Leve de paarse zonnebloem! - CiST · We vertrekken vanuit het primair onderwijs, maar er ligt nu...

Verslag Symposium CMKT 9 maart 2015

1

Leve de paarse zonnebloem!

Verslag Symposium Cultuureducatie met Kwaliteit Tilburg (CMKT)

Op maandag 9 maart 2015 organiseerden Factorium Podiumkunsten & bureau

CiST in samenwerking met de Gemeente Tilburg het tweede symposium

‘Cultuureducatie met Kwaliteit Tilburg (CMKT)’. Markeerde het eerste symposium op 23

september 2013 vooral de start van CMKT, dit keer was het thema 'Verankering en

verdere ontwikkeling'.

Halverwege de periode 2013-2016 keken we terug, maar blikten we zeker vooruit. We

deden dat aan de hand van filmpjes met good practices, die werden toegelicht in de

deelsessies. In de deelsessies ging het vooral om het vinden van indicatoren die voor de

verankering en verdere ontwikkeling van cultuureducatie van belang zijn.

Het ministerie van OCW en het Fonds voor Cultuurparticipatie gaven toelichting over de

kaders waar binnen zij werken en blikten vooruit.

Edwin van Meerkerk van de Radboud Universiteit in Nijmegen gaf aan dat 'we op koers'

zijn.

Wethouder Onderwijs & Cultuur van Tilburg, Marcelle Hendrikx pleitte voor investeren in

de doorgaande leerlijn en de stad als 'community'.


2

Achtergrond

Het statement van het Symposium dat alle aanwezigen uitgereikt kregen werd duidelijk

gemaakt wat het 'Verhaal van Tilburg' is op het gebied van CMKT. De 'Talentenpiramide'

en de community zijn hier de exponenten van.

Voor de volledigheid voegen we hierbij het statement toe.

Statement Symposium CMKT 9-3-2014

Met Cultuureducatie met Kwaliteit Tilburg, afgekort CmKT, willen we cultuureducatie in het hart van het onderwijs brengen. Wij kiezen ervoor om de vraag van de school centraal te stellen en we nemen ruim de tijd om een aanpak te vinden die bij de school past. Onderwijs en het culturele veld moeten inhoudelijk op elkaar aansluiten, moeten dezelfde taal spreken en de bereidheid hebben om écht met elkaar in gesprek te gaan. Scholen moeten ervaren dat cultuureducatie niet iets extra's is, iets wat er bovenop komt, maar juist bij het onderwijs van alledag hoort. Wij gaan voor een aanpak waarbij de school kiest voor één discipline. Vanuit die discipline bouwen we aan de kwaliteit van cultuureducatie en in het verlengde daarvan aan de kwaliteit van onderwijs. Betrokken culturele instellingen/zzp’ers krijgen scholing om aan te sluiten bij het hedendaags onderwijs en leren werken met creativiteitsontwikkeling en doorgaande leerlijnen. Schoolteams krijgen een gezamenlijke onderdompeling waarin ze een discipline leren ontdekken en de toepassing ervaren bij het werken aan creativiteit. In hun klas krijgen leerkrachten voorbeeldlessen van kunstvakdocenten en ze kunnen op de werkplek coaching krijgen om zelf aan de slag te gaan met het ontwikkelen van de culturele competenties van leerlingen. We hebben grote ambities. We willen waarmaken wat we zeggen. In onze ambitie willen we op 31 december 2016 31 scholen bereikt hebben, 11.000 leerlingen en 650 leerkrachten. Op dit moment hebben we de doelstelling van 31-12-2016 al gehaald en er staan nog scholen te wachten om mee te doen. Bij 31 scholen betekent dit overigens ook 31 verschillende trajecten. Dus geen grote gemene deler, maar aandacht voor iedere school afzonderlijk, een aanpak op maat. Echte samenwerking betekent rekening met elkaar houden, tijd voor elkaar nemen, steeds blijven kijken naar wat kinderen nodig hebben. Scholen hebben een slag gemaakt, maar zeker ook de culturele instellingen/zzp’ers die écht partner van het onderwijs geworden zijn. Dat is gebeurd in een periode van 2 jaar. Een prestatie van formaat. Er is een hele stevige beweging in gang gezet en eind 2016 liggen er allerlei afspraken voor de toekomst. We willen dit vasthouden en uitbouwen. In feite zijn we in de stad bezig om met allerlei partners een hechte community te bouwen, gebaseerd op talentontwikkeling (zie onderstaand schema). Dat vergt energie, tijd, inzet en het vermogen om over het belang van de eigen instelling heen te kijken. Daar willen we ook na 2016 voor blijven gaan en we verwachten en hopen dat alle deelnemende partijen (scholen, culturele instellingen, zzp'ers, gemeente, OCW/ FCP) daar hun bijdrage aan blijven leveren.


3

Symposium

Het symposium werd georganiseerd voor alle organisaties die bij de regeling betrokken

zijn of voornemens zijn aan deze regeling deel te nemen: besturen, directies en ICC'ers

primair onderwijs, opleidingen, directies en educatieve medewerkers culturele

instellingen, wethouder cultuur en onderwijs, ambtenaren en politici. Allen verbonden

aan de stad Tilburg. Verder waren de bureaus cultuuronderwijs van Helmond, Breda, 's-

Hertogenbosch en Eindhoven aanwezig, die samen met CiST de 'B5' op het gebied van

cultuureducatie vormen.

Er waren 153 personen aanwezig:

78 vertegenwoordigers van scholen;

36 vertegenwoordigers van instellingen/aanbieders cultuureducatie;

wethouder Cultuur en Onderwijs Tilburg

6 ambtenaren van de gemeente Tilburg;

6 leden van de gemeenteraad;

4 vertegenwoordigers vanuit de opleidingen

8 vertegenwoordigers van de B5

14 'overigen'.


4

Programma

12.30 - 12.50 uur. Inloop bezoekers.

13.00 uur. Start Symposium in de grote zaal van Factorium door dagvoorzitter Cindy de Koning. 13.20 uur. Interview met Wim Burggraaff van het Ministerie van OCW en Josien Paulides van

het Fonds voor Cultuurparticipatie over cultuureducatie met kwaliteit en het perspectief van cultuureducatie na 2016.

