รศ.ดร. สมชาย นำประเสรฐชย

การจดการความร

KnowledgeManagement

คนกบประโยคเหลาน ไหม...

“ทำไมคณไมถามผมกอนผมอยากบอกคณวา

ผมเคยทำงานคลายๆ กนนมากอนแลว...”

“ผมใชเวลาหลายวนในการหาขอมล ทำไมไมบอกผมวาคณมอยแลว”

“ถาผมรมากอนหนาน

ผมจะตดสนใจอกแบบหนง...”

การจดการKnowledgeManagement

ความรเปนทรพยากรสาคญในการสรางความสามารถในการแขงขน และมผลตอการอยรอดขององคกร การจดการความรซงเปนแนวคดและกระบวนการในการใชประโยชนจากความร จงเปนประเดนทองคกรตางๆ ทวโลกใหความสนใจ การจดการความรไมใชเร�องใหม แตเปนเร�องทตองใสใจและสมครใจ ไมใชการบงคบ

แนวคดเกยวกบการจดการความรมอยหลากหลาย จนบางครงอาจทาใหสบสน ดงนนความเขาใจในหลกการและแนวคดของการจดการความรจงเปนสงสาคญ และชวยใหสามารถนาการจดการความรมาประยกตใชไดอยางเปนระบบ (Knowledge Management System) ในบรบททแตกตางกนไดอยางเหมาะสม และบรรลเปาหมายทตองการ

รศ.ดร.สมชาย นาประเสรฐชย(snp@ku.ac.th)

การจดการความร

การจดการความร

การศกษา ● Ph.D. (Management of Technology)Asian Institute of Technology (AIT)

● M.Eng. (Information Engineering)Utsunomiya University JAPAN

● วศ.บ. (วศวกรรมคอมพวเตอร)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ประกาศนยบตร หลกสตรนกบรหารมหาวทยาลยระดบสง (นบม. รนท 19)

ปจจบน ดารงตาแหน£งรองศาสตราจารยและหวหนาหองปฏบตการวจยการจดการความรและนวตกรรม (IKM) โดยเปนอาจารยประจาภาควชาวศวกรรมคอมพวเตอร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มาตงแตป พ.ศ. 2535 มผลงานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความรทงสวนของทฤษฎและปฏบต มผลงานวจยหลายเร¹องทตพมพ ในวารสารระดบนานาชาต และเปนผทรงคณวฒในการประเมนผลงานวชาการใหกบวารสารวชาการจานวนมากทงในระดบชาตและนานาชาต นอกจากนยงทางานในฐานะทปรกษาด านเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความร ใหกบหน£วยงานอกหลายแหง

รศ.ดร.สมชาย นาประเสรฐชย

บรหารธรกจ-จตวทยาการจดการ และการบรหาร

บรห

ารธรกจ-จตวท

ยาการจดการ

และการบรห

าร

Knowledge Management

KnowledgeM

anagement

การจดการความร

KnowledgeManagement

รศ.ดร.สมชาย นำประเสรฐชย

z ในกรณท ตองการ ซอ เปน จ�านวน มาก เพอ ใช ใน การ สอน การ ฝกอบรม การ สงเสรม การ ขาย หรอ เปน ของขวญ พเศษ เปนตน กรณา ตดตอสอบถาม ราคา พเศษ ไดท ฝาย ขาย บรษท ซ เอด ย เค ชน จ�ากด (มหาชน) อาคาร ทซไอเอฟ ทา วเวอร ชน 19 เลข ท 1858/87-90 ถนน บางนา-ตราด แขวง บางนา เขต บางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2739-8222 โทรสาร 0-2739-8356-9

z หาก ม ค�า แนะน�า หรอ ตชม สามารถ ตดตอ ไดท comment@se–ed.com

การจดการความร

โดย รศ.ดร. สมชาย น�าประเสรฐชย

ราคา 150 บาท

สงวนลขสทธในประเทศไทยตาม พ.ร.บ. ลขสทธ © พ.ศ. 2558 โดย รศ.ดร. สมชาย น�าประเสรฐชยหามคดลอก ลอกเลยน ดดแปลง ท�าซ�า จดพมพ หรอกระท�าอนใด โดยวธการใดๆ ในรปแบบใดๆไมวา สวนหนงสวนใด ของ หนงสอ เลม น เพอเผยแพรในสอทกประเภท หรอเพอวตถประสงคใดๆนอกจาก จะ ไดรบอนญาต

4 1 0 – 5 0 6 - 1 6 8

0 8 5 5 6 4 3 2 1 0 9 8 8

ขอมล ทาง บรรณานกรม ของหอสมด แหง ชาต สมชาย น�าประเสรฐชย.

