408 100.0 100.0

Tabela 38. Strategjia e marketingut e partive e vë theksin tek kandidati individual dhe

jo tek partia.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 165 39.6 39.6 48.4

Nuk e di 125 30.5 30.5 78.9

Kunder 65 16.9 16.9 95.8


Total 408 100.0 100.0

Tabela 39. Angazhimi i partive ndaj shërbimit është i tillë që votuesit të mos pendohen

që kanë votuar për ato parti

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

AULONA ZOTAJ

229

Vlefs

hmëri

a


Dakort 222 54.5 54.5 64.9

Nuk e di 55 13.6 13.6 78.6

Kundër 34 8.1 8.1 86.7


Total 408 100.0 100.0

Tabela 40. Mesatarja e rolit të dimensioneve në strategjitë politike dhe të marketingut


N

Minimu

m

Maksimu

m

Mesatarj

a

Devijimistan

dart

seksioniV 408 13.00 42.00 25.4448 8.72005

Vlefshmëria

(listëise)

408

Tabela 41. Krahasuar me partitë e tjera politike në Shqipëri, partia në pushtet e harton

strategjinë e saj në mënyrë që të përmirësojë gjendjen aktuale ekonomike të vendit.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid Dakort 238 58.1 58.1 58.1

Nuk e di 85 20.5 20.5 78.6

Kunder 18 4.5 4.5 83.1


Total 408 100.0 100.0

Tabela 42. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton dhe zbaton

strategjinë e saj në funksion të rritjes së cilësisë së shërbimit ndaj elektoratit.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 218 53.2 53.2 59.4

Nuk e di 83 20.5 20.5 79.9

Kundër 67 16.6 16.6 96.4


Total 408 100.0 100.0

Tabela 43. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet ka ndikuar në rritjen

e mirëqënies së shumë familjeve në vendin tonë.


230

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefsh

mëria


Dakort 132 31.5 31.5 39.3

Nuk e di 110 27.6 27.6 66.9

Kundër 77 19.2 19.2 86.0


Total 408 100.0 100.0

Tabela 44. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet njihet si ajo që

ndërmerr hapat e nevojshëm për ti ardhur në ndihmë shtresave me probleme të

ndryshme sociale të popullsisë.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 134 32.5 32.5 44.2

Nuk e di 87 21.1 21.1 65.3

Kundër 91 22.7 22.7 88.0


Total 408 100.0 100.0

Tabela 45. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet harton politikat e

saj për t'iu përshtatur nevojave të elektoratit.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 99 24.4 24.4 48.4

Nuk e di 98 24.0 24.0 72.4

Kunder 34 7.8 7.8 80.2


Total 408 100.0 100.0

Tabela 46. Krahasuar me partitë e tjera politike, partia në pushtet angazhohet në

zhvillimin social dhe kulturor të vendit.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 189 46.1 46.1 67.9

Nuk e di 63 15.9 15.9 83.8

Kundër 18 4.2 4.2 88.0

AULONA ZOTAJ

231


Total 408 100.0 100.0


vendosjen e një komunikimi standart me elektoratin e saj.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 201 49.0 49.0 57.8

Nuk e di 83 20.1 20.1 77.9

Kundër 46 11.7 11.7 89.6


Total 408 100.0 100.0


sigurimin e tregtisë së lirë, si një ndër efektet e globalizimit.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 148 36.0 36.0 42.5

Nuk e di 115 28.2 28.2 70.8

Kunder 74 18.2 18.2 89.0


Total 408 100.0 100.0

Tabela 49. Krahasuar me partitë e tjera politike, nëpërmjet strategjisë së saj politike,

partia në pushtet angazhohet në promovimin e forcës së saj duke dëmtuar

kundërshtarin e saj.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri


Dakort 136 32.8 32.8 40.9

Nuk e di 128 31.5 31.5 72.4

Kundër 95 23.1 23.1 95.5


Total 408 100.0 100.0


232

Tabela 50. Mesatarja e efekteve të reformave dhe efekti i integrimit në BE, në ligjërimin

politik të elitës shqiptare


N

Minimu

m

Maksimu

m

Mesatarj

a

Devijimistan

dart

seksioniVI 408 6.00 21.00 11.9253 3.50118

Vlefshmëria N

(listëise)

