KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

22.1.2017 1

BU EĞĠTĠMDE NELERĠ GÖRECEĞĠZ ?

1. Kimyasal Nedir? -Tehlikeli Kimyasallar 2. Kimyasal Riskler -Sağlık Riskleri -Güvenlik Riskleri 3. İlgili Mevzuat -Kimyasallarla İlgili Mevzuat ve Uygulamaları -Yönetmelik -Tanımlar -Kimyasal Önlemler 4. Patlamadan Korunma Dokümanı

22.1.2017 2

1-KĠMYASAL NEDĠR?

• Tabii halde bulunan,

• Üretilen,

• Herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan,

• Ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi olarak eklenen

• Her türlü safsızlıkları içeren her türlü element, bileşik veya karışımlara kimyasal denir.

22.1.2017 3

Kimyasal risklerin kontrol altında

tutulabilmesi için ilk ve en önemli adım;

özelliklerinin ve aynı zamanda da çevreye ve

insana olan zararlarının bilinmesidir.

22.1.2017 4

Kimyasalların fiziksel ve kimyasal

özelliklerine, etkilerine ve taşıdıkları risklere

göre değişik sınıflandırmalar bulunmaktadır.

22.1.2017 5

Kimyasallar tehlikeli sınıflarda adlandırılır.

Bu kimyasallar için kriterleri,uluslar arası

düzenlemelerle belirlenmiş ve

• Etiketleme !!!!!

• Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)

hazırlama zorunluluğu getirilmektedir. !!!!1

22.1.2017 6

Kimyasalların kullanıldığı kaplarda,

Paketlerde ve ambalajlarında;

• Üzerlerinde kimyasalların özellikleri yazılı olmalı,

• İlgili uyarı görselleri kullanılmalı,

• Ayrıca MSDS leri de çıkarılmalı,

• Sembollerin dışında,yerel dille yazılı olarak belirtilmelidir.

22.1.2017 7

Tehlikeli Kimyasal:

• Sağlığa,

• Güvenliğe

• Çevreye

• Akut veya kronik zarar

• Hasar verebilen kimyasallar olarak da tanımlanabilir. Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

22.1.2017 8

A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar;

• Çok toksik • Toksik • Zararlı, • Aşındırıcı, • Tahriş edici, • Duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake eden, • Kanserojen, • Mutajen, • Üreme için toksik, • Teratojen,

22.1.2017 9

B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle zarar verme riski taĢıyan;

• Patlayıcı

• Oksitleyici

• Çok kolay parlayıcı(alevlenebilir),

kolay parlayıcı(alevlenebilir) ve

parlayıcı(alevlenebilir) maddeler,

22.1.2017 10

C) Çevreye zarar verenler;

• Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı olan,

• Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar olarak

kalıcı olan,

• Biyolojik anlamda birikim yaratan maddelerdir.

• Ayrıca yukarıda belirtilen sınıflandırmaya girmeyen ancak özellikleri nedeniyle sağlığa ve canlı organizmalara zarar veren tüm kimyasallar da tehlikeli kimyasallar olarak kabul edilir.

22.1.2017 11

2-KĠMYASAL RĠSKLER

Kimyasalların Sağlık ve Güvenlik Risklerini;

• Yangın,

• Patlama riskleri

• Parlayıcı veya zehirli sıvıların,

• Buharların,

• Gazların

• Yeni kimyasalların ortama yayılma olasılığı

Oluşturmaktadır.

22.1.2017 12

I-SAĞLIK RĠSKLERĠ: Kimyasalların ani, tekrarlanan veya uzun süreli

maruziyet sonunda meslek hastalıkları, İşe bağlı hastalıklar veya ölümlere neden

olabildikleri sağlık riskleri,

Sağlık zararlarına neden olan kimyasallar ve verdikleri

zararlar,

22.1.2017 13

A- SAĞLIK ZARARLARINA NEDEN OLAN KĠMYASALLAR VE VERDĠKLERĠ ZARARLAR

Kimyasalların sağlık açısından risk oluşturabilecekleri

özellikleri aşağıda özetlenmiştir.

