1

KOMPLEKSOWY PROGRAM NAUCZANIACHORÓB WEWNÊTRZNYCH DLA III, IV, V, VI ROKU

WYDZIA£U LEKARSKIEGO

Rok III, semestr V – wyk³ady i æwiczenia z propedeutyki choróbwewnêtrznych czêœæ I (badanie podmiotowe i przedmiotowe) prowa-dzone bêd¹ przez Klinikê Endokrynologii, Nadciœnienia Têtniczegoi Chorób Przemiany Materii.

Rok III, semestr VI – wyk³ady i æwiczenia z propedeutyki choróbwewnêtrznych, czêœæ II (symptomatologia) prowadzone bêd¹ przezKlinikê Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych.

Rok IV – w systemie „rozsianym” seminaria i æwiczenia z endokry-nologii oraz gastroenterologii.

Rok V – w systemie „blokowym” seminaria i æwiczenia z hemato-logii, kardiologii oraz chorób uk³adu oddechowego.

Rok VI – w systemie „blokowym” seminaria i æwiczenia z reumatolo-gii oraz nefrologii.

Form¹ zaliczenia przedmiotu jest z³o¿enie egzaminu koñcowego naVI roku.

Egzamin z chorób wewnêtrznych dla VI roku WL sk³ada siê z dwóchczêœci: teoretycznej i praktycznej. Zgodnie z § 25 regulaminu stu-diów PAM (zatwierdzonego w dniu 27.08.2002 r.) ust. 2 do zaliczeniaegzaminu wymagane jest otrzymanie co najmniej oceny dostatecznejz ka¿dej czêœci egzaminu.1. Czêœæ teoretyczna jest w formie egzaminu testowego zorganizo-

wanego dla ca³ego roku VI w jednym dniu (3 lub 4 tydzieñmaja). Egzamin trwa 2 godziny (120 min).a. Test sk³ada siê ze 100 pytañ z zakresu ca³ego programu z cho-rób wewnêtrznych, tj. propedeutyki interny (III WL), endokry-nologii, gastroenetrologii, kardiologii, hematologii, reumatologii,nefrologii pulmonologii.b. Pytania testowe (jedna odpowiedŸ prawid³owa) u³o¿one s¹wed³ug warunków ustalonych przez Centrum Egzaminów Me-dycznych (CEM), tj: w ka¿dym pytaniu nale¿y przewidzieæ 5odpowiedzi (oznaczone literami A, B, C, D, E). Prawid³owa mo¿ebyæ tylko jedna z nich. Mo¿na budowaæ pytania ³¹czone (rozwi-jaj¹ce). Je¿eli w zdaniu prawid³owe s¹ dwie lub trzy odpowiedzinale¿y oznaczyæ je cyframi (1, 2 itd.) i grupowaæ w dystraktorachnp.: A. 1, 2, 3; B. 2, 4, 5; C. 1, 4, 5; D 2, 3, 5; E. 1, 3, 4.

2

c. Pytania z zakresu poszczególnych specjalnoœci uk³adaj¹ w³aœci-we kliniki, sk³adaj¹ je u koordynatora, który odpowiada za osta-teczny wybór pytañ, konsultuj¹c ten wybór z opiekunem VI WL.d. Ocenê dostateczn¹ gwarantuje uzyskanie 60 prawid³owych od-powiedzi (w razie zbyt du¿ej iloœci ocen niedostatecznych obni-¿ona zostanie dolna granica koniecznych odpowiedzi do zaliczeniatestu – wyliczona wg krzywej Gaussa).

Punktacja 60–65 dostateczny; 66–75 doœæ dobry; 76–85 dobry;86–90 ponad dobry; 91–100 bardzo dobry.e. W razie otrzymania oceny niedostatecznej zgodnie z § 28regulaminu studiów PAM z dnia 27.08.2002 r. studentowi przy-s³uguje prawo do dwukrotnego sk³adania egzaminu poprawko-wego – I termin poprawkowy w formie ustnej u wylosowanegoegzaminatora w uzgodnionym terminie, II termin poprawkowyna ¿yczenie studenta, egzaminatora lub dziekana mo¿e byæ eg-zaminem komisyjnym.

2. Czêœæ praktyczna: pozytywny wynik egzaminu testowego upowa¿-nia do zdawania II czêœci egzaminu, czyli egzaminu praktyczne-go u wczeœniej wylosowanego egzaminatora (samodzielnegopracownika naukowego z klinik, w których prowadzone s¹ zajê-cia).a. Celem egzaminu praktycznego jest sprawdzenie na podstawiejednego przypadku klinicznego umiejêtnoœci myœlenia podmio-towego postêpowania lekarskiego tzn. badania podmiotowego,przedmiotowego, postêpowania diagnostycznego, ró¿nicowaniai leczenia podstawowych (przedstawianych na æwiczeniach) jed-nostek chorobowych.b. W razie otrzymania oceny niedostatecznej na egzaminie prak-tycznym zgodnie z § 28 regulaminu studiów PAM z dnia27.08.2002 r. studentowi przys³uguje prawo do dwukrotnegosk³adania egzaminu poprawkowego – I termin poprawkowy u te-go samego egzaminatora, II termin poprawkowy na ¿yczeniestudenta, egzaminatora lub dziekana mo¿e byæ egzaminem ko-misyjnym.c. Ocena koñcowa ustalana jest przez wylosowanego egzaminato-ra, który musi uwzglêdniæ ocenê uzyskan¹ na teœcie.

3

Zalecana literatura1. Szczeklik E., Szczeklik A.: Diagnostyka ogólna chorób wewnêtrz-

nych.2. Januszewicz W., Kokot F.: Interna. 3 tomy.3. Gerd Herold i wsp.: Medycyna wewnêtrzna. Repetytorium dla

studentów medycyny i lekarzy.4. Materia³y z seminariów i wyk³adów.

PROPEDEUTYKA CHORÓB WEWNÊTRZNYCH

Rok III, semestr V

Cele kszta³ceniaCelem kszta³cenia w semestrze V na III roku WL jest nabycie

umiejêtnoœci badania lekarskiego: nawi¹zywanie kontaktu z chorym,ocena stanu ogólnego chorego, prowadzenie wywiadu lekarskiegoi analiza dolegliwoœci chorego, opanowanie techniki badania przed-miotowego i prawid³owych wra¿eñ i objawów w badaniu palpacyj-nym, os³uchiwaniu i opukiwaniu.

Tematyka wyk³adów1. Diagnostyka chorób wewnêtrznych – jej cel i znaczenie.

Oddzia³ szpitalny – zasady zachowania siê wobec cierpi¹cegocz³owieka, sposób nawi¹zywania kontaktu z chorym i badaniepodmiotowe w œwietle praw pacjenta.

2. Badanie podmiotowe – niektóre aspekty wywiadu lekarskiego.Ból i jego charakterystyka. Dusznoœæ i jej charakterystyka. Sinicai jej manifestacja. Obrzêki – patomechanizm powstawania, zna-czenie kliniczne.

3. Badanie przedmiotowe – Ocena stanu ogólnego pacjenta, jejelementy i znaczenie. Stan œpi¹czkowy – rozpoznawanie zasadni-czych proporcji cia³a.

4. Budowa cia³a – zaburzenia. Cechy dysmorficzne. Stan od¿ywia-nia. Badanie rozmieszczenia tkanki t³uszczowej i jego znaczenie.

5. Znaczenie badanie skóry. Kr¹¿enie oboczne – patofizjologia i wnio-ski diagnostyczne. Przyczyny powiêkszenia wêz³ów ch³onnych.

6. Nieprawid³owoœci w badaniu g³owy i szyi oraz ich znaczenie dia-gnostyczne.

4

7. Metody oceny wydolnoœci uk³adu oddechowego. Odchylenia odnormy w badaniu uk³adu oddechowego.

8. Uk³ad oddechowy – ró¿nicowanie odchyleñ od normy w bada-niu przedmiotowym.

9. Uk³ad kr¹¿enia. Serce jako narz¹d. Zaburzenia rytmu serca i prze-wodzenia bodŸców – ich manifestacja w badaniu przedmioto-wym.

10. Uk³ad kr¹¿enia. Zasady wyci¹gania wniosków z badania przed-miotowego serca.

11. Nieprawid³owoœci w badaniu têtnic obwodowych, uk³adu ¿ylnegoi limfatycznego oraz ich znaczenie kliniczne.

12. Badanie jamy brzusznej. Wnioski z ogl¹dania, obmacywania i os³u-chiwania jamy brzusznej.

13. Symptomatologia chorób uk³adu moczowego i odchylenia w ba-daniu przedmiotowym.

14. Ró¿nicowanie nieprawid³owoœci w badaniu przedmiotowym uk³a-du ruchu.

15. Odchylenia od normy w badaniu neurologicznym i ich znacze-nia diagnostyczne.

Tematyka æwiczeñÆwiczenia odbywaj¹ siê w Klinice Endokrynologii, Nadciœnienia

Têtniczego i Chorób Przemiany Materii.1. Pierwszy kontakt z chorym. Uproszczona ocena stanu ogólnego

(œwiadomoœæ, cierpienie, inne objawy utrudniaj¹ce nawi¹zaniekontaktu). Wywiad lekarski: skargi g³ówne i ich rozwiniêcie (cha-rakterystyka skarg takich jak: ból, utrata œwiadomoœci, omdlenia,zawroty g³owy, dusznoœæ, obrzêki, os³abienie, bicie serca).