408

Tabela 51. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në hapjen

e negociatave për anëtarësimin e Shqipërisë në BE.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 218 53.6 53.6 85.4

Nuk e di 58 14.6 14.6 100.0

Total 408 100.0 100.0


zbatimin me përpikmëri të politikave rajonale të caktuara nga BE-ja.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 193 47.1 47.1 76.6

Nuk e di 95 23.4 23.4 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 53. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është angazhuar më tepër në

përfshirjen e Ndërkombëtarëve për të siguruar demokracinë në vend.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Plotesishtdakort 120 28.9 28.9 28.9

Dakort 201 49.4 49.4 78.2

Nuk e di 87 21.8 21.8 100.0

Total 408 100.0 100.0

AULONA ZOTAJ

233

Tabela 54. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet është e angazhuar në

pëmbushjen e politikave ekonomike dhe monetare të caktuara nga BE-ja.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 218 53.2 53.2 73.7

Nuk e di 68 16.2 16.2 89.9

Kunder 41 10.1 10.1 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 555. Krahasuar me partitë e tjera, partia në pushtet angazhohet në nivel

kombëtar për të luftuar korrupsionin.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 210 51.0 51.0 77.9

Nuk e di 55 13.6 13.6 91.6

Kunder 8 2.3 2.3 93.8


Total 408 100.0 100.0

Tabela 56. Mesataja e rolit të elementëve socialë, historikë, nacionalistë dhe politikë në

ligjërimin politik.


N

Minimu

m

Maximu

m

Mesatarj

a

Devijimistan

dart

seksioniVII 408 5.00 19.00 11.0942 3.24377

Vlefshmëria N

(listëise)

408

Tabela 577. Partitë përdorin thirrje nacionaliste për të tërhequr elektoratin e tyre.

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent


Dakort 149 36.0 36.0 60.1


234

Nuk e di 68 15.9 15.9 76.0

Kunder 73 18.5 18.5 94.5


Total 408 100.0 100.0

Tabela 58. Partitë angazhohen në garantimin e demokracisë, shtetit të së drejtës, të

drejtave të njeriut si dhe respektimin apo mbrojtjen e minoriteteve.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 189 46.4 46.4 71.1

Nuk e di 59 14.3 14.3 85.4

Kunder 34 8.1 8.1 93.5


Total 408 100.0 100.0

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 10.00 20 4.2 4.2 4.2

13.00 6 1.6 1.6 5.8

15.00 60 17.2 17.2 23.1

16.00 9 2.3 2.3 25.3

17.00 22 4.5 4.5 29.9

18.00 6 1.6 1.6 31.5

19.00 5 1.3 1.3 32.8

21.00 6 1.6 1.6 34.4

22.00 8 1.9 1.9 36.4

23.00 12 2.9 2.9 39.3

24.00 52 12.0 12.0 51.3

25.00 32 7.5 7.5 58.8

26.00 6 1.6 1.6 60.4

28.00 10 2.3 2.3 62.7

29.00 6 1.6 1.6 64.3

30.00 6 1.6 1.6 65.9

31.00 14 3.6 3.6 69.5

32.00 22 4.5 4.5 74.0

33.00 15 3.9 3.9 77.9

35.00 5 1.3 1.3 79.2

37.00 8 1.9 1.9 81.2

38.00 9 2.3 2.3 83.4

AULONA ZOTAJ

235

40.00 9 2.3 2.3 85.7

41.00 20 4.2 4.2 89.9

43.00 9 2.3 2.3 92.2

44.00 9 2.3 2.3 94.5

45.00 8 1.9 1.9 96.4

50.00 14 3.6 3.6 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 59. Partitë bëjnë të mundur orientimin e politikave vendase drejt praktikave


Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 180 44.2 44.2 62.7

Nuk e di 77 19.2 19.2 81.8

Kunder 68 16.2 16.2 98.1


Total 408 100.0 100.0

Tabela 60. Partitë kanë vullnetin e duhur për realizimin e reformave dhe proçeseve

demokratike.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 208 51.3 51.3 81.8

Nuk e di 34 8.1 8.1 89.9

Kundër 34 8.1 8.1 98.1


Total 408 100.0 100.0

Tabela 591. Partitë angazhohen në përfshirjen e një mase të madhe elektorati ku bëjnë

pjesë grupe të ndryshme kulturore apo etnike.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a


Dakort 202 49.7 49.7 77.9

Nuk e di 63 15.9 15.9 93.8

Kundër 26 6.2 6.2 100.0

Total 408 100.0 100.0


236

Tabela 602. Informacionin rreth çështjeve politike, kryesisht rreth partisë politike që

unë përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjakum

ulative

Vlefs

hmëri

a

Televizioni 196 48.1 48.1 48.1

Interneti 171 41.9 41.9 89.9

Gazetat 29 6.8 6.8 96.8

Radio 12 3.2 3.2 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 613. Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave vizive.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Top chanel 118 28.9 28.9 28.9

Klan 165 40.6 40.6 69.5

Tvsh 16 3.9 3.9 73.4

Ora neës 19 4.5 4.5 77.9

Neës 24 90 22.1 22.1 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 624.Informacionin rreth politikës, kryesisht rreth partisë politike që unë

përkrah, e marr gjithmonë nëpërmjet mediave online.

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Facebook 255 62.3 62.3 62.3

Tëitter 34 8.4 8.4 70.8

Ëeb

faqetëndrsyhmelajmesh

110 26.9 26.9 97.7

Tjetër 9 2.3 2.3 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 635. Si i vlerësoni ju mesazhet që përcjellin partitë politike nëpërmjet medias:

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

Pozitive 131 31.2 31.2 31.2

Negative 69 17.9 17.9 49.0

AULONA ZOTAJ

237

a Nukkamasnjëvlerësim 208 51.0 51.0 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 646. A mendoni ju se media e pasqyron në mënyrë korrekte dhe të qartë

programin për çështjet ekonomiko-sociale të partive politike?

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmër

ia

Gjithmonë 28 7.1 7.1 7.1

Rrallë 220 52.9 52.9 60.1

Asnjëherë 73 18.5 18.5 78.6

Se di 87 21.4 21.4 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 657. Çfarë ju tërheq më tepër te një parti?

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlëfs

hmeri

a

Partia 151 37.0 37.0 37.0

Lideri 91 22.4 22.4 59.4

Programi 166 40.6 40.6 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela668. Sipas jush, Edi Rama është një lider:

Edi Rama

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Me aftësitëmira 124 29.5 29.5 29.5

I besueshëm 49 12.3 12.3 41.9

I mirë në menaxhimin e

krizave

8 1.9 1.9 43.8

I komunikueshëm me

njerëzit

23 5.8 5.8 49.7

I

kuptueshëmndajproble

mevetëvendit

45 11.4 11.4 61.0

Jo bashkëpunëtor 95 23.4 23.4 84.4

Pa eksperiencë 32 7.8 7.8 92.2

Jo isinqertë 32 7.8 7.8 100.0

Total 408 100.0 100.0


238

Tabela 69. Sipas Jush, Lulëzim Basha është një lider:

Lulëzim Basha

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefs

hmëri

a

Me aftësitëmira 10 2.6 2.6 2.6

I besueshëm 9 2.3 2.3 4.9

I komunikueshëm me

njerëzit

42 10.4 10.4 15.3

I

kuptueshëmndajproble

mevetëvendit

65 15.9 15.9 31.2


I korruptuar 20 5.2 5.2 38.3

Pa eksperiencë 118 28.2 28.2 66.6

Pa vision 98 24.0 24.0 90.6

Jo isinqertë 38 9.4 9.4 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 70. Sipas Jush, Ilir Meta është një lider:

