Ky thuat doc nhanh thuat doc nhanh.pdf · 2014-04-23 · 7 8 Ch−¬ng I Më ®Çu vÒ kü thuËt...

NguyÔn Huy C«n

KỸ THUẬT

ĐỌC NHANH

5 6

Lêi giíi thiÖu

HiÖn nay, trªn thÕ giíi còng nh− ë n−íc ta tån t¹i mét m©u thuÉn khã gi¶i quyÕt gi÷a nhu cÇu kiÕn thøc, khèi l−îng s¸ch b¸o, tμi liÖu khoa häc - kü thuËt víi çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thu nhËn th«ng tin. Trong sè çc ®iÒu kiÖn ®ã th× vÊn ®Ò thêi gian ®Ó ®äc vμ ph−¬ng ph¸p ®Ó n¾m ®−îc th«ng tin tõ çc tμi liÖu mét çch nhanh chãng, cã hiÖu qu¶ lμ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt.

Cuèn s¸ch nhá nμy cung cÊp cho çc ®éc gi¶ mét sè kiÕn thøc vμ ph−¬ng ph¸p cÇn thiÕt cña kü thuËt ®äc nhanh, ®−îc hiÓu lμ çch rót ra tõ tμi liÖu ®· ®äc nh÷ng th«ng tin hay víi tèc ®é cao.

Ph−¬ng ph¸p nμy ®· cã trªn nöa thÕ kû nay t¹i nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi; cßn ë n−íc ta - ngay khi c«ng nghÖ th«ng tin b−íc ®Çu ph¸t triÓn th× vËt mang tin vÉn phæ biÕn lμ s¸ch b¸o, vμ ph−¬ng ph¸p nμy cã t¸c dông tèt trong ®iÒu kiÖn chóng ta cã nhu cÇu ®äc nh−ng qu¸ thiÕu thêi gian ®Ó ®äc.

Qua nhiÒu n¨m lμm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vμ th«ng tin KHKT trong x©y dùng, t¸c gi¶ ®· ¸p dông, ®óc rót kinh nghiÖm n−íc ngoμi, øng dông trong tiÕng ViÖt vμ biªn

so¹n cuèn s¸ch nhá nμy. TÊt nhiªn, vÊn ®Ò míi mÎ vμ kh«ng ®¬n gi¶n, kinh nghiÖm ¸p dông ch−a nhiÒu, nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt vμ thiÕu toμn diÖn. Song, víi mong muèn t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®äc s¸ch cã hiÖu qu¶ vμ nhanh chãng, chóng t«i giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc vμ mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u.

*****

7 8

Ch−¬ng I

Më ®Çu vÒ kü thuËt ®äc nhanh

T¹i sao ph¶i ®äc nhanh h¬n?

§äc lµ mét ho¹t ®éng v¨n ho¸ - tinh thÇn cña con ng−êi, lµ ph−¬ng tiÖn chÝnh ®Ó gi¶ng d¹y vµ häc tËp, lµ c«ng cô quan träng ®Ó thu nhËn th«ng tin vµ nhËn thøc thÕ giíi. Dï cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu ph−¬ng tiÖn míi ®Ó chøa ®ùng vµ phæ biÕn th«ng tin khoa häc - kü thuËt, nh−ng cuèi cïng vÉn ph¶i "®äc". T¸c dông cña ®äc vÉn to lín vµ kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc.

§äc hay xem, trong tr−êng hîp nªu ra ë ®©y cã nghÜa ®ång nhÊt, tøc lµ tiÕp thu th«ng tin qua thÞ gi¸c. VÊn ®Ò lµ ë chç chóng ta ®äc (hay xem) s¸ch b¸o, tµi liÖu nh− thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ h¬n: ®äc nhanh h¬n vµ hiÓu nhanh h¬n nh÷ng ®iÒu ®· ®äc.

HiÖu qu¶ cña viÖc ®äc nhanh hiÓu nh− vËy, ai còng thÊy râ: ®èi víi sinh viªn, ng−êi nghiªn cøu th× cã ®iÒu kiÖn chñ ®éng n¾m nhanh bµi ®äc, ®èi víi thÇy gi¸o th× cã ®iÒu kiÖn tæ chøc hîp lý vµ tèn Ýt th× giê so¹n bµi vµ gi¶ng d¹y ë tr−êng häc, cßn ®èi víi ng−êi l·nh ®¹o, qu¶n lý th× khai th¸c ®−îc tèi ®a thêi gian hiÕm cã cña m×nh ®Ó ®äc.

Song muèn biÕt râ h¬n nguyªn nh©n cña viÖc ph¶i ®äc nhanh, chóng ta ph¶i g¾n víi sù ph¸t triÓn kiÕn thøc vµ bïng næ th«ng tin ngµy cµng m¹nh mÏ trong thêi ®¹i chóng ta.

Çc nhµ b¸c häc tÝnh r»ng con ng−êi ®· tån t¹i trong kho¶ng 50 ngµn n¨m, quy ®æi ra kho¶ng 800 thÕ hÖ, víi tuæi thä trung b×nh cña mçi thÕ hÖ lµ 62. Trong sè ®ã cã 650 thÕ hÖ sèng trong hang ®éng, 70 thÕ hÖ nèi tiÕp b¾t ®Çu cã ch÷ viÕt, 6 thÕ hÖ sau ®ã míi biÕt dïng ch÷ in; 4 thÕ hÖ gÇn ®©y míi häc çch ®o vµ ®¸nh gi¸ thêi gian; 2 thÕ hÖ gÇn ®©y nhÊt míi biÕt sö dông ®iÖn n¨ng. Vµ, mét ®iÒu hiÓn nhiªn nh−ng chóng ta Ýt khi quan t©m tíi lµ hÇu hÕt nh÷ng g× chóng ta cã ®Ó sö dông trong cuéc sèng ngµy nay ®Òu xuÊt hiÖn trong thÕ hÖ hiÖn ®¹i, thÕ hÖ ngµy nay.

TiÕn bé kü thuËt trong thêi ®¹i chóng ta ®ßi hái kiÕn thøc ngµy cµng nhiÒu, mµ ph−¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó ghi l¹i kiÕn thøc lµ s¸ch b¸o, lµ vËt mang tin trªn giÊy. Giê ®©y, khèi l−îng çc Ên phÈm t¨ng lªn mét çch ®¸ng sî! Sù bïng næ th«ng tin ®· kÐo theo mét khèi l−îng tµi liÖu khæng lå. HiÖn nay, trªn thÕ giíi, cø 10 ®Õn 15 n¨m th× khèi l−îng in ra t¨ng gÊp ®«i, vµ b¹n thö h×nh dung lµ cø mçi phót cã 5.000 trang s¸ch ra ®êi! ChØ trong nöa thÕ kû qua, khèi l−îng s¸ch in ®· t¨ng lªn tíi 4-5 lÇn, song ®ã ®· ph¶i lµ giíi h¹n ®©u. Çc nhµ b¸c häc tÝnh r»ng, cø ®µ nµy th× trong kho¶ng h¬n mét thÕ kû n÷a Qu¶ §Êt sÏ ®−îc phñ mét tÊm ch¨n dµy nöa mÐt. Do khao kh¸t tri thøc, ®éi qu©n ®äc s¸ch b¸o còng t¨ng lªn ghª gím. ë mét n−íc cã chõng 200 triÖu d©n ®· cã kho¶ng 400 ngµn th− viÖn vµ 4 tû cuèn s¸ch, kÐo theo hµng tr¨m triÖu ng−êi ®Õn ®äc. Hä ®äc nh÷ng g× vµ ®äc nh− thÕ nµo? Mét nhµ b¸c häc trong ®êi m×nh ph¶i ®äc kho¶ng 200 ngµn cuèn s¸ch. TÊt nhiªn thèng kª cho hay, ë Liªn X« hµng n¨m mét ng−êi d©n ®äc trung b×nh tõ 15 ®Õn 20 cuèn s¸ch, çn bé kinh tÕ ®äc nhiÒu gÊp r−ìi çn bé khoa häc - kü thuËt. Qua ®iÒu tra, ng−êi ta ph¸t hiÖn ra t×nh tr¹ng gi¶m khèi l−îng vµ c−êng ®é ®äc ë

9 10

giíi khoa häc - kü thuËt, thÓ hiÖn ë l−îng th«ng tin ®Õn hä kh«ng cao l¾m. Cã ®Õn trªn 50% çn bé Ýt quan t©m ®Õn s¸ch b¸o thuéc nghÒ cña m×nh vµ h¬n 20% th× hoµn toµn kh«ng ®äc g×!

T¹i sao cã t×nh tr¹ng nµy? Nguyªn nh©n chÝnh lµ vÊn ®Ò thêi gian. B¶ng sau cho thÊy thêi gian ®äc s¸ch rÊt hiÕm, qu¸ nöa sè chuyªn gia trong çc ngµnh khoa häc vµ kü thuËt mçi tuÇn chØ cã quü ®äc s¸ch kho¶ng 3 ®Õn 5 giê.

Chuyªn gia KHKT Trªn 5 giê

3 -5 giê

1 - 3 giê

RÊt Ýt thêi gian

1. Kinh tÕ - x· héi 44,0 18,2 28,4 9,4

2. To¸n - lý 53,1 23,4 19,9 3,6

3. Ho¸ häc 42,2 28,6 24,7 4,5

4. §Þa chÊt - ®Þa lý 48,7 22,6 23,1 5,6

5. Sinh häc 57,4 26,5 14,3 1,8

6. Kü thuËt 26,6 27,0 36,6 9 ,8

7. Tin häc 37,5 28,1 28,4 6,0

8. N«ng nghiÖp 32,8 28,0 31,3 7,9

9. TriÕt häc 47,9 22,6 24,6 4,9

10. Çc chuyªn gia kh¸c 37,8 22,9 31,1 8,2

Cuéc sèng trong thêi ®¹i hiÖn nay, cã nhiÒu nhu cÇu kh¸c ngoµi thêi gian lµm viÖc nªn thêi gian ®äc kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn ®−îc n÷a. VÊn ®Ò lµ ph¶i ®äc nhanh h¬n, hiÓu nhanh h¬n. Nãi chung, kh«ng ai, nhÊt lµ çc nhµ khoa häc muèn l©m vµo t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin, kh«ng ai muèn bá qua nh÷ng s¸ng chÕ ph¸t minh cÇn thiÕt víi c«ng viÖc cña hä ®· c«ng bè trong s¸ch b¸o. LÏ ra, mét chuyªn gia m¸y tÝnh

®iÖn tö, mçi th¸ng ph¶i ®äc kho¶ng 40 t¹p chÝ trong vµ ngoµi n−íc. Song víi thêi gian vµ tèc ®é ®äc nh− hiÖn nay, th× kh«ng thÓ ngèn hÕt chõng Êy. Mét çn bé l·nh ®¹o viÖn nghiªn cøu lÏ ra hµng ngµy ph¶i ®äc 150-200 trang tµi liÖu cÇn thiÕt.

§äc vµ xö lý th«ng tin lµ nh÷ng c«ng viÖc kh¸ nÆng nÒ vµ tèn thêi gian. §Ó lµm ®−îc viÖc cho ra trß, mét gi¸m ®èc xÝ nghiÖp ph¶i mÊt 40%, kü s− th−êng mÊt kho¶ng 30-40%, cßn tr−ëng phßng còng ph¶i bá ra Ýt nhÊt 15% thêi gian ®Ó ®äc.

Tuy kh«ng cã thêi gian, nh−ng vÉn ph¶i ®äc. §äc kh«ng ph¶i chØ lµ kh¶ n¨ng thÓ lùc, lµ thãi quen lao ®éng ®¬n thuÇn mµ ph¶i ®−îc xem nh− mét kh¶ n¨ng dÉn tíi ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña trÝ ãc g¾n liÒn víi viÖc xö lý th«ng tin vµ ®−a ra çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt. §äc ®· thùc sù ®ãng vai trß trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét çch trùc tiÕp. Kh«ng cã çch nµo kh¸c, vÉn ph¶i ®äc! §äc ®Ó c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm.

Víi t¸c dông to lín nh− vËy, mäi ng−êi ®Òu nªn n©ng cao tèc ®é ®äc cña m×nh, tõ ng−êi sinh viªn ®Õn nhµ khoa häc, tõ ng−êi c«ng nh©n ®Õn «ng bé tr−ëng.

§ã lµ yªu cÇu cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong thêi ®¹i chóng ta.

ë ®©u vμ khi nμo cÇn ®äc nhanh?

ë Ch©u ¢u, ngay tõ ®Çu thÕ kû thø 11 ®· cã nhµ s− ph¹m d¹y r»ng: "Khi ®äc s¸ch, ta chí nªn véi vµng l−ít qua nh÷ng trang s¸ch mµ nªn nghiÒn ngÉm tõng ch÷ trong tõng c©u, tõng

11 12

c©u trong tõng trang vµ mçi ch−¬ng nªn ®äc ®i ®äc l¹i Ýt nhÊt ba lÇn!"

Chóng ta kh«ng thÓ cã ý kiÕn phª ph¸n nhµ s− ph¹m nµy nãi ®óng hay sai. Çc nhµ nho cña ta x−a kia ®èi ®¸p rÊt nhanh, nhiÒu ng−êi ®· næi tiÕng vÒ tµi ®èi l¹i khi ng−êi kh¸c ra çc vÕ ®èi cùc kú khã. §ã lµ v× çc bËc nho sÜ ®µn anh Êy ®· ®äc rÊt nhiÒu nh−ng l¹i ®äc thËt… chËm, vµ ph¶i ®äc theo kiÓu "tÇm ch−¬ng trÝch có", rÌn luyÖn ngµy ®ªm trong mét thêi gian dµi hµng n¨m m−êi n¨m. TÊt nhiªn, còng cã nh÷ng thiªn tµi v¨n th¬ xuÊt khÈu thµnh ch−¬ng mµ sö s¸ch cña ta cßn l−u l¹i. Song tÊt c¶ ®Òu do rÌn luyÖn trÝ n·o mµ cã ®−îc qua viÖc ®äc nhiÒu, häc nhiÒu vµ ®iÒu chñ yÕu lµ hiÓu ®Õn ch©n t¬ kÏ tãc ý nghÜa cña tõng ch÷, tõng c©u. Sù øng ®èi nhanh nhÑn ®Õn møc lµm ta kinh ng¹c lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü kiÕn thøc, vµ ë thêi ®ã lµ ®äc… chËm. Tuy nhiªn, d· sö còng truyÒn tông vÒ nh÷ng "tr¹ng" cña ta nh− NguyÔn BØnh Khiªm, xem mét lÇn ®· nhí vµ xem rÊt nhanh. Tµi ®äc nhanh ç biÖt lµ thuéc tÝnh cña bé ãc cã tæ chøc cao vµ tËp trung cao ®é. Çc thiªn tµi thÕ giíi nh− M¸c, Lªnin, Balz¨c, Napolªon ®· næi tiÕng lµ nh÷ng ng−êi ®äc nhanh.

Napolªon ®äc ®−îc 2.000 tõ trong 1 phót.

Balz¨c ®äc mét cuèn tiÓu thuyÕt vµi tr¨m trang trong nöa giê, Ngµy nay, ®· cã nh÷ng mÉu ng−êi ®äc ®Õn møc "cùc ®oan" tøc lµ víi tèc ®é siªu ®¼ng. Mét nhµ hµi h−íc Anh, «ng D.Mikess ®· viÕt r»ng: "T«i ph¸t ho¶ng lªn khi biÕt r»ng ngµi th−îng sÜ S. ®äc "LÞch sö hai thµnh phè" cña Charles Dickens trong 30phót vµ ®äc "Ba ng−êi lÝnh ngù l©m ph¸o thñ" cña Alexandre Dumas mÊt… 16 phót, cã nghÜa lµ «ng ta chØ tèn

cã 5 phót 20 gi©y cho mét ng−êi lÝnh ngù l©m ph¸o thñ…". Trong t¹p chÝ "ThÕ giíi s¸ch b¸o" gÇn ®©y còng cã bµi viÕt: "NÕu cø ®äc nhanh, ghi nhanh nh− thÕ nµy tÊt cã lóc dÉn tíi mét cuéc çch m¹ng lÊn sang c¶ çc lÜnh vùc kh¸c, nh− ©m nh¹c. Ch¼ng h¹n, B¶n giao h−ëng sè 7 cña Beethoven nÕu thùc hiÖn b»ng çch ghi ©m nhanh th× chØ nghe trong 1 phót! (lÏ ra cÇn ph¶i 45 phót).

Trë l¹i viÖc chóng ta kh«ng cã c¨n cø ®Ó phª nhµ s− ph¹m ë Ch©u ¢u nãi trªn lµ ®óng hay sai, chÝnh lµ ë chç chóng ta ph¶i biÕt ¸p dông tèc ®é ®äc ®óng chç vµ ®óng lóc. Kh«ng ph¶i ë chç nµo vµ víi tµi liÖu s¸ch b¸o nµo ta còng cø t¨ng nhanh tèc ®é. Phæ biÕn çch ®äc nhanh mµ kh«ng nãi ph¹m vi øng dông ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tai h¹i. V× vËy, cÇn ph¶i ¸p dông mét çch linh ho¹t, c¨n cø vµo môc ®Ých, nhiÖm vô vµ tÝnh chÊt cña tµi liÖu cÇn ®äc.

Ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh cã thÓ ¸p dông ®Ó ®äc:

- s¸ch vµ t¹p chÝ khoa häc - kü thuËt chuyªn ®Ò;

- b¸o vµ t¹p chÝ phæ biÕn khoa häc - kü thuËt;

- tµi liÖu v¨n b¶n nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn khoa häc - kü thuËt;

- tµi liÖu, b¸o ço tæng kÕt khoa häc - kü thuËt.

Kh«ng nªn ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy khi ®äc gi¸o tr×nh, nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, çc s¸ch thuéc lÜnh vùc v¨n häc - nghÖ thuËt vµ nhÊt lµ kh«ng ¸p dông trong viÖc ®äc çc v¨n b¶n ph¸p quy vµ luËt, mÆc dï cã liªn quan ®Õn khoa häc - kü thuËt.

13 14

VËy, ®äc nhanh lμ g×?

Néi dung cña kü thuËt ®äc nhanh kh«ng chØ thÓ hiÖn ë chç b»ng çch nµo chóng ta n©ng cao ®−îc tèc ®é ®äc. HiÖu qu¶ cña nh÷ng ®iÒu ®· ®äc - tøc lµ n¾m hiÓu ®−îc víi tèc ®é cÇn thiÕt ®· ®−îc n©ng cao - míi lµ ®iÒu quan träng. TÊt nhiªn ®äc nh− vËy kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ®¬n gi¶n. ChÝnh thÕ mµ Goethe tõ x−a ®· ph¶i t©m sù r»ng: "Con ng−êi kh«ng biÕt r»ng m×nh ®· ph¶i bá ra bao nhiªu c«ng søc vµ thêi gian ®Ó ®äc. ChÝnh t«i ®· ph¶i lµm çi chuyÖn nh− vËy rßng r· gÇn 80 n¨m trêi mµ ®· cã thÓ tù hµo lµ m×nh ®¹t ®−îc môc ®Ých ®ã ®©u".

§ã lµ chuyÖn ng−êi x−a, chuyÖn cña nh÷ng nh©n vËt lçi l¹c, chuyÖn cña mét sè Ýt ng−êi. Ngµy nay, ®äc lµ yªu cÇu cña x· héi vµ ®äc d−íi h×nh thøc nµo còng cÇn ph¶i n©ng cao tèc ®é ®äc. Yªu cÇu nµy g¾n liÒn víi nhiÖm vô hoµn thiÖn çc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ, trong ®ã chøa ®ùng tiÒm n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Bëi v×, qu¶n lý kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin. Qua nhiÒu thÕ kû con ng−êi ®· lµm thay ®æi ®−îc bao nhiªu vÒ thÓ lùc cña m×nh ®©u, song vÒ mÆt trÝ tuÖ th× ®· lµm biÕn ®æi thËt m¹nh mÏ çi gäi lµ "khÝ hËu th«ng tin" chung quanh m«i tr−êng sèng cña hä.

ChÝnh sù thay ®æi nµy cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu thËp vµ xö lý th«ng tin, vµ Ýt ai ngê r»ng "®äc" - mét thãi quen vµ s¶n phÈm ho¹t ®éng trÝ ãc cña con ng−êi - l¹i lµ c«ng cô xö lý çc th«ng tin ®· t− liÖu ho¸ ®· mang l¹i nh÷ng kiÕn thøc ngµy cµng míi mÎ h¬n. Bëi vËy, chØ cã thÓ thÊy râ ®−îc sù biÕn ®æi cÇn thiÕt x¶y ra trong viÖc ®äc khi chóng ta kh¶o s¸t sù biÕn ®æi ®ã trong mèi quan hÖ gi÷a th«ng tin

vμ tri thøc.

VÒ ph−¬ng diÖn tri thøc th× lÞch sö ph¸t triÓn x· héi lµ lÞch sö cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tri thøc b»ng çch xö lý vμ nÐn th«ng tin. Nh− chóng ta biÕt, khèi l−îng th«ng tin t¨ng nhanh vµ nhiÒu h¬n khèi l−îng tri thøc tõ 3 ®Õn 5 lÇn nÕu nãi vÒ thêi gian. TÊt nhiªn lµ trong x· héi sÏ tån t¹i sù giao l−u mét l−îng th«ng tin thõa, tøc lµ th«ng tin lÆp, kh«ng mang néi dung míi. §ã lµ hËu qu¶ tai h¹i cña tiÕn bé kü thuËt hiÖn ®¹i: ®· tíi lóc cÇn ph¶i thay thÕ nh÷ng kiÕn thøc riªng biÖt, cô thÓ cña mét vµi tr−êng hîp ç biÖt nµo ®ã b»ng nh÷ng tri thøc chung cã quy luËt, phï hîp víi cuéc sèng, víi thêi gian cña thÕ hÖ ngµy nay. Vµ trong ®iÒu kiÖn khñng ho¶ng th«ng tin hiÖn nay, cÇn ph¶i biÕt tæ chøc ®Ó lo¹i bá çi thõa, chän nh÷ng çi thùc sù míi, cã hiÖu qu¶, trªn c¬ së ®ã vËn dông c«ng cô t− duy nµy mµ ®Æt c¬ së cho nh÷ng tri thøc míi.

Tõ ®ã ng−êi ta ®Þnh nghÜa:

§äc nhanh lμ kü thuËt ®äc ®¶m b¶o rót ra tõ tμi liÖu ®· ®äc nh÷ng th«ng tin hay víi tèc ®é n©ng cao.

CÇn nhí r»ng ®äc nhanh kh«ng cã nghÜa lµ ®äc qua loa, hêi hît. §äc nhanh ®−îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh nhËn thøc chñ ®éng, tù gi¸c. Trong qu¸ tr×nh ®ã, ng−êi ®äc ph©n tÝch çc sù kiÖn suy lý råi míi tiÕn hµnh tæng hîp nh÷ng kh¸i niÖm riªng, vµ ®Æt c¬ së cho nh÷ng tri thøc míi.

Kh¸c h¼n víi çch viÕt trong s¸ch b¸o v¨n häc vµ nghÖ thuËt, çc bµi ®äc trong tµi liÖu khoa häc vµ kü thuËt th−êng bè côc theo mét tr×nh tù cã l«gic. V× vËy ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ph¶i ®¶m b¶o n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc víi chÊt l−îng cao. TÊt nhiªn çn bé khoa häc - kü thuËt khi ®äc s¸ch

15 16

v¨n häc vµ nghÖ thuËt th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®äc nhanh lµm g×, nh− ®· nãi ë phÇn trªn.

Thiªn h¹ ®· ®äc nhanh nh− thÕ nμo?

Sù ®èi phã víi nh÷ng hËu qu¶ kh¸c nhau trong ®êi sèng vËt chÊt còng nh− tinh thÇn ë trªn thÕ giíi rÊt kÞp thêi. Trªn thÕ giíi ng−êi ta ®· tõng g©y ra sù bïng næ th«ng tin th× ng−êi ta còng sím nghÜ ra çch, ra nhiÒu biÖn ph¸p cøu ch÷a trong ®ã cã kü thuËt ®äc nhanh, hay nãi ®óng h¬n lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®äc nhanh h¬n. Ngay tõ ®Çu thÕ kû, ng−êi ta ®· ®Æt vÊn ®Ò chóng ta lµm viÖc víi s¸ch nh− thÕ nµo? Ng−êi ta ®· rót ra kinh nghiÖm ®äc cña nh÷ng thiªn tµi, ®Ó xem b»ng çch nµo hä ra ®−îc nhiÒu t¸c phÈm ®Õn nh− vËy. Ch¼ng h¹n, ng−êi ta ®· viÕt vÒ çch ®äc s¸ch cña V.I.Lªnin nh− thÕ nµy: "Ng−êi kh«ng ®äc tõ dßng nµy sang dßng kh¸c mµ l−ít tõ trang nµy qua trang kh¸c, nhanh chãng n¾m néi dung mét çch chÝnh x¸c, cã khi thuéc tõng c©u tõng ch÷, d−êng nh− Ng−êi ®· nghiªn cøu trong khi ®äc mét çch kü cµng. ChÝnh v× vËy mµ V.I.Lªnin ®· ®äc ®−îc mét khèi l−îng tµi liÖu s¸ch b¸o ®å sé". Mét ng−êi ®i cïng víi Lªnin trªn mét con thuyÒn däc theo mét con s«ng ë Xibia ®· theo dâi Lªnin ®äc mét cuèn s¸ch cã néi dung nghiªm tóc vµ thÊy chØ ch−a ®Çy nöa phót, Ng−êi ®· lËt sang mét trang kh¸c. Ng−êi ®ã tß mß muèn biÕt Lªnin ®· ®äc qua cuèn s¸ch ®ã vÒ vÊn ®Ò g×, Lªnin tr¶ lêi: "TÊt nhiªn, t«i ®· ®äc xong råi ®Êy, vµ ®äc ch¨m chó ®Êy, v× cuèn s¸ch nµy cÇn thiÕt ph¶i ®äc kü".

Tõ n¨m 1924, Liªn X« ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy trong cuèn "§äc nh− thÕ nµo" cña S.I.Povarin. Tíi n¨m 1931, Uxtinov ®· ®Ò cËp l¹i vÊn ®Ò nµy trong cuèn "Ph¸t triÓn thãi quen ®äc vµ

viÕt". Tuy vËy, m·i ®Õn ®Çu thËp kû 60 míi b¾t ®Çu nghiªn cøu thùc nghiÖm vÒ kü thuËt ®äc nhanh cã sö dông çc thiÕt bÞ chuyªn dïng. Thêi gian gÇn ®©y cã nghiªn cøu thªm vµ huÊn luyÖn trong mét chõng mùc ch−a réng r·i l¾m vÒ "t¨ng qu¸ tr×nh tiÕp thu c©u vµ ch÷, më réng tr−êng nh×n, luyÖn nhí vµ ph¶n x¹ nhanh".

T¹i Mü, nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sím h¬n vµ ®· ®−a ra çc tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ tèc ®é ®äc qua nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, kh¶o nghiÖm vµ gi¶ng d¹y. Ch¼ng h¹n, hä ®· ®Þnh tiªu chuÈn ®äc trªn c¬ së løa tuæi, tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ d¹ng t©m lý, thèng kª ®−îc nh− sau:

- Løa tuæi häc sinh cÊp I: 80-158 tõ/phót;

- Løa tuæi häc sinh trung häc: 175-204 tõ/phót;

- Sinh viªn ®¹i häc: 250-280 tõ/phót;

- Chuyªn gia lµnh nghÒ: 340-620 tõ/phót

Møc ®é hiÓu bµi tÝnh b»ng 70% toµn bé néi dung th«ng tin cña bµi ®äc. Tû sè gi÷a tèc ®é ®äc víi møc ®é hiÓu bµi gäi lµ hiÖu qu¶ ®äc vµ lµ chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸. Trªn c¬ së ng−êi ta quy ®Þnh çc tiªu chuÈn nh− sau:

- §äc b×nh th−êng: 200-300 tõ/phót;

- §äc nhanh: 300 - 500 tõ/phót;

- §äc rÊt nhanh: trªn 500 tõ/phót.

Sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II, viÖc luyÖn tËp ®äc nhanh ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n, ng−êi ta ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p E. Vut, tøc lµ chñ yÕu luyÖn theo çch:

- ®−a m¾t tõ trªn xuèng d−íi;

17 18

- thu thËp ®ång thêi çc nhãm tõ;

- kh«ng dõng l¹i ®Ó ®äc nhãm tõ ch−a hiÓu.

Lóc ®Çu, ng−êi ta thiªn vÒ luyÖn trªn m¸y chuyªn dïng; sau nµy, theo nghiªn cøu cña E. Vut cho hay lµ nÕu qu¸ û vµo m¸y sÏ kh«ng t¹o ®−îc t×nh tr¹ng ®äc tù nhiªn. Sè liÖu so s¸nh gi÷a çc nhãm ®äc theo luyÖn m¸y vµ luyÖn ®äc theo ph−¬ng ph¸p b×nh th−êng kh«ng kh¸c biÖt nhau mÊy.

T¹i Anh, còng tõ sau 1945, ng−êi ta ®· tæ chøc çc líp d¹y ®äc nhanh cho ng−êi lín còng theo ph−¬ng ph¸p cña E. Vut, cã sö dông m¸y chiÕu phim. ChiÕu toµn bé bµi ®äc lªn mµn ¶nh, sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ®a sè ch÷ mê ®i, chØ ®Ó l¹i çc tõ kho¸ vµ häc sinh ph¶i ®äc l¹i ®−îc toµn bé c©u hay toµn ®o¹n bµi. Phim chiÕu víi tèc ®é ban ®Çu 180 tõ/phót råi t¨ng dÇn ®Õn 470 tõ/phót. Häc viªn sau ®ã cßn ph¶i tr¶ lêi 10 c©u hái kiÓm tra møc ®é hiÓu biÕt. C©u hái ®· in s½n cã ®óng vµ sai. Häc sinh chØ viÖc xo¸ bá hoÆc ®Ó l¹i nh÷ng tõ cÇn thiÕt. Sau ®ã ®¸p ¸n chÝnh thøc ®−îc chiÕu lªn mµn h×nh.