2. Æwiczenie umiejêtnoœci zbierania wywiadu. Dotychczasowy prze-bieg choroby, dolegliwoœci ze strony innych narz¹dów i uk³adów.Wywiad socjalny, u¿ywki, wywiad rodzinny i epidemiologiczny.

3. Ocena stanu ogólnego chorego. Budowa cia³a, stan od¿ywiania.Badanie skóry. Badanie g³owy i szyi.

4. Badanie klatki piersiowej i uk³adu oddechowego ogl¹daniemi obmacywaniem. Opukiwanie – rodzaje odg³osu opukowego, opu-kiwanie porównawcze i topograficzne. Os³uchiwanie – szmeryoddechowe i szmery dodatkowe. Ich charakter i rozpoznawanie.

5. Ca³oœæ badania uk³adu oddechowego i wnioski z badania. Zalicze-nie umiejêtnoœci badania uk³adu oddechowego.

5

6. Badanie uk³adu kr¹¿enia: serce. Ogl¹danie i obmacywanie oko-licy serca. Wyznaczenie rzutu serca na œcianê klatki piersiowej.Ocena czynnoœci serca.

7. Badanie uk³adu kr¹¿enia: serce. Prawid³owe tony serca i ich roz-poznawanie. Szmery wewn¹trz- i zewn¹trzsercowe oraz ich rozpo-znawanie.

8. Ca³oœæ badania serca i wyci¹ganie wniosków z badania. Zaliczeniebadania fizykalnego serca.

9. Badanie têtnic obwodowych – têtno i jego cechy. Próby czynnoœcio-we ukrwienia koñczyn. Badanie uk³adu ¿ylnego i limfatycznego.

10. Badanie jamy brzusznej – ogl¹danie i obmacywanie powierz-chowne. Opukiwanie i os³uchiwanie jamy brzusznej.

11. Badanie jamy brzusznej – ocena narz¹dów jamy brzusznej i w¹-troby, œledziony, trzustki oraz jelit. Wyci¹ganie wniosków z bada-nia jamy brzusznej.

12. Badanie uk³adu moczowo-p³ciowego i badanie uk³adu ruchu.13. Orientacyjne badanie neurologiczne.14. Sprawdzian praktyczny: umiejêtnoœæ samodzielnego badania pod-

miotowego i przedmiotowego.15. Zaliczenie æwiczeñ z umiejêtnoœci badania podmiotowego i przed-

miotowego.

Zaliczenie æwiczeñ jest dwustopniowe:1. Test z diagnostyki chorób wewnêtrznych (w ostatnim tygodniu

æwiczeñ, dla wszystkich grup w jednym terminie) sk³ada siê z 60pytañ. Zalicza go 65% prawid³owych odpowiedzi.

2. Zaliczenie historii choroby. Termin ustala siê z asystentem. Prze-³o¿enie zaliczenia poza czas trwania semestru traktowane bêdziejako zaliczenie w II terminie (poprawkowym).

Do warunkowego zaliczenia semestru („zielony warunek”) koniecznajest pozytywna ocena z jednego z ww. etapów, uzyskana w terminieæwiczeñ.

Obowi¹zuje przygotowanie teoretyczne do ka¿dego æwiczenia (pod-rêcznik: Diagnostyka chorób wewnêtrznych pod red. Szczeklik; Dia-gnostyka chorób wewnêtrznych pod red. W. Or³owski).

Przygotowanie do æwiczeñ sprawdza asystent prowadz¹cy w pierw-szej godzinie. Oceny niedostateczne musz¹ byæ zaliczone u asystentaprowadz¹cego przed testem.

Osoby, które otrzymaj¹ wiêcej ni¿ po³owê negatywnych wyników(niedostateczny) sprawdzianów przystêpuj¹ do koñcowego testu

6

zaliczeniowego z diagnostyki chorób wewnêtrznych, ale udzia³ wteœcie traktowany bêdzie jako II termin (poprawkowy).

Rok III, semestr VIZajêcia odbywaj¹ siê w formie wyk³adów i æwiczeñ. Æwiczenia odby-

waj¹ siê w Klinice Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnêtrz-nych. Rozpoczynaj¹ siê zgodnie z planem ustalonym przez DziekanatPAM w grupach dziekañskich. Ka¿da grupa jest podzielona na zespo³y4–5 osobowe, które zostaj¹ przydzielone do prowadz¹cego zajêcianauczyciela akademickiego.

Cele kszta³ceniaCelem kszta³cenia jest poznanie symptomatologii podstawowych

schorzeñ internistycznych w nawi¹zaniu do badania podmiotowegoi przedmiotowego chorego poznanego w poprzednim semestrze.Studenci zapoznaj¹ siê z podstawowymi metodami diagnostycznymiw semestrze (ultrasonografia, elektrokardiografia, endoskopia, b.a.c),przyswajaj¹ umiejêtnoœci interpretacji badañ laboratoryjnych w na-wi¹zaniu do jednostki chorobowej.

Tematyka wyk³adów1. Pulmonologia.

Zapalenie oskrzeli. Przewlek³a obturacyjna choroba p³uc. Astmaoskrzelowa.

2. Zapalenie p³uc. Nowotwory p³uc. Niedodma.3. Zapalne i inne choroby op³ucnej. Niewydolnoœæ oddechowa.4. Kardiologia.

Elektrokardiografia. Podstawy EKG.5. Zapalenie wsierdzia. Wybrane wady serca wrodzone. EKG – cd.6. Wady serca nabyte. EKG – cd.7. Nadciœnienie têtnicze. EKG.8. Choroba niedokrwienna serca. Zawa³ serca. EKG.9. Niewydolnoœæ kr¹¿enia. EKG.10. Gastrologia.

Choroby przewodu pokarmowego. Choroby prze³yku i ¿o³¹dka.11. Choroby przewodu pokarmowego. Choroby jelit i trzustki.12. Choroby w¹troby. Kamica dróg ¿ó³ciowych. Nowotwory.13. Nefrologia.

Choroby nerek. Zapalenie k³êbkowe i odmiedniczkowe. Raknerki. Kamica dróg moczowych.

7

14. Reumatologia.Choroby uk³adu kostno-stawowego. Choroba reumatyczna. Reu-matoidalne zapalenie stawów.

15. Choroby uk³adu kostno-stawowego. Choroba zwyrodnieniowa sta-wów krêgos³upa. Kolagenozy.

Tematyka æwiczeñ1. Objawy chorobowe wystêpuj¹ce w obrêbie g³owy i szyi w wybra-

nych schorzeniach internistycznych. Badanie przy ³ó¿ku chorego.2. Zapalenie oskrzeli ostre i przewlek³e. Badanie przy ³ó¿ku chorego.3. Zapalenie p³uc. Nowotwory p³uc. Badanie przy ³ó¿ku chorego.4. Choroby op³ucnej. Niedodma. Niewydolnoœæ oddechowa. Bada-

nie przy ³ó¿ku chorego.5. Laboratoryjne metody diagnostyczne w schorzeniach uk³adu od-

dechowego. Zaliczenie æwiczeñ 1, 2, 3, 4.

KARDIOLOGIA1. Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 1. Zapalenie wsierdzia.

Wady serca nabyte. Podstawy EKG. Badanie przy ³ó¿ku chorego.2. Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 2. Wady serca wrodzone.

Podstawy EKG. Badanie przy ³ó¿ku chorego.3. Wady serca. Zaliczenie æwiczeñ: 1 i 2. Podstawy EKG: zaburzenia

rytmu serca.4. Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 3. Nadciœnienie têtnicze

pierwotne i wtórne. Podstawy EKG: przerost miêœni komór i przed-sionków. Badanie przy ³ó¿ku chorego.

5. Symptomatologia uk³adu kr¹¿enia, cz. 4. Choroba niedokrwiennamiêœnia sercowego. Niewydolnoœæ kr¹¿enia ostra i przewlek³a. Pod-stawy EKG: choroba niedokrwienna. Zawa³ serca. Badanie przy³ó¿ku chorego.

6. Zaliczenie EKG. Zaliczenie æwiczeñ 4 i 5.

GASTROLOGIA1. Symptomatologia uk³adu pokarmowego, cz. 1. Choroby prze³y-

ku, ¿o³¹dka i jelit.(zapalenie prze³yku, rak prze³yku, przepuklina rozworu prze³y-kowego przepony. choroba wrzodowa, zapalenie ¿o³¹dka, zapa-lenie wrzodziej¹ce jelita grubego, choroba Crohna, rak ¿o³¹dkai jelita grubego). Badanie przy ³ó¿ku chorego

8

2. Symptomatologia uk³adu pokarmowego, cz. 2. Marskoœæ w¹troby.Niewydolnoœæ w¹troby. Kamica dróg ¿ó³ciowych. Zapalenie dróg¿ó³ciowych. Nowotwory w¹troby i dróg ¿ó³ciowych. Choroby zapal-ne trzustki, nowotwory trzustki. Badanie przy ³ó¿ku chorego.

3. Schorzenia uk³adu pokarmowego. Wybrane metody diagnostycz-ne. Zaliczenie æwiczeñ: 1 i 2. Zaliczenie koñcowe historii choroby.

