Bazat e HW – Pajisjet periferikeBazat e HW – Pajisjet periferike

Departamenti i Informatikës

Fakulteti i Shkencave NatyroreUniversiteti i Tiranës

9.1.2013

Pajisjet

Pajisjet periferike

� Pajisje input

� Tastierë

� Pajisjet shënjuese (mouse, touchpad)

� Skaner

� Web Camera, Mikrofon

� Skanues kodesh me vijaPajisjet

periferike

2

� Skanues kodesh me vija

� Etj.

� Pajisje output

� Monitor

� Printer

� Zë lëshues (Kufje, etj.)

� Projektor

� Etj.

Pajisjet

Tastiera: një matricë çelësash� Tastiera është një matricë çelësash (një për çdo tast)

� Shtypja e një tasti mbyll çelësin e tij dhe lëshimi i tastit e hap atë� Si rrjedhojë mund të ndodhë që të shtypen më shumë se një tast njëkohësisht dhe të lëshohen njëherësh

� Në momentin e leshimit të tastit (tasteve) gjenerohet një “kod ndarës” i cili është dhe sinjali për dërgimin e një kodi të caktuar (që i përket tastit ose tasteve) në kompjuterPajisjet

periferike

3

caktuar (që i përket tastit ose tasteve) në kompjuter

� Kompjuteri më pas e përkthen atë sipas një kodi të caktuar (p.sh ASCII)

� Megjithatë në rast se sekuencat e tasteve janë të panjohura, tastiera i dërgon kodet e ndara. P.sh nëse shtypet tasti S ndërkohë që është i shtypur tasti A, tastiera dallon që nuk kemi të bëjmë me një kombinim dhe dërgon S, pastaj A.

� Për të realizuar detyrat e mësipërme ekzistojnë dy “kontrollues tastiere” (qarqe elektronike), një në tastierë dhe tjetri në PC. � Ata komunukojnë me njëri tjetrin në të dy drejtimet dhe në mënyre asinkrone

Pajisjet

Karakteristikat fizike të tastierës� Tipet e çelësave të tastierës

� Mekanikë - çelësa të mirëfilltë mekanikë që përfshijnë dhe një sustë. Këto lloj çelësash janë të kushtueshëm por rezistojnë gjatë.

� Kapacitivë - këto lloj çelësash nuk përfshijnë kontakt fizik për mbylljen e tyre, por shkëmbim ngarkesash eletkrike nëpërmjet kondensatorësh. Edhe këto lloj çelësash janë rezistentë por gjithashtu të kushtueshme.

� Membranë - shumica e tastierave të sotme përdorin pikërisht çelësa membranë. Këto lloj tastierash kombinojnë të gjitha tastet në një njësi të vetme me 3 shtresa duke ulur kështu koston. Shtresa e

Pajisjet

periferike

4

çelësa membranë. Këto lloj tastierash kombinojnë të gjitha tastet në një njësi të vetme me 3 shtresa duke ulur kështu koston. Shtresa e parë përmban disa pjesëza që gjatë shtypjes së tastit, kalojnë nëpërmjet vrimave të shtresës së dytë dhe mbyllin qarkun duke prekur shtresën e tretë. Këto lloj tastierash kanë kosto relativisht të ulët.

� Forma e tastierës� Mund të jetë katrore, ergonomike (që i përshtatet pozioneve të

duarve), etj.

� Lidhësit� Tastierat lidhen me PC përgjithësisht nëpërmjet ndërfaqeve PS/2

(gjendet në pothuajse çdo motherboard ATX) ose USB

� Ekzistojnë dhe lidhës pa tela (zakonisht Bluetooth)

Pajisjet

Tastet e tastierës

� Tipet e tasteve

� Karaktere (shkronja, numra, shenja pikësimi, shenja të tjera)

� Modifikuese (taste funksionale F1-F12, Ctrl, Alt, Shift etj.) që përdoren për kombinime të ndryshme.

� Shpërndarja e tasteve (keyboard layout)

� Shpesh identifikohet nga rradhitja e tasteve të parë Pajisjet

periferike

5

� Shpesh identifikohet nga rradhitja e tasteve të parë shkronjorë (p.sh QWERTY, QWERTZ, etj.)