Mçi bµi cã kho¶ng 700 tõ, nÕu hiÓu d−íi 70% th× ph¶i tiÕp tôc tËp trung ë líp, nÕu ®¹t 90% th× míi cho phÐp luyÖn ®Ó n©ng cao tèc ®é ®äc h¬n n÷a.

ë Ph¸p, kü thuËt ®äc nhanh ph¸t triÓn cã lóc rÊt nhanh. N¨m 1966 ®· xuÊt b¶n gi¸o tr×nh ®äc nhanh, trong ®ã giíi thiÖu ®Õn 15 çch ®äc kh¸c nhau. Çc nhµ khoa häc Ph¸p quan niÖm r»ng cÇn n¾m nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®äc ®Ó ¸p dông linh ho¹t cho çc lo¹i bµi cã tÝnh chÊt kh¸c nhau. §©y lµ mét gi¸o tr×nh kü thuËt ®äc nhanh næi tiÕng nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, dµy trªn 1.000 trang vµ gåm 2 tËp. TËp I gåm lý thuyÕt vµ ®Çu bµi tËp. TËp II lµ çc bµi kiÓm tra tèc ®é, møc ®é hiÓu vµ nhí.

T¹i sao ng−êi ta l¹i tin t−ëng ®−îc r»ng con ng−êi cã thÓ n©ng tèc ®é ®äc lªn ®−îc mét çch ®¸ng kÓ so víi çch ®äc tù ph¸t bÊy l©u nay. Franois Richode nghiªn cøu rÊt kü vÒ kh¶ n¨ng nµy vµ cho hay: con ng−êi th−êng nãi ®−îc 9 ngµn tõ trong 1 giê, còng thêi gian ®ã, cã thÓ ®äc 27 ngµn tõ, nÕu chÞu khã luyÖn tËp cßn cã thÓ n©ng lªn cao h¬n n÷a, tøc lµ gÊp hai lÇn n÷a. Vµ nÕu biÕt ®äc cã ph−¬ng ph¸p chän läc th× khèi l−îng th«ng tin t¨ng lªn 2 - 3 lÇn.

Ng−êi ta d¹y kü thuËt ®äc nhanh ë c¶ tr−êng phæ th«ng. KÕt qu¶ nghiªn cøu ë ViÖn khoa häc gi¸o dôc Ph¸p cho hay: trÎ em häc dÔ h¬n ng−êi lín, hiÖu qu¶ nhÊt lµ ë løa tuæi 8 - 12. Cßn khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®äc cã chän lùa th× løa tuæi 15 trë lªn míi thÝch hîp; cã nghÜa lµ ph−¬ng ph¸p nµy nªn ¸p dông cho häc sinh çc líp tr−êng phæ th«ng vµ cho tr−êng cao ®¼ng.

ë §øc, Ba Lan còng ®Ò cËp ®Õn "ph−¬ng ph¸p ®äc hîp lý", chñ yÕu dùa theo ph−¬ng ph¸p cña E. Vut ®· nªu ë trªn, cã c¶i tiÕn chót Ýt cho phï hîp víi tiÕng §øc vµ tiÕng Ba Lan.

ë n−íc ta, tõ n¨m 1974, Nhµ n−íc ®· quan t©m ®Õn viÖc tæ chøc vµ ph¸t triÓn c«ng t¸c th«ng tin khoa häc kü thuËt. HÖ thèng th«ng tin quèc tÕ gåm cã çc c¬ së th«ng tin ngµnh ®−îc thµnh lËp. Khèi l−îng th«ng tin còng ph¸t triÓn ®i ®«i víi nhu cÇu nghiªn cøu çc ®Ò tµi vµ ch−¬ng tr×nh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ë cÊp Nhµ n−íc vµ cÊp ngµnh. Tuy nhiªn, viÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin cßn ë møc h¹n chÕ, viÖc t− liÖu ho¸ d÷ kiÖn, nhÊt lµ çc th«ng tin cßn nÆng vÒ thñ c«ng. LÏ ra, nh÷ng biÖn ph¸p t−¬ng tù cho viÖc xö lý vµ thu thËp th«ng tin nhanh cÇn ®−îc ®Ò ra - ch¼ng h¹n kü thuËt ®äc nhanh - kh¸ thÝch hîp víi viÖc ch−a ph¸t triÓn cao

19 20

kü thuËt tin häc trong nh÷ng thËp kû qua ë trong n−íc. Nh−ng, vÊn ®Ò kü thuËt ®äc nhanh míi chØ ®−îc ®Ò cËp ®Õn mét çch s¬ sµi trong mét vµi cuèn "LÞch kiÕn thøc phæ th«ng" vµ còng chØ ®−îc xem nh− mét chuyÖn "tß mß khoa häc" ®Ó biÕt. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cïng víi viÖc ph¸t triÓn vµ øng dông tin häc, trong th«ng tin khoa häc vµ kü thuËt, ®i ®«i víi viÖc t− liÖu ho¸ nh÷ng th«ng tin trong n−íc vµ tiÕp cËn víi dßng th«ng tin å ¹t cña thÕ giíi vµ khu vùc, kü thuËt ®äc nhanh cÇn ®−îc phæ biÕn vµ ¸p dông. Kinh nghiÖm thêi gian qua cña chóng t«i thÊy r»ng nÕu luyÖn tËp cã ph−¬ng ph¸p vµ kiªn tr× th× còng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c th«ng tin khoa häc - kü thuËt, nh÷ng ng−êi nghiªn cøu tæng kÕt ®Ò tµi khoa häc - kü thuËt, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý çc cÊp vÒ kinh tÕ vµ khoa häc - kü thuËt.

Mét sè trang bÞ sö dông trong luyÖn kü thuËt ®äc nhanh.

1. M¸y hiÖn c©u (h. 1a). §©y lµ thiÕt bÞ cã c¬ cÊu ®¬n gi¶n. ThiÕt bÞ chñ yÕu cã "cöa sæ" ®ãng më nh− kiÓu ®iafram cña m¸y ¶nh. Khi Ên nót, cöa sæ sÏ më ra víi tèc ®é 1/25; 1/50; 1/100 gi©y. ThiÕt bÞ dïng ®Ó huÊn luyÖn víi çc b¶ng sè, tõ vµ côm tõ.

2. M¸y kÐo b¨ng (h.1b) lµ m¸y lµm viÖc theo nguyªn t¾c kÐo b¨ng ®Æt cuén bµi ®· in s½n. Cuén nµy cã thÓ chuyÓn ®æi víi tèc ®é bÊt kú. Bµi ®äc ®−îc nh×n thÊy qua cöa sæ nhá. Lóc

21 22

®Çu b¨ng ch¹y víi tèc ®é b×nh th−êng, sau t¨ng nhanh dÇn tuú tèc ®é quay cña cuén b¨ng.

3. M¸y che dßng (h.1c). M¸y cã c¬ cÊu ®¬n gi¶n. S¸ch ®−îc ®Æt trong cöa cã khu«n b»ng kim lo¹i. TÊm ch¾n b»ng kim lo¹i dÇn dÇn che çc dßng cña cuèn s¸ch khi tÊm ch¾n kim lo¹i dÇn dÇn h¹ xuèng theo tèc ®é cña ®éng c¬. So víi çc thiÕt bÞ trªn, m¸y nµy ®¬n gi¶n vµ t¹o qu¸ tr×nh ®äc mét çch gÇn tù nhiªn h¬n. Häc viªn cã thÓ chñ ®éng ®iÒu khiÓn tèc ®é tuú ý muèn.

Ngoµi ra, ng−êi ta cßn sö dông m¸y chiÕu phim chuyªn dông ®Ó luyÖn ®äc nhanh cã ®Üa quay l¾p vµo ®Ó che ch¾n çc tõ cÇn xo¸ bá khi chØ ®Ó l¹i çc tõ kho¸.

Ch−¬ng II

Çc ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®äc

M« h×nh qu¸ tr×nh ®äc

§äc lµ mét d¹ng ho¹t ®éng c¬ së cña con ng−êi nh−ng ®Õn ngµy nay chóng ta ch−a biÕt râ l¾m vÒ c¬ chÕ cña viÖc

®äc. §ång thêi, ®Ó hoµn thiÖn qu¸ tr×nh ®äc, cÇn ph¶i hiÓu vÒ çc yÕu tè x¸c ®Þnh n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶, còng nh− vai trß cña tõng yÕu tè thµnh phÇn trong ®ã.

Khi nghiªn cøu çc qu¸ tr×nh phøc t¹p cña khoa häc hiÖn ®¹i, ng−êi ta th−êng ¸p dông ph−¬ng ph¸p m« h×nh ho¸. Trong tr−êng hîp nµy, khi c¬ chÕ cßn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p, ch−a thÓ trùc tiÕp nghiªn cøu ®−îc th× viÖc x©y dùng mét m« h×nh ®¬n gi¶n ®Ó nghiªn cøu nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n lµ biÖn ph¸p cÇn thiÕt. Chóng ta cÇn thiÕt lËp mét m« h×nh lý gi¶i nh»m kh¶o s¸t viÖc ®äc nh− lμ mét tr−êng hîp ç biÖt cña con ng−êi trong viÖc tiÕp nhËn vμ xö lý th«ng tin cña bμi ®äc.

Kh«ng Ýt çc nhµ t©m lý häc - kü thuËt tõ l©u ®· ®i s©u vµo lÜnh vùc nµy. Hä xem c¬ thÓ con ng−êi nh− lµ mét bé m¸y ®iÒu khiÓn häc phøc t¹p, nã tiÕp nhËn th«ng tin tõ m«i tr−êng bªn trong lÉn bªn ngoµi, xö lý chóng vµ l−u gi÷ nh÷ng kh¸i niÖm cÇn thiÕt trong hÖ nhí cña bé n·o. Quan ®iÓm nµy cã thÓ gióp ta x©y dùng mét m« h×nh ®iÒu khiÓn häc bæ sung vµo mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh quan träng nhÊt cña viÖc tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin bµi ®äc, nãi gän lµ qu¸ tr×nh ®äc. S¬ ®å cña m« h×nh nµy tr×nh bµy trong h×nh 2.

23 24

Chóng ta biÕt r»ng ®iÒu khiÓn häc nghiªn cøu hai d¹ng qu¸ tr×nh: xö lý th«ng tin vµ ®iÒu khiÓn. Khi xem qu¸ tr×nh ®äc nh− lµ mét hÖ thèng " Con ng−êi - Bµi häc" nµo ®ã, chóng ta cã thÓ thõa nhËn r»ng viÖc ®äc chÝnh lµ mét ®èi t−îng ®iÓn h×nh vÒ ®iÒu khiÓn häc. Nh− vËy, trong qu¸ tr×nh nh− s¬ ®å ®· chØ ra, cã thÓ gåm 5 khèi c¬ b¶n.

Khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c (1) tiÕp nhËn th«ng tin. ViÖc xö lý th«ng tin thu nhËn ®−îc thùc hiÖn víi sù tham gia cña khèi vËn ®éng ng«n ng÷ (2), khèi ph©n tÝch thÝnh gi¸c (3) vµ khèi t− duy (xö lý vµ ®Þnh gi¶i ph¸p) (4). Do viÖc xö lý th«ng tin nhËn ®−îc t¹i khèi ®iÒu khiÓn (5) h×nh thµnh gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh vµ g©y t¸c ®éng ®iÒu khiÓn tíi bé m¸y t− duy: ch¼ng h¹n, ®äc tiÕp tôc hay ®äc quay trë l¹i. Khèi t− duy thùc hiÖn kh©u quan träng bËc nhÊt nµy trong qu¸ tr×nh ®äc vµ lµm cho chóng ta hiÓu nh÷ng g× ®· ®äc. §èi víi tÝnh chÊt cña gi¶i ph¸p, møc ®é nhanh chËm cña nã kh«ng nh÷ng chØ cã ¶nh h−ëng ®èi víi bªn trong. Çc th«ng tin c¬ b¶n ®−îc ®−a vµo hÖ nhí d−íi d¹ng çc bµi kh¸i niÖm míi thu nhËn ®−îc qua néi dung cña bµi ®äc còng nh− nh÷ng ®iÒu chØ dÉn cÊp thiÕt kh¸c. ChÝnh lµ nhê çc ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng trÝ n·o, chóng ta míi cã kh¶ n¨ng nhí ®iÒu ®· ®äc. KÕt qu¶ hiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc ®−îc ®−a vµo hÖ nhí. Khèi ®iÒu khiÓn ®· h×nh thµnh mét lo¹t t¸c ®éng ®iÒu khiÓn tíi çc c¬ quan thùc hiÖn nh− mÆt, tay, l−ìi, m«i. B¶n th©n khèi ®iÒu khiÓn nµy còng ®−îc xem nh− mét c¬ quan, do vËy, çc kh©u ®−îc nèi l¹i vµ thùc hiÖn mét chu kú lÆp: "Bµi ®äc - §éc gi¶ - Bµi ®äc". Çc kh©u cña chu kú nµy thùc hiÖn mét

hÖ khÐp kÝn: tiÕp nhËn, xö lý, ®Þnh gi¶i ph¸p vµ thùc hiÖn.

T−¬ng tù nh− bÊt cø mét ®èi t−îng ®iÒu khiÓn häc nµo kh¸c, ë ®©y cã kªnh liªn hÖ tr−íc. Mèi liªn hÖ ng−îc nµy thùc hiÖn t¸c ®éng tõ ®Çu ra ®Õn ®Çu vµo hÖ thèng. Trong s¬ ®å nªu trªn, kªnh liªn hÖ ng−îc ®−îc thùc hiÖn b»ng çch ®−a ra tÝn hiÖu vµ gi¶i ph¸p ®· lùa chän (do n¾m hiÓu ®−îc ®o¹n bµi ®· ®äc) tíi kªnh ph©n tÝch thÞ gi¸c.

V× vËy, viÖc ®äc trong hÖ thèng "Con ng−êi - Bµi ®äc" chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn tõ mét bé phËn m¸y, t¹i ®ã:

- Bµi ®äc lµ ®èi t−îng cÇn ®−îc tiÕp nhËn vµ hiÓu th«ng tin chøa trong ®ã;

- Bé n·o lµ c¬ quan xö lý vµ ®iÒu khiÓn phï hîp víi c¬ cÊu cña m« h×nh giíi thiÖu trªn ®©y.

Nh− vËy, qóa tr×nh ®äc cã thÓ tr×nh bµy nh− sau: ®éc gi¶ n¾m bao qu¸t ®o¹n nµo ®ã cña bµi ®äc, b¾t ®Çu xö lý th«ng tin phøc t¹p cña bµi ®äc nhê sù ph©n tÝch thÞ gi¸c vµ ph©n tÝch ng«n ng÷. Do viÖc xö lý th«ng tin ba møc nh− vËy mµ ®Þnh ra gi¶i ph¸p: t¹i khèi t− duy sÏ ra lÖnh cho tay gië çc trang ®Ó ®äc quay trë l¹i hay ra lÖnh ph¶i ®äc tiÕp çc ®o¹n sau cña bµi ®äc.

Çc nhµ b¸c häc ®· nhËn ®Þnh r»ng viÖc ®äc lµ mét qu¸ tr×nh ®ång thêi tiÕp nhËn vµ chuyÓn giao ng«n ng÷. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ khi ®äc ch÷ trªn trang s¸ch, bé m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c ph¶i lµm viÖc, nh−ng viÖc n¾m vµ hiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc ph¶i phèi hîp kÌm víi bé m¸y ph©n tÝch thÝnh gi¸c. ChÝnh v× lÏ ®ã, çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh phô thuéc vµo tèc ®é ®äc. NÕu trong qu¸ tr×nh ®äc ph¸t sinh hiÖn t−îng ph¸t ©m ra ngoµi (mÆc dï kh«ng bËt thµnh lêi), dï ®äc nhá hay nhÈm ®i n÷a th× trong

25 26

tr−êng hîp nµy, sÏ cã ba khèi thµnh phÇn tham gia vµo viÖc xö lý th«ng tin: khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c, khèi vËn ®éng ng«n ng÷, vµ khèi thÝnh gi¸c ng«n ng÷. Nãi çch kh¸c lµ trong tr−êng hîp nµy bµi ®äc ®−îc tiÕp thô b»ng c¶ nh×n, ®äc ra lêi vµ nghe. PhÇn lín ®éc gi¶ hay ®äc theo çch nµy.

Tuy nhiªn, viÖc xö lý ë nhiÒu møc ®é cña th«ng tin trong bµi ®äc, kh«ng ph¶i bao giê còng lµ ®iÒu b¾t buéc ®èi víi ®éc gi¶ vµ thùc tÕ lµ kh«ng cã g× ®¶m b¶o ng−êi ®äc n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. ViÖc ®äc thèt ra lêi ( xin nh¾c l¹i dï nhá ®Õn møc tai th−êng kh«ng thÓ nghe thÊy ®−îc) cã thÓ vÝ nh− çch ®i cña trÎ th¬ míi tËp ®i: thËn träng, dß dÉm tõng b−íc. B¹n còng lÇn tõng ch÷, chuyÓn tõ dßng nµy sang dßng kh¸c. Çch ®äc b×nh th−êng, truyÒn thèng nh− vËy th−êng g©y khã kh¨n cho viÖc tiÕp thu vµ hiÓu ®−îc toµn bé mét ®o¹n nµo ®ã cña bµi ®äc vµ kh«ng thÊy râ ngay ®−îc nh÷ng thµnh phÇn l«gic cña tõng ®o¹n, ch−a nãi ®Õn toµn bµi. Trªn quan ®iÓm ®iÒu khiÓn häc, tèc ®é (cña ph−¬ng ph¸p ®äc chËm truyÒn thèng) phô thuéc chñ yÕu vµo kªnh thÝnh gi¸c. Víi çch ®äc nh− vËy, sè liÖu thèng kª ë nhiÒu n−íc cho hay, chØ ®¹t tèc ®é 150 tõ trong 1 phót (cã thÓ xª xÝch chót Ýt tuú thuéc lo¹i ng«n ng÷). Giíi h¹n nµy cã thÓ n©ng lªn ®−îc nÕu bá ®−îc sù ®äc ph¸t ra tiÕng, dï lµ ®äc thÇm trong qu¸ tr×nh tiÕp thu bµi ®äc.

ChÝnh do viÖc ®äc ph¸t ra tiÕng d−íi d¹ng nµo còng ®Òu k×m h·m tèc ®é ®äc, v× vËy cÇn kh¾c phôc vµ tr¸nh ®iÒu nµy. NÕu tõ bá ®−îc viÖc ph¸t ©m cho phÐp, ta lo¹i trõ ®−îc c¶ mét khèi thÝnh gi¸c ng«n ng÷ tham gia trong xö lý th«ng tin khi ®äc (xem s¬ ®å, khèi 3) vµ chuyÓn ®−îc sang xö lý th«ng tin chØ víi hai møc khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c vµ vËn ®éng ng«n ng÷. Qu¸ tr×nh ®äc sÏ rót ng¾n vµ, ch¼ng h¹n víi mét nhãm tõ kho¸ chóng ta nhanh chãng hiÓu ®−îc, chóng bæ sung ý nghÜa

cho c¶ c©u, c¶ ®o¹n bµi ®äc. VÒ ®iÒu nµy, chóng ta sÏ cßn ®−îc ®Ò cËp tíi ë nh÷ng phÇn sau.

B©y giê chóng ta tiÕn hµnh ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®äc ®Ó tiÕp nhËn th«ng tin. Çc yÕu tè ®iÒu khiÓn qóa tr×nh ®äc cã thÓ gåm hai nhãm: nhãm nguyªn nh©n (çc yÕu tè vÒ bé n·o) vµ nhãm kÕt qu¶ (çc yÕu tè ngo¹i vi). Chóng ta biÕt r»ng bé m¸y ph©n tÝch sinh lý gåm ba bé phËn: tiÕp nhËn, truyÒn vµ trung t©m cao cÊp (gåm çc nhãm n¬tr«n ë vá ®¹i n·o). ViÖc ph©n tÝch th«ng tin thu nhËn ®−îc b¾t ®Çu ë phÇn ngo¹i vi cña çc bé m¸y ph©n tÝch. Ch¼ng h¹n bé phËn thô c¶m cña tÕ bµo m¾t nhê n¬tr«n trung gian cña n·o mµ ph©n biÖt ®−îc h×nh d¸ng vµ mµu s¾c cña vËt. Song, chØ t¹i trung t©m cao cÊp cña bé m¸y ph©n tÝch th× vá b¸n cÇu ®¹i n·o míi cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch mét çch thËt tinh tÕ nh÷ng thµnh phÇn phøc t¹p cña nh÷ng h×nh ¶nh tiÕp nhËn ®−îc. §ã lµ v× t¹i ®©y ®· h×nh thµnh çc ch−¬ng tr×nh vµ vá n·o ®¶m b¶o gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô ®Ò ra cho con ng−êi.

V× nh÷ng lÏ ®ã, khi luyÖn çch ®äc nhanh, cÇn ®¶m b¶o t¸c ®éng cña hai nhãm yÕu tè: yÕu tè cho kÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña bé phËn ngo¹i vi cña bé m¸y ph©n tÝch vµ çc yÕu tè vÒ nguyªn nh©n thuéc c¬ cÊu cña n·o. VÊn ®Ò lµ ë chç víi çc t¸c ®éng ®iÒu khiÓn kh¸c nhau sÏ lµm ph¸t triÓn phÇn ngo¹i vi cña bé m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c. ViÖc hîp khèi l¹i víi bé m¸y ph©n tÝch thÝnh gi¸c ®¶m b¶o lËp l¹i ch−¬ng tr×nh lµm viÖc míi, thÝch hîp cña n·o trong qu¸ tr×nh xö lý bµi ®äc. ChÝnh n·o lµ yÕu tè nguyªn nh©n chÝnh, ho¹t ®éng cña nã quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña mäi ®Çu ra ngo¹i vi cña çc bé m¸y ph©n tÝch, trong ®ã ph¶i kÓ tíi ho¹t ®éng cña m¾t, cÊu tróc

27 28

ng«n ng÷ vµ bé m¸y thÝnh gi¸c.

TÊt nhiªn, cßn cÇn ph¶i t×m nh÷ng yÕu tè nguyªn nh©n ngay trong chøc n¨ng cña vá n·o míi ®Èy nhanh ®−îc tèc ®é ®äc vµ khai th¸c kÕt qu¶ ®äc mét çch tèi −u. TiÕc r»ng ngµy nay, chóng ta ch−a biÕt nhiÒu l¾m vÒ c¬ chÕ ®iÒu khiÓn cña n·o trong qu¸ tr×nh ®äc nh− thÕ nµo. §Õn nay còng ch−a ai d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc lùa chän vµ xö lý çc ®¬n vÞ th«ng tin cã ý nghÜa cña bµi ®äc tu©n theo quy luËt nµo vµ nhê cã m· cña hÖ nµo mµ ®iÒu ®ã ®−îc thùc hiÖn. ý chÝ cña con ng−êi ch−a tr¸nh ®−îc nh÷ng thÊt b¹i chÝnh lµ ë kh¶ n¨ng ch−a ®ñ kh¾c phôc còng nh− tËn dông th«ng tin vµo nh÷ng môc ®Ých bÊt ngê ®ét xuÊt nhÊt. §ång thêi, víi çc kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ c«ng viÖc cña n·o míi chØ cho phÐp ta gi¶ ®Þnh r»ng khi ®äc nhanh sÏ thùc hiÖn ®−îc mét ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng trÝ ãc mét çch hoµn chØnh h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n nÕu sù can thiÖp cña vá n·o m¹nh mÏ h¬n vµo qu¸ tr×nh ®äc.

ViÖc ®äc nhanh, vÒ ý nghÜa còng phï hîp víi tiÕn bé trong lÜnh vùc chÕ t¹o m¸y tÝnh ®iÖn tö. Cã thÓ xem r»ng ng−êi biÕt çch ®äc nhanh ®· sö dông nh÷ng −u ®iÓm vÒ ®èi tho¹i hiÖn ®¹i cña m¸y tÝnh ®iÖn tö thÕ hÖ thø 3; bëi lÏ, ®äc chËm chØ t−¬ng øng víi m¸y tÝnh ®Þªn tö ë thÕ hÖ thø nbÊt, nghÜa lµ vÉn lµm viÖc trong chÕ ®é "m¸y tÝnh lín". Kh¶ n¨ng lùa chän mét çch linh ho¹t, ®¸p øng vµ hoµn thiÖn ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng trÝ ãc khi giao tiÕp víi bµi ®äc míi cã hiÖu qu¶. Nh÷ng c¬ së vµ tr×nh ®é ®¹t ®−îc trong kü thuËt ®äc nhanh hiÖn nay míi t−¬ng øng víi nh÷ng ®iÒu con ng−êi biÕt Ýt ái vÒ bé ãc. Nh−ng, tiÒm n¨ng cña bé ãc l¹i cùc kú to lín; ch¾c r»ng trong t−¬ng lai, chóng ta cã c¬ së ®äc nhanh h¬n, hiÓu nhanh h¬n, tèn Ýt thêi gian ®äc h¬n khi con ng−êi biÕt khai th¸c tiÒm lùc cña bé ãc víi hiÖu

qu¶ cao h¬n n÷a.

Çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng

§Ó n¾m v÷ng ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh, ®iÒu quan träng lµ ph¶i biÕt ®−îc nh÷ng nguyªn nh©n cña viÖc ®äc chËm (®äc tù ph¸t kh«ng luyÖn tËp, theo truyÒn thèng) vµ hiÓu b¶n chÊt cña nh÷ng nguyªn nh©n ®ã.

NhiÒu cuéc thùc nghiÖm trong nghiªn cøu ë n−íc ngoµi hµng ngµn ng−êi trong khi luyÖn tËp ®äc nhanh cho hay, tuyÖt ®¹i ®a sè cã tèc ®ä ban ®Çu kh«ng qu¸ 100 - 150 tõ/phót.

Ch¼ng h¹n ë Anh, ng−êi ta ®· nghiªn cøu nhiÒu cho løa tuæi thanh thiÕu niªn vµ thÊy r»ng nÕu ®−îc luyÖn tËp, tèc ®éc ®äc nhanh vµ n¾m v÷ng th«ng tin ®−îc n©ng lªn râ rÖt nhÊt ë løa tuæi tõ 13 ®Õn 19. T¹i tr−êng ®¹i häc Cambridge ®· tiÕn hµnh thö nghiÖm víi sù tham gia t×nh nguyÖn cña 250 sinh viªn ë mäi løa tuæi. KÕt qu¶ cho thÊy 25% trong sè ®ã kh«ng thÓ ®äc mét ®o¹n 1.120 tõ theo tiªu chuÈn quy ®Þnh lµ 4 phót. Tèc ®é trung b×nh nãi chung ë møc d−íi 300tõ/phót, nghÜa lµ hä kh«ng thÓ n©ng lªn tíi møc tiªu chuÈn trung b×nh cña Mü (xem ch−¬ng I).

Nh− vËy, cã luyÖn ®äc nhanh míi biÕt râ kh¶ n¨ng ®äc nãi chung lµ chËm, vµ cã nghiªn cøu míi chØ ra ®−îc çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng. Cã bèn nh−îc ®iÓm c¬ b¶n:

Nh−îc ®iÓm thø nhÊt lµ ph¸t ©m khi ®äc. Chóng ta, mét lÇn n÷a cÇn nh¾c l¹i r»ng, ë ViÖt Nam ta, khi nãi "®äc s¸ch" th× cïng ®ång nghÜa víi "xem s¸ch", hai côm tõ nµy nãi lªn mét sù

29 30

viÖc kh«ng ngô ý døt kho¸t sö dông thÞ gi¸c hay ph¸t ©m trong viÖc sö dông vËt mang tin th«ng dông lµ s¸ch b¸o vµ çc tµi liÖu trªn giÊy. ë ®©y hiÓu ph¸t ©m khi ®äc lµ kÌm theo sù lµm viÖc cña m«i, l−ìi, häng, vßm mÒm, d©y ch»ng thanh qu¶n, tuy cã thÓ kh«ng bËt lªn thµnh tiÕng cña bµi ®äc. Nh÷ng cö ®éng cña m«i, l−ìi vµ çc c¬ quan ph¸t ra tiÕng nãi kh¸c tuy khi ®äc, ®éc gi¶ cè kh«ng cho ph¸t ©m ra bªn ngoµi, nh−ng thùc tÕ, trong qu¸ tr×nh ®äc vÉn duy tr× ë t×nh tr¹ng lµm viÖc th−êng xuyªn, Èn tµng. Sù t¨ng c−êng cña nh÷ng vËn ®éng nµy tr−íc hÕt phô thuéc vµo thãi quen ph¸t ©m vµ tÝnh chÊt phøc t¹p cña bµi ®äc. Thãi quen nµy cµng ph¸t triÓn tù ph¸t (phæ biÕn lµ tuæi thiÕu niªn) vµ nÕu bµi ®äc cµng khã hiÓu th× sù ph¸t thµnh tiÕng cµng biÓu hiÖn râ rÖt h¬n (kÓ c¶ ®äc " thÇm" còng liÖt vµo lo¹i nµy).

Khi ®äc chËm, ®äc thÇm víi tèc ®é nµo ®ã tÊt nhiªn cã lóc ph¸t ra thµnh tiÕng. Khi ®äc nh− vËy, ®éc gi¶ kh«ng chØ dïng m¾t mµ dïng c¶ tai. Khi ®ã, th«ng tin thu nhËn ®−îc sÏ truyÒn tíi n·o, t¹i ®©y sÏ ®−îc xö lý víi sù tham gia cña kªnh thÝnh gi¸c, mµ chóng ta biÕt r»ng kh¶ n¨ng l−u th«ng cña nã rÊt nhá so víi kªnh thÞ gi¸c.

Khi ®· cã thãi quen ®äc nhanh th× sù k×m nÐn ph¸t ©m sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng vËn ®éng ng«n ng÷ bªn trong. Trong tr−êng hîp ®äc chËm, ng−êi ®äc kh«ng n¾m ®−îc ngay c¶ nh÷ng ý vµ kh¸i niÖm cña bµi ®äc, mµ chØ hiÓu lê mê. Cµng lµm gi¶m bít ®−îc sù ph¸t ©m bªn trong cµng nhiÒu th× kh¶ n¨ng ®äc nhanh cµng xuÊt hiÖn sím vµ n¾m nhanh ®−îc ý nghÜa bµi ®äc.