Ilir Meta

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

Vlefsh

mëria

Me aftësi të mira 28 7.1 7.1 7.1

I komunikueshëm me

njerëzit

16 4.2 4.2 11.4


I korruptuar 188 46.1 46.1 62.7

Pa eksperiencë 9 2.3 2.3 64.9

Pa vision 32 7.8 7.8 72.7

Jo isinqertë 115 27.3 27.3 100.0

Total 408 100.0 100.0

Tabela 71 .A mendoni se ligjërimi i politikanëve dhe

perfomanca politike është përmirësuar përgjatë viteve të

tranzicionit ?

Frekuenca

Përqindj

a

Përqindja e

vlefshme

Përqindjaku

mulative

AULONA ZOTAJ

239

Vlefsh

mëria

Po 125 30.5 30.5 30.5

Jo 208 51.0 51.0 81.5

Se di 75 18.5 18.5 100.0

Total 408 100.0 100.0

SEKSIONI IV - VLERËSIMI I STRATEGJIVE TË MARKETINGUT

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 13.00 10 2.3 2.3 2.3

14.00 20 4.5 4.5 6.8

15.00 6 1.6 1.6 8.4

16.00 25 5.5 5.5 14.0

17.00 13 2.9 2.9 16.9

20.00 33 7.8 7.8 24.7

22.00 17 4.2 4.2 28.9

23.00 12 3.9 3.9 32.8

24.00 30 6.8 6.8 39.6

25.00 6 1.9 1.9 41.6

26.00 13 4.2 4.2 45.8

27.00 12 3.9 3.9 49.7

28.00 31 7.1 7.1 56.8

29.00 10 2.3 2.3 59.1

30.00 17 4.2 4.2 63.3

31.00 10 2.3 2.3 65.6

32.00 10 2.3 2.3 67.9

33.00 24 5.8 5.8 73.7

34.00 12 3.9 3.9 77.6

35.00 22 4.9 4.9 82.5

36.00 10 2.3 2.3 84.7

37.00 10 2.3 2.3 87.0

38.00 11 2.6 2.6 89.6

39.00 8 1.9 1.9 91.6

40.00 22 4.9 4.9 96.4

41.00 8 1.9 1.9 98.4

44.00 6 1.6 1.6 100.0

Total 408 100.0 100.0


240

SEKSIONI V - ROLI I DIMENSIONEVE NË STRATEGJITË E MARKETINGUT

Frequency Percent

Valid

Percent

Cumulative

Percent

Valid 6.00 20 4.5 4.5 4.5

7.00 26 6.5 6.5 11.0

8.00 26 6.5 6.5 17.5

9.00 36 8.8 8.8 26.3

10.00 60 15.3 15.3 41.6

11.00 33 7.5 7.5 49.0

12.00 54 13.3 13.3 62.3

13.00 5 1.3 1.3 63.6

14.00 22 5.5 5.5 69.2

15.00 48 11.7 11.7 80.8

16.00 44 10.7 10.7 91.6

17.00 16 4.2 4.2 95.8

18.00 10 2.3 2.3 98.1

21.00 8 1.9 1.9 100.0

Total 408 100.0 100.0

AULONA ZOTAJ

241

SHTOJCA 3

ANALIZAT FAKTORIALE


242

Tabela672. Aktivizmi politik

Korrelimi

A jeni i informuar

per imazhin e

partise tuaj

A jeni i

informuar per

personalitetin e

lidertn

Si e

vleresonipublicit

etin e partisetuaj

a

kanendikuarrekla

matpolitike per

perzgjedhjentuaj

A shfrytezoni burime

alternative per te rejat

e fundit e partise suaj

A jeni i informuar për imazhin e

partive politike

Korrelimi Pearson 1

Sig. (2-tailed)

