1

KÜRESEL POLİTİKANIN

KİLİT AKTÖRLERİ

2

Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü akademisyenlerinin kolektif

emeğini yansıtan bu çalışma; hâlihazırda hızına yetişilemeyen dünya politik gündeminin

dile pelesenk olan kişileri, örgütleri, ülkeleri vs hakkında kısa bilgi verme amacını

taşımaktadır. Her ne kadar çalışma akademik kaygıdan uzak bir şekilde hazırlanmış

olsa da barındırdığı bilgiler bakımından günceli yakalama gayesi güdülmüştür. Bununla

birlikte çalışmanın kapsamı -uluslararası arenadaki her aktörü kapsayacak bir çalışma

hazırlamak mümkün olmadığı için- emeği geçen kişilerin subjektif değerlendirmeleri

neticesinde ‘’önemli’’ olarak görülen aktörler ile sınırlı tutulmuştur. Nihayet çalışma

başta Uluslararası İlişkiler öğrencileri olmak üzere, dünya politik gündeminin hızını

yakalamaya çalışan herkese yönelik olarak hazırlanmıştır. İnsanlığın varoluşundan bu

yana temel gayesinin dünyayı anlama ve anlamlandırma olduğu göz önüne alındığında

çalışmanın bu yolda sizlere sağlayacağı yarar Uluslararası İlişkiler Bölümü ailesini

mutlu edecektir.

Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı

Doç. Dr. Metin AKSOY

3

İÇİNDEKİLER

1. Abhazya

1.1. Abhazya Savaşı

2. Afganistan

2.1. El Kaide

2.2. Taliban

2.3. Hamid Karzai

3. Almanya

3.1. Angela Merkel

3.2. Hristiyan Demokrat Birliği

3.3. Alman Sosyal Demokrat Partisi

3.4. Birlik 90/Yeşiller Partisi

4. Amerika Birleşik Devletleri

4.1. Barack Obama

4.2. Demokratik Parti

4.3. Cumhuriyetçi Parti

5. Azerbaycan

5.1. Yeni Azerbaycan Partisi

5.2. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti

5.3. Ebulfez Elçibey

5.4. İlham Aliyev

6. Bosna Hersek

6.1. Aliya İzzetbegoviç

7. Çin Halk Cumhuriyeti

8. Ermenistan

8.1. Serj Sarkisyan

8.2. Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi

4

9. Filistin

9.1. Batı Şeria

9.2. Gazze Şeridi

9.3. Yaser Arafat

9.4. Mahmud Abbas

9.5. Halid Meşal

9.6. Hamas

9.7. El Fetih

9.8. Filistin Kurtuluş Örgütü

9.9. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi

10. Fransa

10.1. Sosyalist Parti

10.2. Halk Hareketi Birliği

10.3. François Hollande

10.4. Nicolas Sarkozy

11. Güney Kore

12. Güney Osetya

13. Güney Sudan

14. Gürcistan

14.1. Mihail Saakasvili

14.2. Gül Devrimi

14.3. 2008 Güney Osetya Savaşı

15. Hindistan

16. Irak

16.1. I. Körfez Savaşı

16.2. Irak'ın İşgali

16.3. Baas Rejimi

5

16.4. Celal Talabani

16.5. Nuri El Maliki

16.6. Saddam Hüseyin

16.7. Mesud Barzani

17. İngiltere

17.1. Muhafazakar Parti

17.2. İşçi Partisi

17.3. Sinn Fein

17.4. David Cameron

18. İran

18.1. Ali Hamaney

18.2. Hasan Ruhani

19. İsrail

19.1. Şimon Peres

19.2. Benyamin Netenyahu

20. Kosova

21. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

21.1. Enosis

21.2. Türk Mukavemet Teşkilatı

21.3. EOKA

21.4. Rauf Denktaş

21.5. Zürih ve Londra Antlaşmaları

21.6. Annan Planı

21.7. Derviş Eroğlu

22. Kuzey Kore

23. Libya

23.1. Muammer Kaddafi

6

23.2. 2011 Libya İç Savaşı

24. Mısır

24.1. 2011 Mısır Devrimi

24.2. Hüsnü Mübarek

24.3. Müslüman Kardeşler

24.4. 2013 Mısır Askeri Darbesi

24.5. Muhammed Mursi

25. Rusya Federasyonu

25.1. Vladimir Putin

25.2. Dmitri Medvedev

26. Suriye

26.1. Beşşar Esad

26.2. Özgür Suriye Ordusu

26.3. Suriye İç Savaşı

7

1. Abhazya

Resmi adıyla Abhazya Cumhuriyeti olan devlet Gürcistan'ın kuzeybatısında, Karadeniz'in

doğusunda bulunmaktadır. Bununla birlikte Abhazya 1990'ların başındaki savaşın ardından

Sohum'a egemen olan ve Rusya'nın desteğini alan ayrılıkçılar tarafından Gürcistan

Cumhuriyeti'nden bağımsızlığını ilan etmiş bir de facto devlettir. Fakat Abhazya bazı ülkeler

tarafından tanınmıştır: Rusya, Nikaragua, Venezuella, Nauru, Vanuatu, Tuvalu, Güney

Osetya, Transdinyester, Dağlık Karabağ, Krayina Sırp Cumhuriyeti. Gürcistan'ın merkezi

yönetiminin desteklediği özerk yönetim ise bölgenin eski statüsünün korunmasından yanadır.

Abhazya Cumhuriyeti Hükümeti'nin yönetim merkezi Sohum'dur.

Abhazya Savaşı

Sovyetler Birliği'nin çözülmeye başladığı 1980'lerin sonlarında, Gürcistan'ın bağımsızlığa

yaklaştığı süreçte Abhazlar ile Gürcüler arasındaki gerilim iyice yükselmiştir. Pek çok Abhaz

muhalif Gürcistan'ın bağımsızlığını kazanması halinde Abhazya'nın da bağımsızlığını ilan

etme hakkı bulunduğunu, bağımsız Gürcistan'da ''Gürcüleştirme'' politikalarının gündeme

geleceğini ileri sürmüştür. 16 Temmuz 1989'da başlayan gösterilerde 16 Gürcü hayatını

kaybetmiş 137'si ise yaralanmıştır. Bu olayı takiben Sovyet ordusu kontrolü sağlamak için

Sohum'a girmiş ve bu olayın paramiliter grupların bir provokasyonu olduğu ileri sürülmüştür.

Gürcistan Zviad Gamsakhurdia liderliğinde 6 Nisan 1991'de bağımsızlığını ilan etmiş

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin 1921 tarihli anayasasına döndüğünü duyurmuştur. Pek

çok Abhaz bunun Abhazya’nın özerkliğinin kaldırılması anlamına geldiğini ileri sürmüştür.

Oysa 1921 tarihli anayasada Abhazya özerk bir cumhuriyet olarak tanınmıştır. 23 Temmuz

1992'de, Abhazya parlamentosu çoğunluğun oylarıyla bağımsızlığını ilan etmiştir. Ardından

düzensiz Gürcü birlikleri Abhazya’ya girmiş ve Gürcü yönetimi bölgenin büyük bölümünü

kontrol altına alarak, parlamentoyu kapatmıştır.Rus güçlerinin denetimi altında

kurulan Kafkas Halkları Konfederasyonu şemsiyesi altında bir araya gelen Çeçenler, Rus

Kazaklar, Osetler ve Abhazlar Gürcülere karşı savaş başlatmışlardır. Nihayet Sohum 27

Eylül’de Abhaz yönetiminin eline geçmiştir. 1990'ların başındaki savaşın ardından Sohum'a

egemen olan ve Rusya'nın desteğindeki ayrılma yanlısı güçler 1994 yılında bağımsızlığını ilan

etmişler, ama Abhazya Cumhuriyeti adını taşıyan bu yönetim yalnızca bazı ülkeler tarafından

tanınmıştır. Bununla birlikte AB, BM, AGİT, Avrupa Birliği Konseyi gibi uluslararası

örgütler Abhazya’yı Gürcistan'ın bir parçası olarak tanımakta ve anlaşmazlığın her iki tarafın

barışçı çabalarıyla çözülmesi gerektiğini belirtmektedirler.

2. Afganistan

Başkenti Kabil olan devletin resmi adı Afganistan İslam Cumhuriyeti'dir. Orta Asya olarak

adlandırılan coğrafyada bulunan Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin güneyinde Pakistan;

batısında İran; kuzeyinde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; doğusunda ise Çin

bulunmaktadır. Afganistan sınırları içerisinde Peştun nüfus çoğunlukta olmakla birlikte ülke

toprakları Tacik, Hazara ve Özbek kökenli halkları da barındırmaktadır. Afganistan İslam

Cumhuriyeti bahsi geçen konumu hasebiyle tarihsel süreç içerisinde İranlılar, Yunanlılar,

Araplar, Moğollar, İngilizler, Ruslar ve nihayet Amerikalıların istilasına uğramıştır. 11 Eylül

8

2001 tarihinde ABD'ye yapılan terör saldırısının ardından ABD'nin başını çektiği koalisyon

güçlerince işgal edilen Afganistan'ın istikrarsız yapısı günümüzde de devam etmektedir.

2.1. El Kaide: 1979 yılında S.S.C.B.'nin işgaline uğrayan Afganistan'da S.S.C.B. işgaline

karşı koymak için 1988 yılında kurulmuş köktendinci silahlı örgüttür. Özellikle Sovyet

işgaline karşı yürütülen mücadele ABD'nin yoğun desteğini arkasına alan örgüt soğuk savaş

sonrası dönemde İsrail'in yok edilmesini ve halifelik kurumu altında bütün İslam ülkelerinin

birleşmesini kendisine amaç edinmiştir. Dünyadaki birçok kanlı eylemden sorumlu tutulan

örgütün en çok ses getiren eylemi 11 Eylül 2001 saldırıları olmuş ve neticesinde ABD

liderliğindeki koalisyon güçlerinin Afganistan'ı işgali başlamıştır. Örgütün liderliğini 2 Mayıs

2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama'nın talimatıyla düzenlenen bir kara

operasyonuyla öldürülünceye kadar Usame Bin Ladin yapmıştır.

2.2. Taliban: Çoğunluğunu Afganistan'ın en kalabalık etnik grubu Peştunların oluşturduğu

Sünni İslamcı gruptur. Taliban S.S.C.B.'nin 1989 yılında Afganistan işgaline son vermesinin

ardından merkezi hükümetlerin zayıflıklarından yararlanarak 1996 yılında iktidara gelmiş ve

ülkenin büyük bir bölümünü kontrolü altına almıştır. Taliban'ın bu hamlesi sonrasında ise

ülkede bulunan Kuzey İttifakı ile Taliban arasında bir iç savaş başlamıştır. Taliban yönetimi

iktidarı süresince Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri hükümetlerinden

maddi destek almış ve bu sayede iktidarını sağlamlaştırmıştır. Ancak 11 Eylül 2001

saldırılarını üstlenen El Kaide'nin lideri Usame Bin Ladin'i koruduğu gerekçesiyle ABD'nin

tepkisini çeken Taliban yönetimi Kasım 2001'de iktidardan uzaklaştırılmıştır. Bu gelişmeden

sonra 2004 yılında yeniden organize olarak Koalisyon Güçleri'ne karşı direnişe geçen Taliban

güçleri 2009 yılından itibaren gerilla mücadelesi vererek direnişini kuvvetlendirmiştir.

2.3. Hamid Karzai: Karzai Peştun kökenli olup 2004'ten buyana Afganistan devlet

başkanıdır. Afganistan'da Taliban sonrası dönemde yönetime gelen ilk cumhurbaşkanı olan

Karzai'ye karşı 2004 seçimleri sonrası dönemde yolsuzluğun artması, ülke çapında Taliban ve

El Kaide'nin tekrar güç kazanmasıyla birlikte güvensizlik artmıştır. Ancak Karzai 2009 Kasım

ayında yapılan seçimlerde bir kez daha devlet başkanı seçilmiştir.

3. Almanya

Resmi adı Almanya Federal Cumhuriyeti olan devlet Orta Avrupa'da yer almaktadır. Ülkenin

kuzeyinde Kuzey Denizi ve Baltık Denizi; doğusunda Polonya ve Çek Cumhuriyeti;

güneyinde Avusturya ve İsviçre; batısında ise Fransa, Lüksemburg, Belçika ve Hollanda

bulunmaktadır. II. Dünya Savaşı sonrasında (1949) savaşı kazanan devletler tarafından ikiye

bölünen Almanya 1990'da tekrar birleşmiştir. Başkenti Berlin olan ve federal parlamenter

cumhuriyet olan Almanya 81.5 milyonun üzerindeki nüfusuyla AB'nin en büyük nüfusa sahip

ülkesi konumundadır. Yüksek nüfusunun yanında ekonomik gelişmişliğiyle de Almanya

dünya politikasında kilit bir öneme sahiptir.

3.1. Angela Merkel: 10 Nisan 2000'den bu yana Hristiyan Demokrat Birliği'nin federal

başkanlığını yürüten Merkel 22 Kasım 2005'te başbakan olarak göreve gelmiş ve 2009 yılında

yeniden başbakan seçilmiştir. 1871'den bu yana Almanya'yı yöneten ilk kadın başbakan olan

Merkel ayrıca II. Dünya Savaşı'ndan bu yana Alman Şansölyesi olan en genç kişidir. Lutheran

9

bir papazın kızı olarak dünyaya gelen Merkel'in doğulu halklara yönelik bakışı ve doğululara

karşı oluşu özellikle Almanya'daki solun tepkisini çekmektedir.

3.2. Hristiyan Demokrat Birliği: 1949 yılında kurulan Hristiyan Demokrat Birliği (CDU)

kendisini Hristiyan-liberal-muhafazakar olarak tanımlamaktadır ve 2008 yılı itibariyle

Almanya'nın üye bakımından en büyük partisidir. Mezhep farkı gözetmeyen, Hristiyanlığı

temel alan ve Hristiyan demokrasisinin özelliklerini uygulayan CDU'nun politikaları politik

katoliklikten, politik protestanlıktan, neoliberalizmden, mali muhafazakarlıktan ve ulusal

muhafazakarlıktan etkilenmiştir. Sosyal market ekonomisini savunan CDU dış politikada ise

kendisini Avrupa bütünleşmesine ve ABD ile güçlü ilişkilere adamıştır. Türkiye'nin AB

üyeliğine karşı çıkan CDU Türkiye'ye üyelik yerine imtiyazlı ortaklık önermektedir. Bir

muhafazakar parti olarak CDU suç ve suçlulara karşı sert cezaları savunmaktadır ve ülke

içinde olması muhtemel terör saldırıları hasebiyle ordunun güçlendirilmesi gerektiğini

belirtmektedir. Nihayet göçmenler konusunda asimilasyona yakın politikaları gündeme

getiren CDU çifte vatandaşlığın ender durumlarda verilmesi gerektiğini savunmaktadır.

3.3. Alman Sosyal Demokrat Partisi: Almanya'nın en eski partisi olan Alman Sosyal

Demokrat Partisi Sosyalist Enternasyonalin başlıvca kurucuları ve en etkili partileri arasında

yer almaktadır. Başkanlığını Sigmar Gabriel'in yürüttüğü parti 1998'den 2005 yılına kadar

iktidarda kalmış ve 2005 seçimleri sonrasında Angela Merken başbakanlığında CDU ile

koalisyon hükümeti kurma konusunda anlaşmaya varmıştır.

3.4. Birlik 90/Yeşiller Partisi: 1980 yılında Batı Almanya'da kurulan Alman Yeşiller Partisi

ile 1989 devrimleri sırasında Doğu Almanya'da kurulan Birlik 90 partisinin 1993 yılında

birleşmeleriyle ortaya çıkan siyasi partidir. 1998-2005 arası dönemde hükümette yer alan

partinin liderleri Claudia Roth ve Cem Özdemir'dir. Yapılan araştırmalara göre Yeşillerin oy

kitlesi zengin kesimlerdir fakat madencilik ve yerel çevre sorunları olan kırsal bölgelerden de

yer yer oy alabilmektedirler.

4. Amerika Birleşik Devletleri

Birleşik Devletler olarak da bilinen devlet 50 eyalet ve bir federal bölgeden oluşmaktadır. Bir

başka deyişle ülke federal anayasal cumhuriyettir. Ülke topraklarının çoğu Kuzey

Amerika'nın ortasında Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu'nun arasında bulunmaktadır.