� Është e ndryshueshme (shpërndarja logjike) nëpërmjet sistemit të shfrytëzimit)

Pajisjet

Pajisjet shënjuese

� Qëllimi i pajisjeve shënjuese është levizja e kursorit (shënjuesit, pointer-it) në ekran, klikimi, zgjedhja apo ndonjë veprim tjetër

� Shumica dërrmuese e kompjuterëve personalë dhe laptopëve përdorin mouse ose touchpad(përgjithësisht laptop-ët)

Ekziston dhe një lloj tjetër pajisje shënjuese që quhet Pajisjet

periferike

6

� Ekziston dhe një lloj tjetër pajisje shënjuese që quhet trackball. Ajo është një sferë rrotulluese e fiksuar që lejon kontrollimin e shënjuesit

� Koncepti i shënjimit vitet e fundit është lëkundur pasi po përdoren gjerësisht pajisjet input me prekje (touch).

Pajisjet

Mouse� Llojet e mouse

� Mekanike � Përdorin një sferë që kontakton një mbajtëse mouse (mouse pad).

� Levizja e mouse shkakton levizjen e sferës e cila më pas përkthehet në levizje të shënjuesit.

� Kanë nevojë për pastrim të shpeshtë të sferës.

� Optike (standardi i sotëm)� Këto lloje mouse përdorin një sensor optik për dallimin e levizjes së

mouse. Duke qenë se përbëhen nga më pak pjesë, kërkojnë më pak Pajisjet

periferike

7

Këto lloje mouse përdorin një sensor optik për dallimin e levizjes së mouse. Duke qenë se përbëhen nga më pak pjesë, kërkojnë më pak pastrim

� Kanë vështirësi në përdorimin në sipërfaqe reflektuese

� Mouse xhiroskopikë (gyroscopic). � Ky lloj mouse nuk kërkon një sipërfaqe mbështetëse por mund të

përdoret duke e lëvizur në ajër

� Numri i butonave� Përvec mouse të kompjuterëve Apple që përmbajnë, shumica përmbajnë dy ose më shumë butona

� Ndërfaqet lidhëse� Ndërfaqëset lidhëse kryesore me tela janë PS/2 dhe USB. Ekzistojnë dhe mouse pa tela

Pajisjet

Touchpad� Pajisje shënjuese që përdoret përgjithësisht në laptop-ë.

� Dallojnë pozicionin e gishtit (gishtave) nëpërmjet ngarkesave elektrostatike.

� Përbëhet nga një qark elektronik i printuar.

� Dizavantazh kryesor kanë hapësirën që zënë në një laptop.Pajisjet

periferike

8

laptop.

� Gjithashtu pozicionimi me anë të touchpad në ekran është relativisht më i ngadaltë se me mouse sepse fusha e veprimit është me e vogël dhe si rrjedhojë lind nevoja e levizjeve të përsërituara.

Pajisjet

Trackball/TrackPoint

� Pozicionojnë shënjuesin në ekran bazuar në rrotullimin e një sfere të fiksuar

� Nuk kërkojnë hapësirë shtesë (në mënyrë të ngjashme me touchpad)

� Efikasiteti i tyre varet shumë nga përvoja me to e përdoruesit

IBM ka integruar në tastierën e laptopeve një shkop Pajisjet

periferike

9

� IBM ka integruar në tastierën e laptopeve një shkop lëvizës (i ngjashëm nga përdorimi me TrackBall, quhet TrackPoint).

� Disa përdorues i preferojnë ndaj touchpad-eve

Pajisjet

Ekranët me prekje (touch screen)

� Lejojnë për pozicionim të drejtpërdrejtë në ekran me anë të prekjes të vetë tij (ekranit)

� Dallojnë një ose më shumë se një prekje njëherësh

� Nuk kanë nevojë për pajisje shtesë pozicionuese

� Përdorin teknologji të ndryshme për dallimin e pozicionit

Pajisjet

periferike

10

� Përdorin teknologji të ndryshme për dallimin e pozicionit

� Dallimit i shtypjes� Dallimi i temperaturës� Ngarkesa elektrike� Dallimi i pozicionimit me anë të rrezeve infra të

kuqe� Etj.