CHOROBY UK£ADU MOCZOWEGO1. Symptomatologia uk³adu moczowego. Symptomatologia wybra-

nych schorzeñ uk³adu kostno-stawowego. Zaliczenie koñcowe.

Zalecana literaturaSzczeklik E., Szczeklik A.: Diagnostyka ogólna chorób wewnêtrznych.

Rok IV

ENDOKRYNOLOGIAZajêcia odbywaj¹ siê w Klinice Endokrynologii, Nadciœnienia Têt-

niczego i Chorób Przemiany Materii na IV roku WL w systemie„rozsianym” w semestrze zimowym lub letnim, zgodnie z planemprzygotowanym przez Dziekanat Wydzia³u Lekarskiego.

Cele kszta³ceniaNauczanie endokrynologii praktycznej – nabycie umiejêtnoœci roz-

poznawania i leczenia najwa¿niejszych jednostek chorobowych w en-dokrynologii oraz rozpoznawania oraz leczenia cukrzycy. Zapoznaniesiê ze wspó³czesnymi mo¿liwoœciami diagnostycznymi w endokryno-logii i diabetologii. W zwi¹zku z szybkim rozwojem obu tych dzie-dzin, nauczanie nie tylko podstaw teoretycznych, ale równie¿ sta³euaktualnianie zagadnieñ z patofizjologii .

Zaliczenie æwiczeñ jest dwustopniowe:1. Test z endokrynologii (w ostatnim tygodniu æwiczeñ, dla wszyst-

kich grup w semestrze w jednym terminie) sk³ada siê z 60 pytañ.Zalicza go 65% prawid³owych odpowiedzi.

2. Zaliczenie historii choroby. Termin zaliczenia do ustalenia z asy-stentem. Prze³o¿enie zaliczenia poza czas trwania semestru bêdzietraktowane jako zaliczenie w II terminie (poprawkowym).

Do warunkowego zaliczenia semestru („zielony warunek”) koniecznajest pozytywna ocena z jednego z ww. etapów, uzyskana w terminie æwiczeñ.

9

Obowi¹zuje test „wejœciowy” z diagnostyki chorób wewnêtrznych.Test odbêdzie siê na II æwiczeniu, po seminarium. Sk³adaæ siê bêdziez 30 pytañ. Zaliczenie testu wymaga pozytywnych odpowiedzi na 20pytañ.

Negatywna ocena z „wejœciówki” musi byæ zaliczona u asystentaprowadz¹cego.

Obowi¹zuje przygotowanie teoretyczne do ka¿dego æwiczenia.Przygotowanie do æwiczeñ sprawdza asystent prowadz¹cy semina-

rium. Ocenê niedostateczn¹ nale¿y poprawiæ u asystenta prowadz¹ce-go æwiczenia.

Osoby, które otrzymaj¹ po³owê i wiêcej negatywnych wyników (nie-dostateczny) sprawdzianów przystêpuj¹ do koñcowego testu zaliczenio-wego z diagnostyki chorób wewnêtrznych, ale udzia³ w teœcie traktowanybêdzie jako II termin (poprawkowy). Dla tych osób poprawianie nieza-liczonego testu to egzamin komisyjny (II termin poprawkowy).

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Cukrzyca, czêœæ I – podzia³, kryteria rozpoznania, objawy klinicz-

ne, ostre powik³ania cukrzycy.Definicja cukrzycy i aktualnie obowi¹zuj¹cy podzia³ cukrzycy i za-burzeñ gospodarki wêglowodanowej wg WHO. Epidemiologia i pa-togeneza ró¿nych typów cukrzycy. Doustny test tolerancji glukozy:sposób wykonania, interpretacja, wskazania, przeciwwskazania. Ob-jawy kliniczne, diagnostyka i leczenie œpi¹czki ketonowej i hipero-smolarnej z uwzglêdnieniem odmiennoœci przebiegu klinicznegoœpi¹czki u osób w podesz³ym wieku. Ró¿nicowanie œpi¹czki keto-nowej i hiperosmolarnej. Hipoglikemia – najczêstsze przyczyny,objawy kliniczne, zapobieganie oraz sposób postêpowania.

Æw. 1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniebadañ diagnostycznych.

2. Cukrzyca, czêœæ II – przewlek³e powik³ania.Powik³ania cukrzycy o charakterze mikroangiopati i makroangiopa-tii cukrzycowej – podzia³, objawy kliniczne, zapobieganie i leczenieNeuropatia cukrzycowa: neuropatia czuciowo-ruchowa i neuropatiaautonomiczna – podzia³, objawy kliniczne, diagnostyka i leczenie.Stopa cukrzycowa.

Æw. 2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Planowaniebadañ diagnostycznych.

3. Cukrzyca, czêœæ III – leczenie, kryteria wyrównania.

10

Podstawy nowych kryteriów wyrównania cukrzycy (badania DCTTi UKPDS).Nowe kryteria wyrównania cukrzycy: glikemia, ciœnienie têtnicze,lipidy. Przes³anki patogenetyczne leczenia cukrzycy typu 2. Modyfi-kacja trybu ¿ycia (dieta, wysi³ek fizyczny). Leczenie farmakologicz-ne (mechanizm dzia³ania, wskazania i przeciwwskazania dostosowania): pochodne sulfonylomocznika, biguanidy, glinidy, inhi-bitory alfa-glukozydazy, glitazony. Rodzaje insulin i stosowanych pre-paratów. Schematy insulinoterapii.

Æw. 3. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Demonstracjainsulin, wstrzykiwaczy, glukometrów.

4. Hormony – podzia³, mechanizmy dzia³ania i regulacja wydziela-nia.Przypomnienie pojêcia neurotransmisji i neuroprzekaŸnictwa.Hormony „klasyczne”, eterohormony, hormony tkankowe. Sprzê-¿enia zwrotne i zasady ich dzia³ania. Mechanizmy dzia³ania hor-monów.

Æw. 4. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Interpretacjabadañ diagnostycznych.

5. Choroby tarczycy, czêœæ I – nadczynnoœæ tarczycy.Regulacja wydzielania hormonów tarczycy w warunkach fizjologii.Tyreotoksykoza: definicja, najczêstsze przyczyny, obraz kliniczny.Epidemiologia, etiopatogeneza, charakterystyczne cechy klinicznechoroby Graves-Basedowa. Oftalmopatia obrzêkowo-naciekowa:obraz kliniczny i leczenie. Leczenie tyreotoksykozy farmakologicz-ne, chirurgiczne i radiojodem: wskazania, przeciwwskazania i po-wik³ania. Charakterystyka innych chorób prowadz¹cych dotyreotoksykozy (gruczolak toksyczny, wole wieloguzkowe toksycz-ne, raki tarczycy, zapalenia tarczycy, nadmierne spo¿ycie jodu,nieadekwatne wydzielanie TSH, tyreotoxicosis factitia, wole jajniko-we, nadmierne wydzielanie gonadotropiny kosmówkowej) i zasadyich leczenia. Prze³om w nadczynnoœci tarczycy – obraz klinicznyi leczenie.

Æw. 5. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Interpretacjai planowanie badañ dodatkowych.

6. Choroby tarczycy, czêœæ II – zapalenia tarczycy i niedoczynnoœætarczycy.Definicja zapaleñ tarczycy. Podzia³ zapaleñ tarczycy (ostre, podostre,autoimmunologiczne i wole Riedla). Obraz kliniczny i leczenie ostre-

11

go zapalenia tarczycy. Obraz kliniczny i leczenie podostrego zapale-nia tarczycy. Etiopatogeneza, obraz kliniczny i postêpowanie w auto-immunologicznych zapaleniach tarczycy. Ciche i poporodowezapalenia tarczycy jako warianty choroby Hashimoto. Obraz klinicznyi leczenie choroby Riedla. Definicja niedoczynnoœci tarczycy i jejpodzia³. Wrodzona niedoczynnoœæ tarczycy – etiologia, obraz klinicz-ny i leczenie. Pierwotna niedoczynnoœæ tarczycy u doros³ych – etio-logia, obraz kliniczny i leczenie. Wtórna i trzeciorzêdowaniedoczynnoœæ tarczycy – odrêbnoœci w diagnostyce i leczeniu. Sub-kliniczna niedoczynnoœæ tarczycy – zasady rozpoznania i leczenia.Œpi¹czka hipometaboliczna – przyczyny, obraz kliniczny i zasadypostêpowania.

Æw. 6. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omawianiebadañ dodatkowych. USG tarczycy.

7. Choroby tarczycy, czêœæ III – nowotwory tarczycy i zagadnienianiedoboru jodu.Czynniki bior¹ce udzia³ w procesie nowotworzenia ³agodnych i z³o-œliwych guzków tarczycy. Podzia³ nowotworów z³oœliwych tarczycy(zró¿nicowane – rak brodawkowaty i pêcherzykowy, rak anaplastycz-ny i rak z komórek C-rdzeniasty). Epidemiologia, obraz klinicznyi leczenie raka brodawkowatego, raka pêcherzykowego i raka ana-plastycznego.Guz pêcherzykowy jako problem diagnostyczny i terapeutyczny.Rak rdzeniasty – epidemiologia, obraz kliniczny, diagnostyka mo-lekularna chorego i jego rodziny, zasady leczenia. Zespó³ zabu-rzeñ z niedoboru jodu: definicja, znaczenie rozpoznania dlazdrowia jednostki i spo³eczeñstwa. Stopnie niedoboru jodu: ³agod-ny, umiarkowany i ciê¿ki.Wole sporadyczne i endemiczne – kryteria rozpoznania i zasadyleczenia.