Ülkenin kuzeyinde Kanada; güneyinde ise Meksika bulunmaktadır. Yine Amerikan toprakları

içerisinde yer alan Alaska eyaleti kıtanın kuzeybatısında bulunarak doğusunda Kanada ve

batısında Bering Boğazı'nın diğer yanında bulunan Rusya'nın arasında yer almaktadır.

Devletin resmi kuruluş tarihi 4 Temmuz 1776'dır ve bu tarihten itibaren devlet tedricen

genişleme eğilimi göstermiştir. Bir başka deyişle ilk olarak kıtasal ve bölgesel genişlemesini

tamamlayan ABD dünya savaşları ile birlikte küresel çaptaki yayılımına başlamıştır. İronik

bir şekilde tarihte sömürgeciliğe karşı mücadele edilerek kurulan ilk devlet olma özelliğini

taşıyan ABD bundan sonraki süreçte sürekli olarak emperyal hevesler taşıdığı iddiasıyla itham

edilmiştir. Soğuk Savaş olarak anılan süreçte ABD NATO örgütü çatısı altında Batı

Bloğu'nun liderliğini üstlenirken S.S.C.B. Doğu Bloğu'nun liderliğini üstlenmiş ve dünya iki

kutuplu bir düzenle tanışmıştır. Soğuk savaş yılları boyunca başta Kore Savaşı, Vietnam

Savaşı olmak üzere birçok savaşa katılan ABD soğuk savaşın sona ermesinin ardından 1990

10

yılında Irak'a (Kuveyt'i işgal etmesi hasebiyle) karşı savaşmıştır. Yine 1995 ve 1999 yıllarında

NATO ülkelerinin de yardımıyla Bosna ve Kosova Savaşlarına müdahil olan ABD 11 Eylül

2001 saldırıları ile birlikte bu kez de Afganistan'a savaş açmıştır. Kimyasal silahlar

bulundurduğu iddiasıyla 2003 yılında Irak'a karşı II. Körfez Harekatı'nı başlatan ABD 2

Mayıs 2011 tarihinde El Kaide lideri Usame Bin Ladin'i öldürerek uluslararası alandaki

prestijini sağlamlaştırmaya çalışmıştır. Özellikle Çin'in ekonomik ve askeri alandaki yükselişi

ile birlikte artık ''Amerikan İmparatorluğu''nun sonunun yaklaştığı meselesi ise uzun

zamandan beri akademide tartışılan bir konu olmuştur.

4.1. Barack Obama:

ABD devlet başkanıdır. İlk olarak 4 Kasım 2008'de yapılan ABD başkanlık seçimlerinde

ABD'nin 44. devlet başkanı olarak seçilmiş ve 20 Ocak 2009 tarihinde bu görevi George W.

Bush'tan devralmıştır. 6 Kasım 2012'de yapılan ABD başkanlık seçimlerinde ise Mitt Romney

karşısında seçimi kazanarak ABD devlet başkanlığına ikinci kez seçilmiştir. ABD tarihinde

ilk siyahi başkan olma niteliğini taşıyan Obama siyasete ilk adımını 1996 yılında İllinois'in

eyalet senatosuna seçilerek atmıştır. 1998 ve 2002 yıllarında iki kez tekrar eyalet senatosuna

seçilen Obama 2000 yılında ABD Temsilciler Meclisi'ne girmek için Demokrat Parti'nin ön

seçimlerine katılmış fakat başarılı olamamıştır. 2004 yılında adaylığını koyduğu ABD

Senatosu'na seçilen Obama'nın ABD'de ilk defa ülke sahnesine çıkması 2004 ABD başkanlık

seçimleri sırasında Boston'da toplanan Demokratik Parti kurultayında yaptığı ve ülke çapında

televizyonda canlı olarak yayınlanan etkileyici konuşması sayesinde olmuştur. ABD

Senatosu'nda henüz 6 yıllık ilk dönemini tamamlamışken 10 Şubat 2007 tarihinde 2008 ABD

başkanlık seçimlerine Demokratik Parti'den adaylığını koyduğunu açıklayan Obama

Demokratik Parti tarafından da aday gösterilmiştir. Böylece Obama iki büyük partiden

birinden aday gösterilmiş ilk Afrikalı-Amerikalı aday olma özelliğini kazanmıştır. Seçimler

neticesinde ABD başkanlığına seçilen Obama bununla da kalmayıp son 30 yıl boyunca hiçbir

demokrat partili başkan adayının elde edemediği bir oy oranıyla başkanlığa seçilmiştir. 2012

seçimlerinde de Mitt Romney'e karşı mücadele eden Obama tekrar ABD başkanı seçilmeyi

başarabilmiştir.

4.2. Demokratik Parti: 1828 yılında kurulan Demokratik Parti ABD'de siyasi faaliyet

yürüten iki büyük partiden birisidir. Parti sosyal, liberal ve ilerici siyaseti desteklemekle

birlikte ilericilerden, liberallerden ve merkezcilerden oluşmaktadır. Demokratik Parti'nin

Cumhuriyetçi Parti ile mücadelesine bakıldığında son 50 yıl içinde başkanlık seçimlerinde

daha az başarı sağladığı görülmektedir. Partinin tabanı ise siyah Amerikalılardan,

Katoliklerden, Yahudilerden, göçmenlerden, kadınlardan ve yüksek eğitimli kişilerden

oluşmaktadır. Bununla birlikte parti işverenlerin ve büyük firmaların karşısında işçilerin ve

çalışan kesimin yanında yer almaktadır. Parti kürtaj hakkının kısıtlanmasına karşı kesin bir

tavır almıştır ve eşcinsellerin, diğer azınlıkların haklarını savunan bir siyaset çizgisini takip

etmektedir. Yine parti devletin gerektikçe vergileri arttırarak az gelirli yurttaşlara daha geniş

olanaklar sunması taraftarıdır ve dış siyaset konusunda da Cumhuriyetçi Parti'ye göre daha

ılımlı bir tutum sergilemektedir.

11

4.3. Cumhuriyetçi Parti: ABD'de siyasi faaliyet yürüten iki siyasi partiden biri olan

Cumhuriyetçi Parti muhafazakar sağ olarak tanımlanabilecek bir çizgiyi takip etmektedir.

1994 yılından bu yana Temsilciler Meclisi ve Senato seçimlerinde çoğunluğu elinde

bulunduran Cumhuriyetçi Parti 2006 seçimlerinde büyük bir yenilgiye uğramıştır. 2000

yılında Cumhuriyetçi aday George W. Bush'un başkan seçilmesinden sonra parti 6 yıl süreyle

hem yasama hem de yürütme kollarına hakim olmuştur. Ancak 2007 yılında yasama kolu

Demokrat Parti'nin eline geçerken 2008 yılındaki başkanlık seçimleriyle iktidarı Demokrat

Partiye kaptırmışlardır. 19. yüzyılın ortalarında ABD'de köleliğin tartışma konusu olduğu bir

ortamda kurulan Cumhuriyetçi Parti kendisinden önce kurulan Demokratik Parti köleliği

savunan güneyli üyeleri ile köleliğe karşı çıkan kuzeyli üyeleri arasında ikiye bölünmüşken

Güney eyaletlerinin köleliği yayma çabalarına karşı koymak üzere 1854 yılında kurulmuştur.

Partinin genel eğilimi irdelendiğinde ise Cumhuriyetçilerin vergi yükünün azaltılması ve

firmalara yaslarla getirilen kısıtlamaların azaltılması yanlısı olduğu görülmektedir. Parti

özellikle dindar Protestan (evanjelist) frupların desteğine sahiptir. Kürtajın yasaklanması

gerektiğini savunan parti prestijini ABD'nin 2003 yılında Irak'a yaptığı müdahale sonucu

kaybetmiştir. 2004 yılında W. Bush'un tekrar başkan seçilmesine rağmen kamuoyu

yoklamalarında Cumhuriyetçilere ve başkanlarına desteğin azaldığı günden güne

gözlenmiştir. Bununla birlikte Kongre2de Cumhuriyetçi üyelerin karışmış oldukları yolsuzluk

skandalları partiye büyük zarar verirken 7 Kasım 2006 tarihinde yapılan seçimlerde parti ağır

bir yenilgiye uğramıştır. Hem Senato hem de Temsilciler Meclisi'ndeki çoğunluğunu

kaybeden Cumhuriyetçiler 2008 seçimlerini de kaybederek yönetimi Demokratik Parti ve

Obama'ya devretmişlerdir.

5. Azerbaycan

Resmi adı Azerbaycan Cumhuriyeti olan devlet Kafkasya’da yer almaktadır. Ülkenin

doğusunda Hazar Denizi; kuzeyinde Rusya Federasyonu; kuzeybatısında Gürcistan; batısında

Ermenistan; güneyinde ise İran bulunmaktadır. Azerbaycan’a bağlı olan Nahçıvan Özerk

Cumhuriyeti’nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile güneyi ve batısı ise İran ile çevrilmiştir.

Halkın büyük çoğunluğu Şiilik inancına sahiptir. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti adıyla

1918 yılında kurulan devlet 1920 Nisan’ında Sovyet Kızıl Ordusu tarafından işgal edilmiştir

ve aynı yıl Azerbaycan Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Soğuk savaşın sona ermesi

neticesinde 1991 yılında yeniden bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan bu sefer de kendisini

Ermenistan ile savaş halinde bulmuştur. Ermenistan ile yürütülen Dağlık Karabağ savaşı

sonucunda ortaya çıkan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti savaşın bitiminden bu yana de facto

olarak var olmasına rağmen diplomatik alanda hiçbir devlet tarafından tanınmamaktadır.

Özetle Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Azerbaycan’a bağlı bir de jure bölge olarak kabul

edilmektedir. Ancak yaşanan savaş sonucunda yaklaşık 30.000 insan yaşamını yitirmiş ve bir

milyon insan göç etmek zorunda kalmıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin dış politika hedefleri

ise şu şekilde özetlenebilir: toprak bütünlüğünün korunması, Dağlık Karabağ ve etrafındaki

bölge üzerindeki işgalin sona erdirilmesi, Avrupa ve Atlantik yapısına uyum, uluslararası

güvenliğe katkı, uluslararası örgütlerle işbirliği, ekonomik ve sosyal kalkınma, göç-enerji-

ulaşım güvenliğinin sağlanması.

12

5.1. Yeni Azerbaycan Partisi: 18 Aralık 1992’de Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in kurduğu

parti Azerbaycan’da iktidarı elinde bulunduran partidir. Haydar Aliyev 2003 yılındaki

ölümüne kadar partinin liderliğini üstlenmiş öldüğünde ise yerini oğlu İlham Aliyev almıştır.

Yeni Azerbaycan Partisi 7 Kasım 2010 seçimlerinde 125 sandalyeden 72’sini alarak mevcut

etkinliğini sürdürmektedir.

5.2. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti: Hukuken Azerbaycan’a ait Dağlık Karabağ ve

çevresindeki 7 Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde kurulmuş fiilen bağımsız olan bir

ülkedir. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bu bölgede S.S.C.B.’nin dağılmasının ardından

yükselen etnik gerilim Ermenistan’ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında

çatışmaların çıkmasına neden olmuştur. Bununla birlikte Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle

birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlatılan katliamlar halkı göçe zorlamıştır. 10 Aralık

1991’de Azerilerin boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı halkoylaması sonucuna göre

bağımsızlık kararı alınmış ve 6 Ocak 1992 tarihinde Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı resmen

ilan edilmiştir. Fakat daha önce de vurgulandığı üzere Ermenistan dahil hiçbir ülke veya

uluslararası kuruluş Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığını tanımamaktadır.

5.3. Ebulfez Elçibey: Azerbaycan'ın ikinci cumhurbaşkanı olan Elçibey Kuzey ve Güney

Azerbaycan'ın mutlaka birleşmesi ve Dağıstan'a, Gürcistan'a ve Ermenistan'a verilen Türk

topraklarının Azerbaycan'a geri verilmesi gerektiğini savunmuştur. Azerbaycan Sovyet işgali

altındayken 1989 yılında Azerbaycan Halk Cephesi'ni kuran ve başkanlığa seçilen Elçibey

Dağlık Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçılığına yol vermemek, Azerbaycan'ın Sovyetlerden

bağımsızlığını kazanmasını sağlamak için çalışmıştır. Nihayet 1991'de S.S.C.B.'nin dağılması

ile bağımsızlığını kazanan Azerbaycan'ın 7 Haziran 1992'de ikinci cumhurbaşkanı olarak

seçilmiştir. Elçibey 22 Ağustos 2000'de Ankara'da hayatını kaybetmiştir.

5.4. İlham Aliyev: Azerbaycan'ın dördüncü ve bugünkü cumhurbaşkanı olan İlham Aliyev

önceki cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in oğludur. Ayrıca Yeni Azerbaycan Partisi'nin

başkanıdır. Ülkenin ana muhalefet partileri 2003, 2005 (parlamento seçimleri), 2008

seçimlerinde yolsuzluk yapıldığını iddia etmektedirler ve 2003 cumhurbaşkanlığı seçim

sonuçlarını tanımamaktadırlar. Bununla birlikte Wikileaks tarafından açıklanan ABD

diplomatik belge sızıntısında eşi Mehriban Aliyev ile ilgili olarak ayrıntılı bilgiler yer

almakta, ülkeyi yöneten az sayıda güçlü ailenin Orta Çağ'daki gibi feodal bir biçimde ülkeyi

yönettiği iddia edilmektedir. Ayrıca İlham Aliyev'in Türkiye'nin bölgedeki enerji merkezi

olmasını istemediği ve bunu engellemek için Rusya ile gaz anlaşması yaptığı

da Wikileaks belgelerinde ileri sürülen iddialar arasındadır.

6. Bosna Hersek

Bosna Hersek Balkan coğrafyasında yer alan bir devlettir ve ülke üç etnik grubu bünyesinde

barındırmaktadır: Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar. Ülke yönetimi ise iki devletçiğe bölünmüş

durumdadır: Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti. Ülke kuzey, batı ve güneyden

Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve yine güneyden Karadağ ile çevrilmiştir. Devletin en büyük

şehri ve başkenti Saraybosna’dır. Eski sosyalist Yugoslavya’nın altı federe cumhuriyetinden

biri olan Bosna Hersek bağımsızlığını 1990’lı yıllarda Yugoslavya’nın dağılma sürecinde

kazanmıştır. Ancak 1992 yılında yine Yugoslavya’dan ayrılan Hırvatistan ve Slovenya’nın

13

bağımsızlığını tanıyan AB-BM Bosna Hersek ve Makedonya’nın bağımsızlığını referandum

şartına bağlamıştır. Nihayet 1992 yılında yapılan halk oylamasında halk bağımsızlıktan yana

oy kullanınca Bosna Hersek devleti kurulmuştur. Fakat kurulan bu yeni devleti Sırplar

tanımamış Hırvatlara ve Boşnaklara savaş açmıştır. 1995 yılına kadar süren Bosna

Savaşı’ndan sonra Dayton Antlaşması imzalanmıştır ve bu antlaşmaya göre ülkede barışı tesis

edecek uluslararası bir konsey kurulmuştur. Öyleki bu yüksek temsilcilik şu anda

cumhurbaşkanının görevden almak da dahil olmak üzere birçok yetkiyle donatılmıştır.

Günümüzde gelinen noktada Bosna Hersek’in bölünmüşlüğü devam etmektedir.