13.45 uur. Edwin van Meerkerk, afdelingsvoorzitter Algemene Cultuurwetenschappen Radboud

Universiteit Nijmegen en onderzoeker cultuureducatie met kwaliteit. Onderwerp: wat zijn de sleutelfactoren voor het succes van cultuureducatie met kwaliteit.

14.10 uur. Wethouder Onderwijs en Cultuur Marcelle Hendrickx zal de visie van de gemeente

Tilburg verwoorden voor wat betreft de verankering en de verdere ontwikkeling op het gebied van cultuureducatie voor de periode 2016-2023.

14.25 uur. Toelichting deelsessies. 14.30 uur. Pauze. 15.00 uur. Deelsessies waarin scholen en instellingen u laten kennismaken met enkele goede

voorbeelden uit de praktijk die tot dusver ontwikkeld zijn. Maar u krijgt natuurlijk ook de gelegenheid om knelpunten, aanbevelingen te formuleren voor de toekomst.

16.00 uur. Terugkoppeling deelsessies. 16.15 - 17.00 uur. Netwerkborrel.


5

"Muziek daar word je warm van"

Gert Oude Sogtoen en Sandra van Beeck speelden quatre-mains van Pozzoli en Fuchs

Factorium heeft meer dan goede docenten in huis. Gert Oude Sogtoen is niet alleen

pianodocent bij Factorium maar onder meer ook uitvoerend pianist en werkzaam als

repetitor/pianist bij Van den Ende producties (musical Aspects of Love) en musical

director bij de succesvolle musical Billy Elliot.

Sandra van Beeck is ook pianist, maar ook icc’er. Leerkracht/gedragsspecialist

Voortgezet Speciaal Onderwijs aan de Mytylschool in Tilburg, een school die meedoet aan

CMKT.

Sandra en Gert zijn getrouwd. "De vonk sloeg over toen we elkaar ontmoetten op het

Conservatorium."

Muziek brengt mensen dichter bij elkaar zou je kunnen zeggen. Dat geldt ook voor CMKT

waarbij instellingen en scholen met elkaar hecht samenwerken.


6

"Het geheim van Tilburg en de B5"

Interview met Jan Stoel, projectleider CMKT (www.cist.nl Link door naar CMKT)

Jan geeft aan het bijzonder te vinden dat scholen, instellingen, besturen, politici,

opleidingen en de collega's van de B5, kortom alle gremia die bij CMKT betrokken zijn

aanwezig zijn. En dat terwijl hij zich realiseert dat het voor onderwijs niet eenvoudig is

om vervanging te regelen.

Het geheim van Tilburg en de B5?

"Sinds een jaar of zes komen de bureaus voor cultuuronderwijs van de grote Brabantse

steden iedere zes weken bij elkaar. Er wordt gekeken hoe we elkaars expertise kunnen

benutten. Voorbeelden zijn de Culturele Ladekast. Het initiatief hiervoor lag bij

Cultuurwinkel Breda. Samen hebben we het uitgewerkt tot een instrument dat nu

landelijke bekendheid heeft. We hebben alle vijf een instrument voor Monitoring en

Evaluatie, Moneva en zijn ook aan het kijken naar een leerlingontwikkelinstrument.

Het geheim van Tilburg zit hem in de aanpak. De vraag van de school is leidend,

aansluiten bij waar een school mee bezig is, wat kinderen nodig hebben. Niet van

bovenaf dingen verplichten, maar vanaf de basis opbouwen. En dat werkt. Zeker als je te

maken hebt met instellingen en zzp'ers die flexibel zijn, maatwerk leveren en zich ook

scholen om het onderwijs van dienst te zijn. En er altijd voor de scholen en de

instellingen zijn, helpen knelpunten op te lossen.

31 scholen doen nu mee. Daarmee voldoen we meer dan een jaar eerder dan gepland

aan de uitdaging die we in 2013 zijn aangegaan. Maar er is nog een uitdaging. Nog 8

andere scholen willen meedoen. Hoe kunnen we mogelijk maken?"

Het zou mooi zijn als we aan het eind van deze dag zicht hebben gekregen op de

toekomst van cultuuronderwijs. Ons programma is daar op gericht. Hoe kunnen we wat

we aan het doen zijn verankeren en verder ontwikkelen. Ook hier geldt weer het principe

dat we dat van onderop vorm willen geven. Daarom willen we met onderwijs en

instellingen in gesprek, zodat we kunnen bouwen aan een hechte community in de stad.

Er ligt een Bestuurlijk Akkoord, ondertekend door het Ministerie van OCW en ons

gemeentebestuur. Dat akkoord loopt tot 2023. Hopelijk krijgen we tijd en ruimte om te

werken aan een mooie cultuureducatieve toekomst voor de nu jonge burgers van onze

stad.

We vertrekken vanuit het primair onderwijs, maar er ligt nu een aanvraag bij het FCP om

de doorgaande leerlijn en onze werkwijze ook te verbreden naar het voortgezet

onderwijs, te beginnen bij het VMBO. De scholen staan te trappelen om van start te

gaan.

http://www.cist.nl/


7

Filmpjes: good practices

Rode draad binnen het symposium is een serie van 5 filmpjes. Het zijn voorbeelden van

hoe op scholen gewerkt wordt. De filmpjes krijgen een verdieping in de deelsessies en

zullen aanleiding geven om met elkaar in gesprek te gaan:

Don Sartoschool laat de 'lees- en vertelrevolutie' zien die veroorzaakt is door

Bibliotheek Midden-Brabant en de organisatie 'Toveren met taal'. Cultuureducatie

met kwaliteit zorgt ervoor dat de opbrengsten van het taalonderwijs op school

snel verbeteren.

Op basisschool de Borne wordt samengewerkt met de Hogeschool voor de

Kunsten, de Hogeschool Kind en Educatie (Pabo) in Cultlab. De verbinding naar

CMKT gebeurt door het BIKcollectief en Kinderkunstklas. Er wordt uitgegaan van

de leervragen van kinderen en leerkrachten

Als je het hebt over een doorgaande leerlijn dan stopt die bij kinderen niet als de

school is afgelopen. Op OBS Bibit is de verbinding binnenschools en buitenschools

leren een van de elementen van CMKT en is Kinderstad samenwerkingspartner.