Æw. 7. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.8. Choroby kory nadnerczy.

Anatomia i fizjologia kory nadnerczy. Regulacja wydzielania kor-tyzolu – oœ podwzgórze–przysadka–nadnercza. Definicje zespo-³ów chorobowych zwi¹zanych z nadprodukcj¹ hormonów korynadnerczy (zespó³ Cushinga, zespó³ nadnerczowo-p³ciowy, wiry-lizacja, hirsutyzm, feminizacja, zespó³ Conna). Patofizjologiahiperkortyzolemii. Zespó³ Cushinga (definicja, rys historyczny,przyczyny, symptomatologia, diagnostyka, leczenie).

12

Choroba Addisona (definicja, przyczyny, symptomatologia, dia-gnostyka, leczenie).Prze³om nadnerczowy (definicja, przyczyny, symptomatologia, dia-gnostyka, leczenie).

Æw. 8. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.9. Choroby przysadki.

Przypomnienie hormonów wydzielanych przez przysadkê. Po-dzia³ chorób przysadki: nadczynnoœæ przysadki: (akromegalia,gigantyzm, zespó³ Cushinga, prolactinoma, TSH-oma), niedo-czynnoœæ przysadki: (zespó³ Sheehana, zespó³ Simmondsa, mo-czówka prosta, izolowany niedobór hormonów tropowych).Objawy kliniczne guza przysadki. Omówienie ww. jednostek kli-nicznych – objawy kliniczne, diagnostyka, leczenie.

Æw. 9. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych.10. Osteoporoza i choroby przytarczyc.

Definicja wg WHO i Narodowej Fundacji Osteoporozy. Epidemio-logia i czynniki ryzyka osteoporozy. Ocena masy kostnej metod¹DEXA – aktualne rekomendacje odnoœnie rozpoznawania oste-openii i osteoporozy przy pomocy metod obrazowych. Markeryprzebudowy kostnej, ich wartoœæ diagnostyczna i rokownicza.Metody obliczania ryzyka wzglêdnego i absolutnego z³amaniaw oparciu o kryteria kliniczne i densytometryczne.Leczenie osteoporozy: metody niefarmakologiczne, przedstawie-nie leków w odniesieniu do danych z medycyny opartej na do-wodach naukowych. Rekomendacje Polskiej FundacjiOsteoporozy odnoœnie diagnostyki, leczenia, profilaktyki i wska-zañ do badañ przesiewowych w kierunku osteoporozy. Chorobyprzytarczyc: rola parathormonu, kalcytoniny i witaminy D w utrzy-maniu homeostazy fosforowo-magnezowo-wapniowej. Hiperkal-cemia – definicja, przyczyny. Leczenie hiperkalcemii ostrej iprzewlek³ej. Pierwotna nadczynnoœæ przytarczyc – epidemiolo-gia, objawy, rozpoznanie, leczenie. Wtórna i trzeciorzêdowa nad-czynnoœæ przytarczyc (objawy, rozpoznanie, ró¿nicowanie zpierwotn¹ nadczynnoœci¹). Rzekoma nadczynnoœæ przytarczyc –definicja, przyczyny, objawy leczenie. Hipokalcemia, niedoczyn-noœæ przytarczyc, rzekoma niedoczynnoœæ przytarczyc – defini-cja, przyczyny, objawy. Leczenie tê¿yczki i przewlek³ejhipokalcemii.

13

Æw. 10. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniei planowanie badañ dodatkowych.

11. Nadciœnienie têtnicze hormonozale¿ne.Definicja i podzia³ nadciœnienia hormonalnego z krótkim omówie-niem jego ró¿nic patofizjologicznych w: akromegalii, nadczynnoœcitarczycy, pierwotnej nadczynnoœci przytarczyc, zespole Cushinga,nadciœnieniu wywo³anym zaburzeniami enzymatycznymi syntezy hor-monów sterydowych, w przebiegu stosowania doustnych œrodkówantykoncepcyjnych i menopauzy. Guz chromoch³onny: wystêpowa-nie, definicja, klinika, diagnostyka biochemiczna, hormonalna i ra-diologiczna, ró¿nicowanie. Leczenie: przygotowanie do zabieguoperacyjnego, leczenie zachowawcze przypadków nieoperacyjnych,leczenie prze³omu nadciœnieniowego. Gruczolakowatoœæ wewn¹trz-wydzielnicza typu 2 (MEN 2). Hiperaldosteronizm pierwotny (ze-spó³ Conna): etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka biochemiczna,hormonalna i radiologiczna, ró¿nicowanie pierwotnego i wtórnegohiperaldosteronizmu, ró¿nicowanie hipokalemii. Leczenie i roko-wanie w pierwotnym hiperaldosteronizmie.

Æw. 11. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniebadañ dodatkowych.

12. Oty³oœæ. Jad³owstrêt psychiczny.Definicje oty³oœci i jad³owstrêtu psychicznego. Etiologia zabu-rzeñ od¿ywiania.Objawy podmiotowe i przedmiotowe, powik³ania. Wyniki badañdodatkowych.Ró¿nicowanie. Leczenie. Aspekty spo³eczne zaburzeñ od¿ywia-nia.

Æw. 12. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniebadañ dodatkowych

13. Zespo³y mnogiej gruczolakowatoœci wewn¹trzwydzielniczej. Rako-wiak.Klasyfikacja zespo³ów MEN (MEN 1 – z. Wermera, MEN 2A –z. Sipple’a, MEN 2B).Patogeneza zespo³ów MEN (pod³o¿e molekularne). Cechy klinicz-ne patologii gruczo³ów wewn¹trzwydzielniczych w zespo³ach MENze szczególnym uwzglêdnieniem charakterystycznych zespo³ów kli-nicznych zwi¹zanych z hormonalnie czynnym guzem wysp trzust-kowych (gastrinoma – z. Zollinger–Ellisona, insulinoma, VIP-oma –z. Vernera–Morrisona (WDHA), glucagonoma, somatostatinoma),

14

metody diagnostyczne, leczenie operacyjne i farmakologiczne(analogi somatostatyny, diazoksyd, omeprazol).Mutacja protoonkogenu c-ret w zespole MEN 2 – profilktyczna tyre-oidektomia jako profilaktyka raka rdzeniastego tarczycy (MTC),badania przesiewowe w rodzinie chorego, test z pentagastryn¹. Stra-tegia leczenia operacyjnego zespo³ów MEN. Rakowiak jako przy-k³ad guza neuroendokrynnego – czêstoœæ wystêpowania, objawykliniczne zwi¹zane z lokalizacj¹ guza, mediatory hormonalne zespo-³u rakowiaka, metody diagnostyczne (radiologiczne, scyntygraficz-ne, biochemiczne), metody lecznicze, rokowanie.

Æw. 13. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniebadañ dodatkowych.

14. Hipogonadyzm mêski i ¿eñski.Fizjologiczna rola uk³adu podwzgórze–przysadka–gonady. Defi-nicja hipogonadyzmu.Podzia³ hipogonadyzmu: mêski/¿eñski, wrodzony/nabyty, oœrod-kowy/obwodowy.Objawy kliniczne hipogonadyzmu mêskiego/¿eñskiego: pierwot-nego, wtórnego.Najczêstsze zespo³y przebiegaj¹ce z hipogonadyzmem (Klinefelte-ra, Turnera).Diagnostyka i leczenie hipogondayzmu mêskiego. Diagnostykai leczenie hipogonadyzmu ¿eñskiego. Podstawy, wskazania i prze-ciwwskazania do hormonalnej terapii zastêpczej.

Æw. 14. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorych. Omówieniebadañ dodatkowych.

Zalecana literatura1. Pilarska K. (red.): Podstawy endokrynologii i diabetologii dla

studentów medycyny i lekarzy praktyków. Wydawnictwo PAM.2. Lewiñski, Romer (red.): Endokrynologia kliniczna dla ginekolo-

ga, internisty i pediatry. PWN 1998.3. Januszewicz, Kokot (red.): Choroby Wewnêtrzne. PZWL, 2000/2002.

GASTROENTEROLOGIAZajêcia prowadzone s¹ w systemie „rozsianym” na IV roku WL w se-

mestrze zimowym lub letnim, zgodnie z planem przygotowanym przezDziekanat Wydzia³u Lekarskiego w Klinice Gastreoenterologii i ChoróbWewnêtrznych. Æwiczenia obejmuj¹ zarówno zajêcia praktyczne „przy³ó¿ku chorego” (wywiad, badanie przedmiotowe, interpretacja badañ

15

klinicznych), æwiczenia w Pracowni Endoskopii i Pracowni USG orazæwiczenia w Poradni Gastroenetrologicznej. Dodatkowo w ramach zajêæprzewidywane jest uczestniczenie studentów w posiedzeniach klinicz-nych z radiologami, chirurgami i patomorfologami.