การจดการความร. -- กรงเทพฯ : ซ เอด ย เค ชน, 2558.

168 หนา.

1. การจดการความร. 2. ระบบสารสนเทศเพอการจดการ. 3. องคกรแหงการเรยนร.

I. ชอเรอง.

658.4038

ISBN : 978-616-08-2208-9

จดพมพ และ จดจ�าหนาย โดย

อาคารทซไอเอฟ ทาวเวอร ชน 19 เลข ท 1858/87-90 ถนน บางนา-ตราด แขวง บางนาเขต บางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2739-8000

พมพ ท บรษท ว.พรนท (1991) จ�ากด เลข ท 23/71-72 หม 1 ซอยเทยนทะเล 10 ถนนบางขนเทยน-ชายทะเล แขวงแสมด�า เขตบางขนเทยน กรงเทพฯ 10140 โทรศพท 0-2451-3010นายวชย กาญจนพฒนา ผพมพ ผ โฆษณา พ.ศ. 2558

ค�ำน�ำ 5

องคกรจ�านวนมากประสบปญหาในการรกษาความไดเปรยบในการ

แขงขนขององคกรใหด�ารงอยกบองคกรอยางยงยน ความเจรญกาวหนา

ขององคกรมกขนอยกบบคคลบางกลมเทานน เมอกลมบคคลดงกลาวออก

จากองคกรไปไมวาจะเปนดวยเหตผลใดกตาม ความรและความเชยวชาญ

ตางๆ ทเคยเปนสวนทสรางความแขงแกรงใหกบองคกรมกหายไปพรอมกบ

บคคลกลมดงกลาวดวย กรณเหลานยอมสงผลกระทบตอองคกร บางองคกร

อาจหยดชะงกชวคราว หรอบางองคกรอาจถงขนวกฤตหรอตองเลกด�าเนน

กจการเลยกได ปญหาทกลาวมาเหลาน ลวนเปนเรองของการจดการ

ความรทงสน

กระแสการจดการความร ในประเทศไทยเรมตนเมอประมาณ 10 ปท

ผานมา มกจกรรมสงเสรมการจดการความรหลายระดบ หลายรปแบบ เชน

การจดตงหนวยงานส�าหรบสงเสรมการด�าเนนการดานการจดการความร

การก�าหนดเปนวชาเรยนในระดบปรญญาตรและปรญญาโททงในหลกสตร

บรหารธรกจและเทคโนโลยสารสนเทศของมหาวทยาลยหลายแหง และ

การก�าหนดใหการจดการความรเปนดชนชวดตวหนงในเกณฑประเมนผล

องคกร เปนตน

คำ�นำ�

6 กำรจดกำรควำมร

หนงสอ การจดการความร เลมน มจดประสงคเพอใหผอานเขาใจ

เกยวกบหลกการและแนวคดการจดการความร เพอทจะสามารถประยกตการ

จดการความร ในการด�าเนนกจกรรมตางๆ ส�าหรบองคกรไดอยางเหมาะสม

โดยไมเคลมตามกระแส หรอด�าเนนการโดยการลอกเลยนแบบจนอาจท�าให

การตดสนใจผดพลาด

หนงสอเลมนไดปรบปรงจากบทความการจดการความรทเคยน�าเสนอ

ในวารสารตางๆ และทประชมวชาการนานาชาต เพอใหมความเหมาะสม

และทนสมย โดยเนอหาในหนงสอเลมนเคยไดรบรางวลชมเชยจากการ

ประกวดต�าราวชาการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผเขยนหวงเพยงวาหนงสอเลมนจะชวยใหผอานมความเขาใจการจดการ