6.1. Aliya İzzetbegoviç: Aliya İzzetbegoviç bağımsız Bosna Hersek'in ilk cumhurbaşkanıdır.

Yugoslavya henüz dağılmamışken Bosna-Hersek Özerk Cumhuriyeti’nde Demokratik Eylem

Partisi (SDA) adı verilen bir siyasi parti kurmuştur ve bu parti Bosna-Hersek'te 5Aralık

1990'da gerçekleştirilen genel seçimleri kazanmıştır. Yine bu seçimler ile birlikte parti lideri

Aliya İzetbegoviç de cumhurbaşkanı olmuştur. Yugoslavya'nın dağılma süreci başlayınca

Bosna Hersek de 1 Mart 1992'de gerçekleştirilen referandum sonrasında bağımsızlığını ilan

etmiştir. Ancak Sırplar hemen arkasından Bosna Hersek yönetiminde söz sahibi olan

Müslümanlara karşı savaş açarak yeni bir katliam hareketi başlatmışlardır. Bununla birlikte

Hırvatistan ve Slovenya'nın bağımsızlık mücadelesine destek olan Avrupa ülkeleri ve ABD

Bosna Hersek'i Sırp saldırıları karşısında yalnız bırakmıştır. Bosna Hersek Müslümanlarını en

çok sıkıntıya sokan durum da, Avrupa'nın üçüncü büyük ordusu Yugoslavya Federal

Ordusu'nun Sırplarla birlikte hareket etmesi ve onlara destek vermesi olmuştur. Zira buna

karşılık Bosnalı Müslümanlar herhangi bir askeri destekten yoksun ve silah yönünden çok

zayıf kalmışlardır. Sonuçta Sırplar Bosna Hersek'in önemli şehirlerini işgal etmişler ve bu

işgal hareketi bir milyona yakın Müslüman’ı göçe zorlamıştır. Bosna-Hersek meselesinin

çözümü için değişik tarihlerde gerçekleştirilen görüşmeler ve arabuluculuk çalışmaları da bir

sonuç vermeyince 1994'ün sonuna gelindiğinde Bosna Hersek'teki iç savaşın aldığı can sayısı

250.000'i, göçe zorladığı insan sayısı ise 1 milyonu aşmıştır. Böylesi bir süreçte Bosna Hersek

Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olan Aliya İzetbegoviç çok büyük askerî güce ve imkana sahip

olan Sırplarla, her türlü askeri imkandan yoksun ve hiçbir dış desteğe sahip olmayan Bosna

Hersek halkını karşı karşıya getirmemek için önce oldukça temkinli bir politika izlemiştir.

Ancak Sırı vahşetinin giderek şiddetlenmesi ve İslam dünyasının Bosnalı Müslümanlara ciddi

bir destek sağlayamaması üzerine Aliya İzzetbegoviç Dayton Antlaşması'nı kabul etmek

durumunda kalmıştır.

7. Çin Halk Cumhuriyeti

Başkenti Beejing olan Çin Halk Cumhuriyeti Uzakdoğu olarak adlandırılan coğrafyada yer

alan bir ülkedir. Ülkenin kuzeyinde Moğolistan; kuzeydoğusunda Rusya ve Kuzey Kore;

doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi; güney doğusunda Güney Çin Denizi; güneyinde

Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal; batısında ise Pakistan, Afganistan,

Tacikistan, Kırgızistan ve Kazakistan bulunmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti son yıllarda

yapmış olduğu atılımlarla ve politikalarla dünyanın en önemli ekonomik güçlerinden biri

haline gelmiştir. Bununla birlikte bölge ve dünyadaki nüfuzu ile Çin’in askeri alandaki

gelişimi yoğun bir şekilde hissedilmektedir. Öyleki Çin’in 2020’lerde dünyanın en güçlü

ekonomisi olacağı öngörülmektedir. Yine dünyanın alan olarak en büyük dördüncü ülkesi

14

olan Çin Halk Cumhuriyeti yaklaşık 1.35 milyarlık nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesidir.

Çin Halk Cumhuriyeti’nde 20 Eylül 1954 tarihli anayasa ile sosyalizm idaresi kurulmuştur

fakat Çin’in tam anlamıyla sosyalist bir ülke olduğu söylenemez. Hatta Çin’in ekonomik

alanda kapitalizmin ilkelerine yaslandığı yönetim alanında ise otokratik komünizmi

benimsediği söylenebilir. Ülke yönetiminde tek etkili parti Komünist Parti’dir. Nihayet Çin

Halkı’nın dini Antik çağlardan bu yana çoğulculuk olarak tanımlanmaktadır. Ülke toprakları

içerisinde Taocu, Budist ve Çin folklorik dinlerine ait tapınaklar önemli bir yer işgal ederken

Mahayana Budizmi 1. Yüzyıldan beri Çin’deki en büyük organize din olarak var olmayı

başarmıştır.

8. Ermenistan

Resmi adı Ermenistan Cumhuriyeti olan devlet Güney Kafkasya'da yer almakta olup denize

kıyısı bulunmamaktadır. Ülke daha önce S.S.C.B.'ye bağlı bir devlet iken Eylül 1991'de

bağımsızlığını ilan etmiştir. Ülkenin kuzeyinde Gürcistan; doğusunda Azerbaycan; güneyinde

İran; batısında Türkiye ve Azerbaycan'ın egemenliği altındaki Nahçıvan bölgesi

bulunmaktadır. Devletin başkenti ve en büyük şehri Erivan'dır. 1917 Ekim Devrimi'nden

sonra Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ilan edilmiş ve 2 Aralık 1920 tarihinde

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla S.S.C.B.'ye katılmıştır. S.S.C.B.'nin

dağılması üzerine 23 Ağustos 1991'de bağımsızlığına yeniden kavuşan Ermenistan Dağlık

Karabağ ile Ermenistan arasındaki Laçın Koridoru'nu işgal ederek Dağlık Karabağ'ı fiilen

kendisine bağlamıştır. Bu süreç sonrasında Azerbaycan'ın Ermenistan'a uyguladığı ekonomik

ambargo ise ülkede büyük sıkıntılara yol açmıştır. Azerbaycan ile devam eden Dağlık

Karabağ savaşı ise Rusya'nın dikte ettiği ateşkes ile 1994 yılında sona ermiştir. Günümüzde

Ermenistan uluslararası topluluk tarafından Azerbaycan'a ait sayılan toprakların %20'sini işgal

altında bulundurmaktadır. Ermenistan siyasetinde Dağlık Karabağ kökenli siyasi örgüt ve

kişilerin egemenliğine dikkat çeken bazı gözlemciler ise Ermenistan'ın Dağlık Karabağ'ı değil

aksine Dağlık Karabağ'ın Ermenistan'ı ilhak ettiğini ileri sürmektedirler.

8.1. Serj Sarkisyan: 2008 yılından bu yana Ermenistan devlet başkanı olarak görev

yapmaktadır. 1991-1994 yılları arasında ayrılıkçı Dağlık Karabağ Savunma Ordusu'nun

başına geçen Sarkisyan Karabağ Savaşı sonrasında yine aynı dönemin Ermeni

komutanlarından biri olan Vazgen Sarkisyan ile birlikte Ulusal Kahraman Madalyası'na layık

görülmüştür. Akabinde 1996-1999 yılları arasında Milli Güvenlik Bakanlığı, 1999-2000

yılları arasında Milli Güvenlik Konseyi Sekreterliği görevlerini üstlenen Sarkisyan ve 2000

yılında bu göreviyle birlikte Savunma Bakanlığı görevini de üstlenmiştir. 2007 yılında kalp

krizinden ölen Andranik Markaryan yerine Robert Koçaryan tarafından başbakanlığa atanan

Sarkisyan 2008 yılında yapılan genel seçimler ile eski Cumhurbaşkanı Levon Ter Petrosyan

ile yarışmış ve seçimleri kazanarak cumhurbaşkanı seçilmiştir.

8.2. Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi: Liderliğini Serj Sarkisyan'ın yaptığı parti ülkenin

bağımsızlığını kazanmasından sonra kurulan ilk parti olup muhafazakar kimliğe sahip bir

partidir. Parti 140.000 aşan üyesiyle Ermenistan'da sağ siyasetin önderliğini yapmaktadır.

9. Filistin

15

Resmi adıyla Filistin Devleti Ortadoğu'da tarihi Filistin bölgesinde yer alan bir Arap

Devleti'dir. Devletin bağımsızlığı 15 Kasım 1988'de Cezayir'de ilan edilmiştir. Aralarında

Çin, Rusya, Hindistan ve Türkiye'nin de bulunduğu yüzden fazla ülke tarafından resmen

tanınmaktadır. Günümüzde ise yalnızca Batı Şeria ve Gazze Şeridi Filistinlilerin

kontrolündedir ve bu bölgeler de İsrail ordusunun işgali altındadır. BM 29 Kasım 2012'de

Filistin'in BM'deki ''gözlemci kuruluş'' statüsünü ''üye olmayan gözlemci devlet'' statüsüne

yükseltmiştir.

9.1. Batı Şeria:

Ortadoğu’da batı, kuzey ve güneyinde İsrail; doğusunda ise Şeria Nehri ve Lut Gölü ile çevrili

olan bölgedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından Britanya yönetimindeki

Filistin Mandası’nın bir parçası haline gelen bölge 1948 Arap-İsrail Savaşı’nın ardından

Ürdün tarafından ilhak edilmiştir. 1967 Arap İsrail Savaşı’nda bu kez de İsrail tarafından işgal

edilen bölge BM Güvenlik Konseyi, BM Genel Kurulu ve Uluslararası Adalet Divanı

tarafından da İsrail işgali altında kabul edilmektedir. Batı Şeria bölgesi günümüz itibariyle

meşru olarak hiçbir devlete ait değildir. 1995 yılında Yaser Arafat ve İzak Rabin arasında

yapılan İkinci Oslo görüşmelerinin ardından Batı Şeria A(Yüzde 17), B (Yüzde 24), C (Yüzde

59) bölgeleri olarak üçe ayrılmıştır ve A bölgesi tamamen Filistin Otoritesi’ne, B bölgesi

Filistin Otoritesi ve İsrail’in ortak yönetimine ve C bölgesi de tamamen İsrail’in kontrolüne

verilmiştir.

9.2. Gazze Şeridi:

Filistin’in batısında, Akdeniz kıyısında bulunan sahil şeridine verilen isimdir. Bölge Filistin

Özerk Yönetimi’nin kontrolündedir. Bununla birlikte 1967 yılından 2005 yılına kadar İsrail

tarafından yönetilen Gazze Şeridi’nde İsrail, Filistin Özerk Yönetimi ile yapılan Oslo

Antlaşması’na uygun olarak bölgenin hava sahasını, su kaynaklarını ve kıyı boyundaki deniz

ulaşımını kontrol etmeye devam etmektedir.

9.3. Yaser Arafat:

Tam adı Muhammed Abdurrahman Abdurrauf Arafat El-Kudya El-Hüseyni ve kod adı Ebu

Ammar olan Yaser Arafat Filistin Kurtuluş Örgütü’nün lideri ve Filistin Ulusal Yönetimi’nin

ilk başbakanıdır. Hayatının büyük bir bölümünü İsrail ile mücadeleye ayıran Arafat yine

hayatının büyük çoğunluğunda kendi kurduğu El Fatih örgütünün liderliğini üstlenmiş ve

faaliyetlerini bu örgüt çerçevesinde yürütmüştür. İlk zamanlarda İsrail’e karşı olan Arafat

1988 tarihinde BM Güvenlik Konseyi’nin 242 sayılı kararını kabul ederek bu görüşünü

değiştirmiştir. Arafat Filistin Kurtuluş Örgütü ile İsrail arasında on yıllardır süren

anlaşmazlığa son vermek için İsrail hükümetiyle bir dizi müzakereye de girişmiştir. Bu

görüşmelerin arasında yer alan 1991 Madrid Konferansı, 1993 Oslo İlkeler Antlaşması ve

2000 Camp David Zirvesi Arafat’ın İsrail’e büyük tavizler verdiği şeklinde yorumlanmış ve

Arafat’a karşı ciddi bir muhalefet oluşmuştur. Oslo’da yapılan görüşmeler neticesinde 1994

yılında İzak Rabin, Şimon Peres ile birlikte Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Arafat 2004

yılının sonlarında Ramallah’ta bulunan bir binada iki yılı aşkın bir süredir İsrail ordusu

16

tarafından zorla tutulmaktayken hastalanarak komaya girmiştir. Arafat 11 Kasım 2004

tarihinde 75 yaşında iken hayatını kaybetmiştir.

9.4. Mahmud Abbas:

Filistin Kurtuluş Örgütü'nün kurucularındandır ve Filistin devlet başkanıdır. Yaser Arafat'ın

yakın arkadaşı olarak en başından itibaren FKÖ'nün yöneticileri arasında yer almıştır. 1970'li

yılların sonlarından başlayarak İsrail'le yakınlaşmış ve "iki devletli çözüm" üzerinde

durmuştur. 1990'larda Oslo Sözleşmeleri'ne aktif olarak katılmıştır. 1996'da Filistin Kurtuluş

Örgütü genel sekreteri ve Arafat'ın resmi olmayan sözcüsü konumundayken, Arafat'ın Oslo

Sözleşmeleri'ndeki tutumunu eleştirmiştir. Sözleşmelerin başarısız olması ve akabinde İkinci

İntifada'nın başlamasından sonra, intihar saldırılarına karşı tavır almış ve Arafat'ın çizgisinden

belirgin bir şekilde uzaklaşmıştır. Az sayıda ılımlı Filistinli politikacıdan biri olarak, İsrail ve

ABD hükümetleriyle diyalogu sürdürmüştür. Mart 2003'te Arafat bir yandan özerk Filistin

yönetiminin başbakanlığı makamını oluşturarak, diğer yandan da artık kendisine rakip olan

Abbas'ı bu makama atayarak kendi yetkilerini kısıtlamak zorunda kalmıştır. Abbas'ın bu

makama atanması hem ABD başkanı Bush hem de İsrail başbakanı Ariel Şaron

tarafından Ortadoğu sorununun çözümü için ilk adım olarak talep edilmiştir. 29 Nisan 2003'te

resmen başbakan olan Abbas'ın ilk işi 2005 yılına kadar üç aşamada bağımsız bir Filistin

devletini öngören yeni barış planını kabul etmek olmuştur. 6 Eylül 2003'te barış planının

uygulanması için hazır olunmadığını da gerekçe göstererek başbakanlık görevinden istifa

ettiğini açıklamıştır. Yaser Arafat'ın ölümünden sonra Filistin Kurtuluş Örgütü başkanlığını

devralan Abbas, 9 Ocak 2005 tarihinde yapılan seçimlere El Fetih'in adayı olarak girmiş ve

oyların % 62.52'sini alarak Filistin Devlet başkanı seçilmiştir. Abbas 2009'da biten görev

süresinden sonra tekrar aday olmayacağını açıklamıştır. Görev süresi dolmasına karşın Abbas

Devlet Başkanlığı görevini henüz bırakmış değildir. Hamas, Abbas'ın Devlet Başkanlığını

tanımazken; El Fetih, Devlet Başkanlığı seçiminin 2010'daki parlamento seçimleri ile birlikte

yapılması gerektiğini, Abbas'ın bu tarihe kadar görevinin sürdüğünü savunmaktadır.

9.5. Halid Meşal:

2004'ten beri İslami Direniş Hareketi'nin (Hamas) siyasi lideri olan Filistinli siyasetçidir. El

Fetih ile rekabet eden İslamcı Hak Bloğunu kurmuştur. Meşal 1984'te eğitimini

tamamladıktan sonra yaşamını tamamen Filistin İslami hareketinin oluşturulmasın atamıştır.

1987'de Hamas'ın kurulmasından sonra örgütün Kuveyt temsilciliğini üstlenmiştir. 2004'te

Hamas lideri Şeyh Ahmed Yasin'in İsrail tarafından düzenlenen bir füze saldırısında

öldürülmesinden sonra yerini alan Abdülaziz El Rantisi Meşal'ın halef olarak seçildiğini

açıklamıştır.