Pajisjet

Skanerët

� Janë pajisje që realizojnë “fotografimin” e objekteve

(zakonisht të sheshta) dhe dixhitalizimin e

menjëhershëm të imazhit të përftuar

� Përdor një listë të gjatë me sensorë drite që dallojnë

diferencat në ndriçimin e reflektimeve të çdo pjese të

objektit apo fotografisë që po skanoniPajisjet

periferike

11

objektit apo fotografisë që po skanoni

� Një skaner tipik përfshin një listë sensorësh drite të

vendosur dendur njëri pas tjetrit

� Gjerësia e çdo elementi skanues përcakton zonën më të vogël që mund të shqyrtohet individualisht,

� Kjo përcakton rezolucionin e imazhit të përftuar

� Të dhënat e skanuara dërgohen “vizë pas vize” në kompjuter

Pajisjet

Karakteristika e skanerëve� Tipet kryesore

� Me shtrat të sheshtë - lejojnë skanimin e objektit pas pozicionimit të tij me fytyrë poshtë mbi një “shtrat” të xhamtë. Skanimi realizohet me anën e lëvizjes së një rreshti me sensorë skanues

� Skaner dore - ky lloj skaneri levizet me dorë në imazhin që do skanohet. Janë portabël por cilësia varet nga levizja manuale.

� Shpejtësia - ka të bëjë me shpejtësinë e skanimit, varet nga shpejtësia e levizjes së objektit skanues por dhe nga

Pajisjet

periferike

12

� Shpejtësia - ka të bëjë me shpejtësinë e skanimit, varet nga shpejtësia e levizjes së objektit skanues por dhe nga faktorë të tjerë si shpejtësia e transmetimit të të dhënave

� Thellësia e ngjyrave - 24 bit, 32 bit, 36 bit (numri i ngjyrave që dallohen)

� Rezolucioni - matet me dpi (dots per inch) dhe shpreh maksimumin e arritshëm. Tregon cilësinë e imazhit të përftuar, varet nga hardware dhe software.

� Shkalla e densitetit - tregon maksimumin e densitetit të imazhit që mund skanohet. Kjo tregon aftësinë e skanerit për të dalluar detajet e hijes apo ndryshimet e ndriçimit me saktësi (Shembull 4.2, 3.7, etj.)

Pajisjet

Pajisje të tjera periferike input

� Skanues kodesh me vija (barcode) - lejon

skanimin e kodeve me vija të produkteve duke i

dërguar në kompjuter si një sekuencë numrash.

Pajisjet

periferike

13

� Web Camera - Kamera me rezolucion të ulet që

përdoren për komunikim vizual

� Mikrofon - përdoret për kapjen e tingujve zanorë

Pajisjet

Monitorët

� Pajisja bazë output e një kompjuteri

� Dy tipet kryesore

� CRT

� Ekran të sheshtë - njihen ndryshe edhe si LCD për

shkak të teknologjisë që përdorin

Në ditët e sotme gjenden në një varietet Pajisjet

periferike

14

� Në ditët e sotme gjenden në një varietet

përmasash dhe me çmime deri diku të arsyeshme

Pajisjet

Monitorët CRT� Për shkak të uljes së çmimit të monitorëve LCD tashmë janë pothuajse histori

� Përbëhen nga një tub katodik që përmban një ose më shumë emetues elektronesh dhe një ekran

me pika fosfori

� Janë të mëdhenj në madhësi

� Karakteristika � Madhësia e ekranit - shprehet si gjatësia e diagonales së ekranit ose Pajisjet

periferike

15

� Madhësia e ekranit - shprehet si gjatësia e diagonales së ekranit ose gjatësia e sipërfaqes së dukshme (monitorët CRT përmbajnë një pjesë të tubit të papërdorshme anësore)

� Rezolucioni maksimal - është pikërisht rezolucioni (përmasat në pixel të ekranit) maksimal i lejuar nga monitori