ความร ในมมมองทกวางมากยงขน

ผเขยนขอขอบคณหนวยงานตางๆ ทงหนวยงานของรฐและเอกชน

ทได ให โอกาสผเขยนรวมวงสนทนาและอภปรายเกยวของกบการจดการ

ความร ในประเดนตางๆ ขอขอบคณสถาบนวจยและพฒนาแหงมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร ทสนบสนนทนวจยใหผเขยนไดเรยนร ท�าความเขาใจการ

จดการความร ในประเดนตางๆ ทลกซงยงขน

รศ.ดร. สมชาย น�าประเสรฐชย หองปฏบตการวจยการจดการความรและนวตกรรม ภาควชาวศวกรรมคอมพวเตอร คณะวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สำรบญ 7

ส�รบญ

1 ความรและการจดการความร 7

2 การจดการความรกบสงคมไทยในอดต 21

3 กระบวนการและโมเดลการจดการความร 33

4 กลยทธการจดการความร 51

5 การจดการความรและทนทางปญญา 67

6 MUFC ในมมมองของ KM และ IC 77

7 เทคโนโลยกบการจดการความร 91

8 นวตกรรมและการจดการนวตกรรม 109

9 การประเมนผลการจดการความร 121

10 การจดการความรส�าหรบการวจยและพฒนา 135

11 KM กบการพฒนานวตกรรมระดบรากหญา 147

บรรณานกรม 163

คว�มรและ ก�รจดก�รคว�มร1

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 9

ทกวนนการใชขอมลและสารสนเทศนนไมเพยงพอตอการแขงขน

ทนบวนจะมความซบซอนยงขน ขอมลและสารสนเทศมปรมาณเพมมากขน

ท�าใหยากตอการคนหาและน�าไปใชประโยชน บคคลและองคกรจงจ�าเปน

อยางยงทตองแปลงขอมลและสารสนเทศใหอยในรปแบบของความรแทน

การด�าเนนการดงกลาว เปนความทาทายส�าหรบบคคลและองคกรในยคน

เพอน�าความรมาใช ในการสรางความสามารถในการแขงขนและตอบสนอง

ตอการด�าเนนการทางธรกจ

ขอมล สารสนเทศ และความรแมวาค�าวา ขอมล (Data),

สารสนเทศ (Information) และ

ความร (Knowledge) จะเปนทคนเคย

เปนอยางดส�าหรบคนสวนใหญ แต

หากลองใหอธบายความหมายของ

ทงสามค�าน รวมทงอธบายถงความ

10 กำรจดกำรควำมร

แตกตางดวยวาเปนอยางไร เชอไดวาหลายคนเรมสบสนแลววา ขอมล

สารสนเทศและความรนนเหมอนหรอตางกนอยางไร ในขนตนนลองมาด

ความหมายโดยทวไปของค�าทงสามนกอน

ขอมล (Data) หมายถงขอเทจจรง ขอมลดบ หรอตวเลขตางๆ

ทยงไมผานการประมวลผล ขอมลมกเปนขอความทอธบายถงสงใดสง

หนงในรปแบบตวอกษร ตวเลข หรอสญลกษณใดๆ ทสามารถน�าไปประมวล

ผลได ขอมลเปนพนฐานของสารสนเทศและองคความร

สารสนเทศ (Information) หมายถงขอมลขาวสารตางๆ ทไดรบ

จากการสรป ค�านวณ จดเรยง หรอประมวลผลจากขอมลตางๆ ทเกยวของ

อยางเปนระบบตามหลกวชา เพอน�าไปใชประโยชนตามทตองการ

ความร (Knowledge) หมายถงสงทสงสมมาจากการศกษา

เลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ รวมทงความสามารถเชงปฏบต

และทกษะ ความเขาใจ หรอสารสนเทศทไดรบมาจากประสบการณ สงท

ไดรบมาจากการไดยน ไดฟง การคด หรอการปฏบตองควชาในแตละสาขา

ดงทบญญตไว ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542

ความรมความหมายเพยงเทาทก�าหนดไวขางตนตามพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 เทานหรอ ความรยงมความหมาย