Een Bibit is een rijst/kiemplantje en staat dus symbolisch voor groei.

De Jan Ligthartschool Rendierhof heeft voor erfgoed gekozen en legt vandaar uit

verbindingen naar andere domeinen. Men gebruikt de culturele ladekast en maakt

gebruik van de binnen CMKT ontwikkelde Elektronische Leeromgeving (de ELO).

Bij de Lochtenbergh komt alles samen. CMKT is immers een uitdaging voor school

maar ook voor instellingen. Als je werkt met taalroutines hoe sluit je daar dan

vanuit de kunsten op aan. Met kunstroutines, maar wat zijn dat en hoe doe je

dat?

Wilt u de filmpjes zien? Klik op deze link:

https://www.youtube.com/playlist?list=PLuJd6a9ipmKyTGxCE_f3VhQvw01ajNvW4

https://www.youtube.com/playlist?list=PLuJd6a9ipmKyTGxCE_f3VhQvw01ajNvW4


8

'Goed bezig' Verankering, deskundigheid, muziekimpuls, inspectie en regionalisering

Wim Burggraaff (OCW) en Josien Paulides (FCP)

Wim Burggraaff. Vanaf 2007 beleidsmedewerker cultuureducatie en amateurkunst

bij OCW. Hij is sinds 2012 secretaris van het Landelijke programma Cultuureducatie met

kwaliteit.

Josien Paulides. Plaatsvervangend programmacoördinator Cultuureducatie met

kwaliteit bij het FCP en verantwoordelijk voor de beleidsontwikkeling.

Wim Burggraaff schetst eerst de uitgangspunten van cultuureducatie met kwaliteit:

o Op welke wijze kunnen we cultuuronderwijs verankeren in het onderwijs?

o Hoe kunnen we de deskundigheid op het gebied van cultuuronderwijs van

zittende en aankomende leerkrachten bevorderen?

o Hoe kunnen culturele instellingen de school versterken bij de invulling van

cultuuronderwijs?

Een vraag die de zaal natuurlijk bezig houdt is of CMKT ook na 2016 doorgaat. Wim

Burggraaff: "De kwaliteitsagenda voor cultuuronderwijs ligt voor een langere periode

vast. Er is een bestuurlijk akkoord (dat loopt tot 2023) en er zijn sectorafspraken

gemaakt met het onderwijs. We gaan dus verder met dit beleid. Dit is het moment om te

gaan kijken waar we de focus op willen leggen in de komende jaren.

Ik ben hier vooral om te horen wat er in Tilburg speelt en neem de verhalen uit de

praktijk mee in de ontwikkeling van ons beleid.

Wettelijk ligt de verankering van cultuureducatie vast in de kerndoelen. De inspectie is

zich intensief aan het voorbereiden op haar toezichthoudende taak t.a.v. cultuureducatie.

De inspectie is bezig met een peilingsonderzoek dat een landelijk beeld op moet leveren

van wat leerlingen in groep 8 kennen en kunnen.."


9

Josien Paulides: "Het FCP praat met OCW over de beleidslijn van OCW en zorgt v oor de

uitvoering van verschillende subsidieregeling. Cultuureducatie met kwaliteit is één van de

programma's van het FCP. Cultuureducatie in het VMBO en het Flankerend beleid zijn

voorbeelden van regelingen die ook tot dit programma behoren.

Het FCP voert gesprekken met instellingen die subsidie ontvangen binnen de

matchingsregeling van Cultuureducatie met Kwaliteit en organiseert twee landelijke

conferenties per jaar. De eerstvolgende gaat over borging van cultuureducatie. Dat is

momenteel de meest centrale vraag bij cultuureducatie. Daarom ben ik ook wel

benieuwd naar wat er hier in Tilburg leeft.

De regeling Muziekimpuls wordt voor de zomer gepubliceerd. Scholen kunnen voor een

periode van 3 jaar (2017-2020) een bedrag aanvragen t.b.v. een muziekdocent om

duurzaam muziekonderwijs terug te brengen in de school. De verbinding met het

buitenschools leren is een van de onderdelen van deze regeling.

Tilburg is 'goed bezig.' Men heeft een opvallend programma dat geland is in een

vruchtbare bodem. Cultuureducatie krijgt in Tilburg een brede invulling: van poëzie tot

popmuziek. De Culturele Ladekast, ontwikkeld door de B5, is een goed instrument dat

men landelijk overal kan tonen. Specifiek voor Tilburg is dat er gedegen plannen liggen,

dat alle afspraken goed vast liggen en dat duidelijk is wat men van de school en de

instelling verwacht.

Een puntje van aandacht is wel hoe je leerkrachten echt kunt laten werken met de

Culturele Ladekast.

De focus in Tilburg ligt op één discipline en vandaar uit gaat men verbreden. Ik ben

benieuwd hoe jullie dat doen en hoe jullie het vakoverstijgende aanpakken."

Vraag vanuit de zaal: "Ik werk op een school in Goirle en wij zijn gedwongen om te

werken met Kunstbalie. We sluiten eigenlijk liever aan bij CMKT. Waarom kan dat niet?"

Wim Burggraaff: "Wij proberen met CMK een landelijke dekking na te streven en de B5

opereert in de grote steden, terwijl Kunstbalie zich richt op de andere gemeenten in

Noord-Brabant. Je ziet op meer plekken in het land dat steden meer regionaal gaan

denken. Misschien sluit het wel aan op de ambitie van Tilburg. Er zou in ieder geval meer

mogelijk kunnen zijn."


10

"Als het niet bij de leerkracht gebeurt, dan gebeurt er niets"

Edwin van Meerkerk, Radboud Universiteit Nijmegen

Edwin van Meerkerk is universitair docent Algemene Cultuurwetenschappen aan de

Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij doceert kunsteducatie, maar doet ook onderzoek

naar CMK, onder meer in Gelderland. De ambities van CMK zijn hoog en er is een grote

diversiteit. Die diversiteit gaat Edwin in zijn lezing gebruiken om te verkennen welke

sleutelfactoren er zijn voor het succes van CMK. Wat zijn de ambities en wat is reëel?

Zijn we op koers en hoever zijn we op die tocht? De belangrijkste sleutel is de leerkracht.