N 408

A jeni i informuar për

personalitetin e liderit

Korrelimi Pearson .877**

1

Sig. (2-tailed) .000

N 408 408

Si e vlerësonipublicitetin e

partive politike


.506**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

A

kanëndikuarreklamatpolitikepërp

ërzgjedhjentuaj


.271**

.435**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 408 408 408 408

A shfrytëzoni burime alternative

për të rejat e fundit te partive

politike


.365**

-.049 -.205**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .389 .000

N 408 408 408 408 408

**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01 (2-tailed).

AULONA ZOTAJ

243

Tabela683. Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik

Korrelimi

Seksioni

III -

perceptimi

i rolit te

strategjive

te

marketingu

t

Perceptimi

marketingu

t2

Perceptimi

marketingu

t3

Perceptimi

marketingu

t4

Perceptimi

marketingu

t5

Perceptimi

marketingu

t6

Perceptimi

marketingu

t7

Perceptimi

marketingu

t8

Perceptimi

marketingu

t9

Perceptimi

marketingu

t10

Seksioni III -

perceptimi i rolit te

strategjivetëmarketi

ngut

Korrelimi

Pearson

1

Sig. (2-tailed)

N 408

Perceptimi

marketingut2

Korrelimi

Pearson

.822**

1


N 408 408

Perceptimi

marketingut3

Korrelimi

Pearson

.714**

.762**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

Perceptimi

marketingut4

Korrelimi

Pearson

.647**

.639**

.711**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 408 408 408 408

Perceptimi

marketingut5

Korrelimi

Pearson

.735**

.707**

.520**

.543**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408

Perceptimi

marketingut6

Korrelimi

Pearson

.700**

.648**

.573**

.681**

.715**

1


244

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408

Percepti

mimarketingut7

Korrelimi

Pearson

.700**

.798**

.553**

.411**

.750**

.753**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408

Perceptimi

marketingut8

Korrelimi

Pearson

.772**

.724**

.709**

.811**

.468**

.594**

.469**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408

Perceptimi

marketingut9

Korrelimi

Pearson

.523**

.549**

.553**

.451**

.638**

.719**

.732**

.415**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 304 304 304 304 304 304 304 304 304

Perceptim

imarketingut10

Korrelimi

Pearson

.584**

.587**

.740**

.789**

.561**

.595**

.405**

.662**

.646**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408 304 408

**. Korrelacioni është I rëndësishëm në nivelin 0.01 (2-tailed).

AULONA ZOTAJ

245

Tabela 694. Analiza e faktorëve për elementët e promovimit politik

Korrelimi

Vleresimi i

strategjive

te

marketingu

t

Vleresimii

strategjive

2

Vleresimii

strategjive

3

Vleresimii

strategjive

4

Vleresimii

strategjive

5

Vleresimii

strategjive

6

Vleresimii

strategjive

7

Vleresimii

strategjive

8

Vleresimii

strategjive

9

V

l

e

r

e

s

i

m

i

i

s

t

r

a

t

e

g

j

i

v

e

1

0


246

Seksioni IV -

vlerësimi i

strategjive të

marketingut

Korrelimi

Pearson

1

Sig. (2-tailed)

N 408

Vlerësimii

strategjive2

Korrelimi

Pearson

.867**

1


N 408 408

Vlerësimii

strategjive3

Korrelimi

Pearson

.743**

.811**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

Vleresimii

strategjive4

Korrelimi

Pearson

.762**

.804**

.834**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 408 408 408 408

Vleresimii

strategjive5

Korrelimi

Pearson

.374**

.444**

.530**

.640**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408

Vleresimii

strategjive6

Korrelimi

Pearson

.381**

.341**

.443**

.270**

.362**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408

Vlerësimii

strategjive7

Korrelimi

Pearson

.623**

.593**

.668**

.530**

.258**

.629**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408

Vlerësimii

strategjive8

Korrelimi

Pearson

.679**

.717**

.729**

.740**

.443**

.347**

.589**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408

AULONA ZOTAJ

247

Tabela 705. Analiza e faktorëve për elementet e promovimit politik

Korrelimet

Roli i

dimensione

ve te

strategjise

se

marketingut

Roliidimesi

oneve2

Roliidimesi

oneve3

Roliidimesi

oneve4

Roliidimesi

oneve5

Roliidimesi

oneve6

Roliidimesi

oneve7

Roliidimesi

oneve8

Roliidimesi

oneve9

Seksioni V - Roli i

dimensioneve të

strategjisë së

marketingut

Korrelimi

Pearson

1

Sig. (2-tailed)