เปนอยางอนอกหรอไม หลายคนอาจเคยไดยนวา ความรคอทรพย ความ

รคออาวธทใช ในการแขงขน ความรคอสงทชวยใหองคกรสามารถด�าเนน

การเพอบรรลเปาหมาย รวมทงความรคอประทปทชวยสองสวางในยามท

ประสบกบปญหาตางๆ

ในเมอความรมความหมายทแตกตางกนแลว ความหมายของความ

รทเหมาะสมควรเปนอยางไร การก�าหนดนยามของความรทแตกตางกนนน

มาจากแนวคดและมมมองเกยวกบความรทแตกตางกนดงน

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 11

มมมอง ความรคออะไร

สถานะหนงของจตใจ ความรเปนสถานะหนงของการรและการเขาใจ

วตถ ความรเปนวตถทสามารถจดเกบและถายทอดได

กระบวนการ ความรเปนกระบวนการทประยกตใชประสบการณ

การเขาถงสารสนเทศ ความรเปนปจจยในการเขาถงสารสนเทศ

ความสามารถ ความรเปนศกยภาพทมผลตอการกระท�า

George Von Krogh, Kazuo Ichijo และ Ikujiro Nonaka กลาววา

ความรสามารถก�าหนดความหมายหรอนยามทแตกตางกนได ดงนน

ความหมายของความรจงขนอยกบมมมองและแนวคดในการน�าความร

ไปใชประโยชนแตกตางกน ในขณะท Christopher Lueg ใหความหมาย

ของความรวา ความรไมใชสารสนเทศ แตความรมาจากสารสนเทศ

ความรเปนสงส�าคญทใชเพมประสทธภาพในการด�าเนนการและสราง

จดแขงใหแกองคกร ทงทเกยวของและไมเกยวของกบธรกจ

ประเภทของความรประเภทของความรกเชนเดยวกน ทมการแบงประเภทกนอยางหลาก

หลาย เชน แบงความรออกเปนความรสวนบคคล (Individual Knowledge)

และความรองคกร (Organizational Knowledge) การแบงประเภทของ

ความร ในรปแบบน พจารณาจากเจาของหรอผ ใชความร

องคกรทกองคกรมการถายโอนความรระหวางบคคลกบองคกร องคกร

ตองถายโอนความรทเกยวของกบงานในองคกร เพอใหพนกงานทงเกาและ

ใหมมความร และสามารถน�าไปใชปฏบตหนาทได ในขณะเดยวกน องคกร

กตองการการถายโอนความรจากพนกงานทมความเชยวชาญใหกลบมาเปน

12 กำรจดกำรควำมร

ฐานความรขององคกร เพอไมใหความรนนหายไปจากองคกร และเปนแหลง

สรางความสามารถในการแขงขนใหกบองคกร อยางไรกตาม การถายโอน

ความรระหวางบคคลกบองคกรไมใชเรองงาย ดงเหนไดวา องคกรสวนใหญ

มกประสบกบปญหาในการถายทอดความรระหวางบคคล

การแบงประเภทความรมกมการแบงออกเปน 2 ประเภทคอ

ความรแบบชดแจงหรอกระจางชด (Explicit Knowledge) เปนความ

รทสามารถเขยนถายทอด น�าเสนอในลกษณะของกฎเกณฑ สตร สมการ

หรอการแทนดวยตวอกษร นยาม และหนงสอ และ ความรแฝงหรอ

ความรโดยนย (Tacit Knowledge) มการอางองครงแรกโดย Michael

Polanyi วาความรแฝงนเปนความรทเกดขนจากประสาทสมผสและ

ประสบการณตางๆ เชน เมอไดพบเหนใครคนหนงแลวจดจ�าได ครงตอไป

เมอพบอกครงกจะรวาเปนใคร แตถาจะอธบายใหอกคนทราบวาจดจ�าได

อยางไร กยากทจะอธบาย เชน ความสามารถในการขบขรถยนต เปนตน

อยางไรกตาม การแบงลกษณะของความรยงสามารถแบงได โดย

พจารณาจากแหลงของความร เชน ความร ในองคกร (Internal Knowledge)