Thãi quen ph¸t ©m thµnh tiÕng khi ®äc th−êng h×nh thµnh tõ thêi th¬ Êu. Tho¹t ®Çu, ®øa trÎ ®äc tõng ch÷, tõng

côm tõ, tõng c©u råi ®äc tõng ®o¹n. KÕt qu¶ lµ gi÷a nh÷ng g× thÊy trªn trang s¸ch b¸o vµ tõ ph¸t ©m ra thiÕt lËp mét mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ h×nh thµnh thãi quen ®äc thµnh tiÕng. Khi lín lªn, ®äc nhá dÇn, råi lÈm nhÈm, vµ khi kh«ng ph¸t ©m n÷a th× vÉn ®äc b»ng m¾t vµ b»ng tai. B»ng nh÷ng khÝ cô chuyªn dïng, ng−êi ta ®· ghi ®−îc ©m thanh vµ b»ng phim ¶nh chøng minh ®−îc cã sù tån t¹i thãi quen ph¸t ©m khi ®äc.

Nh−îc ®iÓm võa kh¶o s¸t trªn ®©y lµ nh−îc ®iÓm chñ yÕu nhÊt trong sè çc yÕu tè g©y ®äc chËm. Cuéc ®Êu tranh ®Ó kh¾c phóc nh−îc ®iÓm nµy lµ phøc t¹p vµ gian khæ nhÊt. Ch¼ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ trong çc s¸ch luyÖn ®äc nhanh ë n−íc ngoµi ®Òu chØ dÉn r»ng "B¹n h·y ®äc cho nhanh ®Ó viÖc ph¸t ra tiÕng tù nã ph¶i mÊt ®i". Trong tr−êng hîp nµy, cÇn t¸c ®éng vµo kÕt qu¶ lµ chñ yÕu chø kh«ng ph¶i trÞ çc nguyªn nh©n. Nh÷ng lêi khuyÕn dô nµy lµ chÝ lý vµ cã hiÖu qu¶ râ rÖt trong nh÷ng tr−êng hîp huÊn luyÖn ®äc nhanh ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi.

Nh−îc ®iÓm thø hai lµ thÞ tr−êng (kho¶ng nh×n) hÑp. Chóng ta hiÓu thÞ tr−êng lµ khu vùc bµi ®äc mµ m¾t bao qu¸t ®−îc víi mét ®iÓm nh×n cè ®Þnh cña m¾t. Trong çch ®äc truyÒn thèng, khi tiÕp nhËn tõng ch÷, tõng côm tõ, th−êng kh«ng qu¸ 2-3 tõ, tøc lµ thÞ tr−êng qu¸ hÑp. V× vËy, ®«i m¾t ph¶i lµm viÖc nhiÒu víi nhiÒu b−íc chuyÓn vµ nhiÒu ®iÓm dõng. §iÒu nµy kh«ng hîp lý khi thu nhËn th«ng tin. ThÞ tr−êng cµng réng th× th«ng tin tøc thêi tiÕp nhËn ®−îc cµng nhiÒu, ®iÓm dõng cµng Ýt th× sù lµm viÖc cña m¾t cµng cã hiÖu qu¶. §èi víi ng−êi ®äc nhanh (®· ®−îc luyÖn tËp) øng víi mçi ®iÓm dõng cña m¾t th−êng thu nhËn trän vÑn ®−îc c¶ mét c©u, thËm chÝ c¶ mét ®o¹n cña bµi ®äc.

31 32

ViÖc bµi ®äc víi thÞ tr−êng réng kh«ng nh÷ng cã hiÖu qu¶ tiÕn bé vÒ kü thuËt ®äc mµ t¹o ®iÒu kiÖn hiÓu s©u h¬n, n¾m ®óng h¬n néi dung. §ã lµ v× khi tiÕp thô tõng ®o¹n trän vÑn cña bµi vµo ®óng lóc dõng cña m¾t. Trong mét sè s¸ch phæ biÕn kü thuËt ®äc nhanh cã ®Ò cËp ®Õn gãc nh×n, ®iÒu nµy kh«ng cã c¬ së ch¾c ch¾n l¾m v× gãc nh×n ®−îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh chÊt quang häc cña thÞ gi¸c, lµ ®Æc ®iÓm cè h÷u cña m¾t, kh«ng thÓ luyÖn ®−îc.

Tèc ®é ®äc sÏ gi¶m ®i ®¸ng kÓ khi chuyÓn vÞ trÝ m¾t tõ cuèi dßng tr−íc ®Õn ®Çu dßng sau. NÕu s¸ch nµy, mçi trang l¹i cã nhiÒu dßng th× sù chuyÓn vÞ trÝ m¾t nh− vËy võa tèn thêi gian võa tæn thÊt n¨ng l−îng c¬ b¾p. Nh− sÏ tr×nh bµy cÆn kÏ h¬n trong phÇn sau: viÖc ®äc nhanh ®ßi hái chuyÓn vÞ trÝ m¾t ph¶i hîp lý, tøc lµ theo chiÒu th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d−íi, theo ph−¬ng ë gi÷a trang.

Nh−îc ®iÓm thø ba lµ ®äc quay trë l¹i, tøc lµ vÞ trÝ m¾t lïi l¹i tøc thêi hoÆc dõng l¹i ë vÞ trÝ bÊt kú cña bµi ®äc mµ ta ch−a hiÓu. Khi lïi l¹i nh− vËy, cã khi nµo m¾t dõng l¹i ë ®óng vÞ trÝ cò ®©u, mµ th−êng ë l©n cËn ®iÓm ®ã. Tù chóng ta ®· lµm h¹n chÕ vïng ®· ®äc vµ tiÕp thu bµi ®äc cµng m¬ hå vµ kÐm hiÖu qu¶. Nh−îc ®iÓm nµy còng lµ mét trong nh÷ng nh−îc ®iÓm phæ biÕn cña ®a sè ®éc gi¶. Ng−êi ta ®· quan s¸t thÊy cã mét sè ®éc gi¶ kh«ng biÕt r»ng v« h×nh chung m×nh ®· ®äc hai lÇn mét bµi, dï dÔ hay khã. Khi ®äc chËm, viÖc ®äc quay trë l¹i, Ýt ng−êi biÕt r»ng m×nh ®· ®äc quay trë l¹i tõ 10 ®Õn 15 lÇn trong kho¶ng chØ cã 100 tõ. Nh−îc ®iÓm nµy lµm tèc ®é ®äc gi¶m ®i râ rÖt, ®ång thêi tù m×nh lµm t¨ng møc ®é khã hiÓu cña bµi ®äc.

Tuy nhiªn, còng cã tr−êng hîp viÖc ®äc quay trë l¹i cã

thÓ xem lµ chÊp nhËn ®−îc nÕu bµi ®äc cã nh÷ng ý t−ëng míi mÎ. Tr−êng hîp nµy, çc nhµ nghiªn cøu gäi lµ "xem l¹i". NÕu ®äc quay trë l¹i vÒ b¶n chÊt lµ v« ý thøc, lµ thãi quen m¸y mãc th× "xem l¹i" lµ hµnh ®éng cã chñ ®Þnh, nh»m nghiªn cøu kü bµi ®äc, muèn n¾m thËt v÷ng néi dung bµi ®äc. Song ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh yªu cÇu chØ ®−îc "xem l¹i" khi ®· ®äc xong liªn tôc toµn bé bµi mét lÇn.

Vµ, cuèi cïng nh−îc ®iÓm thø t− cña çch ®äc truyÒn thèng lµ kh«ng cã mét chiÕn l−îc ®äc linh ho¹t.

Ba nh−îc ®iÓm trªn liÖt vµo nh÷ng yÕu tè kÕt qu¶. Chóng ta nªu vÒ cÊu tróc cña qu¸ tr×nh ®äc vµ sù di ®éng cña ®«i m¾t ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè kÕt qu¶, vµ ®ßi hái cã sù luyÖn tËp thÝch øng lµ cÇn thiÕt. Song viÖc kh¾c phôc chóng ch−a ch¾c ®· ®¶m b¶o thay ®æi c¬ b¶n hiÓu qu¶ ®äc. ViÖc ®¶m b¶o çc yÕu tè nguyªn nh©n, nghÜa lµ sù lµm viÖc cña bé n·o, ®iÒu khiÓn viÖc ®äc míi lµ ®iÒu quan träng h¬n.

Mét chuyªn gia næi tiÕng trong lÜnh vùc nghiªn cøu nµy ®· nhËn ®Þnh r»ng, ®iÒu chñ yÕu trong viÖc ®äc nhanh kh«ng chØ lµ ë møc ®é nhanh, mµ lµ ë tÝnh tèi −u, ë hiÖu qu¶ th«ng tin thu nhËn ®−îc nhê chän lùa ®óng chiÕn l−îc tiÕp thu ý bµi ®äc.

Chóng ta biÕt r»ng, tèc ®é vµ kü thuËt ®äc tr−íc tiªn phô thuéc vµo môc ®Ých, nhiÖm vô mµ ®éc gi¶ tù ®Æt cho m×nh tr−íc khi ®äc. ChÝnh viÖc khai th¸c çc ch−¬ng tr×nh thÝch hîp, çc quy t¾c vµ biÕt çch ¸p dông linh ho¹t chóng trong nh÷ng thêi ®o¹n cÇn thiÕt míi x¸c ®Þnh thùc tÕ kh¶ n¨ng ®äc nhanh.

CÇn chó ý r»ng nÕu kh«ng cã chiÕn l−îc ®äc th× rÊt cã

33 34

h¹i. Ngay nh÷ng ng−êi ®· ®−îc huÊn luþÖn ®äc nhanh còng nhËn xÐ r»ng: chØ b»ng çch ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh ®¬n gi¶n nhÊt vÒ thuËt to¸n tÝch hîp cña ®äc còng ®· n©ng cao ®−îc tèc ®é ®äc lªn hai lÇn vµ d−êng nh− sù n¾m hiÓu bµi ®äc còng t¨ng lªn gÊp ®«i.

Qua nhiÒu cuéc thö nghiÖm víi sè ®«ng ng−êi ®· chøng minh r»ng ®äc chËm lµ çch ®äc cÈu th¶, kh«ng tËp trung t− t−ëng. Tèc ®é tèi ®a cña hÇu hÕt ®éc gi¶ kh«ng ®−îc huÊn luyÖn th−êng thÊp, nh−ng çi chÝnh lµ hä kh«ng biÕt m×nh ®· bÞ thÊt thiÖt nhiÒu trong viÖc hiÓu ý nghÜa bµi ®äc. ë nh÷ng ng−êi ®äc chËm, trong qu¸ tr×nh ®äc, nÕu cã sù chó ý nµo ®ã th× l¹i phiÕn diÖn vµ sù tËp trung kh«ng ®−îc l©u, cµng ®äc, hä cµng kÐm tËp trung h¬n. H¬n n÷a, v× nh÷ng ®o¹n dµi cña bµi ®äc mét çch m¸y mãc nªn thùc ra kh«ng nhËn ®−îc hÕt ý nghÜa cña nh÷ng g× ®· ®äc. Nh÷ng ®éc gi¶ nµy Ýt suy nghÜ nh÷ng ®iÒu liªn quan tíi bµi ®äc: h¬n n÷a hä ®äc ®Òu ®Òu víi cïng mét tèc ®é ®èi víi tÊt c¶ çc thÓ lo¹i: tõ chØ thÞ, c«ng v¨n, c©u chuyÖn hÊp dÉn cho ®Õn mét chuyªn ®Ò khoa häc. §èi víi ng−êi ®äc nhanh, tuú møc ®é khã cña bµi, tuú môc ®Ých ®äc vµ nh÷ng yÕu tè kh¸c hä cã thÓ thay ®æi mét çch linh ho¹t chiÕn l−îc ®äc cña m×nh.

N¨m ph−¬ng ph¸p ®äc

TÊt nhiªn, khi ®äc nhanh cã nh÷ng giíi h¹n cña nã cÇn l−u ý khi ¸p dông. VÒ thêi gian, kh«ng nªn ®äc nhanh suèt ngµy, vµ vÒ ph−¬ng ph¸p th× kh«ng nªn cø theo mét kiÓu. Ng−êi ta ph©n biÖt 5 ph−¬ng ph¸p ®äc, vµ tuú theo môc ®Ých, nhiÖm vô quü thêi gian cña ng−êi ®äc mµ chän chÕ ®é ®äc thÝch hîp. Nãi chung, trong qu¸ tr×nh ®äc, chóng ta h·y h×nh

dung ra mét "d©y chuyÒn" cã ®éng c¬ nèi víi 5 tèc ®é. §−a vµo tèc ®é nµo cÇn chän lùa cho phï hîp víi chÕ ®é lµm viÖc. Ch−a ai d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh lµ v¹n n¨ng, lµ ph−¬ng ph¸p tèi −u ®Ó thu nhËn th«ng tin. Do vËy, ®iÒu quan träng lµ ph¶i n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p vµ lý gi¶i ®−îc ®Ó ¸p dông trong quü thêi gian cã ®−îc mµ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Theo kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®−îc c«ng bè ë nhiÒu n−íc th× hiÖn nay, çn bé lµm c«ng t¸c khoa häc - kü thuËt cã thÓ ¸p dông tíi 70 - 80% thêi gian ®Ó ®äc nhanh trong quü thêi gian ®Ó ®äc. V× vËy ph¶i n©ng cao hîp lý n¨ng suÊt cña ngµy lµm viÖc. Song chí quªn ngay khi ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p ®äc nµy. Chóng ta gäi 5 ph−¬ng ph¸p ®äc nµy:

1. §äc s©u:

2. §äc nhanh;

3. §äc chän lùa;

4.§äc l−ít;

5. §äc ®iÓm.

TÊt c¶ 5 ph−¬ng ph¸p nµy ®Òu nh»m môc ®Ých ®äc nhanh theo quan ®iÓm cã ch−¬ng tr×nh xö lý nh÷ng ®iÒu míi ®· ®äc ®−îc.

1. §äc s©u. Trong çch ®äc nµy, ng−êi ta chó ý tíi çc chi tiÕt, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chóng.

Mét sè gi¸o s− tr−êng ®¹i häc gäi ph−¬ng ph¸p nµy lµ ®äc cã phª ph¸n vµ s¸ng t¹o. Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông tèt nhÊt khi nghiªn cøu çc m«n häc. Trong çch ®äc nµy, sinh viªn kh«ng chØ ®äc mét çch ®¬n gi¶n vµ gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng chç kh«ng hiÓu mµ ph¶i dùa trªn kiÕn thøc, kinh

35 36

nghiÖm cña m×nh mµ xem xÐt vÊn ®Ò cã phª ph¸n, t×m ra ®−îc nh÷ng mÆt m¹nh, nh÷ng chç yÕu cña nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch, tù ®Æt ra vµ lý gi¶i çc t×nh huèng cã thÓ x¶y ra. Víi sù tù gi¶i thÝch theo quan ®iÓm cña m×nh míi t¹o ®iÒu kiÖn dÔ nhí tµi liÖu ®· ®äc, míi n©ng cao ®−îc tÝnh chñ ®éng cña sinh viªn kh¸c çch häc cña häc sinh, mÆc dï chóng ta tõ l©u ®· ®ång nhÊt tõ sinh viªn víi häc sinh ®¹i häc. Ngoµi ra, ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ¸p dông khi chóng ta tiÕp xóc víi çc tµi liÖu vÒ ®Ò tµi míi l¹, çc b¶ng sè liÖu.

2. §äc nhanh. Ph−¬ng ph¸p nµy ®· ®Ò cËp kh¸ kü ë phÇn trªn. Cã ®iÒu cÇn l−u ý lµ khi ®äc nhanh ë møc tiªu chuÈn råi th× cÇn kÕt hîp chuyÓn sang ®äc s©u tõng phÇn.

3. §äc chän lùa. §©y còng lµ mét d¹ng ®äc nhanh, trong ®ã chñ yÕu tuyÓn lùa nh÷ng phÇn riªng biÖt cña bµi häc. Trong tr−êng hîp nµy, ®éc gi¶ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xem toµn bé tµi liÖu mµ chØ tËp trung vµo nh÷ng phÇn cÇn thiÕt cã chñ ®Þnh tõ ®Çu. Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ¸p dông khi ®äc s¸ch ®Õn lÇn thø hai sau khi ®· xem s¬ bé. TÊt nhiªn, vÒ tèc ®é ®äc th× cßn cao h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh võa ®Ò cËp ë trªn, v× ng−êi ®äc chØ cÇn lËt gië ®Õn nh÷ng trang thËt cÇn thiÕt.

4. §äc l−ít. ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy trong viÖc lµm quen s¬ bé víi s¸ch b¸o. §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®äc cùc kú quan träng mÆc dï ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, dÔ n¾m. B¹n cÇm s¸ch trong tay chØ cÇn ®äc lêi nãi ®Çu, xem çc tiªu ®Ò t×m nh÷ng quy t¾c, nguyªn lý quan träng, qua ®ã n¾m b¾t nh÷ng quan ®iÓm cña t¸c gi¶, råi b¹n ®äc phÇn kÕt luËn vµ dù b¸o cña cuèn s¸ch, thÕ lµ ®ñ.

5. §äc ®iÓm. Ch−a cã tªn gäi thËt thÝch hîp nh−ng vÒ néi

dung cña ph−¬ng ph¸p lµ xem nhanh ®Ó ®iÓm tªn ng−êi, thuËt ng÷, sù kiÖn. Kinh nghiÖm cho hay, nh÷ng ng−êi ®· luyÖn ®äc nhanh sÏ "®iÓm" ®Ó t×m kiÕm nh÷ng môc nµy nhanh h¬n ng−êi ®äc theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng ®Õn 2-3 lÇn. Khi luyÖn tËp trªn m¸y nh×n chuyªn dông vµ ®Æc biÖt lµ luyÖn më réng tr−êng nh×n, chóng ta sÏ cã kh¶ n¨ng "chíp" c¶ trang s¸ch vµ sÏ t×m thÊy nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt trong gi©y l¸t.

TÊt nhiªn, khi thùc hiÖn 5 ph−¬ng ph¸p ®äc trªn ®©y, b¹n sÏ thÊy phøc t¹p, r¾c rèi h¬n nhiÒu so víi çch ®äc mét çch tù nhiªn, ®¬n gi¶n nh− tõ tr−íc khi luyÖn tËp.

ViÖc n¾m v÷ng tõng ph−¬ng ph¸p còng cùc kú quan träng nh− viÖc h×nh thµnh thãi quen ®äc nhanh. NghÖ thuËt ®äc lµ biÕt chän lùa chÕ ®é ®äc thÝch hîp tuú theo môc ®Ých, tÝnh chÊt bµi ®äc vµ sau cïng lµ quü thêi gian cña ng−êi ®äc.

37 38

Ch−¬ng III

Çc c¬ së khoa häc cña kü thuËt ®äc nhanh

§äc vμ bé n·o

Nh− ë Ch−¬ng II ®· giíi thiÖu, nh÷ng yÕu tè ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc cã thÓ ph©n lµm hai nhãm: nhãm nguyªn nh©n cã c¬ cÊu trung t©m cña bé n·o vµ nhãm kÕt qu¶ gåm chøc n¨ng cña bé m¸y ph©n tÝch ngo¹i vi. Khi nghiªn cøu ®äc nhanh, ng−êi ta ®Ò ra nhiÖm vô phèi hîp t¸c ®éng cña hai nhãm yÕu tè nµy. V× lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu, x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p tiÕp thu còng nh− tèc ®é vµ hiÖu qu¶ ®äc lµ chøc n¨ng cña bé n·o nªn viÖc hiÓu ®−îc nh÷ng quy luËt lµm viÖc cña bé n·o sÏ lµ ch×a kho¸ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc.

Ho¹t ®éng cña bé n·o vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, ch−a ®−îc lµm s¸ng tá qua nhiÒu thÕ hÖ çc nhµ b¸c häc næi tiÕng. Do sù ph¸t triÓn cña ®iÒu khiÓn häc ®· ph¸t sinh nh÷ng kh¶ n¨ng vµ më ra ®−êng ®Ó nghiªn cøu vÒ n·o. HÖ thÇn kinh trung −¬ng trë thµnh ®èi t−îng nghiªn cøu hµng ®Çu vÒ ®iÒu khiÓn häc cña nhiÒu nhµ b¸c häc. Trong lÜnh vùc nµy ®· xuÊt hiÖn mét xu h−íng míi trong nghiªn cøu sinh lý häc - N¬r«nxibecnªtic. M«n khoa häc nµy nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ truyÒn, l−u gi÷ vµ xö lý th«ng tin ë hÖ thèng thÇn kinh trung −¬ng cña con ng−êi vµ ®éng vËt. Nã nghiªn cøu nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña giíi sinh vËt vµ ®−îc thùc hiÖn trong c¬ cÊu cña hÖ thèng thÇn

kinh trung −¬ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng−êi ta ®· v¹ch ra ®−îc kh¶ n¨ng ph©n tÝch kh¸ch quan vÒ sù lµm viÖc cña n·o trªn c¬ së lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh th«ng tin ë çc møc ®é kh¸c nhau vµ thuËt to¸n m« t¶ cña nã. Trong nghiªn cøu, kh«ng chØ tÝnh ®Õn çc qu¸ tr×nh x¶y ra trong n·o mµ cßn tíi c¶ nh÷ng thay ®æi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¬ thÓ nãi chung. Chóng ta xem chu tr×nh ®ãng vÒ xö lý th«ng tin trong hÖ thèng "C¬ thÓ - M«i tr−êng bªn ngoµi". Tuy nhiªn, dï ®· cã nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶i thÝch c¬ chÕ lµm viÖc chñ yÕu cña n·o, ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu ®iÒu ch−a râ vÒ quy luËt chung cña nã víi t− çch lµ mét c¬ quan t− duy, lµ mét trung t©m thèng nhÊt tõng bé phËn riªng biÖt cña c¬ thÓ theo mét h−íng x¸c ®Þnh.

Tõ l©u, n·o lµ ®èi t−îng thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhµ b¸c häc, kü s− trong lÜnh vùc m¸y tÝnh ®iÖn tö. §ã lµ v× n·o cã khèi l−îng, thÓ tÝch nhá, tiªu hao n¨ng l−îng Ýt. N·o ng−êi chøa h¬n 14 tû tÕ bµo thÇn kinh trong mét thÓ tÝch trung b×nh cã 1,5 dm3 víi khèi l−îng 1,2 kg! Cßn c«ng suÊt cña nã chØ vµo kho¶ng 2,5w. NÕu so sè n¬r«n cña n·o ng−êi víi phÇn tõ l«gic chøa trong m¸y tÝnh ®iÖn tö hiÖn ®¹i th× gÊp nhau ®Õn hµng triÖu lÇn. Trong 1cm3 n·o chøa ®Õn 10 triÖu n¬r«n. V× vËy cã thÓ xem n·o ng−êi lµ mét vÝ dô tån t¹i thùc tÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt cña ph−¬ng ph¸p cùc vi ho¸. Song −u ®iÓm cña n·o kh«ng chØ biÓu hiÖn ë kiÕn tróc s¾p xÕp víi mËt ®é siªu cao cña n¬r«n mµ cßn lµ ë mét ®Æc ®iÓm kú l¹ cña nã: ®ã lµ çc ch−¬ng tr×nh lµm viÖc theo chøc n¨ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng−êi ta ®· thu ®−îc nh÷ng sè liÖu thó vÞ vÒ sù lµm viÖc cña n·o, ®Æc biÖt lµ trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch b»ng ®iÖn. Nhµ b¸c häc H. §elga®o cña T©y Ban Nha ph¸t hiÖn r»ng n·o cña trÎ s¬ sinh, ngoµi nh÷ng chÊt l−îng tiÒm tµng

39 40

kh¸c ®· cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc, nghiªn cøu ng«n ng÷, t− duy trõu t−îng vµ suy lý.

§−îc trang bÞ tõ nhá kh¶ n¨ng ®ã, khi ®−îc luyÖn tËp vµ sö dông, n·o ng−êi lín cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng tæ hîp míi vµ ®Æc tÝnh míi; nh−ng muèn vËy, cÇn ph¶i ®−îc thu nhËn nhiÒu th«ng tin tõ bªn ngoµi. ë mçi ng−êi, qu¸ tr×nh nhËn thøc tù ph¸t vµ tù gi¸c vÒ bøc tranh cña thÕ giíi cã lÏ v× thÕ mµ phô thuéc vµo nh÷ng thêi ®o¹n nèi tiÕp nhau cña viÖc thu nhËn th«ng tin trong çc ph©n hÖ cña m· ho¸ häc vµ ®iÖn häc. Khi ®ã sÏ t¹o nªn nh÷ng phÇn tõ mang vËt chÊt míi vµ nh÷ng m· míi t−¬ng øng. Nh÷ng m· nµy, ®Õn l−ît chóng l¹i t¸c ®éng theo çc tr×nh tù míi cña qu¸ tr×nh ho¸ häc vµ ®iÖn häc kÌm theo sù tÝch luü çc n¬tr«n chuyªn m«n ho¸. Tuy nh÷ng ph¸t hiÖn, nhËn xÐt nµy cña H. §elga®o míi dõng ë gi¶ thuyÕt, song chóng cã t¸c dông lµm c¬ së cho viÖc kiÓm tra thùc nghiÖm.

Ng−êi ta ®Æc biÖt quan t©m ®Õn mét sè kh¸m ph¸ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu sù lµm viÖc cña n·o khi xö lý th«ng tin. Trong çc vÊn ®Ò kh¸c vÒ ho¹t ®éng cña n·o còng l−u ý ®Æc biÖt ®Õn hÖ ch−¬ng tr×nh thu nhËp th«ng tin ë m«i tr−êng xung quanh. ChÝnh qua ®ã mµ ng−êi ta ph¸t hiÖn ®−îc ®Æc ®iÓm chÝnh cña c¬ thÓ sèng lµ sù ®¸p øng, tøc lµ tÝnh thÝch nghi, mµ ®©y lµ −u ®iÓm tréi h¼n cña con ng−êi so víi m¸y tÝnh ®iÖn tö. N·o ng−êi, ®Ó xö lý th«ng tin, tr−íc tiªn tù nã khai th¸c. Bé ãc hoµn toµn ®Æt ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c, tù nã thu thËp th«ng tin cña m«i tr−êng xung quanh - vÝ dô nh− bµi ®äc - nghÜa lµ tõ hÖ thèng mµ tæ chøc cña nã ch−a hÒ biÕt. Khi ®äc bµi, çc t¸c ®éng mang tÝnh ®Þnh h−íng trong mét hÖ ®iÒu khiÓn ®ãng mµ ta cã dÞp ®Ò cËp tíi ë phÇn trªn. Tuy nhiªn, vÒ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña bé n·o ®èi víi nh÷ng vÊn

®Ò cña ngµy nay còng nh− theo ph−¬ng thøc nµo th× chóng ta cßn biÕt qu¸ Ýt.

Khoa t©m thÇn kinh hiÖn ®¹i ®· s¸ng tá ba khèi chøc n¨ng c¬ b¶n - ba bé m¸y chñ yÕu cña n·o. Sù tham gia cña chóng cÇn thiÕt cho bÊt cø mét d¹ng ho¹t ®éng tinh thÇn nµo cña ®êi sèng con ng−êi. Trong khu«n khæ cuèn s¸ch nµy, ta chØ nãi ®Õn viÖc ®äc.

§Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn khèi n¨ng l−îng cña tr−¬ng lùc, nã ®¶m b¶o thøc tØnh vá n·o vµ ®−a th«ng tin vµo çc phÇn s©u, míi h×nh thµnh kh¸c cña n·o. Khèi thø hai ®−a ra çc biÖn ph¸p xö lý vμ l−u gi÷ th«ng tin. VÞ trÝ cña nã ë phÝa sau b¸n cÇu ®¹i n·o vµ tÊt nhiªn lµ ®èi víi bÊt kú ai, khèi nµy còng ®−a ra ch−¬ng tr×nh vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña n·o. Khèi chøc n¨ng thø hai nµy ®Æc biÖt quan träng, víi viÖc xö lý vµ l−u gi÷ th«ng tin, nã ph¶i gåm trong thµnh phÇn çc bé m¸y thuéc khu vùc thÞ gi¸c, ph¸t ©m, thÝnh gi¸c vµ khu vùc nh¹y c¶m. ChÝnh khèi nµy ®¶m nhiÖm phÇn lín çc qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi viÖc ®äc.

Khèi chøc n¨ng thø ba cña b·o lµ khèi lËp ch−¬ng tr×nh ®iÒu chØnh vµ kiÓm tra çc ho¹t ®éng ®· x¶y ra. Cã thÓ h×nh dung chÝnh ®©y lµm mét tr¹m ®iÒu khiÓn çc h×nh thøc ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ng−êi.

Khi chóng ta lÖ thuéc vµo qu¸ tr×nh ®äc theo mét ch−¬ng tr×nh nhÊt ®Þnh, chÝnh lµ cã sù ho¹t ®éng cña vá n·o thuéc phÇn tr¸n. NÕu chóng bÞ tæn th−¬ng th× ë ng−êi kh«ng suy nghÜ g× thªm ®−îc n÷a.

B©y giê ta ®Æt c©u hái: nh÷ng d¹ng ch−¬ng tr×nh nµo sÏ ®−îc xö lý vµ thùc hiÖn ë khèi chøc n¨ng cña n·o? Xin th−a r»ng, ®Õn nay çc kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ sù lµm viÖc cña n·o,

41 42

nghÜa lµ cña c¬ cÊu t− duy míi cho phÐp ta hiÓu biÕt mét vµi d¹ng ch−¬ng tr×nh sinh häc.