9.6. Hamas:

Filistin Ulusal Yönetimi'nde seçimle belirlenmiş Filistin Parlamentosunda çoğunluğu elinde

tutan Filistinli paramiliter örgüt ve siyasi partidir. 1987'de Şeyh Ahmed Yasin, Abdülaziz El

Rantisi ve Muhammed Taha tarafından tarafından İlk İntifada'nın başlangıcında Mısır'daki

Müslüman Kardeşler örgütünün Filistin kanadı olarak kurulmuştur. 1988'deki siyasi

programında Hamas, Filistin'in asla Müslüman olmayanlar tarafından etrafı çevrilebilecek bir

17

İslam ülkesi olamayacağını ifade etmiş ve Filistinli Müslümanlar için Filistin'in kontrolünü

İsrail'den almak adına kutsal bir savaş vermenin dini bir görev olduğunu söylemiştir. Bu

tespit, 1988'de İsrail'in var olma hakkını tanıyan FKÖ ile Hamas'ı çatışma noktasına

getirmiştir. Örgütün kuruluş amacı 1948'den öncesi İsrail'in işgal ettiği Batı Şeria ve Gazze

Şeridi'ni kapsayan topraklarda yeniden Filistin İslam devletini kurmaktır. Hamas'a verilen

finansal desteğin büyük çoğunluğu Suudi Arabistan kaynaklıdır. 6 Mayıs 2005 seçiminde El

Fetih oyların yüzde 56'sını, Hamas ise yüzde 33'ünü almıştır. El Fetih 84 yerden 45'ini

kazanmıştır. 16 Aralık 2005'te yapılan Batı Şeria'daki yerel seçimlerde de Hamas önemli

başarı elde etmiştir. Örgüt, 1993 ve 2005 yılları arasında İsrailli sivillere ve askerlere yönelik

intihar saldırılarında bulunmuştur. Hamas, Kanada, AB, İsrail, Japonya ve ABD'de terör

örgütleri listesine alınmıştır.

9.7. El Fetih:

Yaser Arafat'ın önderliğinde 1959'da kurulan Filistin kökenli direniş örgütüdür ve Filistin

Ulusal Yönetimi'nin iktidar partisidir. 1968 yılındaki Karameh direnişiyle öne çıkmıştır

ve FKÖ içinde etkin olan bir örgüttür.

9.8. Filistin Kurtuluş Örgütü:

Uluslararası ortamında PLO olarak tanınan bu örgütün temelleri, 13 Ocak-16

Ocak 1964’te Kahire'de toplanan Arap Zirvesi'nde atılmıştır. 29 Mayıs 1964 tarihinde Filistin

Ulusal Konseyinin toplanmasının ardından 2 Haziran 1964 tarihinde Filistin Kurtuluş Örgütü

kurulmuştur. Örgüt Arap devletleri arasında bir liderlik savaşı

yüzünden Filistinliler tarafından değil, Arap devletleri tarafında özellikle de Mısır devlet

başkanı Cemal Abdülnasır'ın yoğun desteği ile kurulmuştur. FKÖ'nün kurumsallaşması

aşamasında Arap devletleri Filistinlileri mücadele yönünde yetiştirmek amacıyla askeri

okullarına alma talebinde bulunmuşlar, ayrıca teşkilatın finansmanı için bir Filistin Milli Fonu

oluşturmuşlardır. Arap devletlerinde FKÖ'nün ofisleri açılmış ve o sıralarda Gazze ve Sina'da

üslenecek bir Filistin Kurtuluş Ordusu kurulmuştur. Bir anlamda Filistin davasının siyasal

temsilcisi olan ve çok sayıda Filistinli örgütü bir çatı altında toplayan FKÖ, 1967 Arap-İsrail

Savaşı'nda etkinliğini artırmıştır. 1968 yılında yapılan Filistin Ulusal Konseyi'nin dördüncü

toplantısında FKÖ yeniden örgütlenmiştir. 1980'li yılların başlarına kadar FKÖ pek çok

değişik grubu bünyesinde taşıyor olmasına rağmen Filistin davasının önde gelen örgütü olma

özelliğini korumuştur. FKÖ, bugün devam eden varlığı ile Filistin Ulusal Otoritesi'ni yürüten

siyasal bir parti gibi işlev görmektedir.

9.9. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi:

11 Aralık 1967 tarihinde kurulan Marksist-Leninist, Filistin siyasi ve askeri partisidir.

Milliyetçi Arap Hareketi (MAH), Filistin Kurtuluş Cephesi ve bazı diğer direniş örgütlerinin

birleşmesiyle kurulmuştur. FHKC'nin kurucusu olan Dr.George Habaş, sağlık nedenleriyle

görevi devrettiği 2000 yılına kadar örgütün Genel Sekreterliği görevini de üstlenmiştir.

FHKC 1969 yılında düzenlediği kongresinde kendisini Marksist-Leninist bir örgüt ilan

etmiş, komünist bir kimlik kazanmıştır. Filistin topraklarının bölünmesine şiddetle karşı çıkan

FHKC, Arap ve Yahudi halklarının barış içinde bir arada yaşayacağı tek bir Filistin devletini

18

ana hedefi olarak benimsemiştir. FHKC İsrail hedeflerine karşı gerçekleştirdiği etkili

eylemlerle hem kendi adını duyurmuş, hem de Filistin ulusal mücadelesinin dünya solunda en

çok tartışılan konulardan biri haline gelmesini sağlamıştır. İlerleyen yıllarda Lübnan İç

Savaşı'na katılan FHKC, El Fetih lideri Yaser Arafat'ı İsrail'e karşı uzlaşmacı bir politika

izlemekle eleştirmiştir. Yaser Arafat'ın 1993'te Oslo Barış Anlaşması'nı imzalaması ve

ilerleyen yıllarda Filistin Ulusal Yönetimi'nin oluşturulması FHKC'nin yoğun itirazlarına

neden olmuştur. George Habaş'ın 2000 yılında örgütün Genel Sekreterliğini devrettiği Ebu Ali

Mustafa, 2002 yılında İsrail tarafından öldürülmüş, bir sonraki Genel Sekreter Ahmet

Saadet ise İsrail'in baskısı sonucu Filistin Yönetimi tarafından Eriha'da hapsedilmiştir. İsrail

Ordusu 2006 yılında Eriha Hapishanesi'ne baskın düzenleyerek FHKC'nin Genel Sekreteri

olan Saadet'i kaçırmıştır.

10. Fransa

Resmî adı Fransa Cumhuriyeti olan devlet anakara toprakları Batı Avrupa'da bulunan ve

dünyanın pek çok bölgesinde denizaşırı toprakları olan bir ülkedir. Kıta Fransası,

güneyde Akdeniz'den kuzeyde Manş Denizi ve Kuzey Denizi'ne, doğuda Ren Nehri'nden

batıda Atlas Okyanusu'na kadar yayılan topraklarda yer almaktadır. Ülkenin başlıca ilke ve

ülküleri İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nde açıklanmıştır. Fransa'nın Avrupa kıtasındaki

komşuları Belçika, Lüksemburg, Almanya, İsviçre, İtalya, İspanya, Monako ve Andorra'dır. A

kdeniz'de İtalya'ya ait Sardinya Adası'ndan sadece 12 km uzaktaki Korsika adası da Fransa'ya

aittir. Sahip olduğu denizaşırı illerde de, Fransız Guyanası aracılığıyla

Brezilya ve Surinam'a, Saint Martin Adası aracılığıyla da Hollanda Antilleri'ne sınırı vardır.

Fransa, Manş Denizi'nde deniz yüzeyinin altından geçen Manş Tüneli'yle Birleşik Krallık'a

bağlanmaktadır. Fransa, 17. yüzyılın ikinci yarısından bu yana dünya genelinde uluslararası

ilişkiler alanında önde gelen ülkelerden olmuştur. 18. ve 19. Yüzyıllar arasında, Fransa

dönemin en büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmuştur. Bu dönemlerde Fransa'nın

sınırları batı Afrika'dan, güneydoğu Asya'ya kadar uzanmış, etki ettiği bölgelerdeki

toplumların kültür ve siyasetlerinde belirgin izler bırakmıştır. Dünya sıralamasında 6. sırada

bulunan nominal gayrisafi yurtiçi hasılası ve 8. sırada yer alan satın alma gücü paritesi ile ileri

bir ekonomiye sahiptir ve gelişmiş ülkeler sınıfında yer almaktadır. Fransa, Avrupa

Birliği adlı siyasi ve ekonomik örgütlenmenin kurucu üyelerinden biridir ve birlik üyesi

ülkeler içinde yüzölçümü en büyük olanıdır. Fransa politikaları iki ana politik görüş

çevresinde şekillenir: Sol görüşlü politikacılar Fransa Sosyalist Partisi etrafında, sağ

görüşlü politikacılar ise Halk Hareketi Birliği partisi etrafında örgütlenmişlerdir. Fransa'nın

dış ilişkileri büyük ölçüde kurucu üyesi olduğu Avrupa Birliği politikalarınca

şekillenmektedir.

10.1. Sosyalist Parti:

Fransa'nın en büyük sol görüşlü siyasi partisidir ve 1969'da İşçi Enternasyonali Fransa

Bölümü'nün Sosyalist Parti adını almasıyla kurulmuştur. 1969'da SFIO resmen Sosyalist

Parti adını almıştır. Sosyalist Parti, 2008 yılındaki yerel seçimleri, 2010'daki bölgesel

seçimleri, 2011'deki kanton seçimlerini, 2008 ve 2011'deki senato seçimlerini kazanarak ciddi

19

başarı elde etmiştir. 2012 Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Sosyalist Parti'nin adayı François

Hollande kazanmış ve 2012 genel seçimlerinde Sosyalist Parti mutlak çoğunluğu sağlamıştır.

10.2. Halk Hareketi Birliği:

Fransa'da merkez-sağda yer alan bir siyasi partidir. Mecliste ve Senato'da önemli bir konuma

sahip olan parti 2007 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday gösterdiği Nicolas Sarkozy Fransa

Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir. Parti Avrupa Halk Partisi, Uluslararası Merkez Demokratlar

örgütlerine üyedir. Partinin politik görüşü Hristiyan liberalizm olarak nitelendirilebilir.

10.3. François Hollande:

Fransa cumhurbaşkanıdır. 2012 Fransa Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yapılan ikinci tur

oylamalarında %51.7 ile galip gelip Fransa'nın 2012-2017 dönemi için Cumhurbaşkanı

olmuştur. Büyük şirketler, bankalar ve zenginler için vergilerin arttırılması; 60.000 yeni

öğretmen ataması; emeklilik yaşının 62'den 60'a çekilmesi; işsizliğin yüksek olduğu

bölgelerde sübvanse işgücü yaratılması; kamu yatırım bankaları açarak Fransa'da endüstrinin

gelişmesinin sağlanması; eşcinsellere evlilik ve çocuk edinme hakkı verilmesi ve

Afganistan'daki Fransız askerlerinin geri çekilmesi gibi maddeleri içeren 60 önerilik bir

manifestoyu Ocak ayında yayınlamıştır. Hollande, Türkiye-Fransa ilişkilerinin geliştirilmesi

gerektiğini belirtmektedir.

10.4. Nicolas Sarkozy:

Eski Fransa cumhurbaşkanı ve Andorra eş prensidir. Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne alınması

taraftarı olmadığını açıkça ifade etmiştir. 2012 yılında Senato'dan geçirdiği Sözde Ermeni

Soykırımını İnkarının Cezalandırılması Yasası, Fransa Anayasa Mahkemesi tarafından iptal

edilmiştir. 21-22 Nisan 2012'de yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimleri ilk turuna katılan 10

aday arasında %28.63 oy alan Sosyalist parti adayı François Hollande'nin ardından %27.18 oy

ile ikinci tura kalmıştır. 5-6 Mayıs 2012 Tarihlerinde yapılan 2. tur sonucunda

Cumhurbaşkanlığı seçimlerini oyların %51.9'nu alan Sosyalist Parti adayı François

Hollande'ye karşı kaybetmiştir.

11. Güney Kore

Resmî adı Kore Cumhuriyeti olan devlet Doğu Asya'da Kore Yarımadası'nın güneyinde kalan

bir ülkedir. Güney Kore'nin batısında Çin Halk Cumhuriyeti, doğusunda Japonya ve

kuzeyinde Kuzey Kore bulunmaktadır. Ülke'nin başkenti Seul'dur. Kore II. Dünya

Savaşının ardından Sovyet ve ABD'nin askeri güçlerinden kurtuluşu ve işgalinden sonra,

Kuzey Kore ve Güney Kore'ye bölünmüştür. Güney Kore ikinci bir demokrasi olarak 1948

yılında kurulmuştur. 25 Haziran 1950'de Güney Kore, Kuzey Kore'nin askeri güçleri

tarafından işgale uğramış, iki Kore arasında çıkan savaş zor bir ateşkes sonrasında durmuş ve

iki ülke arasındaki sınır bugünlerde en çok güçlendirilmiş müstahkem mevki olarak

nitelendirilmektedir. Savaştan sonra, Güney Kore ekonomisi önemli ölçüde büyüdü

ve gelişmiş bir ekonomiye ve tam demokrasiye sahip olmuştur. Ayrıca ülke Doğu

Asya'da bölgesel güç konumundadır. Güney Kore ve Kuzey Kore aynı zamanda BM'ye üye

olmuşlardır. 1 Ocak 2007 tarihinde, Güney Kore Dışişleri Bakanı Ban Ki-moon Birleşmiş

20

Milletler Genel Sekreteri görevini devralmıştır. Ülke'nin ayrıca Güneydoğu Asya Uluslar

Birliği ile ASEAN Plus three devleti olarak gelişmiş ilişkileri ve gözlemcileri de

bulunmaktadır. Ayrıca Güney Kore Doğu Asya zirvesine de üye ülkelerden birisidir. 2010

senesinde Güney Kore ve Avrupa Birliği arasında serbest ticaret anlaşması, ticaret engellerini

ortadan kaldırmak için imzalanmıştır. Güney Kore ayrıca Kanada devletiyle de serbest ticaret

anlaşması müzakereleri sürdürmektedir ve bir başka müzakere de Yeni Zelanda ile

yürütülmektedir. Kasım ayının 2009 senesinde Güney Kore OECD'nin Kalkınma Yardımları

Komitesine üye olmuş ve böylece ilk defa eskiden yardım almış bir ülke bu gruba verici bir

devlet olarak üye olmuştur. Güney Kore Kasım ayının 2010 senesinde G-20 zirvesini kendi

topraklarında gerçekleştirmiştir.

12. Güney Osetya

Kafkasların güneyinde ihtilaflı bir bölge ve kısmen tanınmış bir devlettir. Sovyetler Birliği'ne

bağlı Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bünyesinde kurulmuş olan Güney Osetya

Otonom Oblastı topraklarında yer almaktadır. Güney Osetyalılar, 1990 yılında Gürcistan'dan

bağımsızlık ilan ederek bölgeye Güney Osetya Cumhuriyeti adını vermişlerdir. Gürcistan

Hükümetinin cevabı, Güney Osetya'nın özerkliğini kaldırarak, bölgeyi güçle geri almaya

çalışmak olmuştur. Bu durum, 1991-1992 Güney Osetya Savaşı'na yol açmıştır. Gürcistan,

2004 ve 2008 yıllarında iki defa daha güç kullanarak bölgeyi ele geçirmeye çalışmıştır. Son

çatışmaların yaşandığı 2008 Güney Osetya Savaşı sonunda Oset ve Rus güçleri, bölge

üzerinde tam kontrolü ele geçirerek bölgenin de facto bağımsızlığını sağlamışlardır. 2008

Güney Osetya Savaşı sonrasında Rusya, Venezuela, Nikaragua, Nauru ve Tuvalu, Güney

Osetya'yı bağımsız bir devlet olarak tanıdılar. Gürcistan, Güney Osetya'yı bir politik kavram

olarak tanımamakta, ve topraklarının çoğunu Rusya tarafından işgale uğramış, Gürcistan

egemenliğindeki Şida Kartli bölgesi olarak kabul etmektedirler.

13. Güney Sudan

Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil nehri havzasında yer alan bir Orta Afrika ülkesidir.

Doğusunda Etiyopya, kuzeyinde Sudan, güneyinde Kenya, Demokratik Kongo

Cumhuriyeti ve Uganda, batısında ise Orta Afrika Cumhuriyeti ile komşu olan ülkenin

başkenti Cuba'dır. Güney Sudan, uzun yıllardır devam eden etnik ve dinî ayrışmalar

nedeniyle Sudan'dan ayrılıp 2011 yılı itibariyle bağımsızlığını ilan etmiştir. Sancılı geçen

ayrılış süreci ilk olarak 9 Ocak 2005 yılında II. Sudan İç Savaşı sonrasında Güney Sudan'ın

özerkliğini ilan etmesiyle başlamıştır. Geçmiş yıllarda Sudan hükümeti tarafından tanınmayan

Güney Sudan, 9 Ocak 2011 tarihinde yapılan "bağımsızlık referandumu"na göre 9 Temmuz

2011 tarihinde bağımsızlığını ilan etme hakkını kazanarak, 2011 yılının Mayıs ayının

sonlarına doğru Sudan hükümeti tarafından tanınmasına olanak sağlamıştır. Güney Sudan'ın

bağımsızlığı 9 Temmuz 2011'de resmî olarak ilan edilmiştir. 22 yıllık iç savaşa son veren

2005'teki anlaşma uyarınca Güney Sudanlılar, Ocak'taki referandum sonucunda Hartum'dan

ayrılma kararı almıştır.