และความรภายนอกองคกร (External Knowledge) หรอแบงตามประเภท

ของความร (Functional Knowledge) กได เชน ความรดานวศวกรรม

ความรดานเศรษฐศาสตร ความรดานการเงนและบญช ความรดานการ

การตลาด และความรดานการแพทย เปนตน

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 13

แบงตามแหลงความร

• ความรภายในองคกร

• ความรภายนอกองคกร

แบงตามลกษณะของความร

• ความรแบบชดแจง

• ความรแฝง

แบงตามประเภท ของความร

• ความรดานวศวกรรม

• ความรดานเศรษฐศาสตร

• ความรดานการเงนและบญช

• ความรดานการตลาด

• อนๆ

แบงตามเจาของ หรอผ ใชความร

• ความรสวนบคคล

• ความรของกลม

• ความรขององคกร

ประเภทของความรแบบหลากหลายมต

ในความเปนจรงความรทอางถงหรอความรทมอยคอสงเดยวกน

เพยงแตพจารณาในมตทตางกน ตวอยางเชน โปรแกรมเมอรมความร

ความสามารถในการพฒนาโปรแกรม (Functional Knowledge) ความรท

โปรแกรมเมอรมนนมทงสวนทเปน Tacit และ Explicit Knowledge ความ

รของโปรแกรมเมอรเปนความรสวนบคคล และเปนสวนหนงของความร

ทมพฒนาโปรแกรม ดงนนจงสามารถกลาวไดวา ความรสามารถแบงได

หลายมต (Multidimensional Knowledge) ขนอยกบวาใชอะไรเปนเกณฑ

ในการแบงประเภทความร สงทส�าคญในการแบงประเภทความรคอ การ

แบงประเภทของความรตองมความเหมาะสมและมความสะดวกในการน�า

ความรดงกลาวไปใชประโยชน

14 กำรจดกำรควำมร

ประโยชนของความรหากกลาวถงประโยชนของความรนน คงเปนอะไรทแตละคน

แตละองคกร สามารถน�าเสนอถงประโยชนของความรไดแตกตางกนตาม

เปาหมายของการน�าความรไปใช ดงทองคกรก�าหนดนยามของความรท

แตกตาง เชน ความรคอทรพย ความรคออาวธ ความรคอประทป และอนๆ

อกมากมาย ประโยชนทไดรบจากความรขนอยกบการปฏบตของแตละบคคล

องคกร และสงคมทไดจากกระบวนการสราง การจดหา และการประยกต

ใชความรและประสทธภาพของการจดการดวย หรอกลาวไดวา ความรเปน

แหลงก�าเนดของผลประโยชนตางๆ และความรเปนตวก�าหนดความเปนไป

ไดและอนาคตขององคกร

การจดการความร เมอขอมล สารสนเทศ และความร

มความแตกตางกน ดงนนการจดการความ

ร (Knowledge Management; KM) ยอม

แตกตางจากการจดการสารสนเทศ (Infor-

mation Management; IM) และการจดการ

ขอมล (Data Management; DM) การจดการ

ความรยงมความซบซอนมากกวา เพราะม

ปจจยทเกยวของจ�านวนมาก

การจดการความรกไมใชเรองใหมและไมใชเรองทไกลตวเลย ทก

คนทกองคกรลวนแลวแตเคยด�าเนนกจกรรมทเกยวของกบการจดการ

ความรหรออาจเคยประสบปญหาการจดการความรมาบางแลว เชน เมอผ

เชยวชาญหรอบคลากรหลกลาออกหรอมเหตทท�าใหไมสามารถท�างานได

องคกรกจะประสบปญหาในการท�างานทนท และไมสามารถหาบคลากรมา

ทดแทนไดอยางทนทวงท

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 15

หลายคนยงมความสบสนเกยวกบการท�าความเขาใจในเรองของการ

จดการความรกนอยบาง ทงนสวนหนงมาจากมมมองทแตกตางกนในเรอง