Chóng ta quan t©m tíi gi¶ thiÕt lµ mäi ng−êi ®Òu cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin vµ cã thÓ quy −íc ph©n thµnh hai nhãm: nhãm thø nhÊt (thuéc thÞ gi¸c) trong ®ã bé m¸y xö lý th«ng tin khi ®äc ®−îc tiÕp xóc víi kh«ng gian trùc tiÕp, ®i tõ bé m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c ®Õn vïng thÝch øng cña vá ®¹i n·o, nhãm thø hai (thuéc thÝnh gi¸c) tham gia vµo xö lý th«ng tin khi ®äc b»ng çch sö dông vïng trung gian phô, tøc lµ vïng nghe - nãi cña n·o vµ lµm viÖc theo nguyªn t¾c t¹m thêi. ë ®©y ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng th«ng tin n¾m ®−îc nhê bé m¸y ph¸t ©m, nghÜa lµ nhê ë m· l«gic.

Cã thÓ xem ng−êi ®äc nhanh sÏ sö dông çc ch−¬ng tr×nh vµ çc m· cã hiÖu qu¶ h¬n khi xö lý th«ng tin trong qu¸ tr×nh ®äc so víi nh÷ng ng−êi ®äc chËm, theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. ThËt vËy, qu¸ tr×nh ®äc cã thÓ coi nh− mét qu¸ tr×nh cã nhiÒu pha, hay qu¸ tr×nh truyÒn l¹i çc m· th«ng tin ®· tiÕp nhËn ®−îc. Th«ng th−êng, khi ®äc s¸ch b¸o ng−êi ta kh«ng thÓ nhí tÊt c¶ çc tõ ng÷ trong bµi ®äc, vÞ trÝ cña chóng trong trang s¸ch, nh−ng lu«n lu«n cã thÓ thuËt l¹i nh÷ng ®iÒu ®· ®äc b»ng çch diÔn ®¹t cña b¶n th©n m×nh. Nh− vËy, con ng−êi nhí bµi kh«ng nhÊt thiÕt theo mét tr×nh tù ®−êng th¼ng mµ theo çch nÐn. §iÒu nµy x¶y ra do sö dông trÝ nhí nhÊt thêi vµ l©u dµi, cã nghÜa lµ tån t¹i sù ph©n lo¹i çc m·.

TÊt nhiªn, ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i m· cña th«ng tin tiÕp nhËn lÇn ®Çu tiªn ng−êi biÕt ®äc nhanh th× hîp lý, tèn Ýt thêi gian vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. V× vËy, ®Ó n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ®iÒu cèt yÕu lµ ph¶i ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p m·

ho¸. Song trong thùc tÕ viÖc häc vµ ¸p dông ph−¬ng ph¸p m· ho¸ ®Ó cã t¸c dông trong ho¹t ®éng trÝ ãc (ë ®©y lµ viÖc ®äc) kh«ng ®¬n gi¶n l¾m. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy sÏ ®−îc ®¸p øng b»ng thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc. §©y lµ nÒn t¶ng ®Ó x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh ®äc míi, cã hiÖu qu¶ h¬n, n¾m b¾t th«ng tin nhanh vµ ch¾c h¬n.

ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc

Chóng ta biÕt r»ng thuËt to¸n lµ quy t¾c thùc hiÖn t¸c ®éng nµo ®ã trong hµng lo¹t nh÷ng c«ng ®o¹n cô thÓ theo mét tr×nh tù chÝnh x¸c ®· chØ ra tõ ®Çu chÝ cuèi. ThuËt to¸n ®äc x¸c ®Þnh mét tr×nh tù t¸c ®éng trÝ n·o khi tiÕp thu bµi ®äc. ThuËt to¸n, hiÓu theo çch nãi trªn ®©y, cã ë quanh ta vµ ë mäi lóc trong cuéc sèng hµng ngµy. Ch¼ng h¹n, khi vµo toa tµu ho¶, chóng ta ®äc thÊy biÓn ®Ò: "Hµnh kh¸ch ph¶i cã vÐ vµ æn ®Þnh chç ngåi trong toa". §iÒu ghi trªn biÓn nµy kh«ng cã g× kh¸c ngoµi hai khèi râ rÖt: mua vÐ + vµo trong toa. ThuËt to¸n nµy quy ®Þnh r»ng con ng−êi khi vµo toa tµu víi t− çch lµ hµnh kh¸ch th× ph¶i cã nhiÖm vô g×? ThuËt to¸n nµy cã hîp lý kh«ng? TÊt nhiªn lµ rÊt hîp lý nã ®iÒu chØnh vµ s¾p xÕp hµnh kh¸ch ®· cã vÐ ë trong toa. §iÒu rÊt ®¬n gi¶n lµ ®i tµu th× ph¶i mua vÐ vµ kh«ng thÓ ø ®äng ng−êi ë s©n ga. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi hµnh kh¸ch ®Òu tu©n theo thuËt to¸n nµy mét çch nghiªm chØnh, vµ còng cã nh÷ng sù trôc trÆc nµo ®ã tuy Ýt nh−ng kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc, hoÆc cã nh÷ng ngo¹i lÖ. Ch¼ng h¹n, ng−êi cã vÐ th¸ng kh«ng cÇn ph¶i mua vÐ mµ ®i th¼ng vµo toa. Nh− vËy, ®èi víi lo¹i hµnh kh¸ch thø hai nµy cã thuËt to¸n riªng, nh−ng nãi chung biÓn ®Ò trªn ®©y vÉn ®Çy ®ñ néi hµm cÇn thiÕt vµ thuËt to¸n cã t¸c dông.

43 44

Chóng ta võa ®−a ra mét vÝ dô ®¬n gi¶n ®Ó chøng minh cho ®Æc ®iÓm øng dông quy t¾c thuËt to¸n ho¸ trong nh÷ng t×nh huèng ®¬n gi¶n nhÊt hay gÆp trong cuéc sèng ®êi th−êng. Trong tr−êng hîp sù viÖc cã qóa tr×nh phøc t¹p nh− viÖc ®äc th× øng dông thuËt to¸n nh− thÕ nµo? ThuËt to¸n cña viÖc ®äc kh«ng thÓ ¸p dông tuú tiÖn, ph¶i ®−îc tæ chøc hîp lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®äc, nh−ng vÒ ý nghÜa th× còng ch¼ng kh¸c g× cung cÊp cho ®éc gi¶ çi vÐ ®i vµo… trang s¸ch. §ång thêi, thuËt to¸n kh«ng lo¹i trõ nh÷ng sù diÔn gi¶i vµ ph©n tÝch mét çch s¸ng t¹o h¬n,cho phÐp ®èi víi mét vµi sù thay ®æi kh¶ dÜ,tuú thuéc vµo ng÷ c¶nh cô thÓ cña bµi ®äc. Tõ tÝch hîp kÌm theo thuËt to¸n ngô ý sù qu¸n xuyÕn cña thuËt to¸n ®èi víi toµn bé b¸i ®äc. Trong viÖc ¸p dông thuËt ng÷ tÝch hîp ®Ó ®äc chóng ta gi¸n tiÕp nh¾c ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm vÒ sù lµm viÖc cña bé n·o con ng−êi ®· ®−îc ®iÓm qua phÇn trªn. Mçi bµi ®äc lµ biÓu hiÖn b»ng ng«n ng÷ çc ý nghÜa cña nguån s¸ng t¹o ra nã: con ng−êi võa lµ chñ thÓ s¸ng t¹o vµ tiÕp nhËn bµi ®äc. Nh− vËy, nh÷ng quy luËt cña ng«n ng÷ c¬ b¶n kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn khi cÊu thµnh bµi ®äc. Nh− vËy, nh÷ng quy luËt cña ng«n ng÷ c¬ b¶n kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn khi cÊu thµnh bµi ®äc mµ cßn suèt c¶ qu¸ tr×nh sö dông (®äc) chóng. Çch øng xö chóng cña con ng−êi trong tr−êng hîp nµy lµ ch−¬ng tr×nh ho¸ s¬ bé nhiÒu t¸c ®éng trÝ n·o, chø kh«ng ph¶i ®äc nh− mét çi m¸y.Ngay trong cuèn "t− b¶n", M¸c ®· viÕt r»ng: "Ng−êi kiÕn tróc s− tåi nhÊt còng h¬n h¼n bÇy ong lµm tæ b»ng s¸p cña chóng v× ngay tõ ®Çu, ng−êi kiÕn tróc s− ®· h×nh dung çi nhµ trong ®Çu ãc cña m×nh".

NÕu nh− mäi ®éc gi¶ ®Òu cã mét ch−¬ng tr×nh khi ®äc ®· ®−îc ®Þnh tr−íc th× hiÖu qu¶ cña hä kh¸ tèt lµ kh«ng thÓ nghi ngê ®−îc. Nh−ng chóng ta th−êng thÊy phæ biÕn hiÖn t−îng ®äc

trµn lan, tuú tiÖn vµ cÈu th¶. Ch¼ng h¹n, ng−êi ®äc khi th× më trang ®Çu, khi th× ®äc tõ cuèi, khi l¹i chän kho¶ng nh÷ng trang gi÷a s¸ch vµ ®äc qua loa ®Õn hµng giê vµ råi… qu¼ng s¸ch sang mét bªn vµ ngñ kh×. Cã ai ®Êy hái ng−êi ®äc ®· rót ra çi g× tõ cuèn s¸ch Êy th× anh ta cã lÏ còng chØ Çm õ, v× anh ta khã mµ nhí ®−îc tªn s¸ch, tªn t¸c gi¶ chø ch−a nãi g× ®Õn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña cuèn s¸ch.

§ã lµ vÝ dô vÒ ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc mét thñ thuËt to¸n v« lèi. CÇn chØ b¶o cho ng−êi ®äc nªn ®äc mét çch cã tæ chøc h¬n ®Ó kh«ng mÊt thêi giê v« Ých. Ta cã lµm ®−îc viÖc nµy kh«ng? TÊt nhiªn ph¶i kh¼ng ®Þnh lµ cã kh¶ n¨ng lµm ®−îc. Ng−êi ta dùa trªn viÖc ¸p dông mét trong nh÷ng lý thuyÕt vÒ t©m lý häc hiÖn ®¹i, çi gäi lµ lý thuyÕt chñ kiÕn hay hiÖn t−îng chñ kiÕn. HiÖn t−îng nµy ®· ®−îc kiÓm nghiÖm, qua nh÷ng test ®¬n gi¶n: chØ cho hä xem hai qu¶ cÇu nhá cã thÓ tÝch kh«ng hoµn toµn b»ng nhau vµ b¶o hä nhËn xÐt tiÕp hai qu¶ cÇu cã thÓ tÝch t−¬ng tù nh−ng thùc ra cã thÓ tÝch b»ng nhau th× ®a sè vÉn kh¨ng kh¨ng lµ kh¸c nhau. Ng−êi ta gäi hiÖn t−îng nµy lµ "¶o t−ëng chñ kiÕn".

Sù tiÕp thu ban ®Çu qua thÞ gi¸c cã liªn quan ®Õn hiÖn t−îng chñ kiÕn. HiÖn cã kh«ng Ýt nh÷ng nghiÖm ph¸p ®Ó thö kh¶ n¨ng tiÕp thu trùc gi¸c cña con ng−êi. Ch¼ng h¹n, nh− ë h×nh 3, b¹n nh×n thÊy g×? Cã hai çch tiÕp thô kh¸c nhau khi nh×n h×nh vÏ nµy. §©y lµ mét thö nghiÖm vÒ h×nh t−îng: còng cã thÓ lµ bµ giµ lô khô mµ còng cã thÓ lµ c« g¸i trÎ, tuú sù c¶m nhËn thÞ gi¸c cña b¹n. Ýt ng−êi ®ång thêi nhËn ngay ra hai con ng−êi trong bøc tranh nµy ngay tõ kho¶nh kh¾c ®Çu tiªn.

Çc nhµ nghiªn cøu lý thuyÕt chñ kiÕn kh¼ng ®Þnh r»ng, b»ng çch nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn, con ng−êi hay bÞ lÖ

45 46

thuéc vµ trë thµnh thãi quen. ¸p dông vµo viÖc luyÖn ®äc: nÕu biÕt ¸p dông thuËt to¸n tÝch hîp ®Ó ®äc (qua luyÖn tËp) ®éc gi¶ sÏ cã thãi quen dù kiÕn ®−îc tr×nh tù thu nhËn th«ng tin t−¬ng øng víi çc khèi cña thuËt to¸n tõ ®Çu chÝ cuèi. MÉu thuËt to¸n cña viÖc ®äc tr×nh bµy ë h×nh 4.

Bèn khèi thuËt to¸n ®Çu kh«ng cÇn gi¶i thÝch thªm. Khèi thø 5 lµ khèi d÷ kiÖn, cÇn rót ra tõ bµi ®äc vµ n¾m ®−îc çc yÕu tè kh¸c nhau nh−: sè liÖu, tªn, ký hiÖu chuyªn m«n. §Æc ®iÓm cña khèi thø 6 vµ 7 cña thuËt to¸n lµ ë chç c¶ hai khèi nµy ®Òu ph¶i cã sù tham gia chñ ®éng vµ ®Æc biÖt lµ tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ç nh©n ®éc gi¶: kiÕn thøc, kinh nghiÖm, nhiÖm vô vµ môc ®Ých ®äc. Ch¼ng h¹n, cã lo¹i ®éc gi¶ b×nh th−êng, cã lo¹i ®éc gi¶ cã chót Ýt kinh nghiÖm nªn cã kh¶ n¨ng chØ ra ®−îc çi míi, nªu ®−îc vÊn ®Ò cÇn bµn luËn. V× vËy, ë hai khèi nµy sù tham gia chñ ®éng cña con ng−êi ®äc trong viÖc ph©n tich tæng hîp çc ý nghÜa trong qu¸ tr×nh ®äc lµ ®iÒu quan träng nhÊt.

Nh−ng trong thùc tÕ, ¸p dông thuËt to¸n nh− thÕ nµo? Tr−íc hÕt, cÇn nhí ®−îc tªn çc khèi, hiÓu ®−îc néi hµm cña chóng. Kinh nghiÖm trong luyÖn tËp lµ nªn viÕt riªng ra giÊy vµ ®Æt ngay tr−íc m¾t, trªn bµn lµm viÖc cña m×nh. §äc theo thuËt to¸n tÝch hîp lµ mét qu¸ tr×nh ®äc cã tæ chøc - ®iÒu mµ tr−íc nay Ýt ®éc gi¶ nghÜ lµ ph¶i lµm viÖc t−îng tù nh− vËy - mét qu¸ tr×nh trong ®ã cã th«ng tin thu nhËn ®−îc rót ra tõ bµi ®äc ®· ®−îc xÕp vµ so vµo çc « kh¸c nhau cña khèi ang«rit (tøc thuËt to¸n)

1 Tªn (s¸ch, bµi...)

2 T¸c gi¶

3 Nguån vµ ®Þa chØ (n¨m, sè...)

4 Néi dung chñ yÕu

5 Çc sè liÖu, d÷ kiÖn

6 Çc vÊn ®Ò cÇn tranh luËn, phª ph¸n

7 Çi míi trong tµi liÖu, kh¶ n¨ng øng dông trong thùc tÕ

H×nh 4. ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc.

Cã tr−êng hîp th«ng tin phï hîp hoµn toµn hoÆc phï hîp mét phÇn nµo víi çc khèi ®· nªu. Qu¸ tr×nh ®äc nh− vËy t−¬ng tù nh− viÖc ng−êi néi trî ®i mua thùc phÈm, hµng ho¸, cÇn ®Þnh tr−íc mua nh÷ng thø g× vµ ®ùng chóng vµo ®©u cho

47 48

thÝch hîp.

Cßn mét c¬ së quan träng ®Ó sö dông thuËt to¸n lµ ph¶i quan t©m tíi cÊu tróc cña ng«n ng÷ trong bµi ®äc. Víi cÊu tróc cña ng«n ng÷ hiÖn ®¹i, trong tµi liÖu khoa häc- kü thuËt th−êng d− thõa ®Õn 75 nghÜa lµ thùc tÕ chØ cã 25% khèi l−îng trong bµi ®äc mang ý t−ëng chñ yÕu ®èi víi lo¹i ®éc gi¶ vµ d¹ng s¸ch b¸o t−¬ng øng. ViÖc tËp trung chó ý ®Ó xö lý khèi l−îng th«ng tin cã Ýt nµy ®ßi hái cã sù hç trî cÇn thiÕt cña thuËt to¸n tÝch hîp. ThuËt to¸n nµy cho phÐp rót ng¾n thêi gian ®¸ng kÓ ®Ó chän l¹i nh÷ng phÇn kh«ng cã th«ng tin trong bµi ®äc, ng−îc l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®äc mét çch cã hiÖu qu¶ phÇn cã néi dung th«ng tin cÇn thiÕt. Trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp, ng−êi ta th−êng thùc hiÖn çch ®äc cã tèc ®é tù ®éng biÕn ®æi: "Çc chç trèng" (kh«ng cã th«ng tin cÇn thiÕt) ®−îc ®äc víi tèc ®é nhanh h¬n so víi phÇn bµi cã néi hµm thÝch hîp.

Trong qu¸ tr×nh luyÖn ®äc nhanh, tr−íc khi ®äc cÇn xem l¹i khèi thuËt to¸n, khi b¾t ®Çu ®äc lu«n lu«n nhí çc khèi, tªn ®Ò, t¸c gi¶, nguån sè liÖu xuÊt b¶n. Sau ®ã, tuú vÊn ®Ò cÇn ®−îc lµm s¸ng tá khi ®äc, ®i s©u vµo néi dung thuéc khèi thø t−. Ngay tõ nh÷ng ®o¹n ®Çu tiªn ®· cã thÓ xuÊt hiÖn çc sù kiÖn, tªn gäi, th«ng sè kh¸c nhau. Çc kh¸i niÖm nµy cÇn ®−îc vµo khèi thuËt to¸n thø n¨m.

Trong qu¸ tr×nh ®äc, ®éc gi¶ ph¶i sµng läc, néi dung lùa chän vµ ®−a vµo çc khèi thuËt to¸n nh÷ng g× thÝch hîp víi tªn cña khèi. Ch¼ng h¹n, b¹n ®äc mét bµi m« t¶ c¬ cÊu cña mét lo¹i «t« míi, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt. H·y chó ý r»ng néi dung cña tµi liÖu nµy tËp trung ë khèi thø s¸u, chø kh«ng ph¶i r¶i ®Òu ra çc khèi kh¸c cña thuËt

to¸n. MÆt kh¸c, th¸i ®é phª ph¸n néi dung trong khi ®äc còng rÊt quan träng, kh«ng thÓ phª ph¸n theo c¶m tÝnh. B¹n cã thÓ nhÊt trÝ hay kh«ng nhÊt trÝ víi t¸c gi¶ bµi ®äc, song ph¶i g¾n víi khèi thuËt to¸n nµy. Sau cïng, ®äc xong toµn bµi, b¹n ®· thu nhËn ®−îc çi g× míi? Kh¶ n¨ng øng dông trong c«ng t¸c cã kh«ng? H·y tËp trung vµo çc d÷ kiÖn thuéc lo¹i nµy vµo khèi thuËt to¸n thø b¶y.

Nh− vËy lµ ®· ®äc vµ qu¸ ®ñ nÕu trªn quan ®iÓm vµ çch ®äc truyÒn thèng. Song, trong viÖc ®äc nhanh th× qu¸ tr×nh hoµn thiÖn viÖc ®äc vÉn cßn tiÕp tôc. Sau khi ®äc, ®éc gi¶ ph¶i xem l¹i s¬ ®å thuËt to¸n tÝch hîp mét lÇn n÷a vµ kiÓm tra néi dung ®Çy ®ñ theo tõng khèi. ViÖc ph©n tÝch tæng hîp bµi häc cho phÐp ta n¾m ®−îc kü thuËt vµ nhí bµi.

ChÝnh v× lÏ trªn mµ kh¼ng ®Þnh ®−îc −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc nhanb. Ng−êi biÕt ®äc nhanh sÏ n¾m nhanh h¬n, ®Çy ®ñ h¬n vµ nhí nhiÒu h¬n bµi ®· ®äc so víi ng−êi ®äc chËm, ®äc theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. Kinh nghiÖm chØ r»ng, khi ®· sö dông quen thuËt to¸n tÝch hîp ®Ó ®äc sÏ thu ®−îc hiÖn qu¶ vÒ l−îng vµ chÊt vµ kh«ng ng¹i ®äc s¸ch b¸o. TÊt nhiªn sù luyÖn tËp ban ®Çu bao giê còng khã kh¨n, song chØ qua vµi ba tuÇn lÔ, b¹n tù thÊy r»ng m×nh ®· ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn bé kh«ng ngê, §äc xong bÊt kú bµi nµo, b¹n cã thÓ tr¶ lêi mäi c©u hái t−¬ng øng víi çc khèi thuËt to¸n. Vµ trong qu¸ tr×nh ®äc, b¹n ®· lùa chän th«ng tin mét çch tù ®éng, läc bá th«ng tin d− thõa vµ cñng cè nh÷ng néi dung cho phï hîp víi môc ®Ých ®äc tõ ®Çu cña m×nh. ViÖc ®äc theo thuËt to¸n tÝch hîp gãp phÇn kh¾c phôc thãi quen nh×n trë l¹i. Nh− ®· nãi, ®©y lµ mét bÖnh phæ biÕn cña ng−êi ®äc. §äc cã tæ chøc, chñ ®éng phï hîp tõng b−íc thuËt to¸n, buéc ®éc gi¶ ®ång thêi hiÓu vµ n¾m ®−îc bµi ®äc, theo dâi liªn tôc ®Ó ®¶m

49 50

b¶o thùc hiÖn theo çc khèi thuËt to¸n tÝnh c¬ ®éng cña qóa tr×nh suy t− kh«ng cho phÐp ng−êi ®äc cã thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®äc quay trë l¹i.

KÕt thóc ®o¹n nµy, chóng t«i xin nh¾c l¹i mét ®iÒu khuyªn cña nh÷ng gi¸o s− chuyªn luyÖn kü thuËt ®äc nhanh ë n−íc ngoµi: "Dï bµi ®äc khã ®Õn ®©u, bao giê còng chØ ®−îc ®äc mét m¹ch, kh«ng ®−îc phÐp quay trë l¹i. ChØ khi ®· ®äc xong mét l−ît, suy nghÜ vÒ néi dung cña nã råi míi ®−îc phÐp ®äc l¹i khi thËt cÇn thiÕt".

Ch−¬ng IV

Nh×n, hiÓu vµ nhí

tiÕp thô thÞ gi¸c bμi ®äc

Nh×n cã mét vai trßn rÊt quan träng trong viÖc ®äc. MÆc dï qu¸ tr×nh nh×n ®· ®−îc nghiªn cøu nhiÒu, song ®Õn nay khoa häc vÉn ch−a kh¸m ph¸ hÕt ®−îc nh÷ng bÝ Èn cña ®«i m¾t. Nhê cã m¾t mµ 90% th«ng tin con ng−êi thu nhËn tõ thÕ giíi chung quanh ®−îc tiÕp nhËn. Song, çc nhµ b¸c häc phµn

nµn r»ng: tiÕc thay con ng−êi ch−a sö dông mét çch cã hiÖu qu¶ c«ng cô cÇn thiÕt nµy.Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ Goethe trong t¸c phÈm cña m×nh ®· viÕt:

B»ng chÝnh m¾t cña ta

Nh×n ra ngoμi thÕ giíi

VËy mμ khã kh«n t¶!

NhiÒu ý kiÕn cña çc chuyªn gia nghiªn cøu qu¸ tr×nh thÞ gi¸c ®Òu nhÊt trÝ r»ng m¾t ph¶i g¸nh chÞu cho n·o tr−íc tiªn. VËy sù tiÕp thô bµi ®äc tõ m¾t råi truyÒn ®Õn n·o nh− thÕ nµo? ë ®©y cã thÓ chia ra hai giai ®o¹n chñ yÕu: tiÕp thô s¬ bé bµi ®äc vµ xö lý bµi ®äc.

Çc chuyªn gia còng chØ ra r»ng khi ®äc, m¾t ng−êi chØ cã thÓ ë mét trong hai tr¹ng th¸i: cè ®Þnh vµ l−u ®éng, nãi ®óng h¬n lµ dõng vµ thay ®æi ®iÓm dõng.

ViÖc tiÕp thô bµi ®äc chØ x¶y ra vµo lóc dõng (hay cè ®Þnh) cña m¾t. B×nh th−êng, m¾t ng−êi cã dõng hµng tr¨m hµng v¹n lÇn còng kh«ng cho th«ng tin g× ®¸ng kÓ. Sù dõng cña ®«i m¾t phô thuéc chñ yÕu vµo ®èi t−îng quan s¸t, tÝnh chÊt cña nhiÖm vô cÇn gi¶i quyÕt vµ ®iÓm nh×n míi cã ý nghÜa thùc tiÔn vÒ th«ng tin thu nhËn ®−îc. Ng−êi ta ®· tÝnh r»ng trong 1 giê m¾t ng−êi ®äc ®· dõng ë tr¹ng th¸i nghØ ®Õn 57 phót.

TÊt nhiªn, tèc ®é xö lý th«ng tin trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã phô thuéc vµo l−îng th«ng tin tiÕp thu ®−îc khi m¾t dõng l¹i. V× vËy, b»ng çch n©ng cao tèc ®é ®äc, chóng ta sÏ n©ng ®−îc kh¶ n¨ng tiÕp nhËn th«ng tin nhiÒu h¬n trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¹i thêi ®iÓm m¾t dõng l¹i ®Ó ®äc. CÇn l−u ý r»ng, çc qu¸ tr×nh kh¸c nhau sÏ ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña sù tiÕp thô bµi ®äc. Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t ®Ó n©ng cao tèc ®é

51 52

®äc nhanh chÝnh lµ chç dùa cÇn thiÕt ®Ó b»ng çch nµo ®äc ®−îc nhanh, nh»m lµm cho ng−êi ®äc theo ®uæi mét môc ®Ých duy nhÊt lµ thu l−îm ®−îc l−îng th«ng tin lín nhÊt trong mét ®¬n vÞ thêi gian.

Sù chuyÓn ®éng cña m¾t th−êng lµ ho¹t ®éng v« thøc cña con ng−êi. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®ã lµ kh«ng cã "mèi quan hÖ ®iÒu khiÓn ng−îc chiÒu" gi¸n tiÕp qua sù chuyÓn ®éng rÊt nhá, kh«ng nhËn biÕt ®−îc ®Ó ®−a th«ng tin vµo n·o. ChuyÓn ®éng v« thøc cña m¾t cã vai trß quan träng trong viÖc tiÕp thu b»ng thÞ gi¸c. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ çc nhµ nghiªn cøu, khi ®¸nh gi¸ toµn bé qu¸ tr×nh x¶y ra trong hÖ thèng thÞ gi¸c cña con ng−êi ®· nhËn xÐt r»ng: "Chóng ta th−êng kh«ng biÕt r»ng chóng ta ®· nh×n, trõ khi nµo chóng ta nh×n thÊy".

Khi cè ®Þnh m¾t t¹i mét ®èi t−îng nµo ®ã, m¾t th−êng thùc hiÖn mét dao ®éng xung quanh ®èi t−îng ®ã víi tÇn sè 2-5 lÇn trong 1 gi©y. Tõ ®ã cã thÓ rót ra kÕt luËn cùc kú quan träng cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc hoµn thiÖn kü thuËt ®äc: gi÷a ng−êi biÕt ®äc nhanh vµ ng−êi ®äc chËm, vÊn ®Ò kh«ng ph¶i kh¸c nhau ë tèc ®é chuyÓn ®éng cña m¾t hä mµ chÝnh lµ ë chç khèi l−îng tµi liÖu mµ ng−êi ®äc tiÕp thu ®−îc t¹i lóc m¾t dõng chuyÓn ®éng.

Çc nhµ t©m lý häc cho r»ng mçi ng−êi, tuú thuéc vµo løa tuæi nµy ®−îc vÏ theo ¶nh chôp. èng kÝnh cña m¸y quay phim ®−îc ®Æt ë trung t©m h×nh cÇn quan s¸t. Mét lo¹i m¸y kh¸c theo dâi sù chuyÓn ®éng cña m¾t. Quü ®¹o thø nhÊt cña trÎ 3 tuæi, quü ®¹o thø hai cña trÎ 6 tuæi vµ quü ®¹o cuèi cïng lµ cña ng−êi lín. ë ®©y (h 5b) m¾t chuyÓn ®éng Ýt h¬n cho phÐp nhanh chãng dùa vµo mét sè chi tiÕt mµ nhí ®−îc toµn

h×nh. §iÒu thó vÞ lµ ë trÎ lªn 3, nh×n h×nh lÇn ®Çu tiªn mét çch l¬ ®·ng nªn mÊt nhiÒu th× giê ®Ó nhËn biÕt. TrÎ em lªn 6 ®· nh×n kh¸ chÝnh x¸c vµ chó ý h¬n. Quü ®¹o nh×n cña ng−êi lín ng¾n gän h¬n, nh−ng kh«ng cã nghÜa lµ ®· bao qu¸t hÕt ®−îc h×nh.

§a sè trong chóng ta th−êng cho r»ng trong qu¸ tr×nh ®äc, hä l−ít m¾t ®Òu ®Æn qua çc dßng ch÷. Thùc ra kh«ng ph¶i nh− vËy. Trong khi ®äc, m¾t th−êng dõng l¹i 2-3 chç ë mçi dßng. Ngoµi ra bé m¸y thÞ gi¸c kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµm çi c«ng viÖc chuyÓn h×nh ¶nh tõ tÕ bµo vâng m¹c ®Õn n·o. ChuyÓn ®éng cña m¾t khi ®äc phô thuéc nhiÒu vµo thãi quen. Ng−êi ta ph©n biÖt bèn thãi quen chñ yÕu trong qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin bµi ®äc, ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh thôc cña ng−êi ®äc:

- §äc theo tõng ch÷;

- §äc theo tõng dßng;

- §äc theo tõng tõ;

- §äc hiÓu.

53 54

ë ®©y chñ yÕu nãi vÒ çch thø t−. Trong çch ®äc nµy, ng−êi ®äc chØ chän lùa çc tõ kho¸, çc ý t−ëng vµ tæng hîp l¹i trªn nh÷ng c¬ së ®ã. §©y lµ çch ®äc cña nh÷ng "®éc gi¶ lµnh nghÒ" cã thãi quen nhÊt ®Þnh, cã kiÕn thøc dù tr÷, nhí ®−îc vµ biÕt s¸ng t¹o.