Studentów obowi¹zuje teoretycznie znajomoœæ omawianych za-gadnieñ w czasie seminariów i æwiczeñ. Æwiczenia praktyczne nawi¹-zuj¹, o ile to mo¿liwe do tematyki seminariów.

Cele kszta³ceniaCelem kszta³cenia studentów IV roku WL w Klinice Gastroentero-

logii PAM jest przekazanie wiedzy z zakresu chorób przewodu pokar-mowego potrzebnej lekarzowi pierwszego kontaktu i interniœcie.W szczególnoœci dotyczy to:1. Epidemiologii, etiopatogenezy, profilaktyki, symptomatologii i le-

czenia najczêstszych chorób przewodu pokarmowego (choroby re-fleksowej prze³yku, choroby wrzodowej ¿o³¹dka i dwunastnicy, ostregoi przewlek³ego zapalenia trzustki, kamicy ¿ó³ciowej, marskoœci w¹-troby, nieswoistych zapaleñ jelit i nowotworów przewodu pokarmo-wego).

2. Wskazañ i przeciwwskazañ do wykonywania badañ dodatkowych(zw³aszcza endoskopowych i ultrasonograficznych).

3. Prawid³owej interpretacji wyników ww. badañ.4. Wskazañ i przeciwwskazañ do wykonywania zabiegów endosko-

powych i ultrasonograficznych.5. Umiejêtnoœci wspó³pracy z lekarzami, specjalistami z zakresu ga-

stroenetrologii oraz innych dziedzin medycyny zajmuj¹cych siêdiagnostyk¹ i leczeniem chorób przewodu pokarmowego (radio-logia, diagnostyka laboratoryjna, patomorfologia, chirurgia).

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Choroby prze³yku.

Patofizjologia, objawy przedmiotowe i podmiotowe. Diagnostykaró¿nicowa dysfagii. Zapalenie prze³yku i zniekszta³cenia. Nowo-twory z³oœliwe i ³agodne. Zespó³ Plummera–Vinsona, zespó³Maalory–Weissa. ¯ylaki prze³yku – postêpowanie przy krwawie-niach. Choroba refleksowa prze³yku.

2. Wrzód trawienny.Patofizjologia, objawy podmiotowe i przedmiotowe. Nowoczesnepostêpowanie diagnostyczne. Leczenie eradykacyjne. Postêpowa-nie u chorego z krwotokiem.

16

3. Choroby trzustki.Etiologia, patogeneza, g³ówne objawy, zasady diagnostyki i lecze-nia ostrego oraz przewlek³ego zapalenia trzustki i raka trzustki.Wyspiaki, nowotwory z³oœliwe.

4. Zapalenia w¹troby.Zapalenie ostre i przewlek³e. Przewlek³e zapalenie w¹troby: wiru-sowe, autoimmunologiczne, o innej etiologii. Klinika, diagnosty-ka, ró¿nicowanie, leczenie.

5. Marskoœci w¹troby z uwzglêdnieniem etiologii, postêpowanie dia-gnostyczne, klinika.Leczenie z uwzglêdnieniem wskazañ do transplantacji. Leczeniepowik³añ (cholestaza, encefalopatia). Nowotwory pierwotne iprzerzutowe. Elementy transplantologii w¹troby.

6. Choroby dróg ¿ó³ciowych.Wydzielanie ¿ó³ci i mechanizm wch³aniania zwrotnego. Kamicapêcherzyka ¿ó³ciowego i dróg ¿ó³ciowych. Zapalenie pêcherzykai dróg ¿ó³ciowych. Przewlek³e zwê¿aj¹ce zapalenie dróg ¿ó³cio-wych. Nowotwory dróg ¿ó³ciowych i brodawki Patera.

7. Choroby zapalne jelit.Podzia³ zapaleñ jelit. Zapalenia nieswoiste (choroba Crohna, wrzo-dziej¹ce zapalenie jelita grubego), diagnostyka, klinika i leczeniez uwzglêdnieniem nowo wprowadzonych przeciwcia³.

8. Nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego.Etiologia, patogeneza, g³ówne objawy, zasady diagnostyki i leczenianowotworów z³oœliwych prze³yku, ¿o³¹dka, trzustki, dróg ¿ó³ciowych.Omówienie stanów przedrakowych i standardów postêpowania.

9. Nowotwory jelita grubego.Podzia³ nowotworów jelita grubego. Polipy jako przyk³ad stanuprzednowotworowego. Rak jelita grubego jako problem spo³ecz-ny i medyczny. Znaczenie zaburzeñ genetycznych. Chemopre-wencja raka jelita grubego. Diagnostyka i rola endoskopii. Badaniaprzesiewowe. Leczenie (rola RTG i chemioterapii).

10. Dzia³anie jatrogenne w gastroenterologii.Zagro¿enia dla zdrowia wynikaj¹ce z kontaktu z medycyn¹ (rela-cje pacjent–lekarz, badania diagnostyczne, postêpowanie leczni-cze zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe).

11. Zaburzenia czynnoœciowe przewodu pokarmowego.Choroby czynnoœciowe prze³yku. Dyspepsja czynnoœciowa. Zespó³jelita dra¿liwego. Biegunka – ró¿nicowanie. Dyskinezy dróg ¿ó³cio-wych.

17

12. Zespó³ z³ego wch³aniania i trawienia.Zaburzenia wch³aniania t³uszczów, wêglowodanów i bia³ek – obrazkliniczny i badania diagnostyczne. Choroba trzewna. ChorobaWhipple’a. Zespó³ œlepej pêtli. Enteropatia wysiêkowa. Diagno-styka ró¿nicowa i leczenie.

13. Rola badañ endoskopowych górnego i dolnego odcinka przewo-du pokarmowego, dróg ¿ó³ciowych i trzustki. Wskazania, prze-ciwwskazania, mo¿liwe powik³ania gastroskopii i koloskopii.

14. Badania diagnostyczne i endoskopia zabiegowa (usuwanie poli-pów, poszerzenie zwê¿eñ nowotworowych, ich protezowanie,tamowanie krwawieñ, opaskowanie ¿ylaków prze³yku). Elementypostêpowania.

15. Badania ultrasonograficzne w gastroenterologii.Klasyczne badanie ultrasonograficzne i badanie EUS (znaczeniediagnostyczne i terapeutyczne).

Zalecana literatura1. Kokot F.: Choroby wewnêtrzne – podrêcznik dla studentów. PZWL

2000.2. Januszewicz W., Kokot F.: Interna – po redakcj¹. PZWL 2000/2002.

Rok V

PULMONOLOGIAZajêcia z chorób uk³adu oddechowego odbywaj¹ siê w systemie

blokowym na V roku w Katedrze Pneumonologii w Zdunowie.

Cele kszta³ceniaZapoznanie studentów z diagnostyk¹, leczeniem i profilaktyk¹

chorób uk³adu oddechowego. Przedstawienie stale aktualizowanychzagadnieñ przydatnych zarówno lekarzowi podstawowej opieki zdro-wotnej, jak studentom oraz ka¿demu lekarzowi bez wzglêdu na obran¹specjalizacjê.

Tematyka seminariów1. GruŸlica p³uc.

Etiologia, patogeneza rozpoznanie, leczenie. Coroczne aktuali-zowane dane epidemiologiczne podawane przez WHO oraz Insty-tut GruŸlicy i Chorób P³uc. Maski gruŸlicze Soko³owskiego. GruŸlica

18

wielolekooporna, niektóre zagadnienia gruŸlicy pozap³ucnej. GruŸ-lica a zaka¿enie HIV. Ró¿nicowanie wysiêków op³ucnowych gruŸ-liczych i niegruŸliczych. Odczyn tuberkulinowy – przydatnoœækliniczna, demonstracja.

2. Rak p³uc.Palenie tytoniu jako czynnik etiologiczny raka, zapobieganie i zwal-

czanie na³ogu. Objawy, rozpoznanie, leczenie. Metody pobieraniamateria³u do badania cytologicznego i histopatologicznego (bron-choskopia, nak³ucie ognisk przerzutowych, w tym niewyczuwalnychwêz³ów ch³onnych nadobojczykowych pod kontrol¹ USG, oligo-biopsja cienkoig³owa guzów p³uc). Chemioterapia radykalna, che-mioterapia neoadiuwantowa, adiuwantowa i indukcyjna,postêpowanie z chorymi w okresie zejœciowym ze szczególnymuwzglêdnieniem leczenia przeciwbólowego.

3. Przewlek³a choroba obturacyjna.Definicje. Etiologia, ró¿nicowanie, upoœledzenie czynnoœci wen-

tylacyjnych typu obturacyjnego i restrykcyjnego (korelacja wynikówbadania pirometrycznego z wynikami badania przedmiotowego).Zapoznanie ze strategi¹ GOLD (Global Obturative Lung Disease),podstawy ambulatoryjnego prowadzenia chorego z astm¹. Rozpo-znanie nadreaktywnoœci oskrzeli (spirometryczna próba prowoka-cyjna, próba Rossiera). Przydatnoœæ badania przep³ywu szczytowego(PEF) w ambulatoryjnym prowadzeniu chorych Poch. I astm¹. Lekiwziewne – sposoby podawania. Tlenoterapia domowa- wskazania,za³o¿enia teoretyczne, organizacja domowego leczenia tlenem. Ze-spó³ serca p³ucnego – etiologia, rozpoznanie, leczenie.