Edwin van Meerkerk twittert ook en we kwamen een paar pakkende tweets tegen:

· Doen van onderzoek heeft weinig zijn als de kennis niet wordt doorgegeven

· Kunsteducatie kan creatiever, cultuurbeleid beter en hoger onderwijs hoger

· In Emmen investeert met 40 miljoen in een theater, maar is er geen geld voor

educatie. Emmen verwart instellingenbeleid met cultuurbeleid

· Het onderwijs moet op de schop.

De volledige Powerpoint-presentatie van Edwin van Meerkerk is te vinden op de website

van CMKT, gelinkt aan de website van CiST (www.cist.nl ). Hieronder geven we een

aantal van de dia's weer.

Edwin van Meerkerk begon zijn lezing 'Cultuureducatie met ambitie' met een historisch

overzicht, ontleedde de 'ambities van cultuureducatie met kwaliteit' en vertaalde dat naar

de manier van werken in Tilburg. Hij heeft voor deze presentatie 'langzaam gelezen.' Als

je dat doet vallen dingen op. Hij heeft zijn bevindingen vervolgens gerubriceerd, in

stapeltjes gelegd.

http://www.cist.nl/


11


12

Edwin van Meerkerk heeft de Moneva-resultaten van de B5-steden met elkaar vergeleken

en ziet drie thema’s bovendrijven:


13

Vervolgens ging hij in op 'ambities en realisatie' en expliciteerde een aantal modellen.

Die zijn via de link aan het begin van deze paragraaf op te vragen en kunnen

schoolleiders helpen om veranderingen door te voeren.

Hij sloot af met wat een en ander voor de leraar betekent. De leraar is immers de spil in

het hele traject van cultuureducatie met kwaliteit.

Een aantal citaten onderstreepten zijn verhaal:

- De collectieve waarden spelen een grote rol bij cultuureducatie. Het gaat niet om

scores, maar om een Bildungsperspectief

- We zijn halverwege de financiering van Cultuureducatie met kwaliteit, maar zijn

we ook halverwege het proces?

- Als het niet bij de leerkracht gebeurt, gebeurt er niets.


14


15

De paarse zonnebloem

Marcelle Hendrickx, wethouder Onderwijs en Cultuur gemeente Tilburg

"Ik ken de vorige spreker Edwin van Meerkerk via twitter. Wij volgen elkaar. Als je

twittert dan maak je onderdeel uit van een community. En die community is waar ik het

met u over wil hebben. Niet zozeer de twittercommunity maar de community als

samenleving, de community van deze mooie bijzondere stad. En die zijn we hier in

Tilburg aan het bouwen, ook op het gebied van cultuureducatie.

Cultuureducatie met kwaliteit, het is eigenlijk een gekke term. Want cultuureducatie

levert juist die kwaliteit, het is de kers op de slagroom, het legt een basis voor iets

beters en mooiers in het leven. Een kleine anekdote: Ik herinner me dat mijn jongste

dochter verdrietig thuis kwam van school. Er was een Vincent van Gogh project op school

en de opdracht was een zonnebloem te tekenen. "Ik heb een paarse zonnebloem

getekend, mam, en de juf vond het niet goed. Zonnebloemen zijn geel......." Ik was

ontroerd, mijn dochter had haar eigen verbeeldingskracht optimaal gebruikt en was

grenzeloos aan de slag gegaan. Buiten de lijnen, buiten de norm en buiten haar eigen

barrières. Op zoek naar haar eigen bron en haar eigen wijze. En daar gaat het om bij

cultuureducatie. Je kunt meer dan je denkt en misschien nog belangrijker, je kunt meer

dan andere mensen denken. Dat geeft vertrouwen. En het heeft zin. Daar word je groot

en sterk van. Leve de paarse zonnebloem!

Als je goed kijkt zie je dat deze stad zindert op onverwachte plekken. Dat stelt ook onze

kinderen in staat om op onverwachte momenten en plekken met cultuur en kunst in

aanraking te komen. Dat verrast, stimuleert de verbeelding. Dus het gaat wat mij betreft

ook over cultuureducatie in het totale kunsten cultuurprogramma van de stad.

Gelukkig is CMKT een programma dat enorm aanslaat in deze stad, in onze scholen. Maar

hoe kunnen we nu zorgen dat het blijft zinderen, hoe kunnen we deze ontwikkeling

optimaliseren? Hoe zorgen we ervoor dat al onze kinderen die onverwachte ontmoetingen

krijgen?

De community die wij willen bouwen vanuit de zogenaamde Talentenpiramide is daarbij

leidend. Het gaat niet om geïsoleerde projecten, wij zijn op zoek naar samenhang, tussen

mensen en projecten. Cultuur is onderdeel van die community, van de wijk en de school


16

moet zich daarvoor open stellen. Want in het curriculum van die school hoort

cultuureducatie thuis. Dat doen we in Tilburg vanuit de vraag van de leerkracht en de

school. We sluiten aan op de praktijk en regelen het niet van bovenaf. Dat is goed. Want

door op een andere manier naar de dingen des levens te kijken wordt de totale

opbrengst van het onderwijs beter. Cultuuronderwijs kan taal en rekenen op een hoger

niveau brengen.

Wij zijn nu twee jaar aan het bouwen met CMKT en gelukkig, er is nog veel te doen. Als

we de Talentenpiramide echt willen laten werken, moeten we het mogelijk maken dat

iedereen zijn talenten optimaal kan ontwikkelen en benutten. Wij zetten in op een

doorgaande leerlijn, niet alleen binnen het primair onderwijs, maar ook in de verbinding

naar het voortgezet onderwijs en de voor- en naschoolse opvang. Daarvoor ligt nu een

aanvraag bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. Ook de verbinding met de kunstenaars

zelf, met de culturele instellingen en met de amateurkunst kan steviger en creatiever.

Wij zijn bezig met try-out cultuur in Tilburg, waardoor kinderen kunnen kennismaken

met cultuur na school. De Muziekimpuls die er aan komt willen we verbinden met CMKT.

En, we zouden moeten onderzoeken hoe Tilburg ook hierin steviger met de regio kan

samenwerken.