ของการจดการความร วธด�าเนนการ ตลอดจนเปาหมายของการน�าแนวคด

การจดการความรมาใช

แนวคดเกยวกบการจดการความรทสามารถน�าไปประยกต ใช ใน

องคกรตางๆ นน Derek Binney ไดแบงลกษณะของการจดการความร

ออกเปน 6 รปแบบดงน

1. Transactional Knowledge Management เนนเรอง

การเรยนรจากขอมลและความรทมอย และน�าไปใชด�าเนนการ เชน ตดสนใจ

หรอแกไขปญหาตางๆ แนวคดน ไดมการน�าไปประยกต ใชเทคโนโลย

สารสนเทศมาใชเปนเครองมอสนบสนน เชน ระบบถามตอบทเรยกวา

Frequency Answer ans Questions (FAQs) หรอระบบสนบสนนการให

บรการในสวนของ Helpdesk Service ตางๆ เพอชวยในการตอบค�าถาม

หรอแกไขปญหาตางๆ ทมการรวบรวมจดเกบไวแลว ผตอบไมจ�าเปนตอง

เปนผเชยวชาญ ดงนนองคกรหลายแหงทใชระบบดงกลาวนแสดงไดวา

มการจดการความร ในรปแบบหนง โดยทผ ใชงานระบบดงกลาวอาจไมได

รตวเสยดวยวา ระบบดงกลาวคอการจดการความรรปแบบหนง

2. Analytical Knowledge Management เปนการสรางองค

ความร ใหมจากการวเคราะหขอมลและความรเดมทมอย โดยการน�าระบบ

เทคโนโลยสารสนเทศมาชวยในการด�าเนนการ เชน การน�าระบบเหมอง

ขอมล (Data Mining) และระบบปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence)

มาวเคราะหใชหาความสมพนธของขอมลทมอยจ�านวนมาก แลวน�าไปจด

กลมหรอโยงความสมพนธระหวางขอมลเพอสงเคราะหองคความร ใหม

และน�าความรทไดไปใช ในการวางแผนหรอก�าหนดแนวทางการใหบรการ

เปนตน ตวอยางเชน หางสรรพสนคาใชระบบเหมองขอมลในการวเคราะห

ขอมลจากคลงขอมล (Data Warehouse) และสงเคราะหความรตางๆ

16 กำรจดกำรควำมร

เพอท�าความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมของลกคาจากรายการซอสนคาและ

ประวตสมาชก ส�าหรบใช ในการจดรายการสนคา การจดรายการสงเสรม

การขาย การจดชนสนคาหรอการใหบรการลกคาเฉพาะรายทแตกตางกน

(Customized Service)

3. Asset Management เปนการจดการความรทใหความส�าคญ

กบความร ในฐานะของสนทรพยขององคกร ดงนนการจดการความรจงเปน

เสมอนกบการจดการสนทรพยเพอใหเกดประโยชนและผลตอบแทนทคมคา

ในรปแบบของสนทรพย เชน การบรหารสนทรพยจากความร ในรปแบบของ

สทธบตร ลขสทธ และความลบทางการคา เปนตน

4. Process Based Knowledge Management เปนการ

จดการความรทใหความส�าคญกบการเรยนรจากกระบวนการตางๆ แลวท�าการ

พฒนา ปรบปรงกระบวนการตางๆ ใหมประสทธภาพยงขน เชน การจดการ

คณภาพรวม (TQM) การพฒนากระบวนการ (Process Improvement)

และการปรบกระบวนการธรกจ (Business Process Reengineering;

BPR) เปนตน โมเดลการจดการความร ในรปแบบน เชน การจดการความร

แบบกางปลา (Fish Bone Model) เปนตน

5. Developmental Knowledge Management เปนการ

จดการความรทเนนในกระบวนการเรยนร พฒนารปแบบการเรยนร รวมทง

การพฒนาบคลากรดวย การจดการความร ในรปแบบนเนนการสรางกระบวน

การเรยนร เชน การสรางชมชนเรยนร (Community of Practices; CoPs)