4. Bakteryjne choroby uk³adu oddechowego.Zapalenia p³uc, ropieñ p³uca, ropniak op³ucny, rozstrzenie

oskrzeli (nabyte, wrodzone). Zapalenie p³uc szpitalne, pozaszpi-talne, atypowe. Profilaktyka zapalenia p³uc u ob³o¿nie chorych.Postêpowanie w krwotoku z uk³adu oddechowego (leczenie za-chowawcze, elektrokoagulacja, wskazania do leczenia operacyj-nego.

5. Inne.Sarkoidoza – rozpoznawanie, rozpoznanie ró¿nicowe, leczenie.

Odma op³ucnowa tzw. samoistna – etiologia, patogeneza, rozpozna-wanie i leczenie.

6. Choroby zawodowe uk³adu oddechowego.

19

GruŸlica, rak, przewlek³y nie¿yt oskrzeli i astma jako chorobyzawodowe. Pylice – krzemowa, wêglowa, azbestowa, spawaczy. Roz-poznanie i leczenie.

UwagaW zwi¹zku z omawianymi wy¿ej zagadnieniami omawiane s¹ wszyst-

kie metody obrazuj¹ce oraz mo¿liwoœci uzyskania materia³ów dobadañ morfologicznych i bakteriologicznych stosowanych w diagno-styce chorób uk³adu oddechowego

Zalecana literatura1. Droszcz W., Kowalski J., Pawlicka L.: Diagnostyka Chorób Uk³a-

du Oddechowego.2. Rowiñska-Zakrzewska E., Niemirowska H.: GruŸlica i Choroby

P³uc.3. Karkówka P., Rowiñska-Zakrzewska E.: GruŸlica.

KARDIOLOGIAZajêcia odbywaj¹ siê w systemie blokowym na V roku WL w Kli-

nice Kardiologii.Studentów obowi¹zuje teoretycznie znajomoœæ omawianych za-

gadnieñ w czasie seminariów i æwiczeñ.

Cele kszta³ceniaCelem zajêæ z kardiologii jest przygotowanie teoretyczne i praktyczne

w zakresie diagnostyki i leczenia choroby wieñcowej, wad serca, schorzeñzapalnych w kardiologii oraz nadciœnienia têtniczego. Ponadto celemzajêæ jest przygotowanie teoretyczne i praktyczne w zakresie postêpowa-nia, diagnostyki i leczenia w stanach zagro¿enia ¿ycia, niewydolnoœciserca oraz zaburzeñ rytmu serca. Szczególna uwaga bêdzie skierowana naprofilaktykê chorób kr¹¿enia oraz w³aœciw¹ postawê lekarz-pacjent.

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Fizjologia i hemodynamika serca. Badanie podmiotowe i przed-

miotowe uk³adu kr¹¿enia. Choroba niedokrwienna serca. Postaciechoroby wieñcowej. Diagnostyka choroby wieñcowej: badanie EKG,próba obci¹¿eniowa. Standardy leczenia choroby wieñcowej.

Æw. 1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorego ze szczególnymuwzglêdnieniem uk³adu kr¹¿enia. Ocena elektrokardiogramu cho-

20

rych z chorob¹ wieñcow¹. Prezentacja pacjentów z chorob¹ wieñ-cow¹.

2. Prewencja pierwotna i wtórna w chorobach uk³adu kr¹¿enia. Dieta.Hiperlipidemia. Hormonalna terapia zastêpcza. Schematy lecze-nia.

Æw. 2. Omówienie wskazañ do prewencji pierwotnej i wtórnej naprzyk³adzie chorych z chorob¹ wieñcow¹. Praktyczne zastosowa-nie schematów leczenia hiperlipidemii.

3. Ostre zespo³y wieñcowe. Markery zawa³u serca. Inne ostre kar-diologiczne stany zagro¿enia ¿ycia, nag³y wzrost ciœnienia têtni-czego, nag³e zatrzymanie kr¹¿enia. Diagnostyka i leczenie.

Æw. 3. Badanie podmiotowe i przedmiotowe pacjentów z zawa³em ser-ca. Ocena elektrokardiogramu u tych chorych. Omówienie prak-tycznego postêpowania u chorego z obrzêkiem p³uc i ostrym bólemw klatce piersiowej.

4. Schorzenia zapalne w kardiologii. Bakteryjne zapalenie wsierdzia.Zapalenie osierdzia: ostre zapalenie osierdzia i przewlek³e zaciska-j¹ce zapalenie osierdzia. Zapalenie miêœnia sercowego. Diagnostykai leczenie.

Æw. 4. Omówienie diagnostyki i leczenia chorego z bakteryjnymzapaleniem wsierdzia.

5. Wrodzone wady serca. Czêstoœæ wystêpowania w wieku doros³ymw porównaniu z dzieciêcym, przyczyny ró¿nic. Podstawowe po-dzia³y:a) wady sinicze, wzglêdnie sinicze i bez sinicy;b)z prawid³owym, zmniejszonym i zwiêkszonym przep³ywem p³ucnym;c) podzia³ anatomiczny z krótkim omówieniem najwa¿niejszychprzyk³adów w ka¿dej grupie.Szczegó³owe omówienie wad wrodzonych najistotniejszych w kar-diologii wieku doros³ego z uwzglêdnieniem zaburzeñ hemody-namicznych i ich skutków, objawów klinicznych (dolegliwoœci,badanie przedmiotowe, przebieg naturalny), podstawowych zmianw badaniach dodatkowych – EKG, echo, RTG – tam gdzie ma toistotne znaczenie oraz zasad kwalifikacji do leczenia i metod lecze-nia. Profilaktyka BZW.

Æw. 5. Omówienie przyk³adów wad wrodzonych serca. Os³uchiwanieserca. Problemy orzecznicze zwi¹zane z wyborem pracy. Wady wro-dzone a ci¹¿a.

6. Nabyte wady serca. Zwê¿enie lewego ujœcia ¿ylnego. Niedomykal-noœæ zastawki dwudzielnej. Zwê¿enie lewego ujœcia têtniczego. Nie-

21

domykalnoœæ zastawki aortalnej. Zespó³ wypadania zastawki dwu-dzielnej.

Æw. 6. Prezentacja chorych z wadami serca ze szczególnym uwzglêd-nieniem os³uchiwania serca. Omówienie diagnostyki i postêpo-wania terapeutycznego u tych chorych. Ocenaelektrokardiogramu.

7. Zaburzenia rytmu serca. Podzia³ elektrokardiograficzny zaburzeñrytmu serca. Farmakoterapia zaburzeñ rytmu serca. Leczenie nie-farmakologiczne nadkomorowych zaburzeñ rytmu (ablacja – wska-zania, technika, stymulacja sta³a). Prognostyczny podzia³komorowych zaburzeñ rytmu serca. Strategia leczenia komoro-wych zaburzeñ rytmu. Wskazania do implantacji kardiowerterówdefibrylatorów serca. Zaburzenia przewodnictwa: podzia³, strate-gia postêpowania, wskazania do implantacji ró¿nych typów stymu-latorów serca.

Æw. 7. Ocena elektrokardiogramu u chorych z zaburzeniami rytmuserca. Praktyczne wykonanie badania EKG. Praktyczne zastosowa-nie schematów leczenia u chorych z zaburzeniami rytmu serca.

8. Przewlek³a niewydolnoœæ serca. Definicja niewydolnoœci serca.Rodzaje niewydolnoœci serca. Kliniczna klasyfikacja niewydolno-œci serca. Diagnostyka niewydolnoœci serca: obraz kliniczny, RTG,EKG i badanie obrazowe. Standardy leczenia niewydolnoœci ser-ca. Rokowanie.

Æw. 8. Omówienie diagnostyki i leczenia chorego z niewydolnoœci¹serca. Zastosowanie praktyczne schematów leczenia niewydolnoœciserca.

9. Kardiomiopatie: zastoinowa, przerostowa, restrykcyjne definicjekliniczne, powik³ania i leczenie. Diagnostyka echokardiograficz-na w kardiologii.

Æw. 9. Opisanie historii choroby pacjenta z chorob¹ uk³adu kr¹¿e-nia. Omówienie znaczenia echokardiografii w praktyce klinicz-nej: choroba niedokrwienna serca i zawa³ (kiedy badanie wnosiistotne informacje i pomaga ukierunkowaæ leczenie, ocena wiel-koœci i powik³añ zawa³u), niewydolnoœæ kr¹¿enia (mo¿liwoœæ dia-gnostyki przyczyn, monitorowanie leczenia), nadciœnienie têtnicze,wada serca (rozpoznanie, ocena zaawansowania wady, kwalifika-cja do leczenia, monitorowanie po leczeniu), choroby zapalneserca (wsierdzie, miêsieñ sercowy, osierdzie-zagadnienia tampo-nady i nak³ucia z monitorowaniem echo), kardiomiopatie (roz-

22

strzeniowe i przerostowa z uwzglêdnieniem ablacji alkoholowejjako przyk³adu echokardiografii kontrastowej), pacjenci z zato-rowoœci¹ oraz z guzami serca (krótkie omówienie postêpowa-nia).