KÕt thóc phÇn nµy, còng nªn nh¾c l¹i lêi cña K. M¸c ®· viÕt trong mét t¸c phÈm cña m×nh: "ViÖc ®äc còng quan träng nh− viÖc viÕt, v× vËy còng ph¶i ph©n biÖt nh÷ng ®éc gi¶ thµnh th¹o vµ nh÷ng ®éc gi¶ kh«ng am hiÓu".

ë h×nh 6 giíi thiÖu hai s¬ ®å chuyÓn ®éng cña m¾t ghi ®−îc b»ng phim.

Ph©n tÝch so s¸nh hai biÓu ®å ghi b»ng phim cho ta qui ®Þnh ®−îc nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n sau ®©y trong viÖc chuyÓn ®éng cña m¾t khi ®äc ®Ó x¸c ®Þnh tèc ®é:

- Sè lÇn dõng cña m¾t khi ®äc 100 tõ cña bµi;

- Sè tõ tiÕp thô ®−îc trong 1 lÇn dõng;

- §é dµi thêi gian dõng;

- Sè lÇn quay trë l¹i (chuyÓn ®éng lïi) khi ®äc 100 tõ

¶nh h−ëng cña çc th«ng sè trªn ®©y tíi tèc ®é ®äc cã thÓ theo dâi ®−îc khi nghiªn cøu ®éng lùc lµm biÕn ®æi çc th«ng sè nµy nh− b¶ng sau ®©y:

Tèc ®é ®äc (dÊu hiÖu/ph)

Sè lÇn dõng cho 100tõ

Sè tõ ®−îc xö lý cho 1

§é dµi thêi gian dõng

Sè lÇn lïi l¹i cho 100

55 56

lÇn dõng (micr« gi©y) tõ

500

2000

220

90

0.5

2

0.2

0.2

50

15

Ph©n tÝch b¶ng nµy thÊy r»ng muèn n©ng cao tèc ®é ®äc cÇn ph¶i:

1. Gi¶m sè lÇn dõng cña m¾t vµ ®é dµi thêi gian dõng;

2. T¨ng sè tõ tiÕp nhËn ®−îc cho 1 lÇn dõng;

3. Gi¶m sè lÇn lïi l¹i

Tãm l¹i, trong çch ®äc nhanh, chuyÓn ®éng cña m¾t cµng Ýt, m¾t cµng bao qu¸t ®−îc trang s¸ch theo ®−êng ng¾n nhÊt (®−êng th¼ng) th× hiÖu qu¶ ®äc cµng cao.

ë h×nh 7, tr×nh bµy çc kh¶ n¨ng kh¸c nhau cña vïng

nh×n. Ng−êi ta ®· cè g¾ng t×m hiÓu ph−¬ng ph¸p ®Ó më réng vïng nh×n, mµ c«ng cô sö dông phæ biÕn nhÊt ®Ó luyÖn tËp lµ bé b¶ng Sunte (giíi thiÖu ë Ch−¬ng V vµ phô lôc). ë h×nh 8 so s¸nh s¬ ®å chuyÓn ®éng cña m¾t trong tr−êng hîp ®äc chËm vµ ®äc nhanh. Râ rµng lµ khi m¾t chuyÓn ®éng theo trung t©m trang s¸ch sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n çch ®äc truyÒn thèng. Ng−êi ta ®· nghiªn cøu vµ nhËn ®Þnh r»ng, ®äc theo chiÒu ®øng tõ trªn xuèng d−íi sÏ lo¹i trõ ®−îc th«ng tin thõa (75%) vµ chØ chän lùa th«ng tin cã néi dung míi cña bµi ®äc mét çch nhanh chãng. LuyÖn tËp kiªn tr× vµ theo ®óng ph−¬ng ph¸p sÏ cho kÕt qu¶ ®óng nh− vËy.

HiÓu ®iÒu ®· ®äc

HiÓu ®iÒu ®· ®äc ®−îc lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña hiÖu qu¶ ®äc. VÊn ®Ò hiÓu trong kü thuËt ®äc nhanh cã vai trß hµng ®Çu. Çc nhµ t©m lý häc cho r»ng hiÓu lµ viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a çc ®èi t−îng b»ng çch sö dông çc kiÕn thøc ®· cã. Khi nh÷ng bµi dÔ, chóng ta nhí ngay ra nh÷ng kiÕn thøc ®· thu nhËn ®−îc tõ tr−íc ®©y, hoÆc chóng ta mau chãng chän lùa ®−îc tõ nh÷ng kiÕn thøc ®· biÕt çi cÇn thiÕt vµo thêi ®iÓm ®äc vµ g¾n liÒn chóng víi nh÷ng "Ên t−îng" míi. Song, khi ®äc nh÷ng bµi khã th× kh«ng dÔ dµng nh− vËy v× võa ph¶i sö dông kiÕn thøc võa h×nh thµnh mèi quan hÖ l«gic míi mét çch phøc t¹p vµ ph¸t triÓn dÇn theo thêi gian cña qu¸ tr×nh ®äc.

Mét nhµ t©m lý häc næi tiÕng ®· rÊt cã lý khi cho r»ng ®Ó hiÓu ®−îc bµi khã kh«ng nh÷ng ph¶i tËp trung t− t−ëng cao ®é, kh«ng nh÷ng ph¶i cã kiÕn thøc, biÕt vËn dông chóng mµ cßn ph¶i cã biÖn ph¸p t− duy ®óng. Ngõ¬i ta khuyªn ng−êi ®äc nªn ¸p dông ba biÖn ph¸p chñ yÕu: T¸ch ra ®−îc çc

57 58

®iÓm tùa suy lý, dù ®o¸n vμ hiÖu chØnh.

ViÖc hîp nhãm çc ý t−ëng trong bµi t¹o ®iÒu kiÖn t¸ch biÖt çc ®iÓm tùa suy lý ®Ó hiÓu s©u vµ dÔ nhí tµi liÖu. Çc nhµ t©m lý gi¶i thÝch r»ng ®iÓm tùa ®Ó nhí lµ tÊt c¶ nh÷ng g× cã liªn quan mµ chóng ta cÇn nhí, cã thÓ lµ ng¾n ngän, nÐn th«ng tin nh−ng cã khi néi dung l¹i réng vµ phong phó. NhiÖm vô nhí khi ®äc lµ ph¶i bao qu¸t ®−îc ý t−ëng cña c¶ bµi ®äc, nh÷ng tõ cã ý nghÜa, nh÷ng c©u ng¾n lµm tiªn ®Ò ®Ó hiÓu nh÷ng trang sau. §©y thùc chÊt lµ biÖn ph¸p cña qu¸ tr×nh läc vμ nÐn th«ng tin.

C¬ së cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ thuËt to¸n vi sai mµ chóng ta sÏ ®Ò cËp tíi ë phÇn sau.

Mét biÖn ph¸p cÇn ¸p dông lµ dù ®o¸n. Ng−êi ®äc "lµnh nghÒ" cã thÓ ®o¸n ®−îc tõng ch÷, nhãm ch÷ hay c¶ c©u, mét ®o¹n, thËm chÝ c¶ trang s¸ch víi ®Çy ®ñ ý nghÜa cña nã. Khi ®ã, ®éc gi¶ ph¶i dùa vµo néi dung ý t−ëng cña bµi ®äc nãi chung, chø kh«ng nªn tiÕp thu tõng ch÷. §iÒu chñ yÕu lµ ph¶i tËp trung suy lý néi dung, lµm s¸ng tá nh÷ng ý ®å chñ yÕu cña t¸c gi¶ bµi ®äc.

HiÖn t−îng dù ®o¸n lµ cã quy luËt, vµ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng d− thõa trong bµi ®äc (nh− chóng ta ®· biÕt, kho¶ng 75%). Cã nh÷ng bµi kh«ng phøc t¹p cho phÐp ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng dù ®o¸n cña ng−êi ®äc.

BiÖn ph¸p thø ba lµ hiÖu chØnh hoÆc håi t−ëng l¹i nh÷ng g× ®· ®äc cã liªn quan ®Õn nh÷ng ý t−ëng míi ph¸t sinh trong qóa tr×nh ®äc. CÇn ph©n biÖt biÖn ph¸p nµy víi çi gäi lµ "nh×n trë l¹i". Mét ®»ng lµ viÖc lÆp l¹i mét çch m¸y mãc mµ kh«ng cã Ých g× cho viÖc hiÓu, mét ®»ng lµ g¾n liÒn víi çi míi cÇn ®−îc xem xÐt ngay t¹i thêi ®iÓm ®ã. BiÖn ph¸p nµy cho phÐp hiÓu s©u thªm bµi ®äc.

§Ó hiÓu bµi, chóng ta mét lÇn n÷a còng cÇn nh¾c ®Õn "lâi vµng" cña néi dung. §ã chÝnh lµ 25% néi dung cña bµi cßn l¹i sau khi ®· lo¹i bá phÇn d− thõa.

Lµm sao biÕt ®©u lµ "lâi" cña bµi ®äc. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn xem xÐt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña cÊu tróc bµi ®äc. Trong cÊu tróc ng«n ng÷ hiÖn ®¹i, çc bµi ®äc cã mét tæ chøc thèng nhÊt, ®−îc thiÕt lËp theo mét l«gic thèng nhÊt. Ngoµi ra, nh− chóng ta ®· biÕt, tû lÖ d− thõa kh¸ lín, ®Õn 75%. TÊt nhiªn "lâi vµng" mµ chóng ta nãi tíi lµ nh÷ng ý ®å chñ yÕu cña bµi. Vµ nh− vËy th× qu¸ tr×nh c¶i t¹o l¹i bµi ®äc cã thÓ coi nh− qu¸ tr×nh t¸ch vµ h×nh thµnh çi lâi nµy. H×nh minh ho¹ s¬ ®å khèi tr×nh tù thùc hiÖn çc c«ng ®o¹n Ng−êi ®äc cã thÓ nh×n vµo ®ã mµ x¸c ®Þnh néi dung th«ng tin. V× vËy, b−íc ®Çu tiªn trªn ®−êng c¶i t¹o bµi ®äc lµ t¸ch th«ng tin. ë ®©y chóng ta hiÓu th«ng tin lµ nh÷ng d÷ kiÖn cña bµi cÇn cho tõng ng−êi ®äc cô thÓ.

1 Ph©n biÖt tõ kho¸

2 Ph©n biÖt lo¹i ý t−ëng

3 Ph©n biÖt chuçi ý t−ëng

H×nh 9. ThuËt to¸n vi sai cña viÖc ®äc.

B©y giê chóng ta chuyÓn qua çi gäi lµ thuËt to¸n vi sai ®· nh¾c ®Õn ë trªn. Trong qu¸ tr×nh ®äc vµ c¶i t¹o ®äc sÏ dÉn ®Õn viÖc ph©n l¹i m· th«ng tin. Bé ãc chøa ch−¬ng tr×nh t¸ch nh÷ng ý nghÜa cèt lâi tõ bµi ®äc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i bao giê ch−¬ng tr×nh ®ã còng ®−îc thùc hiÖn

59 60

mét çch cã hiÖu qu¶.

ë ch−¬ng tr−íc ta cã nãi vÒ thuËt to¸n tÝch hîp nh»m lµm gi¶m nhÑ sù kiÕm t×m th«ng tin cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ®äc cÇn sím biÕt ý nghÜa chøa trong tõng khèi nµy. Muèn vËy, cÇn nghiªn cøu thuËt to¸n vi sai. Nhê thuËt to¸n nµy ta cã thÓ ph©n biÖt tõng ®o¹n thµnh çc bé phÇn l«gic riªng biÖt.

NÕu c«ng viÖc cña thuËt to¸n tÝch hîp khi ®äc lµ so s¸nh vµ ph©n lo¹i - ch¼ng h¹n nh− so s¸nh çc mÆt hµng trong cöa hiÖu b¸ch ho¸ - th× thuËt to¸n vi sai cã thÓ vÝ nh− viÖc chän lùa mét lo¹i hµng nhÊt ®Þnh trong quÇy hay trªn gi¸, t¹o ®iÒu kiÖn lùa chän nhanh chãng thø hµng cÇn thiÕt cïng lo¹i mét çch nhanh chãng vµ còng nhanh chãng ®¸nh gi¸ ®−îc chÊt l−îng cña chóng.

§Çu tiªn ph¶i nãi ®Õn tõ kho¸. §©y lµ mét ®èi t−îng cã tiªu chuÈn, hiÖn tr¹ng hoÆc t¸c dông nhÊt ®Þnh. Çc giíi tõ, liªn tõ çc tõ mang tÝnh chÊt cÊu t¹o ng«n ng÷ kh¸c kh«ng ph¶i lµ tõ kho¸. §«i khi ®¹i tõ còng cã thÓ cÇn ®−îc chó ý ®Ó chÝnh x¸c ho¸ viÖc chän tõ kho¸. NÕu c¶ ®o¹n v¨n cã vai trß phô th× trong ®ã kh«ng thÓ chøa tõ kho¸.

Sau ®ã, dùa vµo tõ kho¸ ®Ó ph©n biÖt lo¹i ý t−ëng (khèi thø hai cña thuËt to¸n vi sai). VËy lo¹t ý t−ëng lµ g×? §ã lµ tæ hîp çc tõ kho¸ vµ mét sè tõ phô thuéc cña bµi ®äc ë d¹ng ng¾n gän, cã tÝnh chÊt bæ sung cho néi dung. CÇn nhËn biÕt ®−îc ý ®å t¸c gi¶ trong viÖc thÓ hiÖn tõ kho¸ mét çch ng¾n gän.

Song ®ã chØ lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cña c«ng viÖc. Tõ kho¸ vµ lo¹t ý t−ëng ®· ®−îc ph©n bÞÖt trong bµi chØ thÓ

hiÖn nhiÒu vÒ l−îng th«ng tin ®· ®−îc nÐn. Khèi thø ba cña thuËt to¸n míi cho ta ph©n biÖt ®−îc ý nghÜa. Ng−êi ta nhËn thÊy r»ng kh«ng nhÊt thiÕt ng−êi däc ®· n¾m ®−îc néi dung cña tõng tõ trong bµi. Bé ãc sÏ ph©n l¹i m· th«ng b¸o cho phï hîp víi kinh nghiÖm b¶n th©n còng nh− ch−¬ng tr×nh riªng cña ng−êi ®äc. ViÖc ph©n l¹i m· nµy sÏ x¶y ra ngay trong qóa tr×nh ®äc. §©y lµ çch tiÕp thu bµi ®äc mét çch chñ ®éng, cã suy lý chø kh«ng ph¶i "häc vÑt".

Khèi thuËt to¸n thø ba ph¶n ¶nh qu¸ tr×nh kÕt thóc cña viÖc ph©n l¹i m·, cã nghÜa lµ ph©n biÖt cèt lâi cña néi dung. B¶ng sau ®©y ®−a ra vÝ dô ®Ó hiÓu vÒ ba khèi thuËt to¸n, gi¶i thÝch ®o¹n bµi ®äc sau:

"ThÕ kû cña chóng ta kh«ng thÓ kh«ng dùa vµo "Thèng kª häc". §ã lµ mét bé çc sè, thu thËp ®−îc b»ng çch x¸c ®Þnh nh÷ng mÉu thu thËp hiÖn t−îng ®Æc tr−ng nµo ®ã, nhÊt lµ trong lÜnh vùc khoa häc x· héi - kinh tÕ vµ ph−¬ng ph¸p khoa häc ®· ®−îc øng dông réng r·i trong khoa häc x· héi còng nh− khoa häc tù nhiªn".

C©u vÝ dô Çc tõ kho¸ Lo¹i ý t−ëng ý nghÜa

Nªu trªn Thèng kª häc, bé çc sè, khoa häc ph−¬ng ph¸p

1. Thèng kª häc lµ bé çc sè

2. Thèng kª häc lµ khoa häc 3. Thèng kª häc lµ ph−¬ng ph¸p

Thèng kª häc lµ khoa häc vµ ph−¬ng ph¸p

Trong thùc tÕ, chóng ta ¸p dông thuËt to¸n vi sai nh− thÕ nµo? Tr−íc hÕt cÇn nhí çc néi dung vµ tr×nh tù cña thuËt to¸n. NÕu viÕt l¹i çc khèi thuËt to¸n trªn giÊy rêi vµ ®Ó t¹i bµn lµm viÖc cña c¬ quan vµ ë nhµ. Chän mét sè bµi vÒ khoa

61 62

häc - kü thuËt kh«ng phøc t¹p l¾m víi khèi l−îng kh«ng qu¸ 6000 dÊu hiÖu (chøng 1.500 -2000 tõ ViÖt Nam), ®äc chËm theo dâi khèi thuËt to¸n vµ g¹ch ch©n çc tõ kho¸ b»ng bót ch×. CÇn nhí r»ng qu¸ tr×nh kÕt thóc kh¸ phøc t¹p v× ®ßi hái cã sù suy lý. ChÝnh ë giai ®o¹n nµy thÓ hiÖn ®−îc kh¶ n¨ng cña bé ãc nhËn biÕt ®−îc çi chÝnh yÕu trªn nÒn nh÷ng çi phô, thø yÕu ph¶i nªu ®−îc sù kiÖn, hiÖn t−îng, d÷ kiÖn. Vµ ý nghÜa bé läc t− t−ëng cña thuËt to¸n lµ ë chç ®ã.

TËp trung t− t−ëng lμ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc

K.Mac ®· tõng nãi: "Trong suèt thêi gian lao ®éng cÇn ph¶i cã ý chÝ, thÓ hiÖn ë sù tËp trung t− t−ëng".

Charles Dicken, Newton còng cã nh÷ng lêi khuyªn t−¬ng tù. Khoa häc hiÖn ®¹i ngµy nay cµng chøng tá ®−îc ®iÒu ®ã, vµ vai trß cña sù tËp trung t− t−ëng cao ®é ®· mang l¹i cho thÕ giíi nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng v« gi¸. Vµ chÝnh çc nhµ b¸c häc còng thõa nhËn r»ng: "Thiªn tµi - tr−íc tiªn ph¶i lµ sù chó ý, tËp trung t− t−ëng".

VËy sù tËp trung t− t−ëng hay chó ý lµ g×? §ã lµ ®Æc tr−ng cña mét tr¹ng th¸i cña qu¸ tr×nh t©m lý, tr¹ng th¸i tinh thÇn. Çc nhµ t©m lý th× gäi nã lµ sù tËp trung trÝ tuÖ cã chän lùa nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña mét h×nh thøc ho¹t ®éng nµo ®ã. §äc còng lµ mét d¹ng ho¹t ®éng, trong ®ã viÖc tËp trung chó ý cã vai trß cùc kú to lín. Thùc vËy, cã thÓ nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh, nh−ng kh«ng biÕt tËp trung, tæ chøc sù chó ý th× ph−¬ng ph¸p còng kh«ng thµnh c«ng ®−îc. V× vËy, luyÖn thãi quen tËp trung

t− t−ëng lµ mét thµnh phÇn b¾t buéc trong viÖc d¹y vµ häc ®äc nhanh.

Theo I. P. Pavlov th× chó ý cã thÓ gi¶i thÝch theo quy luËt c¶m øng cña qu¸ tr×nh thÇn kinh. Theo quy luËt nµy, çc qu¸ tr×nh kÝch thÝch, ph¸t sinh t¹i mét khu vùc nµy cña vá n·o sÏ g©y sù k×m h·m cho çc bé phËn kh¸c cña vá n·o (c¶m øng tiªc cùc). Ng−îc l¹i, sù k×m h·m ë mét bé phËn cña vá n·o l¹i g©y kÝch thÝch çc phÇn kh¸c (c¶m øng tÝch cùc). HiÖn t−îng c¶m øng ph¸t sinh ngay ë chç nµo cña vá n·o lµ n¬i ph¸t nguyªn ®ñ tËp trung, cã thÓ lµm kÝch thÝch hoÆc k×m h·m. V× vËy, ë mçi thêi ®iÓm, t¹i vá n·o cña ng−êi suy nghÜ sÏ cã hÖ nguån ®iÓm nµo ®ã cã tÝnh kÝch thÝch ®−îc n©ng cao.

Mét sè nhµ b¸c häc còng gi¶i thÝch c¬ së sinh lý cña sù chó ý lµ nh÷ng ®iÓm tréi vÒ kÝch thÝch, cã ng−êi cßn nªu mét vµi sù kiÖn cã tÝnh chÊt nghÞch lý kh¸c. Ch¼ng h¹n, cã thêi ë Lu©n §«n ng−êi ta ®· t¹o ®iÒu kiÖn yªn tÜnh ®Õn møc tèi ®a cho çc ®éc gi¶ cña th− viÖn: "®éc gi¶ hoµn toµn ®−îc çch ly víi mäi t¸c ®éng g©y can nhiÔu ë mäi phÝa. Tuy nhiªn ng−êi ta thÊy r»ng lµm viÖc ë th− viÖn trong ®iÒu kiÖn nh− vËy, ®éc gi¶ l¹i chãng mái mÖt, d−êng nh− nÕu tuyÖt ®èi kh«ng cã sù can nhiÔu th× kh«ng duy tr× ®−îc sù chó ý th−êng xuyªn. Çc kiÕn tróc s− ë Han«v¬ ®· ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yªn lÆng tuyÖt ®èi cho ng−êi ®äc nh− sö dông 3 líp, çch ©m sµn b»ng bª t«ng tiªu ©m, v.v… nh−ng ®éc gi¶ th× l¹i phµn nµn lµ kh«ng thÓ lµm viÖc ®−îc trong ®iÒu kiÖn tÜnh lÆng mét çch khã chÞu nh− vËy. Hä bÞ ®au ®Çu vµ gi¶m kh¶ n¨ng lµm viÖc. Çc chñ kh¸ch s¹n còng ph¶n ®èi vÒ sù qu¸ yªn tÜnh ë mét sè kh¸ch s¹n cao cÊp. Hä cho r»ng, con ng−êi trong thùc tÕ còng cÇn "h¬i ån" mét chót v× h×nh nh− hÖ thèng

63 64

thÇn kinh kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc sù tÜnh lÆng tuyÖt ®èi.

VÊn ®Ò lµ ë chç chÝnh con ng−êi ph¶i biÕt tËp trung chó ý khi cÇn thiÕt - nh− ®äc s¸ch - vµ tËp trung b»ng çch nµo. Cã ba d¹ng chó ý: chó ý ngÉu nhiªn, chó ý cã chñ ®Þnh vµ chó ý tù gi¸c. Chó ý chñ ®Þnh kh¸c víi chó ý ngÉu nhiªn ë chç nã h−íng vµo ®èi t−îng víi chñ ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ cã môc tiªu râ rÖt. Ng−îc l¹i, chó ý ngÉu nhiªn l¹i kh«ng cã chñ ®Þnh, sù chó ý x¶y ra khi cã sù kÝch thÝch kh¸c víi nÒn chung. Ch¼ng h¹n, khi nhËn thÊy cã mét biÓn b¸o lín trªn ®−êng phè, b¶ng qu¶ng ço l¹ hay ph¸t hiÖn mét chuyÖn lý thó trong cuèn s¸ch. Cßn chó ý tù gi¸c lµ lo¹i chó ý chñ ®Þnh, mang tÝnh chÊt ®Þnh h−íng, cã môc tiªu, nh−ng kh«ng ®ßi hái ph¶i cè g¾ng th−êng xuyªn. BÊt kú ®äc g×, dï khã hay dÔ hÊp dÉn hay buån ch¸n, còng vÉn tËp trung chó ý mét çch tù nhiªn;sù chó ý ®· trë thµnh thãi quen, tù gi¸c! ë ®©y còng cÇn ph©n biÖt râ sù tËp trung t− t−ëng lµ møc cao cña sù chó ý. Vµ tËp trung t− t−ëng míi t¹o ®iÒu kiÖn thµnh c«ng trong viÖc ®äc nhanh, kh«ng nhÊt thiÕt m«i tr−êng ph¶i thËt yªn tÜnh vµ còng kh«ng ®ßi hái çc ®iÒu kiÖn trong qu¸ tr×nh ®äc, møc ®é chó ý cã thay ®æi. §äc nhanh ®ßi hái chó ý cao ®é. Trong qu¸ tr×nh ®äc, nÕu cã sù chó ý ngÉu nhiªn lµ do t¸c gi¶ g©y ra th× chó ý cã chñ ®Þnh ph¶i chÝnh do ®éc gi¶. V× vËy chó ý lµ ho¹t tÝnh t©m lý- tinh thÇn cña ng−êi ®äc. Chó ý ®¶m b¶o ®äc s©u vµ n¾m v÷ng bµi ®äc. V× vËy, nÕu nãi chó ý lµ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc th× còng kh«ng ngoa. HiÖu qu¶ ®äc tuú thuéc vµ sù chó ý cña ng−êi ®äc. §äc víi d¹ng chó ý tù gi¸c lµ cho hiÖu qu¶ cao nhÊt. Khi n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh cÇn ®Æt nhiÖm vô ph¸t triÓn sù chó ý ngÉu nhiªn trë thµnh tù gi¸c, thµnh thãi quen.

§äc vμ nhí

Khoa häc hiÖn ®¹i ®· x¸c ®Þnh r»ng trÝ nhí lµ mét hÖ thèng l−u gi÷ vµ t¸i s¶n xuÊt th«ng tin

Ngay tõ thêi xa x−a, ng−êi ta ®· cã ý ®å muèn gi¶i thÝch c¬ chÕ cña sù nhí, ch¼ng h¹n nh− Arixt«t ë thÕ kû thø IV tr−íc C«ng nguyªn. Vµ mÆc dï chóng ta ®· cã mét lÞch sö nghiªn cøu l©u dµi vÒ trÝ nhí, cho tíi ®Çu thÕ kû XX vÉn ch−a cã ®−îc çch gi¶i thÝch cho hiÖn t−îng nµy mét çch nghiªm tóc. M·i tíi nh÷ng thËp kû sau nµy míi cã ®−îc nh÷ng d÷ kiÖn cã c¬ së khoa häc vÒ quy luËt cña chøc n¨ng quan träng bËc nhÊt cña bé n·o. Vµ tíi nay, vÉn ®ång thêi tån t¹i nh÷ng gi¶ thiÕt kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ nhí th«ng tin cña bé n·o ng−êi. Trong khu«n khæ cuèn s¸ch nhá nµy, chóng t«i kh«ng cã ý ®Þnh nªu l¹i nh÷ng gi¶ thuyÕt ®ã, mµ chØ nªu vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn viÖc ®äc vµ nhí, cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn trÝ nhí. Ngay tõ thËp kû 60, nhµ sinh lý häc Anh Gr©y U«nt¬ ®· viÕt: "TrÝ nhí kh«ng ph¶i lµ ®ång tiÒn nÐm ra mÆt bµn mµ lµ ngän nÕn ®ang ch¸y s¸ng". §Õn thËp kû 70, ng−êi ta còng nªu çc quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ b¶n chÊt cña trÝ nhí, vµ cho r»ng cÇn ph¶i xem xÐt nã nh− mét hÖ chøc n¨ng phøc t¹p, cã tÝnh tÝch cùc, ph¸t triÓn theo thêi gian, ë nhiÒu kh©u vµ cã nhiÒu møc ®é tæ chøc kh¸c nhau.

NÕu trÝ nhí lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tÝch cùc vÒ tinh thÇn cña con ng−êi th× viÖc x¸c ®Þnh çc chØ tiªu ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng cña trÝ nhí lµ cÇn thiÕt. Con ng−êi ®äc nhiÒu, ®äc nhanh, gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô mét çch s¸ng t¹o. Vµ trÝ nhí ®−îc coi nh− nh÷ng ngän löa s¸ng chãi cña hµng tr¨m ngµn ngän nÕn soi s¸ng qu¸ tr×nh xö lý vµ l−u gi÷ th«ng tin. Vµ ng−îc l¹i, ë tr¹ng th¸i bÞ ®éng, nã chØ nh− ngän löa leo

65 66

lÐt, kh«ng soi tá th«ng tin vµ kh«ng t×m ®−îc chç ®−a vµo l−u gi÷ trong bÒ s©u cña bé n·o.

Nh− chóng t«i ®· nªu ë ch−¬ng trªn, kh¶ n¨ng chøa th«ng tin cña n·o d−êng nh− lµ v« tËn. Theo ®¸nh gi¸ cña çc nhµ khoa häc, dung l−îng tæng céng cña bé ãc cã thÓ chøa ®Õn 2,8x1020 bit. Râ rµng lµ khi ta n©ng tèc ®é ®äc lªn 2-3 lÇn, nghÜa lµ n©ng cao t−¬ng øng kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin sÏ kh«ng dÉn tíi t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña n·o, v× nã cã mét tiÒm n¨ng dù tr÷ to lín. §ã lµ kÕt luËn thø nhÊt.

Khi ®äc, n·o tiÕp thu ®−îc cµng nhiÒu th«ng tin bao nhiªu th× møc m· truyÒn th«ng tin cµng cao bÊy nhiªu. Kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc ph©n m· theo çc thuËt to¸n ®Ó l−u gi÷ hµng tû tr−êng hîp, khi gÆp çc hiÖn t−îng kh¸c nhau, ®ã lµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña hÖ trÝ nhí con ng−êi.

M· ho¸ th«ng tin cã thÓ tõ çc con sè, ch÷, mÖnh ®Ò,bµi ®äc, ý t−ëng. TÊt nhiªn, l−îng th«ng tin lín h¬n ®−îc truyÒn b»ng m· nh÷ng ý t−ëng sÏ lín h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n.

Tõ ®©y ta cã thÓ cã kÕt luËn thø hai lµ: ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕp thu vµ nhí bµi ®äc cÇn hîp nhÊt th«ng tin thµnh çc khèi ý t−ëng th«ng tin lín. V× vËy, ®äc nhanh võa n©ng cao ®−îc hiÖu suÊt th«ng tin, võa ®¶m b¶o chÊt l−îng cao khi n¾m th«ng tin do tæ chøc hîp lý qóa tr×nh tiÕp nhËn th«ng tin ®ã.

