Leerpleinen 1ste Stuk

32303

Leerpleinen!Wegwijzer voor het voortgezet onderwijs

Gina BottaCarel van der Burg

Steeds meer scholen in het voortgezet onderwijs kiezen ervoor om een leerplein in te voeren: een grote ruimte, waarin tegelijkertijd meer dan één groep leerlingen werkt onder het toeziend oog van meer dan één begeleider. Zij doen dit, omdat ze ervan overtuigd zijn dat leerpleinonderwijs hun leerlingen beter voorbereidt op de maatschappij dan het traditionele klassikale onderwijs. Bovendien sluit het goed aan bij de manier waarop jongeren leren en hun hersens zich ontwikkelen.

Het invoeren van een leerplein vergt echter het nodige van schoolorganisaties. Inhoudelijk en organisatorisch, maar zeker ook fysiek: om leerpleinen te kunnen realiseren zijn verbouwingen of nieuwbouw meestal noodzakelijk.

Leerpleinen! is geschreven voor directieleden, middenmanagers en docenten die zich daardoor niet laten ontmoedigen. Het is bedoeld als steun in de rug voor hen die met leerpleinen aan de slag willen gaan. Maar ook zij die hun leerpleinen willen verbeteren of hervormen, zullen zeker iets van hun gading vinden. Het boek bevat veel handige tips voor het opzetten van een leerplein en het uitvoeren van leerpleinonderwijs. Boeiende praktijkverhalen verlevendigen de theorie. Kortom: Leerpleinen! is een boek dat direct toepasbaar is in de dagelijkse schoolpraktijk.

Gina Botta werkte als docent biologie in Nederland en op Aruba. Zij was betrokken bij onderwijsvernieuwingen op Aruba (1995-2006) als lid van de ministeriële stuurgroep/projectgroep. In die functie begeleidde zij de ontwikkeling van scholen. Tijdens een werkbezoek aan de Verenigde Staten in 1996 kwam Gina Botta voor het eerst in aanraking met leerpleinen. Sinds 2007 is zij werkzaam als senior consultant, trainer en coach bij CPS.

Carel van der Burg werkte als docent Duits en geschiedenis op verschillende schooltypen. Daarnaast was hij tien jaar vakconsulent voor het vak Duits bij CPS. Sinds 2000 heeft hij zich bij CPS vooral beziggehouden met de ontwikkeling van het primaire proces binnen het voortgezet onderwijs. Tevens heeft hij als managing consultant een aantal scholen begeleid bij het stichten en ontwikkelen van leerpleinen.

Leerpleinen! Wegw

ijzer voor het voortgezet onderwijs

Gina Botta en Carel van der Burg


Leerpleinen!Wegwijzer voor het voortgezet onderwijs

1430_Interieur_Leerplein.indd 1 20-11-2009 16:19:31

2

© CPS Onderwijsontwikkeling en advies, november 2009

Auteurs: Gina Botta en Carel van der Burg

Eindredactie: Bureau Bisontekst, Femke van den Berg (Nijmegen)Omslagontwerp: Digitale Klerken, UtrechtVormgeving binnenwerk: Digitale Klerken, UtrechtDruk: Drukkerij Wilco, Amersfoort

ISBN: 978-90-6508-618-1

CPS-bestelnummer: 32303

CPS Onderwijsontwikkeling en advies Postbus 15923800 BN Amersfoorttelefoon [033] 453 43 43

www.cps.nl

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.