14. Gürcistan

21

Karadeniz’in doğu kıyısında, Güney Kafkasya’da yer alan bir ülkedir. Tam adı Gürcistan

Cumhuriyeti’dir. Eski Sovyet cumhuriyetlerinden biri olan Gürcistan'ın kuzeyinde Rusya,

doğusunda Azerbaycan, güneyinde Ermenistan ve güneybatısında Türkiye yer almaktadır.

Ülkenin batı sınırını Karadeniz belirler. Yüzyıllar boyunca İran, Moğollar, Rusya ve Osmanlı

Devleti’nin çekişmesine sahne olan Gürcistan, 1801’den itibaren Rusya tarafından ilhak

edilmiştir. 1918-1921 arasında Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti adı altında bağımsız bir

devlet kurulmuştur. 1921’de ülkeye Kızıl Ordu girmiş ve

Gürcistan Sovyet cumhuriyetlerinden biri olmuştur. Gürcistan 1991 yılında yeniden

bağımsızlığını kazanmıştır.

14.1. Mihail Saakasvili

Gürcü siyasetçi ve görevdeki Gürcistan devlet başkanıdır. Mihail Saakaşvili, 1995'te

Gürcistan parlamentosunun reform ve hukuk komitesine başkan seçilmiş

ve 1999'da milletvekili olmuştur. Eduard Şevardnadze'nin 2000 yılının Ekim ayında Adalet

Bakanı yaptığı Saakaşvili, hükümette bulunduğu süre içinde olup bitenlerden rahatsızlık

hissetmiştir. Adalet Bakanlığı görevine gelişi bir yılı bile bulmamışken, yolsuzlukları gerekçe

göstererek 2001 yılının Eylül ayında görevi bırakmıştır. Hükümetteki görevinden ayrılan

Saakaşvili, ardından Birleşik Ulusal Hareket adlı siyasal oluşumu başlatmıştır.

Partisi Haziran 2002'de yapılan yerel seçimlerden zaferle çıkmıştır. Ardından Saakaşvili,

Tiflis şehir konseyi başkanlığına getirilmiştir. 2 Kasım 2003'te yapılan parlamento

seçimlerine hile karıştığını iddia eden Saakaşvili, devlet başkanı Eduard Şevardnadze'ye karşı

muhalefet başlatmıştır. Aynı dönemde bölgede birçok ülkede aynı anda, bir düğmeye basılmış

gibi ortaya çıkıveren "Kadife Devrim", "Turuncu Devrim" gibi hareketlerin benzeri,

Gürcistan'da da, tarihin en önemli devlet adamlarından ve birçok uzman tarafından stratejik

deha olarak tanımlanan Şevardnadze'ye karşı ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda Gül

Devrimi adıyla anılan barışçı halk hareketinin baskılarına dayanamayan Şevardnadze istifa

etmiş; 4 Ocak 2004'te yapılan seçimlerde devlet başkanlığı koltuğuna ABD ve Avrupa

ülkelerinin büyük desteğini arkasına almış olan Saakaşvili oturmuştur. Ekim-Kasım 2007'de

muhalefet partilerin yönetime karşı ortaklaşa kitlesel gösteriler yapması ve başkent Tiflis'teki

mitingin 7 Kasımda güç kullanılarak dağıtılmasının ardından Saakaşvili, görevinin dolmasına

daha bir yıl varken devlet başkanlığından istifa etmiştir. 5 Ocak 2008'de yapılan devlet

başkanlığı seçimlerini ilk turda yüzde 53 oy oranıyla kazanan Saakaşvili yeniden bu göreve

seçilmiştir. Bölgede ortaya çıkıveren gelişmelerin ve Saakaşvili iktidarının Gürcistan milli

menfaatlerine etkileri, yıllarca Şevardnadze'nin stratejik dehasıyla büyük bir diplomatik

başarıyla idare edilmiş Osetya meselesinin gelmiş olduğu durumla ve sonuçlarıyla da net

olarak görülebilir.

14.2. Gül Devrimi

Gürcistan’da, 2003 yılında Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze’nin görevini bırakmak

zorunda kalmasıyla sonuçlanan barışçıl halk hareketine verilen isimdir. Eduard Şevardnadze,

1992 yılından beri (1995’ten itibaren devlet başkanı olarak) Gürcüstan’ı yönetmiştir. Onun

döneminde hükümetler ve devlet başkanının ailesi, yolsuzluklarla birlikte anılmaya

başlamıştır. Öte yandan ülke ekonomisi hiçbir gelişme gösterememiş ve Gürcüstan, Avrupa

22

standartlarına göre fakir bir ülke haline gelmiştir. Rusya’nın desteklediği iki ayrılıkçı bölge

olan Abhazya ve Güney Osetya, Tiflis yönetiminin kontrolü dışında kalmıştır. Bu siyasal ve

ekonomik kriz içinde 2 Kasım 2003 tarihinde parlamento seçimleri yapılmıştır. 2 Kasım 2003

tarihinde yapılan parlamento seçimleri, ulusal ve uluslararası gözlemciler tarafından

izlenmiştir. Miheli Saakaşvili seçimlere hile karıştırıldığını ileri sürmüş ve bu durum

uluslararası bağımsız kuruluşlarca da desteklenmiştir. Ardından Tiflis’te yönetime karşı

barışçı gösteriler düzenlenmeye başlamıştır. Bu gösterilere demokratik muhalefet güçlerin

neredeyse tamamı katılmıştır. Kasım ortalarında, Tiflis sokaklarındaki demokratik gösterilere,

Gürcistan’ın başlıca kent ve kasabalarında Kmara (“Yeter”) adlı gençlik örgünün organize

ettiği gösteriler eklenmiştir. Bu gösterilere STK’lar da aktif olarak katılmışlardır. 22 Kasımda

gösteriler doruk noktasına ulaşmış ve yeni parlamentonun açılışı sırasında, Şevardnadze’nin

konuşma yaptığı sırada, Saakaşvili’nin önderliğindeki göstericiler ellerinde kırmızı güllerle

(hareket adını buradan almıştır) parlamento binasına girmişlerdir. Şevardnadze, konuşmasını

yarıda keserek korumaları eşliğinde parlamento binasını terk etmek zorunda kalmıştır. Seçkin

askeri birliklerin gösterilere müdahale etmeyi reddetmesinden sonra Şevardnadze, 23

Kasım’da, muhalefetin liderleri Saakaşvili ve Zurab Jvania ile görüşerek durum

değerlendirmesi yapmıştır. Bu görüşmeye, bu arada Tiflis’e giden Rusya Dışişleri Bakanı İgor

İvanov aracılık etmiştir. Bu görüşmenin ardından Şveardnadze, devlet başkanlığı görevinden

ayrıldığını duyurmuştur. 4 Ocak 2004 tarihinde devlet başkanlığı seçimleri yapılmış ve

Saakaşvili, oyların ezici çoğunluğunu alarak devlet başkanı seçilmiştir.

14.3. 2008 Güney Osetya Savaşı

2008 Güney Osetya Savaşı, Ağustos 2008 tarihinde Güney Osetya - Rusya - Gürcistan ve son

olarak Abhazya'nın katılımı ile aralarında gerçekleşen gerilim ve çatışmalarla başlayan

savaştır. Savaş sonunda, Güney Osetya ve başkenti Tshinvali çok ağır hasar görmüştür ve

büyük can kaybına yol açmıştır. Ama Gürcistan, Güney Osetya ve Abhazya'daki kısıtlı

kontrolünü de yitirip savaşı kaybetmiştir. Ayrıca Güney Osetya ve Gürcistan,

milyonlarca Amerikan doları zarara uğramıştır ve sonuç olarak Rusya, tek yanlı olarak

bağımsızlıklarını ilan eden Abhazya ve Güney Osetya'yı tanıdığını açıklamıştır. Gürcistan ise

Rusya'yla tüm diplomatik ilişkilerini kesmiş ve Bağımsız Devletler Topluluğu

(BDT) örgütünden ayrılmıştır.

15. Hindistan

Hindistan Cumhuriyeti Güney Asya'da bulunan bir ülkedir. Dünyanın en büyük yedinci

coğrafi alanı ve en büyük ikinci nüfusuna sahip olan ülkedir. Güneyinde Hint Okyanusu,

batısında Umman Denizi ve doğusunda Bengal Körfezi'nin bulunmasıyla birlikte Hindistan'ın

deniz kıyısı 7.517 kilometre uzunluktadır. Batısında Pakistan, kuzeydoğusunda Çin Halk

Cumhuriyeti, Nepal ve Bhutan ve doğusunda Bangladeş ve Myanmar ülkeleri ile sınır

paylaşmaktadır. Ayrıca Sri Lanka, Maldivler ve Endonezya'ya çok yakındır. Borsa sayılarına

göre dünyanın en büyük on ikinci ekonomisine ve dünyanın en büyük dördüncü satın alma

gücü paritesine sahiptir. 1991'den beri uygulanan ekonomik inkılapları nedeniyle dünyanın en

hızlı büyüyen ekonomilerinden birisidir. Buna rağmen yoksulluk ve kötü beslenme oranları

hala çok yüksek, okuryazarlık ise çok düşüktür. Çin ile birlikte dünya gezegeninde nüfusu 1

23

milyar sınırının üstündeki iki ülkeden birisi olarak önemli bir yere sahip olan Hindistan, daha

yüksek olan nüfus artış hızı sebebiyle yakın bir gelecekte dünyanın en kalabalık ülkesi

olacaktır.

16. Irak

Aşağı Mezopotamya bölgesinde kurulmuş bir devlettir. Bugün Irak, Orta Doğu’da yer alan

stratejik mevkisiyle, sahip olduğu petrol rezervleri ile Körfez'in önemli ülkelerinden biri

durumundadır. Irak bir ara (savaştan önce), Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden

sonra dünyanın üçüncü en büyük petrol rezervine sahip olmuştur. Amerika'yla savaştan ve

işgalden sonra üretimde önemli düşüşler olmuştur. Fakat doğal olarak rezerv sıralamasındaki

yerini korumaktadır. Irak uzun yıllar Birleşik Krallığın hakim gücü altında idare

edilmiştir. Birleşik Krallığın 1971'de Orta Doğu’dan tamamen çekilmesi ile, bu bölge

üzerinde ABD önder güç olmaya başlamıştır. Soğuk Savaş sonrası Orta Doğu’da etkisini

artıran ABD’nin Irak’a özel bir politik ilgisi vardır. Yakın dönem Irak tarihi ABD tarafından

şekillendirilmiştir. Ülke 1917'ye kadar Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Modern Irak, 1920’de

Osmanlıların I. Dünya Savaşı’nda yenilmesiyle birlikte İngilizlerin Osmanlı eyaletleri olan

Musul, Bağdat ve Basra’yı yeni bir politik oluşum olarak değiştirmeleri sonucu, Fırat-Dicle

Havzasını kontrolü altına alan ve yakın bir bölge devleti tarafından yönetilmeyen yeni bir

oluşumdur.

16.1. I. Körfez Savaşı

II. Dünya Savaşı'ndan sonra başlayan Soğuk Savaş tüm dünyayı iki kampa ayırmıştır. 1980'li

yıllar Sovyetler'in çözülme sürecine girmesine ve Soğuk Savaşın sonuçlanmasına sahne

olmuştur. İki kutuplu bir dünyadan tek kutuplu bir dünyaya doğru etkinlik haritası tekrar

çizilmeye başlanması, Ortadoğu'ya da yansımıştır. Irak, Ağustos 1990'da petrol üretim

kotalarını aşmak ve tartışmalı bölgelerden petrol çıkarmakla suçladığı komşusu Kuveyt'i işgal

ederek 19. ili olarak topraklarına kattığını ilan etmiştir. Saddam Hüseyin'in uzlaşmaz tutumu

karşısında BM'ye üye çeşitli ülkeler ABD öncülüğünde Suudi Arabistan'a askeri yığınak

yapmaya başlamışlardır. BM Güvenlik Konseyi Irak'a 15 Ocak 1991'e değin Kuveyt'ten

çekilmesi için son bir uyarıda bulunmuştur. 17 Ocak 1991'de başlayan ve Körfez

Savaşı olarak bilinen Çöl Fırtınası Harekatı sonunda 27 Şubat 1991'de Kuveyt kurtarılmıştır.

28 Şubat'taki ateşkesin ardından kuzeydeki Kürtler ve güneydeki Şiiler arasında başlayan

ayaklanmalar Irak kuvvetlerince acımasızca bastırılmıştır. 2 milyonun üzerinde Iraklı

Kürt Türkiye ve İran'a sığınmıştır. Bunun üzerine müttefik kuvvetler 36. paralelin kuzeyi ve

32. paralelin güneyindeki bölgeleri Irak uçuşlarına yasakladılar. ABD yönetimindeki müttefik

kuvvetler 1993, 1996, 1998 ve 2001 yıllarında Irak'a karşı hava saldırıları düzenledi. Körfez

Savaşı'ndan sonra uygulamaya konan BM ambargosu 1996 yılında başlayan Gıda Karşılığı

Petrol programıyla yumuşatılmıştır.

16.2. Irak'ın İşgali

ABD ve Birleşik Krallık öncülüğündeki koalisyon kuvvetleri Irak'ı kitle imha silahlarından

arındırmak, Saddam Hüseyin'in teröre verdiği desteği kesmek ve Irak Halkını

özgürleştirmek gerekçeleriyle Irak'taki Baas Rejimi'ne karşı saldırıya geçmiştir. 20 Mart

24

2003'te başlayan hava saldırısı ve onu takip eden kara harekatı sonunda 9 Nisan 2003'te

başkent Bağdat'a giren koalisyon güçleri Saddam Hüseyin iktidarını devirmişlerdir.15

Nisan'da Irak tümüyle koalisyon güçlerinin denetimine geçmiştir. Aralık 2003'te Saddam

Hüseyin yakalanmıştır. Sonraki dönemlerde işgalci ABD güçlerine karşı bir direniş başlamış

ve günümüzde de bazen çok şiddetli olarak (özelikle Felluce) devam etmektedir. Bunun

yanında Şiiler ile Sünniler arasında derin bir ayrışma ortaya çıkmış ve adeta iç savaşı andıran,

günümüzde de devam eden şiddetli çatışmalar yaşanmaktadır. Terör örgütleri tarafından da

düzenlenen saldırılarda çok sayıda insan ölmüştür. 2008 başlarında işgalin başladığı Mart

2003'ten beri 4020 civarında ABD askeri ölürken 1 milyondan fazla Iraklının şiddet, çatışma

ve direniş olayları sonucu öldüğü belirtilmiştir. Ayrıca ABD'nin Iraklı tutuklulara yaptığı

işkenceler skandala yol açmıştır. Bunun yanında keyfi uygulamalar sonucu öldürülen Iraklı

sivillere rastlanmıştır.

16.3. Baas Rejimi

Baas Arap dilinde yeniden diriliş anlamına gelmektedir. 1940 yılında Suriye'de kurulan bu

hareketin ilk teorisyenleri Ekrem Havrani ile Mişel Eflak'tır. Baas ideolojisi, amaç olarak

Ortadoğu'da tek bir Arap devleti kurulmasını benimsemiştir. Partinin sloganı birlik, özgürlük

ve sosyalizmdir. Parti ideolojisi parti birliğine ve dış baskılara karşı durmaya dayanmaktadır.