Qua nhiÒu nghiªn cøu thÝ nghiÖm, ngõ¬i ta ®−a ra kÕt luËn thø ba: khi luyÖn ®äc nhanh, ®iÒu cÇn l−u ý lµ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao sù nhí ngÉu nhiªn b»ng çch chñ ®éng nhËn thøc trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô s¸ng t¹o - ë ®©y, lµ viÖc ®äc.

§· nãi ®Õn viÖc nhí th× còng cÇn nªu vµi ®iÒu vÒ sù

quªn. §ã lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ kh«ng ®Òu ®Æn. Nhµ t©m lý häc ng−êi §øc Etbingao tõ n¨m 1885 ®· x©y dùng ®−îc "®−êng cong quªn" (h 10) trªn c¬ së nh÷ng nghiªn cøu thùc nghiÖm. Chóng ta thÊy r»ng, con ng−êi cã thÓ quªn ngay sau vµi giê ®äc tµi liÖu, vµ h×nh vÏ cho thÊy khèi l−îng th«ng tin chØ trong 10giê ®Çu ®· h¹ tõ 100% xuèng 35%. NÕu qu¶ ®óng nh− sù biÓu diÔn çi quªn nh− trªn ®©y, th× lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng ®ã sau khi ®äc xong tµi liÖu? Mét trong nhiÒu çch nªn lµm lµ nh¾c l¹i, kÓ l¹i ®iÒu ®· ®äc phï hîp víi çc khèi thuËt to¸n tÝch hîp ®· nªu ë phÇn trªn. Cã nh− vËy míi cñng cè cã hiÖu qu¶ th«ng tin thu thËp ®−îc, vµ tµi liÖu ®−îc chuyÓn sang ý t−ëng cña b¶n th©n ng−êi ®äc. Vµ nh− vËy míi nhí ®−îc. §ã còng lµ kÕt luËn thø t−.

KÕt luËn thø n¨m lµ ph¶i gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc, vµ b¶n th©n ng−êi ®äc cã tù tin vµ hiÓu ®iÒu m×nh võa thu nhËn ®−îc, míi nhí ®−îc.

§Ó kÕt thóc ch−¬ng nµy, chóng ta cÇn nhí r»ng:

1. §äc nhanh sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t− duy vµ nhí, tøc lµ luyÖn trÝ nhí.

2. Con ng−êi chØ nhí s©u vµ nhí l©u khi th«ng tin ®−îc kÕt hîp thµnh çc khèi, sè khèi nµy kh«ng qu¸ 7. Khi ®äc lu«n ph¶i tu©n thñ thuËt to¸n tÝch hîp.

3. ChÕ ®é nhí ngÉu nhiªn cã hiÖu qu¶ nhÊt. §äc nhanh chÝnh lµ ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é ®ã.

4. ViÖc nhí ý t−ëng dùa trªn viÖc ph©n l¹i m· th«ng tin ®· tiÕp thu, cã hiÖu qu¶ gÊp 20 lÇn çch tiÕp thu m¸y mãc. §äc nhanh lu«n lu«n thùc hiÖn víi chÕ ®é nµy cÇn dùa trªn thuËt to¸n vi sai.

67 68

5. Nh¾c l¹i ngay ®iÒu ®· ®äc sau khi kÕt thóc bµi ®äc sÏ lµm gi¶m nhiÒu kh¶ n¨ng quªn th«ng tin ®−îc. H·y nh¾c l¹i ®iÒu ®· ®äc ®Ó kiÓm tra néi dung çc khèi thuËt to¸n tÝch hîp ngay khi võa ®äc xong.

Ch−¬ng V

Çc lo¹i bµi tËp chñ yÕu

®Ó luyÖn ®äc nhanh

X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc b»ng çch nμo?

§Ó x¸c ®inh tèc ®é ®äc, sö dông c«ng thøc ®¬n gi¶n sau ®©y:

V = (Q:T).K (1)

Trong ®ã: V- Tèc ®é tÝnh (dÊu hiÖu /phót)

Q- Sè dÊu hiÖu trong bµi

T- Thêi gian hao phÝ ®Ó ®äc (phót);

K- hÖ thøc hiÓu

Trong c«ng thøc (1) khèi l−îng cña bµi ®äc ®−îc tÝnh b»ng dÊu hiÖu, tøc lµ tõng ch÷ trong mét tõ (vÝ dô: tõ "®äc" cã 3 dÊu hiÖu, côm tõ "ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh" cã 18 dÊu hiÖu… Trong mét sè s¸ch gi¸o khoa tÝnh b»ng tõ/ phót).

Trong tiÕng ViÖt, theo nghiªn cøu thèng kª cña chóng t«i, mét tõ th−êng cã trung b×nh 3,5dÊu hiÖu. VÝ dô tèc ®é tÝnh b»ng 700 dÊu hiÖu/phót th× tèc ®é tÝnh b»ng tõ sÏ quy ®æi lµ 200 (700: 3,5=200).

Dïng ®ång hå bÊm gi©y (chronometre) ®Ó ®o thêi gian ®äc.

§Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®äc, cÇn tÝnh hÖ sè hiÓu. Chóng ta biÕt r»ng ®äc nhanh ®ång nghÜa víi ®äc cã suy nghÜ vµ hiÓu ®−îc s©u s¾c nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. V× vËy trong qu¸ tr×nh ®äc, ngoµi viÖc ®o tèc ®é ®äc, ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc chÊt l−îng,

69 70

n¾m ®−îc bµi.

Tõ c«ng thøc (1), ta thÊy r»ng tèc ®é g¾n liÒn víi møc ®é hiÓu. HÖ sè hiÓu x¸c ®Þnh b»ng çch ph©n tÝch 10 c©u hái s½n cã trong mçi bµi ®äc, c¨n cø vµo néi dung cña bµi ®ã. NÕu tr¶ lêi ®óng c¶ 10 c©u th× ®−îc 10 ®iÓm, t−¬ng øng víi K=1, nÕu ®óng ®−îc 8 trong 10 c©u th× hÖ sè K=0.8 v.v…

Khi luyÖn ®äc, cÇn x¸c ®Þnh tèc ®é ban ®Çu. VÝ dô, trong bµi luyÖn sè 5 gåm 1.820 dÊu hiÖu víi 10 c©u hái kÌm theo. NÕu b¹n ®äc trong 2 phót vµ tr¶ lêi ®óng 8 c©u hái th× tèc ®é ®äc cña b¹n sÏ lµ:V = (1820:2).0,8= 728 dÊu hiÖu/ phót t−¬ng øng víi 200tõ/ phót (¸p dông cho tiÕng ViÖt).

D−íi ®©y giíi thiÖu tham kh¶o vÒ tiªu chuÈn tèc ®ä ®äc çc tµi liÖu khoa häc - kü thuËt cã quy ra tiÕng ViÖt ®Ó b¹n cã c¬ së ®¸nh gi¸ vµ tù nhËn xÐt tr×nh ®é ®äc cña m×nh.

Tèc ®é ®äc Sè dÊu hiÖu/ phót Sè tõ/phót (tiÕng viÖt)

- ThÊp

- Trung B×nh

- Cao

- RÊt cao

D−íi 900

1500

3300

Trªn 3300

D−íi 250

430

950

Trªn 950

Còng cã mét sè häc viªn (ë n−íc ngoµi) hái vÒ kh¶ n¨ng luyÖn ®Ó n©ng lªn ®Õn 800 tõ trong 1 phót. Tèc ®é ®äc cña mçi ç nh©n phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè: tÝnh ho¹t ®éng vµ møc ®é cña qu¸ tr×nh t©m - thÇn kinh, nhiÖt t×nh, ®Æc ®iÓm vÒ t− duy, v.v… V× vËy cÇn ®Æt nhiÖm vô n©ng cao tèc ®é ®Õn møc hîp lý phï hîp víi kh¶ n¨ng. Theo kinh nghiÖm cho biÕt, mét ng−êi cã søc khoÎ b×nh th−êng, n¾m

v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ®· giíi thiÖu trªn ®©y cã thÓ n©ng cao tèc ®é ®äc 2 - 3 lÇn so víi khi míi b¾t ®Çu luyÖn tËp. Tuy nhiªn còng cã tr−êng hîp, lóc ®Çu tèc ®é ®äc ®· ®¹t tíi 300 tõ/phót nh−ng vÉn kh«ng n©ng tèc ®é lªn bao nhiªu nÕu kh«ng theo ®óng ph−¬ng ph¸p.

Trong qu¸ tr×nh häc tËp nªn ghi l¹i khèi l−îng ®· ®äc vµ thêi gian ®äc. Nªn sö dông b¶ng giíi thiÖu d−íi ®©y ®Ó ghi chÐp:

D¹ng tµi liÖu ®äc Thø

hai

Thø

ba

Thø

t−

Thø

n¨m

Thø

s¸u

Thø

b¶y

Chñ

nhËt

B¸o (khèi l−îng, thêi gian)

S¸ch KHKT (-nt-)

Çc d¹ng s¸ch kh¸c (-nt-)

Tæng céng trong tuÇn:

- khèi l−îng

- thêi gian

Tèc ®é ®äc trung b×nh (dÊu hiÖu/phót)

§äc nh− thÕ nμo?

Sau khi ®· nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh ®äc còng nh− çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng, chóng ta h·y ph©n tÝch xem nªn ®äc nh− thÕ nµo. KÓ ra, còng khã tr¶ lêi vÊn ®Ò nµy mét çch tho¶ ®¸ng. §äc lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng hoµn chØnh, cã tÝnh ngÉu høng, trùc gi¸c. §Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch hiÖu qu¶ ®äc cña tõng ng−êi vµ kh¾c phôc nh−îc ®iÓm, b¹n cÇn tr¶ lêi 10 c©u hái pháng vÊn vµ tù ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm t−¬ng øng.

71 72

C©u hái §iÓm

1. B¹n cã môc ®Ých râ rÖt nµy tõ khi b¾t ®Çu ®äc kh«ng?

- Bao giê còng cã 10

- Cã môc ®Ých 6

- §«i khi cã 4

- RÊt Ýt khi 2

- Kh«ng khi nµo 0

2. B¹n cã thay ®æi tèc ®é ®äc trong 1 bµi kh«ng?

- Th−êng thay ®æi 10

- §«i khi 6

- Tèc ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®Çu 4

- Lu«n ®äc víi tèc ®é trung b×nh 2

- Th−êng ®äc rÊt chËm 0

3. B¹n cã tËp trung cao ®é kh«ng?

- Th−êng xuyªn 10

- Th−êng cã tËp trung 6

- ChØ trong tr−êng hîp tµi liÖu rÊt hay 4

- RÊt Ýt khi 2

- Kh«ng tËp trung 0

4. B¹n cã n¾m nhanh ®−îc bè côc bµi ®äc kh«ng?

- Th−êng n¾m ngay ®−îc 10

- BiÕt ngay ®−îc phÇn quan träng 6

- Sau khi ®äc mét phÇn bµi th× n¾m ®−îc 4

- §äc hÕt bµi th× n¾m ®−îc 2

- Kh«ng chó ý ®Õn bè côc 0

5. B¹n cã thÓ hiÓu ngay ý cña c¶ c©u kh«ng?

- Cã thÕ 10

- Cã thÓ, nÕu bµi dÔ 6

- §«i khi hiÓu 4

- ThØnh tho¶ng cã hiÓu 2

- Kh«ng thÓ 0

6. B¹n cã thÓ xem l¹i ngay ®o¹n ®· ®äc kh«ng?

- Kh«ng bao giê 10

- NÕu thÊy l¹, cã trë l¹i 6

- §«i khi quay l¹i v× kh«ng hiÓu tõ 4

- §«i khi, nÕu kh«ng hiÓu ý cña bµi 2


7. B¹n cã chØ tay hay dïng bót ch× ®Ó theo dâi hoÆc ngo¶nh ®Çu theo dßng kh«ng?

- Kh«ng bao giê 10

- §«i khi ngo¶nh ®Çu 6

- §äc chç quan träng cã chØ tay 4

- ThØnh tho¶ng 2

73 74


8. B¹n cã lÈm nhÈm khi ®äc kh«ng?

- Im lÆng, kh«ng lÈm nhÈm bao giê 10

- Kh«ng thÓ tr¶ lêi chÝnh x¸c ®−îc 6

- LÈm nhÈm nh÷ng tõ khã 4

- §«i khi lÈm nhÈm 2

- Th−êng ®äc thµnh tiÕng 0

9. B¹n cã rót kinh nghiÖm vÒ çch ®äc cña m×nh kh«ng?

- Cã 10

- §«i khi 6

- Khã tr¶ lêi 4

- Ýt khi 2

- Kh«ng bao giê 0

10. B¹n ®−a m¾t thÕ nµo khi ®äc?

- Th¼ng ®øng tõ gi÷a trang 10

- Zizac tõ dßng nä sang dßng kia 6

- Theo ®−êng chÐo trang s¸ch 4

- Dõng l¹i ë tõng dßng 2

- Dõng l¹i ë tõng ch÷ 0

Tæng sè ®iÓm ®¹t ®−îc:…

Tõ kÕt qu¶ pháng vÊn cã thÓ ®¸nh gi¸ nh− sau:

- Ng−êi ®äc cã nghÒ: 100 ®iÓm

- Ng−êi ®· luyÖn ®−îc thãi quen ®äc nhanh: 70-80 ®iÓm

- Ng−êi cã kh¶ n¨ng ®äc nhanh nh−ng ch−a luyÖn: 40-50 ®iÓm

- §a sè nh÷ng ng−êi kh¸c: 20-30 ®iÓm

Çc b¹n h·y nhí bµi thö nghiÖm trªn ®©y, nÕu kiªn tr× luyÖn tËp sÏ dÇn dÇn ®¹t kÕt qu¶ tèt, cuèi cïng b¹n sÏ cã nghÒ! §äc bµi luyÖn sè 5 trong 2 phót vµ kiÓm tra theo c«ng thøc (1). TÊt nhiªn b¹n còng ph¶i tr¶ lêi ®Çy ®ñ 10 c©u hái.

N¾m v÷ng thuËt to¸n tÝch hîp cña bμi ®äc

1. Nghiªn cøu thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc, hiÓu ý nghÜa vµ néi dung cña çc khèi.

2. B¹n h·y tù vÏ s¬ ®å thÞ thuËt to¸n theo ý b¹n, nÕu cã thÓ, hoÆc vÏ l¹i khèi thuËt to¸n theo h×nh 4 thµnh 2 b¶n, 1 ®Ó ë bµn lµm viÖc, 1 ®Ó ë nhµ.

3. Hµng ngµy ®äc mét vµi bµi nãi vÒ chuyªn m«n lÊy giÊy vµ vÏ thuËt to¸n cho bµi ®ã. Trong qu¸ tr×nh ®äc, b¹n h·y ®Æt çc th«ng tin vµo khèi thÝch hîp. Khi ®äc xong, b¹n nh¾m m¾t l¹i vµ tù kiÓm tra ý t−ëng vµ néi dung ®· ghi trong çc khèi ®ã.

4. Hµng ngµy ®äc 1 - 2 bµi, nh−ng víi tèc ®é nhanh h¬n, kh«ng chó ý tíi çc khèi thuËt to¸n n÷a mµ chØ suy nghÜ vÒ néi dung vµ ý t−ëng. Nghiªn cøu vµ nhí nh÷ng quy t¾c c¬ b¶n cña viÖc ®äc nhanh. Tr−íc khi muèn ®äc l¹i lÇn n÷a bµi ®äc, h·y thö nhí l¹i nh÷ng kh¸i niÖm cÇn thiÕt thÝch hîp víi thuËt to¸n.

5. X¸c ®Þnh nh÷ng chç d− thõa trong 1 bµi vµ tÝnh to¸n

75 76

theo c«ng thøc sau ®©y:

D = [(T - N): T]. 100 (2)

Trong ®ã: D - ®é d− thõa trong bµi (%);

T - tæng sè tõ trong bµi;

N - sè tõ ng¾n gän sau khi ®· nÐn bµi ®äc.

LuyÖn theo b¶ng sunte

§Ó ph¸t triÓn sù nh×n ngo¹i vi, chóng ta cÇn sö dông çc b¶ng Sunte (xem phô lôc). Trong t©m lý häc, b¶ng nµy th−êng dïng ®Ó nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nhÞp ®é tiÕp thu vµ ®Æc biÖt lµ tèc ®é di chuyÓn cã ®Þnh h−íng cña m¾t. Mçi b¶ng trong phô lôc lµ nh÷ng tÊm cact«ng h×nh vu«ng cì 20x20cm, trong ®ã ghi çc sè tõ 1 ®Õn 25 theo nh÷ng thø tù bÊt kú. Chóng ta cÇn ph¶i tù chuÈn bÞ lÊy bé b¶ng nµy. Çch thùc hiÖn lµ nhanh chãng ph¸t hiÖn theo thø tù t¨ng cña c¶ 25 con sè ë tõng b¶ng trong c¶ bé nµy. Thêi gian ®Ó t×m sè ®o b»ng th× kÕ (hoÆc b»ng kim gi©y cña ®ång hå th−êng).

§éc gi¶ chó ý ph¸t hiÖn sè cho 1 b¶ng kho¶ng 25 - 30 gi©y. Tuy møc ®é luyÖn tËp cho toµn bé çc b¶ng mµ thêi gian cã thÓ gi¶m xuèng cßn kho¶ng 11 - 12 gi©y. Cã mét sè tr−êng hîp l¹i ®¹t thêi gian 7 - 8 gi©y, nghÜa lµ v−ît tiªu chuÈn quy ®Þnh. Nh−ng nãi chung th× thêi gian sÏ t¨ng do sù chËm trÔ ph¸t hiÖn mét sè nµo ®ã, vµ cã nhiÒu tr−êng hîp ph¸t hiÖn ®−îc sè nµy nhanh th× l¹i bÞ chËm trÔ ë sè kh¸c. Cã lóc cßn kh«ng thÓ t×m thÊy sè ®ã trong b¶ng n÷a. §Æc ®iÓm lµm viÖc víi b¶ng Sunte chøng tá r»ng møc ®é ho¹t ®éng t©m lý ë tõng ng−êi vÒ nguyªn t¾c lµ kh«ng nh− nhau.

§èi víi ng−êi khoÎ m¹nh vµ ®−îc nghØ ng¬i th× thêi gian t×m sè ë mçi b¶ng lµ t−¬ng tù nhau. Khi luyÖn ®Õn b¶ng 9, b¶ng 10 th× mét sè ng−êi bÞ mái mÖt. Tuú møc ®é luyÖn tËp mµ thãi quen quan s¸t ngo¹i vi tiÕn bé lªn.

LuyÖn víi çc b¶ng Sunte nªn tu©n theo çch sau ®©y:

1. Khi luyÖn tËp, sö dông c¶ bé 10 b¶ng.

2. §Õm sè t¨ng dÇn tõ 1 ®Õn 25, lµm nh− vËy víi c¶ 10 b¶ng. Çc sè t×m ®−îc ®¸nh dÊu b»ng bót ch×. KÕt qu¶ luyÖn tÝnh cho mçi b¶ng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 25 gi©y.

3. Tr−íc khi b¾t ®Çu ®Õm, cè ®Þnh m¾t t¹i trung t©m b¶ng ®Ó bao qu¸t ®−îc toµn bé.

4. Khi t×m sè, chØ ®−îc ®−a m¾t tõ trªn xuèng d−íi theo chiÒu th¼ng ®øng. Kho¶ng çch tõ m¾t ®Õn b¶ng kho¶ng 25 - 30 cm.

Thêi gian luyÖn tËp do b¹n tù quy ®Þnh, lÊy viÖc kh«ng mái mÖt lµm nguyªn t¾c.

Thùc hiÖn víi b¶ng Sunte trong hai tuÇn:

1. Trong tuÇn ®Çu, hµng ngµy luyÖn víi c¶ bé b¶ng theo quy t¾c ®· nªu trªn ®©y. KiÓm tra thêi gian kh«ng qu¸ 25 gi©y. §äc theo chiÒu ®øng çc cét b¸o hµng ngµy hoÆc bµi ®äc sè 4 ë phÇn phô lôc råi l¹i tiÕp tôc luyÖn theo b¶ng Sunte.

2. TuÇn thø hai, trong kho¶ng 2 - 3 ngµy ®äc 100 - 150 trang. §−a m¾t theo chiÒu ®øng, mçi trang ®¹t thêi gian kh«ng qu¸ 15 gi©y. Ch−a cÇn nhí nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. Sau ®ã, trong kho¶ng 2 - 3 ngµy, l¹i ®äc s¸ch víi khèi l−îng 100 - 150 trang, ®−a m¾t theo chiÒu ®øng. Thêi gian khèng chÕ cho 1 trang lµ 30 gi©y nh−ng ph¶i n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu

77 78

chÝnh yÕu cña bµi ®äc.

Cuèi cïng, luyÖn theo bµi tËp ë phô lôc. Cã thÓ ®äc nhanh, ®−a m¾t theo chiÒu ®øng, ph¶i nhê thuËt to¸n tÝch hîp, vµ t×m çc c©u hái tr¶ lêi ®óng khèi thuËt to¸n. HiÓu râ néi dung bµi ®äc. Tr¶ lêi 10 c©u hái vµ ®o thêi gian ®äc. X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc ®Ó xem møc ®é tiÕn bé cña m×nh.

LuyÖn tËp ®Ó hiÓu thÊu bμi ®äc

Thêi gian nµy chØ cã 1 tuÇn, ph©n ra lµm hai thêi ®o¹n:

1. Trong nöa tuÇn ®Çu, hµng ngµy ®äc 2 - 3 bµi, viÕt néi dung t−¬ng øng vµo khèi thuËt to¸n. Sau ®ã, ®äc 15 - 20 trang s¸ch vµ lµm bµi tËp ë phô lôc.

2. Trong nöa thø hai cña tuÇn, mçi ngµy ®äc 2 - 3 bµi vµ lµm bµi tËp theo phô lôc. Hµng ngµy b¾t buéc thùc hiÖn ®äc: 2 bµi b¸o, 1 t¹p chÝ vÒ chuyªn m«n hay s¸ch phæ biÕn khoa häc vµ 50 - 100 trang s¸ch cã néi dung bÊt kú.

LuyÖn tËp chó ý cao ®é trong khi ®äc

Chän mét cuèn s¸ch nµo ®ã in râ, cã chiÒu réng dßng kho¶ng 100 - 120mm. Dïng bót ch× xanh ®á vÏ ë gi÷a trang mét vßng trßn 2mm. Cã thÓ, vµ cÇn ph¶i d¸n trang ®ã trªn b×a cøng. ViÖc luyÖn thùc hiÖn vµo lóc s¾p ®i ngñ. Ngåi ë bµn, ®Æt trang s¸ch cã ®¸nh dÊu xanh ®á Êy tr−íc mÆt; tÊt nhiªn lµ ®−îc chiÕu s¸ng ®Çy ®ñ b»ng ®Ìn bµn, nh−ng kh«ng g©y chãi lo¸. TËp trung ®«i m¾t vµo ®iÓm xanh ®á, tay ®Æt trªn bµn, ch©n ®Æt d−íi sµn mét çch nghiªm chØnh. B¹n cè g¾ng nh×n çc ch÷ xung quanh ®iÓm xanh ®ã, trong 10 phót. Sau ®ã, nh¾m m¾t l¹i, ®i tíi gi−êng, n»m xuèng (vÉn kh«ng më m¾t)

vµ suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. CÇn chó ý:

1. Thùc hiÖn nh− vËy hµng ngµy ®Òu ®Æn trong 2 - 3 th¸ng.

2. Th−êng xuyªn tËp trung vµo ®iÓm ®· ®¸nh dÊu ë gi÷a trang.

3. Cè g¾ng më réng ph¹m vi nh×n ra xung quanh ®iÓm ®ã.

DÇn dÇn, b¹n sÏ thÊy ngµy cµng nhiÒu ch÷, nhiÒu c©u h¬n vµ qua 2 - 3 th¸ng chuyªn cÇn luyÖn tËp hµng ngµy b¹n sÏ nh×n thÊy c¶ trang s¸ch. Çch tËp nµy ®ång thêi còng cã t¸c dông trong viÖc ph¸t triÓn nh×n ngo¹i vi. B¹n cã thÓ dïng thªm b¶ng Sunte kÌm çc ®−êng ®· chõa s½n ë 1 ®Õn nhiÒu « ®Ó tËp nhËn biÕt çc ch÷ sè hiÖn ra ë chç ®· ®ôc « vµ tËp nhí. §©y lµ çch luyÖn bæ sung. Bµi nµy luyÖn tËp hµng ngµy trong 2 tuÇn. Khi ®äc cÇn l−u ý vµo çc sè liÖu d÷ kiÖn ë trong bµi. B¹n h·y nhí thuËt to¸n tÝch hîp vµ thuËt to¸n vi sai cña viÖc ®äc. §o thêi gian ®äc vµ tr¶ lêi 10 c©u hái kiÓm tra ®Ó tÝnh tèc ®é ®äc.

79 80

Ch−¬ng IV

LuyÖn ®äc nhanh nh− thÕ nµo?

Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp

Néi dung cña ch−¬ng nµy nh»m gióp nh÷ng ai muèn ®¹t ®−îc kü thuËt ®äc nhanh - ®äc nhanh theo ®óng nghÜa: n¾m vµ xö lý nhanh th«ng tin cña bµi ®äc.

Nh− ®· tr×nh bµy ë çc ch−¬ng trªn, n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh lµ mét qu¸ tr×nh luyÖn vµ tiÕp thu ®Ó cã ®−îc mét thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc cña con ng−êi.

Ph−¬ng ph¸p s− ph¹m hiÖn ®¹i ph©n biÖt ba møc: n¾m ®−îc kiÕn thøc, h×nh thµnh kü n¨ng vµ t¹o thãi quen. Trong ®ã, nh÷ng kiÕn thøc lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nh÷ng d÷ kiÖn, hÖ kh¸i niÖm, çc ®Þnh luËt, quy t¾c, nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh, bæ sung lý luËn vµ çc thuËt ng÷ cã liªn quan. Kü n¨ng lµ nh÷ng t¸c ®éng thùc tÕ d¹y ta thùc hiÖn ®−îc nh÷ng tri thøc míi, trªn c¬ së ®ã l¹i tiÕp tôc t¹o ®iÒu kiÖn cã ®−îc nh÷ng kiÕn thøc míi kh¸c n÷a. Ch¼ng h¹n, biÕt ®äc tiÕng n−íc ngoµi ta sÏ cã thªm ®−îc mét nguån tri thøc míi trong s¸ch b¸o. Cßn thãi quen? §ã lµ t¸c ®éng ®Æc tr−ng bëi viÖc n¾m thËt v÷ng kü n¨ng, nã trë thµnh çc t¸c ®éng thuÇn thôc, tù ®éng, kh«ng cÇn cã sù kiÓm tra. §· lµ thãi quen th× thùc hiÖn dÔ dµng, tho¶i m¸i, kh«ng nhËn biÕt ®−îc trong qu¸ tr×nh thùc

hiÖn cña b¶n th©n. Song, muèn trë thµnh thãi quen, muèn ®¹t tíi kÕt qu¶ cao cña kü thuËt ®äc nhanh th× chØ cã luyÖn tËp, lao ®éng c«ng phu. Kh«ng cã mét çch nµo kh¸c.

Mäi sù luyÖn tËp ®Òu ®ßi hái tËp trung t− t−ëng, kiªn nhÉn vµ cã hÖ thèng. NÕu kh«ng cã ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy, th× kh«ng thÓ thµnh c«ng ®−îc. V× vËy, t− t−ëng chñ ®¹o lµ ph¶i n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p, ®Ó cã ®−îc thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc cña ng−êi ®äc.

Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña ng−êi tù häc lµ chu kú luyÖn tËp ph¶i liªn tôc, ®Òu ®Æn, ®Çy ®ñ vµ thùc hiÖn çc bµi tËp mét çch cã hÖ thèng.

Cø 8 tuÇn lµ mét chu tr×nh luyÖn tËp. Kinh nghiÖm cho hay lµ ph¶i lËp kÕ ho¹ch häc tËp sao cho trong vßng 2 th¸ng ®ã, mçi ngµy lµm viÖc Ýt nhÊt lµ 1 giê r−ìi.

Mét ®iÒu kiÖn b¾t buéc kh¸c lµ tù gi¸c lµm bµi tËp, ®¶m b¶o hiÓu s©u néi dung cña ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp. Kh«ng thÓ hy väng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt nÕu khi b¾t ®Çu luyÖn tËp vµ ch−a hiÓu râ nh÷ng c¬ së kiÕn thøc cÇn thiÕt cña viÖc tËp luyÖn.

Còng cÇn ph¶i nh¾c l¹i thªm mét lÇn n÷a lµ: ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p lµ tÝch cùc, chñ ®éng tù luyÖn tËp cã ®Þnh h−íng thay ®æi dÇn trong qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi nh÷ng t¸c ®éng lao ®éng trÝ ãc. NÕu kh«ng nhËn thøc ®−îc ®iÒu nµy sÏ kh«ng thÓ l«i kÐo ®−îc c¬ cÊu cao cÊp cña vá n·o vµo cuéc luyÖn tËp, ®¶m b¶o x©y dùng l¹i qu¸ tr×nh suy t− vµ n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh. §äc nhanh, n¾m ®Çy ®ñ vµ s©u nh÷ng ®iÒu ®· häc lµ môc ®Ých chñ yÕu, nÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ th× dï cã luyÖn tËp theo thiÕt bÞ chuyªn dông ®i n÷a, vÉn kh«ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ mong muèn.

81 82

Kh«ng thÓ ®èt ch¸y giai ®o¹n trong viÖc luyÖn tËp. Çc thiÕt bÞ chuyªn dông chØ gióp ta luyÖn çc yÕu tè vÒ chuyÓn ®éng cña m¾t, c¬ chÕ ngo¹i vi cña viÖc ph¸t ©m vµ nghe. Song chóng còng chØ cã t¸c dông yÕu ít ®Õn trung t©m n·o trong viÖc ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc. V× vËy, thµnh c«ng cña viÖc luyÖn tËp chÝnh lµ ë chç cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu dÇn dÇn ph−¬ng ph¸p lý thuyÕt vµ lµm bµi tËp.

N¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh chñ yÕu lµ ë ç nh©n ng−êi luyÖn tËp. Kinh nghiÖm cña çc líp häc cho hay: ch−a bao giê trong mét líp häc, dï cã ®iÒu kiÖn luyÖn tËp nh− nhau mµ cho kÕt qu¶ ®ång ®Òu gi÷a çc häc viªn. Mçi ng−êi tù chän cho m×nh mét nhÞp ®é vµ chiÕn l−îc ®äc thÝch hîp. H×nh 11 thÓ hiÖn biÓu ®å mÉu ®Ó häc viªn ghi qu¸ tr×nh häc

cña m×nh, tù kiÓm tra kÕt qu¶ cña m×nh.

§iÒu kiÖn b¾t buéc cuèi cïng lµ ph¶i luyÖn theo tr×nh tù dÇn dÇn, tõ dÔ ®Õn khã, tõ çi ®· biÕt ®Õn çi ch−a biÕt. ChØ chuyÓn sang lµm bµi tËp sau khi ®· hoµn toµn n¾m v÷ng bµi tr−íc.

Ch−¬ng tr×nh luyÖn tËp

Chóng ta cÇn chó ý r»ng chØ b¾t tay vµo lµm bµi tËp sau khi ®· nghiªn cøu ®Çy ®ñ tµi liÖu lý thuyÕt vµ quy t¾c thùc hiÖn tõng bµi tËp.

ViÖc chän lùa bµi tËp vµ tr×nh tù ®óng ®¶m b¶o cho häc viªn n¾m ®−îc thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc. §ã lµ ý ®å ph−¬ng ph¸p luËn cña cuèn s¸ch. Lµm quen dÇn víi nh÷ng c¬ chÕ t©m sinh lý cña qu¸ tr×nh ®äc sÏ tù gi¶i thÝch ®−îc tÝnh hîp lý cña nh÷ng bµi tËp ®Ò ra.

Tho¹t ®Çu, nh− chØ dÉn ®· nªu ra ë Ch−¬ng I, b¹n x¸c ®Þnh tèc ®é ®äc ban ®Çu vµ tèc ®é ®äc c−ìng bøc (xem Ch−¬ng II). Muèn thÕ, b¹n sö dông bµi kiÓm tra ë phÇn phô lôc. Çc bµi nµy ®Òu cã nh÷ng c©u hái ®Ó kiÓm tra møc ®é hiÓu bµi ®äc. Cuèi mçi giai ®o¹n häc tËp, b¹n cÇn ®äc mét bµi nµo ®ã, lµm

bµi tËp vµ tÝnh tèc ®é theo c«ng thøc giíi thiÖu ë Ch−¬ng V.

TuÇn thø nhÊt. TËp trung vµo thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc lµm çc bµi tËp theo chØ dÉn ë

83 84

ch−¬ng III. CÇn ®Æc biÖt chó ý ph¸t triÓn kh¸i niÖm nh×n khèi thuËt to¸n. Cã nhiÒu çch ®Ó thÓ hiÖn kh¸i niÖm nh×n khèi thuËt to¸n. H×nh 12 lµ mét vÝ dô, do chÝnh häc viªn cña mét líp häc ®äc nhanh vÏ ra.

Hä ®· gi¶i thÝch nhiÖm vô khi vÏ s¬ ®å trªn nh− thÕ nµo? §Çu tiªn lµ ph¶i tÊn c«ng vµo 3 gãc thø nhÊt cña mçi khèi: tªn ®Ò, t¸c gi¶, nguån. Råi tuú theo møc ®é gi¶i quyÕt 3 gãc cßn l¹i cña khèi. Khèi cuèi cïng - "çi míi" ®−îc ®Æt ë trung t©m. Sau mét tuÇn chuyªn cÇn luyÖn tËp, hä c¶m thÊy ®· lµm quen víi çc khèi thuËt to¸n mét çch hiÖu qu¶ râ rÖt.

Còng cã ph−¬ng ¸n thÓ hiÖn thuËt to¸n d−íi d¹ng vßi n−íc ®−îc vÆn ra vµ ch¶y vµo mét hÖ b×nh chøa theo thø tù nh− h×nh 13.

Chóng ta cã thÓ v¹ch ®−îc çc d¹ng s¬ ®å kh¸c nhau ®Ó thÓ hiÖn thuËt to¸n ®äc, thËm chÝ kh«ng v¹ch ra ®−îc, nh−ng hiÓu vµ nhí ®−îc lÇn l−ît theo tr×nh tù vµ ý nghÜa cña tõng phÇn viÖc ph¶i nhí. ChÝnh tr×nh tù ®ã còng lµ kh¸i niÖm vÒ thuËt to¸n cña sù nh×n. §iÒu chñ yÕu lµ chóng ta h×nh thµnh ®−îc mét ch−¬ng tr×nh míi ®Ó ®äc. H·y t×m çch tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trong bµi ®Ò ra ë çc khèi thuËt

to¸n - ®ã lµ nhiÖm vô ®äc. LuyÖn tËp nhiÒu sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ khi ®äc xong bµi, çc sè liÖu, d÷ liÖu, tªn gäi,… hiÖn ra trong ®Çu.

§ång thêi còng ph¶i ®Êu tranh chèng thãi quen nh×n trë l¹i. Sù chuyÓn ®éng quay trë l¹i ngµy cµng Ýt ®i, vµ dÇn dÇn mÊt h¼n. Trong thêi ®o¹n nµy cÇn nghiªn cøu vµ nhí nguyªn t¾c chñ yÕu cña viÖc ®äc.

TuÇn thø hai vμ tuÇn thø ba. Nªn ph¸t ©m khi ®äc. Hai tuÇn lµ thêi gian ®ñ ®Ó nÐn ph¸t ©m vµ thùc hiÖn ®Òu ®Æn çc bµi tËp. Çc bµi tËp sau ph¶i ®¹t tèc ®é ®äc cao h¬n bµi tr−íc. NÕu kh«ng ®¹t ®−îc nh− vËy, ph¶i tiÕp tôc luyÖn tËp. Tíi khi nµo th× b¹n c¶m thÊy lµ ®· ®¹t ®−îc môc ®Ých luyÖn tËp nÐn ph¸t ©m? §ã lµ lóc b¹n cã thÓ l−ít ®«i m¾t nhanh trªn toµn bµi ®äc cña trang giÊy, kh«ng c¶m thÊy m×nh ph¶i ®iÓm tõng ch÷, khi b¹n nh×n thÊy hÕt, hiÓu hÕt bµi ®äc mµ kh«ng c¶m thÊy tån t¹i çi vá ©m thanh trong khi ®äc.

TuÇn thø t− vμ tuÇn thø n¨m. LuyÖn çch ph¸t triÓn bé m¸y thÞ gi¸c. Chóng ta biÕt r»ng chØ ®−îc chuyÓn ®éng m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng khi ®äc nhanh. Cã hai giai ®o¹n ®Ó n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p míi. Thø nhÊt lµ më réng thÞ tr−êng. NhiÖm vô nµy ®−îc thùc hiÖn nhê luyÖn tËp theo çc b¶ng Sunte vÒ ®iÓm nµy. Quy t¾c luyÖn víi b¶ng Sunte vµ tr×nh tù thùc hiÖn bµi tËp ®· ®−îc giíi thiÖu ë çc ch−¬ng trªn. Kinh nghiÖm luyÖn tËp cho thÊy, lóc ®Çu tèc ®é ®äc b¶ng tõ 45-60 gi©y. Trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp cè g¾ng lo¹i trõ nh÷ng nh©n tè g©y ®äc chËm. Trong vµi gi©y ®Çu, chíp lÊy 5 sè ®Çu, nhí lÊy khèi ®ã vµ tiÕp ®Õn sè thø s¸u. Lµm nh− vËy sÏ gi¶m thêi gian ®äc xuèng cßn kho¶ng 26 gi©y. CÇn chó ý viÖc ph¸t ©m tªn sè, luyÖn tËp

85 86

®Ó thu h×nh t−îng cña sè lµ chñ yÕu. KÕt hîp víi gâ nhÞp, cã thÓ gi¶m thêi gian ®äc cña mét b¶ng xuèng cßn 23 gi©y. L¹i ®æi b¶ng míi vµ lu«n tËp phÊn ®Êu h¹ xuèng 20 gi©y. LuyÖn tiÕp víi çch nh×n ë gi÷a b¶ng (nhí vÞ trÝ khèi sè) vµ chØ nh×n tõ gi÷a b¶ng, thêi gian gi¶m xuèng ®−îc cßn 18 gi©y. LuyÖn tËp nh×n tõ trung t©m cña trang s¸ch lµ mét viÖc khã, nh−ng sÏ cã kÕt qu¶ nÕu kiªn tr× thùc hiÖn çc bµi tËp.

Giai ®o¹n thø hai lµ cñng cè thãi quen ®−a m¾t theo chiÒu ®øng. §©y lµ giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt. §iÒu chñ yÕu lµ ph¶i kh¾c phôc ®−îc hµng rµo t©m lý, thiÕu tin t−ëng ë çch lµm nµy.

ë ®©y cã nh÷ng bµi tËp kh¸ hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®äc 1 trang trong 15 gi©y. Chóng ta gäi ®ã lµ "ph−¬ng ph¸p c«ng ph¸". §äc víi chÕ ®é nµy cho phÐp dÇn dÇn kh¾c phôc ®−îc hµng rµo k×m h·m tèc ®é vµ lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp sang çc bµi tËp ë sau ®©y - ®äc 1 trang s¸ch trong 30 gi©y. ë ®©y, khi ®−a m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng kh«ng nh÷ng chØ bao qu¸t c¶ bµi ®äc mµ cßn hiÓu ®−îc c¶ néi dung cña nã.

Kinh nghiÖm ®äc ë n−íc ngoµi cho hay, häc viªn çc líp luyÖn ®äc nhanh ®· ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ tèt khi ®−a m¾t theo ph−¬ng th¼ng ®øng, song viÖc thay ®æi cã tÝnh chÊt t©m lý lµ ®iÒu kh¸ phøc t¹p. Ai thùc hiÖn ®−îc bµi tËp ®äc 1 trang trong 15 gi©y råi sau ®ã 30 gi©y cã hiÓu bµi th× ®¹t ®−îc hiÖu qu¶. Cã häc viªn ph¸t biÓu r»ng "®äc theo chiÒu ®øng kh¸ phï hîp, nhÊt lµ khi ®äc b¸o, cßn ®èi víi s¸ch - ®Æc biÖt lµ s¸ch trang khæ lín - th× ch−a ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng l¾m. T«i ®äc theo chiÒu ®øng (h¬i zicz¨c) vµ nh×n tõ trung t©m cña dßng. PhÇn cßn l¹i ph¶i nghÜ ra ®−îc. §äc theo chiÒu ®øng cã thÓ cã

hai d¹ng: m¾t ®−a tõ trªn xuèng d−íi lµ çch tèi −u hoÆc nh¶y tõ dßng trªn xuèng dßng d−íi. Còng cã thÓ b¸m theo mét dßng nµo ®ã, vµ sau ®ã nh¶y tiÕp sang mét dßng sau. DÇn dÇn th× sÏ t×m ra cho b¶n th©n mét çch ®äc theo chiÒu th¼ng ®øng thÝch hîp nhÊt víi m×nh".

Trong thêi gian luyÖn ®äc theo chiÒu th¼ng ®øng hµng ngµy nªn ®äc b¸o. Cét b¸o cã ph¹m vi hÑp sÏ gióp ta ph¸t triÓn thãi quen ®äc däc. Bµi tËp sè 4 chñ yÕu ¸p dông cho viÖc ®äc theo chiÒu däc.

TuÇn thø s¸u. §äc theo thuËt to¸n vi sai. §©y lµ mét trong nh÷ng giai ®o¹n phøc t¹p nhÊt. Chóng ta cÇn ®äc vµ nhí kü nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong luyÖn tËp.

§äc nhanh, nãi cho cïng lµ qu¸ tr×nh lµm s¸ng tá vµ xö lý ý t−ëng vµ ý nghÜa. Trong khi thùc hiÖn çc bµi tËp giíi thiÖu ë phÇn phô lôc, chóng ta tin t−ëng r»ng ®é d− thõa cña phÇn bµi ®äc lµ mét hiÖn t−îng hoµn toµn tù nhiªn. Thùc vËy, tõ nh÷ng tõ ng÷ cÊu thµnh bµi ®äc, sau khi ta ®· ®¸nh dÊu cho phï hîp víi thuËt to¸n th× cßn l¹i mét bé phËn rÊt nhá, vµ chÝnh phÇn nµy t¹o nªn néi dung chñ yÕu cña bµi ®äc.

87 88

D−íi ®©y tr×nh bµy thuËt to¸n vi sai ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn hiÓu tèt h¬n vµ n¾m dÔ h¬n bµi ®äc (h. 14)

§¸m m©y thø nhÊt lµ çc tõ kho¸ ch¶y xuèng d−íi d¹ng nh÷ng h¹t m−a phïn, sau ®ã nã t¹o thµnh ®¸m m©y vÒ ý t−ëng víi nh÷ng h¹t m−a to h¬n, vµ sau cïng lµ ®¸m m©y thø ba - ®¸m m©y vÒ ý nghÜa - cßn gieo xuèng nh÷ng h¹t nÆng h¬n, thËm chÝ lµ m−a ®¸.

Sù gi¶i thÝch thuËt to¸n vi sai mét çch thó vÞ ®−îc nªu ë h×nh 15. Nã ph¶n ¸nh ý ®å tr×nh bµy b»ng çc m· kh¸c nhau ®Ó ®−a th«ng tin, t−¬ng øng víi çc møc ®é thu hÑp l¹i cña bµi. Çc tõ kho¸ lµ nh÷ng m· truyÒn th«ng tin ë d¹ng ch÷. D·y ý t−ëng buéc ph¶i thùc hiÖn ý ®å mét çch ng¾n gän nhÊt - ch¼ng h¹n, chç chõa cho b−u ¶nh kh«ng cßn chç trèng ®Ó ®iÒn ch÷ vµo. M· ®Ó truyÒn th«ng tin mét çch ng¾n gän nhÊt trong thùc tÕ lµ ®iÖn tÝn.

ViÖc thùc sù n¾m ®−îc thuËt to¸n vi sai sÏ ®¹t ®−îc khi nhËn thøc bµi ®äc vµ hiÓu ý nghÜa cña nã mét çch tho¶i m¸i, x¶y ra tù ®éng.

Khi ®äc bµi tËp kiÓm tra trong tr−êng hîp nµy kh«ng ph¶i ®Ó luyÖn tèc ®é mµ chñ yÕu lµ ph¶i hiÓu s©u vµ ®Çy ®ñ néi dung bµi ®äc. NÕu sau khi kiÓm tra, hÖ sè hiÓu trong kho¶ng 0,8-0,9, mµ tèc ®é kh«ng thÊp h¬n tèc ®é cña bµi tËp kiÓm tra tr−íc lµ ®· ®¹t yªu cÇu.

TuÇn thø b¶y. LuyÖn tËp trung t− t−ëng. Trong mét tuÇn, tÊt nhiªn ch−a thÓ ®ñ thêi gian ®Ó ph¸t triÓn chØ tiªu quan träng nµy. Muèn thùc hiÖn mét çch cã hiÖu qu¶ ph¶i lµm bµi tËp trong hai tuÇn. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng nhiÒu häc viªn cña líp luyÖn nhanh cßn ph¶i tèn nhiÒu thêi gian luyÖn tËp thãi quen nµy, cßn nhiÒu h¬n thêi gian quy ®Þnh. Trong mäi tr−êng hîp ®Òu ph¶i kiÓm tra tèc ®é ®äc theo c«ng thøc ®· biÕt.

TuÇn thø t¸m. Ph¸t triÓn trÝ nhí. Bµi tËp cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn trÝ nhí lµ ®äc nhanh vµ ®äc nhiÒu. ViÖc luyÖn trÝ nhí ph¶i thùc hiÖn th−êng xuyªn, kh«ng chØ h¹n chÕ trong thêi kú luyÖn tËp ®äc nhanh.

Trong tuÇn lÔ luyÖn trÝ nhí cÇn ph¸t hiÖn ®−îc nh−îc ®iÓm vÒ trÝ nhí cña m×nh ®Ó cã çch kh¾c phôc. Cuèi cïng ph¶i ®äc bµi tËp ®· nªu trong phÇn phô lôc.

Tæng kÕt viÖc luyÖn tËp. Khi kÕt thóc "chu tr×nh" luyÖn 8 tuÇn, cÇn ph¶i tæng kÕt. §· cã bµi tËp ®Ó kiÓm tra toµn diÖn, xem nh− nghiÖm thu kÕt qu¶ ®äc nhanh. TÝnh to¸n tèc ®é ®¹t ®−îc so víi tèc ®é ban ®Çu ch¾c sÏ ®¸nh gi¸ ®−îc kÕt qu¶ häc tËp.

TuÇn Tæng kÕt "chu tr×nh" luyÖn 8 tuÇn

89 90

Néi dung luyÖn tËp Tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ (®¹t hay kh«ng)

1 ThuËt to¸n tÝch hîp

2 vµ 3 NhÞp ph¸t ©m

4 vµ 5 Ph¸t triÓn bé m¸y thÞ gi¸c

6 ThuËt to¸n vi sai

7 LuyÖn tËp trung t− t−ëng

8 Ph¸t triÓn trÝ nhí

M−êi quy t¾c vμng cña viÖc ®äc nhanh

- Quy t¾c 1. §äc kh«ng lïi l¹i. Dï bµi vÒ khoa häc vµ kü thuËt khã ®Õn ®©u còng chØ ®äc mét lÇn. Kh«ng ®−îc chuyÓn ®éng m¾t trë l¹i. ChØ khi ®· ®äc xong vµ suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®· ®äc, míi cã thÓ ®−îc ®äc l¹i bµi nÕu nh− thËt cÇn thiÕt.

- Quy t¾c 2. §äc vµ hiÓu th«ng tin theo khèi thuËt to¸n tÝch hîp. Ph¶i th−êng xuyªn nhí néi dung cña tõng khèi. Trong qu¸ tr×nh ®äc, h·y t×m çch tr¶ lêi c©u hái tiªu chuÈn ®Ò ra cho mçi khèi cña thuËt to¸n.

- Quy t¾c 3. §äc kh«ng ph¸t thµnh tiÕng. §äc mµ ph¸t ©m lµ kÎ thï cña viÖc ®äc nhanh. H·y thùc hiÖn çc bµi tËp vµ gâ nhÞp ®Ó nhÞn ph¸t ©m. Khi thÊy tèc ®é ®äc bÞ gi¶m, cÇn ph¶i luyÖn l¹i.

- Quy t¾c 4. ChuyÓn ®éng m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng khi ®äc. Khi ®äc, m¾t di chuyÓn theo chiÒu th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d−íi, theo dßng t−ëng t−îng ®i tõ gi÷a trang giÊy. H·y

tËp ph¸t triÓn thãi quen nh×n ngo¹i vi. LuyÖn tËp theo çc b¶ng Sunte. H·y ®äc b¸o cã cét hÑp, råi ®äc s¸ch, s¬ bé v¹ch ®−êng ë gi÷a trang b»ng bót ch×. PhÊn ®Êu ®äc 1 trang trong 15 gi©y cè hiÓu néi dung chung. Tuú møc ®é thµnh thôc trong viÖc di chuyÓn m¾t mµ chuyÓn sang ®äc hiÓu c¶ trang s¸ch trong 30 gi©y.

- Quy t¾c 5. TËp trung t− t−ëng cao ®é khi ®äc. TËp trung lµ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc. §äc nhanh ®ßi hái tËp trung víi møc ®é cao. Thùc hiÖn cã hÖ thèng çc bµi tËp nªu trong s¸ch.

- Quy t¾c 6. HiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc trong qu¸ tr×nh ®äc. Khi ®äc cÇn lµm râ çc tõ kho¸, çc ®iÓm tùa suy lý, tøc lµ ®iÓm tùa ®Ó hiÓu bµi. Nhí r»ng khi ®äc lµ qu¸ tr×nh t×m kiÕm vµ xö lý ý t−ëng vµ ý nghÜa.

- Quy t¾c 7. ¸p dông çc çch nhí chñ yÕu trong khi ®äc. Môc ®Ých cña viÖc ®äc ®Ó nhí. Nhí çi g× tuú theo môc ®Ých ®äc cÇn thiÕt cña m×nh. ChØ nhí nh÷ng ®iÒu g× hiÓu ®−îc. Kh«ng cÇn nhí tõng c©u tõng ch÷, mµ ph¶i nhí ý t−ëng vµ ý ®å cña t¸c gi¶ bµi ®äc.

- Quy t¾c 8. §äc víi tèc ®é biÕn ®æi. BiÕt ®äc víi çc tèc ®é kh¸c nhau còng quan träng nh− biÕt ®äc nhanh. Nªn nhí r»ng cã 5 çch ®äc. H·y biÕt chän çch ®äc cÇn thiÕt ®óng lóc vµ ®óng chç.

- Quy t¾c 9. Th−êng xuyªn luyÖn tËp, cñng cè kh«ng ngõng thãi quen.

- Quy t¾c 10. §Æt tiªu chuÈn ®äc hµng ngµy: 2 tê b¸o, 1 t¹p chÝ, vµ kho¶ng 50 - 100 trang s¸ch.

91 92

PhÇn phô lôc

Bμi ®äc sè 1

Khèi l−îng: 1.537 dÊu hiÖu

(TrÝch trong "ThÕ giíi KHKT", TËp 4, 1985)

Rïa biÓn

BiÓn n−íc ta cã ba loµi rïa biÓn phæ biÕn: ®åi måi, vÝch vµ qu¶n ®ång. §©y lµ çc loµi rïa lín cã m¸i dµi hµng mÐt. §åi måi cã bé vÈy mai xÕp chång nh− m¸i ngãi vµ cã mµu s¾c ®Ñp. VÝch vµ qu¶n ®ång cã vÈy ghÐp s¸t nhau vµ kh«ng cã mµu rùc rì. Çc loµi rïa nµy ®Òu phæ biÕn ë çc biÓn cËn nhiÖt ®íi vµ nhiÖt ®íi (Th¸i B×nh D−¬ng, Ên §é D−¬ng…). ë n−íc ta, tõ VÞnh H¹ Long qua ®¶o Hoµng Sa, C«n S¬n, tíi tËn ®¶o Phó Quèc ®Òu gÆp.

Trong ba loµi, chØ cã ®¸ng l−u ý lµ ®åi måi vµ vÝch, v× c¶ hai ®Òu cho trøng vµ thÞt ¨n ngon. Riªng ®åi måi cßn cho vÈy dïng lµm ®å mü nghÖ (gäng kÝnh, gäng «, hép trÇu, tr¸p,…). ViÖc sö dông vÈy ®åi måi cho c«ng nghÖ cã tõ thêi cæ La M·. Sö chÐp lµ lóc ®ã, ®· cã nhËp vÈy ®åi måi vµo ch©u ¢u tõ ph−¬ng §«ng. ë n−íc ta, nghÒ thñ c«ng ®åi måi cã lÏ thµnh h×nh tõ cuèi thÕ kû XIX. MiÒn B¾c ®· nhËn vÈy ®åi måi tõ Hµ Tiªn, Phó Quèc chuyÓn ra vµ chÕ biÕn ®Ó dïng trong néi ®Þa, nh−ng chñ yÕu cho xuÊt khÈu. S¶n l−îng vÈy hµng n¨m cña Hµ Tiªn lµ 200kg vµ b¸n theo c©n (0,6kg) hay theo cç (gåm 13 tÊm vÈy). VÈy vÝch còng ®Ñp, tuy kh«ng b»ng vÈy ®åi måi, nh−ng qu¸ máng nªn Ýt ®−îc dïng. Cßn vÈy qu¶n ®ång còng ®−îc sö dông nh− vÈy ®åi måi, nh−ng gi¸ trÞ kÐm h¬n. ThÞt

qu¶n ®ång còng kh«ng ngon b»ng hai loµi trªn, nªn ng−êi ta th−êng chØ ¨n trøng.

Rïa biÓn ®Î ba lÇn mçi n¨m, tõ th¸ng 2 tíi th¸ng 5, løa ®Çu 130-150 trøng, løa thø hai 80-120, løa thø ba 60-100. Th−êng, ng−êi ta dïng l−íi v©y dµi 200cm, cao 3m víi then 30-40cm, hoÆc dïng lµm l−íi quÐt nÕu ®¸y qu¸ s©u. Nh−ng còng cã thÓ lµm lÒu r×nh trªn b·i lóc rïa ®Î vµ b¾t b»ng tay. ChØ cÇn lËt ngöa råi b¾t.

Mïa b¾t rïa vµo lóc giã mïa ®«ng b¾c, tõ th¸ng 9 tíi th¸ng 2, thuËn lîi nhÊt lµ th¸ng 1 vµ th¸ng 2. §oµn thuyÒn c©u ®i kho¶ng 20 ngµy tíi çc ®¶o vµ t×m hèc ®¸ ®Ó ®Æt l−íi v× rïa th−êng tró trong ®ã. N−íc ph¶i s©u kho¶ng 3m trë l¹i. Hä ch¨ng l−íi thÝt qu©y c¶ b·i rïa råi ®Ëp n−íc b»ng gËy ®Ó xua rïa vµo l−íi.

§μo V¨n TiÕn

Bμi ®äc sè 2


(TrÝch trong "ThÕ giíi KHKT", TËp 1, 1984)

TËp luyÖn Y«ga

Th−êng gië mét quyÓn s¸ch vÒ y«ga, ng−êi ta thÊy mét lo¹t h×nh ¶nh vÒ çc asana, tøc lµ çc t− thÕ ®øng ngåi víi l−ng, ch©n tay uèn gËp trong nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. Råi nghÜ r»ng y«ga chñ yÕu lµ uèn m×nh ®−îc theo nh÷ng t− thÕ Êy.

Thùc ra asana míi lµ b−íc ®Çu tiªn, ®Æt c¬ thÓ vµo mét t− thÕ nhÊt ®Þnh, chuÈn bÞ cho hai b−íc sau quan träng h¬n nhiÒu lµ luyÖn tËp h¬i thë vµ tËp luyÖn t©m ý. Nh− vËy, luyÖn

93 94

y«ga gåm ba kh©u:

- LuyÖn thÕ (asana);

- LuyÖn khÝ (pranavama);

- LuyÖn ý (dhyana).

T− thÕ th−êng dïng nhÊt lµ ngåi ch¾p b»ng kiÓu hoa sen nh− çc t−îng PhËt. Cã thÓ xÕp thµnh rÊt nhiÒu asana kh¸c nhau; chñ yÕu lµ ®Æt c¬ thÓ vµo mét t− thÕ æn ®Þnh nhÊt, c¬ thÓ tho¶i m¸i vµ gi÷ yªn nh− vËy trong mét thêi gian dµi mµ kh«ng thÊy khã chÞu v−íng m¾c g× c¶ (kh«ng mái, kh«ng ®au l−ng, kh«ng t¾c mòi, kh«ng ®au ë mét ®iÓm nµo, kh«ng chãng mÆt,…). Kh«ng cÇn tËp nhiÒu asana l¾m, chØ cÇn 5, 7 t− thÕ, v× cã ng−êi th× vËn dông asana nµy dÔ h¬n ng−êi kh¸c, vµ còng mét ng−êi, cã h«m ®Æt m×nh vµo t− thÕ nµy th× dÔ tËp h¬n lµ thÕ ë kh¸c.

Lóc t− thÕ ®· æn ®Þnh, b−íc thø hai lµ lµm chñ h¬i thë, lµ luyÖn khÝ, víi hai kh©u chÝnh:

- VËn dông hÖ c¬ b¾p gåm c¬ hoµnh, c¬ bông, c¬ ngùc ®−a kh«ng khÝ vµo. Hoµnh çch lµ c¬ chñ yÕu vµ ®éng t¸c quan träng lµ thãt bông lóc thë ra, ph×nh bông lóc thë vµo, chø kh«ng ph¶i −ìn ngùc ®−a vai lªn. Sau khi thë vµo còng nh− thë ra, ngõng chèc l¸t.

- DÉn khÝ, tøc lµ tËp trung ý nghÜa theo dâi luång kh«ng khÝ ra vµo, sau ®ã tËp trung ý nghÜ, nghÜ r»ng luång kh«ng khÝ ®−îc dÉn ®i theo mét vßng m¹ch nhÊt ®Þnh trong c¬ thÓ, luång khÝ ®−îc dÉn ®Õn ®©u c¬ thÓ nãng lªn ®Õn ®Êy.

T− thÕ æn ®Þnh, lµm chñ ®−îc h¬i thë råi lµ b−íc vµo luyÖn ý. §©y lµ môc tiªu cuèi cïng vµ cao nhÊt, nh−ng muèn ®¹t ®−îc ph¶i tr¶i qua nhiÒu b−íc:

- T− thÕ æn ®Þnh, h¬i thë ®iÒu hoµ, m¾t nh¾m, ý nghÜ kh«ng miªn man, mµ tËp trung vµo h¬i thë, ®ã lµ tr¹ng th¸i tÜnh (tÜnh to¹).

- Råi gi¸c quan kh«ng tiÕp nhËn c¶m gi¸c tõ ng−êi n÷a, n·o nh− lµ çch ly víi thÕ giíi xung quanh, mÆc dï vÉn tØnh, kh«ng ngñ.

- Lóc luång suy nghÜ, c¶m xóc, ký øc ®Òu ngõng l¹i, sù çch biÖt gi÷a thÓ con ng−êi vµ thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng cßn n÷a, lµ tr¹ng th¸i dhyana (thiÒn nhËp thiÒn).

Th«ng th−êng, tËp ®Õn tr¹ng th¸i tÜnh lµ ®ñ ®Ó t¨ng c−êng søc khoÎ; tËp lªn cao h¬n rÊt khã, ®ßi hái nhiÒu ®iÒu kiÖn, vµ nÕu lµm kh«ng cÈn thËn, cã khi nguy hiÓm cho søc khoÎ hay t©m thÇn. Trong nh÷ng b−íc cao, ph¶i kÕt hîp sù tËp trung ý nghÜ cao ®é víi nh÷ng thao t¸c nªn h¬i thë rÊt c¨ng trong lång ngùc. Chóng t«i kh«ng chñ tr−¬ng luyÖn tËp nh− vËy cho ng−êi b×nh th−êng, vµ b¶n th©n còng chØ ngõng ë møc tËp tÜnh.