De koers die wij als stad ingeslagen hebben is duidelijk. Maar uw enthousiasme en

expertise is daarbij hard nodig. En, in een community moet je elkaar ook blijven

ontmoeten. Netwerkbijeenkomsten als deze zijn van groot belang daarbij. Ik hoop u dus

snel weer te spreken."


17

En hoe nu verder?

De deelsessies zijn wezenlijk onderdeel van het symposium. In de deelsessies gaat men

met elkaar in gesprek. Er zijn vijf filmpjes getoond tijdens het plenaire gedeelte. Dat was

de teaser. Maar hoe hebben scholen en instellingen een en ander aangepakt. Dat wordt

uitgelegd in de deelsessies.

Maar het is ook van belang om met elkaar na te denken over wat nodig is om

cultuureducatie te verankeren en verder te ontwikkelen. In iedere sessie zaten

instellingen, scholen, beleidsmakers. De resultaten van de deelsessies werden plenair

teruggekoppeld door de voorzitters.

Deelsessie 1:

De lees- en vertelrevolutie Basisschool Don Sarto: Ludy Meister (directeur), Mathilde Geus (icc'er). Bibliotheek

Midden-Brabant: Helma v.d. Langerijt.

Voorzitter: Marie-Anne Raaijmakers

Aanpak

Start van CMKT. Kinderen lezen niet. Het team heeft een visie ontwikkeld over hoe dit

aangepakt kan worden:

Maken van verbindingen tussen de kunstdisciplines

Lezen als basis

Ouder er bij betrekken (taalkamer, ouder in de klas, boekjes meegeven en

'verplichten' er iets mee te doen)

Nadenken over de doorgaande leerlijn literatuur

Overal boeken bij inzetten

Resultaat na twee jaar:

Overal in de klassen zijn boeken te vinden

Er wordt gewerkt met een doorgaande leerlijn, ook met ouders

Voorlezen is geborgd

Resultaten zijn beter

Wat blijft nodig:

Neuzen dezelfde kant op houden

Leren omgaan met de 'waan van de dag', de druk van de methode

Hulp vragen, coaching en begeleiding vanuit de instellingen, de experts blijft

nodig

Wat is in de toekomst nodig?

Aanbevelingen op schoolniveau:

- Weten

o Er zijn diverse aanpakken mogelijk. Fijn dart het niet op één manier moet

o De leerkracht is de bron. Als die met passie werkt dan komt het goed

o Let op verbindingen tussen het binnen- en naschoolse

- Willen

o De leerkracht moet zich veilig voelen en geholpen worden om over de

drempel van 'ik durf het niet' heen te stappen. Sluit vooral aan op wat je

wel kunt


18

o Zelfreflectie is belangrijk

o Zorg voor draagvlak binnen de school en het gezamenlijk uitdragen van de

visie die je hebt is essentieel

- Kunnen

o Aanreiken van handvatten. De expert van buiten is de begeleider.

Voorbeeld: je kunt boeken gebruiken bij alles wat je doet, maar je moet

wel weten waar je de goede boeken vindt.

o Leren loslaten van de methode

o Werken vanuit een brede basis

o Facilitering

Aanbevelingen gemeentebreed:

- Inrichten van netwerken CMKT: inhoudelijk. Uitwisselen, inspireren,

ouderbetrokkenheid

- Gezamenlijke studiemiddagen (facilitering vanuit de schoolbesturen), bijvoorbeeld

2 tot 3 keer per jaar rondom een discipline, materialen, ELO

- Ontwikkelen toetscriteria, monitoring.


19

Deelsessie 2:

De leervraag centraal - fouten maken mag

Basisschool De Borne: Monique Aben (directeur), Annelijn Smulders, Robin Brugman

(CultLab)

Voorzitter: Ad de Wolf

Aanpak:

Monique Aben is directeur van De Borne. Ze zet zich stevig in om de kwaliteit van het

onderwijs op haar school te blijven verbeteren. Nadrukkelijk stelt ze de leerlingen

centraal en ze geeft leerkrachten de ruimte en het vertrouwen om met

kwaliteitsverbetering aan de slag te gaan. De Borne stelt zich open voor inbreng van

buiten.

Bij het versterken van cultuureducatie vond de school een prima aansluiting bij CultLab,

een initiatief van de Hogeschool voor de Kunsten(FHK) en de Fontys Hogeschool Kind en

Educatie(FHKE). Robin Brugman, een jeugdige leerkracht op De Borne, is samen met

Annelijn Smulders, trekker van CultLab. Binnen cultuureducatie wordt verder op de

school samengewerkt met experts beeldende kunst van BIKcollectief en Kinderkunstklas.

CultLab wil een brug slaan tussen studenten van de genoemde HBO- opleidingen en de

praktijk van het primair onderwijs. Tegelijk willen de studenten door hun aanwezigheid

een prikkel geven aan het versterken van de cultuureducatie. Centraal vertrekpunt is de

leervraag van zowel kinderen als leerkrachten. De ambitie van CultLab is om de eigen

aanpak uit te rollen over de hele stad en een centrale plek in te richten van waaruit

scholen een mooi programma kan worden aangeboden. Meer informatie over CultLab is

te vinden op: http://cult-lab.nl.

De Borne is tevreden met de aanpak van CultLab en de samenwerking met de experts

van BIK en Kinderkunstklas. Monique ziet in die samenwerking een mooie aanvulling:

voor de dagdagelijkse inspiratie zijn de studenten van CultLab op de school aanwezig,

de Bikkers en Kinderkunstklas komen voor het geven van bijzondere impulsen in de

cultuureducatie. De Borne heeft de ambitie om cultuureducatie in te bedden binnen het

gehele schoolprogramma, waarbij cultuureducatie zowel ingezet wordt om taal- en

rekenonderwijs te verbeteren als om de autonome waarde van kunst en cultuur te leren

ontdekken en eigen te maken.

Om cultuureducatie in te bedden binnen de school is nog veel meer kennisdeling nodig.