Baas hareketi Suriye'de ortaya çıkmışsa da, Irak'ta da taraftar bulmuştur. Baas Partisi Suriye

ve Irak'ta yaptıkları devrimlerle iktidarı ele geçirmişlerdir. Saddam Hüseyin ve Hafız

Esad Baas akımının son büyük temsilcileridir. 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda Arap

ülkelerinin İsrail'e karşı ağır bir yenilgi almaları Irak'taki Baas hareketine olan desteği

artırmıştır. Hükümete ağırlığını koyan Baas Partisi, örgütlü yapısıyla hemen hemen bütün

kurumları ele geçirmeyi başarmıştır. Tabanını genişletmek isteyen Parti, 1970'te Kürtlerle

çatışmaya son vererek Irak Komünist Partisi (IKP), Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) ve

öteki bazı milliyetçi ve sol eğilimli siyasi güçlerle işbirliğine yönelmiştir. Ancak,

1974'te Kürtlerle, ardından komünistlerle ilişkilerin bozulması nedeniyle yeniden tek partili

sıkı bir rejime dönülmüştür. 1976'da başbakanlığı ve bazı önemli yetkileri Hasan El Bekir'den

devralan Saddam Hüseyin, Temmuz 1979'da, devlet başkanı olmuştur. ABD'nin Irak'ı işgali

neticesinde devrilen Saddam ile birlikte Irak'ta iktidarı elinde bulunduran Baas rejimi sona

ermiştir.

16.4. Celal Talabani

Kürt siyasetçi ve Irak cumhurbaşkanıdır. Saddam Hüseyin'in devrilmesi, Talabani'nin siyasi

kariyerinde yeni bir dönem açmıştır. Talabani'nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı'ndan ve

kuzeydeki Kürtlerin Irak hükümetine karşı ayaklanmasından sonra yeni bir döneme girmiştir.

16.5. Nuri El Maliki

Şu an Irak Cumhuriyetinin başbakanlığı görevinde bulunan Iraklı siyasetçi ve devlet

adamıdır. ABD ile ülkenin güneyindeki Şii topluluğunu barıştırmaya yönelik bir politika

çizmektedir. ABD ile Iraklı Şii direnişçiler arasında bir denge politikası kurmaya

çalışmaktadır.

25

16.6. Saddam Hüseyin

Irak eski cumhurbaşkanıdır. 11 Eylül 2001 tarihinde ABD'de yaşanan terör

eylemlerinin ardından Saddam Hüseyin tekrar ABD'nin hedefi haline gelmiştir. 20 Mart

2003'te ABD tarafından, kitle imha silahları olduğunu öne sürerek başlatılan Irak'ın işgali

sırasında, Irak hükümeti ve ordusu üç hafta içinde çöktü. 9 Nisan 2003 tarihinde, ABD

güçlerinin Bağdat'a girmesiyle 24 yıllık Saddam Hüseyin iktidarı sona erdi. 13 Aralık

2003'te Tikrit yakınlarında bir çiftlik evinde ABD güçlerince yakalandı. Irak Geçici

Hükümeti'nce kurulan Irak Özel Mahkemesi'nde ilk kez 30 Haziran 2004'te yargıç karşısına

çıkarılan Hüseyin, başta insanlığa karşı suçlar olmak üzere cinayet, işkence ve yasadışı

tutuklama gibi bir dizi suçlamanın muhatabı oldu. 5 Kasım 2006'da Duceyil Davası’nda

insanlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm edildi ve asılarak idamına karar verildi. Saddam

Hüseyin, 30 Aralık 2006 tarihinde Kurban Bayramı'nın ilk gününde asılarak idam edildi.

16.7. Mesud Barzani

Barzani, 2003 yılında Irak'ın işgalinden sonra kurulan Irak Hükümet Konseyi'nin üyesi oldu

ve 2004 yılı Nisan ayında konseyin başkanı oldu. Haziran 2005'te Irak Kürdistan

Parlamentosu tarafından Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkanı seçildi.

17. İngiltere

Avrupa'nın batısında, coğrafi olarak Büyük Britanya Adasının tamamını, İrlanda Adası'nın

kuzey kısmını ve bazı diğer Britanya Adalarını kapsayan ülkedir. Ülkenin ismi, gerek ülke

içinde, gerekse uluslararası camiada genellikle Birleşik Krallık olarak kullanılır. Birleşik

Krallık dört devletten meydana gelir: Galler, İngiltere, İskoçya ve Kuzey İrlanda. Bu

devletlerin, İrlanda Adası'ndaki Kuzey İrlanda hariç, hepsi Büyük Britanya adasındadır.

Bunların haricinde krallığa ait irili ufaklı birçok ada vardır. Wight Adası, Lundy, Scilly

Adaları, Anglesey ve Hebrid Adaları, Orkney Adaları ve Shetland Adaları bunlardan

bazılarıdır. Man Adası ve Manş Adaları coğrafi olarak krallığa bağlı olsa da, resmi açıdan

özel statüleri vardır. Resmi olarak krallığın parçası sayılmazlar, ancak monarka bağımlıdırlar.

Bu adalar Avrupa Birliği'ne dahil değildirler. Birleşik Krallık'ın eski sömürgeleri

günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu çatısı altında ekonomik ve siyasi işbirliği

yapmaktadırlar. Birleşik Krallık süper güç olma sıfatını ABD'ye kaptırmış olmakla birlikte

dünyanın en güçlü ülkeleri arasında yerini korumaktadır. Birleşik Krallık Avro Alanı dışında

kalmakla birlikte Avrupa Birliği'nin en önemli ülkeleri arasında yer almaktadır. Ülkenin

yazılı anayasası yoktur.

17.1. Muhafazakar Parti

Tory'ler olarak da bilinirler, Birleşik Krallık'ta merkez sağ partidir. 20. yüzyılın başlarından

itibaren İşçi Partisi ile birlikte Birleşik Krallık'ın en büyük iki siyasi partisinden biri olmuştur.

2010 yılındaki seçimlerde David Cameron'la muhafazakar parti birinci parti çıktı. Liberallerle

koalisyon hükümetini kurarak tekrar iktidara geçti.

17.2. İşçi Partisi

26

20. yüzyılın ilk yıllarından beri Birleşik Krallık'ta sol kanadın en büyük siyasi partisidir.

Mayıs 2010 yılındaki yapılan seçimlerde İşçi Partisi Avam Kamarası'nda bulunan toplam 650

milletvekilliğinden 268'ini aldı. 307 milletvekili ile en büyük parti olan Muhafazakar Parti de

mutlak çoğunluğu elde edemedi ama 57 milletvekilliği kazanan Liberal Demokrat Parti bir

koalisyon hükümeti kurunca İşçi Partisi muhalefete düştü. 2010 seçimini kaybeden Gordon

Brown başbakanlıktan ayrıldığı gün İşçi Partisi liderliğinden de istifa etti. Yapılan parti

liderliği seçiminden sonra Ed Milliband İşçi Partisi lideri oldu.

17.3. Sinn Fein

20.yüzyıl İrlanda'sında siyasi hareket ve bu hareketi destekleyenlerin oluşturduğu siyasi

partidir. 1905 yılında İrlandalı Arthur Griffith tarafından kurulmuştur. Adı Oldcastle'da

basılan yerel bir gazete isminden gelmektedir. Parti IRA'nın siyasi kanadı olarak

değerlendirilmektedir. Sinn Féin'in en büyük özelliği İngiliz hükümetine karşı aşırı bir

milliyetçi tavır göstermesine rağmen kendini sol bir parti olarak tanımlamasıdır.

Partinin İrlanda Cumhuriyeti Parlamentosunda 5, Kuzey İrlanda Parlamentosunda ise 28

sandalyesi bulunmaktadır

17.4. David Cameron

6 Aralık 2005 tarihinde Michael Howard'ın istifasıyla boşalan parti genel başkanlığına büyük

oranda oy alarak seçildi. Bu tarihten sonra Ana Muhalefet Partisi Lideri sıfatını kazandı. 5 yıl

süreyle önce Başbakan Tony Blair ve sonra Başbakan Gordon Brown hükümetleri karşısında

muhalefet eden ve değişim vaad eden Cameron, 6 Mayıs 2010 tarihinde yapılan seçimler

sonrası partisini 307 milletvekiliyle birinci olarak hükümet kurma pozisyonuna getirdi. Ancak

tek başına hükümet etme çoğunluğuna sahip olmadığı için Liberal Demokratlar ile koalisyon

görüşmelerine başlayan Cameron 11 Mayıs 2010 tarihinde Kraliçe II. Elizabeth'den

başbakanlık görevini aldı. Böylece Cameron hem son 200 yıldır seçilen en genç başbakan

oldu, hem de 1945 yılından sonra ilk kez koalisyon hükümetini oluşturan isim oldu.

18. İran

İran İslam Cumhuriyeti Güneybatı Asya'da yer alan bir ülkedir.

Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Pakistan,Afganistan ve Türkmenistan ile kara sınırına

sahiptir. Başkenti Tahran'dır. Resmî dili Farsçadır. Şii İslamiyet ülkenin resmî dinidir. İran

siyasal sistemi 1979'da kabul edilen anayasaya göre oluşturulan birkaç karmaşık yönetim

yapısına göre işlemektedir. En yüksek devlet makamı şimdilerde Ayetullah Ali Hamaney'in

üstlendiği İran dini liderliğidir. İran, uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde

geniş petrol ve doğal gaz kaynakları sonucu önemli bir konuma sahiptir.

18.1. Ali Hamaney

İran İslam Cumhuriyeti'nin dini lideridir.

18.2. Hasan Ruhani

27

İranlı siyasetçi, diplomat ve akademisyendir. İran İslam Cumhuriyeti'nin yedinci

cumhurbaşkanıdır. Haziran 2013'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylığını koyan

Ruhani, hem ülkenin reform yanlısı kesimlerin sempatisini kazanmış hem de dini liderlikle

olan yakın bağları nedeniyle adaylar arasında favori görülmüştür. Seçimleri %52 oy oranıyla

kazarak İran İslam Cumhuriyeti'nin 7. Cumhurbaşkanı seçilmiştir.

19. İsrail

Ortadoğu'da, Asya ve Afrika kıtalarının kesiştiği yerde bulunan bir devlettir. Coğrafi

olarak, Asya kıtasında bulunur. Batısında Akdeniz, kuzeyinde Lübnan ve Suriye,

doğusunda Ürdün, güneyinde ise Mısır ve Kızıldeniz ile çevrilidir. Başkenti Knesset kararına

göre Kudüs'tür. Ancak bu durum Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır. İsrail,

nüfusunun çoğunluğu Yahudi olan tek devlettir I. Dünya Savaşı sonunda 2 Kasım 1917’de

İngiltere dışişleri bakanı Arthur Balfour'un girişimiyle Balfour Deklerasyonu süreci başlatıldı.

14 Mayıs 1948’de BM paylaşım planı uyarınca David Ben Gurion tarafından İsrail

Devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak orduları

saldırıya geçerek İsrail topraklarına girdiler. 1949 yılının ilk aylarında BM nezdinde İsrail ile

onunla savaşan Arap ülkelerinin her biri (o dönemden beri İsrail’le müzakere masasına

oturmayı reddeden Irak hariç) arasında doğrudan müzakereler düzenlendi ve bunların

sonucunda bir ateşkes anlaşması imzalandı. Anlaşma uyarınca sahil şeridi, Celile ve tüm

Necef İsrail’e, Yehuda ve Samiriye Ürdün’e, Gazze Mısır yönetimine ve Kudüs'ün ise Eski

Şehir'in de dahil olduğu doğu kısmı Ürdün’e, batısı da İsrail’e bırakıldı.

İsrail'in Filistinliler ile olan gerginliği ise sürmektedir.

19.1. Şimon Peres

İsrailli politikacı, devlet adamı ve 9. cumhurbaşkanıdır. Peres iki defa Başbakanlık yaptı ve

bir defa geçiş dönemi Başbakanlığı yaptı. 66 yılı aşan politik kariyeri boyunca, 12 kabinede

üye olarak görev aldı. Kariyeri boyunca Knesset’te beş farklı partide görev aldı; Mapai, Rafi,

İşçi, Gruplaşma ve Kadima. Bu partiler arasında Gruplaşma ve İşçi Partisi için liderlik yaptı.

Peres, 1994 yılında, Yaser Arafat ve İzak Rabin’le birlikte Barış anlaşması girişimine Dış

İşleri Bakanı olarak katılmasından dolayı, Nobel Barış Ödülü’nü kazandı. Başbakanlıktan

sonra cumhurbaşkanlığı görevine seçilen ilk politikacı oldu. Peres “Şahin” olarak bilinirdi.

Ben-Gurion ve Dayan’ın himayesi altındaydı ve Batı Şeria’daki yerleşimlerin destekçisiydi.

Fakat, partisinin liderliğini aldığında, duruşu değişti. Yakın dönemde daha çok güvercin

olarak bilinir ve ekonomik işbirliğiyle gelişen barışın büyük destekçisidir. 1970 ve erken

1980’li yıllardaki ana akım İsrailli liderler gibi Filistin otoriteleriyle konuşmaya karşıdır ama

diğerlerinden farklı olarak, Batı Şeria ve Gazze sınırları hakkında bir anlaşmaya varmak

gerektiğini savundu. Zamanla, Peres, Filistin otoriteleriyle konuşmayı desteklemeye başladı.

Peres’in dış politikası, oldukça gerçekçiydi. Türkiye ile ilişkilerin iyi tutulması adına, Ermeni

Meselesini gündeminden uzak tuttu.

19.2. Benyamin Netenyahu

9. İsrail başbakanı ve Likud Partisi başkanıdır. Netanyahu, İsrail Devleti kurulduktan sonra

İsrail’de doğan ilk başbakandır.

28

20. Kosova

Kosova veya Kosova Cumhuriyeti Balkanlar'da, Sırbistan, Karadağ, Makedonya

Cumhuriyeti ve Arnavutluk devletlerine sınırı olan, 1999 ile 2008 yılları arasında Birleşmiş

Milletler idaresinde bir bölgedir. Kosova 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak

bağımsızlığını ilan etti. Kosova'yı ilk tanıyan ülke Kosta Rika, ikinci ülke Amerika Birleşik

Devletleri olmuştur. Türkiye, Arnavutluk, Birleşik Krallık ve Afganistan da Kosova'yı tanıyan

ilk ülkelerdendir. Bu bağımsızlığı tanımayacağını ilan eden Yunanistan, Kıbrıs

Cumhuriyeti, Sırbistan ve Rusya´ya göre burası hâlen Sırbistan’a bağlı özerk bir bölgedir.

Bağımsızlık ilanı sonrasında Kosova'yı tanıyan ülkeler

arasına Japonya, Macaristan ve Hırvatistan da katılmıştır. En son Afrika ülkesi olan Mısır 27

Haziran 2013 tarihinde Kosova'nın 17 Şubat 2008’de tek taraflı olarak ilan ettiği

bağımsızlığını resmen tanıyan 101. ülke olmuştur. 27 Haziran 2013 itibariyle, Kosova

Cumhuriyeti, 101 ülke tarafından tanınan bir cumhuriyettir. Bu tanıma süreci sürekli gelişerek

devam edecek bir seyir izlemektedir.

21. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Akdeniz'de bulunan en büyük üçüncü ada

ve Anadolu yarımadasının 65 km güneyindeki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan

bağımsız devlettir. Bağımsızlığı Türkiye dışında hiçbir ülke tarafından tanınmamaktadır.

Bugün birçok devlet, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlar

tarafından adanın sadece güneyini kontrol altında tutan Kıbrıs Cumhuriyeti toprakları

içerisinde kabul edilmekte, Kuzey Kıbrıs ise de facto olarak nitelendirilmektedir. Birleşmiş

Milletler ve Avrupa Konseyi'ne göre, Türkiye'nin işgali altındadır. Bağımsızlık ilanından bu

yana Türkiye tarafından ekonomik, siyasi ve askerî olarak desteklenmektedir. Türkiye'de

"Yavru vatan", "Yeşilada" ya da "cennet ada" diye de bilinir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti,

kendisine uygulanan ambargolardan dolayı ekonomik olarak Türkiye'ye bağımlı hale

gelmiştir.

21.1. Enosis

Enosis 1930'lu senelerde Birleşik Krallık idaresinde bulunan Kıbrıs adasının "Yunanistan'a

bağlanması" anlamında kullanılmıştır. Genel anlamı ise politika açısından "bir ülkenin

sınırlarına dahil olma, birleşme" anlamına gelmektedir.