NguyÔn Kh¾c ViÖn

Bμi ®äc sè 3

Khèi l−îng : 12 chç trèng

(TrÝch trong "S¸ch lÞch KiÕn thøc phæ th«ng - 1990")

Mét ®ãng gãp vμo "kû lôc thÕ giíi"

Ca mæ t¸ch ®«i… ch¸u ViÖt - §øc, diÔn ra ngµy 4-10-1988 t¹i… phè Hå ChÝ Minh, ®· ®i vµo… sö kh«ng chØ nh− mét thµnh tùu tuyÖt vêi vÒ… häc, mµ cßn víi t− çch mét cuéc phÉu thuËt… t¹p nhÊt tõ tr−íc tíi nay, 67 b¸c sÜ vµ chuyªn viªn ngµnh y, trong ®ã cã 28 b¸c sÜ ®·… ca mæ bao

95 96

gåm bèn ®¹i phÉu thuËt nh»m t¸ch rêi hai ch¸u song sinh dÝnh liÒn nhau gÇn 9 tuæi. §©y lµ… mæ thø t¸m trªn thÕ giíi thuéc d¹ng nµy, nh−ng phøc t¹p h¬n nhiÒu v× hai em bÐ ®· lín, mét em bÞ… tim bÈm sinh, mét em bÞ h− vá n·o, tuû sèng tho¸i ho¸, song cßn tri gi¸c. Ngoµi ra, cÆp… nµy chØ cã hai ch©n, cã chung ruét giµ, mét niÖu ®¹o, mét bµng quang, mét hËu m«n vµ mét bé sinh dôc. Sau cuéc mæ kÐo dµi 14… ph¶i mÊt ba lÝt m¸u, viÖc t¸ch rêi hai em bÐ ViÖt - §øc ®· thµnh c«ng.

Bμi ®äc sè 4

Khèi l−îng: 4.095 dÊu hiÖu.

(TrÝch trong "T¹p chÝ KHKT X©y dùng, sè 13-1990")

T×m hiÓu mét sè d¹ng n¨ng l−îng ®iÖn

1. N¨ng l−îng bøc x¹ mÆt trêi. VÒ nguyªn t¾c Nhµ m¸y ®iÖn MÆt Trêi ho¹t ®éng gÇn gièng nh− nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn nh−ng lß h¬i ®−îc ®un nãng b»ng ¸nh n¾ng. Çc tia n¾ng ®−îc héi tô bëi çc tÊm g−¬ng ®Æt trªn mét diÖn tÝch réng vµ cã thÓ quay theo h−íng MÆt Trêi. ViÖc thùc hiÖn ®−îc çc ®iÒu nµy lµ rÊt ®¾t, ®ång thêi v× ¸nh n¾ng MÆt Trêi kh«ng liªn tôc (ban ®ªm vµ nh÷ng lóc bÞ m©y che th× kh«ng cã ¸nh n¾ng) nªn ng−êi ta ®ang t×m çch kh¾c phôc. N¨m 1968 gi¸o s− Gr©ys¬ (chuyªn gia rÊt næi tiÕng cña Mü vÒ nghiªn cøu sö dông n¨ng l−îng MÆt Trêi vµ nghiªn cøu vò trô) ®· ®Ò nghÞ ®−a çc tr¹m thu nhËn n¨ng l−îng MÆt Trêi lªn quü ®¹o cña Tr¸i §Êt. Tr¹m cã c«ng suÊt 200-2.000MW vµ cã kh¶ n¨ng truyÒn n¨ng l−îng thu ®−îc xuèng bÊt cø ®Þa ®iÓm nµo trªn mÆt ®Êt. Nh÷ng ®Ò ¸n nh− vËy ®· ®−îc tÝnh to¸n cô

thÓ vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt. VÝ dô, mét tr¹m thu n¨ng l−îng víi c«ng suÊt 10MW ph¶i nÆng 50-100 ngµn tÊn vµ chiÕm diÖn tÝch 60 - 150km2 trªn vò trô. §Ó x©y dùng mét tr¹m nh− vËy ph¶i tèn (kÓ c¶ viÖc chÕ t¹o tªn löa mang nguyªn vËt liÖu lªn quü ®¹o) kho¶ng 1 triÖu tÊn nh«m (13% sè nh«m cña n−íc Mü), 50-100 ngµn tÊn silic ®Ó lµm pin mÆt trêi. §Ó ®−a ®−îc khèi l−îng nguyªn liÖu lªn quü ®¹o cÇn tíi 700 chuyÕn tªn löa vµ mçi chuyÕn ph¶i ®−a ®−îc kho¶ng 250 tÊn lªn quü ®¹o. ViÖc l¾p r¸p trªn quü ®¹o cÇn kho¶ng 500 çn bé chuyªn m«n. Bëi vËy khi hoµn thµnh nhµ m¸y ®iÖn kiÓu nµy th× gi¸ 1kWh cã thÓ 1.500 - 4.000 ®« la Mü nh−ng chØ sau 3 n¨m lµ hoµn vèn vµ cã thÓ lµm viÖc trong 30 n¨m liªn tôc. Do ph¶i ®Çu t− tèn kÐm vµ kü thuËt phøc t¹p nh− vËy nªn mét quèc gia th× kh«ng ®ñ søc ®¶m nhiÖm c¶ c«ng tr×nh, mµ ®ßi hái sù hîp t¸c quèc tÕ cña nhiÒu n−íc.

NhiÒu nhµ khoa häc cho r»ng tèt h¬n hÕt lµ khai th¸c n¨ng l−îng MÆt Trêi theo nguyªn t¾c biÕn ®æi quang ®iÖn, tøc lµ biÕn trùc tiÕp n¨ng l−îng ¸nh s¸ng thµnh ®iÖn n¨ng. Nh−ng çch gi¶i quyÕt nµy vÉn cßn tÊt tèn kÐm.

Liªn X« sau khi x©y dùng xong nhµ m¸y ®iÖn ch¹y b»ng n¨ng l−îng bøc x¹ MÆt Trêi ë Crimª, ®ang chuÈn bÞ x©y dùng mét nhµ m¸y lo¹i nµy n÷a c«ng suÊt 300MW. Phèi hîp víi çc ®ång nghiÖp ë H·ng SHARP, çc chuyªn gia kü thuËt cña h·ng FUJI (NhËt B¶n) ®· thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o thµnh c«ng lo¹i tr¹m ®iÖn dïng n¨ng l−îng mÆt trêi cã c«ng suÊt 150kW cung cÊp ®iÖn ®ñ dïng cho 700 ng−êi. ë n−íc ta nh÷ng n¨m 1981 - 1985 ViÖn nghiªn cøu khoa häc kü thuËt (Bé N¨ng l−îng) ®· nghiªn cøu chÕ t¹o vµ thö nghiÖm çc thiÕt bÞ giµn ®un n−íc nãng b»ng n¨ng l−îng MÆt Trêi.

97 98

2. N¨ng l−îng nguyªn tö. HÇu hÕt çc lß ph¶n øng h¹t nh©n hiÖn nay ®Òu ho¹t ®éng theo ph−¬ng ph¸p neutron chËm vµ mÆc dï çc má ®Òu nhá, ®ång thêi phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng khai th¸c nh−ng tr÷ l−îng vÉn lín h¬n nhiÒu so víi n¨ng l−îng dïng nhiªn liÖu h÷u c¬. NÕu sau nµy t×m ®−îc ph−¬ng ph¸p neutron nhanh th× tr÷ l−îng sÏ kh«ng bao giê hÕt.

3. N¨ng l−îng ®Þa nhiÖt. Khoan hai giÕng thËt s©u çch nhau mét kho¶ng thÝch hîp, b¬m n−íc l¹nh vµo mét giÕng. Khi thÊm qua ®Êt th× n−íc ®−îc ®un nãng råi ch¶y vµo giÕng 2 vµ ®−îc b¬m lªn ®Ó dïng. NÕu cã nguån n−íc nãng ngay trong lßng ®Êt th× chØ viÖc b¬m lªn ®Ó dïng nh−ng ®iÒu nµy rÊt hiÕm. ë n−íc ta theo sè liÖu th¨m dß cña Tæng côc §Þa chÊt, cã kho¶ng 150 nguån n−íc nãng tõ 40 ®Õn 1000C ch¶y tõ trong lßng ®Êt, trong ®ã cã nhiÒu ®iÓm ë ven biÓn miÒn Trung vµ t©y b¾c B¾c bé. Çc n¨m 1983 - 1984 Bé §iÖn lùc, Tæng côc §Þa chÊt vµ ViÖn N¨ng l−îng nguyªn tö quèc gia ®· sö dông m« h×nh sö dông n−íc nãng ë Mü L©m (Hµ Tuyªn) víi giÕng khoan s©u 150m, l−u l−îng 6 l/s vµ nhiÖt ®é 650C ®Ó sÊy chÌ bóp, s¾n l¸t vµ d−îc liÖu, ®¹t chÊt l−îng cao. N¨m 1985 Bé §iÖn lùc ®· triÓn khai øng dông thiÕt bÞ d−íi d¹ng mÉu c«ng nghiÖp ë Héi V©n (NghÜa B×nh) víi giÕng khoan s©u 128m, l−u l−îng 10 l/s vµ nhiÖt ®é 870C ®Ó sÊy c¬m dõa, cïi dõa n¹o nhá, c«ng suÊt 3 - 4 tÊn s¶n phÈm t−¬i/ ngµy.

4. N¨ng l−îng khÝ biogas. §©y lµ d¹ng n¨ng l−îng míi nh−ng ®Çy lý thó. KhÝ biogas (trong ®ã khÝ mªtan chiÕm 50-80%) ®−îc t¹o thµnh bëi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc vi sinh vËt trong ph©n, thùc phÈm thõa vµ r¸c phÕ th¶i. ë Liªn X« hµng n¨m cã thÓ s¶n xuÊt ra kho¶ng 100 tû m3, tøc lµ kho¶ng 10% s¶n l−îng khÝ tù nhiªn. §iÒu lîi Ých n÷a lµ ph©n, r¸c sau qu¸ tr×nh nµy sÏ cã chÊt l−îng tèt h¬n ®èi víi

c©y trång.

5. N¨ng l−îng sãng. Khi tèc ®é giã 12 m/s th× n¨ng l−îng sãng trªn 1 mÐt dµi ngän sãng lµ 10 - 60kW. Tr¹m thu nhËn n¨ng l−îng nµy gièng nh− çc hép næi lËp lê trªn mÆt n−íc, kÝch th−íc hép ®ñ lín ®Ó sãng cã thÓ trµn qua. Trong hép ®−îc chia thµnh nhiÒu ng¨n nhá. Khi sãng qua hép, kh«ng khÝ trong çc ng¨n bÞ nÐn l¹i sÏ trµn qua çc kªnh sang ng¨n bªn c¹nh lµm quay tuabin khÝ vµ m¸y ph¸t nhá sÏ n¹p ®iÖn cho acquy.

6. N¨ng l−îng giã. ViÖn kü thuËt c¬ giíi qu©n sù (Tæng côc Kü thuËt, Bé Quèc phßng) ®· nghiªn cøu thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o thµnh c«ng çc lo¹i m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng søc giã cã c«ng suÊt 0,5; 1,0; 2,0; 3,0kW. Qu¹t lµm viÖc th−êng xuyªn cã hiÖu qu¶ ë n¬i cã giã cÊp 3 ®Õn cÊp 9, chÞu b·o cÊp 12 vÉn an toµn. Çc m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng søc giã cã thÓ n¹p acquy, th¾p s¸ng hoÆc dïng cho thiÕt bÞ th«ng tin, b¬m n−íc tõ giÕng s©u hoÆc b¬m n−íc lªn tÇng cao. Ch−¬ng tr×nh cÊp Nhµ n−íc ®· ®Æt çc m¸y ®ã ë Cam Ranh, Tr−êng Sa vµ mét sè tr¹m biªn giíi. T¹i Anh võa ®−a vµo sö dông tuabin giã lín nhÊt thÕ giíi t¹i nói B¬ga trªn ®¶o Oocn©y. Tuabin cã r«to nÆng 64 tÊn vµ ®−îc ®Æt trªn cét cao 45m ®Ó biÕn n¨ng l−îng giã thµnh ®iÖn n¨ng dïng cho sinh ho¹t cña 2000 gia ®×nh.

N.V.T.

Bμi ®äc sè 5


(TrÝch trong "Science News" No 263-1982)

99 100

Çc vÖ tinh nh©n t¹o cña Ên §é

Tæ chøc nghiªn cøu vò trô cña Ên §é ngµy 10-4-1982 ®· phãng thµnh c«ng vÖ tinh nh©n t¹o thø s¸u cña n−íc nµy víi tªn löa cña c¬ quan Hµng kh«ng vò trô quèc gia Mü (NASA). VÖ tinh nµy ®−îc gäi lµ INSAT-1 vµ lµ mét vÖ tinh ®a chøc n¨ng, nh−ng chñ yÕu dïng cho liªn l¹c vµ dù b¸o thêi tiÕt. §©y lµ vÖ tinh thø n¨m cña Ên §é ®−îc ®−a lªn quü ®¹o b»ng çc tªn löa kh«ng ph¶i cña Ên §é, nh−ng lµ vÖ tinh ®Çu tiªn mµ viÖc dïng tªn löa cña n−íc ngoµi ph¶i mÊt tiÒn.

VÖ tinh ®Çu tiªn cña Ên §é mang tªn Arybuata ®−îc phãng tõ ngµy 19-4-1975 lµ mét vÖ tinh thiªn v¨n. ViÖc phãng vÖ tinh nµy víi sù gióp kh«ng cña Liªn X« vÒ tªn löa, chñ yÕu nh»m chøng minh kh¶ n¨ng cña Ên §é vÒ thiÕt kÕ vÖ tinh xö lý sè liÖu, theo dâi ®−êng bay vµ mét sè kü thuËt vò trô kh¸c. Tr−íc ®ã tõ l©u, Ên §é ®· hîp t¸c nhiÒu lÇn víi Liªn X« trong viÖc phãng çc tªn löa th¨m dß khÝ quyÓn.

N¨m 1979, vÖ tinh thø hai cña Ên §é, vÖ tinh th¨m dß tµi nguyªn mang tªn Bhaskara-1 còng ®−îc phãng b»ng tªn löa Liªn X«, lÇn nµy còng kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn.

VÖ tinh phãng b»ng tªn löa chÝnh cña Ên §é, vÖ tinh thø ba, bay vµo quü ®¹o ngµy 18-7-1980. §©y lµ vÖ tinh thö nghiÖm nhá mang tªn lµ Rohini. Víi çc tªn löa cña m×nh. Ên §é dù kiÕn sÏ phãng mét sè vÖ tinh cã träng l−îng lín h¬n, trong ®ã cã lo¹i vÖ tinh bay vßng qua çc ®Þa cùc.

VÖ tinh thø t− cña Ên §é ®· ®−îc phãng n¨m 1981 nhê tªn löa Ariane thø ba cña C¬ quan vò trô ch©u ¢u (ESA) vµ còng kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn phãng. Trong lÇn nµy, ngoµi vÖ tinh cña Ên §é, cßn cã mét sè vÖ tinh cña ESA. Môc ®Ých chñ yÕu cña Ariane lµ phãng çc vÖ tinh lªn quü ®¹o chuyÓn, sau ®ã

®−a sang quü ®¹o ®Þa tÜnh. VÖ tinh thø t− cña Ên §é lµ mét vÖ tinh liªn l¹c thö nghiÖm, gäi lµ Appolo.

Còng nh− n¨m 1981, vµo cuèi n¨m 1982, víi sù gióp ®ì vÒ tªn löa cña Liªn X«, vÖ tinh thø n¨m cña Ên §é Bahskara-2 ®· ®−îc ®Æt lªn qòy ®¹o.

§Ó phãng vÖ tinh thø s¸u INSAT-1, Ên §é ®· tr¶ cho Mü 25 triÖu ®« la (tªn löa Delta). VÖ tinh INSAT-2, theo dù kiÕn sÏ phãng vµo n¨m 1983 trong chuyÕn bay thø t¸m cña tµu con thoi Mü, lÇn nµy còng ph¶i tr¶ tiÒn. Çc vÖ tinh INSAT cña Ên §é (Indian National Satellite System( cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn liªn l¹c b»ng ®iÖn tho¹i vµ truyÒn sè liÖu, truyÒn trùc tiÕp çc ch−¬ng tr×nh mµu tíi çc m¸y thu h×nh ë çc lµng xãm xa x«i, tiÕn hµnh quan s¸t thêi tiÕt sau nöa giê mét vµ lµm tr¹m chuyÓn tiÕp truyÒn sè liÖu cho nhiÒu lo¹i dông cô ®Æt ë mÆt ®Êt.

§Æng Méng L©n (theo J.Eberhart)

Bμi ®äc sè 6


(TrÝch trong "X©y dùng x−a vµ nay" Phªrenx Sªbi«c)

§iÒu kú l¹ cña th¸p mü latinh

ViÖc thiÕt kÕ nh÷ng ng«i nhµ bÒn v÷ng ®èi víi ®éng ®Êt trë thµnh mét trong nh÷ng m«n khoa häc míi vÒ nÒn mãng. Ng−êi ta cã quyÒn nãi r»ng nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña m«n khoa häc trÎ tuæi nµy thËt lµ phi th−êng.

Thµnh phè Mªhic« x©y dùng trªn ®Êt sÐt vµ tro nói löa.

101 102

S¸ng sím ngµy 26 th¸ng 7 n¨m 1957, trªn bê Th¸i B×nh D−¬ng cña n−íc nµy, ë gi÷a çnh ®ång gÇn Chimpanxingo mét nói löa míi h×nh thµnh vµ có ®Èy ngÇm d−íi ®Êt x¶y ra lóc ®ã ®· lµm rung chuyÓn toµn bé miÒn Trung Mü. Møc ®é tµn ph¸ ë Mªhic« thËt lµ lín. PhÇn lín thµnh phè trong vßng ch−a ®Çy mét gi©y ®· biÕn thµnh g¹ch vôn. Cïng víi çc ®éi ch÷ thËp ®á cßn cã c¶ mét ban gåm chñ yÕu lµ çc nhµ ®Þa chÊt vµ kü s− còng vµo kh¶o s¸t víi môc ®Ých rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt.

Sù xem xÐt s¬ bé cña ban nµy ®· ®−a ®Õn kÕt qu¶ ®¸ng chó ý. Trong thµnh phè, nÕu kh«ng kÓ mét sè h− háng nhá th× tÊt c¶ çc ng«i nhµ hai tÇng ®Òu nguyªn vÑn, cßn hÇu hÕt çc ng«i nhµ nhiÒu tÇng ®Òu bÞ ®æ. Duy cã ng«i nhµ chäc trêi cña c¬ quan Xæ sè nhµ n−íc vµ ng«i nhµ th¸p Mü Latinh 43 tÇng vÉn hoµn toµn nguyªn vÑn, trong hai c«ng tr×nh nµy chØ bÞ vì mÊy m¶nh kÝnh cöa sæ. TÊt c¶ çc dÊu hiÖu ®Òu chøng tá ®éng ®Êt g©y t¸c h¹i lín nhÊt cho nh÷ng ng«i nhµ nµo cã tÇn sè dao ®éng b¶n th©n gÇn b»ng tÇn sè cña sãng ®éng ®Êt (hiÖn t−îng céng h−ëng).

ë Mªhic«, t×nh h×nh x¶y ra còng ®óng nh− thÕ: tÇn sè dao ®éng lan truyÒn trong ®Êt trêi ®óng b»ng tÇn sè dao ®éng cña b¶n th©n cña nh÷ng ng«i nhµ bèn - n¨m tÇng. Cßn… th¸p Mü Latinh kh«ng bÞ thiÖt h¹i v× tÇn sè dao ®éng cña b¶n th©n nã kh¸c. Vµ ®iÒu nµy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn: çc t¸c gi¶ thiÕt kÕ ng«i th¸p tr−íc khi x¶y ra ®éng ®Êt nµy 13 th¸ng ®· c«ng bè çc tÝnh to¸n cña m×nh trong héi nghÞ çc nhµ nghiªn cøu ®éng ®Êt ë Caliphornia.

TrËn ®éng ®Êt nµy ®· më ra b−íc ngoÆt c¨n b¶n trong khoa häc x©y dùng cña thÕ giíi. ë nhiÒu n¬i, ng−êi ta thay ®æi

quy ph¹m x©y dùng. Vµ ®iÒu kú l¹ cña th¸p Mü Latinh ®· lµm cho ng−êi ta còng quan t©m ®Õn m«n c¬ häc ®Êt ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn.

(Ng−êi dÞch: Bïi V¹n Tr©n)

C©u hái kiÓm tra

* Bμi ®äc sè 1

1. Tªn bµi?

103 104

2. T¸c gi¶?

3. Nguån tµi liÖu?

4. Bµi nµy nãi vÒ loµi g×?

5. Cã mÊy lo¹i rïa phæ biÕn ë n−íc ta?

6. §åi måi quý v× nh÷ng ®Æc ®iÓm g×?

7. Rïa biÓn mçi n¨m ®Î mÊy lÇn?

8. Cã mÊy çch b¾t rïa?

9. Vµo mïa nµo b¾t rïa tèt nhÊt?

10. N¬i ®Æt l−íi ®Ó b¾t rïa?

* Bμi ®äc sè 2:

1. Tªn bµi?

2. T¸c gi¶?


4. ViÖc x¶y ra ë n−íc nµo?

5. Asana lµ g×?

6. Cã mÊy kh©u luyÖn y«ga?

7. Néi dung 2 kh©u luyÖn khÝ?

8. Tr¹ng th¸i dhyana lµ g×?

9. Th−êng nªn tËp ®Õn møc nµo?

10. ý khuyÕn dô cña t¸c gi¶?

* Bμi ®äc sè 3:

Bµi nµy ngoµi viÖc kiÓm tra tèc ®é ®äc, cã yªu cÇu luyÖn nh×n bao qu¸t. H·y ®iÒn çc tõ thÝch hîp vµo chç trèng. Sau

®ã kiÓm tra sè chç ®iÒn ®óng (§) vµ ®o thêi gian ®iÒn (T) tÝnh b»ng gi©y. Kh¶ n¨ng bao qu¸t tÝnh theo c«ng thøc: K = T:§. §¸nh gi¸: K = 3-5: giái, 5,1-7: kh¸, 7,1-10: ®¹t.

* Bμi ®äc sè 4:

Bµi nµy, ngoµi yªu cÇu kiÓm tra tèc ®é ®äc, cßn luyÖn nh×n theo chiÒu th¼ng ®øng trong tr−êng hîp ®äc çc cét b¸o (chó ý: bµi in theo 2 cét).

1. Tªn bµi?

2. T¸c gi¶?


4. Sè d¹ng n¨ng l−îng ®Ò cËp tíi trong bµi?

5. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña Nhµ m¸y ®iÖn MÆt Trêi?

6. Nguyªn t¾c biÕn ®æi quang ®iÖn cã kinh tÕ kh«ng?

7. KÓ tªn 2 h·ng cña NhËt phèi hîp thiÕt kÕ víi Liªn X« tr¹m ®iÖn MÆt Trêi c«ng suÊt 150kW?

8. Sè liÖu vÒ nguån n−íc nãng ë n−íc ta?

9. T¸c gi¶ nãi g× vÒ viÖc ̧ p dông khÝ biogas ë ViÖt Nam?

10. KÓ çc ®Þa ®iÓm ®· ®−îc ®Æt m¸y ph¸t ®iÖn b»ng søc giã ë n−íc ta hiÖn nay.

* Bμi ®äc sè 5:

1. Tªn bµi?

2. T¸c gi¶?


4. ChuyÖn x¶y ra ë ®©u, cã liªn quan ®Õn nh÷ng n−íc nµo?

105 106

5. Ên §é ®· phãng ®−îc mÊy vÖ tinh nh©n t¹o?

6. Tªn vÖ tinh ®Çu tiªn?

7. Ên §é phãng vÖ tinh b»ng tªn löa cña m×nh vµo ngµy nµo?

8. §Æc ®iÓm cña vÖ tinh thø t−?

9. N¨m phãng vÖ tinh thø n¨m?

10. TÝnh n¨ng cña çc vÖ tinh INSAT?

* Bμi ®äc sè 6:

1. Tªn bµi?

2. T¸c gi¶ vµ dÞch gi¶?

3. S¸ch nµo?

4. TrËn ®éng ®Êt x¶y ra vµo ngµy nµo, ë ®©u?

5. HiÖn t−îng l¹ trong trËn ®éng ®Êt?

6. T¹i sao ng«i nhµ cao 43 tÇng kh«ng ®æ?

7. Ph¸t hiÖn cã gi¸ trÞ vÒ khoa häc?

8. Çc nhµ nghiªn cøu vÒ ®éng ®Êt ®· ®−îc çc t¸c gi¶ thiÕt kÕ th«ng b¸o nh− thÕ nµo?

9. ý nghÜa cña trËn ®éng ®Êt nµy?

10. B¹n rót ra ®−îc ®iÒu g× lý thó?

Bé b¶ng sunte

15 6 16 9 14 21 5 20 2 8

1 3 20 24 2 12 23 9 14 12

18 22 10 21 12 24 10 1 19 17

17 11 23 5 25 16 7 18 25 6

7 4 13 19 8 3 15 4 11 22

12 21 4 12 8 7 18 4 9 22

1 10 17 19 2 16 25 13 2 11

23 16 5 15 9 6 10 1 20 5

7 24 22 18 25 15 25 17 14 19

11 20 3 14 6 3 12 21 23 8

6 1 18 22 14 22 25 7 21 11

12 10 15 3 25 6 2 10 3 23

2 20 5 23 13 17 12 16 5 18

16 21 8 11 7 1 15 20 9 24

9 4 17 19 24 19 13 4 14 8

9 5 11 23 20 21 12 7 1 20

14 25 17 19 13 6 15 17 3 18

3 21 7 16 1 19 4 8 25 13

18 12 6 24 4 24 2 22 10 5

8 15 10 2 22 9 14 11 23 16

107 108

5 14 12 23 2 14 18 7 24 21

16 25 7 24 13 22 1 10 9 6

11 3 20 4 18 16 5 8 20 11

8 10 19 22 1 23 2 25 3 15

21 15 9 17 6 19 13 17 12 4

Môc lôc

Trang

Lêi giíi thiÖu .......................................................................... 5

Ch−¬ng I: Më ®Çu vÒ kü thuËt ®äc nhanh ......................... 7

T¹i sao ph¶i ®äc nhanh h¬n? ................................................... 7

ë ®©u vµ khi nµo cÇn ®äc nhanh? .......................................... 11

VËy, ®äc nhanh lµ g×? ........................................................... 13

Thiªn h¹ ®· ®äc nhanh nh− thÕ nµo? ..................................... 15

Mét sè trang bÞ sö dông trong luyÖn kü thuËt ®äc nhanh. .... 21

Ch−¬ng II: Çc ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®äc .................... 23

M« h×nh qu¸ tr×nh ®äc ........................................................... 23

Çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng ............ 30

N¨m ph−¬ng ph¸p ®äc .......................................................... 36

Ch−¬ng III: Çc c¬ së khoa häc cña kü thuËt ®äc nhanh .... 40

§äc vµ bé n·o ....................................................................... 40

ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc .......................................... 45

Ch−¬ng IV: Nh×n, hiÓu vμ nhí ........................................... 54

tiÕp thô thÞ gi¸c bµi ®äc ......................................................... 54

HiÓu ®iÒu ®· ®äc ................................................................... 61

TËp trung t− t−ëng lµ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc ............ 66

§äc vµ nhí ............................................................................ 69

Ch−¬ng V: Çc lo¹i bμi tËp chñ yÕu ®Ó luyÖn ®äc nhanh .. 74

X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc b»ng çch nµo? ..................................... 74

§äc nh− thÕ nµo? .................................................................. 77

N¾m v÷ng thuËt to¸n tÝch hîp cña bµi ®äc ............................ 80

LuyÖn theo b¶ng sunte .......................................................... 81

LuyÖn tËp ®Ó hiÓu thÊu bµi ®äc ............................................. 84

109 110

LuyÖn tËp chó ý cao ®é trong khi ®äc .................................. 84

Ch−¬ng IV: LuyÖn ®äc nhanh nh− thÕ nμo? ................... 86

Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp .......................................................... 86

Ch−¬ng tr×nh luyÖn tËp ......................................................... 89

M−êi quy t¾c vµng cña viÖc ®äc nhanh ................................ 97

PhÇn phô lôc ....................................................................... 99

Rïa biÓn ................................................................................ 99

TËp luyÖn Y«ga ................................................................... 100

Mét ®ãng gãp vµo "kû lôc thÕ giíi" .................................... 103

T×m hiÓu mét sè d¹ng n¨ng l−îng ®iÖn .............................. 103

C¸c vÖ tinh nh©n t¹o cña Ên §é .......................................... 107

§iÒu kú l¹ cña th¸p mü latinh ............................................. 109

C©u hái kiÓm tra ................................................................. 112

Bé b¶ng sunte...................................................................... 115

nhµ xuÊt b¶n thanh niªn 62 Bµ TriÖu - Hµ Néi - §T: (04).9430219 - 8229413.

Fax: 04.8229078. Website: www.nxbthanhnien.com.vn. Chi nh¸nh: 270 NguyÔn §×nh ChiÓu - QuËn III - TP. Hå ChÝ Minh.

§T: (08) 9303262

Kü thuËt ®äc nhanh

NguyÔn Huy C«n

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n: mai thêi chÝnh ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung: ThiÒu Hoa

Biªn tËp: QUúNH LI£N B×a:

Söa b¶n in: Thu Hµ

Ky thuat doc nhanh thuat doc nhanh.pdf · 2014-04-23 · 7 8 Ch−¬ng I Më ®Çu vÒ kü thuËt...

Documents

Transcript of Ky thuat doc nhanh thuat doc nhanh.pdf · 2014-04-23 · 7 8 Ch−¬ng I Më ®Çu vÒ kü thuËt...