การสรางสอสงเสรมการเรยนรทสามารถเขาใจไดงาย เปนตน

6. Innovation and Knowledge Creation เปนการจดการ

ความรทเนนในการสรางความรและการผลกดนใหเกดผลลพธในรปแบบ

ของนวตกรรม ดงนนการจดการความร ในรปแบบนเนนการสรางบรรยากาศ

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 17

ทกอใหเกดการเรยนรและความคดสรางสรรคส�าหรบสรางและพฒนาสง

ใหมๆ ไมวาจะเปนผลตภณฑ บรการ หรอกระบวนการใหมๆ

จากแนวคดทหลากหลายท�าใหเกดการโตแยงกนอยางมากวา สงท

ท�าอยนนใชเปนสวนหนงของการจดการความรหรอไม ประเดนดงกลาวนจะ

ไมเกดขนเลยหากยดหลกการทวา “การจดการความรเปนการด�าเนนการ

เพอใหสามารถใชประโยชนจากความร ในการด�าเนนการตางๆ เพอบรรล

เปาหมายทตองการ” เพยงเทานกสามารถพจารณาไดแลววา การด�าเนน

การหรอกจกรรมตางๆ นนเกยวของกบการจดการความรหรอไม

นอกจากนองคกรยงสามารถน�าแนวคดทหลากหลายเกยวกบการจดการ

ความรมาใชรวมกนภายในองคกรได สงทส�าคญในการจดการความรของ

องคกรคอ การจดการความรทเปนระบบหรอ Knowledge Management

System ทแฝงอยในกระบวนการทางธรกจ ทกองคกรทมการแลกเปลยน

ความรจากการประชม การระดมความคด หรอมการถายทอดความรจาก

ผเชยวชาญสบคลากรใหมสามารถอางไดวา มกจกรรมการจดการความร แต

ยงไมสามารถกลาวไดวามระบบจดการความร จนกระทงการด�าเนนการใน

กจกรรมตางๆ เปนระบบและมรปแบบทเหมาะสม ทสามารถชวยใหองคกร

สามารถใชประโยชนจากความรไดอยางมประสทธภาพ และอกประการหนง

ทส�าคญมากคอ การจดการความรเปนเรองของการสมครใจ ไมใชการบงคบ

การก�าหนดนยามการจดการความรในเมอค�าวาความรนนมความหมายทแตกตางกนตามนยามทแตละ

บคคลหรอองคกรก�าหนด อกทงรปแบบการด�าเนนการและเปาหมายของ

การใชประโยชนจากความรกแตกตางกน ดงนนนยามของการจดการความ

รจงไมสามารถก�าหนดอยางตายตวได ขนอยกบแตละคนแตละองคกรวา

จะก�าหนดนยามอยางไร แตเนนการใชประโยชนจากความรเพอบรรลเปาหมาย

ตางๆ

18 กำรจดกำรควำมร

ตวอยางการก�าหนดนยามของการจดการความรโนนากะ และคณะ : การจดการความรหมายถงการจดการเพอสราง

ความร ใหม โดยใชความรเดมและประสบการณทมอยอยางเปนระบบ

เพอพฒนานวตกรรมส�าหรบสรางความไดเปรยบในการแขงขน

สารานกรมออนไลน Wikipedea : Knowledge Management

Refers to A Range of Practices Used by Organisations to Identify,

Create, Represent and Distribute Knowledge for Reuse, Awareness

and Learning Across the Organisations.

แมวาการก�าหนดค�านยามของการจดการความรสามารถท�าได

แตกตางกน แตแนวทางหนงทเปนทนาสนใจส�าหรบน�ามาใช ในการก�าหนด

ความหมายของการจดการความรคอ การพจารณาการจดการความรออกเปน

3 สวนทเรยกวา 3M คอ

1. การจดการความร (Management; M1)

2. เปาหมายในการน�าการจดการความรมาใช (Meaning; M2)