21.2. Türk Mukavemet Teşkilatı

Türk Mukavemet Teşkilatı Kıbrıs'ta 1 Ağustos 1958'de EOKA örgütüne karşı mücadele

etmek için kurulan silahlı örgüttür. Daha sonraları EOKA'nın yerini EOKA-B'ye bırakmasıyla

bu örgütle mücadele etmiştir. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri

Komutanlığı'na dönüştürülmüştür. Üyelerine "mücahit" denilmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın

başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

21.3. EOKA

29

EOKA, Yunanistan'ın Kıbrıs'ta kurduğu bir silahlı örgüttür. EOKA Kıbrıs

Rumlarının Enosis amacını gerçekleştirmeyi hızlandırmak için Birleşik Krallık idaresine karşı

kurulmuştur. Örgüt, self-determinasyon ilkesini BM'ye sunmuş, ancak BM bunu kabul

etmemiştir. Neden olarak da adada iki etnik kökenden insanlar olmasını gösterilmiştir. EOKA

1950'li yılların başlarında Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması için Georgios Grivas liderliğinde

kurulmuştur. Filistin'de gerilla yöntemlerini kullanarak İngilizler ile savaşan ve sonunda

İngilizlerin Filistin'i terk etmek zorunda bırakan Irgun'u örnek almıştır. 1971 yılında Başkan

ve Başpiskopos III. Makarios'un Kıbrıs'ta Türklerin adayı terk etmelerini hedefleyen

yöntemlerini yetersiz gören

Yunanistan'ın cunta yönetimi yine Grivas yönetiminde EOKA

örgütünü canlandırdılar. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurulmasına kadar EOKA, Kıbrıslı

Rumlardan kısmen destek görmüştü. Ancak sonrasında Makarios'u bile hedef alan EOKA

yapılanmasına Kıbrıslı Rumlar destek vermediler. Bu nedenle örgütün 1971 sonrası

dönemi EOKA-B diye ayrılmaktadır. Ancak adadaki Kıbrıs Muhafız Kuvvetleri Kıbrıs Rum

halkından çok daha fanatiktiler ve adanın zaman geçirmeden Yunanistan'a bağlanmasını

istiyorlardı. 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan askerî cuntası lideri Dimitri İyonidas'ın

emri ile Nikos Sampson liderliğinde Başkan ve Başpiskopos Makarios'u deviren Kıbrıs

Muhafız Kuvvetleri adada dikta yönetimi ilan ettiler. Türkiye Cumhuriyeti'nin 20 Temmuz

1974 tarihinde başlattığı Kıbrıs Harekâtı sırasında ise EOKA dağılmıştır.

21.4. Rauf Denktaş

Rauf Raif Denktaş Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk

Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıydı. 1955'te terörist bir hüviyete

bürünen Enosisle mücadelede ve EOKA karşısında Kıbrıs Türklerinin direnişine yön veren

Denktaş, 1958 yılında hükümetteki görevinden istifa etti. Arkadaşlarıyla 1 Ağustos

1958'de Türk Mukavemet Teşkilatını (TMT) kurdu. 1958 yılında Rum tedhişçiler, Türk

köylerine saldırınca, Türkler de bu olayları protesto etti. Zürih-Londra antlaşmaları öncesinde

Fazıl Küçük ve Rauf Denktaş, Ankara'ya Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile görüşmeye

gitti. Bu görüşmede Denktaş adaya Türk Askeri gönderilmesi teklifini dile getirdi. 1959 Zürih

ve Londra Antlaşmaları ile 1960 Antlaşmaları ve Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın

hazırlanmasında emeği geçti. 16 Ağustos 1960 tarihinde 650 kişilik Türk

Alayı Magosa Limanı'na ayak bastı. 1963 olaylarından sonra Denktaş temaslarda bulunmak

üzere Ankara'ya gitti. Temaslarını tamamlayan Denktaş bir sandalla Kıbrıs'a geçti ve Türk

direnişini örgütlemeye başladı. 1964 Londra Konferansı'ndan sonra Makarios tarafından

istenmeyen adam ilan edildi. Yeşilada'ya girmesi yasaklandı. Gizlice Erenköy'e çıkarak

savaşa katıldı. 1967'de adaya gizlice girerken tutuklandı. Yoğun girişimler sonucu Türkiye'ye

geri verildi. 1968'de adaya giriş yasağı kaldırıldığından Kıbrıs'a döndü. 1970 seçimlerinde

Türk Cemaat Meclisi Başkanlığı'na seçildi. 28 Şubat 1973'e kadar Kıbrıs Cumhurbaşkanı

Muavini ve Kıbrıs Türk Yönetim Başkanı seçildi. 1974 Kıbrıs Harekâtı'nın ardından 13 Şubat

1975'teKıbrıs Türk Federe Devleti'nin ilanından sonra devlet ve meclis başkanı görevlerini de

yürüten Denktaş, anayasa uyarınca 1976'da yapılan ilk genel seçimlerde devlet başkanlığına

seçildi. 1981 yılında ikinci kez devlet başkanı oldu. 15 Kasım 1983'te Kuzey Kıbrıs Türk

Cumhuriyeti'nin ilanından sonra tekrar cumhurbaşkanlığına seçildi. 22 Nisan 1990'da yapılan

erken seçimde ikinci kez cumhurbaşkanı seçildi. 1995'teki seçimlerde de cumhurbaşkanı

30

seçildi. 2000 yılındaki seçimlerde %43.67 oranında oy aldı ve seçim ikinci tura kaldı; ama

ikinci tura kalan diğer aday olan Derviş Eroğlu'nun çekilmesi üzerine seçimden galip olarak

çıktı.

2004 yılında BM genel sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs Sorunu'nun çözümü için

hazırladığı Annan Planı'na karşı çıktı, buna rağmen plan Kıbrıslı Türkler tarafından kabul

edilse de Kıbrıslı Rumların reddetmesi üzerine hayata geçmedi. 17 Nisan 2005'te

yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmayan Denktaş, 24 Nisan'da görevi Mehmet

Ali Talat'a devretti. 8 Ocak gecesi organ yetmezliği teşhisi ile Yakın Doğu

Üniversitesi Hastanesi'ne kaldırılan Rauf Denktaş, tedavi gördüğü hastanede 13 Ocak 2012

tarihinde 88 yaşında vefat etti. Vefatının ardından Türkiye ve KKTC'de ulusal yas ilan edildi.

17 Ocak 2012 günü, yapılan devlet töreniyle Lefkoşa'daki Cumhuriyet Parkı'nda defnedildi.

21.5. Zürih ve Londra Antlaşmaları

Zürih ve Londra Antlaşması, 11 Şubat 1959 tarihinde Birleşik

Krallık, Türkiye, Yunanistan devletleri Kıbrıs'taki Rum ve Türk toplumları arasında

imzalanan, bağımsız bir devlet olarak Kıbrıs halklarının durumunu belirleyen ve Kıbrıs

Cumhuriyeti anayasasını onaylayan antlaşmadır. Rum tarafını Başpiskopos Makarios, Türk

tarafını ise Fazıl Küçük temsil etmekte idi. Bunu takip eden 19 Şubat 1959 tarihli Londra

Antlaşması ile Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bağımsız bir devlet olarak 16 Ağustos 1960 tarihinde

kurulması sağlanmış oldu.

21.6. Annan Planı

Annan Planı, Türk ve Rum kesimleri halinde bölünmüş Kıbrıs Adası'nın bağımsız bir devlet

olarak birleştirilmesini öneren Birleşmiş Milletler planıdır. Adını, planı ortaya atan BM eski

genel sekreteri Kofi Annan'dan alır. Plan, Kıbrıs adasının İngiliz üsleri bölgesi haricinde kalan

kısımlarının bağımsız ve federal nitelikte bir devlet olacak şekilde birleştirilmesini

öngörüyordu. Plan gereğince Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki bakanlıkların en az üçte biri

Türklerden oluşacaktı. Devlet başkanlığı ve başbakanlık makamları 10 ayda bir Türkler ve

Rumlar arasında el değişecekti. Nisan 2004'de KKTC ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nde

yapılan referandumlar ile oylamaya sunulan plan, Türk tarafından % 64,91 oranında kabul

gördüğü halde Rum oylarının % 75,38'i red şeklinde olduğundan hayata geçirilememiştir.

21.7. Derviş Eroğlu

KKTC'nin ilan edilmesinin ardından 1985-1994 yılları arasında 4 kez hükümet kuran Derviş

Eroğlu, 1994 yılında Cumhurbaşkanı Denktaş'la ters düşünce parti içinde ayrılıkçı bir grup

oluştu. Daha sonra 9'lar hareketi olarak isimlendirilen bu grubun Demokrat Parti adıyla siyasi

partiye dönüşmesi süreci yaşandı. Aynı yıl 12 Aralık'ta yapılan seçimleri yüzde 1 oy farkla

kazanan UBP, Cumhurbaşkanı Denktaş'tan hükümeti kurma görevini alamayınca DP-

CTP koalisyonunun oluşturulmasıyla ilk kez muhalefet görevini üstlendi. 2,5 yıl ana

muhalefet liderliğinden sonra Eroğlu, 1996'da yeniden birinci parti olan partisi UBP'nin

yanına DP'yi alarak başbakan oldu. 1998 yılı seçimlerinden de birinci çıkan Eroğlu, 2004

seçimlerine kadar başbakan olarak kaldı. 13 Ocak 2004'te görevini Mehmet Ali Talat'a

devreden Eroğlu, 2005 yılında yapılan parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ikinci

parti konumuna düşünce yıllarca sürdürdüğü genel başkanlıktan ayrıldı. Eroğlu'nun

31

yokluğunda UBP milletvekilleri Hüseyin Özgürgün ve Tahsin Ertuğruloğlu UBP Genel

Başkanlığı'na seçildi. 29 Kasım 2008 tarihinde yapılan kurultayda yeniden genel başkan

seçilen Eroğlu, 18 Nisan 2009 seçimlerini farklı kazanarak yıllar sonra tekrar tek başına 8.

Eroğlu hükümetini kurdu. 2010 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olan

Eroğlu, %50.4 oyla ilk turda KKTC'nin 3. Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

22. Kuzey Kore

Kuzey Kore, resmî adıyla Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti Doğu Asya'da Kore

Yarımadası'nın 120.540 km²'sine sahip olan devlettir. Kore II. Dünya Savaşı'ndan sonra,

(1910-1945 yılları arasında yaşanan Japon işgalinin sona ermesinin ardından ülkeye Sovyetler

Birliği ve ABD silahlı kuvvetlerinin ayrı bölgelerden çıkartma yapması ve sonucunda

kuzeyin komünist rejimi benimseyip güneyin de kapitalizmi benimsemesinin ardından)

özellikle de Kore Savaşı sonucunda Kuzey ve Güney Kore olmak üzere ikiye bölündü. Kore

Demokratik Halk Cumhuriyeti 1948 yılında otoriter ve sosyalist bir hükümet kurmuştu. 1994

yılında Kuzey Kore'nin ilk lideri olan Kim Il Sun'un ölümünden sonra, ülkeyi oğlu Kim Jong-

il yönetmeye başlamıştır. 17 Aralık 2011 tarihinde ülkenin 70 yaşındaki lideri Kim Jong-il

öldüğünde yönetim halka oğlu ve liderin varisi Kim Jong-un etrafında toplanma çağrısı

yapmıştır. Kuzey Kore diğer komünist ülkelere göre daha kapalı bir rejim görünümündedir.

Ülkenin güneyinde Güney Kore, kuzeyinde Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya, doğusunda

ise Japon Denizi bulunur.

23. Libya

Libya Akdeniz kıyısında,doğusunda Mısır,batısında Cezayir ve Tunus,güneyinde Nijer, Çad,

güneydoğusunda Sudan ile komşu olan bir Kuzey Afrika ülkesidir. Eski resmi adı Libya

Sosyalist Halk Cumhuriyeti olan ülke 2011 yılında yaşanan iç savaşla Kaddafi'nin öldürülerek

iktidardan düşürülmesinden sonra Libya Cumhuriyeti adını almıştır.

23.1. Muammer Kaddafi

Muammer Muhammad Abu Minyar el-Kaddafi eski Libya lideridir. 1969 yılında yapmış

olduğu darbe sonucu iktidara gelip 42 yıl boyunca Libya'yı yönetmiştir. Her ne

kadar dünya kamuoyu tarafından bir diktatör olarak görülmüş olsa da Kaddafi bunu

reddetmekte ve kendisinin Libya halkı için sadece bir rehber ve yol gösterici olduğunu

söylemiştir. 2011 Libya İç Savaşı sonucunda rejimi devrildi ve Kaddafi de linç edilerek

öldürüldü.

23.2. 2011 Libya İç Savaşı

2011 Libya İç Savaşı, bir Kuzey Afrika ülkesi olan Libya'da hükümet ve Muammer

Kaddafi karşıtı gösterilerle başlamış ve daha sonrasında gerçek anlamıyla bir iç savaşa

dönüşmüş ayaklanmalar bütünüdür. Protestolar 15 Şubat 2011 tarihinde başlamış, iç

savaş Sirte'nin düşmesi ve Muammer Kaddafi'nin öldürülmesiyle 20 Ekim 2011 tarihinde

sona ermiştir. Medyaya göre olaylar halkın 2010-2011 yılı boyunca Arap dünyasını saran

protestoların bir ayağı olan 2011 Mısır Devrimi'nden esinlenmesi sonucu başlamıştır. 18

Şubat 2011 tarihinde göstericiler Libya’nın ikinci büyük şehri Bingazi'nin kontrolünü bazı

32

polis ve askerlerin de desteğiyle ele geçirmişlerdir. Bunun üzerine hükümet Bingazi'de

yaşayan ve rejimin destekçisi seçilmiş askeri birlikleri yollamıştır. Ülke, Ulusal Geçici

Konsey (UGK) ve Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi olarak ikiye ayrılmıştır. 20-28 Ağustos

tarihlerinde Trablus Muharebesi sonucu başkent Trablus UGK kontrolüne geçmiş, UGK

yüzden fazla ülke tarafından tanınmıştır. 20 Ekim 2011 günü Muammer Kaddafi'nin

memleketi Sirte'nin düşmesiyle Muammer Kaddafi öldürülmüş, iç savaş kesin UGK zaferiyle

sona ermiştir.

24. Mısır

Mısır cumhuriyetler yönetilen bir Arap ülkesidir. Halkının çoğunluğu Müslüman Araplardan

oluşur. Başkenti Kahire’dir. Ülkenin cumhurbaşkanı Adli Mansur’dur. Ülke başbakanı ise

Hazım el-Beblavi’dir. Kuzey Afrika'nın nüfusu en büyük olan ülkesidir. Nüfusun büyük bir

bölümü Nil Nehri boyunca yerleşmiştir. Akdeniz ve Kızıldeniz'e kıyısı bulunan Mısır'ın,

batısında Libya, güneyinde ise Sudan yer almaktadır. Mısır, Asya kıtasında yer alan

kısmı Sina Yarımadası üzerinden Filistin ve İsrail ile komşudur. Mısır'dan geçen Nil Nehri,

sularını Akdeniz'e boşaltmaktadır. Medeniyetin beşiği olan Ortadoğu'da bulunan bir ülkedir.

Mısır'ın yaklaşık 7,000 yıllık bir geçmişi vardır. İlk medeniyetten bu yana birçok yönetim,

ülke ve kavim gelmiş ve geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun bir vilayeti olmuştur. 1922'de

bağımsızlaşmış ve 1953'de cumhuriyet ilan edilmiştir. En son 2011 Mısır Devrimi ile 32 yıl

Mısır'ı yöneten Hüsnü Mübarek gitmiştir ve ülke demokrasiye geçiş sürecine başlamıştır.

Uluslararası alanda çoklu ilişkileri vardır. İslam İşbirliği Teşkilatı, Arap Birliği ve Asya

Birliği'ne üye olmakla beraber, hem doğu hem de batı ülkeleri ile dengeli ilişki içindedir.

24.1. 2011 Mısır Devrimi

2011 Mısır Devrimi, 2010-2011 Yasemin Devrimi'nin öncülüğünde, 25 Ocak 2011'den

beri Mısır'da devam eden, halkı mevcut yönetime karşı seferber olmaya çağıran sokak

gösterileri, protestolar ve sivil itaatsizliklerin bütünüdür. Gösteriler ve isyanların polis

şiddeti, olağanüstü hâl, işsizlik, asgari ücretleri azaltma isteği, barınma eksikliği, yiyecek

sıkıntısı, yolsuzluklar, ifade özgürlüğünün kısıtlanması ve kötü hayat koşulları üzerine

başladığı rapor edildi.