Kennisdeling zowel tussen leerkrachten onderling, als tussen leerkrachten en experts, als

tussen scholen onderling en scholen en culturele instellingen. De aanwezigheid van

studenten van de FHK/AKE wordt als noodzakelijk ervaren: zowel om zittende

http://cult-lab.nl/


20

leerkrachten uit te dagen als om komende leerkrachten praktisch te vormen. De

samenwerking met experts uit de cultuur is goed van de grond gekomen en blijkt in de

praktijk een bijzonder waardevolle toevoeging te zijn op de insteek van het CultLab. Het

vertrekpunt van de aanpak is de leervraag van het kind en de leerkracht: het omzetten

van die vraag in concrete lesprogramma’s en het ontwikkelen van aangepast materiaal

kost meer tijd dan beschikbaar binnen het programma CmKT. Ook blijft er een grote

scholingsbehoefte bij zowel leerkrachten als experts om goed in te steken op de

leervragen.

De Borne is een school waar leerkrachten worden uitgedaagd om te werken vanuit een

droom over beter onderwijs. In dit werken aan die dromen moeten ook fouten gemaakt

kunnen worden en is er ruimte voor het eigen tempo van leerkrachten om mee te gaan

in de droom voor beter onderwijs. Monique gaat als directeur voor in dat proces. Ze heeft

voor de komende jaren volop ambities: De Borne gaat ook insteken op het verbinden van

technologie en kunst en cultuur en ze wil graag de lijn doortrekken van primair naar

voortgezet onderwijs. Dat kan de pedagogisch-didactisch aansluitingen tussen po en vo

verbeteren en op die manier ook leiden tot hogere onderwijskwaliteit. De Culturele

Ladekast kan daarbij een goed instrument zijn.


- Na de presentatie volgde een discussie over verankeren en ontwikkelen. Het

enthousiasme voor CmKT bleek breed aanwezig en ook de behoefte aan

voortzetting. Zoals een deelnemer het verwoordde: ‘we hebben geen behoefte

aan nieuwe programma’s of projecten, maar aan continuïteit’.

- Een directeur van een school merkte daarbij op dat, gezien de beperkte

schoolbudgetten, financiële ondersteuning noodzakelijk is. Een school is onlangs

gestart met CmKT: deze school wil het gehele traject doorlopen maar is onzeker

of daarvoor ook de faciliteiten beschikbaar zijn.

- De behoefte aan verdere kennisdeling bleek breed aanwezig, evenals de

geconstateerde noodzaak om materiaal te ontwikkelen afgestemd op de specifiek

eigen onderwijssituatie.

- De samenwerking met experts van culturele instellingen heeft een concrete

meerwaarde voor de school en de gegroeide samenwerking wordt als positief

ervaren. Toen het woord borgen viel ontstond er een discussie over hoe het best

CmKT vast te houden: via papieren documenten in de vorm van curriculum,

uitwerkte lesprogramma’s, samenwerkingsovereenkomsten enz of via het

ondersteunen en in dienst houden van gedreven leerkrachten. De meerderheid

benadrukten de laatste optie.

- Opgemerkt werd wel dat de Culturele Ladekast een goed handvat kan zijn voor de

inhoudelijke gemeenschappelijke borging. Instemming kreeg evenwel de

sectorleider van de FHK met zijn verwijzing naar M.L.King: diens kracht kwam

voort uit zijn vermogen om een droom voor te stellen en dat was krachtiger dan

het voorleggen van beleidsplannen, curricula of protocollen.

- Refererend aan De Borne werd door de deelnemers aangegeven dat er dan binnen

de school ruimte voor experiment moet kunnen zijn en een cultuur waarin ook

door fouten kan worden geleerd. CmKT is met andere woorden ook afhankelijk

van de bereidheid van de school om in openheid te werken aan vernieuwing.

CmKT kan, naast het versterken van de intrinsieke waarde van kunst en cultuur,

in die bereidheid van de school om te vernieuwen ook bijdragen aan een betere

kwaliteit van het onderwijs.


21

Deelsessie 3:

Interdisciplinair werken Basisschool Jan Ligthart rendierhof: Gerry van Echteld (icc'er),

Erfgoed educatie: Jasmijn van der Hamsvoord

Voorzitter: Peter Kok

Aanpak:

Erfgoededucatie is het centrale thema op de school. Vanuit erfgoed worden verbindingen

gelegd naar andere disciplines. Hierdoor komt het interdisciplinair werken tot

ontwikkeling. De school gebruik de Culturele Ladekast en de ELO (Elektronische

leeromgeving met inspiratievoorbeelden voor lessen). De Culturele Ladekast en de ELO

zijn twee instrumenten die bijdragen aan de verankering van cultuureducatie.

Succesfactoren zijn de lesbrieven die vastgelegd zijn in de ELO, de kennisdeling. Steeds

meer thema's waar de school mee bezig is worden ontsloten.


- Het blijft nodig om vakdocenten, expertise in te huren, die de school als consulent

blijven helpen vanuit de manier van denken die binnen CMKT ontwikkeld is.

Kunstenaars, muziekdocenten, dramadocenten, dansdocenten, medewerkers van

de bibliotheek werken binnen CMKT samen. Zij werken vanuit eenzelfde

denkkader. Zo'n educatieteam zou je moeten faciliteren om scholen in de

toekomst te helpen.

- Breed draagvlak blijft nodig. De leerkrachten moeten nog meer geschoold worden

om de koppeling met de Culturele Ladekast te blijven maken.

- Als er zoveel scholen meedoen moet CMKT ook een item zijn voor de besturen.

CMKT moet iets zijn voor de lange termijn (het Bestuurlijk Akkoord loopt tot

2023). Als je cultuuronderwijs vormgeeft heb je daar tijd voor nodig.


22

Deelsessie 4:

Taal-Kunstroutines

Basisschool De Lochtenbergh: Lineke Leemans (icc'er), Mariëlle van de Plas (icc-er)

Factorium Podiumkunsten: Maartje van den Boom-Coppes en Wim Glorius.

Fontys Fydes en Fontys kenniscentrum taal: Jack Duerings

Voorzitter: Bert van Herreveld

Aanpak:

Bevlogenheid, enthousiasme, betrokkenheid zijn kenmerken van hoe de school met

CMKT werkt. De school was voor CMKT al bezig om middels muziek binnenschools en

buitenschools leren met elkaar te verbinden. Taal is op deze NT2-school ontzettend

belangrijk. De school werkt met taalroutines en van daaruit is gevraagd naar

verbinding van taal in de muzieklessen. Factorium heeft deze vraag opgepakt en

breder getrokken en samen met Fontys Fydes een eerste opzet gemaakt om Kunst-

taalroutines te ontwikkelen, waarin de kinderen zich zowel op taalgebied als in de

kunstdiscipline ontwikkelen. Muziek én taalonderwijs zijn beiden doel én middel. Dat

leidde er toe dat er nu een aantal kunst-taalroutines ontwikkeld zijn, die momenteel

op de school worden uitgeprobeerd. Muziek is op deze school niet alleen middel, maar

ook de intrinsieke waarde van kunst krijgt volop aandacht.