• Genel olarak tehlikeli kimyasallar

aniden tehlikeli özelliğe sahiptirler.

• Bu tehlikeli özellikleri birden çok sağlık riski

yaratabileceği gibi aynı zamanda güvenlik riski de ortaya

çıkarabilir.

22.1.2017 14

22.1.2017 15

1-Toksik(Çok toksik, toksik, zararlı) maddeler:

• Solunduğunda,

• Deri yoluyla absorblandığında,

• Ağız yoluyla yutulduğunda

vücudun çeşitli organlarında birikerek

meslek hastalıklarına sebep olabilen

kimyasallardır.

22.1.2017 16

2-TahriĢ ediciler ve duyarlılaĢtırıcılar (Alerjenler):

• Tahriş Ediciler

• Kimyasal Yanıklar

• Duyarlılaştırıcılar

• Renk Değişimi ve Lekeler

22.1.2017 17

TahriĢ ediciler:

- Yeterli zaman ve Konsantrasyonda

Uygulandığında,

hücre hasarı yapabilen maddelerdir.

22.1.2017 18

• Kimyasal Yanıklar:

Kimyasala bir kez, genellikle kısa süreli

maruziyetten kaynaklanır.

Kimyasal yanıklar,çoğunlukla;

- Organik ve inorganik asitler ve

- Alkalilere

maruziyetten kaynaklanabilir.

22.1.2017 19

• Renk değiĢimi ve lekeler:

Ağır metallerden(gümüş, cıva, arsenik gibi)

kaynaklanan kronik zehirlenme deride renk

değişimi oluşturabilir

22.1.2017 20

3-Kanserojenler-Mutajenikler-Üreme Ġçin

Toksik Maddeler

22.1.2017 21

Kanserojen Maddeler:

Kanser oluşturabilen kimyasal bileşiklere kanserojen denir.

Genellikle kanserojen bir kimyasala maruz kaldıktan sonra kanser (tümör) oluşumu için bir süre geçmesi gerekir.

Avrupa Birliği tarafından kanserojen maddeler

üç grupta ele alınmaktadır.

• Grup 1: İnsanda kanserojen olduğu bilinen maddeler.

• Grup 2: İnsanda kanserojen olduğuna dair yeterli kanıt olan maddeler.

• Grup 3: Kanser yapma olasılığı bulunan ancak yeterli kanıt olmayanlar.

22.1.2017 22

Mutajen Maddeler

Bir kimyasal bileşiğin hücre çekirdeğindeki DNA üzerinde kalıcı yapı

değişikliği oluşturması mutasyon olarak tanımlanır.

Avrupa Birliği tarafından kanserojen maddeler gibi

mutajen maddeler de üç grupta ele alınmaktadır.

• Grup 1: insanda mutajen olduğu bilinen maddeler,

• Grup 2: insanda mutajen olduğuna dair yeterli kanıt olan maddeler,

• Grup 3: insanda mutajen olduğu hakkında olasılık bulunan ancak

yeterli kanıt bulunmayan maddeler.

22.1.2017 23

Üreme için Toksik Maddeler

Kimyasal bileşiğin,doğurganlık yeteneği üzerindeki

etkisini ifade eder.

• Grup 1: insanda üreme için toksik olduğu bilinen maddeler

• Grup 2: insanda üreme için toksik olduğuna dair yeterli kanıt olan

maddeler

• Grup 3: insanda üreme için toksik olduğu hakkında olasılık bulunan

ancak yeterli kanıt bulunmayan maddeler.

22.1.2017 24

B-KĠMYASALLARIN VÜCUDA GĠRĠġ

YOLLARI:

Kimyasalların sağlık zararları vücuda

üç yoldan girmekle meydana gelir

• Solunum

• Absorbsiyon(deri veya gözlerden)

• Sindirim (yiyerek, içerek)

22.1.2017 25

C-HEDEF ORGANLAR

• Kimyasalların zehir etkisi gösterebilmesi, kendisinin veya metabolitinin (dönüşüme

uğramış şeklinin) “yeterli miktarda” etki yerine (hedef organa) ulaşması ve belirli

süre burada bulunmasına bağlıdır.