11 Şubat 2011 tarihinde Mısır cumhurbaşkanı Hüsnü

Mübarek gösteriler nedeniyle istifa etti.

24.2. Hüsnü Mübarek

Muhammed Hüsnü Said Mübarek Mısırlı asker ve devlet adamı. 1981-2011 yılları arasında

Mısır cumhurbaşkanlığı yapmıştır. 2011'in Ocak ayında başlayan yaygın halk

gösterilerinden sonra, önce 10 Şubat 2011 tarihinde yetkilerini yardımcısı olan Ömer

Süleyman'a devretti, ertesi gün de görevinden istifa etti.

24.3. Müslüman Kardeşler

Müslüman Kardeşler olarak bilinir, Arap dünyasının en eski, en etkili ve en büyük İslami

hareketi olmakla birlikte birçok Arap ülkesindeki en geniş siyasi muhalif örgütüdür. Mısır'da

1928 yılında İslam alimi ve okul öğretmeni olan Hasan el-Benna tarafından Pan-islamist, dini,

siyasi amaçlarla toplumsal hareket vasıtasıyla kurulmuştur,

33

24.4. 2013 Mısır Askeri Darbesi

2013 Mısır Askeri Müdahalesi, Genelkurmay Başkanı Abdülfettah el

Sisi komutasındaki Mısır Silahlı Kuvvetlerinin ülkede devam eden protestolar sırasında

hükümet ve eylemcilere verdiği 48 saatlik uzlaşma süresinin dolması üzerine 3 Temmuz 2013

tarihinde ülke yönetimine yaptığı müdahaledir. Mısır genelinde on binlerce

protestocu, Muhammed Mursi'nin cumhurbaşkanı seçilmesinin birinci yıl dönümü olan 30

Haziran'da cumhurbaşkanlığından acilen istifa etmesini istedi. İstifa talebinin nedenleri

arasında Mursi'nin giderek otoriterleştiği ve laik kesimi veya hukukun üstünlüğünü

aldırmaksızın İslamcı politikalar uyguladığı hakkındaki suçlamalar vardı.

Genel olarak

barışçıl başlayan gösteriler, farklı çatışmalarda beş Mursi karşıtının öldürülmesi ile şiddete

dönüştü. Eş zamanlı olarak birçok Mısırlı da Kahire'nin Nasr semtinde Mursi'ye destek için

toplanmıştı. 1 Temmuz sabahı Mursi karşıtı protestocular, Müslüman Kardeşlerin Kahire'deki

genel merkezini bastı. Protestocular binanın camlarını taşa tutarken binadaki ofis

ekipmanlarını ve belgeleri yağmaladı. Sağlık ve Nüfus Bakanlığı, örgütün Mukattam'daki

genel merkezi civarında çıkan çatışmalarda ise sekiz kişinin öldüğünü duyurdu. Aynı gün,

Mısır Silahlı Kuvvetleri hem hükümete hem eylemcilere uzlaşmaları için 48 saatlik bir süre

tanıdı ve aksi bir takdirde kendi yol haritasını uygulayacağını bildirdi. 3 Temmuz'da ise silahlı

kişilerin Mursi yanlılarına açtığı ateş sonucu 16-18 kişi yaşamını yitirdi, 200 kişi yaralandı.

Aynı zamanda yönetim karşıtları ile Mursi yanlılarının protestoları da devam ediyordu. Mursi,

2 Temmuz gününün geç saatlerinde yaptığı ve meydan okuyucu bir dil kullandığı

konuşmasında meşruiyetinin demokratik seçimlerle cumhurbaşkanı seçilmesinden kaynağını

aldığını ve askeriyenin önerilerini reddettiğini ifade etti. Ayrıca askeriyeyi olaylarda taraf

olmakla suçladı. Böylece ülkedeki olaylar siyasi ve anayasal bir açmaz hâlini almaya başladı.

Verilen sürenin dolmasının ardından 3 Temmuz gününün ilerleyen saatlerinde ordu, Mursi'nin

cumhurbaşkanlığının sona erdiğini, Anayasanın askıya alındığını ve yeni cumhurbaşkanlığı

seçimlerinin en kısa zamanda gerçekleştirileceğini duyurdu. Anayasa

Mahkemesi Başkanı Adli Mansur, geçici cumhurbaşkanı olarak belirlendi ve

geçici teknokrat bir hükümet kurmakla görevlendirildi. Mursi ev hapsine alınırken Müslüman

Kardeşler yöneticilerinden bazıları gözaltına alındı. Müdahale açıklamasının ardından ülke

genelinde gösteriler düzenlendi ve müdahaleye destek verenler ile karşı olanlar arasında

çatışmalar yaşandı. Ayrıca El Ezher Baş İmamı Ahmed El Tayyip, Kıpti Patriği II.

Tavadros ve muhalefet lideri Muhammed El Baradey de müdahale bildirisinin ardından

açıklamalarda bulundu. Uluslararası camiadan müdahaleye verilen tepkiler çeşitlilik

gösterdi. Arap Baharı'nın başladığı Tunus dışındaki Arap ülkelerinin bir kısmı müdahaleyi

desteklerken diğer bir kısmı tarafsız bir duruş sergiledi. Diğer birçok devlet müdahaleyi

kınadı veya endişelerini dile getirdi. ABD ise ölçülü bir şekilde tepki gösterdi. Mısır'ın Afrika

Birliğindeki üyeliği askıya alındı. Nedeni üye devletlerin anayasal kurallarının kesintiye

uğramasına dair birliğin ilgili yönetmeliğiydi. Medyada ise olayların adlandırılmasına yönelik

tartışmalar genişçe yer buldu. Müdahale bazılarınca darbe bazılarınca devrim olarak

nitelendirildi. Müdahalenin ardından Mursi'ye destek için düzenlenen protestolar

özellikle Ağustos ayında şiddetli bir biçimde bastırıldı.

34

24.5. Muhammed Mursi

Muhammed Muhammed Mürsî Îsa el-Eyyat Mısır'ın seçimle ilk defa başa gelen, devrik

5.cumhurbaşkanı olan siyasetçi. 3 Temmuz 2013 tarihinde Mısır Silahlı Kuvvetlerinin askeri

darbe yapması sonucu devrildi. Muhammed Mursi, ideolojik bakımdan yakın

olduğu Müslüman Kardeşler hareketi içerisinde siyasete atıldı. Mursi 2000 ve 2005 yılları

arasında milletvekili oldu. Müslüman Kardeşler'in yasal olarak seçime katılmaları mümkün

olmadığından parlamentoya bağımsız siyasetçi olarak girdi. Tam 5 yıl Mısır Halk

Meclisi üyeliği yaptı. 2011 Mısır Devrimi'ne muhalif bir lider olarak destek verdi ve 30 Nisan

2011 tarihinde Müslüman Kardeşler'in kurduğu, Özgürlük ve Adalet Partisi'nin başkanı

seçildi. 2012 Mısır cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Müslüman Kardeşler'in aday

gösterdiği Hayrat Şatır'ın adaylığı düşünce, yerine Muhammed Mursi seçildi. Yoğun seçim

kampanyası yürüttü. İlk turda %25.5 oy aldı ve ikinci tura girmeye hak kazandı. İkinci turda

da %51.73 oy alarak, 5. cumhurbaşkanı oldu. 2012–13 Mısır protestoları adıyla bilinen, 3

Temmuz 2013 tarihinde yapılan büyük gösteriler sonucu Mısır ordusu askeri bir müdahale ile

yönetime el koydu. Mursi ise darbeyi kabul etmediğini açıkladı ve yandaşlarına direnmelerini

söyledi. Muhammed Mursi'nin gözaltına alındığı, ev hapsinde tutulacağı bildirildi.

25. Rusya

Rusya ya da resmî adıyla Rusya Federasyonu Doğu Avrupa ile kuzey Asya'ya yayılmış ve

17,075,400 km²'lik yüzölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir.

Nüfus olarak ise sıralamada

sekizincidir.

25.1. Vladimir Putin

Vladimir Vladimiroviç Putin Rusya devlet başkanıdır. Rusya'nın 2000-2008 yılları arasında

Devlet Başkanlığı görevini yürüttü. 2000 yılında yapılan seçimlerde Rusya Federasyonu

Komünist Partisi başkanı Zyuganov'un önünde %52,9'luk oy oranıyla devlet başkanı seçilmiş,

2004 yılında yapılan seçimlerde ise %71'in üzerinde oyla tekrar devlet başkanı seçilmiştir.

Döneminde Rusya ekonomisi hızlı büyüme rakamları yakalamış, ülkesinin bağımsızlığı

yolunda çok önemli adımlar atmış, merkezi otorite kuvvetlendirilmiş, silahlı kuvvetlerde

reform başlamıştır. Ayrıca 4 Mart 2012 tarihinde yapılan seçimler sonucu %63,6 oyla Rusya

Federasyonu'na 3. kez devlet başkanı seçilmiştir.

25.2. Dmitri Medvedev

Dmitri Anatolyeviç Medvedev Rusya eski devlet başkanı, Rusya başbakanı. 2000

yılında Gazprom başkanı oldu. 14 Kasım 2005'te Vladimir Putin tarafından birinci Rusya

yardımcı başbakanı olarak göreve atandı ve iki yıl sonra 10 Aralık 2007 yeni Rusya devlet

başkan adayı olarak sunuldu. 2 Mart 2008 yıllında %70 oy ile yeni Rusya devlet başkanı

olarak seçildi. 8 Mayıs 2012 tarihinden beri Rusya Başbakanı'dır.

26. Suriye

Suriye ya da resmî adıyla Suriye Arap Cumhuriyeti, Ortadoğu'da Lübnan,

İsrail, Ürdün, Irak ve Türkiye ile komşu bir ülkedir. Akdeniz'e kıyısı vardır. Başkenti ve en

35

büyük şehri Şam'dır. Suriye'nin toplam nüfusu resmi verilere göre 2004'te 17 milyon 921 bin

kişiydi. Halep, Lazkiye, Humus diğer büyük şehirleridir. 1963'ten beri ülke Baas

Partisi tarafından yönetilmektedir; devletin başında 1970'ten beri Esed ailesinden biri

olmuştur. Suriye'nin şimdiki devlet başkanı, ülkeyi 1970'ten öldüğü 2000 yılına kadar

yöneten Hafız Esed'in oğlu Beşşar Esed'dir. 2011 yılının Mart ayında Ortadoğu'da yaşanan

dalgalanmalardan etkilenerek sokağa dökülen halk gösteriler düzenledi. Halkın reform

istemesi ve onlarca kişinin ölümü sonucunda Muhammed Naci el-Otari'nin başbakanlık

görevinde olduğu hükümet 29 Mart 2011 tarihinde istifa etti. Muhammed Naci el-Otari,

hükümet kurulana kadar Beşşar Esed tarafından geçici olarak başbakan olarak atandı. Aynı

gün başkent Şam başta olmak üzere pek çok şehirde on binlerce kişi hükümet yanlısı

gösteriler düzenledi.

26.1. Beşşar Esad

Beşşar Hafız el-Esed, Suriye Cumhurbaşkanı ve Suriye Baas Partisi'nin lideridir. Adı

Türkçeye Beşar Esad, Beşşar Esed veya Beşşar el-Esad olarak çevrilebilmektedir.

1965'te Şam'da dünyaya gelen Esed, Şam Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldı. 1988'de tıp

fakültesinden mezun olmasının ardından askerî tabip olarak Suriye ordusunda görev yaptı.

Daha sonra İngiltere'ye gitti ve Londra'da oftalmoloji ihtisasını tamamladı. Abisinin 1994'te

yaşamını yitirmesinin sonrasında Esed ailesinin en büyük oğlu olarak Suriye'ye döndü. Bu

dönemde eğitimle ilgili çeşitli toplumsal sorumluluk projelerini örgütledi. 2000 yılında üst

düzey bankacı Esma Ekras'la evlendi. Aynı yıl babasının ölümüyle boşalan cumhurbaşkanlığı

makamına seçildi. Asıl mesleği ve uzmanlık alanı göz doktorluğudur. Suriye'nin liderliğine

geldiğinde reformcu kişiliği nedeniyle kendisine "Umut" lakabı takıldı. Bu imaj 2011 yılında

ülkesinde başlayan olaylarla birlikte tersine döndü. Esed'e görevini bırakması yönünde

çağrılar yapılmaya başlandı.

26.2. Özgür Suriye Ordusu

Özgür Suriye Ordusu, Suriye'de kurulan, devlet başkanı Beşşar Esed ve rejimini devirmek

için silahlı faaliyet gösteren, silahlı bir örgüttür. 2011-2012 Suriye çatışmaları sırasında rejimi

devirmek isteyen, ordu mensupları ve silahlanan siviller tarafından,29

Temmuz 2011 tarihinde Riyad el-Esad liderliğinde kurulmuştur. Siyasi kanadı Suriye Ulusal

Konseyi'dir ve ona bağlıdır. Üyelerinin büyük bir çoğunluğunu, Beşşar Esed'e bağlı Suriye

Ordusu'ndan ayrılan asker ve subaylar oluşturmaktadır. Kuruluşu 29 Temmuz 2011 tarihinde

duyurulan Özgür Suriye Ordusu, internet ortamında yayınladıkları videolarda Suriye Ordusu

personelini mevcut görev yerlerini terk ederek, kendilerine katılmaya çağırmaktadır. Ne kadar

üyesi olduğu kesin olarak bilinememektedir. Ancak kendi web sitesinden yapılan açıklamada

40,000 asker olarak tanımlanmıştır. Rejimi devirmek için silahlı gerilla mücadelesi gösteren

grup, kendi iddiasına göre somut olarak hiçbir ülkeden destek almadığını belirtse de bazı Arap

ve Batılı ülkelerinden hem askeri anlamda hem de maddi anlamda yardım almaktadırlar.

26.3. Suriye İç Savaşı

Suriye İç Savaşı, Arap Baharı'nın bir parçası olarak Suriye'de sürmekte olan çatışmalardır.

Bazı kesimler Suriye çatışmaları dese de, kimi kaynaklarda "Suriye İç Savaşı" olarak

36

adlandırılmaktadır. Arap Baharı'nın etkisiyle devrilen diktatörlerin ülkelerinden ilhâm alan

hükümet karşıtı muhalif unsurlar silahlanarak topyekün çatışmaya girmiştir. Olayların 15

Mart 2011 tarihinde başladığı kabul edilir. Suriye muhalefeti Baas Partisi rejimini devirmek

ve kendi ifadeleriyle "Özgür Suriye Devletini" kurmak için silahlı isyana başlamışlardır. Her

iki taraf da dışarıdan askeri ve ekonomik destek almaktadır. Çatışmaların sürmesinin yanında,

günümüzde ülkede kontrol bazı bölgelerde Suriye Ordusu'nun elinden çıkmıştır.

Dünya genelinde; BM, Arap Birliği ve Avrupa Birliği başta olmak üzere birçok ülke ve

kuruluş, çatışmaları bitirmek için yoğun diplomatik girişimlerde bulunmuştur. BM Güvenlik

Konseyi'nde, Suriye'ye yönelik yaptırım tasarılarını, Rusya ve Çin birçok kez veto

etmiştir. BM Suriye Özel Temsilcisi Kofi Annan, çatışmaları sonlandırmak için Suriye için

Kofi Annan Barış Planı adında bir plan hazırlamıştır. Tüm bu çabalara

rağmen Suriye'de ateşkes sağlanamamıştır. Birleşmiş Milletler'e göre, bu güne kadar 93,000

kişi öldü ve Birleşmiş Milletler (BM) raporunda, ölenlerin %80'inin erkek olduğu, fakat 10

yaşın altında 1700 çocuğun da yaşamını yitirdiği açıklandı. Ayrıca, 1,000,000'dan fazla kişi

mülteci olarak Suriye'den kaçtı. Humus, Halep, Rastan ve daha birçok şehirde sağlam yapı

kalmamıştır.