Doordat de vakdocent aansluit bij de situatie van de school én de situatie in elke

klas/groep leert elke leerkracht op zijn eigen niveau en groeit de betrokkenheid. Deze

werkvorm, coaching-on-the-job en hel leveren van maatwerk vraagt echter om

veelvuldig overleg, waarbinnen CMKT op dit moment niet is voorzien.

Ook blijkt het gehele traject voorspoedig te verlopen, maar kosten over en weer het

leren van elkaars disciplines extra tijd in uitvoering èn in overleg. Ook hierin voorziet

CMKT nu niet.


23


- Verankering. Wij moeten de tijd krijgen om ons nog vier jaar verder te

ontwikkelen. Eén periode CMKT is gewoon te kort.

- Kunst-taalroutines voor alle kunstdisciplines.

- Tijd en kennisdeling.

- Coaching van het huidige educatieteam. Daar zitten de specialisten. Zij kunnen

scholen blijven voeden en scherp houden.

- Tijd en middelen om nieuwe leerkrachten binnen de school te scholen in CMKT.

- Betrekken PABO en kunstvakopleidingen bij CMKT. In feite doen wij nu werk wat

eigenlijk op de PABO thuis hoort.

- Behouden van enthousiasme en betrokkenheid!


24

Deelsessie 5:

Verankering ook naschools

OBS Bibit: Noortje Driessen (icc'er). BIKcollectief: Hjalmar van den Akker, Sanne

Geboers. Kinderkunstklas: Daphne Snellaars

Voorzitter: Judith Ensel

Aanpak:

Wij zijn ingestoken op CMKT omdat we meer willen werken met 21st Century Skills en

Meervoudige Intelligentie (MI). Wij vinden dat belangrijk omdat kinderen op hun

eigen manier (MI) leren en wij vinden dat CMKT daar mooi inpast.

De school heeft een sterke visie op onderwijsvernieuwing geformuleerd en dat heeft

tot een andere manier van werken geleid. Alle leerkrachten hebben zijn

cultuurdrager en in het aanname beleid van de school wordt gekeken naar

leerkrachten met specialisme in de kunstdomeinen. Op Bibit is een bijzondere

samenwerking ontstaan tussen school en Kinderstad (BSO). Kunstenaar Fred van

Essen is verbonden aan Kinderstad en geeft zowel lessen binnenschools als in de

BSO. Daardoor ontstaat een mooie doorgaande leerlijn.

Wij zijn in 2012 mee gaan doen in een pilot die vanuit de gemeente en CiST

geïnitieerd was en waar doorgaande leerlijnen een rol speelden. Bovendien zijn

hebben we positieve ervaringen met lange kunstprojecten en zijn we enthousiast

geraakt om deel te nemen aan CMKT. Vanaf het eerste gesprek met Jan Stoel over

CMKT was iedereen enthousiast en hebben we besloten er allemaal voor te gaan!!..

Wat is er in de toekomst nodig?

- Coaching en deskundigheidsbevordering

- Gebruik maken van de talenten van leerkrachten

- Afrekenen op andere resultaten als alleen rekenen en taal

- Ervaringen in de klas uitwisselen, elkaar meer opzoeken

- Zorg voor verankering.

- Een coaching van 1,5 uur per week per kunstenaar. Docenten worden ingedeeld

om samen met de kunstenaars aan tafel te gaan om hen te coachen. De

kunstenaars zijn een vraagbaak en geven waar nodig feedback en tips om de

beeldende lessen meer diepgang te geven.

- Leerlingen ontwikkelen zich ook buitenschools. Cultuureducatie is van belang voor

de toekomst. Het is goed een community te ontwikkelen


25


26

De vruchtbare Tilburgse bodem

Boyke Brand (directeur-bestuurder Factorium Podiumkunsten en

eindverantwoordelijke CMKT)

"Bij CMKT gaat het om de ontwikkeling van kinderen. Tilburg heeft een vruchtbare

bodem waar de lijnen kort zijn en samenwerking vrij snel gestalte kan krijgen.

Verbindingen en samenwerking zijn twee belangrijke items binnen CMKT. Kennis

delen en met elkaar werken in het belang van de kinderen. Laten we ook de diverse

initiatieven

in de stad aan elkaar verbinden, zodat we van elkaar weten wat we doen en daar

waar mogelijk gezamenlijk op kunnen trekken.

Belangrijke items om binnen CMKT verder te ontwikkelen en te verankeren zijn:

- De facilitering van het educatieteam. Het educatieteam bestaat uit educatieve

medewerkers, consulenten en docenten van de organisaties die binnen CMKT

actief zijn. Zij ontwikkelen zich momenteel tot experts die scholen helpen om een

cultuurplan te ontwikkelen en uit te voeren. Zij hebben al de nodige ervaring

opgedaan en daarvoor de eerste scholing ontvangen. Dat laatste is nodig, want

om goed aan te sluiten bij de vraag van de school moet je ook inhoudelijk goed

op de hoogte zijn. Daarnaast moet je over de nodige vaardigheden beschikken om

de kennis en vaardigheden op leerkrachten in het reguliere onderwijs over te

brengen.

- Deskundigheidsbevordering in het onderwijs. Dit symposium geeft wel aan dat dit

een belangrijk aandachtspunt is.

- Het opzetten van netwerkbijeenkomsten voor scholen en organisaties om kennis

en ervaring met elkaar te delen

De Talentenpiramide is voor ons uitgangspunt. Vanuit deze gedachte bouwen we een

community. De school is het vertrekpunt, maar kinderen ontdekken hun talenten niet

alleen op school. Cultuurparticipatie in de meest brede zin van het woord is nodig. We

sluiten aan bij wat er in de wijk gebeurt, en richten ons daarbij in eerste instantie op

de directe leefomgeving van de kinderen. De brede basis van oriëntatie kunnen we

verbinden met kunst in de vrije tijd waarbij een koppeling gemaakt wordt met de

amateurkunst. Dit gaan we doen door middel van try-out cultuur, waar kinderen

ondergedompeld worden in en kennis maken met de diverse kunstdisciplines.