� Gjatësia e gypit - ka ndikim direkt mbi madhësinë e monitorit

� Aftësitë kontrolluese të figurës - kanë të bëjnë me mundësitë e konfigurimit të pozicionit dhe formës së figurës ngaa ekrani

� Shpeshtësia e rifreskimit të figurës - matur në Hz, tregon sa shpesh mund të rifreskohet ekrani në një sekondë (50-160 Hz)

� Distanca midis pikave - distanca midis pikave të fosforit në ekran, ka ndikim mbi cilësinë e figurës

Pajisjet

Monitorët me ekran të sheshtë (LCD)

� Standardi i ditëve të sotme

� Përdorin teknologji TFT që lejon për kënd vështrimi deri 170 gradë horizontalisht dhe vertikalisht

� Karakteristika

� Rezolucioni - në dallim nga monitorët CRT, monitorët Pajisjet

periferike

16

� Rezolucioni - në dallim nga monitorët CRT, monitorët LCD janë dizenjuar për tu përdorur në nje rezolucion të paracaktuar. Përdorimi i rezolucioneve të ndryshëm nga ai prodhon një figurë të shtrembëruar

� Shpeshtësia e rifreskimit - Monitorët LCD nuk kanë nevojë për shpeshtësi rifreksimi figure të madhe, 60Hz shpesh është mjaftueshëm.

� Koha e ndezjes dhe fikjes - ka të bëjë me faktin që tranzistorët që përdor një monitor LCD kërkojnë pak kohë sa të ngarkohen dhe shkarkohen (matet në ms)

Pajisjet

Printerët inkjet dhe laser (I)

� Pajisje që lejojnë output të afishuar në letër të shtypur

� Proçesi i printimit është përdorur shumë vite përpara se të krijoheshin kompjuterët (shek XV)

� Ka dy mënyra bazë printimi

� Line printer - printon vija njëra pas tjetrës� Page printer - printon gjithë faqen njëherëshPajisjet

periferike

17

Page printer - printon gjithë faqen njëherësh

� Ekzistojnë këto tipe kryesore

� Inkjet � Këto lloje printerësh “sprucojnë” bojë në letër gjatë proçesit

të printimit

� Lejon për printim me ngjyra duke mundësuar sprucimin e disa ngjyrave bazë njëherësh

� Për shkak se gjatë printimit nuk ka kontakt fizik me letrën, ulet ndjeshëm zhurma

� Printojnë më shpejt në ngjyrë të zezë se ngjyrat e tjera

Pajisjet

Printerët inkjet dhe laser (II)� Laser

� Përdor ngarkesat elektrostatike për të shpërndarë bojën në letër

� Një rrotull përdoret për të “printuar” shabllonin që do printohet me anën e një rreze lazer. Në fakt printimi konsiston në ngarkimin me ngarkesa elektrostatike

� Më pas rrotulla sprucohet me bojë, boja do ngjitet vetëm në pjesët e ngarkuara elektrikisht dhe jo në ato boshe (background)Pajisjet

periferike

18

(background)

� Rrotulla e “lyer” me bojë përdoret më pas për printimin në letër

Pajisjet

Karakteristika të printerëve� Shpejtësia

� Shpejtësia matet me ppm (faqe për minutë) ose karaktere për sekondë

� Mënyrat e printimit

� Printerë të ndryshëm lejojnë konfigurime të ndryshme

� Bardh e zi, me ngjyra, draft, etj.

� Rezolucioni

� Matet me dpi (pika për inch)

� Numri i ngjyrave

3, 4 apo 6 ngjyra bazëPajisjet

periferike

19

� 3, 4 apo 6 ngjyra bazë

� Materialet e printimit që lejon

� Lloji dhe madhësia e letrës (A4, A3, zarfe, etj.)

� Rradhitja

� Mënyra sesi printerët i rradhisin kopjet e shumëfishta të printuara

� Duplex

� Fakti nëse printeri është në gjendje të printojë nga të dy anët e një letre automatikisht

� Kosto e printimit

� Përgjithësisht printerët laser printojnë me kosto shumë më të ulët se ato inkjet (sidomos për printim me bojë të zezë)

Pajisjet

Pajisje të tjera output

� Zë Lëshues

Pajisjet

periferike

20

� Projektor