N 408

Rolii dimesioneve2 Korrelimi

Pearson

.712**

1


N 408 408


Pearson

.682**

.707**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

Vlerësimii

strategjive9

Korrelimi

Pearson

.459**

.612**

.606**

.690**

.526**

-.072 .233**

.670**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .208 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408 408

Vlerësimii

strategjive10

Korrelimi

Pearson

.281**

.433**

.449**

.531**

.457**

-.192**

.109 .472**

.796**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .001 .056 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408 408 3

0

8

**. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.01(2-tailed).


248


Pearson

.144* .145

* .144

* 1

Sig. (2-tailed) .011 .011 .011

N 408 408 408 408


Pearson

.769**

.718**

.739**

.292**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408


Pearson

.284**

.338**

.369**

.234**

.305**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408


Pearson

.650**

.349**

.494**

.236**

.453**

.397**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408


Pearson

.823**

.730**

.739**

.090 .801**

.229**

.515**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .113 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408


Pearson

.723**

.625**

.644**

.037 .762**

-.050 .439**

.865**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .522 .000 .386 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408 408


*. Korrelacioniështëirëndësishëmnënivelin 0.05 (2-tailed).

AULONA ZOTAJ

249

Tabela716. Seksionet e marketingut politik

Korrelimet

SeksioniIII SeksioniIV SeksioniV

SeksioniIII Korrelimi Pearson 1 .743**

.439**

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

SeksioniIV Korrelimi Pearson .743**

1 .621**

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

SeksioniV Korrelimi Pearson .439**

.621**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408


Tabela727. Seksioni i BE-së

Korrelimet

Efektet e

reformave dhe

integrimit ne BE

ne ligjerimin

politik Efekti i BE2 Efektii BE3 Efektii BE4 Efektii BE5 Efektii BE6

Seksioni VI- Efektet e

reformave dhe integrimit në

BE në ligjërimin politik

Korrelimi Pearson 1

Sig. (2-tailed)

N 408

Efektii BE2 Korrelimi Pearson .610**

1


N 408 408


.624**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408


.286**

.481**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 408 408 408 408


250


.303**

.543**

.576**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408


.451**

.293**

.624**

.284**

1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408


Tabela738. Elementet e ligjërimit politik

Korrelimet

Roli i elementeve

socile, histotike,

politike

nacionaliste ne

ligjerim

Elementeteligjeri

mit 2

Elementeteligjeri

mit 3

Elementeteligjeri

mit 4

Elementeteligjeri

mit 5

A eshte

permiresuar

ligjerimi dhe

performanca e

politikaneve

pergjate viteve te

trazicionit

Seksioni VII - roli i elemënteve

sociale, histotike, politike

nacionaliste ne ligjërim

Korrelimi Pearson 1

Sig. (2-tailed)

N 408

Elementët e ligjërimit 2 Korrelimi Pearson .155**

1


N 408 408

Elementët e ligjërimit 3 Korrelimi Pearson -.078 .561**

1

Sig. (2-tailed) .170 .000

N 408 408 408


-.015 .557**

1

Sig. (2-tailed) .002 .797 .000

N 408 408 408 408


.155**

.053 .412**

1

Sig. (2-tailed) .000 .006 .350 .000

N 408 408 408 408 408

A Korrelimi Pearson .074 .290**

.048 -.251**

.023 1

AULONA ZOTAJ

251

ështëpërmiresuarligjërimidhepe

rformanca e

politikanëvepërgjatëvitevetëtra

zicionit

Sig. (2-tailed) .195 .000 .403 .000 .692

N 408 408 408 408 408 408

Tabela79. Media

Korrelimet

Seksioni VIII -

roli i medias ne

ligjerimin e

partive politike Mediavizive Mediaonline

Korrektesiaemedi

ave

Mesazhetnepermj

etmedias

Korrektesiaemesa

zheve

Seksioni VIII - roli i medias në

ligjërimin e partive politike

Korrelimi Pearson 1

Sig. (2-tailed)