De ontwikkelingslijn stopt niet na de basisschool. Er ligt bij het FCP een aanvraag voor

het VMBO. Ook in Tilburg staan scholen voor voortgezet onderwijs te trappelen om

mee te doen. Eigenlijk zouden alle leerlingen in de stad mee moeten kunnen doen,

nietwaar? Er is nog een berg werk te verzetten, maar we zijn op koers en hebben in

een paar jaar tijd al behoorlijke stappen gezet, maar continuering van dit beleid is

van wezenlijk belang. Door meer tijd en ruimte te geven kun je cultuuronderwijs echt

gaan borgen, het resultaat zie je uiteindelijk terug bij de kinderen zelf."


27


28

Wat is nodig voor Verankering en Verdere Ontwikkeling? Conclusies

Visie

- Cultuuronderwijs past binnen het curriculum van de scholen. Het kan onderdeel

zijn van de integrale schoolplannen, maar kan ook verbindend zijn naar andere

domeinen.

- Het beeld van de 'paarse zonnebloem' pleit voor de verder ontwikkeling van

creativiteitsontwikkeling in het onderwijs. De CQ-cursus binnen CMKT kan daar bij

helpen.

- Besteed tijd aan draagvlak: je hele team moet van het belang van

cultuuronderwijs doordrongen zijn.

- Voor je begint moet je een visie hebben.

- De rol van de directie is belangrijk.

- Zonder een goed toegeruste leerkracht is de kans op succes klein.

- Ruimte voor experiment binnen je school creëren.

Gemeente

- CMKT zou ook een agendapunt moeten zijn op de LEA (Lokale Educatieve Agenda.

In dit overleg worden afspraken gemaakt tussen onderwijs en gemeente).

- De gemeente faciliteert en ondersteunt. De gemeente wil dat kinderen

'cultuureducatief' goed opgroeien.

- Uitwerking Talentenpiramide. Zorgen voor een goede brede basis met onder meer

try-out cultuur, participatie met de wijken

- Er staan scholen op de 'wachtlijst' voor CMKT. Kunnen die mee gaan doen?


29

OCW en FCP

- Het huidige beleid voortzetten. Doorgaande leerlijnen verankeren en

cultuureducatie binnen vier jaar een vaste plek in het onderwijs te geven is te

ambitieus. Er is minimaal 4 jaar extra nodig.

- Scholen die nu meedoen hebben een focus op cultuureducatie. CMK is een

stimuleringsmaatregel. Hoe wordt het structureel gemaakt.

- Niet steeds nieuwe dingen verzinnen, maar tijd en ruimte geven om iets wat in

gang is gezet verder te ontwikkelen.

- Maatregelen als de Muziekimpuls koppelen aan CMKT.

- Wat gebeurt er bij de opleidingen?

Schoolbesturen

- Veel scholen doen mee. Besturen hebben zich zeer constructief opgesteld. Borging

kan door cultuuronderwijs een plek te geven in het integrale beleid op scholen

- Scholing van leerkrachten blijft een aandachtspunt evenals facilitering van de

icc'er.

Beleving

- Het onderdompelen van het team in een discipline werkt heel positief. Misschien

goed om jaarlijks een inspiratiedag te hebben op school.

Legitimatie

- Meedoen met CMKT kost geen extra tijd. Het komt ‘in plaats van’.

- CMKT biedt de mogelijkheid tot vakkenintegratie.

- CMKT boort creativiteit bij kinderen aan.

- Cultuuronderwijs zorgt ervoor dat de resultaten van kinderen beter worden.


30

Doorgaande leerlijn

- Werken met de Culturele Ladekast (doorgaande leerlijnen) en aandacht te

besteden aan de ontwikkeling van competenties is een eye-opener en geeft

structuur.

- Geen losse projecten, maar maatwerk.

- Aansluiten bij de thema's die op school spelen.

- Niet weer iets erbij, maar geïntegreerd in het beleid van school en instelling.

- Cultuuronderwijs is een verrijking voor het curriculum.

- Ouderbetrokkenheid maakt op een aantal scholen onlosmakelijk deel uit van

CMKT.

- Ruimte voor experiment binnen je school creëren. De culturele

vermogens/competenties geven een heel mooi houvast, laten zien waar je in de

les mee bezig bent. Reflecteren en analyseren komt te weinig aan bod.

Samenwerking met instellingen

- Instellingen kunnen niet zomaar instappen. De huidige partners hebben een

proces doorlopen waarin ze op maat hebben leren werken, inspelend op de vraag

van school.

- Meer persoonlijk contact tussen educatief medewerkers en leerkrachten.

- Instellingen zijn partners van onderwijs geworden.

- Samenwerking krijgt vorm in het educatieteam. Dat is nog onvoldoende

gefaciliteerd. Combinatiefunctionarissen zouden een uitkomst kunnen zijn!

- Aanbieders moeten de uitgangspunten van CMKT onderschrijven.

- Maatwerk vergt ook het nodige van de instellingen zij moeten zich verdiepen in

waar onderwijs mee bezig is.

Deskundigheid

- Leerkrachten blijven voeden, scholen.

- De rol van opleidingen?

- Deskundigheidsbevordering moet ook bij de instellingen plaatsvinden. Als zij

partner van onderwijs willen worden dan moeten ze ook dezelfde taal spreken.

Netwerken

- Scholen moeten elkaar opzoeken en gebruik maken van elkaars expertise. Dat

geldt ook voor instellingen.

- Door het met elkaar over CMKT te hebben komen we verder; je leert van elkaar.

Tekst verslag: Jan Stoel

Foto's: Alief Fotografie.

Leve de paarse zonnebloem! - CiST · We vertrekken vanuit het primair onderwijs, maar er ligt nu...

Documents

Transcript of Leve de paarse zonnebloem! - CiST · We vertrekken vanuit het primair onderwijs, maar er ligt nu...