10. Znaczenie koronarografii w rozpoznawaniu choroby wieñcowej.Rola koronarografii i przezskórnej angioplastyki w diagnostyce ileczeniu ostrych kardiologicznych stanów zagro¿enia ¿ycia orazpozosta³ych chorobach uk³adu kr¹¿enia.

Æw. 10. Omówienie wskazañ do koronarografii zw³aszcza w ostrychzespo³ach wieñcowych. Zaliczenie æwiczeñ.

HEMATOLOGIAZajêcia prowadzone s¹ na V roku w Klinice Hematologii w systemie

blokowym i obejmuj¹: seminaria, prezentacjê wybranych przypadkówklinicznych, æwiczenia przy ³ó¿ku chorego oraz w przyklinicznej porad-ni chorób krwi.

Zaliczenie testowe w ostatnim dniu zajêæ.

Cele kszta³ceniaPrzygotowanie przysz³ych lekarzy do diagnostyki, ró¿nicowania i le-

czenia przede wszystkim chorych z niedokrwistoœciami zarówno pier-wotnymi jak i wtórnymi oraz skazami krwotocznymi. Zaznajomieniez podstawami diagnostyki i leczenia chorób rozrostowych krwi.

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Badania laboratoryjne w diagnostyce niedokrwistoœci i skaz krwo-

tocznych: interpretacja wyników, Ÿród³a b³êdów.Æw. 1. Przypadek kliniczny: wtórna niedokrwistoœæ spowodowana

niedoborem ¿elaza.2. Niedokrwistoœci niedoborowe: metabolizm ¿elaza w ustroju. Przy-

czyny niedoboru ¿elaza. Charakterystyczne objawy podmiotowei przedmiotowe. Diagnostyka laboratoryjna niedoboru ¿elaza. Zasa-dy leczenia sideropenii – wybór preparatu ¿elaza i drogi podania.Objawy uboczne przy stosowaniu preparatów doustnych i parente-ralnych. Wskazania do leczenia parenteralnego. Czas trwania lecze-nia. Monitorowanie skutecznoœci leczenia. Znaczenie diety. Przyczynynieskutecznoœci leczenia. Przyczyny niedoboru witaminy B12 i kwasufoliowego. Objawy kliniczne niedokrwistoœci megaloblastycznych.Diagnostyka laboratoryjna: obraz krwi obwodowej i szpiku, sonda

23

Keya, badania immunologiczne. Leczenie. Monitorowanie skutecz-noœci leczenia.

3. Niedokrwistoœci hemolityczne. Niedokrwistoœæ chorób przewle-k³ych. Podzia³ patogenetyczny n. hemolitycznych, objawy klinicz-ne i laboratoryjne hemolizy. Hemoliza zewn¹trz- iwewn¹trznaczyniowa. Powik³ania hemolizy. Patogeneza, wystêpo-wanie i cechy charakterystyczne niedokrwistoœci chorób przewle-k³ych. Podstawy terapii.

Æw. 3. Przypadek kliniczny: ciê¿ka postaæ hemofilii B.4. Skazy krwotoczne p³ytkowe i naczyniowe: hemostaza pierwotna i wtór-

na. Podzia³ skaz p³ytkowych. Przyczyny ma³op³ytkowœci. Objawy trom-bocytopenii. Ma³op³ytkowoœæ polekowa. Ma³op³ytkowoœæ samoistna.Trombocytopenia towarzysz¹ca mikroangiopatii. Postêpowanie w ma-³op³ytkowoœci ciê¿arnych. Trombocytopenia potransfuzyjna i pohe-parynowa. Wskazania do przetoczenia KKP. Wrodzone skazynaczyniowe. Nabyte skazy naczyniowe. Postêpowanie lecznicze.

5. Skazy krwotoczne osoczowe. Diagnostyka i leczenie DIC: podzia³skaz krwotocznych osoczowych. Sposób dziedziczenia hemofilii. Po-dzia³ hemofilii. Objawy kliniczne hemofilii. Diagnostyka laborato-ryjna hemofilii. Powik³ania hemofilii. Leczenie substytucyjne, w tymprofilaktyka i poradnictwo genetyczne. Obraz kliniczny choroby vonWillebranda. Ró¿nicowanie ch. V. Willebranda z hemofili¹. Patoge-neza DIC. Przyczyny. Obraz kliniczny i diagnostyka biochemiczna.Postêpowanie terapeutyczne.

Æw. 1. Przypadek kliniczny: DIC w przebiegu choroby nowotworowej.6. Trombofilia. Pojêcie trombofilii. Podzia³. Czynniki ryzyka powi-

k³añ zakrzepowo-zatorowych. Obraz kliniczny. Diagnostyka trom-bofilii. Zasady profilaktyki i leczenia.

7. Leczenie przeciwzakrzepowe: wskazania i przeciwwskazania do sto-sowania heparyny. Mechanizm dzia³ania heparyny. Rodzaje i prepa-raty heparyn. Odmiennoœæ heparyn drobnocz¹steczkowych.Stosowanie heparyny w profilaktyce i leczeniu. Monitorowanie le-czenia. Objawy niepo¿¹dane. Mechanizm dzia³ania doustnych anty-koagulantów. Zasady leczenia i monitorowania terapii. Mo¿liweinterakcje z innymi lekami, pokarmami. Postêpowanie przy przedaw-kowaniu DA. Przeciwwskazania bezwzglêdne do stosowania DA.

Æw. 2. Przypadek kliniczny: G³uchota i niedowidzenie w przebieguprzewlek³ej bia³aczki szpikowej.

24

8. Zespo³y mieloproliferacyjne: Patogeneza i obraz kliniczny CML.Diagnostyka laboratoryjna i genetyczna. Ró¿nicowanie z innymiprzyczynami leukocytozy. Lecznie. Obraz kliniczny czerwienicy praw-dziwej. Diagnostyka laboratoryjna PV. Mo¿liwoœci i zasady leczenia.Ró¿nicowanie z nadkrwistoœciami wtórnymi. Obraz kliniczny i kry-teria diagnostyczne nadp³ytkowoœci samoistnej. Wskazania do lecze-nia i jego sposoby. Ró¿nicowanie z nadp³ytkowoœciami objawowymi.Obraz kliniczny mielofibrozy. Ró¿nicowanie z innymi przyczynamipancytopenii. Ogólne zasady leczenia.

9. Diagnostyka i podstawy leczenia ch³oniaków: Pojêcie ch³oniakówo niskiej i wysokiej z³oœliwoœci. Najczeœciej obserwowane objawy pod-miotowe i przedmiotowe. Niezbêdne badania diagnostyczne. Okre-œlanie okresu choroby i czynników rokowniczych. Podstawy leczenia.Podobieñstwa i ró¿nice miêdzy ch³oniakami nieziarniczymi i ziar-nic¹ z³oœliw¹.

Æw. 2. Przypadek kliniczny: wyst¹pienie aplazji szpiku w zwi¹zku zestosowaniem nafty. Stany zagro¿enia ¿ycia w hematologii: zespó³ostrej lizy guza. Hiperkalcemia nowotworowa. Kompresja rdzeniakrêgowego. Zespó³ nadmiernej lepkoœci krwi.

10. Szpiczak plazmatycznokomórkowy i inne gammapatie monoklonal-ne: obraz kliniczny. Diagnostyka laboratoryjna. Powik³ania i ich za-pobieganie. Leczenie. £agodna gammapatia monoklonalna(MGUS): jej znaczenie i zasady postêpowania.

Æw. 2. Przypadek kliniczny: pancytopenia w przebiegu MDS.11. Zasady leczenia preparatami krwi: rodzaje preparatów krwiopo-

chodnych. Wskazania do stosowania poszczególnych preparatów.Odczyny poprzetoczeniowe wczesne i póŸne.

12. Ostre bia³aczki: podzia³ wg klasyfikacji FAB. Symptomatologia.Badania diagnostyczne. Czynniki prognostyczne. Zasady leczenia.

Æw. 2. Przypadek kliniczny: wyst¹pienie pêcherzycy po leczeniu cy-tostatycznym.

13. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych: rodzaje przeszczepów.Wady i zalety poszczególnych rodzajów transplantacji. Dobór daw-ców. Odleg³e wyniki przeszczepów. Opieka nad pacjentami potransplantacji.

Zalecana literatura1. Urasiñski I.: Podstawy hematologii.

25

2. Herold: Medycyna wewnêtrzna. Repetytorium dla studentów me-dycyny i lekarzy.

Rok VI

NEFROLOGIASeminaria odbywaj¹ siê w Sali konferencyjnej Kliniki Nefrologii,

Transplantologii i Chorób Wewnêtrznych.Æwiczenia odbywaj¹ siê w:

– oddziale (klinice),– oœrodku dializ (hemodializa, dializa otrzewnowa),– poradni chorób nerek i nadciœnienia têtniczego,– poradni transplantacyjnej.

Cele kszta³ceniaCelem zajêæ z nefrologii jest teoretyczne i praktyczne przygotowa-

nie w zakresie:1. Przedspecjalistycznego postêpowania w ostrej niewydolnoœci ne-

rek.2. Stosowania postêpowania nefroprotekcyjnego w czasie zabiegów

diagnostycznych i terapeutycznych u osób zagro¿onych ostr¹ nie-wydolnoœci¹ nerek.