3. การประเมนผล (Measurement; M3) ทไดจากการเปรยบเทยบ

ระหวางผลลพธการด�าเนนการกบเปาหมายทก�าหนดไว

ตวอยางการก�าหนดนยาม การจดการความรตามหลก 3M

การจดการความรส�าหรบองคกรวจยหมายถง การสรางและการ

บรณาการความรจากการวจยและพฒนาของนกวจย และเครอขายวจยเพอ

สรางผลงานใหมๆ และนวตกรรม

Management (M1) การสรางและการบรณาการความรจาก

การวจยและพฒนาของนกวจยและเครอขายวจย

1...ควำมรและกำรจดกำรควำมร 19

Meaning (M2) ผลงานวจยใหมๆ เชน องคความร บทความ

วชาการ นวตกรรม และสทธบตร เปนตน

Measurement (M3) คอการน�าผลลพธและผลผลตทไดจาก M1

มาเปรยบเทยบกบเปาหมายทก�าหนดใน M2 เชน องคความร บทความ

วชาการ นวตกรรม และสทธบตร เปนไปตามเปาหมายทก�าหนดหรอไม

ประโยชนจากการจดการความรเปาหมายหลกในการจดการความรคอ เพอใหสามารถใชประโยชน

จากความร ในการสรางศกยภาพและความไดเปรยบในการแขงขนใหมาก

ยงขน ทงนประโยชนของการจดการความรจงขนอยกบเปาหมายของการ

จดการความร เชน ประโยชนตอบคคล กระบวนการ ผลตภณฑ และภาพ

รวมขององคกร

การจดการความรชวยใหการเรยนรของบคลากรดขน ระยะเวลาใน

การเรยนรสนลง บคลากรมความรความสามารถในงาน ท�าใหสามารถปรบ

ตวเพอรองรบตอสถานการณทเปลยนแปลงไดเปนอยางด เมอบคลากรม

ความรความสามารถในการท�างานแลว ยอมท�าใหปญหาตางๆ ลดลง และ

กอใหเกดความสขและความพงพอใจในงานทท�า รวมทงความรยงชวยให

ผบรหารสามารถตดสนใจและวางแผนไดอยางมหลกการและเหตผล

ความรเปนจดเรมตนของผลตภณฑและบรการ จงกลาวไดวา ผลตภณฑ

สรางจากฐานความร และความรยงเปนสวนเพมคณคาใหกบผลตภณฑ

และบรการอกดวย หากความรทใช ในการสรางผลตภณฑนนยากตอการ

ลอกเลยน ยอมสงผลใหผลตภณฑดงกลาวเปนผลตภณฑและบรการทม

ความไดเปรยบในการแขงขน ดงนนการจดการความรจงมสวนส�าคญในการ

สรางความสามารถในการสรางสรรคผลตภณฑหรอบรการใหมๆ

รศ.ดร. สมชาย นำประเสรฐชย

การจดการความร

KnowledgeManagement

คนกบประโยคเหลาน ไหม...

“ทำไมคณไมถามผมกอนผมอยากบอกคณวา

ผมเคยทำงานคลายๆ กนนมากอนแลว...”

“ผมใชเวลาหลายวนในการหาขอมล ทำไมไมบอกผมวาคณมอยแลว”

“ถาผมรมากอนหนาน

ผมจะตดสนใจอกแบบหนง...”

การจดการKnowledgeManagement

ความรเปนทรพยากรสาคญในการสรางความสามารถในการแขงขน และมผลตอการอยรอดขององคกร การจดการความรซงเปนแนวคดและกระบวนการในการใชประโยชนจากความร จงเปนประเดนทองคกรตางๆ ทวโลกใหความสนใจ การจดการความรไมใชเร�องใหม แตเปนเร�องทตองใสใจและสมครใจ ไมใชการบงคบ

แนวคดเกยวกบการจดการความรมอยหลากหลาย จนบางครงอาจทาใหสบสน ดงนนความเขาใจในหลกการและแนวคดของการจดการความรจงเปนสงสาคญ และชวยใหสามารถนาการจดการความรมาประยกตใชไดอยางเปนระบบ (Knowledge Management System) ในบรบททแตกตางกนไดอยางเหมาะสม และบรรลเปาหมายทตองการ

รศ.ดร.สมชาย นาประเสรฐชย(snp@ku.ac.th)

การจดการความร

การจดการความร

การศกษา ● Ph.D. (Management of Technology)Asian Institute of Technology (AIT)

● M.Eng. (Information Engineering)Utsunomiya University JAPAN

● วศ.บ. (วศวกรรมคอมพวเตอร)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ประกาศนยบตร หลกสตรนกบรหารมหาวทยาลยระดบสง (นบม. รนท 19)

ปจจบน ดารงตาแหน£งรองศาสตราจารยและหวหนาหองปฏบตการวจยการจดการความรและนวตกรรม (IKM) โดยเปนอาจารยประจาภาควชาวศวกรรมคอมพวเตอร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มาตงแตป พ.ศ. 2535 มผลงานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความรทงสวนของทฤษฎและปฏบต มผลงานวจยหลายเร¹องทตพมพ ในวารสารระดบนานาชาต และเปนผทรงคณวฒในการประเมนผลงานวชาการใหกบวารสารวชาการจานวนมากทงในระดบชาตและนานาชาต นอกจากน ยงทางานในฐานะทปรกษาด านเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความร ใหกบหน£วยงานอกหลายแหง

รศ.ดร.สมชาย นาประเสรฐชย

บรหารธรกจ-จตวทยาการจดการ และการบรหาร

บรห

ารธรกจ-จตวท

ยาการจดการ

และการบรห

าร

Knowledge Management

KnowledgeM

anagement