N 408

Media vizive Korrelimi Pearson .252**

1


N 408 408

Media online Korrelimi Pearson -.317**

.098 1

Sig. (2-tailed) .000 .085

N 408 408 408

Korrektesia e mediave Korrelimi Pearson .157**

.110 -.152**

1

Sig. (2-tailed) .006 .055 .007

N 408 408 408 408

Mesazhetnepermjetmedias Korrelimi Pearson .532**

.050 -.476**

.502**

1

Sig. (2-tailed) .000 .384 .000 .000

N 408 408 408 408 408

Korrektesia e mesazheve Korrelimi Pearson .173**

-.213**

-.196**

.379**

.361**

1

Sig. (2-tailed) .002 .000 .001 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408



252

Tabela 80. Perceptimi mbi ligjërimin e aktorëve kryesorë politik

Correlations

Edirama

Lulzimbas

ha Ilirmeta

Seksioni IX-

perceptimi

rreth liderve

politike

elementetne

ligjerim5

elementetn

eligjerim4

elementetneli

gjerim3

elementet

neligjerim

2

Seksioni VII -

roli i

elementeve

socile, histotike,

politike

nacionaliste ne

ligjerim

Seksioni

VIII - roli i

medias ne

ligjerimin

e partive

politike

Edirama Pearson

Correlation

1

Sig. (2-tailed)

N 408

Lulezimbasha Pearson

Correlation

.180** 1


N 408 408

Ilirmeta Pearson

Correlation

-.375** .509

** 1

Sig. (2-tailed) .000 .000

N 408 408 408

Seksioni IX-

perceptimi rreth

liderve politike

Pearson

Correlation

-.064 .116* -.074 1

Sig. (2-tailed) .197 .019 .134

N 408 408 408 408

elementetneligjerim5 Pearson

Correlation

-.033 .285** .152

** -.034 1

Sig. (2-tailed) .505 .000 .002 .498

N 408 408 408 408 408

AULONA ZOTAJ

253


Correlation

.055 .178** -.006 .316

** .404

** 1

Sig. (2-tailed) .271 .000 .908 .000 .000

N 408 408 408 408 408 408


Correlation

.166** -.124

* -.313

** .240

** .038 .553

** 1

Sig. (2-tailed) .001 .012 .000 .000 .441 .000

N 408 408 408 408 408 408 408


Correlation

.105* -.203

** -.283

** -.100

* .142

** -.031 .550

** 1

Sig. (2-tailed) .034 .000 .000 .043 .004 .534 .000

N 408 408 408 408 408 408 408 408

Seksioni VII - roli i

elementeve socile,

histotike, politike

nacionaliste ne

ligjerim

Pearson

Correlation

-.055 .278** .146

** .051 .614

** .174

** -.085 .160

** 1

Sig. (2-tailed) .267 .000 .003 .300 .000 .000 .085 .001

N 408 408 408 408 408 408 408 408 408

Seksioni VIII - roli i

medias ne ligjerimin e

partive politike

Pearson

Correlation

.569** .110

* -.149

** .136

** .082 .099

* .171

** .159

** .123

* 1

Sig. (2-tailed) .000 .026 .003 .006 .097 .045 .001 .001 .013

N 408 408 408 408 408 408 408 408 408 408

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË SHQIPËRINË E ... · Ligjërimet dhe identitetet politike...

Documents

Transcript of LIGJËRIMET DHE IDENTITETET POLITIKE NË SHQIPËRINË E ... · Ligjërimet dhe identitetet politike...