3

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1. Waarom leerpleinen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71.1 Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71.2 Meerwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71.3 Missie en visie zijn leidend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. Soorten leerpleinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152.1 Fysieke en inhoudelijke aspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152.2 Fulltime of parttime? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.3 De verschillen op een rijtje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3. Opzetten van het leerplein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.1 Praktijkvoorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.2 Managementstrategieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243.3 Teamstrategieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273.4 Docentstrategieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.5 Succesvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303.6 Hervormen van een bestaand leerplein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

4. Invullen van het leerplein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394.1 Ruimte en faciliteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394.2 Gedrag van de leerling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414.3 Gedrag van de docent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Inhoudsopgave


4

4.3.1 Docent als coach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454.3.2 Docent als teamteacher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464.3.3 Docent als ontwikkelaar/schrijver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484.3.4 Docent als planner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504.5 Toetsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.6 De volgende stap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

5. Successtory’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555.1 Scenario 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555.2 WPS in het groene onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635.3 Amadeus Lyceum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Nawoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Literatuurlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75


5

Steeds meer scholen in het voortgezet onderwijs kiezen ervoor een leerplein in te voeren: een grote ruimte, waarin tegelijkertijd meer dan één groep/klas leerlingen zit te werken onder de begeleiding van meer dan één volwassene. Dit boek is bedoeld voor diegenen die met een onderwijsleerplein willen starten of meer uit een bestaand leerplein willen halen. Het geeft handvatten aan iedereen die binnen de schoolorganisatie betrokken is bij de uitvoering van het onderwijs: directie, middenmanagers en docenten. Dit boek wil hen allen voorzien van input waar zij in de dagelijkse praktijk iets aan hebben.

In onze eigen beroepspraktijk komen we diverse soorten leerpleinen tegen. Veel daarvan zijn sterk in ontwikkeling en schoolleiding, docenten, leerlingen en ouders zijn er enthousiast over. Jammer genoeg zijn er ook leerpleinen die niet goed uit de verf komen. Schoolleiders klagen over docenten, docenten ervaren het leerplein als een chaos, leerlingen maken er een janboel van - maar vinden dit zelf ook niet echt leuk - ouders klagen. Kortom: er wordt op verschillende niveaus de nodige pijn geleden. Het gevolg is ineffectief onderwijs. Dit heeft ons aan het denken gezet. Hoe komt het nu dat sommige leerpleinen wel uitstekend functioneren en andere niet? Welke factoren maken een leerplein tot een succes? Dat is de vraag die we ons in dit boek stellen. Maar natuurlijk geven we ook antwoorden.

Het boek is als volgt opgebouwdIn hoofdstuk 1 wijden we de lezer van het boek in de terminologie in: wat is een leerplein en waarom kiezen scholen er eigenlijk voor? In hoofdstuk 2 gaan we nader in op de verschillende typen leerpleinen. In het derde hoofdstuk verdiepen we ons

Voorwoord


6 Leerpleinen! Wegwijzer voor het voortgezet onderwijs

in invoeringsstrategieën: welke stappen kunnen of moeten genomen worden bij de invoering van een leerplein? We beschrijven deze stappen op diverse niveaus: het niveau van de school, van de teams en van de docent. Ook zetten we een aantal succesvoorwaarden op een rij en geven we tips voor het hervormen van bestaande leerpleinen. Vervolgens lichten we in hoofdstuk 4 toe met welke aspecten rekening gehouden moet worden bij de nadere invulling van het leerplein onderwijs. Deze hebben te maken met de beschikbare ruimte en faciliteiten, de leerlingen, docenten en toetsing. In hoofdstuk 5 passeert een aantal best practices van verschillende scholen de revue. In het nawoord, tot slot, zetten we de belangrijkste voorwaarden voor het doen slagen van een leerplein nog eens kort en bondig op een rij.

Dit boek is gebaseerd op onze eigen ervaring bij het begeleiden van scholen bij de start en/of verdere ontwikkeling van leerpleinen, op achtergrondinformatie (literatuur) en op gesprekken met schoolleiders, docenten en CPS-consultants. Wij willen hen allen hartelijk bedanken voor hun inbreng en inspiratie. Zonder hun betrokkenheid was Leerpleinen! Wegwijzer voor het voortgezet onderwijs er niet geweest. Last but not least danken we onze echtgenoten voor hun steun en vertrouwen.


November 2009


Leerpleinen 1ste Stuk

Business

Transcript of Leerpleinen 1ste Stuk