3. Postêpowania diagnostycznego i terapeutycznego w:a) infekcjach uk³adu moczowego,b) œródmi¹¿szowych zapaleniach nerek,c) zapaleniach k³êbuszkow nerkowych,d) chorobach ogólnoustrojowych z zajêciem nerek,

4. Rozpoznawania i postêpowania terapeutycznego w przewlek³ejniewydolnoœci nerek.

5. Podstaw leczenia nerkozastêpczego.6. Wspólpracy lekarza poz z oœrodkiem nefrologicznym.

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Postêpowanie diagnostyczne w chorobach nerek. Wykorzystanie

podstawowych badañ laboratoryjnych. Zastosowanie badañ dooceny przep³ywu nerkowego, przes¹czania k³êbuszkowego, funk-cji kanalików nerkowych. Ocena pozawydalniczej funkcji nerek.Badania obrazowe uk³adu moczowego. Biopsja nerki.

26

Æw. 1. Praktyczne postêpowanie diagnostyczne: planowanie badañ,interpretacja wyników, kontrola skutecznoœci leczenia.

2. Infekcje dróg moczowych. Infekcyjne œródmi¹¿szowe zapalenianerek. Infekcje dróg moczowych – postêpowanie diagnostycznei terapeutyczne. Ostre i przewlek³e cewkowo-œródmi¹¿szowe za-palenia nerek. Nefropatia analgetyczna. Wp³yw leków na funcjekanalików nerkowych.

Æw. 2. Chorzy z infekcj¹ dróg moczowych. Chorzy z cewkowo-œród-mi¹¿szowym zapaleniem nerek. Chorzy nadu¿ywaj¹cy leków.

3. Pierwotne i wtórne glomerulopatie zapalne. Zespól nerczycowy.Zespó³ nefrytyczny. Pierwotne k³êbuszkowe zapalenia nerek. Wtór-ne glomerulopatie zapalne w przebiegu tocznia oraz zapalnychchorób naczyñ. Zasady leczenia immunosupresyjnego i wspoma-gaj¹cego w glomerulopatiach zapalnych.

Æw. 3. Objawy kliniczne glomerulopatii zapalnych, badania pracow-niania w glomerulopatiach, wybór leczenia.

4. Najczêstsze przyczyny schy³kowej niewydolnoœci nerek – nefropatiacukrzycowa, nefropatia nadciœnieniowa. Prewencja nefropatii cu-krzycowej. Opieka nefrologiczna nad chorym z cukrzyc¹. Leczeniezachowawcze i nerkozastêpcze w nefropatii cukrzycowej. Nerki jakoprzyczyna nadciœnienia têtniczego. Wp³yw nadciœnienia têtniczegona nerki w³asne i nerkê przeszczepion¹. Nadciœnienie têtnicze u cho-rego z niewydolnymi nerkami.

Æw. 4. „Opracowywanie” chorych w ró¿nych stadiach nefropatii cu-krzycowej. Pacjent z nadciœniem têtniczym i niewydolnoœci¹ ne-rek. Pacjent z nadciœnieniem nerkopochodnym.

5. Wrodzone choroby nerek z póŸn¹ manifestacj¹. Zespo³y zaburzeñjonowych. ADKPD – rozpoznawanie, postêpowanie – leczenie za-chowawcze, leczenie nerkozastêpcze. Wrodzone zespo³y utraty jo-nów – diagnostyka, leczenie. Zasady wyrównywania zaburzeñjonowych.

Æw. 5. Chorzy z ADPKD leczeni zachowawczo, dializowani, po prze-szczepie nerki. Chorzy „nawadniani”. Chorzy „odwadniani”.

6. Ostra i przewlek³a niewydolnoœæ nerek. Zapobieganie ostrej nie-wydolnoœci nerek. Objawy ostrej niewydolnoœci nerek. Leczeniezachowawcze ostrej niewydolnoœci nerek. Wskazania do leczenianerkozastêpczego w o.n.n. Przewlek³a niewydolnoœæ nerek – dia-gnostyka, postêpowanie, leczenie zachowawcze, wskazania do le-czenia nerkozastêpczego.

27

Æw. 6. Chorzy z niewydolnoœci¹ nerek w opiece ambulatoryjnej.Chory dializowany z przyczyn nag³ych. Zasady wyboru leczenianerkozastêpczego i „dawki dializy”.

7. Leczenie nerkozastêpcze – hemodializa, dializa otrzewnowa, prze-szczep nerki. Podstawy leczenia nerkozastepczego. Wybór metody– wskazania i przeciwskazania. Leczenie uzupe³niaj¹ce w trakcieleczenia nerkozastêpczego. Powik³ania leczenia nerkozastêpcze-go.

Æw. 7. Chorzy w programie przewlek³ych hemodializ. Chorzy leczenidializ¹ otrzewnow¹. Chorzy po przeszczepie nerki.

Dy¿ur nefrologiczny: jeden dy¿ur w czasie bloku, 1–2 studentów nady¿urze.

W programie dy¿uru praca z lekarzem dy¿urnym: izba przyjêæ –bezwzglêdne i wzglêdne wskazania do hospitalizacji nefrologicznych;stacja dializ – dializa w warunkach dy¿urowych; oddzia³ – wieczornawizyta; inne oddzia³y – konsultacje internistyczno-nefrologiczne.

Zajêcia koñcz¹ siê zaliczeniem: prezentacja pacjenta z planembadañ diagnostycznych i proponowanym leczeniem (karta zleceñ,propozycje badañ i wizyt kontrolnych).

Zalecana literatura1. Ormowski T.: Choroby nerek.2. Rutkowski B., Czekalski S.: Postêpowanie w chorobach nerek

i dializoterapii.

REUMATOLOGIAZajêcia z reumatologii odbywaj¹ siê na VI roku w ramach progra-

mu chorób wewnêtrznych, w systemie blokowym.Rozpoczynaj¹ siê w sali dydaktycznej Kliniki Reumatologii. Stu-

dentów obowi¹zuje przygotowanie do tematów omawianych w czasieseminariów. Æwiczenia kliniczne nawi¹zuj¹ do tematyki seminariów.

Cele kszta³ceniaCelem zajêæ jest przedstawienie obrazu klinicznego, diagnostyki,

ró¿nicowania oraz leczenia najczêœciej spotykanych chorób reuma-tycznych. Æwiczenia kliniczne maj¹ s³u¿yæ doskonaleniu umiejêtno-œci zbierania wywiadu i badania przedmiotowego chorych zeszczególnym uwzglêdnieniem badania uk³adu ruchu. Studenci naby-waj¹ umiejêtnoœci interpretacji wyników badañ diagnostycznych (zdjêærentgenowskich stawów, p³ynu stawowego, badañ serologicznych

28

Tematyka seminariów i æwiczeñ1. Reumatoidalne zapalenie stawów – etiopatogeneza, obraz kli-

niczny, pozastawowa manifestacja reumatoidalnego zapalenia sta-wów, postêpowanie diagnostyczne, rozpoznanie ró¿nicowe.

2. Uk³adowe choroby tkanki ³¹cznej: toczeñ uk³adowy, sklerodermia,zapalenie skórno-miêœniowe, guzkowe zapalenie têtnic, mieszanachoroba tkanki ³¹cznej, zespó³ suchoœci, zespo³y nak³adania – kry-teria rozpoznania, postêpowanie diagnostyczne, badania specjali-styczne konieczne w rozpoznaniu i ocenie zmian narz¹dowych.Diagnostyka serologiczna powik³añ naczyniowych chorych na uk³a-dowe choroby tkanki ³¹cznej. Znaczenie przeciwcia³ antykardiolipi-nowych, przeciw cytoplazmie granulocytów i przeciwendotelialnych.Zespó³ antyfosfolipidowy – kryteria diagnostyczne, leczenie.

3. Seronegatywne zapalenia stawów z zajêciem krêgos³upa – defini-cja, kliniczne podtypy seronegatywnych spondyloartropatii, zmianynarz¹dowe, postêpowanie diagnostyczne, leczenie przewlek³ychspondyloartropatii.

4. Reaktywne zapalenia stawów – definicja, etiopatogeneza, symp-tomatologia kliniczna, postêpowanie diagnostyczne, leczenie. Ob-jawy ze strony uk³adu ruchu w przebiegu zaka¿enia HIV.

5. Choroba zwyrodnieniowa stawów – kliniczne podtypy, postêpo-wanie diagnostyczne i terapeutyczne. Krystalopatie – definicja,kryteria diagnostyczne, choroby i zaburzenia towarzysz¹ce kry-stalopatiom, badania specjalistyczne konieczne do ustalenia roz-poznania, leczenie i zasady jego monitorowania.

6. Osteoporoza w chorobach reumatycznych – definicja, czynnikiryzyka. Densytometria dwufotonowa (DEXA) i jej zastosowaniew diagnostyce osteoporozy. Markery obrotu kostnego. Strategialeczenia osteoporozy.

7. Wspó³czesne metody leczenia chorób reumatycznych. Korzyœci i za-gro¿enia p³yn¹ce z metod agresywnego leczenia. Terapia reumato-idalnego zapalenia stawów w œwietle miêdzynarodowych standardów.

Zalecana literatura1. Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. Podrêcznik dla

lekarzy i studentów. PZWL, Warszawa 2000.2. Mackiewicz S.: Zimmermann-Górska I.: Reumatologia. PZWL,

Warszawa 1995.