Ayrıca toksik etki şiddeti yani toksisitesi;

1. Miktarına,

2. Süresine,

3. Absorbsiyonuna,

4. Dağılımına,

5. Biyotransformasyonuna

6. Atılım hızına bağlıdır.

• Kimyasalların toksik etkilerini gösterdikleri bu organlar Hedef Organ olarak tanımlanır.

Deri, merkezi sinir sistemi, kan dolaşım sistemi, karaciğer, böbrek, akciğer, kas ve

kemik iliği en fazla hedef alınan organlardır.

22.1.2017 26

D-KĠMYASAL ETKĠLEġĠMLERĠ

Aynı anda organizmaya giren iki kimyasal,birbirinin fizyolojik etkisini üç şekilde etkileyebilir.

1. Bağımsız etki,

2. Sinerjik etki,

3. Antagonizma.

22.1.2017 27

E-KĠMYASALLARIN SAĞLIĞA

ZARARLARINI ETKĠLEYEN ETMENLER

1-Fiziksel ve kimyasal özellikleri:

2-Maruz kalma şekli ve süresi :

3-Maruz kalan kişinin fizyolojik özellikleri:

22.1.2017 28

Resmi Gazete Tarihi: 12.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28733

KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA

SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

22.1.2017 29

Amaç

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde

bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem

gören kimyasal maddelerin etkilerinden kaynaklanan

mevcut veya ortaya çıkması muhtemel risklerden

çalışanların sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma

ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.

22.1.2017 30

a) Alerjik madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı

derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve

daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik

olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleri,

b) Alevlenir madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında

olan sıvı haldeki maddeleri,

c) AĢındırıcı madde: Canlı doku ile temasında, dokunun

tahribatına neden olabilen maddeleri,

22.1.2017 31

• ç) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

• d) Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun

biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırını,

• e) Çevre için tehlikeli madde: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya

birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler

gösteren maddeleri,

• f) Çok kolay alevlenir madde: 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den

düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve

basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddeleri,

• g) Çok toksik madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla

alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik

hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri,

22.1.2017 32

Risk değerlendirmesi

• a) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları.

• b) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak Türkçe malzeme güvenlik bilgi formu.

• c) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi.

• ç) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı.

• d) Bu Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri.

• e) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi.

• f) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.

• g) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri.

• (3) İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri edinir. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içerir.

• (4) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra baĢlanır.

22.1.2017 33

Tehlikeli kimyasal maddelerle çalıĢmalarda

alınması gereken önlemler

22.1.2017 34

1. İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılır.

2. Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan

ile yapılır.

3. Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve

maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması

sağlanır.

4. İşyerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az

düzeyde tutulur.

22.1.2017 35

5. İşyeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz

tutulur.

6. Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli

şartlar sağlanır.

22.1.2017 36

22.1.2017 37

Tehlikeli kimyasallarla ilgili bilgiler ve acil durum müdahale ve tahliye prosedürleri kullanıma hazır bulundurulur.

İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki

ilk yardım,

acil tıbbi müdahale,

kurtarma ve

yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren kuruluşların bu bilgilere ve prosedürlere kolayca ulaşabilmeleri sağlanır.

22.1.2017 38

Ġġ KAZALARININ ĠġĠN NĠTELĠĞĠNE GÖRE DAĞILIMI (2008)

TEDAġ

22.1.2017 39

DĠKKAT !!!!

KĠMYASAL MADDELERDE Ġġ KAZALARI

22.1.2017 40

22.1.2017 41

22.1.2017 42

KĠMYASAL PATLAMA

SONUCU ARABA

22.1.2017 43

DERĠ YOLU

22.1.2017 44

22.1.2017 45

KĠMYASAL YANIK

22.1.2017 46

KĠMYASAL YANIK

22.1.2017 47

UNUTULMAMALIDIR Kİ!

%50 kolaylıkla önlenebilir

%48 sistemli bir çalışmayla önlenebilir

%2 önlenemez.

İş Kazalarının

22.1.2017 48